Upload
others
View
52
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
sagangebo situaciebze sagangebo situaciebze sagangebo situaciebze sagangebo situaciebze
samedicino reagirebis safuZsamedicino reagirebis safuZsamedicino reagirebis safuZsamedicino reagirebis safuZvvvvlebilebilebilebi
2012
2
sarCevisarCevisarCevisarCevi
1.1.1.1. sagangebo situaciebis marTvisa (ssm) da sagangebo situaciebis marTvisa (ssm) da sagangebo situaciebis marTvisa (ssm) da sagangebo situaciebis marTvisa (ssm) da samoqalaqo Tavdacvix safuZvlebisamoqalaqo Tavdacvix safuZvlebisamoqalaqo Tavdacvix safuZvlebisamoqalaqo Tavdacvix safuZvlebi
2. sagangebo viTarebaTa Sefaseba sagangebo viTarebaTa Sefaseba sagangebo viTarebaTa Sefaseba sagangebo viTarebaTa Sefaseba
3. sagangebo situaciebis marTvis fsigologiuri asagangebo situaciebis marTvis fsigologiuri asagangebo situaciebis marTvis fsigologiuri asagangebo situaciebis marTvis fsigologiuri aspeqtebispeqtebispeqtebispeqtebi
4.4.4.4. ssmssmssmssm----s samedicinos samedicinos samedicinos samedicino samsaxuris formirebebisa da samsaxuris formirebebisa da samsaxuris formirebebisa da samsaxuris formirebebisa da dawesebulebebis momarageba samedicino dawesebulebebis momarageba samedicino dawesebulebebis momarageba samedicino dawesebulebebis momarageba samedicino
sanitarulsanitarulsanitarulsanitarul----sameurneo da specialuri masalebiT da saSualebebiT; sameurneo da specialuri masalebiT da saSualebebiT; sameurneo da specialuri masalebiT da saSualebebiT; sameurneo da specialuri masalebiT da saSualebebiT; ssssssssaaaaaaaaqqqqqqqqaaaaaaaarrrrrrrrTTTTTTTTvvvvvvvveeeeeeeelllllllloooooooossssssss
SSSSSSSSrrrrrrrroooooooommmmmmmmiiiiiiiissssssss,,,,,,,, jjjjjjjjaaaaaaaannnnnnnnmmmmmmmmrrrrrrrrTTTTTTTTeeeeeeeelllllllloooooooobbbbbbbbiiiiiiiissssssssaaaaaaaa ddddddddaaaaaaaa ssssssssoooooooocccccccciiiiiiiiaaaaaaaalllllllluuuuuuuurrrrrrrriiiiiiii ddddddddaaaaaaaaccccccccvvvvvvvviiiiiiiissssssss ssssssssaaaaaaaammmmmmmmiiiiiiiinnnnnnnniiiiiiiissssssssttttttttrrrrrrrroooooooossssssss rrrrrrrroooooooolllllllliiiiiiii ((((((((ffffffffuuuuuuuunnnnnnnnqqqqqqqqcccccccciiiiiiiiaaaaaaaa 66666666))))))))
sagangebo situaciebsagangebo situaciebsagangebo situaciebsagangebo situaciebis marTvis erTian sistemaSi;is marTvis erTian sistemaSi;is marTvis erTian sistemaSi;is marTvis erTian sistemaSi;
5. sagangebo situaciebSi mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi da xerxebisagangebo situaciebSi mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi da xerxebisagangebo situaciebSi mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi da xerxebisagangebo situaciebSi mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi da xerxebi
6. sagangebo situaciebi sagangebo situaciebi sagangebo situaciebi sagangebo situaciebi ---- safrTxeebis, riskebis da dazianebebis gavrcelebis rukebi, safrTxeebis, riskebis da dazianebebis gavrcelebis rukebi, safrTxeebis, riskebis da dazianebebis gavrcelebis rukebi, safrTxeebis, riskebis da dazianebebis gavrcelebis rukebi,
maTi eleqtronuli versiebi, wakiTxva da gamoyeneba konkretuli samedicino maTi eleqtronuli versiebi, wakiTxva da gamoyeneba konkretuli samedicino maTi eleqtronuli versiebi, wakiTxva da gamoyeneba konkretuli samedicino maTi eleqtronuli versiebi, wakiTxva da gamoyeneba konkretuli samedicino
dawesebulebebisaTvis;dawesebulebebisaTvis;dawesebulebebisaTvis;dawesebulebebisaTvis;
7.7.7.7. dazianebuli mosaxleobis samedicinodazianebuli mosaxleobis samedicinodazianebuli mosaxleobis samedicinodazianebuli mosaxleobis samedicino----saevakuacio uzrunvelyofasaevakuacio uzrunvelyofasaevakuacio uzrunvelyofasaevakuacio uzrunvelyofa
8.8.8.8. qimiuri,/imiuri,/imiuri,/imiuri,/radiaciuli incidentebiradiaciuli incidentebiradiaciuli incidentebiradiaciuli incidentebi
9.9.9.9. pirveli daxmarebis anbanipirveli daxmarebis anbanipirveli daxmarebis anbanipirveli daxmarebis anbani////sicocxlissicocxlissicocxlissicocxlis gadarCenis bazisuri algoriTmigadarCenis bazisuri algoriTmigadarCenis bazisuri algoriTmigadarCenis bazisuri algoriTmi ---- BLS
tramvatramvatramvatramva/Wriloba/sisxldena/Wriloba/sisxldena/Wriloba/sisxldena/Wriloba/sisxldena prehospitalur etapze prehospitalur etapze prehospitalur etapze prehospitalur etapze
10.10.10.10. sxvadasxva gareganisxvadasxva gareganisxvadasxva gareganisxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebifaqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebifaqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebifaqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebi
damwvrobadamwvrobadamwvrobadamwvroba/eleqtrotramvaeleqtrotramvaeleqtrotramvaeleqtrotramva////wyalSi daxrCobawyalSi daxrCobawyalSi daxrCobawyalSi daxrCoba////nakbeninakbeninakbeninakbeni
11.11.11.11. sxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebsxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebsxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebsxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebiiii temperaturis temperaturis temperaturis temperaturis
zemoqmedebazemoqmedebazemoqmedebazemoqmedeba////mowamvlamowamvlamowamvlamowamvla
12.12.12.12. sicocxlisaTvis saxsicocxlisaTvis saxsicocxlisaTvis saxsicocxlisaTvis saxifaTo gadaudebeli mdgomareobebi/ifaTo gadaudebeli mdgomareobebi/ifaTo gadaudebeli mdgomareobebi/ifaTo gadaudebeli mdgomareobebi/ddddazianebulis gamoyvana azianebulis gamoyvana azianebulis gamoyvana azianebulis gamoyvana
Znelad misadgomi adgilebidanZnelad misadgomi adgilebidanZnelad misadgomi adgilebidanZnelad misadgomi adgilebidan
3
Tema Tema Tema Tema №1
sagangebo situaciebis marTvisa (ssm) da sagangebo situaciebis marTvisa (ssm) da sagangebo situaciebis marTvisa (ssm) da sagangebo situaciebis marTvisa (ssm) da samoqalaqo Tavdacvix safuZvlebisamoqalaqo Tavdacvix safuZvlebisamoqalaqo Tavdacvix safuZvlebisamoqalaqo Tavdacvix safuZvlebi
samoqalaqo Tavdacva da misi amocanebisamoqalaqo Tavdacva da misi amocanebisamoqalaqo Tavdacva da misi amocanebisamoqalaqo Tavdacva da misi amocanebi
dReisaTvis saqarTveloSi arsebobs sagangebo situaciebis Tavidan acilebis,
am situaciiT gamowveuli Sedegebis likvidaciis erTiani sistema (SemdgomSi
sistema).
qveynis Tavdacvisunarianobis ganmtkicebis saqmeSi sagangebo situaciebis
marTvisa da samoqalaqo Tavdacvis erTiani sistemis roli da amocanebi didze
didia, misi arsi ganisazRvreba:
_ qveynis sazogadoebriv-politikuri xasiaTiT;
_ mTavrobis sagareo da saSinao politikiT;
_ im omis politikuri SinaarsiTa da xasiaTiT, romelsac saxelmwifo
awarmoebs;
_ mosalodneli stiqiuri ubedurebebis xasiaTiTa da moculobiT.
samoqalaqo Tavdacva saerTo saxelmwifoebrivi socialur da TavdacviT samoqalaqo Tavdacva saerTo saxelmwifoebrivi socialur da TavdacviT samoqalaqo Tavdacva saerTo saxelmwifoebrivi socialur da TavdacviT samoqalaqo Tavdacva saerTo saxelmwifoebrivi socialur da TavdacviT
RonisZiebaTa sistemis SemadgeRonisZiebaTa sistemis SemadgeRonisZiebaTa sistemis SemadgeRonisZiebaTa sistemis Semadgeneli nawilia, romelic igegmeba da xorcieldeba neli nawilia, romelic igegmeba da xorcieldeba neli nawilia, romelic igegmeba da xorcieldeba neli nawilia, romelic igegmeba da xorcieldeba
mSvidobianobisa da omis dros mosaxleobis dasacavad, ekonomikis obieqtebis mSvidobianobisa da omis dros mosaxleobis dasacavad, ekonomikis obieqtebis mSvidobianobisa da omis dros mosaxleobis dasacavad, ekonomikis obieqtebis mSvidobianobisa da omis dros mosaxleobis dasacavad, ekonomikis obieqtebis
stabiluri funqcionirebis SesanarCuneblad da agreTve dazianebis kerebSi stabiluri funqcionirebis SesanarCuneblad da agreTve dazianebis kerebSi stabiluri funqcionirebis SesanarCuneblad da agreTve dazianebis kerebSi stabiluri funqcionirebis SesanarCuneblad da agreTve dazianebis kerebSi
samaSvelo da sxva saxis gadaudebeli samuSaoebis Casatareblad.samaSvelo da sxva saxis gadaudebeli samuSaoebis Casatareblad.samaSvelo da sxva saxis gadaudebeli samuSaoebis Casatareblad.samaSvelo da sxva saxis gadaudebeli samuSaoebis Casatareblad.
samoqalaqo Tavdacvis ZiriTadi amocanebia:
1.1.1.1. mosaxleobismosaxleobismosaxleobismosaxleobis dacvadacvadacvadacva stiqiuristiqiuristiqiuristiqiuri ubedurebebis,ubedurebebis,ubedurebebis,ubedurebebis, avariebisaavariebisaavariebisaavariebisa dadadada
katastrofebisagan,katastrofebisagan,katastrofebisagan,katastrofebisagan, aseveaseveaseveaseve omianobisomianobisomianobisomianobis periodSiperiodSiperiodSiperiodSi rararara iaraRiciaraRiciaraRiciaraRic arararar undaundaundaunda iyosiyosiyosiyos
gamoyenebuligamoyenebuligamoyenebuligamoyenebuli mowinaaRmdegismowinaaRmdegismowinaaRmdegismowinaaRmdegis mier;mier;mier;mier;
2.2.2.2. samaSvelosamaSvelosamaSvelosamaSvelo dadadada sxvasxvasxvasxva gadaudebeligadaudebeligadaudebeligadaudebeli samuSaoebissamuSaoebissamuSaoebissamuSaoebis Catareba,Catareba,Catareba,Catareba, dazaraledazaraledazaraledazaralebulibulibulibuli
mosaxleobisaTvismosaxleobisaTvismosaxleobisaTvismosaxleobisaTvis daxmarebisdaxmarebisdaxmarebisdaxmarebis aRmoCena;aRmoCena;aRmoCena;aRmoCena;
3.3.3.3. ekonomikis obieqtebisa da dargebis mdgradobis amaRleba; (es sakiTxi ekonomikis obieqtebisa da dargebis mdgradobis amaRleba; (es sakiTxi ekonomikis obieqtebisa da dargebis mdgradobis amaRleba; (es sakiTxi ekonomikis obieqtebisa da dargebis mdgradobis amaRleba; (es sakiTxi
ganxilulia Tema 3.ganxilulia Tema 3.ganxilulia Tema 3.ganxilulia Tema 3.---- is sagangebo situaciebis dros kritikuli infrastruqturis is sagangebo situaciebis dros kritikuli infrastruqturis is sagangebo situaciebis dros kritikuli infrastruqturis is sagangebo situaciebis dros kritikuli infrastruqturis
dacvis safuZvlebSi). dacvis safuZvlebSi). dacvis safuZvlebSi). dacvis safuZvlebSi).
xolo ZiriTadidan gamomdinareobes aseve Semdegi amocanebi:
4. sasoflo-sameurneo cxovelebis, mcenareebis, sursaTis, sakvebis, wylis
sacavebisa da wyliT mommaragebeli sistemebis dacva radioaqtiuri, qimiuri da
baqteriologiuri dazianebisagan; mowamvlisa da daavadebaTa Sedegebis
likvidaciis RonisZiebebis Catareba;
4
5. sagangebo situaciebis Sedegebis salikvidacio Zalebis Seqmna, maTi
aRWurva da mudmivi mzadyofna;
6. mosaxleobis sayovelTao aucilebeli swavleba stiqiuri ubedurebebis,
avariebisa da katastrofebisagan TavdacvisaTvis, aseve moqmedeba mowinaaRmdegis
Tavdasxmis Sedegebis likvidaciisaTvis;
7. marTvis punqtebis, Setyobinebebisa da kavSirgabmulobis sistemisa da
saSualebebis Seqmna da mudmivi mzadyofna; radiaciul, qimiur da baqteriologiur
dazianebebze meTvalyureoba da kontroli, aseve mosaxleobis informireba
mosalodneli ubedurebebis SemTxvevaSi.
sagangebosagangebosagangebosagangebo situaciebissituaciebissituaciebissituaciebis marTvismarTvismarTvismarTvis erTianierTianierTianierTiani saxelmwifosaxelmwifosaxelmwifosaxelmwifo sistemasistemasistemasistema
qveyanaSi sagangebo situaciebisagan mosaxleobisa da teritoriis dacvis
RonisZiebebis organizebisa da marTvis uzrunvelsayofad funqcionirebs
sagangebo situaciebis Tavidan acilebis, am situaciiT gamowveuli Sedegebis
likvidaciis erTiani sistema. igi warmoadgens saqarTvelos mTavrobis mier
gansazRvrul saministroTa, maTi mmarTvelobis sferoSi Semaval saxelmwifo
saqveuwyebo dawesebulebaTa da sajaro samarTlis iuridiul pirTa erTobliobas,
romelTa mizania sagangebo situaciis Tavidan acileba, xolo misi warmoqmnis
SemTxvevaSi - sagangebo situaciiT gamowveuli Sedegebis likvidacia, mosaxleobis
usafrTxoebis uzrunvelyofa, ekonomikis obieqtebisa da bunebrivi garemos dacva
da materialuri zianis Semcireba.
sagangebo situaciiT gamowveuli Sedegebis likvidacias axorcieleben
saqarTvelos saxelmwifo xelisuflebis, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri
respublikebis saxelmwifo xelisuflebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis
organoebi, agreTve iuridiuli pirebi, romelTa faqtobriv mflobelobaSi
arsebul teritoriazedac maTive braleulobiT warmoiqmna sagangebo situacia,
maT xelT arsebuli sagangebo situaciebze reagirebis Zalebisa da saSualebebis
gamoyenebiT. Tu aRniSnuli ZalebiTa da saSualebebiT SeuZlebelia sagangebo
situaciiT gamowveuli Sedegebis likvidacia, salikvidacio RonisZiebebSi
monawileoben erTian sistemaSi Semavali Sesabamisi organoebi.
policia, saxanZro-samaSvelo Zalebi, samedicino daxmarebis brigadebi
pirvelebi midian incidentis adgilze, amitom maTi mxridan saWiroa drouli da
mizanmimarTuli reagireba.
saqarTvelos prezidenti sagangebo situaciebisagan mosaxleobisa da
teritoriis dacvis sferoSi uzrunvelyofs saxelmwifo politikis
5
ganxorcielebas, gamoscems Sesabamis samarTlebriv aqtebs sagangebo
situaciebisagan mosaxleobisa da teritoriis dacvis sferoSi.
rodesac qveyana cxovrobs Cveulebrivi ritmiT da ar arsebobs sagangebo
situaciebis warmoSobis gaZlierebuli riski, sagangebo situaciebis marTvis
erTiani sistemis ZiriTad amocanebs warmoadgens: mosaxleobis swavleba,
ekonomikis obieqtebze treningebis mowyoba da ss-Si moqmedebis wesebisa da
krizisebis marTvis sferoSi mecadineobebis organizeba-Catareba; administraciuli
marTvis yvela doneze mitigacia, monitoringi, prognozi, da bolos, sagangebo
situaciebis ganviTarebis SemTxvevaSi, sayovelTao Setyobineba.
mitigacia warmoadgens winaswar Catarebul RonisZiebaTa kompleqss
sagangebo situaciebis Tavidan acilebisa an maTi ganviTarebis SemTxvevaSi
Sedegebis Semcirebis mizniT.
xolo qveyanaSi sagangebo situaciebis ganviTarebis SemTxvevaSi aRniSnuli
sistemis amocanebi Semdegia: mosaxleobis dacviTi RonisZiebebis gatareba,
samaSvelo da gadaudebeli saavario-aRdgeniTi samuSaoebis organizeba,
koordinacia. da bolos, gadarCenili da dazaralebuli adamianebis sasicocxlo
uzrunvelyofa. sagangebo situaciebis marTvisa da samoqalaqo Tavdacvis erTiani
sistemis organizaciuli struqtura ganisazRvreba saxelmwifos organizaciuli
wyobiT _ xelisuflebis organoebis sistemiT, romelic uzrunvelyofs maTze
dakisrubuli amocanebis Sesrulebas.
qveynis sagangebo situaciebis marTvis sqema:
sagangebo situaciebSi marTvis sqema gulisxmobs katastrofebze reagirebis
sam dones:
____ pirvelipirvelipirvelipirveli done,done,done,done, rodesac reagirebis procesSi CarTulia municipaluri
(saqalaqo) mmarTveloba, municipaluri saxanZro-samaSvelo razmi da
municipalitetis teritoriaze dislocirebuli (mobilizebuli) erovnuli
gvardiis rezervistebi.
katastrofis adgilidan miRebuli Setyobinebis safuZvelze
municipalitetis gamgebeli (qalaqis meri) organizebas ukeTebs pirveli rigis
samaSvelo RonisZiebebs, informacias sagangebo viTarebis, gatarebuli
RonisZiebebisa da saWiro daxmarebebis Sesaxeb awvdis Sesabamisad a/r an samxareo
administracias. Tu Zalebi sakmarisi ar aris, iTxovs daxmarebas.
____ meoremeoremeoremeore done,done,done,done, rodesac procesSi erTvebian avtonomiur respublikaSi (a/r)
an mxareSi arsebuli samTavrobo da arasamTavrobo organizaciebi, dazaralebuli
raionis mezobeli municipaluri saxanZro-samaSvelo razmebi Sesabamisad a/r
6
mTavrobis xelmZRvanelis an gubernatoris gadawyvetilebiT. Sesabamisad sagangebo
situaciebis marTvis process xelmZRvanelobs a/r mTavrobis xelmZRvaneli an
saqarTvelos prezidentis rwmunebuli mxareSi, romelic koordinacias uwevs a/r-
Si an mxareSi arsebul yvela samaSvelo Zalisa da resursebis gamoyenebas
katastrofaze reagirebis mizniT. igi amave dros informacias sagangebo viTarebis,
gatarebuli RonisZiebebisa da saWiro daxmarebebis Sesaxeb awvdis premier-
ministrs, Sss sagangebo situaciebis marTvis departaments.
____ mesamemesamemesamemesame done,done,done,done, Seesabameba sagangebo situaciebze erovnul reagirebas. am
SemTxvevaSi sagangebo situaciis marTvis koordinirebas axdens sagangebo
situaciebis marTvis samtavrobo komisia premier-ministris xelmZRvanelobiT,
romlis samuSao organos warmoadgens Sss sagangebo situaciebis marTvis
departamenti. Sesabamisad organizeba ukeTdeba krizisis marTvis centris
funqcionirebas, sadac gaerTianebuli arian ganviTarebuli riskis saxeobisa da
siZlieris, masStabebis Sesabamisad sxvadasxva saministroebi, uwyebebi da
arasamTavrobo organizaciebi. im SemTxvevaSi, Tu erovnuli resursebi da Zalebi
ar aris sakmarisi sagangebo situaciebis Sedegebis salikvidaciod krizisebis
marTvis centri amzadebs winadadebebs saerTaSoriso daxmarebebis Sesaxeb
moTxovnebze, romelic specialuri formiT ecnobeba natos katastrofebze
reagirebis evro-atlatikuri sakoordinacio centrs, gaeros Sesabamis
struqturebs, saerTaSoriso da arasamTavrobo organizaciebs.
saqarTveloSi samoqalaqo Tavdacvisa da sagangebo situaciebisagan
mosaxleobisa da teritoriis dacvis RonisZiebebi regulirdeba Semdegi
normatiuli aqtebiT:
1. saqarTvelos konstitucia (24 agvisto 1995 w.);
2. saqarTvelos kanoni ,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis sagangebo
situaciebisagan mosaxleobisa da teritoriis dacvis Sesaxeb’’ (8 ivnisi 2007 w.);
3. saqarTvelos kanoni `saxanZro usafrTxoebis Sesaxeb;
4. saqarTvelos kanoni “sagangebo mdgomareobis Sesaxeb” (17 oqtomberi 1997 w.);
5. saqarTvelos prezidentis 2008 wlis 26 agvistos #415 brZanebuleba
,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebze erovnuli reagirebis
gegmis damtkicebis Sesaxeb’’;
6. saqarTvelos prezidentis 2007 wlis 24 seqtembris #542 brZanebuleba
,,saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis 2007-2009 w.w. dokumentis damtkicebis
Sesaxeb“;
7
7. saqarTvelos mTavrobis 2008 wlis 21 martis #68 dadgenileba ,,sagangebo
situaciebis klasifikaciis gansazRvris wesis Sesaxeb debulebis damtkicebis
Taobaze’’;
8. saqarTvelos mTavrobis 2008 wlis 21 martis #69 dadgenileba ,,sagangebo
situaciebis marTvis samTavrobo komisiis debulebis damtkicebis Sesaxeb’’;
aseve, saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebiT (1949 wlis 12 agvistos Jenevis
konvencia, damatebiTi oqmi #1, Tavi 6 “samoqalaqo Tavdacva” saerTaSoriso
sagangebo si t uacia
saerTaSorisosaerTaSorisosaerTaSorisosaerTaSorisoorganizaciebiorganizaciebiorganizaciebiorganizaciebi
savele operaciebis savele operaciebis savele operaciebis savele operaciebis centricentricentricentri
kavSiris uzrunvelyofis jgufi kavSiris uzrunvelyofis jgufi kavSiris uzrunvelyofis jgufi kavSiris uzrunvelyofis jgufi
samaSvelo operaciebis jgufisamaSvelo operaciebis jgufisamaSvelo operaciebis jgufisamaSvelo operaciebis jgufi
informinforminforminform----sa da masmediis jgufi sa da masmediis jgufi sa da masmediis jgufi sa da masmediis jgufi
lojistikis jgufi lojistikis jgufi lojistikis jgufi lojistikis jgufi
ikribebaikribebaikribebaikribeba
erovnulierovnulierovnulierovnuli uSiSroebisuSiSroebisuSiSroebisuSiSroebissabWosabWosabWosabWo
ss marTvis samTavroboss marTvis samTavroboss marTvis samTavroboss marTvis samTavrobokomisiakomisiakomisiakomisia
Sss sagangebo situaciebisSss sagangebo situaciebisSss sagangebo situaciebisSss sagangebo situaciebis
marTvis departamentimarTvis departamentimarTvis departamentimarTvis departamenti
ikribebaikribebaikribebaikribeba
adgilobriviadgilobriviadgilobriviadgilobriviTviTmmarTvelobaTviTmmarTvelobaTviTmmarTvelobaTviTmmarTveloba
sagangebo sagangebo sagangebo sagangebo
StabiStabiStabiStabi
municipalurimunicipalurimunicipalurimunicipalurisaxanZrosaxanZrosaxanZrosaxanZro----samaSvelosamaSvelosamaSvelosamaSvelo
ZalebiZalebiZalebiZalebi
a/ra/ra/ra/r an region. an region. an region. an region. mmarTvelobammarTvelobammarTvelobammarTveloba
sag. sit. sag. sit. sag. sit. sag. sit. marTmarTmarTmarT....droeb.komisiadroeb.komisiadroeb.komisiadroeb.komisia
ikribebaikribebaikribebaikribeba
a/ra/ra/ra/r an an an an regionisregionisregionisregionissag.. sit. sag.. sit. sag.. sit. sag.. sit. reagreagreagreag....
ZalebiZalebiZalebiZalebi
informaciainformaciainformaciainformacia
reagirebareagirebareagirebareagireba
sagangebo situaciebis sagangebo situaciebis sagangebo situaciebis sagangebo situaciebis marTvis departamentismarTvis departamentismarTvis departamentismarTvis departamentis
krizisebis marTvis sauwyebaTaSorisokrizisebis marTvis sauwyebaTaSorisokrizisebis marTvis sauwyebaTaSorisokrizisebis marTvis sauwyebaTaSorisooperatiuli centrioperatiuli centrioperatiuli centrioperatiuli centri
operaciebis seqtorioperaciebis seqtorioperaciebis seqtorioperaciebis seqtori
informinforminforminform----sa da dagegmvis seqtorisa da dagegmvis seqtorisa da dagegmvis seqtorisa da dagegmvis seqtori
safinanso seqtorisafinanso seqtorisafinanso seqtorisafinanso seqtori
lojistikis seqtorilojistikis seqtorilojistikis seqtorilojistikis seqtori
specialispecialispecialispeciali----zirebuli zirebuli zirebuli zirebuli jgufebi jgufebi jgufebi jgufebi
Zalovani Zalovani Zalovani Zalovani struqturebis struqturebis struqturebis struqturebis qvedanayofebiqvedanayofebiqvedanayofebiqvedanayofebi
saxanZrosaxanZrosaxanZrosaxanZro----samaSvelosamaSvelosamaSvelosamaSvelorazmebi razmebi razmebi razmebi
saerTaSoriso saerTaSoriso saerTaSoriso saerTaSoriso saZiebosaZiebosaZiebosaZiebo----samaSvelo samaSvelo samaSvelo samaSvelo
ZalebiZalebiZalebiZalebi
sagangebo situaciebze reagirebis sqemasagangebo situaciebze reagirebis sqemasagangebo situaciebze reagirebis sqemasagangebo situaciebze reagirebis sqema
SeiaraRebuli konfliqtebis msxverplTa dacvis Sesaxeb). aseve, saqarTvelos
sxvadasxva saerTaSoriso organizaciebTan da msoflios qveynebTan, dadebuli aqvs
xelSekrulebebi da SeTanxmebebi, romlebic Seexeba sagangebo situaciebis dros
katastrofebze reagirebis sferoSi urTierTTanamSromlobas
saqarTvelos Sss sagangebo situaciebis marTvis departamenti, erTiani
sistemis funqcionirebis uzrunvelyofis mizniT axorcielebs saerTaSoriso
TanamSromlobas Semdeg organizaciebTan: gaero, evrokavSiri, evrosabWo, nato,
8
Sveicariis ganviTarebisa da TanamSromlobis saagento, germaniis teqnikuri
TanamSromlobis sazogadoeba, Savi zRvis ekonomikuri TanamSromlobis
organizacia, euTo (evropaSi uSiSroebis da TanamSromlobis organizacia),
humanitarul saqmeTa evropis biuro, wiTeli jvris saerTaSoriso komiteti,
wiTeli jvrisa da wiTeli mTvaris saerTaSoriso federacia, INSARAG _ saZiebo-
samaSvelo sakonsultacio jgufi, ICDO _ samoqalaqo Tavdacvis saerTaSoriso
organizacia, OPCW – qimiuri iaraRis akrZalvis organizacia.
saqarTvelosTvissaqarTvelosTvissaqarTvelosTvissaqarTvelosTvis damaxasiaTebeldamaxasiaTebeldamaxasiaTebeldamaxasiaTebeliiii bunebrivibunebrivibunebrivibunebrivi dadadada teqnogenuriteqnogenuriteqnogenuriteqnogenuri xasiaTisxasiaTisxasiaTisxasiaTis
sagangebosagangebosagangebosagangebo situaciebisituaciebisituaciebisituaciebi
Tanamedrove pirobebSi msoflioSi didi raodenobiT dagrovili masiuri
dazianebis iaraRis gamoyenebis saSiSroebam, aseve Cvens garSemo arsebul bunebriv
garemoze moqmedma gauazrebelma anTropogenurma datvirTvebma: mSeneblobis
stiqiurma ganviTarebam, soflis meurneobis industrializaciisa da qimizaciis
arakvalificiurad warmarTvam, garemos dabinZurebam da saerTod bunebriv
garemoze zemoqmedebis ukontrolo teqnologiurma procesebma gamoiwvia
ekologiuri wonasworobis moSla, warmoSva sxvadasxva saxis sagangebo
situaciebis ganviTarebis saSiSroeba.
yovelive zemoTqmulis gaTvaliswinebiT sasicocxlo mniSvneloba eniWeba
mosaxleobis da ekonomikis obieqtebis dacvas sagangebo situaciebis dros.
sagangebo viTareba Tavisi xasiaTis mixedviT SeiZleba iyos: radiaciuli,
qimiuri, baqteriologiuri, saxanZro da sainJinro, an kombinirebuli (rodesac ori
an ramodenime sagangebo viTareba erTdroulad iqmneba).
sagangebo situaciis cnebaSi mniSvnelovani adgili ukavia terminebs `avaria~,
`katastrofa~, `ubedureba~.
sagangebo situaciis warmoSobis mizezi SeiZleba iyos saSiSi bunebrivi
movlena, avaria an saxifaTo teqnologiuri SemTxveva; farTod gavrcelebuli
adamianis infeqciuri daavadebebi; sasoflo-sameurneo cxovelebisa da mcenareebis
daavadebebi, agreTve dazianebis Tanamedrove saSualebebi. faqtobrivad zemoT
CamoTvlili sagangebo situaciis warmoSobis mizezebi warmoadgens sagangebo
situaciebis wyaroebs.
sagangebo situaciebi wyaros xasiaTis mixedviT klasificirdebian bunebriv da
teqnogenur sagangebo situaciebad.
9
a) a) a) a) bunebrivibunebrivibunebrivibunebrivi xasiaTisxasiaTisxasiaTisxasiaTis sagangebosagangebosagangebosagangebo situaciasituaciasituaciasituacia _ saSiSi bunebrivi movlena anu
stiqiuri ubedureba, romelsac Tan axlavs adamianTa msxverpli da materialuri
faseulobis dazianeba.
bunebrivi xasiaTis sagangebo situaciebs ganekuTvneba:
1. geofizikuri saxifaTo movlenebi:
• miwisZvra;
• vulkanis moqmedebani;
2. geologiuri saxifaTo movlenebi:
• mewyeri;
• seluri nakadi;
• Camonaqcevebi, Camonayarebi;
• kldis Camonarecxi Rvarcofi;
• tyis zolis Camoqceva;
• karstuli movlenebis Sedegad miwis zedapiris Cavardna;
• abrazia, erozia;
• qvaTacvena (qvebis nakadi)
• mtvris qariSxali.
3. meteorologiuri da agrometeorologiuri saxifaTo movlenebi:
qariSxals, qartexils, Storms, grigals, qarborbalas da taifuns erTi da
imave warmoSobis wyaro aqvs _ qari. Nmisi siZliere izomeba bofortis skaliT 0-
dan 18-mde balebSi.
• qariSxali;
• Tovlis zvavi;
• grigali, Stormi;
• qarborbala (tornado);
• qartexili;
• qaris vertikaluri nakadi;
• msxvili setyva;
• Zlieri kokispiruli wvima,
• didTovlianoba (Tovlis namqeri);
• Zlieri moyinva;
• Zlieri yinvebi;
• Zlieri qarbuqi;
10
• Zlieri sicxe;
• Zlieri nisli;
• gvalva;
• xorSaki (cxeli qarebi).
4. sazRvao hidrologiuri saxifaTo movlenebi:
• tropikuli ciklonebi;
• cunami;
• Zlieri Relva;
• zRvis donis Zlieri ryeva;
• Zlieri wylis Relva navsadgurebSi.
5. hidrologiuri saxifaTo movlenebi:
• wyaldidoba;
• wylis donis aweva;
• wvimis niaRvari;
• qariseuli monadeni;
• wylis dabali doneebi;
• gruntis wylebis donis aweva (datborvebi).
6. bunebrivi xanZrebi:
• sagangebo saxanZro saSiSroeba;
• tyis xanZari;
• xanZari puris yanebSi da stepebSi;
• torfis xanZari.
7. biologiur-socialuri xasiaTis:
• infeqciuri dasnebovneba;
• adamianebis dasnebovneba;
• gansakuTrebiT saSiSi infeqciuri daavadebis erTeuli SemTxvevebi;
• infeqciuri daavadebebis jgufuri SemTxvevebi;
• epidemiuri afeTqeba;
• epidemia;
• pandemia;
• cxovelTa dasnebovneba;
• enzootia;
11
• epizootia;
• panzootia;
• mcenareTa daavadeba;
• progresirebadi epifitotia;
• panfitotia;
• sarevela mcenareTa masiuri gavrceleba.
8. socialuri xasiaTis:
• masiuri SimSili gamowveuli ekonomikuri krizisiT;
• socialuri krizisiT gamowveuli masiuri gamosvlebi da areulobebi.
bunebrivi xasiaTis sagangebo situaciebs ganekuTvneba aseve ekologiuri
(antropogenuri) xasiaTis sagangebo situaciebi. es iseTi sagangebo situaciebia,
romlebic xasiaTdebian saSiSroebaTa gavrcelebis naklebi siCqariT da
warmoiSobian bunebaze adamianis araswori urTierTqmedebis Sedegad. maT
miekuTvneba:
1. ekologiuri xasiaTis sagangebo situaciebi:
• miwis sasargeblo wiaRiseulis mopovebis mizniT samTo samuSaoebisa
da adamianis sxva saxis moqmedebaTa Sedegad gamowveuli
katastrofuli miwis Caqcevebi, mewyeri, miwis zedapiris gaskdoma da
sxv.;
• niadagSi (gruntSi) dasaSvebze maRali koncentraciis zemZime
liTonebisa (maT Soris radiaqtiuli nivTierebebi) da sxva mavne
nivTierebebis arseboba;
• gruntis intensiuri degradacia, didi teritoriebis erozia, gamoSroba
da daWaobeba;
• bunebrivi wiaRiseulis maragebis ganadgurebis gamo, Seqmnili
krizisuli situaciebi.
2. sacavebis samrewvelo (jarTiT) da sayofacxovrebo narCenebiT (nagviT)
gadatvirTvisa da maTi saSualebiT garemos dabinZurebasTan dakavSirebuli
sagangebo situaciebi;
3. atmosferos Semadgenlobisa da Tvisebebis cvlilebebiT gamowveuli
sagangebo situaciebi:
• adamianis anTropogenuri moRvaweobis Sedegad klimatis uecari
Secvla;
12
• atmosferoSi mavne minarevebis zRvruli-dasaSvebi koncentraciebis
gazrda;
• qalaqze temperaturuli inversia;
• qalaqSi mwvave `Jangbadis SimSiloba~;
• samrewvelo da qalaqis xmauris zRvruli-dasaSvebi donis
mniSvnelovani momateba;
• mJavuri naleqebis masiuri zonebis warmoSoba;
• atmosferos ozonuri fenis Semcireba;
• atmosferos gamWvirvalobis mniSvnelovnad Semcireba.
4. hidrosferos mdgomareobis cvlilebebiT gamowveuli sagangebo
situaciebi:
• sasmeli wylis mwvave ukmarisoba, maTi maragis gamolevisa an
dabinZurebis gamo;
• organizaciebSi teqnologiuri procesebis uzrunvelyofisa da
sameurneo-sayofacxovrebo wyalmomaragebisaTvis gamoyenebuli wylis
resursebis gamoleva;
• zRvebisa da okeaneebis wylebis kritikulze metad dabinZurebis
Sedegad sameurneo saqmianobisa da ekologiuri wonasworobis
darRveva.
5. biosferos mdgomareobis cvlilebebiT gamowveuli sagangebo
situaciebi:
• cxovelebisa da mcenareebis calkeuli jiSis gadaSeneba garemo
pirobebis cvlilebebis gamo;
• cxovelTa masiuri amowyveta;
• did teritoriaze mcenareuli safaris masiuri ganadgureba;
• biosferos unaris _ aRdgenadi resursebis kvlavwarmoebis mkveTri
cvlileba.
bbbb) ) ) ) teqnogenuriteqnogenuriteqnogenuriteqnogenuri xasiaTisxasiaTisxasiaTisxasiaTis sagangebosagangebosagangebosagangebo situaciasituaciasituaciasituacia _ teqnosferoSi momxdari avaria da
katastrofa, romelsac Tan axlavs adamianis msxverpli da momsaxure personalis
janmrTelobisaTvis zianis miyenebis saSiSroeba, agreTve materialuri
faseulobebisa da mimdebare garemos pirdapiri an arapirdapiri dazianeba.
teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebs ganekuTvneba:
1. satransporto avariebi da katastrofebi:
13
• satvirTo matareblebis avariebi;
• samgzavro matareblebisa da metropolitenis avariebi;
• satvirTo gemebis avariebi;
• samgzavro gemebis avariebi da katastrofebi;
• aeroportebsa da dasaxlebul punqtebSi saaviacio avariebi;
• saaviacio avariebi aeroportebisa da dasaxlebuli punqtebis
teritoriis miRma;
• xidebze, gvirabebsa da sarkinigzo gadasavlelebze satransporto
avariebi;
• magistralur milgayvanilobaTa avariebi.
2. xanZrebi da afeTqebebi:
• samrewvelo obieqtebze, SenobebSi, komunikaciebsa da teqnologiur
mowyobilobebSi xanZrebi da afeTqebebi;
• advilad aalebad, wvad da feTqebad nivTierebaTa mompovebel,
gadamamuSavebel da Semnaxvel obieqtebze xanZrebi da afeTqebebi;
• xanZrebi da afeTqebebi transportze;
• xanZrebi da afeTqebebi SaxtebSi, miwisqveSa samTo gamonamuSevrebsa da
metropolitenSi;
• sacxovrebeli, sazogadoebrivi da kulturuli daniSnulebis Senoba-
nagebobebSi afeTqebebi da xanZrebi;
• dasaxlebul punqtebSi aufeTqebeli sabrZolo feTqebadi
nivTierebebisa da saSualebebis aRmoCena;
• asafeTqebeli nivTierebebis kargva garemoSi.
3. avariebi Zliermoqmedi Sxamiani nivTierebebis (ZmSn-is) mwarmoebel,
gadamamuSavebel da Semnaxvel obieqtebze:
• avariebi transportze ZmSn-is garemoSi gamoTavisuflebiT;
• avariebi Zliermoqmedi Sxamiani nivTierebebis garemoSi
gamoTavisuflebiT;
• avariebis Sedegad dawyebuli qimiuri reaqciebis procesSi ZmSn-is
warmoqmna da gavrceleba;
• avariebi qimiuri iaraRis matarebel saSualebebze;
• ZmSn-is wyaroTa kargva garemoSi.
4. avariebi radiaqtiuri nivTierebebis gamofrqveviT:
14
• avariebi atomur eleqtrosadgurebze, sawarmoo da sakvlevi
daniSnulebis atomur energetikul mowyobilobebze radioaqtiuri
nivTierebebis gamofrqveviT;
• avariebi birTvul-Tburi ciklis sawarmoebSi radiaqtiuri
nivTierebebis gamofrqveviT;
• avariebi radioaqtiuli nivTierebebis matarebel satransporto
saSualebebsa da kosmosur aparatebze;
• avariebi samrewvelo da eqsperimentuli birTvuli afeTqebis dros;
• avariebi birTvuli sabrZolo iaraRis eqspluataciis, Senaxvis an
dayenebis adgilze;
• radiaqtiuli wyaros kargva garemoSi.
5. avariebi biologiurad saxifaTo obieqtebze:
• avariebi samrewvelo sawarmoebsa da sakvlev-samecniero
dawesebulebebSi biologiurad saxifaTo nivTierebebis
gamoTavisuflebiT garemoSi;
• avariebi transportze biologiurad saxifaTo nivTierebebis
garemoSi gamoTavisuflebiT;
• sabrZolo biologiuri saSualebebis avariebi;
• biologiurad saxifaTo nivTierebebis kargva garemoSi.
6. nagebobaTa uecari ngreva
• satransporto komunikaciebis elementebis Camongreva;
• samrewvelo da samoqalaqo Senoba-nagebobebis ngreva.
7. eleqtroenergetikuli sistemebis avariebi:
• avtonomiuri eleqtrosadgurebis avariebi yvela saxis
momxmarebelTaTvis eleqtromomaragebis xangrZlivi droiT SewyvetiT;
• eleqtroenergetikuli qselebis avariebi, ZiriTad momxmarebelTa an
didi masStabis teritoriaze, eleqtromomaragebis xangrZlivi droiT
SewyvetiT;
• satransporto eleqtruli sakontaqto qselebis mwyobridan gamosvla.
8. sasicocxlo uzrunvelyofis komunaluri sistemis avariebi:
• avariebi kanalizaciis sistemaSi dabinZurebuli nivTierebebis
garemoSi gamoTavisuflebiT;
• mosaxleobis sasmeli wyliT momaragebis sistemaSi avariebi;
15
• weliwadis civ periodSi Tboqselis avariebi;
• samrewvelo gamwmendi nagebobebis avariebi.
9. hidrodinamikuri avariebi:
• kaSxlebis (dambebis, jebirebis, rabebisa da tixrebis) garRveva,
katastrofuli datborvebisa da wamleki talRebis warmoSobiT;
• kaSxlebis garRveva wamleki wylis movardniT;
• kaSxlebis garRveva, romelsac Tan sdevs did teritoriebze niadagis
gadarecxva an daSlamva.
teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebs ganekuTvneba aseve samxedro
xasiaTis sagangebo situaciebi. es is sagangebo situaciebia, romlebic
warmoiSobian gauTvaliswinebeli, SemTxveviTi (an provokaciuli) xasiaTis
samxedro operaciebis Sedegad. calkeul SemTxvevaSi erTi saxelmwifos mier
meore saxelmwifos mimarT ganxorcielebuli diversiuli, klanuri an
kriminaluri dajgufebebis mier mowyobili teritoriuli aqtebis Sedegad. maT
ricxvs miekuTvneba:
1. mSvidobian periodSi samxedro xasiaTis sagangebo situaciebi:
• neitraluri wylebis akvatoriaSi myofi gaurkveveli daniSnulebis
xomaldidan erTjeradi (SemTxveviTi) raketul_birTvuli dartymis
miyeneba;
• mezobeli saxelmwifoebis saomari da sabrZolo-sawvrTneli
moqmedebebis warmoebis Sedegad mSvidobiani qveynis teritoriaze
masobrivi dazianebis iaraRis matarebeli mfrinavi aparatis
Camovardna;
• masobrivi dazianebis iaraRis matarebeli mfrinavi aparatis Camovardna
dedamiwaze.
2. mSvidobian periodSi politikur-diversiuli xasiaTis sagangebo
situaciebi, sawarmoo procesebis darRvevis mcdelobebi, xanZrebis, afeTqebebisa
da ngrevis mowyobis organizacia (sagangebo situaciebis warmoSobiT),
teroristuli da diversiuli aqtebi.
sagangebo situaciebi masStabebisa da Sedegebis simZimis mixedviT
klasificirdebian: saobieqto, lokalur (adgilobriv), regionuli, erovnuli da
globalur, aseve, transasazRvro sagangebo situaciebad.
16
saobieqto sagangebo situaciebi _ roca sagangebo situaciebis zona ar
scildeba sawarmoo da socialuri daniSnulebis obieqtis teritoriis sazRvrebs,
an satransporto avariebi.
lokaluri sagangebo situacia _ roca sagangebo situaciis zona ar
scildeba ekonomikis obieqtis sazRvars.
regionuli sagangebo situacia _ roca sagangebo situaciis zona ar
scildeba avtonomiuri respublikis (an regionis) sazRvrebs;
erovnuli sagangebo situacia _ roca sagangebo situaciis zona vrceldeba
qveynis sazRvrebs SigniT mniSvnelovani ori an meti regionis teritoriaze;
globaluri sagangebo situacia _ roca sagangebo situaciis zona scildeba
qveynis sazRvrebs an piriqiT sazRvargareT momxdari sagangebo situaciis zona
moicavs qveynis sazRvrebs. (transsasazRvro _ roca qveynis sazRvars gadakveTs).
sagangebo situaciebis niSnebi SeiZleba iyos:
1. zemoqmedebis xasiaTiT:
• seismuri, dartymiTi (ngreva);
• dasnebovneba (qimiuri, baqterologiuri, radiaciuli);
• datborva (erozia, abrazia, daSlamva, damewyvra);
• xanZari, maRali temperatura.
2. Sedegebis mixedviT:
• adamianTa msxverpli;
• materialuri zarali;
• cxovrebis pirobebis darRveva.
3. damazianebeli faqtorebis xasiaTiT:
• siTburi;
• qimiuri;
• radiaciuli;
• biologiuri;
• meqanikuri.
• fsiqologiuri.
4. gavrcelebis intensivoba:
• uecari;
• swrafi;
• saSualo;
17
• neli.
5. gamomwvevi ZiriTadi mizezebi:
• samSeneblo _ konstruqciuli;
• sawarmoo _ saeqspluatacio;
• meteorologiuri;
• geofizikuri;
• antropogenuri (ekologiuri);
• hidrologiuri;
• geologiuri.
sagangebo situaciebi aseve klasificirdebian ganviTarebis masStabisa da da
Sedegebis (moculobis) mixedviT Semdegnairad:
saobieqto;
adgilobrivi;
regionuli;
erovnuli;
globaluri.
TanamedroveTanamedroveTanamedroveTanamedrove sabrZolosabrZolosabrZolosabrZolo saSualebebisaSualebebisaSualebebisaSualebebi
masobrivi dazianebis iaraRebia: birTvuli, qimiuri, baqteriologiuri da
Tavdasxmis Cveulebrivi iaraRebi, romelTa gamoyenebis Sedegad ganadgurdebian da
daziandebian adamianebi, cxovelebi da mcenareebi, produqtebi, wyali, agreTve
samrewvelo da sasoflo-sameurneo obieqtebi.
birTvulibirTvulibirTvulibirTvuli iaraRiiaraRiiaraRiiaraRi
birTvuli iaraRi ewodeba iseT sabrZolo
saSualebebs, romlis moqmedeba dafuZnebulia
SidabirTvuli energiis gamoyenebaze, romelic
gamoiyofa afeTqebis Sedegad dayofis, sinTezis an
orive erTdrouli reaqciis dros.
atomur iaraRs safuZvlad udevs SidabirTvuli
energiis gamoyeneba, romelic momentalurad gamoiyofa mZime elementebis (uran-235-
is da pluton-239-is) birTvis daSlis jaWvuri reaqciis Sedegad.
teritoria, sadac ganlagebulia Senobebi, nagebobebi, imyofebian adamianebi,
gaSenebulia cxovelebi, mcenareebi, da romlebzedac uSualod moqmedebs
18
birTvuli afeTqebis damazianebeli faqtorebi, iwodeba birTvuli dazianebis
kerad.
ganasxvaveben birTvuli afeTqebis sxvadasxva saxes:
1. miwiszedamiwiszedamiwiszedamiwiszeda afeTqebaafeTqebaafeTqebaafeTqeba- afeTqeba xdeba miwaze an iseT simaRleze, rodesac
afeTqebis cecxlovani burTi Seexeba dedamiwas. aseTi afeTqebisaTvis
damaxasiaTebelia adgilmdebareobis radioqtiuli nivTierebebiT Zlieri dazianeba
radiaqtiuri Rrublis kvalis mimarTulebiT.
2. miwisqveSamiwisqveSamiwisqveSamiwisqveSa afeTqebaafeTqebaafeTqebaafeTqeba-am dros axlomdebare teritoria Zalze binZurdeba.
3. sahaerosahaerosahaerosahaero afeTqebaafeTqebaafeTqebaafeTqeba- am SemTxvevaSi cecxlovani burTi ar exeba miwas,
xolo dauSleli radiaqtiuri nivTierebebi gaifanteba atmosferos zeda fenaSi,
uerTdeba haers da vrceldeba did teritoriaze _ iwvevs globalur dabinZurebas.
4. afeTqebebiafeTqebebiafeTqebebiafeTqebebi wyalqveSwyalqveSwyalqveSwyalqveS dadadada kosmosSikosmosSikosmosSikosmosSi-birTvuli afeTqebis Sedegad
adamianebze, cxovelebsa da erovnuli meurneobis obieqtebze moqmedebs xuTi
damazianebeli faqtori.
a) dartymiTi talRa, romelzedac modis mTeli gamoyofili energiis 50%:
b) sinaTlis gamosxiveba, romlis wiladac modis gamoyofili energiis 35%;
g) SemRwevi radiacia, masze ixarjeba gamoyofili energiis 4%;
d) adgilmdebareobis radiaqtiuri dabinZureba, romelzedac ixarjeba
gamoyofili energiis 10%;
e) eleqtromagnituri impulsi, masze modis gamoyofili energiis 1%.
ganvixiloT TiToeuli cal-calke:
a) dartymiTi talRa SekumSuli airis fenaa, romelic afeTqebis centridan
moZraobs Zlieri siswrafiT. dartymiTi talRis wyaros warmoadgens maRali wneva,
romelic warmoiSoba afeTqebis epicentrSi. dartmiTi talRis centridan
daSorebis Sesabamisad, misi moZraobis siCqare mcirdeba bgeris siCqaremde da mis
qvemoT.
dartymiTi talRis Sedegad iqmneba ngrevis zonebi:
• mTliani ngrevis zona _ wnevis sidide 0.5 kg.Z./sm2 da meti
• Zlieri ngrevis zona _ wnevis sidide 0.5-dan 0.3 kg.Z./sm2
• saSualo ngrevis zona _ wnevis sidide 0.3 – 0.2 kg.Z./sm2
• susti ngrevis zona _ wnevis sidide 0.2 – 0.1 kg.Z./sm2
sahaero dartymis talRa daucvel adamianebsa da cxovelebSi iwvevs
travmul dazianebas, kontuzias an sasikvdilo dazianebas.
19
b) sinaTlis (Suquri) gamosxiveba _ afeTqebis zonaSi swrafad gamoiyofa
didi energia, ris gamoc warmoiSoba ramdenime milioni gradusi temperatura da
qmnis cecxlovan kriala sferos. cecxlovani sferosagan xdeba intensiuri
sinaTlis gamosxiveba, romelic iwvevs Sesabamis damazianebel efeqts. imisda
mixedviT, Tu ra siZlieris bombebi iyo gamoyenebuli, sinaTlis gamosxiveba
grZeldeba wamebis meaTedi nawilidan 30 wamamde.
igi iwvevs adamianebisa da cxovelebis damwvrobas.
g) SemRwevi radiacia. afeTqebis keraSi SemRwevi radiacia iqmneba
neitronuli da gama-gamosxivebis (eleqtromagnituri) nakadisagan. orive
gamosxiveba warmoiSoba afeTqebis momentSi. gamosxiveba warmoiSoba pirvel
wamebSi uranis daSlis dawyebidan. misi moqmedeba ar aRemateba 10-15 wams, xolo
neitronis _ 1 wams. SemRwevi radiaciis moqmedebis siSore damokidebulia
afeTqebis simZlavreze.
adgilmdebareoba CaiTvleba mowamlulad, Tu radiaciis done aris 0.5 r/sT
da meti. dabinZurebis xarisxis mixedviT mTeli teritoria iyofa oTx zonad.
I. susti dabinZurebis zona (a) Seadgens mTeli dabinZurebuli farTobis 70-
80%-s.
II. Zlieri dabinZurebis zona (b) igi Seadgens mTeli dabinZurebuli
farTobis 10_12% -s.
III. saxifaTo dabinZurebis zona (g) igi Seadgens mTeli dabinZurebuli zonis
6-8% -s.
IV. Zlier saxifaTo dabinZurebis zona (d) mis gare sazRvarze donis
simZlavris etalonia 800 r/sT, zonis SuaSi ki 2000 r/sT, xolo doza radiaqtiuri
nivTierebebis mTlian daSlamde Sesabamisad 4000r. da 10000r. zonidan adamianebi
da cxovelebi unda iqnen gayvanili.
e) eleqtromagnituri impulsi. birTvuli afeTqebis dros warmoiqmneba
eleqtromagnituri velebi, romlebic sahaero da miwisqveSa gayvanilobasa da
sakabelo xazebi, radiosadgurebis antenebSi qmnian impulsebian eleqtrul densa
da Zabvas.
sxivurisxivurisxivurisxivuri dazianebadazianebadazianebadazianeba
birTvuli afeTqebis zonaSi radiaciisa da gama-gamosxivebis gansazRvruli
dozis miReba iwvevs adamianebsa da cxovelebSi sxivur daavadebas.
mwvave sxivuri daavadebis mimdinareobas yofen oTx periodad:
I. pirveladi reaqciis periodi iwyeba dasxivebis miRebisTanave da
grZeldeba ramdenime saaTs an ori-sami dRe.
20
II. faruli periodi grZeldeba 3-dan 14 dRemde.
III. avadmyofobis gaZlierebis (amaRlebis) periodi. dro, rodesac viTardeba
avadmyofobis yvela damaxasiaTebeli Tviseba.
IV. avadmyofobis gadamwyveti periodi _ gamojanmrTeleba an sikvdili.
dasxivebis dozis mixedviT ganixilaven sxivuri daavadebis oTx saxeobas: msubuqi,
saSualo, mZime da ukiduresad mZime.
100-dan 200 rentgenamde doziT dasxivebis dros warmoiqmneba msubuqi
(pirveli xarisxis) sxivuri daavadeba.
200-dan 400 rentgenamde doziT dasxiveba iwvevs saSualo (meore xarisxis)
sxivur daavadebas.
mZime (mesame xarisxis) sxivuri daavadeba warmoiqmneba 400-dan 600
rentgenamde doziT dasxivebis dros.
ukiduresad mZime (meoTxe xarisxis) sxivuri daavadeba viTardeba 600
rentgenze meti doziT dasxivebis dros da mkurnalobis gareSe sikvdiliT
mTavrdeba.
radiaqtiuriradiaqtiuriradiaqtiuriradiaqtiuri nivTierebisnivTierebisnivTierebisnivTierebis moqmedebamoqmedebamoqmedebamoqmedeba
mcenareebzemcenareebzemcenareebzemcenareebze
radioizotopebisa da maionizebeli
gamosxivebis moqmedeba mcenareebze
ganixileba ori mimarTulebiT: pirveli
moicavs mcire doziT radioizotopisa da
maionizebeli gamosxivebis dadebiT
moqmedebas mcenareebis zrda-ganviTarebaze;
meore dakavSirebulia mcenareTa organizmis
dazianeba-ganadgurebasTan. roca Saqris
Warxlis Tesli radiaqtiuri fosforis
xsnariT (0.5-1.2 mikrokiuri 1kg Teslze)
daasveles, misi mosavali 12.7-dan 17.8
centneramde gaizarda, Saqrianoba gadidda
0.12-0.33%-iT.
qimiuriqimiuriqimiuriqimiuri iaraRiiaraRiiaraRiiaraRi
qimiur iaraRSi igulisxmeba momwamlavi nivTierebebi da fitotoqsikantebi,
romlebic sabrZolo gamoyenebis pirobebSi iwveven adamianebis, cxovelebis,
mcenareebis, sursaTis, sakvebis, wylisa da sxv. ganadgureba-mowamvlas.
21
sabrZolo qimiuri momwamlavi nivTierebebi moTavsebulia specialur
WurWelSi an qimiur bombebSi, gadmosaRvrel saaviacio xelsawyoebSi an sxva
garsebSi. maTi afeTqebis dros, sabrZolo Wurvebisagan gansxvavebiT, moismis
susti yru xma. afeTqebis adgilas warmoiSoba TeTri an odnav Seferili kvamlis
Rrubeli, nisli an orTqli. Tu Txevadi momwamlavi nivTierebaa gamoyenebuli,
maSin TviTmfrinavis mimarTulebiT gamoCndeba Savi zoli, romelic Cqara ifanteba
da eSveba dedamiwaze. foTlebze Cndeba zeTovani wveTebi. sxvadasxva qimiuri
momwamlavi nivTierebis gamoyenebis Sedegad wylis zedapirze warmoiqmna zeTovani
kvali, Tovlze _ sxvadasxva zomis CaRrmavebuli adgilebi, mwvane balaxi icvlis
fers, foTlebi yviTldeba, ruxdeba da Semdeg iRupeba.
samxedro specialistebis azriT, qimiuri iaraRis gamoyeneba ufro
perspeqtiulia, radgan is mwyobridan gamoiyvans, ZiriTadad, cocxal Zalas _
adamianebs.
meore upiratesobad miaCniaT is, rom qimiuri iaraRis damzadeba iafi jdeba.
samxedro ekonomistebis gaangariSebiT, hirosimaSi Camogdebuli birTvuli iaraRis
Rirebulebis qimiuri iaraRi gaanadgurebs hirosimas msgavs oras qalaqs.
teritoria, romelic ganicdis qimiuri momwamlavi nivTierebis zemoqmedebas,
ris Sedegadac ziandebian adamianebi, cxovelebi, mcenareebi, produqtebi da wyali,
ewodeba qimiuri mowamvlis kera.
qimiuri dazianebis kera pirobiTad iyofa or zonad:
I. uSualo dazianebis zona. igi warmoiqmneba adgilze qimiuri iaraRis
gamoyenebis Sedegad. Wurvis afeTqebis pirvel periodSi warmoiSoba momwamlavi
nivTierebebis orTqli da aerozoli, romlebic dasawyisSi qmnian mowamluli
haeris pirvelad Rrubels, nawili, momwamlavi nivTierebebis wveTebis saxiT, rCeba
adgilze da wamlavs garemos.
II. qaris mimarTulebiT momwamlavi nivTierebis gavrcelebis zona. mowamluli
haeris pirveladi Rrubeli da momwamlav nivTierebaTa wveTebidan aorTqlebuli
meoreuli Rrubeli haeris nakadTan erTad gavrceleba sxva teritoriaze da
warmoqmnis axal mowamlul zonas.
qimiuri mowamvlis kera xasiaTdeba momwamlav nivTierebaTa koncentraciiT,
mowamvlis simWidroviTa da medegobiT. momwamlavi nivTierebebis raodenoba,
romelsac Seicavs mowamluli haeris an siTxis moculobis erTeuli, ewodeba
koncentracia. igi gamoixateba woniT erTeulebSi _ gramebSi an miligramebSi 1l
haerSi (siTxeSi).
22
mowamvlis simkvrive (simWidrove) ewodeba niadagis an obieqtis zedapirze
arsebuli Txevadi momwamlavi nivTierebis raodenobas, romelic izomeba gramebSi
1kv.m. mowamlul zedapirze.
qimiuriqimiuriqimiuriqimiuri momwamlavimomwamlavimomwamlavimomwamlavi nivTierebebisnivTierebebisnivTierebebisnivTierebebis klasifikaciaklasifikaciaklasifikaciaklasifikacia
qimiur momwamlav nivTierebebs taqtikuri daniSnulebis mixedviT yofen oTx
jgufad: a) sasikvdilo; b) mwyobridan droebiT gamomyvani; g) gamaRizianebeli da
d) saswavlo.
sasikvdilod moqmed qimiur momwamlav nivTierebebs organizmze
fiziologiuri moqmedebis mixedviT yofen oTx jgufad:
1) nervul-dambluri moqmedebis qimiuri momwamlavi nivTierebebi azianebs
centralur nervul sistemas. am jgufSi gaerTianebulia zarini, zomani, V-gazi.
2) kandamaCirqebeli moqmedebis qimiuri momwamlavi nivTierebebi
warmoiqmnian kanze didxans mourCenel wylulebs. aRniSnul jgufSi
gaerTianebulia luiziti da ipriti.
3) zogadSxamiani moqmedebis qimiuri momwamlavi nivTierebebi iwvevs
organizmis saerTo mowamvlas. am jgufSi gaerTianebulia cianmJava da
qlorciani.
4) mxuTavi moqmedebis qimiuri momwamlavi nivTierebebi azianebs sasunTq
organoebs. miekuTvneba fosgeni da difosgeni.
garda amisa. arsebobs mwyobridan droebiT gamomyvani qimiuri momwamlavi
nivTierebebi, maT miekuTvneba fsiqoqimiuri moqmedebis `BZ~, gamaRizianebeli
qimiuri momwamlavi nivTierebebi: pirRebinebis (adamsiti), cremlsadeni
(qloracetofenoni) da saswavlo.
moqmedebis xangrZlivobis mixedviT qimiur momwamlav nivTierebebs yofen or
jgufad: medegi, romelic moqmedebs ramdenime saaTidan ramdenime Tvemde (ipriti,
luiziti, zomani, zarini, V-gazi) da aramedegi, romelic dazianebis unars
inarCunebs ramdenime aTeul wuTs (cianmJava, qlorciani, fosgeni, difosgeni).
baqteriologiuribaqteriologiuribaqteriologiuribaqteriologiuri iaraRiiaraRiiaraRiiaraRi
baqteriologiuri iaraRi ewodeba iseT iaraRs, romelic sabrZolo
gamoyenebisas iwvevs adamianebis, cxovelebis, mcenareebis, sursaTis, sakvebis,
wylisa da garemos masobriv dazianebasa da dasnebovnebas.
bunebriv pirobebSi infeqciis ZiriTad wyaros warmoadgenen
dasnebovnebulebi an avadmyofebi, romelTa gamonayofi (nerwyvi, Cirqi, Sardi,
ganavali) didi raodenobiT Seicavs avadmyofobis gamomwvev mikrobebs. es
23
gamonayofebi asnebovneben niadags, wyals, haers, sakveb produqtebs, romelTa
saSualebiT avaddebian janmrTelebi.
baqteriologiuri iaraRis gamoyenebis SemTxvevaSi adamianebisa da
cxovelebis dasnebovneba xdeba sxvadasxva gziT: dasnebovnebuli haeris
SesunTqviT, daSavebul kanze, Tvalebsa da cxviris lorwovan garsze daavadebaTa
gamomwvevi mikrobebisa da toqsinebis moxvedriT; namsxvrevebiT daWris SemTxvevaSi
dasnebovnebul sagnebsa da nivTebTan kontaqtis dros, dasnebovnebuli sursaTis,
furaJisa da wylis gamoyenebis gziT, agreTve dasnebovnebuli mwerebis, tkipebisa
da mRrRnelebis kbenis Sedegad.
baqteriologiuri dasnebovnebis kera ewodeba adgils, sadac imyofebian
adamianebi, cxovelebi, ganlagebulia Senobebi, romlebmac ganicades
baqteriologiuri iaraRis uSualo zemoqmedeba, ris Sedegadac adamianebis,
cxovelebisa da mcenareebis infeqciur daavadebaTa kerad iqca. baqteriologiuri
dasnebovnebis keris Semdeg infeqcia swrafad vrceldeba mis sazRvrebs gareT. am
SemTxvevaSi dasnebovneba meordeba, rac warmoadgens did saSiSroebas, vinaidan am
dros SesaZlebelia mniSvnelovnad gafarTovdes dasnebovnebis kerebi.
adamianebisaadamianebisaadamianebisaadamianebisa dadadada cxovelebiscxovelebiscxovelebiscxovelebis daavadebisdaavadebisdaavadebisdaavadebis baqteriologiuribaqteriologiuribaqteriologiuribaqteriologiuri saSualebebisaSualebebisaSualebebisaSualebebi
baqteriologiuri iaraRis damazianebeli moqmedebis safuZvels warmoadgens
avadmyofobis gamomwvevi mikrobebi (baqteriebi, reketsiebi, virusebi, sokoebi) da
baqteriebis mier gamomuSavebuli toqsinebi.
mcenareTa gamanadgurebeli baqteriologiuri saSualebebi
mcenareebi SeiZleba daziandes baqteriologiuri saSualebiT (sokoebiT,
virusebiTa da baqteriebiT), rac gamoiwvevs mosavlis mniSvnelovan danakargs.
avadmyofobis an sasoflo – sameurneo kulturebis mavneblebis gamoCena da
ganviTareba damokidebulia garemos temperaturasa da tenianobaze.
TavdasxmisTavdasxmisTavdasxmisTavdasxmis CveulebriviCveulebriviCveulebriviCveulebrivi iaraRebiiaraRebiiaraRebiiaraRebi
termini _ `Tavdasxmis Cveulebrivi iaraRebi~ mas Semdeg ixmareba, rac
Seiqmna birTvuli iaraRi, romelsac gacilebiT ufro didi sabrZolo Tviseba
aqvs.
Tanamedrove pirobebSi zogierTi Cveulebrivi iaraRi aRWurvilia uaxlesi
teqnikis miRwevebiT da Tavisi efeqtianobiT uaxlovdeba masobrivi dazianebis
iaraRebs.
Tavdasxmis Cveulebrivi iaraRebia:
a) kumulaturi;
b) betonmgreveli;
24
g) cecxlgamCeni;
d) burTulovani;
e) kaseturi sabrZolo masalebi;
v) moculobiTi afeTqebis sabrZolo masalebi;
z) marTvadi saaviacio bombi
a) kumulaturi
amJamad umetes javSanmxvret sabrZolo masalebs aqvT kumulaturi muxti. mas
SeuZlia gaxvritos 400-600 mm-is sisqis javSani. kumulaturi Wurvi javSanze
moqmedebs ara Tavisi korpusis, aramed msxvrevadi muxtis afeTqebis talRis
ZaliT.
b) betonmngreveli sabrZolo
masala gamoiyeneba qvisa da
aguris, agreTve rkinabetonis
dacviTi nagebobebis dasangrevad.
mas Tavis nawili gamsxvilebuli
aqvs, xolo korpusi warmoadgens
maRalxarisxovan Termulad
damuSavebul folads.
betonze Wurvis moqmedebis efeqti damokidebulia mis kinetikur energiaze,
Sexvedris kuTxesa da TviT winaRobaze. am faqtorebTan damokidebulebiT Wurvs
SeuZlia gaxvritos winaRoba, SeaRwios siRrmeSi da afeTqdes iq. betonmgrevi
Wurvis kalibri sakmaod didia (152mm da zeviT). am sabrZolo masalebiT ngreva
warmoebs dartymisa da fugasuri moqmedebis SeTanawyobis Sedegad.
g) cecxlgamCeni
Tanamedrove cecxlgamCeni saSualebebi iyofa sam ZiriTad jgufad:
1. cecxlgamCeni navTobproduqtebi (napalmi), TeTri fosfori,
plastificirebuli fosfori, eleqtroni;
2. liTonizebuli cecxlgamCeni narevi (pirogeli);
3. Termiti da Termituli narevi.
garda amisa, maT miekuTvneba Cveulebrivi da plastificirebuli TeTri
fosfori, tutovani liTonebi, agreTve haerze TviTaalebadi narevi. yvelaze meti
gavrceleba pova napalma.
d) burTulovani bombi
25
burTulovani bombi warmoadgens cilindrul korpuss, romlis sigrZea 35sm,
diametri ki _ 7.5 sm. bombis korpusi gavsebulia feTqebadi nivTierebebiT. mis
kedelSi aris 250 liTonis burTulebi masiT 0,7-dan 1,0 gramamde, romlebic
afeTqebis dros ifantebian 100m2 farTobze. erTi TviTmfrinaviT Ria adgilze
ganlagebuli cocxali Zalis dazianebis farTobia 10 heqtarze meti.
gamanadgurebel_bombdamSens SeuZlia waiRos 1000-mde kasetSi Calagebuli
cilindri.
ufro mogvianebiT modificirebuli bombis efeqturoba gaizarda TiTqmis
orjer, romelic aRWurvilia burTulebiT, kuburebiT, SrapneliT, nemsebiT da a.S.
e) kaseturi sabrZolo masalebi
kaseturi tipis sabrZolo masalebi uzrunvelyofen cocxali Zalis
dazianebas aTeul da aseul heqtarze. bombebis raodenoba kasetebSi SeiZleba
sxvadasxva iyos _ ramdenime calidan aseul da aTaseulamde. kasetis gaxsnisas
bombebi gaifanteba did farTobze da feTqdeba.
v) moculobiTi afeTqebis sabrZolo masalebi
moculobiTi afeTqebis sabrZolo masalebSi gamoiyeneba sxvadasxva saxeobis
Txevadi saTbobebi.
moculobiT afeTqebis saaviacio kaseta CBU-55 Sedgeba sami (TiToeuli 100 kg)
konteinerisagan, TiToeul maTganSi aris daaxloebiT 35 kg sawvavis narevi. bombis
Camogdebis Semdeg konteinerebi iyofian da eSvebian paraSutiT. winaaRmdegobis
Sexvedrisas warmoebs sawvavi narevis danawevreba da dedamiwidan 2-3 metr
simaRleze warmoiqmneba daaxloebiT 15m diametris aerozoluri Rrubeli. igi
feTqdeba ramdenime wamSi da qmnis 20-30 kgZ/sm2 Warb wnevas. mas SeuZlia daangrios
umtkicesi safari.
samxedro specialistebi Seudgnen saaviacio bombebisa da sxva sabrZolo
masalebis aRWurvas lazeruli sistemis, televizoris aparatisa da sxva
TviTdamiznebis xelsawyoebiT.
z) marTvadi bombi
marTvadi saavicio bombi saaviacio bombis erT-erTi perspeqtiuli saxeobaa.
Cveulebriv, saaviacio bombTan SedarebiT, maT aqvT moqmedebis didi siSore da
moxvedris didi sizuste.
terminebisterminebisterminebisterminebis ganmartebaganmartebaganmartebaganmarteba
sagangebosagangebosagangebosagangebo situaciasituaciasituaciasituacia – obieqtze, garkveul teritoriaze an akvatoriaSi
bunebrivi movlenebis, stiqiuri ubedurebis, xanZris, avariis, katastrofis an sxva
saxis ubedurebebis, agreTve dazianebis sabrZolo saSualebaTa gamoyenebis
26
Sedegad warmoqmnili situacia, rodesac irRveva adamianTa cxovrebisa da
saqmianobis normaluri pirobebi, safrTxe emuqreba maT sicocxlesa da
janmrTelobas, zaraldeba mosaxleoba da ziandeba bunebrivi garemo;
sagangebosagangebosagangebosagangebo viTarebaviTarebaviTarebaviTareba _ sagangebo situaciaTa Camoyalibebis zonis konkretuli
daxasiaTeba, gamovlenili drois garkveuli momentisaTvis, romelic moicavs
saerTo mdgomareobis, dazianebis Sedegebis, arsebuli resursebis, Catarebuli
samuSaoebisa da agreTve garemo pirobebis Sesaxeb monacemebs.
sagangebosagangebosagangebosagangebo mdgomareobamdgomareobamdgomareobamdgomareoba - droebiTi RonisZieba, romelic saqarTvelos
kanonmdeblobis Sesabamisad cxaddeba saqarTvelos moqalaqeTa usafrTxoebis
uzrunvelyofis interesebisaTvis omianobis Tu masobrivi areulobis, qveynis
teritoriuli mTlianobis xelyofis, samxedro gadatrialebisa Tu SeiaraRebuli
amboxebis, ekologiuri katastrofebis da epidemiebis dros, stiqiur ubedurebaTa,
didi avariebis, epizootiebis an sxva SemTxvevebSi, roca saxelmwifo
xelisuflebis organoebi moklebulni arian konstituciur uflebamosilebaTa
normaluri ganxorcielebis SesaZleblobas.
avariaavariaavariaavaria _ teqnologiuri (konstruqciuli, sawarmoo, satransporto,
saeqsploatacio da sxv.) mizezebiTa da gare SemTxveviTi xasiaTis zemoqmedebaTa
Sedegad gamowveuli sagangebo SemTxveva, romelsac Tan sdevs nagebobebisa da
teqnikur mowyobilobaTa dazianeba, mwyobridan gamosvla an ngreva.
sawarmoo, satransporto katastrofa _ avaria, romlis Sedegadac adgili aqvs
adamianTa mravalricxovan msxverpls, mniSvnelovan materialur zaralsa da sxva
mZime Sedegebs.
saxifaTosaxifaTosaxifaTosaxifaTo bunebrivibunebrivibunebrivibunebrivi movlenebimovlenebimovlenebimovlenebi _ bunebrivi warmoSobis stiqiuri SemTxvevebi.
ekologiuriekologiuriekologiuriekologiuri ubedurebaubedurebaubedurebaubedureba _ xmeleTis, atmosferos, hidrosferosa da
biosferos cvlilebani, gamowveuli anTropogenuri da politikur_diversiuli
xasiaTis faqtorebis zemoqmedebis Sedegad, romelic gamoixateba am cvlilebebis
mkveTr da uaryofiT gavlenaSi adamianebis janmrTelobaze, maT sulier sferoze,
ekonomikasa da genetikur fondze.
ekologiuriekologiuriekologiuriekologiuri katastrofakatastrofakatastrofakatastrofa _ gansakuTrebiT didi masStabisa da mZime
Sedegebis mqone ekologiuri ubedureba, romelic, rogorc wesi, xasiaTdeba
bunebaSi garemos Seuqcevadi cvlilebebiT.
Tema Tema Tema Tema №2222
sagangebo viTarebsagangebo viTarebsagangebo viTarebsagangebo viTarebებიებიებიები დადადადა მათიმათიმათიმათი შეფასებისშეფასებისშეფასებისშეფასების მეთოდებიმეთოდებიმეთოდებიმეთოდები
sagangebo viTarebebis saxeebia:
27
radiaciuli;
qimiuri;
sainJinro;
biologiuri (baqterologiuri);
saxanZro (Termuli);
kompleqsuri.
radiaciuli viTareba warmoadgens adgilmdebareobis radiaqtiuri
dabinZurebis xarisxsa da masStabs, romelic gavlenas axdens obieqtebis
muSaobasa da mosaxleobis sicocxlisunarianobaze.
radiaciuli viTarebis Sefaseba gulisxmobs adgilmdebareobis radiaqtiuri
dabinZurebis daxasiaTebas (radiaqtiuri dabinZurebis sazRvrebi, radiaciis done,
dasxivebis dozebi) da misi zegavlenis gansazRvras adamianebze, cxovelebze,
mcenareebsa da teqnikaze, radiaciuli viTarebis Sefasebisas sazRvraven
adgilmdebareobis radiaqtiuri dabinZurebis xarisxsa da zonebs, afaseben
radiaciis saSiSroebis xarisxs adamianebisaTvis da SesaZlebel zians
meurneobisaTvis, adgenen formirebebisa da mosaxleobis radiaqtiuri
nivTierebebiT dabinZurebul teritoriaze yofnisas mizanSewonil moqmedebebs.
radiaciuli viTarebis Sefasebis safuZvelze sazRvraven maSveli
samuSaoebis moculobasa da rigiTobas, maTi SesrulebisaTvis saWiro Zalebsa da
saSualebebs, dabinZurebis (dazianebis) keris salikvidacio RonisZiebebs da
agreTve SeimuSaveben radiaqtiur teritoriaze mosaxleobis moqmedebis reJims.
produqtebis, sakvebisa da wylis gausnebovnebis ZiriTad RonisZiebas
warmoadgens dezaqtivacia.
dezaqtivacias vuwodebT radiaqtiuri nivTierebebis moSorebas dabinZurebul
obieqtidan, romelsac atareben sxvadasxva saSualebiT.
qimiur viTarebaSi igulisxmeba pirobebi, romlebic Seiqmneba mowinaaRmdegis
mier qimiuri iaraRisa da gansakuTrebiT momwamlavi nivTierebebis gamoyenebisas.
adamianebze, cxovelebze, mcenareebze, adgilmdebareobaze, sursaTze, wylis
wyaroebsa da mecxoveleobis sxva obieqtebze qimiuri viTarebis Sefaseba
xorcieldeba gamoyenebuli qimiuri iaraRis moqmedebis xarisxis gansazRvrisaTvis,
agreTve qimiuri Tavdasxmebis Sedegebis likvidaciisaTvis mizanSewonili
moqmedebis SesarCevad.
qimiuri mowamvlis keraSi viTarebis Sesafaseblad gansazRvraven:
1. momwamlavi nivTierebebis tipsa (saxeobas) da gamoyenebis saSualebas;
2. qimiuri mowamvlis keris sidides;
28
3. mowamluli haeris gavrcelebis siRrmes;
4. mowamluli haeris moaxloebis dros mocemul wertilamde;
5. momwamlavi nivTierebis medegobas maTi gamoyenebis raionebSi;
6. mecxoveleobis, sasawyobe Senobebis, teqnikis, mcenaris, sursaTis, furaJis,
wylisa da wylis wyaroebis mowamvlis xarisxs.
degazacias vuwodebT qimiuri nivTierebebis moSorebasa da maT
gauvnebelyofas (neitralizacias) dabinZurebul obieqtidan, romelsac atareben
sxvadasxva qimiuri saSualebebiT.
sainJinro viTareba es aris sagangebo viTareba, romelic ZiriTadad
xasiaTdeba Senoba-nagebobebis, komunalur-energetikuli sistemebis, satransporto
da miwisqveSa komunikaciebis masiuri ngrevebiTa da dazianebebiT garkveuli
teritoriis masStabiT, romlis Sedegsac warmoadgens adamianTa msxverpli da
materialur faseulobaTa ganadgureba. sxva sityvebiT rom vTqvaT, sainJinro
viTarebis qveS igulisxmeba dazianebis kerebSi garkveuli ganaSenianebuli
adgilis ngrevisa da darbevis masStabebi da xarisxi, romelic gavlenas axdens
mosaxleobis cxovelqmedebaze, ekonomikis obieqtebis muSaobasa da sagangebo
situaciebze reagirebis Zalebis moqmedebaze.
faqtobrivi sainJinro viTareba gamovlindeba adgilze, uSualod sainJinro
dazvervis monacemebis safuZvelze.
sainJinro viTarebis Sefaseba gulisxmobs ngrevebisa da darbevis masStabebs,
agreTve misi xarisxisa da xasiaTis gansazRvras; dazianebis kerebSi sawarmoo
obieqtebis muSaobasa da sagangebo situaciebisa da samoqalaqo Tavdacvis Zalebis
saqmianobaze maTi gavlenis analizisa da moqmedebaTa iseTi variantebis SerCevas,
romelTa SemTxvevaSic ss da sT-is Zalebisa da saSualebebis minimalur
danakargebs eqneba adgili.
sainJinro viTareba iqmneba aseve Hidroteqnikuri avariebis Sedegad.
ZiriTad hidroteqnikur nagebobebs, romelTa ngrevas (garRvevas) mohyveba
hidrodinamikuri avaria, ekuTvnis kaSxali, wyalmRobi da wyalSemkrebi nagebobebi
(rabebi).
kaSxalis garRvevis ZiriTad Sedegs, hidrodinamikuri avariebis dros,
warmoadgens adgilis katastrofuli datborva.
katastrofuli datborva xasiaTdeba Semdegi parametrebiT:
_ garRvevis talRis maqsimalurad SesaZlo simaRle da siCqare;
_ Sesabamis adgilebSi garRvevis talRis `qoCorisa~ da frontis mosvlis
saangariSo dro;
29
_ SesaZlo datborvis zonis sazRvrebi;
_ adgilis konkretuli monakveTis datborvis maqsimaluri siRrme;
_ teritoriis datborvis xangrZlivoba.
katastrofuli datborva _ aris hidrodinamikuri ubedureba, romelic
warmoadgens xelovnuri an bunebrivi kaSxlebis ngrevis Sedegs da gamoixateba
garRvevis talRis mier qvemoT ganlagebuli adgilebis swraf datborvasa da
wyaldidobebis warmoqmnaSi.
saxanZro viTarebis qveS igulisxmeba stiqiuri ubedurebebis, avariebisa da
katastrofebis, birTvuli iaraRisa da sxva Tanamedrove sabrZolo
gamanadgurebel saSualebaTa damazianebeli faqtorebis zemoqmedebis Sedegad
xanZrebis warmoSoba, rac, Tavis mxriv, gavlenas axdens ekonomikis obieqtebis
funqcionirebis stabilurobasa da mosaxleobis sasicocxlo qmediTunarianobaze.
saxanZro viTarebis Sefaseba gulisxmobs:
_ xanZris masStabebisa da xasiaTis (saxeobis) gansazRvras;
_ Tburi gamosxivebisa da toqsikuri zemoqmedebis zonaTa radiusebiს
განსაზღვრა
_ xanZris siCqarisa da mimarTulebis gansazRvras;
_ dakvamlianebis zonis farTobisa da kvamlis SenarCunebis periodis
gansazRvras;
_ xanZris zemoqmedebaze ekonomikis obieqtebis funqcionirebis
stabilurobisa da mosaxleobis sasicocxlo qmediTunarianobis Sefasebas;
_ xanZrebis qrobisa da lokalizaciis mizniT xanZarsawinaaRmdego საგანგებო
სიტუაციებზე რეაგირების ძალების formirebebis moqmedebaTa dagegmva da am mxriv
racionaluri winadadebebis SemuSaveba.
baqteriologiuri viTareba aris mowinaaRmdegis mier baqterialuri
saSualebebis gamoyenebisas adamianebis, cxovelebisa da mcenareebis
dasnebovnebisaTvis (dasenienebis) warmoqmnili pirobebi.
baqteriologiuri viTarebis Sefaseba xorcieldeba baqterialuri
saSualebebiT, dasnebovnebuli teritoriis, adamianebis, cxovelebis, mcenareebis,
produqtebis, furaJis, wylis wyaroebis sididisa da xarisxis gamosakvlevad, maT
gadasarCenad da dasnebovnebis keris likvidaciisaTvis Casatarebeli RonisZiebebis
Tanmimdevrobis dasasaxavad.
baqteriologiuri viTarebis Sesafaseblad saWiroa vicodeT:
1. gamoyenebuli infeqciuri damaavadeblis saxe;
30
2. baqterialuri saSualebis gamoyenebis dro da saSualebebi;
3. dasnebovnebuli teritoriis sidide;
4. baqterialuri saSualebebiT dasnebovnebis keris sazRvrebi (sazRvrebs
adgenen dasnebovnebuli teritoriidan aRebuli sinjebis gamokvlevis Sedegebis
monacemebiT);
5. mocemuli damaavadeblis saxeobis advilad mimRebi da infeqciis gadamtani
cxovelebis arseboba;
6. damaavadeblis gavrcelebis xelSemwyobi meteorologiuri pirobebi;
7. adamianebis daavadebis gadamtani (sakvebis, furaJis gadatana, savaWro
kavSiri, xalxis mgzavroba da a.S.) sameurneo moqmedebis pirobebi;
8. mocemuli damaavadeblidan adamianebisa da cxovelebis dacvis xarisxi
(acrebi, Sefareba);
9. garemoSi damaavadeblis moqmedebis xangrZlivoba.
baqteriologiuri dasnebovnebis keris sazRvrebs adgenen garemo obieqtidan
aRebuli sinjis laboratoriuli analizebisa da (ganaSenianebul teritoriaze)
adamianebiT dasaxlebul punqtebSi avadmyofi adamianebisa da cxovelebis
arsebobiT.
dezinfeqcia niSnavs infeqciis sawyisis an paTogenuri mikrobebis
mospobas garemoSi (sagnebze, nivTebze, haerSi, niadagSi, wyalSi, adamianebSi,
cxovelebSi da sxva). dezinfeqcia aerTianebs: dezinseqcias – infeqciuri
daavadebis gadamtani mwerebis mospobas da deratizacias – mRrRnelebis mospobas,
ris Sedegadac daavadebis gamomwvevic ispoba. epidsawinaaRmdego RonisZiebaTa
sistemaSi dezinfeqcias didi mniSvneloba eniWeba.
radiaciuli viTarebis Sefasebradiaciuli viTarebis Sefasebradiaciuli viTarebis Sefasebradiaciuli viTarebis Sefasebისისისის მეთოდიმეთოდიმეთოდიმეთოდი
adgilmdebareobis radiaqtiuri dabinZurebis xarisxisa da masStabebis, ss da
sT-is formirebebis piradi Semadgenlobisa da mosaxleobis usafrTxo moqmedebis
gansazRvrisaTvis awarmoeben radiaciuli viTarebis gamovlinebasa da mis
Sefasebas.
radiaciuli viTareba warmoadgens adgilmdebareobis radiaqtiuri dabinZurebis
xarisxsa da masStabs, romelic gavlenas axdens obieqtebis muSaobasa da
mosaxleobis sicocxlisunarianobaze.
radiaciuli viTarebis Sefaseba gulisxmobs adgilmdebareobis radiaqtiuri
dabinZurebis daxasiaTebas (radiaqtiuri dabinZurebis sazRvrebi, radiaciis done,
dasxivebis dozebi) da misi zegavlenis gansazRvras adamianebze, cxovelebze,
31
mcenareebsa da teqnikaze, radiaciuli viTarebis Sefasebisas sazRvraven
adgilmdebareobis radiaqtiuri dabinZurebis xarisxsa da zonebs, afaseben
radiaciis saSiSroebis xarisxs adamianebisaTvis da SesaZlebel zians
meurneobisaTvis, adgenen formirebebisa da mosaxleobis radiaqtiuri
nivTierebebiT dabinZurebul teritoriaze yofnisas mizanSewonil moqmedebebs.
radiaciuli viTarebis Sefasebis safuZvelze sazRvraven maSveli samuSaoebis
moculobasa da rigiTobas, maTi SesrulebisaTvis saWiro Zalebsa da saSualebebs,
dabinZurebis (dazianebis) keris salikvidacio RonisZiebebs da agreTve
SeimuSaveben radiaqtiur teritoriaze mosaxleobis moqmedebis reJims.
radiaciuli viTarebis gamovlineba da Sefaseba SeiZleba prognozirebis
meTodiTa da dazvervis monacemebis safuZvelze. prognozirebis meTods iyeneben
raionebis, olqebis, qveynis sagangebo situaciebisa da samoqalaqo Tavdacvis
ufrosebi da maTi Stabebi. ekonomikur obieqtebze radiaciul mdgomareobas
gamoavlenen da Seafaseben radiaciuli dazvervis monacemebis safuZvelze.
radiaciuli viTarebis gamovlineba da Sefaseba prognozirebis meTodis dros
ar ganisazRvreba radiaqtiuri nivTierebis Rrublis kvalis zusti ganlagebiT
adgilmdebareobaze. adgenen mxolod winaswar raions, romlis farglebSi 90%-is
albaTobiT SesaZloa misi warmoqmna.
SesaZlo radiaqtiuri danagvianebis zonebi aRiniSneba Semdegnairad: aiReba
afeTqebis centri (epicentri), aRiniSneba qaris mimarTuleba (cnobarebis cxrilis
mixedviT). afeqebis simZlavrisa da rukis masStabis mixedviT Semoixazeba
birTvuli dazianebis kera Sesabamisi radiusiT. qaris mimarTulebis xazi
gagrZeldeba mopirdapire mxares, sadac zemodan da qvemodan gavatarebT 20-200
kuTxeze xazebs, romlebic unda warmoadgendnen Semoxazuli wrexazis mxebebs.
xazs vagrZelebT da miRebul seqtorSi vadgenT SesaZlebel radiaqtiuri
danagvianebis zonebs (farTobebs).
radiaciuli viTarebis prognozireba SeiZleba winaswar mSvidobianobis dros,
magaliTad, samoqalaqo Tavdacvis gegmis Sedgenis dros, romelic unda
dazustdes saerTo gegmis Sedgenisas, romelic unda dazustdes saerTo
mzadyofnis gamocxadebisas, birTvuli iaraRis gamoyenebis Semdeg radiaqtiuri
nivTierebebis daleqvis dawyebamde.
viTarebis prognozirebis dros sawyisi monacemebia:
_ birTvuli afeTqebis dro, saxe da simZlavre;
_ afeTqebis centris (epicentris) koordinatebi;
32
_ qaris saSualo siCqare da mimarTuleba haeris fenaSi dedamiwis zedapiridan
radiaqtiuri Rrublis asvlis simaRlemde.
radiaciuli viTarebis winaswari prognozirebis dros birTvuli afeTqebis
parametrebi miiReba birTvuli iaraRis gamoyenebis yvelaze metad SesaZlebeli
variantidan gamomdinare.
SesaZlebeli birTvuli afeTqebis centrebad (epicentrebad) iReben
axlomdebare kategorirebuli qalaqebis (obieqtebis) geometriul centrebs.
radiaciuli viTarebis gamovlineba da Sefaseba dazvervis monacemebiT ufro
zusti da sruli iqneba, vinaidan igi iwarmoeba adgilmdebareobaze radiaciuli
dazverviT miRebuli faqtobrivi monacemebis safuZvelze. magram radiaciuli
dazvervis warmoebisa da viTarebis monacemebis SekrebisaTvis saWiroa garkveuli
dro. es dro miT meti iqneba, rac ufro didia im teritoriis farTobi, sadac
saWiroa radiaciuli viTarebis Sefasebis warmoeba.
amrigad, faqtobrivi radiaciuli viTareba gamovlinebulia radiaciuli
dazvervis monacemebis safuZvelze adgilmdebareobis calkeul wertilSi.
radiaciuli viTarebis monacemis Sekreba da ganzogadebaradiaciuli viTarebis monacemis Sekreba da ganzogadebaradiaciuli viTarebis monacemis Sekreba da ganzogadebaradiaciuli viTarebis monacemis Sekreba da ganzogadeba
maSveli da aRdgenili samuSaoebis warmoebaze gadawyvetilebis miReba, agreTve
obieqtis radiaqtiuri dabinZurebis pirobebSi muSaobis reJimis gansazRvra
xorcieldeba mxolod radiaciuli dazvervis monacemebiT, radiaciuli viTarebis
Sefasebis safuZvelze. amitom radiaciuli viTarebis gamovlineba, radiaciuli
dazvervis monacemebis Sekreba da damuSaveba warmoadgens sagangebo situaciebisa
da samoqalaqo Tavdacvis Stabis erT-erT umniSvnelovanes amocanas.
radiaciuli viTarebis gamovlinebasa da radiaciuli dazvervis monacemebis
Sekrebas awarmoeben obieqtis sagangebo situaciebisa da samoqalaqo Tavdacvis
ufrosisa da misi StabisaTvis Seqmnili radiaqtiuri dabinZurebis drouli
informaciebi.
rogorc dabinZurebis dazvervis jgufebisagan, ise zemdgomi Stabidan miRebuli
yvela monacemi ikribeba da ganzogaddeba obieqtis Stabis mier radiaciuli
viTarebis droulad SefasebisaTvis.
obieqtis sagangebo situaciebisa da samoqalaqo Tavdacvis Stabs unda hqondes
Semdegi sawyisi monacemebi:
1. birTvuli afeTqebis (atomuri eleqtrosadguris avariis) dro, romelmac
gamoiwvia obieqtis teritoriis radiaqtiuri dabinZureba. misi dro SeiZleba iyos
33
dadgenili zemdgomi Stabis mier. Tu raime mizezis gamo afeqTebis dro ar aris
cnobili, mas sazRvraven gaangariSebis gziT.
2. radiaciis doneebi da afeTqebis Semdeg maTi gazomvis dro. vinaidan
radiaciis doneTa gazomva iwarmoebs sxvadasxva dros, mizanSewonilia maTi
dayvana afeTqebidan 1 saaTisaTvis.
3. sagangebo situaciebisa da samoqalaqo Tavdacvis formirebebisa da
mosaxleobis, cxovelebisa da sadgomi Senobebis, mcenareebis, wylis wyaroebis,
produqciisa da sakvebis ganlagebis adgili da maTi mdgomareoba.
4. Senobebis, safrebisa da satransporto saSualebebis radiaciis Semcirebis
koeficienti.
5. dasxivebis dasaSvebi dozebi, romlebic ganisazRvreba Seqmnili viTarebis
safuZvelze, agreTve formirebisa da muSa-mosamsaxureebis mier Sesasrulebeli
amocanebis mixedviT.
dasaSvebi dozebis dadgenisas iTvaliswineben, rom dasxiveba SeiZleba iyos
erTjeradi an mravaljeradi. erTjerad dasxivebad iTvleba pirvel oTx dRe-
RameSi miRebuli dasxiveba. dasxiveba, romelic miiReba oTx dRe-Rameze meti
drois ganmavlobaSi, iqneba mravaljeradi.
radiaciuli viTarebis Sefasebisas saWiroa vicodeT, rom radiaqtiuri
nivTierebebiT araTanabrad binZurdeba teritoria. amitom radiaqtiuri Rrublis
kvals yofen oTx ZiriTad zonad. miRebulia, rom radiaciis done afeTqebidan 1
saaTis Semdeg (radiaciis etalonuri done) zonebis gare sazRvrebze iqneba
Sesabamisad 8,80,240 da 800 r/sT, xolo radiaciis dozebi radiaqtiuri
nivTierebebis srul daSlamde _ 40,400,1200 da 4000 rentgeni.
adgilmdebareobis danagvianebis xarisxisa da adamianisaTvis saSiSroebis
mixedviT am zonebs uwodeben zomier, Zlier, saxifaTo da Zlier saxifaTo
dabinZurebis zonebs. rukebsa da gegmebze isini aRiniSneba a, b, g da d asoebiT,
xolo maTi sazRvrebi _ Sesabamisad lurji, mwvane, yavisferi da Savi feris
fanqriT.
radiaciuli viTarebis Sefaseba iTvaliswinebs danagvianebis zonebSi sagangebo
situaciebisa da samoqalaqo Tavdacvis formirebebis (mosaxleobis) moqmedebis
sxvadasxva variantze ZiriTadi amocanebis amoxsnas, miRebuli Sedegebis analizsa
da moqmedebis mizanSewonili variantebis SerCevas, rodesac uzrunvelyofil
iqneba umciresi radiaciuli dazianeba.
radiaciuli viTarebis Sefaseba dazvervis monacemebiT Cveulebriv moicavs
Semdegi amocanebis amoxsnas:
34
I. cnobili radiaciis donis mixedviT dabinZurebis zonebis gansazRvra;
II. dabinZurebis zonebSi yofnis periodSi adamianebis mier miRebuli radiaciis
dozebis gansazRvra;
III. dabinZurebis zonebis gadalaxvisas adamianebis mier miRebuli radiaciis
dozebis gansazRvra;
IV. cnobili radiaciis donis mixedviT dabinZurebis zonebSi dasaSvebi drois
gansazRvra;
V. maSveli samuSaoebis dawyebis dasaSvebi drois gansazRvra mocemuli dozisa
da muSaobis xangrZlivobis mixedviT;
VI. samuSaoebis warmoebisaTvis cvlaTa raodenobis gansazRvra obieqtze
Seqmnili radiaciuli viTarebis mixedviT;
VII. muSebisa da mosamsaxureebis muSaobis reJimis gansazRvra radiaciuli
dabinZurebis pirobebSi.
radiaciuli viTarebiradiaciuli viTarebiradiaciuli viTarebiradiaciuli viTarebiსსსს შეფასებისშეფასებისშეფასებისშეფასების პრაქტიკულიპრაქტიკულიპრაქტიკულიპრაქტიკული ნაგალითებინაგალითებინაგალითებინაგალითები
amocana. amocana. amocana. amocana. dabinZurebis zonebSi yofnis periodSi adamianebis mier miRebuli
radiaciis dozebis gansazRvra.
adamianebis mier miRebuli radiaciis dozebi ganisazRvreba radiaqtiuri
dasxivebis kontrolis monacemebiT an adgilmdebareobaze radiaciis donis
gazomvis maCveneblebis mixedviT.
radiaqtiuri dasxivebis kontrols awarmoeben individualuri dozimetrebis
kompleqtebiT.
imisaTvis, rom ganvsazRvroT gaangariSebis gziT radiaqtiuri nivTierebebiT
dabinZurebul teritoriaze dasxivebis doza, saWiroa vicodeT:
_ radiaciis doneთა mniSvnelobebi afeTqebidan garkveuli drois Semdeg.
kerZod: radiaciis done dabinZurebis zonaSi Sesvlis dros da radiaciis done
dabinZurebuli zonidan gamosvlis dros;
_ dabinZurebul teritoriaze yofnis xangrZlivoba _ t (sT);
_ piradi Semadgenlobis dacvis xarisxi _ K.
radiaciis dones sazRvraven radiaciuli dazvervis xelsawyoebiT. piradi
Semadgenlobis dacvis xarisxi xasiaTdeba safrebis an gadaadgilebis
saSualebebis radiaciis dozebis Semcirebis koeficientiT (cxrili me-1).
miRebuli dasxivebis dozis gansazRvrisaTvis gamoiyeneba formula:
,K
tPD
⋅= saS
35
sadac PsaS_ radiaciis donis saSualo mniSvnelobaa dasxivebis mTeli
periodis ganmavlobaSi (r/sT);
t_ dabinZurebul zonaSi yofnis xangrZlivoba (sT);
K _ radiaciis (dasxivebis dozis) Semcirebis koeficienti. radiaciis saSualo
dones PsaS. sazRvraven formuliT:
,2
PPP damT.dawy.
saS
+=
sadac: Pdawy. aris radiaciis done dabinZurebis zonaSi Sesvlis dros
(dasxivebis dawyebisas);
PdamT. _ radiaciis done dabinZurebuli zonidan gamosvlis dros (dasxivebis
damTavrebisas).
amrigad, dasxivebis dozis gansazRvris formula SeiZleba davweroT
Semdegnairad:
tK2
PPD ⋅
⋅+
= damT.dawy.,
magaliTi 1. ganvsazRvroT dasxivebis doza, romelsac miiReben adamianebi
muSaobis eqvsi saaTis ganmavlobaSi dasxivebul punqtSi, Tu dasxivebis dasawyisSi
radiaciis done iyo 3,5 r/sT, xolo muSaobis damTavrebisas 0,7 r/sT.
amoxsna: gamoviyenoT formula:
tK2
PPD ⋅
⋅+
= damT.dawy..
aqedan
r.6,12612
7,05,3D =⋅
⋅+=
magaliTi 2. ganvsazRvroT dasxivebis doza, romelsac miiReben adamianebi xis
saxlebSi (K = 3) 8 saaTis ganmavlobaSi dasaxlebul punqtSi, Tu dasxivebis
dasawyisSi radiaciis done iyo 3,5 r/sT, xolo dasxivebis damTavrebisas (bolos)
_ 0,5 r/sT.
amoxsna: gamoviyenoT formula:
tK2
PPD ⋅
+= damT.dawy.
36
aqedan
r.5832
5,05,3D =⋅
⋅+=
xrili
1.
radiaciisradiaciisradiaciisradiaciis SemcirebisSemcirebisSemcirebisSemcirebis koeficientikoeficientikoeficientikoeficienti ((((KSemcSemcSemcSemc....). ). ). ). saSualo mniSvnelobasaSualo mniSvnelobasaSualo mniSvnelobasaSualo mniSvneloba
safrebisa da satransporto
saSualebebis dasaxeleba
Semcirebis koeficienti
Ria adgilmdebareobaze yofnisas
Ria Txrili
gadaxuruli Txrili
avtomanqanebi da avtobusebi
buldozerebi, avtogreiderebi
satvirTo vagonebi
samgzavro vagonebi
erTsarTuliani sawarmoo Senoba
(saamqro). sacxovrebeli xis saxlebi:
_ erTsarTuliani
_ orsarTuliani
sacxovrebeli qvis saxlebi:
_ erTsarTuliani
_ orsarTuliani
sardafebi:
_ erTsarTuliani xis saxlis
_ orsarTuliani xis saxlis
_ erTsarTuliani qvis saxlis
_ orsarTuliani qvis saxlis
_ mravalsarTuliani qvis saxlis
radiaciis sawinaaRmdego safrebi:
I jgufis
II jgufis
III jgufis
TavSesafrebi
1
3
40
2
4
2
3
7
3
8
10
15
7
12
40
100
400
200 da meti
50-200
20-50
1000
37
ZliermoqmediZliermoqmediZliermoqmediZliermoqmedi momwamvlelimomwamvlelimomwamvlelimomwamvleli SxamianiSxamianiSxamianiSxamiani nivTierebebiTnivTierebebiTnivTierebebiTnivTierebebiT
((((ZmSnZmSnZmSnZmSn----iTiTiTiT) ) ) ) mowamvlismowamvlismowamvlismowamvlis შემთხვევაშიშემთხვევაშიშემთხვევაშიშემთხვევაში ქიმიურიქიმიურიქიმიურიქიმიური ვითარებისვითარებისვითარებისვითარების შეფასებისშეფასებისშეფასებისშეფასების მეთოდიმეთოდიმეთოდიმეთოდი
ZmSn-iT mowamluli zonis prognozirebisa da Sefasebis qveS igulisxmeba:
_ ZmSn-is moqmedebis xangrZlivobis gansazRvra:
_ mowamvlis zonis geometriuli parametrebis (ZmSn-is Rrublis gavrcelebis
siRrmisa da dasnebovnebuli zonis gaSlis kuTxis) gansazRvra da saWiroebisamebr
maTi rukaze gadatana;
_ mowamvlis zonis SesaZlo da faqtobrivi farTobebis gaangariSeba;
_ calkeul SemTxvevaSi, mocemul obieqtamde (adgilamde) mowamluli haeris
masebis miaxloebis drois gansazRvra.
ZmSn-iT mowamluli zonis masStabebi uSualod damokidebulia momwamvleli
nivTierebebis fizikur Tvisebebsa da maT agregatul mdgomareobaze, maTi
mniSvnelobebi ganisazRvreba rogorc pirveladi, aseve meoreuli Rrublebis
mixedviT. ase magaliTad:
_ gaTxevadebuli gazebisaTvis _ pirvelad da meoreuli Rrublebis mixedviT.
_ SekumSuli gzebisaTvis _ mxolod pirveladi Rrublis mixedviT.
_ Sxamiani xsnarebisaTvis, romlebic duRils iwyeben garemos temperaturaze
meti temperaturis dros _ mxolod meoreuli Rrublebis mixedviT.
mowamluli zonis masStabebis SefasebisaTvis saWiroa vicodeT Semdegi:
_ qimiurad saxifaTo obieqtebze ZmSn-is saerTo raodenoba da monacemebi misi
maragebis, sacavebisa da teqnologiuri milgayvanilobebSi ganTavsebis Sesaxeb.
_ garemoSi gamoTavisuflebuli ZmSn-is raodenoba, misi sacavis irgvliv
daRvris xasiaTi.
_ ZmSn-is WurWlis fskeris simaRle an miwayrilis done miwis zedapiridan.
_ meteorologiuri pirobebi: haeris temperatura, qaris siCqare miwis
zedapiridan 10 m-is simaRleze, haeris vertikaluri mdgradobis xarisxi, romlis
Sefaseba SesaZlebelia qaris siCqaris, dRe-Ramis droisa da amindis Sesabamisad
cxrilis saSualebiT.
qimiurad saxifaTo obieqtebze SesaZlo avariebis SemTxvevaSi ZmSn-is
mowamluli zonis masStabebis prognozirebisa da winaswari gaangariSebisaTvis
ZmSn-is saangariSo odenobad (Q0) Rebuloben, mis maqsimalur moculobiT
Semcvelobas calkeul WurWelSi (teqnologiuri, sasawyobo, satransporto da
38
sxva), xolo Tu qimiurad saxifaTo obieqti mdebareobs seismur raionSi, maSin
ZmSn-is saangariSo odenobad Rebuloben maT saerTo raodenobas (yvela sacavSi
erTad aRebuli), am SemTxvevaSi meteorologiuri pirobebis qveS igulisxmeba:
inversia; qaris siCqare _ 1 m/wm.
qimiurad saxifaTo obieqtebze ukve momxdari avariebis Sedegad mowamluli
zonebis masStabebis Sefasebisa da gaangariSebis SemTxvevaSi, mxedvelobaSi
miiReba, amjerad, avariis Sedegad garemoSi gamoyofili ZmSn-is Sesaxeb
konkretuli (realuri) monacemebi da avariis momentisaTvis arsebuli
meteorologiuri pirobebi. aqve aRsaniSnavia, rom mowamluli zonebis Sefasebis
dros igulisxmeba _ avariis Sedegad ZmSn-is sacavebis sruli dangreva (dazianeba).
ZmSn-ebis winaswar gaangariSebuli ekvivalenturi raodenobisa da qaris
siCqaris mixedviT ganisazRvreba, Sesabamisad, mowamvlis zonis SesaZlo
gavrcelebis siRrme da mowamluli haeris masebis gadatanis SesaZlo zRvruli
siRrme, romelTagan swored umciresi warmoadgens ZmSn-iT mowamluli zonis
gavrcelebis prognozirebad siRrmes.
ZmSn----ebisebisebisebis ekvivalenturiekvivalenturiekvivalenturiekvivalenturi raodenobisaraodenobisaraodenobisaraodenobisa
dadadada moqmedebismoqmedebismoqmedebismoqmedebis ((((aorTqlebisaorTqlebisaorTqlebisaorTqlebis) ) ) ) xangrZlivobisxangrZlivobisxangrZlivobisxangrZlivobis gansazRvragansazRvragansazRvragansazRvra....
ZmSn-is ekvivalenturi raodenobis qveS igulisxmeba qloris iseTi raodenoba,
romelic inversiis pirobebSi qmnis mocemuli ZmSn-is mier arsebuli haeris
vertikaluri mdgradobis xarisxis pirobebSi Seqmnili mowamluli zonis
ekvivalentur zonas.
qimiurad saxifaTo obieqtebis avariis Sedegad garemoSi gamoyofili romelime
ZmSn-is ekvivalenturi raodenoba, pirveladi Rrublis warmoqmnis SemTxvevaSi
ganisazRvreba (1) formuliT:
QekvI = K1 . K3 . K5 . K7. Q0, (1)
xolo meoreuli Rrublis warmoqmnis SemTxvevaSi (2) formuliT:
Qekv.II = (1-K1) . K2 . K3 . K4 . K5 . K6 . K7. dh
Qo
⋅, (2)
(1) da (2) formulebSi gamoyenebulia Semdegi koeficientebi da aRniSvnebi:
K1 _ ZmSn-is Senaxvis pirobebis koeficienti, misi mniSvnelobebi warmodgenilia
cxrilSi, SekumSuli gazebisaTvis K1 = 1; misi mniSvnelobebi im gaTxevadebuli
39
gazebisaTvis, romlebic cxrilSi ar aris mocemuli gamoiTvleba qvemoT
moyvanili formuliT:
,H
TCK p
1aorT.∆∆
=
sadac:
Cp _ Txevadi ZmSn-is xvedriTi Tbotevadoba, kj/kg. grad.;
T _ avariamde da avariis Semdeg Txevadi ZmSn-is temperaturaTa sxvaoba, 0C;
aorTql. _ Txevadi ZmSn-is aorTqlebis xvedriTi siTbo aorTqlebis
temperaturis pirobebSi, j/kg;
K2 _ ZmSn-is fizikuri da qimiuri Tvisebebis gasaTvaliswinebeli koeficienti.
misi mniSvnelobebi warmodgenilia cxrilSi da zogad SemTxvevaSi SeiZleba
gamoiTvalos qvemoT moyvanili formuliT:
K2 = 8,1 . 10-6 . P . M .ZmSn
3 D
DK α=
P_ mocemul temperaturaze ZmSn-is gajerebuli orTqlis wnevaa, vercxl. wyl.
sv. mm-Si;
M _ ZmSn-is molekuluri wonaa.
ZmSnD
DK 3
α=
sadac: αD _ qloris damazianebeli toqsodozaa da is tolia 0,6 mg.wT/l.
DZmSn _ ZmSn-is damazianebeli toqsodozaa. misi mniSvnelobebi ganisazRvreba
cxrilis saSualebiT.
K4 _ qaris siCqaris gasaTvaliswinebeli koeficienti. misi mniSvnelobebi
ganisazRvreba cxrili saSualebiT.
K5 _ haeris vertikaluri mdgradobis xarisxis gasaTvaliswinebeli
koeficienti, inversiis dros K5 = 1, izoTermiis dros K5=0.23 da konveqciis dros
K5 = 0,08.
K6 _ es aris koeficienti, romelic damokidebulia avariis moxdenidan gasul
droze T1 da ZmSn-is damazianebeli moqmedebis (aorTqlebis) droze T2. misi
mniSvnelobebi SeiZleba ganisazRvros rogorc (3) formulebis saSualebiT, aseve
cxrilis mixedviTac.
40
>
<=
218,0
2
218,0
16
TT,T
TT,TK
roca
roca
(3)
ZmSn-ebis aorTqlebis xangrZlivoba ki ganisazRvreba (4) formulis saSualebiT:
,
KKKdh
T742
2 ⋅⋅⋅=
(4)
sadac:
h _ daRvris zedapirze ZmSn-is Sris sisqea m-Si, rodesac adgili aqvs ZmSn-is
sacavis irgvliv zedapirze (qvesagebze) Tavisuflad daRvras, misi mniSvneloba
aiReba 0,05-is toli, xolo im SemTxvevaSi, rodesac iRvreba Semozvinuli
sacavidan, maSin h = H- -0,2 m-Si; sadac H miwayrilis simaRlea m-Si.
xolo, roca T2<1sT-ze, maSin K6 aiReba 1sT-is Sesabamisi, e.i. 1-is toli.
K7 _ haeris temperaturis gasaTvaliswinebeli koeficienti, misi mniSvneloba
ganisazRvreba cxrilis saSualebiT.
Qo _ avariis Sedegad gamofrqveuli, an gadmoqceuldi ZmSn-is raodenobaa t-Si,
im SemTxvevaSi, Tu avaria moxda SekumSuli gazis sacavSi, maSin Qo _
ganisazRvreba qvemoT moyvanili formuliT:
Qo = d .V,
d _ ZmSn-is simkvrivea t/m3. misi mniSvnelobebi ganisazRvreba cxrilis
saSualebiT.
V _ sacavis moculobaa m3.
im SemTxvevaSi, roca avarias adgili aqvs gazgayvanilobis magistralze, maSin
Qo ganisazRvreba Semdegi formuliT:
100a.g.Vdn
Q0
⋅⋅=
sadac:
n _ ZmSn-is bunebriv gazSi procentuli Semcvelobaa.
Va.g. _ gazgayvanilobis avtomatur gamyofebs Soris moTavsebuli seqciis
moculobaa m3.
41
ZmSn-iT SesaZlo mowamluli zonis siRrmis prognozirebisas qimiurad
saxifaTo avariis SemTxvevaSi, mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli obieqtebze
arsebuli sxvadasxva ZmSn-ebis jamuri maragis erTdrouli gamoTavisufleba
garemoSi, metorologiuri pirobebi aseT SemTxvevaSi miiReba Semdegi: haeris
vertikaluri mdgradobis xarisxi _ inversia, qaris siCqare 1 m/wm, ZmSn-is jamuri
maragis ekvivalenturi raodenoba ki ganisazRvreba (5) formuliT, meoreuli
Rrublis warmoqmnis SemTxvevis msgavsad.
ii,0i,7i,6i,3
n
1ii,254 d/QKKKKKK20Q ⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅= ∑
=ekv.
(5)
sadac:
n _ qimiurad saxifaTo obieqtze arsebuli ZmSn-Ta saerTo raodenobaa.
i _ ZmSn-ebis mTvleli indeqsi.
mas Semdeg, rac ganisazRvreba avariis Sedegad erTi romelime ZmSn-is
mowamluli zonis siRrme, rogorc pirveladi, aseve meoreuli Rrublis mixedviT,
unda gamoiTvalos ZmSn-iT mowamluli zonis sruli siRrmis mniSvneloba Semdegi
formuliT:
R = R1 + 0.5 . R11 ,
(6)
sadac:
R1 _ pirveladi da meoreuli Rrublebis mixedviT gansazRvruli ZmSn-ebiT
mowamluli zonis siRrmeTagan udidesi;
RII _ pirveladi da meoreuli Rrublis mixedviT gansazRvruli ZmSn-iT
mowamluli zonis siRrmeTagan umciresi.
(6) formuliT napovni ZmSn-is mowamluli zonis sruli siRrmis sidide
aucilebelia SevadaroT cxriliT gansazRvruli mowamluli haeris masebis
gadatanis SesaZlo zRvrul sididesTan da sabolood miviRoT am ori sidididan
umciresi.
ZmSn----iTiTiTiT mowamlulimowamlulimowamlulimowamluli zoniszoniszoniszonis farTobisfarTobisfarTobisfarTobis gansazRvragansazRvragansazRvragansazRvra dadadada misimisimisimisi geometriuligeometriuligeometriuligeometriuli zomebiszomebiszomebiszomebis
rukazerukazerukazerukaze datanisdatanisdatanisdatanis wwwwesiesiesiesi
42
ZmSn-is SesaZlo mowamvlis zonis farTobi aris im teritoriis farTobi,
romlis sazRvrebSic, qaris mimarTulebis cvlilebis zegavleniT, ZmSn-is
Rrubeli SeiZleba gadaadgildes. am zonis farTobis sidide ganisazRvreba (7)
formuliT:
SSesaZ. = 8,72 . 10-3 . R2 . � km2
(7)
sadac:
R _ mowamluli zonis siRrme, km-Si;
f _ mowamluli zonis gaSlis kuTxuri zoma, grad-Si, romlis mniSvnelobebi
ganisazRvreba cxrilis saSualebiT:
dadgenili kuTxuri zomis, qaris mimarTulebisa da ganxiluli meTodikis
safuZvelze gansazRvruli mowamluli zonis siRrmis saSualebiT xdeba mocemuli
adgilis rukebze ZmSn-is mowamluli zonebis aRniSvna. kerZod, SesaZlo
mowamluli zona warmoidgineba iseTi wris, naxevrwris an seqtoris saxiT,
romlis centric emTxveva mowamvlis wyaros; radiusi _ mowamluli zonis
siRrmes; centraluri kuTxe _ mowamluli zonis gaSlis kuTxes. xolo avariis
momentisaTvis qaris mimarTuleba im sxivis Tanxvdenilia, romelic aRniSnuli
zonis gaSlis kuTxes Suaze yofs.
rac Seexeba ZmSn-iT faqtobrivad mowamluli zonis farTobs, es im
teritoriis farTobia, romelic mowamlulia ZmSn-iT adamianebisaTvis saxifaTo
dozis sazRvrebSi, misi sidide gamoiTvleba (8) formulis saSualebiT:
Sfaq. = Ks . R2 . T10,2 , km2, (8)
sadac:
Ks _ koeficienti, romelic damokidebulia haeris vertikaluri mdgradobis
xarisxze da misi mniSvneloba Sesabamisad etoleba: inversiis SemTxvevaSi 0,081;
izoTermiis SemTxvevaSi _ 0,133 da konveqciis SemTxvevaSi _ 0,235
T1 _ avariis dawyebidan gasuli dro, sT-Si
ZmSn----iT mowamluli haeris mocemul obieqtamde miaxloebis iT mowamluli haeris mocemul obieqtamde miaxloebis iT mowamluli haeris mocemul obieqtamde miaxloebis iT mowamluli haeris mocemul obieqtamde miaxloebis
drois gansazRvradrois gansazRvradrois gansazRvradrois gansazRvra
43
ZmSn-is Rrublis mocemul obieqtamde moaxloebis xangrZlivoba damokidebulia
haeris nakadiT Rrublis gadatanis siCqareze da gamoiTvleba formuliT:
,sTV
Xt =
(9)
sadac: X _ manZilia mowamvlis wyarodan mocemul obieqtamde, km-Si.
V_ mowamluli haeris wina frontis (Rrublis) gadaadgilebis siCqarea, km/sT-
Si, romlis ricxviTi mniSvneloba damokidebulia haeris vertikaluri mdgradobis
xarisxsa da qaris siCqareze, mniSvnelobebi ganisazRvreba cxrilis mixedviT.
Tema Tema Tema Tema № 3333
sagangebosagangebosagangebosagangebo situaciebissituaciebissituaciebissituaciebis marTvismarTvismarTvismarTvis fsiqfsiqfsiqfsiqologiuriologiuriologiuriologiuri aspeqtebiaspeqtebiaspeqtebiaspeqtebi da sagangeboda sagangeboda sagangeboda sagangebo situaciebSisituaciebSisituaciebSisituaciebSi
qcevisaqcevisaqcevisaqcevisa dadadada moqmedebismoqmedebismoqmedebismoqmedebis wesebiwesebiwesebiwesebi
sagangebosagangebosagangebosagangebo situaciebissituaciebissituaciebissituaciebis marTvismarTvismarTvismarTvis fsiqologiurifsiqologiurifsiqologiurifsiqologiuri aspeqtebiaspeqtebiaspeqtebiaspeqtebi
sagangebo situaciebiT gamowveuli damazianebeli faqtorebisagan,
niSandoblivia adamianze fsiqologiuri zemoqmedeba, romelic sagangebo
situaciisaTvis damaxasiaTebeli mavne zemoqmedebebisagan (qimiuri, meqanikuri,
eleqtromagnituri, radiaciuli, biologiuri, toqsikuri, Tburi da a.S) imiT
gamoirCeva, rom igi aramaterialuri xasiaTisaa da SeiZleba axasiaTebdes
nebismieri saxis sagangebo situacias. sagangebo situaciebiT gamowveuli
fsiqologiuri zemoqmedeba pirvel rigSi dakavSirebulia adamianebSi panikuri
SiSis gancdasTan. rac adamians uqmnis, rogorc fizikur safrTxes stresuli
moSlilobisa da fsiqikuri daavadebis saxiT, aramed sagangebo situaciebis
marTvis procesSi iwvevs seriozul Seferxebebs umarTavi adamianTa jgufebis
gaCenis TvalsazrisiT.
SiSi es aris konkretul xifaTze adamianis cnobierebaSi gamowveuli
fsiqologiuri reaqcia.
xifaTze reaqciebi sxvadasxva xarisxis SeiZleba iyos (kategoriebi):
_ SekrToba;
_ SiSi;
_ panikuri SiSi
_ mudmivi SiSi;
_ saSinelebis gancda.
44
SiSi es aris konkretuli xifaTis winaSe daucvelobis (ususurobis) gancda.
Sesabamisad igi aiZulebs adamians ganeridos an Tavidan aicilos SiSis wyaro -
xifaTi. e.i. SiSi es aris gancda, gamowveuli konkretuli magram jer ar
ganxorcielebuli safrTxisagan. igi qreba qmedebis ganxorcielebisas misgan Tavis
aridebis mizniT an xifaTis gadalaxvisTanave. amdenad SiSi ufro mtanjvelia,
ramdenadac droSi gaWianurebuli.
xifaTis gancdas gaaCnia emociuri da ara inteleqtualuri buneba, romelic
ganpirobebulia fantaziebiTa da STagonebebiT.
SiSis erT-erTi nairsaxeobaa panika (panikuri SiSi). es is SemTxvevaa roca SiSis
Zala ar aris gamarTlebuli misi gamomwvevi mizezebiT.
Zveli berZnebisaTvis `pani~ iyo omis RmerTi. mas hqonda mikuTvnebuli
mistiuri unari adamianSi Caesaxa SiSi. jarebi gadaeqcia SeSinebul adamianTa
brbod, romlebsac dakarguli hqondaT unari _ gaekontrolebinaT TavianTi
saqcieli.
panika es aris koleqtiuri Soki, masobrivi STagoneba.
panikaSi Cavardnili individi Zalian advilad eqceva STagonebis gavlenis
qveS. amdenad STagonebis faqtorebi SemdgomSi gansazRvraven panikis
mimdinareobas.
panikis mizezebi SeiZleba iyos:
1. ukiduresi gadaRla, daqancva (gonebrivi), didi danakargis, wagebis,
gauTavebeli gadajgufebis Sedegad araorganizebulobis gancda. radganac am
SemTxvevaSi mkveTrad mcirdeba adamianis Segnebuli aqtiuroba.
2. Segnebuli aqtiurobis Zlier daqveiTebuli tonusi. rac ganapirobebs
individis uunarobas marTebulad imoqmedos kritikul situaciebSi.
3. amaRlebuli emociuri aRznebadoba, romelic ganapirobebs warmosaxvebis
(fantaziebis) aqtivizirebas, roca stimulireba xdeba impulsuri, araracionaluri
moqmedebebisa.
4. imedis (rwmenis) dakargva xelmZRvanelobis mxridan. am SemTxvevaSi
individi advilad vardeba sxvebis gavlenis qveS.
5. katastrofebis safrTxis moulodneli myisieri Semoteva.
panika Zlierdeba iq, sadac sustdeba erToba da organizebuloba. e.i. roca
irRveva gamaerTianebeli faqtorebi. roca irRveva komunikaciis arxebi.
SeuZlebeli xdeba informaciis miReba. ase magaliTad: didi xmauri, mtveri, nisli,
bneli Rame, romelTa gamoisobiTac gamaerTianebeli komunikaciebi SeiZleba
gaqres.
45
panikasTanpanikasTanpanikasTanpanikasTan brZolabrZolabrZolabrZola
profilaqtikuri RonisZiebebi:
- emociuri adamianebis meTvalyureobis qveS ayvana (panikiorebis da
aRznebuli xalxis izolireba) maTi aRznebulobis donis kontroli).
- adamianebSi negatiuri reaqciebis ganviTarebis xarisxis gansazRvra. maTi
mizezebi, motivebi, masStabebi, Worebi, muqarebi, avariebi da a.S.
- SeirCes informaciis tipi negatiuri reaqciebis neitralizaciis mizniT.
(viTarebis Sesaxeb utyuari, gamWirvale, swori, aragamaRizianebeli informaciis,
ganmartebis, mowodebis momzadeba da SerCeva).
- swori moqmedebaTa magaliTebis Seqmna (misabaZad).
- sworad, operatiulad, mkafiod, darwmunebulobis demonstrirebiT
RonisZiebebis gatareba.
- panikis qveS myofi jgufebis mSvid adgilebSi gayvana, daSoSmineba.
- eqspresiuli Zlieri saSualebebis gamoyeneba yuradRebis gadatanis
mizniT, romelic gamoiwvevs gakvirvebas (arasasiamovno SegrZnebebi, gaurkvevloba
sxva mimarTulebiT) xmamaRali musika, optikuri da sinaTlis efeqtebi da sxva.
- adamianebis gonebis gantvirTva fizikuri varjiSiT an datvirTvebiT
ganmuxtva (fsiqoneirul hormonebisagan ganTavisufleba).
- didi roli eniWeba sayovelTao swavlebis droul da winaswar
organizebas savaldebulo formiT mosaxleobis yvela fenebisaTvis. ra
RonisZiebebi gatardeba an ra keTdeba adamianebis dacvis mizniT. magram
adamianebma, Tu ar ician magaliTad Tu ra aris radiacia da misi dozebi, es
Sedegs ar mogvcems. igive qimiuri da sxva viTarebebis SemTxvevaSi. amdenad
aucilebelia elementaruli codna da ganmartebebi damazianebeli faqtorebis
Sesaxeb.
- autotreningi TviTSTagoneba, TviTmomzadeba, misi gaanalizeba da
aucilebloba.
- religiuri da administraciuli ritualebis efeqturad da droulad
Catareba.
- xelmZRvaneli pirebis piradi magaliTis demonstrireba. adamianebis
gverdiT yofna da maTTvis mxardaWera.
- meores mxriv, qcevis da moqmedebis wesebis swavleba organizebulobis
xarisxs amaRlebs da fsiqologiurad TviTdarwmunebuls xdis adamians (da ara
marto konkretulad qcevis wesebs aswavlis maT).
46
SiSisSiSisSiSisSiSis gancdagancdagancdagancda xSiradxSiradxSiradxSirad mmmmizeziizeziizeziizezi xdebaxdebaxdebaxdeba adamianisadamianisadamianisadamianis stresulistresulistresulistresuli moSlolobis,moSlolobis,moSlolobis,moSlolobis, racracracrac
xSiradxSiradxSiradxSirad ufroufroufroufro metmetmetmet zianszianszianszians ayenebsayenebsayenebsayenebs rogorcrogorcrogorcrogorc TavadTavadTavadTavad pirovnebas,pirovnebas,pirovnebas,pirovnebas, iseveiseveiseveiseve sazogadoebas,sazogadoebas,sazogadoebas,sazogadoebas,
vidrevidrevidrevidre sagangebosagangebosagangebosagangebo situaciebissituaciebissituaciebissituaciebis damazianebelidamazianebelidamazianebelidamazianebeli faqtorebisaganfaqtorebisaganfaqtorebisaganfaqtorebisagan gamowveuligamowveuligamowveuligamowveuli Sedegebi.Sedegebi.Sedegebi.Sedegebi.
sagangebosagangebosagangebosagangebo situaciebSisituaciebSisituaciebSisituaciebSi qcevisaqcevisaqcevisaqcevisa dadadada moqmedebismoqmedebismoqmedebismoqmedebis wesebiwesebiwesebiwesebi
miwismiwismiwismiwisZvraZvraZvraZvra
miwisZvramiwisZvramiwisZvramiwisZvra _ aris dedamiwis qerqSi an zeda mantiaSi, seismuri filaqanebis
uecari gadaadgilebiT an rRveviT gamowveuli miwisqveSa biZgebi da dedamiwis
zedapiris ryeva, romelic did manZilze gadaicema drekadi (talRebis) ryevebis
saxiT. wertils dedamiwis qerqSi, saidanac vrceldeba seismuri talRebi, ewodeba
miwisZvris hipocentri, dedamiwis zedapirze, miwisZvris hipocentridan umoklesi
manZiliT (amave dros es manZili warmoadgens miwisZvris keris siRrmes)
dacilebul adgils _ epicentri. miwisZvris dros Tavisufldeba kinetikuri
energiis udidesi raodenoba. talRebis saerTo energia, anu miwisZvris simZlavre
(siZliere) izomeba magnitudebSi, romelic gamoiyeneba miwisZvris energetikuli
klasifikaciisaTvis. rixteris skaliT 1-dan 9-mde magnitudis miwisZvris
intensivoba fasdeba 12-baliani (“EMS-98” – erTiani makroseismuri skala) seismuri
skaliT. balis sidide damokidebulia epicentridan daSorebaze, keris siRrmesa da
magnitudaze. pirobiTad, miwisZvris balis sididis, anu dedamiwis zedapiris
ryevis intensivobis mixedviT ganasxvaveben sust (1-4 bali), Zlier (5-7 bali) da
damangrevel (8 da ufro meti bali) miwisZvrebs. Senoba-nagebobebis sesmuri
medegoba gaTvlilia balebze.
miwisZvris dros skdeba
da imsxvreva fanjris minebi,
Taroebidan cviva sagnebi,
Weridan baTqaSi, iryeva
wignebis karadebi, irxeva
WaRebi, kedlebSi da WerSi
Cndeba bzarebi. yvelafers amas
Tan sdevs gamayruebeli xmauri.
ryevis dawyebidan 10-20 wamis
Semdeg Zlierdeba miwisqveSa
biZgebi, ris Sedegadac ingreva Senoba-nagebobebi, sul aTiode Zlieri Seryeva
angrevs mTel Senobas. saSualo miwisZvra 5-20 wams grZeldeba. rac ufro did xans
grZeldeba ryeva, miT ufro Zlieria dazianebebi.
47
gaxsovdeT, rom miwisZvras Tan sdevs ngreva, dazianeba da xSirad adamianTa
msxverpli. samwuxarod, kacobriobas jerjerobiT ar Seuqmnia Cveni usafrTxoebis
uzrunvelmyofi raime saSualeba, garda imisa, rom Senoba-nagebobebi unda
Sendebodes dawesebuli seismuri normebis dacviT.
rogor unda moviqceT da ra unda vicodeT miwisZvramde:rogor unda moviqceT da ra unda vicodeT miwisZvramde:rogor unda moviqceT da ra unda vicodeT miwisZvramde:rogor unda moviqceT da ra unda vicodeT miwisZvramde:
ecadeT yovelTvis winaswar gqondeT gaazrebuli miwisZvris SemTxvevisaTvis
saxlSi, samsaxurSi, sazogadoebrivi TavSeyris adgilebSi, transportsa da quCaSi
yofnisas moqmedebis normebi. aswavleT ojaxis wevrebs da axloblebs pirveli
samedicino daxmarebis aRmoCenis wesebi, ganumarteT maT, Tu ra unda icodnen da
rogor unda moiqcnen mosalodnel miwisZvramde:
_ droulad gaiazreT Senobidan gamosvlis marSruti pirveli sarTulis
fanjrebis CaTvliT ise, rom Senobis datoveba SeiZlebodes 15-20 wamis
ganmavlobaSi ganmeorebiTi biZgebamde;
_ icodeT, rom miwisZvrisas yvelaze saSiSia lifti da kibis ujredi, gare
da Sida kedlebis didi Seminuli Riobebi, Senobis kuTxis oTaxebi;
_ gansazRvreT yvelaze ufro xelsayreli usafrTxo adgili (binaSi,
samsaxurSi, samuSao adgilTan axlos), sadac SeiZleba biZgebis Sewyvetamde dacda.
asawyobi samSeneblo konstruqciebiT gadaxuruli SenobebSi _ kapitaluri Sida
kedlebis Riobebi, monoliTur, karkasul da Yyvela danarCen sxva tipis SenobebSi,
sadac gamoyenebuli ar aris gadaxurvis asawyobi rkinabetonis filebi _ rogorc
Sida mzidi kedlebis Riobebi, aseve oTaxis Sida mzidi kedlebis mimdebare
kuTxeebi;
_ yovelTvis gqondeT jibis farani da radiomimRebi sawolTan axlos;
_ mzadyofnaSi iqonieT 2-3 dRis wylisa da sursaTis maragi (erT sulze 4-5
litri wyali, konservebi da sxva), samedicino preparatebi, dokumentebi,
Zvirfaseuloba, Tbili tansacmeli, raTa dro ar daikargos saxlis datovebis win
maT moZiebasa da gamzadebaze;
_ amoiwereT da Tan gqondeT saswrafo daxmarebis, saxanZrosa da policiis
gamosaZaxeblad telefonis nomrebi;
_ nu moawyobT Taroebs saZinebeli adgilebis Tavze, Sesasvleli karebis,
gazquris, pirsabanebis da unitazis zemoT;
M _ nu ganaTavsebT zeda Taroebze da antresolebze mZime sagnebs.
_ miamagreT kedlebze wignis karadebi, Taroebi, stelaJebi da sxva mZime
aveji, romelTa gadayiravebamac SeiZleba gamoiwvios adamianis dazianeba;
48
_ wylis gamacxeleblebi da gazqurebi kedlebze miamagreT liTonis drekadi
lentis saSualebiT;
_ nu moawyobT saZinebel adgilebs did fanjrebTan an Seminul tixrebTan.
gaxsovdeT Senobis deformaciis dros, pirvel rigSi imsxvreva mina, ramac
SeiZleba gamoiwvios adamianTa mniSvnelovani dazianebebi (Rrma Wrilobebi,
Zlieri sisxldena);
_ saimedod daamagreT WaRebi, nu gamoiyenebT minis abaJurebs;
_ nu CaxergavT binaSi Sesasvlels, derefans da kibis baqans, nu
gadatvirTavT sxvadasxva sagniT gasasvlelebs, raTa swrafad SeiZlebodes
gamosvla da ar Seferxdes maSvelebis moZraoba;
_ SeinaxeT saSiSi nivTierebebi (Sxamqimikatebi, adviladaalebadi siTxeebi)
saimedo, kargad izolirebul adgilebSi;
_ yvelam unda icodes eleqtrodenis gamomrTvelis, SenobaSi Semomavali
gazisa da wyalsadenis onkanebis adgilmdebareoba, raTa saWiroebis SemTxvevaSi
gamorTon eleqtroenergia, gazi da wyali.
_ SeiswavleT pirveladi samedicino daxmarebis wesebi, iqonieT pirveladi
samedicino daxmarebis afTiaqi;
_ Tu gyavT skolis asakis mcirewlovani bavSvebi, aswavleT maT, ra unda
gaakeTon miwisZvris SemTxvevaSi skolaSi;
_ Tu gaqvT garaJi an saagarako saxli, maTi gamoyeneba TavSesafrad
SeiZleba miwisZvris pirvel dReebSi, mxedvelobaSia misaRebi, rom aseTi
SemTxvevisaTvis naklebad saimedoa mewyersaSiS ubnebze ganlagebuli Senoba-
nagebobani;
_ evakuaciis SemTxvevaSi ecadeT, winaswar gqondeT gansazRvruli, Tu sad
unda SexvdeT erTmaneTs Tqven da Tqveni ojaxis wevrebi;
_ Senobis rekonstruqciis SemTxvevaSi yuradReba miaqcieT horizontalur
Zalebze gaTvlili konstruqciebis muSaobis saimedobis uzrunvelyofas;
_ meti yuradReba dauTmeT samSeneblo normebisa da wesebis dacvas,
mSeneblobis xarisxianad ganxorcielebas. nu dagaviwydebaT, rom Tqven seismurad
aqtiur zonaSi cxovrobT.
rogor unda moviqceT miwisZvris dros:rogor unda moviqceT miwisZvris dros:rogor unda moviqceT miwisZvris dros:rogor unda moviqceT miwisZvris dros:
rogorc ki SeigrZnobT biZgebs da Senobis ryevas, dainaxavT, irxeva WaRi,
cviva sagnebi, gaigebT Zlier guguns da minis msxvrevis xmas, panikis gareSe
ecadeT saswrafod datovoT Senoba. Tan iqonieT sabuTebi, fuli da pirveli
49
saWiroebis sagnebi. gaxsovdeT, rom im momentidan, rodesac Tqven SeigrZeniT
pirveli biZgebi Senobis srul ngrevamde gaqvT 15-20 wami. Senobidan gasvlisas
isargebleT kibiT, liftiT sargebloba saxifaToa. quCaSi gasvlisas, ecadeT
aRmoCndeT Senobidan mocilebiT, Ria adgilze. SeinarCuneT simSvide da ecadeT
sxvebic daawynaroT.
araviTar SemTxvevaSi ar gamoiqceT Senobidan, Tu ar xarT darwmunebuli
imaSi, rom mas dacildebiT usafrTxo manZilze. SenobasTan axlos vardnili
namsxvrevebi aseve did saSiSroebas qmnian. zogjer, ukeTesia ipovoT TavSesafari
iq, sadac miwisZvris dros imyofebodiT da daucadoT mis damTavrebas.
Tu Tqven ver moaxerxeT Senobis datoveba, dadeqiT usafrTxo adgilas: Sida
kedlebis kuTxeSi, Sida mzidi (kapitaluri) kedlis karis RiobSi, SeecadeT Tavi
SeafaroT sawols, sawer an sasadilo magidas, romelic dagicavT ngrevis an
ryevis Sedegad Camovardnili mZime sagnebisa da namsxvrevebisagan. nu dadgebiT
fanjarasTan, Seminul avejTan, tixrebTan axlos, aseve WaRebis qveS. Tu TqvenTan
arian bavSvebi, CaixuteT ise, rom gadaefaroT maT. nu SegeSindebaT, Tu karebi
gaiWeda, xolo kar-fanjris CarCoebi Zlier Wrialeben _ es Senobis deformaciis
dros mosalodnelia.
ar isargebloT sanTlebiT, asanTiT, sanTebelaTi _ airis gaJonvisas
SesaZlebelia gaCndes xanZari.
Senobis gareT Tavi aarideT Sekiduli aivnebis, karnizebisa (lavgardani) da
parapetebis maxloblad yofnas, ar SeexoT dawyvetil sadenebs.
Tu Tqven aRmoCndiT avtomobilSi, wynarad SeaCereT manqana maRlivi
Senobebisagan, eleqtrogadamcemi xazebisa da xidebisagan moSorebiT, gaaReT
karebi da ar gadmoxvideT manqanidan biZgebis damTavrebamde;
sakuTari Tavi aiyvaneT xelSi, ar dakargoT simSvide, nu daibneviT, nu
iyvirebT, nu miecemiT panikas.
biZgebis Cawynarebis Semdeg dauyonebliv datoveT Senoba. Tan iqonieT
dokumentebi, saojaxo afTiaqi, saWiro tansacmeli. daketeT karebi gasaRebiT.
Tu Tqven imyofebiT maRliv SenobaSi, nu gamoxvalT kibeze, nu SexvalT
liftSi, vinaidan igi SeiZleba daiblokos. moiZieT TavSesafari iq, sadac
imyofebiT.
50
nu SegeSindebaT, Tu gamoirTveba eleqtroenergia, saswrafod gamorTeT
televizori. iyaviT mzad kedlebis dabzarvis, WurWlis Wrialis, Camovardnili
sagnebisagan gamocemuli xmaurisaTvis.
Tu Tqven midixarT maRlivi Senobis gaswvriv, saswrafod dadeqiT
Sesasvleli karis RiobTan, raTa Tavidan aiciloT Camovardnili sagnebis dacema.
Tu Tqven imyofebiT Senobis gareT, ecadeT gaxvideT Ria sivrceSi,
daSordeT Senobas da eleqtrogadamcem xazebs.
sazogadoebriv transportSi yofnisas darCiT Tqvens adgilze da sTxoveT
mZRols, ar gaaRos karebi biZgebis damTavrebamde. Semdeg panikis gareSe datoveT
saloni.
quCaSi yofnisas ar dadgeT xidze, mis qveS, Senobis axlos, sahaero
eleqtrogadamcemi xazebis, an xis qveS.
dauSvebelia avtomobilis gaCereba, an saerTod yofna im obieqtebis axlos,
sadac inaxeba momwamlavi, asafeTqebeli, an advilad aalebadi nivTierebebi.
Tu Tqveni saxli dangreulia, miaSureT Sesakreb punqts, pirveladi
moxmarebis nivTebis, sakvebi produqtebis, wylis, droebiTi sacxovreblisa da
samedicino daxmarebis misaRebad. iareT Sua gzaze, Senobebis, boZebis, sahaero
eleqtrogadamcemi xazebisagan moSorebiT.
xSirad miwisZvris mTavar biZgs Tan sdevs gayuCebis periodi, xolo Semdeg
axali, SedarebiT susti biZgebi nu gagikvirdebaT, Tu SeigrZnobT axal biZgs, es
e.w. afterSokebia. miwisZvra SeiZleba
grZeldebodes ramdenime dRe, zogjer
ki ramdenime Tvec ki. afterSokebs
SeuZliaT gamoiwvion im nagebobaTa
ngreva, romlebic ZiriTadi biZgis
zemoqmedebis Sedegad daziandnen.
rogor unda moviqceT miwisZvris rogor unda moviqceT miwisZvris rogor unda moviqceT miwisZvris rogor unda moviqceT miwisZvris
Semdeg:Semdeg:Semdeg:Semdeg:
aRmouCineT pirveli samedicino
daxmareba dazaralebulebs.
monawileoba miiReT Camonaqcevebidan adamianebis gamoyvanaSi.
uzrunvelyaviT bavSvebis, avadmyofebis da moxucebis usafrTxoeba. CarTeT
radiomimRebebi, usmineT informacias miwisZvrisa da maTi Sedegebis salikvidacio
RonisZiebebis ganxorcielebis Sesaxeb.
51
SeasruleT adgilobrivi xelisuflebis, miwisZvris Sedegebis salikvidacio
marTvis organoebis gankargulebebi.
SeamowmeT, aris Tu ara xanZris saSiSroeba. Tu sadme als SeamCnevT,
saswrafod CaaqreT igi.
frTxilad iyaviT kibeze Casvlisas, darwmundiT mis saimedoobaSi.
SeamowmeT, aqvs Tu ara adgili gazis gaJonvas, Tu aseTi ram SeamCnieT,
saswrafod gadaketeT gazis milsadeni. gaJonva SeamowmeT suniT, araviTar
SemTxvevaSi ar gabedoT asanTis an sanTlis anTeba, Ria cecxlis gamoyeneba.
wyalsadenis milebis dazianebis SemTxvevaSi gadaketeT milebi da saswrafod
SeatyobineT saTanado samsaxurebs.
nu iCqarebT qalaqis daTvalierebas, tyuilubralod nu ivliT quCebSi, nu
inaxulebT dazianebul ubnebs.
ar dalioT wyali onkanebidan da Webidan sanitarul-epidemiologiuri
samsaxuris Semowmebis gareSe. nu isargeblebT sapirfareSoTi, sanam ar
darwmundebiT maT vargisianobaSi.
gaasufTaveT qimikatebiT an benziniT gaWuWyianebuli zedapirebi da amis
Sesaxeb gaafrTxileT sxvebic, Sesabamisad gaakeTeT saTanado warwerebi.
nu miuaxlovdebiT Zlier dazianebul Senobebs da nu SexvalT Sig.
mzad iyaviT ganmeorebiTi Zlieri biZgebisaTvis. aseTi biZgebi SeiZleba
ganmeordes ramdenime saaTSi, dRe-RameSi, kviraSi an TveSic ki. vicodeT, rom
droTa ganmavlobaSi Zlieri miwisZvris Semdgomi biZgebis, e.w. afterSokebis Zala
da sixSire TandaTanobiT mcirdeba. yvelaze saSiSia miwisZvris Semdegi pirveli
saaTebi, amitom momdevno 2-3 saaTis ganmavlobaSi ukiduresi saWiroebis gareSe nu
SexvalT SenobaSi. ganmeorebiTi miwisZvra iSviaT SemTxvevaSi SeiZleba aRmoCndes
pirvelze Zlieri. ar moigonoT da ar gaavrceloT araviTari xmebi SesaZlo
ganmeorebiTi biZgebis Sesaxeb. isargebleT mxolod oficialuri monacemebiT.
Tu eleqtroqseli dazianebulia, saswrafod gamoiReT produqtebi
macivridan. gamoiyeneT konservebi an mSrali produqtebi.
SeamowmeT, dazianebuli xom ar aris eleqtrogayvaniloba, eleqtroRumeli
an sakvamle milebi. Tu isini dazianebulia, nu aanTebT cecxls, sanam ar
SeakeTebT. SeecadeT aRmofxvraT dazianeba an gamorToT binaSi eleqtrodeni.
frTxilad gaaReT karadisa da sakuWnaos karebi, raTa uecrad ar
gadmocvivdes mZime sagnebi.
52
ecadeT daawynaroT bavSvebi da Tqvens gverdiT myofni, romlebmac
miwisZvris Sedegad ganicades fsiqiuri tramva, gauqarwyleT SiSi, nu gaavrcelebT
Worebs.
Tqven valdebuli xarT daxmareba aRmouCinoT policias, saxanZro, samaSvelo
da samedicino samsaxurebs samaSvelo samuSaoebis CatarebaSi.
saWiroebis SemTxvevaSi, SeZlebisdagvarad unda SeecadoT dazianebulebs
CautaroT pirveli (eqimamdeli) samedicino daxmareba.
Tu Tqven moyolili xarT nangrevebis qveS:
Tu Tqven Camonaqcevebis qveS aRmoCndiT, mSvidad SeafaseT viTareba,
SeZlebisdagvarad aRmouCineT Tqvens Tavs daxmareba. ecadeT daamyaroT kavSiri
nangrevebs miRma myof adamianebTan (xmiT, kakuniT). gaxsovdeT, rom ar SeiZleba
cecxlis danTeba, SegiZliaT dalioT wyali unitazis Camrecxi avzidan, an sufTa
wylis gadarCenili raime sxva rezervuaridan. xolo wylisa da gazgayvanilobis
milebi gamoiyenoT signalis gadasacemad, xmiTa da kakuniT miipyariT yuradReba.
dazogeT Zalebi. adamians sakvebis gareSe SeuZlia gaZlos or kviraze meti.
isunTqeT Rrmad, ar SegeSindeT, ar daeceT suliT. yvelanairad unda
ecadoT, rom gadarCeT.
sanam rames moimoqmedebdeT, SeafaseT da gansazRvreT, ra aris dadebiTi:
Wrilobebis uqonloba, moZraobis Tavisufleba Tu, sufTa haeris mimoqceva.
ar aanToT asanTi, sanTebela, sanTeli, gaufrTxildiT Jangbads.
darwmunebuli iyaviT, rom aucileblad dagexmarebian.
Tu aris SesaZlebloba, Tqvens maRla gaamagreT Weri damxmare masalebiT
(aguri, ficari da sxva), raTa ar moxdes Camongreva.
Tu Tqven nangrevebSi xarT momwyvdeuli, ecadeT gadabrundeT mucelze, rom
SeimsumbuqoT dawola gulmkerdsa da muclis Rruze. ecadeT daiziloT xel-fexi
sisxlis mimoqcevis aRsadgenad.
Zlieri wyurvilis dros pirSi CaideT cxvirsaxoci, raime naWris naxevi an
patara qva da woveT. U A
Tu Tqven daWrili xarT, an Tqvens gverdiT aris daWrili, pirvel rigSi,
unda izrunoT sisxlisdenis Sewyvetaze _ Tasmis, bintis, Tokis an naWris
SemoWeriT.
Zvlis motexilobisas _ saWiroa dazianebuli kiduris, an sxeulis nawilis
imobilizacia _ mWidrod Sekvra, raTa gatexili adgili ar gainZres.
53
pirveli samedicino daxmarebis specialuri saSualebebis uqonlobisas
gamoiyeneT bintis magivrad _ qsovilis viwro naWeri,
Tasmis magivrad _ Cveulebrivi qamari, artaSnebad _
muyaos, Txeli ficris, faneris naWrebi da sxva.
lipyinulianobalipyinulianobalipyinulianobalipyinulianoba
lipyinulilipyinulilipyinulilipyinuli _ aris mkvrivi yinulis fena, romelic
warmoiqmneba dedamiwis zedapirze, trotuarze, gzis
saval nawilze da sagnebze (xeebze, sadenebze da a.S.)
wvimis wveTebis da nislis gayinvis Sedegad.
dedamiwis zedapirze yinulis Txeli fena SeiZleba warmoiqmnas daTbobis an
wvimis Semdeg acivebis, agreTve sveli Tovlisa da wvimis wveTebis gayinvis
Sedegad.
rogor movemzadoT lipyinulianobisaTvis:rogor movemzadoT lipyinulianobisaTvis:rogor movemzadoT lipyinulianobisaTvis:rogor movemzadoT lipyinulianobisaTvis:
Tu amindis prognozis Tanaxmad mosalodnelia lipyinulianoba, unda
miiRoT zomebi travmebis miRebis albaTobis Sesamcireblad. moamzadeT naklebad
sriala fexsacmeli, daamagreT quslebze liTonis quslsakravebi, fexsacmlis
mSral Zirebze daakariT leikoplastiri an saizolacio lenti. SegiZliaT
agreTve daamuSaoT Zirebi zumfaris qaRaldiT.
rogor vimoqrogor vimoqrogor vimoqrogor vimoqmedoT lipyinulianobis dros:medoT lipyinulianobis dros:medoT lipyinulianobis dros:medoT lipyinulianobis dros:
iareT frTxilad, auCqareblad. fexi dadgiT fexsacmlis mTeli farTiT.
amasTanave fexebi odnav modunebuli, xelebi ki Tavisufali unda gqondeT.
xandazmuli adamianebisaTvis rekomendebulia rezinis bunikiani xeljoxiT an
specialuri wvetiani joxiT siaruli. Tu fexi dagicurdaT, CaimuxleT, raTa
Semcirdes vardnis simaRle. ecadeT gadaadgildeT jguf-jgufad, raTa SesaZlo
dacemisas miwaze dartyma Serbildes.
lipyinulianobas xSirad Tan sdevs moyinva. am SemTxvevaSi gansakuTrebuli
yuradReba unda mieqces eleqtrogadacemis xazebs da eleqtrotransportis
sakontaqto qselebis sadenebs, vinaidan arsebobs maTi gawyvetis saSiSroeba. Tu
Tqven SeamCnevT dawyvetil sadenebs, SeatyobineT amis Sesaxeb dasaxlebuli
punqtis administracias.
rogor unda moviqceT travmis miRrogor unda moviqceT travmis miRrogor unda moviqceT travmis miRrogor unda moviqceT travmis miRebis dros:ebis dros:ebis dros:ebis dros:
54
mimarTeT travmatologiis an gadaudebeli samedicino daxmarebis punqts.
gaaformeT biuleteni an cnoba travmis miRebis Sesaxeb, romelic SeiZleba
gamoiyenoT sacxovrebeli an travmis miRebis adgilis
mixedviT sasamarTloSi mimarTvisas zaralis
anazRaurebis Sesaxeb sasarCelo gancxadebiT.
Tovlis namqeriTovlis namqeriTovlis namqeriTovlis namqeri
Tovlis namqeriTovlis namqeriTovlis namqeriTovlis namqeri _ aris did TovasTan
dakavSirebuli hidrometeorologiuri xasiaTis
stiqiuri ubedureba, rodesac didi siCqaris (150
km/sT-mde) qaris SemTxvevaSi Tova 12 saaTze met xans
grZeldeba.
qarbuqiqarbuqiqarbuqiqarbuqi _ aris qaris mier Tovlis gadatana haeris miwispira fenaSi.
ganarCeven miwispira, qvedur da Cveulebriv qarbuqs. miwispira da qveduri qarbuqis
dros xdeba adreuli Tovlis gadanawileba-gadatana, Cveulebrivi qarbuqis dros
Tovlis gadatana mimdinareobs TovasTan erTad.
Tovlis namqeri da qarbuqi saSiSroebas uqmnis mosaxleobas. TovliT
ifareba gzebi, dasaxlebuli punqtebi da calkeuli Senobebi. Tovlis namqeris
simaRle SeiZleba 1 metrs, xolo mTian raionebSi 5-6 metrs aRwevdes. qarbuqis da
namqeris dros SesaZloa gzebze xilvadobis 20-50 metris farglebSi Semcireba.
agreTve Senobebis da saxuravebis nawilobrivi ngreva, eleqtrogadacemis da
kavSirgabmulobis sahaero xazebis gawyveta.
rogor movemzadoT qarbuqisa da Tovlis namqeris SemTxvevisaTvis:rogor movemzadoT qarbuqisa da Tovlis namqeris SemTxvevisaTvis:rogor movemzadoT qarbuqisa da Tovlis namqeris SemTxvevisaTvis:rogor movemzadoT qarbuqisa da Tovlis namqeris SemTxvevisaTvis:
Tu Tqven miiReT gafrTxileba Zlieri qarbuqis Sesaxeb, mWidrod daxureT
fanjrebi, karebi, sxvenis liukebi da saventilacio milebi. fanjris minebze
daakariT qaRaldis lentebi, daxureT darabebi. moamzadeT wylis da sakvebis
ordRiani maragi, moimarageT medikamentebi, avtonomiuri ganaTebis saSualebebi
(farnebi, navTis lampebi, sanTlebi), samgzavro qura, batareebze momuSave
radiomimRebi. aalageT balkonebidan da fanjris rafebidan nivTebi, romlebic
qaris nakadma SeiZleba aitacos.
CarTeT radiomimRebebi da televizorebi axali mniSvnelovani informaciis
misaRebad. iyaviT mzad eleqtroenergiis SesaZlo gaTiSvisaTvis.
gadadiT naklebad myari nagebobebidan ufro myar SenobebSi. moamzadeT
Tovlis asaRebi iaraRebi.
55
rogor vimoqmedoT Zlieri qarbuqis dros:rogor vimoqmedoT Zlieri qarbuqis dros:rogor vimoqmedoT Zlieri qarbuqis dros:rogor vimoqmedoT Zlieri qarbuqis dros:
Senobidan mxolod gansakuTrebul SemTxvevaSi SeiZleba gasvla. Senobidan
marto gasvla ki saerTod dauSvebelia. avtomobiliT SeiZleba moZraoba mxolod
did gzebze da gzatkecilebze. manqanidan gadmosvlisas ar gascdeT manqanas
xilvadobis manZilze meti manZiliT. Tu manqana gzaze gagiCerdaT, mieciT gangaSis
signali avtomobilis wyvetili sayviriT, awieT kapoti da CamokideT masze kaSkaSa
feris qsovili. daxmarebas daelodeT manqanaSi. amasTanave Zrava datoveT
CarTuli, mina odnav CawieT ventilaciisa da mxuTavi airiT mowamvlis Tavidan
acilebis mizniT.
dasaxlebuli punqtis gareT fexiT gadaadgilebisas Tu dakargeT
orientacia, Tqveni adgilsamyofelis dasazusteblad SediT pirvelsave Semxvedr
saxlSi da iq daelodeT qarbuqis damTavrebas. yuradReba da sifrTxile
gamoiCineT ucxo adamianebTan kontaqtis dros, vinaidan stiqiuri ubedurebebis
dros mkveTrad matulobs avtomobilebis, minebis da samsaxurebrivi saTavsoebis
gaqurdvaTa SemTxvevebi.
rogor vimoqmedoT Zlieri qarbuqis Semdeg:rogor vimoqmedoT Zlieri qarbuqis Semdeg:rogor vimoqmedoT Zlieri qarbuqis Semdeg:rogor vimoqmedoT Zlieri qarbuqis Semdeg:
Tu Zlieri namqeris pirobebSi aRmoCndiT blokirebul SenobaSi, frTxilad,
panikis gareSe gaarkvieT, aris Tu ara Senobidan damoukideblad (iq arsebuli
xelsawyoebis da damxmare saSualebebis gamoyenebiT) gamosvlis SesaZlebloba.
SeatyobineT policias an dasaxlebuli punqtis administracias namqeris xasiaTis
Sesaxeb. Tu damoukideblad Tovlis namqeris gawmenda ver xerxdeba, ecadeT
daukavSirdeT samaSvelo samsaxurs. CarTeT radiomimRebi an televizori da
SeasruleT adgilobrivi xelisuflebis miTiTebebi, miiReT zomebi siTbos
SesanarCuneblad da sursaTis maragis ekonomiurad xarjvisaTvis.
pirveli daxmareba sxeulis moyinvis dros:pirveli daxmareba sxeulis moyinvis dros:pirveli daxmareba sxeulis moyinvis dros:pirveli daxmareba sxeulis moyinvis dros:
gaiTbeT sxeulis moyinuli nawili da mSrali rbili qsoviliT daizileT.
Semdeg Tbil wyalSi moaTavseT, temperaturis TandaTanobiT 40-45 gradusamde
aweviT. Tu tkivilma gaiara da mgrZnobiaroba dagibrundaT, gaimSraleT, CaicviT
Tbilad da SeZlebisdagvarad SeecadeT mimarToT eqims.
gvalvagvalvagvalvagvalva
56
gvalvagvalvagvalvagvalva _ aris garkveul teritoriaze naleqebis xangrZlivi droiT
nakleboba, xSirad haeris maRali temperaturisa
da dabali tenianobis dros.
Zlieri sicxeZlieri sicxeZlieri sicxeZlieri sicxe _ xasiaTdeba ramdenime dRis
ganmavlobaSi haeris saSualo dadebiTi
temperaturis 10 da meti gradusiT aweviT.
saSiSroebas warmoadgens adamianis
dasicxva, rodesac Termoregulacia mkveTrad
irRveva da misi sxeulis temperatura 39
gradusamde, zogierT SemTxvevaSi ki, ufro
metsac aRwevs. amgvari kritikuli mdgomareoba warmoiqmneba xangrZlivi da Zlieri
gadaxurebis Sedegad, ramac SeiZleba gamoiwvios mzis dakvra, an gulis
funqcionirebis darRveva.
dasicxvis simptomebia: kanis gawiTleba, lorwovani garsis simSrale, Zlieri
wyurvili. Semdgom SesaZloa grZnobis dakargva, gulis da sunTqvis gaCereba.
rogor movemzadoT gvalvisaTvis (Zlieri sicxirogor movemzadoT gvalvisaTvis (Zlieri sicxirogor movemzadoT gvalvisaTvis (Zlieri sicxirogor movemzadoT gvalvisaTvis (Zlieri sicxisaTvis)saTvis)saTvis)saTvis)
moimarageT damatebiT WurWeli da saWiroebis SemTxvevaSi winaswar gaavseT
wyliT. moamzadeT sicxis pirobebisaTvis Sesaferisi tansacmeli, sayofacxovrebo
eleqtroxelsawyoebi (ventlatorebi, kondicionerebi). Tu Tqven sofelSi
imyofebiT, moawyveT fardulebi, talaverebi, Webi, agreTve darabebi
fanjrebisaTvis. SeZlebisdagvarad SeiZineT eleqtroenergiis avtonomiuri wyaro
sayofacxovrebo eleqtroxelsawyoebis uzrunvelsayofad. ekonomiurad xarjeT
wyali. unda icodeT da aswavloT Tqveni ojaxis wevrebs, rogor imoqmedon
dasicxvis, an gadaxurebis dros.
rogor vimoqmedoT gvalvis (Zlieri sicxis) drosrogor vimoqmedoT gvalvis (Zlieri sicxis) drosrogor vimoqmedoT gvalvis (Zlieri sicxis) drosrogor vimoqmedoT gvalvis (Zlieri sicxis) dros
moerideT maRali temperaturis zemoqmedebas. atareT Ria feris haergamtari
fexsacmeli da qudi. gaxsovdeT, rom damwvari kani ar gamoyofs ofls da ver
grildeba. iareT auCqareblad, ecadeT ufro xSirad CrdilSi iyoT. ar dalioT
ludi da sxva alkoholiani sasmelebi, es gamoiwvevs organizmis saerTo
mdgomareobis gauaresebas. dasicxvis dros dauyonebliv gadadiT CrdilSi, gril
adgilas, sadac niavia, an miiReT Sxapi. nel-nela dalieT bevri wyali. ecadeT
gaigriloT tani, raTa Tavidan aiciloT mzis dakvra. Tu mzis dakvris Sedegad
vinmem grZnoba dakarga, CautareT gulis masaJi da xelovnuri sunTqva.
57
gaxsovdeT, rom gvalvis dros matulobs xanZris albaToba.
rogor vimoqmedoT gvalvis (Zlieri sicxis) Semdegrogor vimoqmedoT gvalvis (Zlieri sicxis) Semdegrogor vimoqmedoT gvalvis (Zlieri sicxis) Semdegrogor vimoqmedoT gvalvis (Zlieri sicxis) Semdeg
daukavSirdiT adgilobrivi mmarTvelobis sagangebo situaciebis marTvis
organoebs stiqiuri ubedurebisa da Semdgomi qmedebebis
Sesaxeb informaciis misaRebad. ecadeT, mzadyofna
SeinarCunoT didi xnis ganmavlobaSi, vinaidan ubedureba
SeiZleba ganmeordes.
zvavizvavizvavizvavi
zvavizvavizvavizvavi _ aris Tovlis didi masa, romelic mogoravs an
mosrialebs mTebis cicabo ferdobebidan simZimis Zalis
zemoqmedebiT siCqariT 20-30 m/w. zvavis Camowolis dros warmoiqmneba haeris
talRa, romelic win mouZRveba Tovlis masas da xasiaTdeba damangreveli
moqmedebiT.
Tovlis zvavi warmoiqmneba xangrZlivi Tovis, Tovlis intensiuri dnobis,
miwisZvris, afeTqebebisa da sxva antropogenuri saqmianobis Sedegad, romelic
iwvevs mTis ferdobebis da sahaero sivrcis ryevas. Camowolilma zvavma SeiZleba
gamoiwvios Senobebis, sainJinro nagebobebis ngreva, gzebis da mTis bilikebis
Semkvrivebuli TovliT dafarva. zvavis Camowolis dros maRalmTiani raionebis
macxovreblebma, turistebma, alpinistebma, geologebma, mesazRvreebma da
mosaxleobam SeiZleba miiRon travmebi da aRmoCndnen Tovlis sqeli fenis qveS.
rogor vimoqmedoT zvavsaSiS zonaSi yofnisas:rogor vimoqmedoT zvavsaSiS zonaSi yofnisas:rogor vimoqmedoT zvavsaSiS zonaSi yofnisas:rogor vimoqmedoT zvavsaSiS zonaSi yofnisas:
− ar waxvideT mTaSi avdarsa da Tovis dros;
− mTaSi yofnisas yuradReba miaqcieT amindis cvlilebas;
_ mTaSi wasvlisas unda icodeT Tqveni mgzavrobis an gaseirnebis raionSi
zvavis SesaZlo Camonawolis adgilebi;
_ Tavi aarideT adgilebs, sadac arsebobs zvavis Camowolis saSiSroeba.
zvavi ufro xSiria mTis im ferdobebze, romelTa daxriloba 300-s, xolo tyiT da
buCqnariT daufarav ferdobebze 200-s aRemateba. zvavis Camowola praqtikulad
yoveli Tovis dros im ferdobebze aRiniSneba, romelTa daxriloba 450-ze metia.
zvavebis Tavidan asacilebeli RonisZiebebi:zvavebis Tavidan asacilebeli RonisZiebebi:zvavebis Tavidan asacilebeli RonisZiebebi:zvavebis Tavidan asacilebeli RonisZiebebi:
zvavis Camowolis saSiSroebisas xorcieldeba Semdegi zvavsawinaaRmdego
samuSaoebi: zvavsaSiS adgilebSi organizeba ukeTdeba Tovlis dagrovebis
58
kontrols, xelovnurad axdenen zvavis gamowvevas, igeba damcavi nagebobebi,
mzadyofnaSi moiyvaneba samaSvelo saSualebebi. igegmeba samaSvelo samuSaoebis
ganxorcieleba.
zvavsaSiSroebis periodSi Tavi aarideT im vel-dablobSi gadaadgilebas,
romlis ferdobebis daxriloba 300-ze metia, xolo Tovis Semdeg im vel-
dablobebze moZraobas, romlis ferdobebis daxriloba 200-is farglebSia.
daimaxsovreT, rom zvavis Camowolis yvelaze saSiSi periodi gazafxulisa
da zafxulis naTeli dRea, mzis amosvlidan _ mzis Casvlamde.
rogor vimoqmedoT zvavis Camowolis dros:rogor vimoqmedoT zvavis Camowolis dros:rogor vimoqmedoT zvavis Camowolis dros:rogor vimoqmedoT zvavis Camowolis dros:
zvavis Camowolis dros saswrafod unda datovoT saxifaTo adgili
sirbiliT an Cqari nabijiT da gadaxvideT usafrTxo adgilas an moefaroT kldis
Sverils (ar dadgeT norCi xeebis ukan). Tu zvavs ver gaeqeciT, ganTavisufldiT
bargisagan, miiReT horizontaluri mdgomareoba, TaviT zvavis moZraobis
mimarTulebiT. Aamave dros SeecadeT mWidroT Sekruli xelebiT miikraT muxlebi
mucelze (miiRoT gundas forma).
rogor vimoqmedoT zvavSi moyolis dros:rogor vimoqmedoT zvavSi moyolis dros:rogor vimoqmedoT zvavSi moyolis dros:rogor vimoqmedoT zvavSi moyolis dros:
pirisa da cxviris dacvis mizniT, saxeze aifareT xelTaTmanebi, Sarfi,
sayelo. ecadeT, zvavis zedapirze darCeT, xolo xelebis curvis magvari
moZraobebiT zvavis kidisaken gadaadgileT (zvavis kideze misi moZraobis siCqare
mcirea). roca zvavi gaCerdeba, SeecadeT saxis da mkerdis irgvliv Tavisufali
sivrce SeqmnaT, rac gagiadvilebT sunTqvas. Tu saSualeba geqnebaT, imoZraveT
zeviT (Tu saiT aris miwis zedapiri, raime nivTis an nerwyvis vardnis
mimarTulebis meSveobiT gaarkvevT). zvavSi moyolisas ar iyviroT _ Tovli
mTlianad axSobs xmas. gaufrTxildiT Zal-Rones, Jangbads da siTbos. ecadeT, ar
daiZinoT. gaxsovdeT, rom Tqven geZeben. cnobilia SemTxvevebi, rodesac zvavSi
moyolili adamianebi xSirad ramdenime dRis, xolo zogierT SemTxvevaSi ori
kviris Semdegac ki gadaurCeniaT.
rogor vimoqmedoT zvavis Camowolis Semdeg:rogor vimoqmedoT zvavis Camowolis Semdeg:rogor vimoqmedoT zvavis Camowolis Semdeg:rogor vimoqmedoT zvavis Camowolis Semdeg:
Tu Tqven zvavis Camowolis zonis gareT aRmoCndiT, SeatyobineT nebismieri
saSualebiT momxdari ubedurebis Sesaxeb uaxloesi dasaxlebuli punqtis
administracias da SeudeqiT dazaralebulebis moZebnas da gadarCenas.
59
damoukideblad an maSvelebis daxmarebiT Tovlidan gamosvlisas
yuradRebiT SeaTvaliereT Tqveni sxeuli da saWiroebis SemTxvevaSi aRmouCineT
Tqvens Tavs daxmareba. uaxloes dasaxlebul punqtSi misvlisas, SeatyobineT
zvavis Camowolis Sesaxeb adgilobriv administracias. mimarTeT adgilobriv
samedicino punqts an eqims im SemTxvevaSic, Tu TvliT, rom ar dazianebulxarT.
Semdeg ki imoqmedeT eqimis an samaSvelo razmis xelmZRvanelis miTiTebebis
Tanaxmad.
SeatyobineT Tqvens naTesavebs da
axloblebs Tqveni mdgomareobisa da
adgilmdebareobis Sesaxeb.
elvaelvaelvaelva
elvaelvaelvaelva _ aris wvimis RrubelTa grovaSi
eleqtrostatikuri naperwklis ganmuxtva,
romelsac Tan sdevs TvalismomWreli gaelveba da quxili. elvis erT-erT
sagangebo formas mexi warmoadgens.
saSiSroeba.saSiSroeba.saSiSroeba.saSiSroeba. elvis ganmuxtvas axasiaTebs denis didi Zala, xolo misi
temperatura 300 0000-s aRwevs. elvis xeze moxvedra iwvevs mis gapobas da aalebas.
xis gapoba warmoiqmneba Sida afeTqebis Sedegad merqnis Siga tenis myisieri
aorTqlebis gamo. elvis pirdapiri zemoqmedeba adamianebze, maTi mZime dazianebisa
da daRupvis mizezi xdeba. (yovelwliurad msoflioSi elvisagan daaxloebiT 300-
mde adamiani iRupeba).
eleqtrostatikuri ganmuxtva, Cveulebriv, umciresi eleqtruli winaRobis
gzaze xdeba. vinaidan sivrceSi yvelaze maRal sagansa da RrubelTa grovas Soris
manZili umoklesia, amdenad maT Soris eleqtruli winaRobac naklebia. swored
amiT aixsneba is faqti, rom elva pirvel rigSi maRal obieqtebs (anZas, xes da a.S.)
azianebs.
rogor movemzadoT elvisaTvis:rogor movemzadoT elvisaTvis:rogor movemzadoT elvisaTvis:rogor movemzadoT elvisaTvis:
elvis dartymam (mexis dacemam) SeiZleba gamoiwvios ngreva, liTonis
gadnoba, xanZari, adamianis msxverpli. ekonomikis obieqtebisa da Senoba-
nagebobebis elvisagan dasacavad iyeneben mexamridebs. maT anZebsa da nagebobebis
maRla gaWimuli, damiwebuli liTonis sadenebis saxe aqvs.
60
qalaqgareT gasvlis win daazusteT amindis prognozi. Tu mosalodnelia
elWeqi, gadaitaneT Tqveni qalaqgareT gaseirneba meore dRisaTvis. Tu Tqven
SeamCnieT elWeqis fronti, pirvel rigSi gansazRvreT ra manZiliT xarT misgan
daSorebuli. manZilis dadgena ki gaelvebis Semdeg pirveli quxilis dayovnebis
xangrZlivobis mixedviT xorcieldeba. agreTve SeiZleba ganisazRvros, igi
gviaxlovdeba Tu gvSordeba. vinaidan elvis (sinaTlis) gavrcelebis siCqare (300
000 km/w) gacilebiT didia, vidre quxilis (bgeris) _ siCqare (340 m/w), amitoma Cven
gaelvebas maSinve vxedavT, quxili ki garkveuli dayovnebiT gvesmis. maSasadame,
xmis dayovneba ZiriTadaT Cvensa da elWeqis frontamde manZiliT ganisazRvreba.
magaliTi: Tu gaelvebidan quxilamde 5 wami gavida, manZili elWeqis
frontamde udris 340 m/w X 5w = 1700 m.
rogor vimoqmedoT elWeqis dros:rogor vimoqmedoT elWeqis dros:rogor vimoqmedoT elWeqis dros:rogor vimoqmedoT elWeqis dros:
elva saSiSia maSin, rodesac mas Tan sdevs quxili. am SemTxvevaSi
saswrafod unda miiRoT winaswari zomebi.
Tu Tqven sofelSi imyofebiT: daxureT fanjrebi, karebebi, kvamlsadenebi da
saventilacio milebi. ar daanToT Rumeli, vinaidan misi milidan gamomavali
maRali temperaturis airebs dabali winaRoba aqvT. ar ilaparakoT telefoniT:
elva SeiZleba boZebs Soris gaWimul sadenebs moxvdes.
elvis dros ar mixvideT eleqtrogayvanilobasTan, mexamridTan,
saxuravebidan wyalgadamyvan milebTan, antenasTan axlos, ar dadgeT fanjarasTan,
SeZlebisamebr gamorTeT televizori, radio da sxva sayofacxovrebo eleqtruli
xelsawyoebi.
Tu Tqven tyeSi imyofebiT, Tavi SeafareT tyis dabal buCqovan ubans. ar
dadgeT maRali xeebis, gansakuTrebiT fiWvis, muxis da alvis maxloblad.
Tu Tqven tbaze an mis napirze imyofebiT, mocildiT napirs, ecadeT CaxvideT
maRlobidan dablobSi.
mindorSi (velze) yofnis dros gaeSureT xevSi, dablobSi an sxva bunebrivad
CaRrmavebul adgilas. ar dawveT miwaze, aramed CaicucqeT terfebze dayrdnobiT,
raTa maqsimalurad Semcirdes Tqveni simaRle da sxeulis miwasTan Sexebis
zedapiri.
61
Tu Tqven elWeqSi moyeviT, dauyonebliv (Tqvengan 20-30 m-is moSorebiT)
gverdze gadadeT liTonis sagnebi (motocikleti, velosipedi da liTonis
samuSao, savarjiSo an sxva saxis iaraRebi).
Tu elWeqis dros Tqven avtomobilSi imyofebiT, ar gadmoxvideT manqanidan,
daxureT fanjrebi da CawieT radiomimRebis antena.
wywywywyaldidobaaldidobaaldidobaaldidoba
wyaldidobawyaldidobawyaldidobawyaldidoba _ aris Tovlis
dnobis, kokispiruli wvimebis,
qarismieri wylis modenis an
mdinareebis Caxergvis dros
mdinareebis, tbebis an zRvis
wylis donis awevis Sedegad
teritoriis mniSvnelovani
datborva. wyaldidobis mizezi
SeiZleba iyos hidroteqnikuri xasiaTis avariebi da zRvis ryeva, es ukanasknelni
teritoriebis datborvasTan erTad iwveven wamleki talRis movardnis Sedegad
masStabur ngrevebs.
wyaldidoba iwvevs xidebis, Senoba nagebobebis ngrevas, did zians ayenebs
qveynis meurneobas, xolo adidebuli wylis didi siCqarisa da (4 m/w-ze meti) da
wylis maRali donis (2 m-ze meti) dros adamianebis da cxovelebis daRupvas.
ngrevis ZiriTadi mizezia Senoba-nagebobebze wylis masis, didi siCqariT moZravi
yinulis, sxvadasxva namsxvrevebis, sacurao saSualebebis, aseve uSualod
hidravlikuri dartymebis zemoqmedeba. wyaldidoba SeiZleba uecrad warmoiqmnas
da ramdenime saaTidan 2-3 kviramde gagrZeldes.
rogor movemzadoT wyaldidobisaTvis:rogor movemzadoT wyaldidobisaTvis:rogor movemzadoT wyaldidobisaTvis:rogor movemzadoT wyaldidobisaTvis:
Tu Tqveni raioni wyaldidobisagan xSirad zaraldeba, SeiswavleT da
daimaxsovreT datborvis SesaZlo sazRvrebi, agreTve Tqven sacxovrebel
adgilTan uSualo siaxloveSi mdebare amaRlebuli adgilebi, romlebic iSviaTad
itboreba da maTTan misasvleli umoklesi gzebi. gaacaniT Tqveni ojaxis wevrebs
evakuaciis, agreTve uecrad movardnili da swrafad mimdinare wyaldidobis
SemTxvevaSi qcevis wesebi. daimaxsovreT navebis, tivebisa da maTi damzadebisaTvis
saWiro samSeneblo masalebis Senaxvis adgilebi. winaswar SeadgineT evakuaciis
dros Tan wasaRebi saWiro sabuTebis, nivTebis da medikamentebis CamonaTvali.
62
CaawyveT specialur CemodanSi an zurgCanTaSi saWiro Tbili tansacmeli,
produqtebis, wylisa da medikamentebis maragi.
rogor moviqceT wyaldidobis dros:rogor moviqceT wyaldidobis dros:rogor moviqceT wyaldidobis dros:rogor moviqceT wyaldidobis dros:
wyaldidobis saSiSroebis da evakuaciis Sesaxeb Setyobinebis signalis
miRebisTanave dadgenili wesiT dauyonebliv datoveT SesaZlo katastrofuli
datborvis saSiSi zona da gadadiT usafrTxo raionSi an amaRlebul adgilas,
Tan waiReT sabuTebi, Zvirfaseuloba, saWiro nivTebi da kvebis produqtebis
ordRiani maragi. gatardiT registraciaSi saevakuacio punqtSi. evakuacias
eqvemdebareba Sinauri cxovelebic.
saxlidan gasvlisas gamorTeT eleqtrodeni da gazi, CaaqreT cecxli
RumelSi. Senobis gareT mdebare yvela mcuravi sagani daamagreT an moaTavseT
damxmare saTavsoebSi. Tu dro saSualebas iZleva, Zvirfasi saojaxo nivTebi
gadaitaneT saxlis zeda sarTulebze, an sxvenze. daxureT kar-fanjrebi,
saWiroebis da drois arsebobis SemTxvevaSi, pirveli sarTulis fanjrebi da
karebebi amoWedeT garedan ficrebiT.
katastrofuli datborvis moulodneli ganviTarebis dros garRvevis
talRis dartymisagan Tavdasacavad saWiroa swrafad davikavoT amaRlebuli
adgili. adiT msxvil xeze, myari nagebobebis zeda iarusebze, Tu imyofebiT
wyalSi, talRis moaxloebisas, Aar daibneT da ar SeSindeT, CayvinTeT mis
fuZesTan Rrmad wyalSi. garkveuli dayovnebis Semdeg ki (wyalqveSa curviT)
amoyvinTeT wylis zedapirze.
wyalSi moxvedrisas curviT an mocurave saSualebebis gamoyenebiT gamodiT
mSral adgilas, ukeTesia gzis miwayrilze an dambaze, es dautborav
teritoriamde advilad miRwevis saSualebas mogcemT.
adamianTa TviTevakuacia fexiT an xelmisawvdomi sacurao saSualebebiT
dasaSvebia Semdeg SemTxvevebSi: pirdapir Cans dautboravi teritoria;
dagimTavrdaT kvebis produqtebi; garedan daxmarebis miReba uperspeqtivo xdeba; an
gesaWiroebaT gadaudebeli samedicino daxmareba.
wyaldidobis dros gamoiCineT TavSekaveba da ar ahyveT panikas. wesrigSi
unda moiyvanoT sanaosno saSualebebi, xolo maTi uqonlobis SemTxvevaSi
adgilobrivi masalebisagan (ficari, mori, avtosaburavi, kasri da sxva) SeecadeT
martivi sacurao saSualebebis gakeTebas.
63
Tu Tqven aRmoCndiT wyalSi, ecadeT Tavidan moiciloT mZime tansacmeli da
fexsacmeli, gacuroT dautboravi adgilebisaken. frTxilad iyaviT wylis
zedapirze mocurave sagnebis mimarT, raTa Tavidan aiciloT SesaZlo tramva.
Tu ar tardeba organizebuli evakuacia, maSvelebis mosvlamde an wylis
donis dawevamde adiT Senobis zeda sarTulebze, saxuravebze, xeebze an sxva
amaRlebul sagnebze. amave dros ganuwyvetliv gadaeciT signali ubedurebis
Sesaxeb: dRisiT _ joxze damagrebuli kargad xilvadi qsovilis naWris gamofeniT
an misi qneviT, xolo dabnelebisas _ SuqsignaliT da perioduli SexmianebiT.
maSvelebis moaxloebisas wynarad, panikis gareSe, frTxilad gadadiT sacurao
saSualebaSi. amasTanave ganuxrelad SeasruleTYmaSvelebis moTxovnebi, ar
dauSvaT sacurao saSualebis gadatvirTva. mgzavrobis dros ar datovoT Tqveni
adgili, ar CamojdeT (gare) noaJirze, zustad SeasruleT ekipaJis miTiTebebi.
Tu adamiani ixrCoba:Tu adamiani ixrCoba:Tu adamiani ixrCoba:Tu adamiani ixrCoba:
wyalSi myof adamians, romelic ixrCoba, gadaugdeT mcuravi sagani.
gaamxneveT igi da dauZaxeT maSvelebs. dazaralebulamde curviT miaxloebisas
gaiTvaliswineT mdinaris dineba, Tu wyalwaRebuli ver akontrolebs Tavis
moqmedebebs, mas uknidan miuaxlovdiT, xeli daavleT da napirisken gacureT.
rogor vimoqmedoT wyaldidobis Semdeg:rogor vimoqmedoT wyaldidobis Semdeg:rogor vimoqmedoT wyaldidobis Semdeg:rogor vimoqmedoT wyaldidobis Semdeg:
SenobaSi Sesvlamde SeamowmeT, arsebobs Tu ara misi Camoqcevis an raime
sagnis dacemis saSiSroeba! gaaniaveT Senoba! ar CarToT eleqtroganaTeba, ar
isargebloT elqtroxelsawyoebiT, sanam ar darwmundebiT, rom isini kargad
gamoSra! ar isargebloT Ria cecxlis wyaroebiT! ar aanToT asanTi Senobis srul
ganiavebamde da gazmomaragebis sistemis gamarTulobis Semowmebamde! SeamowmeT
dazianebulia Tu ara eleqtrogayvaniloba, gazmomaragebis milsadenebi,
wyalsadeni, kanalizacia da ar isargebloT manam, sanam ar darwmundebiT maT
gamarTulobaSi! ar miiRoT is sakvebi produqti, romelic wyalTan SeiZleba
yofiliyo kontaqtSi! Aar dalioT auduRebeli wyali adgilobrivi wylis
wyaroebidan!
RvarcofiRvarcofiRvarcofiRvarcofi
RvarcofiRvarcofiRvarcofiRvarcofi _ aris wylis da didi odenobiT mTis qanebis naSalis
(namsxvrevebis), Tixovani nawilakebis, didi qvebisa da lodebis narevis droebiTi
nakadi, romelic uecrad warmoiSoba mTis mdinareebis kalapotebsa da vel-
dablobebSi.
64
Rvarcofuli nakadebi warmoiqmneba xangrZlivi da uxvi wvimebis, Tovlis an
myinvaris intensiuri dnobis, wyalsatevebis garRvevis, miwisZvris da vulkanis
amofrqvevis Sedegad. igi uecrad warmoiSoba da moZraobs didi siCqariT (10 m/w da
meti). Rvarcofi xSirad momvardni talRebis formirebiT mimdinareobs. igi
SeiZleba gagrZeldes aTiode wuTidan ramdenime
saaTis ganmavlobaSi. Rvarcofuli talRis
simaRlem SeiZleba 15 metrsac miaRwios.
movardnili Rvarcofis grgvinva da gruxuni did
manZilze ismis. Rvarcofs didi ubedureba moaqvs
_ iRupebian adamianebi (turistebi, geologebi,
mesazRvreebi, adgilobrivi macxovreblebi),
ingreva sacxovrebeli saxlebi, sainJinro da sagzao nagebobebi.
TiToeulma adamianma, romelic cxovrobs RvarcofsaSiS raionSi, unda
gansazRvros, xom ar mdebareobs misi saxli Rvarcofis SesaZlo moqmedebis
zonaSi. aseT zonebSi, rogorc wesi uari unda TqvaT sacxovrebeli saxlis
aSenebaze. xolo im SemTxvevaSi, Tu saxli ukve mdebareobs aRniSnul zonaSi,
saWiroa miiRoT zomebi saxlis fundamentisa da kedlebis gasamagreblad,
miwayrilebis, SemovliTi saniaRvre arxebis asagebad, ferdobebis nargavebiT an
sayrdeni kedlebiT gasamagreblad, sakomunikacio xazebis damatebiTi dacviTi
RonisZiebebis gasatareblad.
rogor movemzadoT RvarcofisaTvis:rogor movemzadoT RvarcofisaTvis:rogor movemzadoT RvarcofisaTvis:rogor movemzadoT RvarcofisaTvis:
Cveulebriv cnobilia is adgilebi, sadac SesaZlebelia Rvarcofis movardna.
mTaSi gamgzavrebamde SeiswavleT Tqveni moZraobis marSrutze es adgilebi da
Tavi aarideT maT gansakuTrebiT uxvi wvimebis Semdeg. yovelTvis gaxsovdeT, rom
RvarcofSi moyolili adamianis gadarCena TiTqmis SeuZlebelia. Rvarcofisagan
gadarCena mxolod misgan Tavis aridebiT SeiZleba.
winaswari evakuaciis dros binis datovebamde gamorTeT eleqtrodeni, gazi
da wyali. mWidrod daxureT kar-fanjrebi da saventilacio milebi.
winaswari RonisZiebebi Rvarcofis Tavidan asacileblad:winaswari RonisZiebebi Rvarcofis Tavidan asacileblad:winaswari RonisZiebebi Rvarcofis Tavidan asacileblad:winaswari RonisZiebebi Rvarcofis Tavidan asacileblad:
RvarcofsaSiS raionebSi igeba Rvarcofis sawinaaRmdego jebirebi da
kaSxlebi, keTdeba SemovliTi arxebi, regulirdeba, anu mcirdeba mTis tbebis
wylis done. xeebis dargvis gziT xdeba ferdobebze miwis gamagreba, tardeba
dakvirvebebi, iqmneba Setyobinebis sistema da igegmeba evakuacia.
65
rogor vimoqmedoT Rvarcofis dros:rogor vimoqmedoT Rvarcofis dros:rogor vimoqmedoT Rvarcofis dros:rogor vimoqmedoT Rvarcofis dros:
moaxloebuli Rvarcofuli nakadis Sesaxeb gafrTxileba-signalis miRebis
SemTxvevaSi (sireniT, radioTi, telefoniT an raime sxva winaswar dadgenili
saSualebebiT) an Tu gaigebT Taviseburi grgvinvis xmas, aqafebuli wylis, qvis
namsxvrevebis WaxuniT, romelic waagavs didi siswrafiT moaxloebuli matareblis
gruxuns, aucilebelia dauyonebliv axvideT vel-dablobidan (wylis
Casadinaridan) 50-100 metriT maRla. amave dros unda gaxsovdeT, rom mZvinvare
nakadidan SeiZleba amoityorcnos didi wonis qvebi, romlebmac SeiZleba safrTxe
Seuqmnas adamianebis sicocxles. ecadeT, saswrafod moaxdinoT evakuireba
usafrTxo adgilze winaswar gansazRvruli saevakuacio sqemis Sesabamisad.
rogor vimoqmedoT Rvarcofis Semdeg:rogor vimoqmedoT Rvarcofis Semdeg:rogor vimoqmedoT Rvarcofis Semdeg:rogor vimoqmedoT Rvarcofis Semdeg:
aRmouCineT daxmareba dazaralebulebs da daexmareT im samaSvelo Zalebs,
romlebic axorcieleben Camonaqcevebisa da xergilebis gawmendas Rvarcofis
moZraobis gzaze da ZiriTadi Rvarcofuli masis gamotanis adgilebSi.
zRvis ryeva (cunami) da hidrodinamikuri avariis Sedegad warmoSobili wamlekizRvis ryeva (cunami) da hidrodinamikuri avariis Sedegad warmoSobili wamlekizRvis ryeva (cunami) da hidrodinamikuri avariis Sedegad warmoSobili wamlekizRvis ryeva (cunami) da hidrodinamikuri avariis Sedegad warmoSobili wamleki
talRatalRatalRatalRa
zRvis ryevazRvis ryevazRvis ryevazRvis ryeva _ aris saSiSi bunebrivi movlena, romelic zRvis talRebs
warmoadgens da warmoiSoba ZiriTadad wyalqveSa da sanapiro raionSi miwisZvris
dros zRvis fskeris gansazRvruli ubnis Zvris Sedegad. zRvis ryeva, romelsac
wynar okeaneSi cunams uwodeben, SeiZleba didi siCqariT (100 km/sT-mde) aTasobiT
kilometrze gavrceldes. misi talRis simaRle 1 metridan 5 metramde meryeobs,
xolo wyalmeCxer adgilebSi, napirTan mkveTrad matulobs da 10-dan 50 m-s aRwevs.
napirze movardnili wylis es uzarmazari masa iwvevs wyaldidobas, Senoba-
nagebobebis, eleqtrogadacemisa da kavSirgabmulobis xazebis, gzebis, xidebis,
navmisadgomebis ngrevas, agreTve adamianebis da cxovelebis daRupvas. wylis
talRas win uswrebs haeris dartymiTi talRa, romelic afeTqebis talRis
analogiurad moqmedebs da angrevs Senoba-nagebobebs. cunami Sedgeba ramdenime
talRisagan. Zalian xSirad es aris talRebis seria, romelic enarcxeba napirs
erTi an erTze meti saaTis intervaliT.
zRvis ryevis analogiur efeqts iwvevs hidrodinamikuri avariis SemTxvevaSi
warmoSobili wamleki (momvardni) talRis zemoqmedeba. aqedan gamomdinare
mosaxleobis moqmedebisa da qcevis wesebi orive SemTxvevaSi identuria.
66
Hhidrodinamikuri avariaHhidrodinamikuri avariaHhidrodinamikuri avariaHhidrodinamikuri avaria _ aris teqnogenuri xasiaTis sagangebo situacia,
romelic dakavSirebulia hidroteqnikuri nagebobis (kaSxali, wyalmRobi da
wyalSemkrebi rabebi) ngrevasTan da wylis didi
nakadis umarTav gadaadgilebasTan, romelsac Tan
sdevs ngreva da didi teritoriis datborva.
hidroteqnikuri avaria SeiZleba ganviTardes
bunebrivi Zalebis (miwisZvra, qariSxali, kaSxlis
walekva da sxva), an adamianis zemoqmedebiT
(birTvuli iaraRiT dartymis miyeneba, diversiuli
afeTqebis mowyoba), agreTve konstruqciuli
defeqtebis, an proeqtirebaSi daSvebuli Secdomebis
gamo.
zRvis ryevis niSnebi:zRvis ryevis niSnebi:zRvis ryevis niSnebi:zRvis ryevis niSnebi:
zRvis SesaZlo ryevis Sesaxeb gamafrTxilebel bunebriv signals miwisZvra
warmoadgens. rogorc wesi, zRvis ryevis dawyebamde wyali napirisagan ukan sakmao
manZilze ixevs, asobiT metrisa da ramdenime kilometris manZilze zRvis fskeri
SiSvldeba. zRvis es ukuqceva SeiZleba ramdenime wuTi, an naxevari saaTi
gagrZeldes.
talRebis moZraobas SeiZleb Tan axldes mquxare gruxuni, romelic ismis
talRis gamoCenamde. zogjer ki cunamis dawyebamde SeiZleba moxdes sanapiros
wyliT mciredi datborva. moaxloebuli stiqiuri ubedurebis momaswavebeli
niSani SeiZleba iyos cxovelebis gansxvavebuli qceva. isini winaswar grZnoben
saSiSroebas da cdiloben gadavidnen amaRlebul adgilas.
rogor movemzadoT zRvis ryevis SemTxvevisaTvis:rogor movemzadoT zRvis ryevis SemTxvevisaTvis:rogor movemzadoT zRvis ryevis SemTxvevisaTvis:rogor movemzadoT zRvis ryevis SemTxvevisaTvis:
yuradRebiT usmineT Setyobinebas zRvis ryevis prognozis Sesaxeb,
gaxsovdeT misi momaswavebeli niSnebi. daimaxsovreT da gaacaniT ojaxis wevrebs
Tqveni regionisaTvis dadgenili zRvis ryevis saSiSroebis Sesaxeb Setyobinebis
signalebi. winaswar moifiqreT zRvis ryevis dros Tqveni moqmedebis gegma.
miaRwieT imas, rom Tqvenma ojaxis wevrebma, TanamSromlebma da nacnobebma
icodnen, ra unda gaakeTon zRvis ryevis dros. daadgineT, mdebareobs Tu ara
Tqveni sacxovrebeli saxli an samuSao zRvis ryevis SesaZlo ganviTarebis
raionSi.
gaxsovdeT, rom yvelaze saSiSi adgilebia mdinareebis SesarTavebi, zRvis
viwro ubeebi, sruteebi. aucilebelia, icodeT gansakuTrebiT saSiSi zonebis
67
sazRvrebi da usafrTxo adgilas gasasvleli gzebi. mzad iqonieT evakuaciis
dros Tan wasaRebi sabuTebi, saWiro nivTebi da medikamentebi. saWiro nivTebi da
medikamentebi mizanSewonilia CaawyoT specialur CemodanSi, an zurgCanTaSi.
winaswar gaiazreT evakuaciis wesi. gadawyviteT, zRvis ryevis saSiSroebis Sesaxeb
signalis miRebis SemTxvevaSi sad unda Sexvdnen erTmaneTs Tqveni ojaxis wevrebi.
yoveldRiuri saqmianobis dros saxlSi da samsaxurSi nu gadatvirTavT derefnebs
da gasasvlelebs didi zomis nivTebiT, karadebiT, velosipedebiT, sabavSvo
etlebiT. ecadeT, rom yvela gasasvleli Tavisufali iyos swrafi evakuaciisaTvis.
SeiswavleT qcevis wesebi zRvis ryevis warmoqmnis saSiSroebis SemTxvevaSi.
moifiqreT Tqveni moqmedebis Tanamimdevroba imisda mixedviT, Tu Tqven zRvis
ryevis dros sad SeiZleba aRmoCndeT: SenobaSi, Ria adgilas, Tu wyalSi. winaswar
moamzadeT Tqvens binaSi adgili, sadac daawyobT swrafi evakuaciisaTvis saWiro
sabuTebs, tansacmels, pirad nivTebs, kvebis arfuWebadi produqtebis ori dRis
marags.
mxarSi amoudeqiT adgilobriv xelisuflebas ubeebis wyalsaWrelebiTa da
sanapiro jebirebiT gamagrebis saqmeSi. aqtiuri monawileoba miiReT sanapiroze
tyesacavi zolebis mowyobaSi.
rogor vimoqmedoT zRvis ryevis dros:rogor vimoqmedoT zRvis ryevis dros:rogor vimoqmedoT zRvis ryevis dros:rogor vimoqmedoT zRvis ryevis dros:
zRvis ryevis saSiSroebis Sesaxeb signalis miRebisas dauyonebliv
moaxdineT masze reagireba. yoveli wuTi gamoiyeneT Tqveni piradi usafrTxoebisa
da irgvliv myofi adamianebis dacvis uzrunvelsayofad. Tqvens mier zomebis
misaRebad ramdenime wuTidan naxevar saaTamde, zogierT SemTxvevaSi ki SeiZleba
ufro meti droc mogeceT, amitom Tu imoqmedebT wynarad da gaazrebulad,
cunamisagan gadarCenis meti Sansi geqnebaT.
Tu Tqven imyofebiT SenobaSi, dauyonebliv gamorTeT eleqtrodeni da gazi,
datoveT Senoba da gadadiT usafrTxo adgilas. umoklesi gziT gadainacvleT
zRvis donidan 30-40 metris simaRlis mqone amaRlebul adgilas, an swrafad
mocildiT sanapiros 2-3 km-iT. Tu Tqven avtomobiliT gadaadgildebiT, imoZraveT
usafrTxo mimarTulebiT da Tan waiyvaneT adamianebi, romlebic am mimarTulebiT
garbian. Tu drois simciris gamo, usafrTxo adgilas Tavis Sefarebis mizniT
Senobis datoveba SeuZlebelia, adiT Senobis zeda sarTulebze, daxureT
fanjrebi da karebebi. Tu arsebobs SesaZlebloba, gadadiT ufro saimedo
SenobaSi. Tu Tqven darCiT SenobaSi, gaxsovdeT, rom yvelaze usafrTxo zonad
iTvleba adgilebi Sida kapitalur kedlebTan, svetebTan, kapitaluri kedlebis
68
kuTxeebTan. aalageT Tqvens gverdiT mdgari sagnebi, gansakuTrebiT ki minis,
radganac gamoiricxos damatebiT maTi msxvrevis saSiSroeba.
Tu Tqven Senobis gareT darCiT, ecadeT, axvideT xeze an iseT adgils
SeafaroT Tavi, romelic naklebad ganicdis dartymas. ukidures SemTxvevaSi, xeli
CaWideT xes an raime sxva myar sayrdens.
Tu Tqven wyalSi aRmoCndiT, rom ar CaiZiroT, ganTavisufldiT fexsacmlisa
da tansacmlisagan, gamoiyeneT wyalSi motivtive sagnebi. frTxilad iyaviT,
vinaidan talRam SeiZleba Tan moitanos msxvili sagnebi da namsxvrevebi. pirveli
talRis Semdeg moemzadeT Semdegi talRebis SemotevisaTvis, Tu SesaZlebelia,
ecadeT datovoT saSiSi raioni. saWiroebis SemTxvevaSi aRmouCineT
dazaralebulebs pirveli samedicino daxmareba.
rogor vimoqmedoT zRvis ryevis Semdeg:rogor vimoqmedoT zRvis ryevis Semdeg:rogor vimoqmedoT zRvis ryevis Semdeg:rogor vimoqmedoT zRvis ryevis Semdeg:
daelodeT gangaSis damTavrebis signals. Tqves sacxovrebel adgils
daubrundiT mxolod im SemTxvevaSi, Tu darwmundebiT, rom ori-sami saaTis
ganmavlobaSi zRvaSi arc erTi maRali talRa ar dafiqsirebula.
saxlSi Sesvlisas, SeamowmeT misi simyare, kar-fanjrebis mTlianoba.
darwmundiT, rom kedlebSi da gadaxurvaSi ar aris bzarebi, saZirkveli ar aris
dazianebuli. yuradRebiT SeamowmeT, xom ar gaJona SenobaSi gazma, ra
mdgomareobaSia eleqtroqseli.
aqtiuri monawileoba miiReT dazianebul SenobebSi samaSvelo da sxva
gadaudebeli samuSaoebis CatarebaSi, dazaralebulebis Zebnasa da maTTvis
pirveli samedicino daxmarebis aRmoCenaSi.
mewyerimewyerimewyerimewyeri
mewyerimewyerimewyerimewyeri _ aris simZimis Zalis gavleniT
mTis qanebis da gruntis CamocurebiTi
gadaadgileba (dacoceba) mTis, xeobis, zRvis,
tbis, mdinareebis cicabo kalTebze da
ferdobebze. mewyeris mizezia miwis masebis
wonasworobis darRveva (gravitaciul da
SeWidulobis Zalebs Soris), rasac iwvevs
ferdobis Ziris gamorecxva, gamofitvis an
uxvi naleqebiT gadamettenianebis gamo qanebis simtkicis Sesusteba, seismuri
biZgebi an adgilis geologiuri pirobebis gauTvaliswineblad adamianis
sameurneo saqmianoba (asafeTqebeli samuSaoebi da sxva).
69
mewyeris dros gadaadgilebuli gruntis moculoba aTobiT da asobiT aTas
kubometrs SeiZleba aRwevdes, xolo calkeul SemTxvevaSi ufro metsac. mewyeris
siCqare SeiZleba meryeobdes ramdenime metri weliwadSi _ ramdenime metri wamamde
diapazonSi. gruntis masebis gadaadgilebam SeiZleba gamoiwvios sacxovrebeli da
sawarmoo Senobebis, sainJinro da sagzao nagebobebis, magistraluri
milsadenebisa da eleqtrogadacemis xazebis dazianeba da ngreva, agreTve
adamianebis daSaveba da daRupva.
mewyerTan brZolis efeqturi saSualebaa mTis kalTebis tyis safarveliT
gamdidreba da sainJinro nagebobebiT gamagreba.
rogor movemzadoT mewyerisaTvis:rogor movemzadoT mewyerisaTvis:rogor movemzadoT mewyerisaTvis:rogor movemzadoT mewyerisaTvis:
moipoveT informacia mewyeris SesaZlo warmoqmnis adgilebisa da maTi
sazRvrebis Sesaxeb.
unda aikrZalos damewyril teritoriaze msxvilfexa rqosani pirutyvis
Zoveba. Aaseve iseTi kulturebis moyvana, romlebic saWiroeben gaToxnasa da
niadagis gafxvierebas. (ase magaliTad simindis)
damewyril ubnebs wyalgadamyvani arxebiT unda avaciloT gruntisa da
atmosferuli naleqebis Sedegad nawreti wylebi.
daimaxsovreT, Setyobinebis signalebi mewyeris warmoSobis saSiSroebis
Sesaxeb. mewyeris dawyebis niSnebia SenobaTa karebebisa da fanjrebis gaWedva,
gzebze bzarebisa da napralebis gaCena, mewyersaSiS ferdobebze wylis gaJonva.
mewyeris momaswavebeli niSnebis gaCenisas SeatyobineT mewyersawinaaRmdego
sadguris uaxloes saguSagos, daelodeT am sadguridan informacias, xolo Tavad
imoqmedeT viTarebis Sesabamisad winamdebare wesebis gaTvaliswinebiT.
rogor vimoqmedoT mewyeris dros:rogor vimoqmedoT mewyeris dros:rogor vimoqmedoT mewyeris dros:rogor vimoqmedoT mewyeris dros:
mewyeris warmoqmnis saSiSroebis Sesaxeb signalis miRebisas gamorTeT
gazisa da eleqtroxelsawyoebi, wyalsadenis qseli, moemzadeT dauyoneblivi
evakuaciisaTvis winaswar SemuSavebuli gegmis Tanaxmad. imoqmedeT
mewyersawinaaRmdego sadguris mier mowodebuli informaciis Sesabamisad (Tu
rogoria mewyeris gadaadgilebis siCqare). gadaadgilebis mcire siCqaris dros
(ramodenime metri TveSi) imoqmedeT Tqveni SesaZleblobebis mixedviT (gadaitaneT
nagebobebi winaswar gaTvaliswinebul adgilas, gaitaneT aveji da bargi). Tu
mewyeris gadaadgilebis siCqare dRe-RameSi 0,5-1 metrs aRemateba, evakuireba unda
70
moxdes dauyovnebliv winaswar SemuSavebuli gegmebis Sesabamisad. evakuaciis dros
Tan unda waiRoT sabuTebi, materialuri faseulobani, xolo viTarebis da
administraciis miTiTebebis mixedviT Tbili tansacmeli da produqtebi.
saswrafod moaxdineT usafrTxo adgilas gadasvla.
rogor vimoqmedoT mewyeris Semdegrogor vimoqmedoT mewyeris Semdegrogor vimoqmedoT mewyeris Semdegrogor vimoqmedoT mewyeris Semdeg::::
mewyeris Semdeg gadarCenil Senoba-nagebobebSi SeamowmeT kedlebis da
gadaxurvis mdgomareoba. gamoavlineT eleqtroobis, gazis da wyalmomaragebis
qselebis dazianeba. daexmareT maSvelebs Camonaqcevebis qveS moyolili
adamianebis gamoyvanasa da maTTvis daxmarebis gawevaSi.
tyis da torfnaris xanZarityis da torfnaris xanZarityis da torfnaris xanZarityis da torfnaris xanZari
masobrivi xanZrebi tyeSi da torfnarSi SeiZleba gaCndes cxel da gvalvian
amindSi mexis Camovardnis, cecxlTan gaufrTxileblobis, miwis zedapiris
(mSrali balaxis amowviT) gawmendisa da sxva mizezebis gamo. xanZrebma SeiZleba
gamoiwvion dasaxlebul punqtebSi Senobebis, xis xidebis, eleqtrogadacemis da
kavSirgabmulobis xazebis xis boZebis, navTobproduqtebisa da sxva sawvavi
masalebis sawyobebis aaleba, agreTve adamianebisa da sasoflo-sameurneo
cxovelebis dazianeba.
tyis masivebSi ufro xSirad Cndeba dabali qveda xanZrebi, romlis dros
iwvis norCi xeebi, balaxovani da buCqovani safari, waqceuli xeebi, xis fesvebi da
a.S. qaris dros gvalvian periodSi SeiZleba warmoiqmnas maRali xanZari, romlis
drosac iwvis ara marto niadagis zeda safari, aramed mTlianad xeebi
(gansakuTrebiT wiwvovani). xanZari vrceldeba qaris mimarTulebiT. dabali xanZris
gavrcelebis siCqare Seadgens 0,1-dan 3-mde metrs wamSi, xolo maRali xanZris _
100 kilometrs wamSi.
torfisa da mcenareebis fesvebis wvis dros SeiZleba warmoiSvas miwisqveSa
xanZrebi, romlebic sxvadasxva mimarTulebiT vrceldeba. torfi SeiZleba
TviTaaldes da daiwvas uhaerod wylis qveSac. cecxlmokidebuli torfnaris
Tavze SeiZleba warmoiqmnas cxeli nacrisa da aalebuli torfis mtvris
“svetovani adineba”, romelic Zlieri qaris dros did manZileze gadaitaneba da
SeuZlia gamoiwvios axali aaleba.
71
tyis da torfnaris xanZris tyis da torfnaris xanZris tyis da torfnaris xanZris tyis da torfnaris xanZris
sawinaaRmdego winaswari RonisZiebebi:sawinaaRmdego winaswari RonisZiebebi:sawinaaRmdego winaswari RonisZiebebi:sawinaaRmdego winaswari RonisZiebebi:
masobrivi xanZrebis dros
mosaxleobis dasacavad da zaralis
Sesamcireblad winaswar tardeba
mTlian tyeebSi _ 5-10 metris, xolo
wiwvian tyeebSi _ 50 metramde siganis
tyis ganakafebisa da gruntis zolebis
mowyobis RonisZiebebi, aseve wmendis samuSaoebi. dasaxlebul punqtebSi ewyoba
gubarebi da wyalsatevebi, romelTa tevadoba ganisazRvreba soflis, an
dasaxlebuli punqtis farTobis 1 heqtarze aranakleb 30 kuburi metris
gaangariSebiT.
tyisa da torfnaris xanZris dros dasaxlebuli punqtebis maxloblad
mdebare tyeebSi saxanZro viTarebaze dakvirvebis sawarmoeblad wesdeba
xanZarsawinaaRmdego rgolebis morigeoba.
tardeba ganaSenianebisa da mimdebare tyis masivebs Soris gruntis zolebis
mowyoba.
saxanZro wyalsatevebis tevadoba ganisazRvreba dasaxlebuli punqtis
ganaSenianebis sazRvarTan mimdebare tyis piris sigrZis yovel 1 metrze, aranakleb
10 litra wylis gaangariSebiT.
warmoebs Webis da gubarebis gawmenda.
winaswar mzaddeba bamba-dolbandis niRbebi, respiratorebi da sasunTqi
organoebis dacvis sxva saSualebebi.
maqsimalurad unda SezRudoT tyeSi gasvla zafxulis gvalvian periodSi
(gansakuTrebiT avtomobiliT).
Tu Tqven aRmoCndiT tyis Tu Tqven aRmoCndiT tyis Tu Tqven aRmoCndiT tyis Tu Tqven aRmoCndiT tyis an torfnaris xanZris kerasTan axlos:an torfnaris xanZris kerasTan axlos:an torfnaris xanZris kerasTan axlos:an torfnaris xanZris kerasTan axlos:
Tu Tqven aRmoCndiT tyeSi an torfnarSi xanZris keris maxloblad da ar
SegiZliaT Tqveni ZalebiT misi lokalizacia da Caqroba, dauyovnebliv
SeatyobineT axlos myofT. organizeba gaukeTeT gzaze, gakaful zolSi, tyis
piras, mindorSi, mdinaris an wyalsatevis napirze usafrTxo gadaadgilebas. Aam
SemTxvevaSi aucilebelia imoZraoT swrafad, saSiSi zonidan cecxlis
gavrcelebis sawinaaRmdego an perpendikularuli mimarTulebiT. Tu SeuZlebelia
72
xanZrisgan Tavis daRweva, SediT wyalsatevSi an daifareT sveli tansacmeli. Ria
sivrceSi an tyis piras gasvlisas isunTqeT miwis zedapiruli haeriT, romelic
naklebad gakvamlianebulia. saxeze aifareT bamba-dolbandis niRabi an naWeri.
xanZris zonidan gasvlis Semdeg SeatyobineT dasaxlebuli punqtis, satyeo
an xanZarsawinaaRmdego samsaxuris administracias da adgilobriv mosaxleobas
xanZris adgilis, masStabisa da xasiaTis Sesaxeb. winaswar SeiswavleT da
gansazRvreT dasaxlebul punqtTan xanZris zonis moaxloebis Sesaxeb
Setyobinebis signali.
dabali xanZris Caqroba SesaZlebelia foTlovani xeebis totebiT, wyliT,
teniani gruntis dayriT. torfis xanZrebs aqroben aalebuli torfis gadaTxriT
da masze wylis dasxmiT. xanZris Caqrobis dros windaxedulad unda imoqmedoT,
Sors ar waxvideT gzidan da ganakafi zolidan, ar dakargoT mxedvelobidan sxva
monawileni, SeinarCuneT maTTan kavSiri (mxedvelobiTi da xmovani). torfis
xanZris Caqrobis dros iqonieT mxedvelobaSi, rom wvis zonaSi SeiZleba
warmoiqmnas Rrma ormoebi, amitom unda imoZraoT frTxilad, gzadagza niadagis
damwvari fenis siRrmis SemowmebiT.
grigali, qariSxali da qarborbalagrigali, qariSxali da qarborbalagrigali, qariSxali da qarborbalagrigali, qariSxali da qarborbala
grigaligrigaligrigaligrigali _ aris Zlieri atmosferuli qariSxali, romlis drosac qaris
siCqare 120 km/sT, xolo miwis zedapirTan 200 km/sT aRwevs.
qariSxaliqariSxaliqariSxaliqariSxali _ aris xangrZlivi, Zalian Zlieri qari, romlis siCqare 20 m/wm
aRemateba. qariSxali Cveulebriv ciklonis gavlis dros aRiniSneba da zRvaze
Zlieri RelviT da xmeleTze nagebobaTa ngreviT mimdinareobs.
qarborbalaqarborbalaqarborbalaqarborbala _ aris atmosferuli
qariSxali qaris spiraliseburi moZraobiT, romelic
elWeqis RrublebSi warmoiSoba, vrceldeba dedamiwis
mimarTulebiT da xSirad mis zedapirze eSveba Savi
Rrubliani giganturi saxelos an xorTumis saxiT,
romlis diametric aTobiT da asobiT metrs aRwevs. misi
xangrZlivoba xanmoklea da gadaadgildeba didi
siCqariT RrubelTan erTad.
amgvari bunebrivi movlenebis Sedegad viTardeba
73
gzebisa da xidebis safaris, nagebobebis, eleqtrogadacemis da kavSirgabmulobis
sahaero xazebis, miwiszeda milsadenebis ngreva, xolo qaris mier atacebuli
namsxvrevebi damatebiT iwveven adamianTa dazianebas.
grigalis, qariSxlis da qarborbalas warmoqmnis ZiriTadi niSnebia: qaris
siCqaris gaZliereba da atmosferuli wnevis mkveTri dacema; kokispiruli wvimebi
da wylis Stormuli modena; Zlieri Tova da gruntis mtveris daleqva.
Tu Tqven cxovrobT raionSi, romelsac xSirad Tavs atydeba grigali,
qariSxali da qarborbala, winaswar unda icodeT am stiqiuri ubedurebis
moaxloebis Sesaxeb Setyobinebis signalebi.
saSiSroebis zonebidan organizebuli evakuaciis dros gamosvlis gzebi da
ganTavsebis raionebi.
Tqveni dasaxlebuli punqtis samaSvelo samsaxurebis administraciis
misamarTi da telefonis nomrebi.
mosalodneli Stormis Sesaxeb signalis miRebis Semdeg aucilebelia:
daamagroT saxuravebi, saventilacio da sakvamle milebi.
CaWedeT sxvenis fanjrebi (darabebiT, ficrebiT an firficrebiT).
aalageT aivnebidan da ezos teritoriidan xanZarsaSiSi sagnebi.
moamzadeT usafrTxo raionSi evakuaciis SemTxvevisaTvis 2-3 dRis produqtis
da wylis maragi, agreTve ganaTebis avtonomiuri wyaroebi (farani, navTis lampa,
sanTlebi).
gadadiT naklebad medegi nagebobidan ufro myar SenobaSi, an specialur
damcav nagebobaSi.
rogor vimoqmedoT grigalis, qariSxlisa da qarborbalas dros:rogor vimoqmedoT grigalis, qariSxlisa da qarborbalas dros:rogor vimoqmedoT grigalis, qariSxlisa da qarborbalas dros:rogor vimoqmedoT grigalis, qariSxlisa da qarborbalas dros:
Tu Tqven grigalis, qariSxlisa da qarborbalas dros imyofebiT SenobaSi,
ar dadgeT fanjarasTan. gadadiT usafrTxo adgilas, Sida saTavsoebis kedlebTan,
CaSenebul karadaSi, abazanaSi, sakuWnaoSi, magidis qveS. CaaqreT cecxli RumelSi,
gamorTeT eleqtroenergia, daketeT gazis vintili. Ramis periodSi gamoiyeneT
farnebi, lampebi, sanTlebi, CarTeT radiomimRebi informaciis misaRebad.
SeZlebisdagvarad, CadiT sardafSi, CaRrmavebul safarSi, TavSesafarSi da a.S. Tu
Tqven grigalma, qariSxalma an qarborbalam quCaSi mogiswroT, ar gaCerdeT
74
nagebobis, Senobis, xidis, estakadis, eleqtrogadamcemi xazebis, anZis, xis,
mdinaris, tbisa da samrewvelo obieqtebis maxloblad.
qaris mier atacebuli mfrinavi natexebisa da minis namsxvrevebisagan
dasacavad gamoiyeneT faneris, muyaos da plastmasis yuTebi, ficrebi da sxva
xelT arsebuli saSualebebi. ecadeT, swrafad Tavi SeafaroT sardafSi an
dasaxlebul punqtSi arsebul radiaciis sawinaaRmdego safars an TavSesafars. ar
SexvideT dazianebul SenobaSi, vinaidan SesaZlebelia misi Camongreva qaris
Semdegi nakadis zemoqmedebis Sedegad.
Tovliani qariSxlis dros darCiT SenobaSi. Tu Tqven mindorSi, an soflis
gzaze aRmoCndiT, unda gaxvideT magistralur gzaze, romelic periodulad
iwmindeba, iq TqvenTvis daxmarebis aRmoCenis meti albaToba arsebobs.
mtvriani qariSxlis dros daicaviT saxe dolbandis saxveviT, cxvirsaxociT,
qsovilis naWriT, xolo Tvalebi saTvaliT. qarborbalas moaxloebis Sesaxeb
Setyobinebis miRebisas, saWiroa dauyonebliv saxlis sardafSi an safarSi Casvla,
sawolis da sxva myari avejis qveS Tavis Sefareba. Tu qarborbalam Tqven Ria
adgilas mogiswroT, Tavi SeafareT gzis kiumetSi, ormoSi, TxrilSi, viwro xevSi
miwasTan mWidro mikvriT Tavi daifareT tansacmliT an xis totebiT. Tu
avtomobilSi imyofebiT, ar darCeT manqanaSi, swrafad datoveT igi da Tavi
daicaviT zemoT aRniSnuli saSualebebiT.
radiaciuli xasiaTis avariebi radiaciuli xasiaTis avariebi radiaciuli xasiaTis avariebi radiaciuli xasiaTis avariebi
signalis `radiaciuli saSiSroeba~ da radiaciuli avariis Sesaxeb
informaciis miRebisas warmoeba-dawesebulebebis personalma da mosaxleobam unda
imoqmedos qvemoT mocemuli rekomendaciebis Sesabamisad:
im SemTxvevaSi, Tu miRebuli informacia ar Seicavs samoqmedo
rekomendaciebs, saWiroa sasunTqi gzebis dacva xelmisawvdomi saSualebebiT
(cxvirsaxoci, xelsaxoci), SeZlebisdagvarad Tavi SeafareT axlomdebare Senobas,
ukeTesia sakuTar binas. SenobaSi SesvlisTanave gaixadeT zeda tansacmeli,
fexsacmeli da moaTavseT polieTilenis parkSi, daxureT karebebi da fanjrebi,
gamorTeT ventilacia, CarTeT televizori, radiomimRebi, daikaveT adgili
fanjrebisagan moSorebiT da iyaviT mzad informaciisa da miTiTebebis misaRebad.
Tu gagaCniaT radiaciuli monitoringis (rentgenometri) xelsawyo,
gansazRvreT SenobaSi radiaciis done, miRebuli gamosxivebis dozebi da
75
(produqtebis, wylis da sxva) dabinZurebis xarisxi. gaiTvaliswineT Semdegi
sarekomendacio sidideebi:
garemos bunebrivi radiaciuli (gamosxivebis dozis simZlavre) foni _ 10-dan
_ 60-mde mikroziverti/saaTSi.
adamianisaTvis radiaciuli usafrTxoebis saorientacio normenia:
kvartaluri doza _ 30 miliziverti; wliuri _ 50 miliziverti; kritikuli anu
sxivuri daavadebis ganviTarebis qveda sazRvari _ 1 ziverti; letaluri doza _ 7
ziverti.
zogierT SemTxvevaSi SesaZlo dasxivebis dozebia: kuWis areSi rentgenze
gaSuqeba _ 0,3 ziverti; kbilis rentgenze gaSuqeba _ 0,03 ziverti; televiziiT
hokeis erTi matCis naxvis Sedegad dasxiveba _ 0,01 mikroziverti.
moaxdineT Senobis hermetizacia da kvebis produqtebis dacva. Aam mizniT,
xelmisawvdomi saSualebebiT dagmaneT RriWo fanjrebsa da karebze. amoqoleT
saventilacio xvrelebi. sakvebi produqtebi moaTavseT polieTilenis parkebSi, an
SeaxvieT celofanSi. moimarageT wyali daxurul WurWlebSi. produqtebi da
wyali moaTavseT macivrebSi, an daxurul karadebSi (sakuWnaoebSi).
masobrivi informaciis saSualebebiT (an telefoniT) miTiTebis
miRebisTanave CaitareT profilaqtika iodis preparatebiT. maTi arqonis
SemTxvevaSi gamoiyeneT iodis 5%-iani xsnari: ufrosebisaTvis 3-5 iodis wveTi _
Wiqa wyalze; xolo 2 wlamde bavSvebisaTvis _ 1-2 wveTi. 5-7 sT-is Semdeg
gaimeoreT igive.
sakvebis momzadebisa da miRebisas yvela
produqti, romelic uZlebs wylis zemoqmedebas,
unda gairecxos gamdinare wyliT.
mkacrad daicaviT piradi higienis wesebi, rac
Tavidan agacilebT an mniSvnelovnad Seamcirebs
organizmis Sinagan dasxivebis SesaZleblobas.
aucileblobis SemTxvevaSi (Senobis
dabinZurebisas) _ daicaviT sasunTqi organoebi
xelT arsebuli individualuri dacvis
saSualebebiT: gaikeTeT airwinaRi, niRbebi,
76
respiratorebi, bambaqsovilis saxvevebi, mtversawinaaRmdego qsovilis niRbebi, an
gamoiyeneT cxvirsaxocebi, xelsaxocebi da qsovilis sxva nawarmi.
Senobis mitoveba SeiZleba mxolod ukiduresi saWiroebis SemTxvevaSi, isic
mcire droiT. Senobidan gasvlis dros daicaviT sasunTqi organoebi airwinaRiT,
respiratoriT, bamba-dolbandis saxveviT. aseve, gamoiyeneT labadebi, mosasxamebi
da kanis dacvis tabeluri saSualebebi. SenobaSi dabrunebis Semdeg tansacmeli
gamoicvaleT.
moemzadeT SesaZlo evakuaciisaTvis. amisaTvis moamzadeT aucilebeli
nivTebi: individualuri dacvis saSualebebi, (sinTeTikuri wyalgamtari labadebi,
mosasxamebi, rezinis Ceqmebi, xelTaTmanebi da sxva), tansacmeli da fexsacmeli
sezonis mixedviT; kvebis produqtebis ori an sami dRis maragi, wamlebi
avadmyofebisaTvis, TeTreuli, sabuTebi, fuli, sxva Zvirfasi da ukiduresad
aucilebeli nivTebi.
evakuaciisas zedmeti nivTebis waReba ar SeiZleba. nivTebi da produqtebi
CaalageT CemodnebSi an zurgCanTebSi. maT unda hqodeT iseTi zoma da wona, rom
erT adamians ar gauWirdes maTi gadatana, amave dros, ar moxdes
evakotransportis gadatvirTva. Cemodnebi da zurgCanTebi SefuTuli unda iyos
polieTilenSi an sxva sinTeTikur saxvevSi.
Eevakuaciis dros, Senobidan gamosvlisas gaaTavisufleT macivrebi,
gamorTeT eleqtro da gazis xelsawyoebi, nagavsayrelSi gadayareT malfuWebadi
produqtebi, siTxeebi da sxva nagavi. moamzadeT firniSi `# SenobaSi (binaSi)
aravin ar aris~.
miTiTebis an Seqmnili mdgomareobis Sesabamisad moaxdineT Senobidan
evakuireba.
wasvlisas CaketeT bina da karebze CamokideT momzadebuli firniSi.
transportSi Casxdomisas, an qveiTi kolonis formirebisas gaiareT registracia
evakokomisiis warmomadgenlebTan.
Tu imyofebiT Ria dabinZurebul adgilas, ar moixsnaT individualuri
dacvis saSualebebi, Tavi aarideT gzaze mtvris dayenebas da maRal buCqnarSi, an
balaxebSi gadaadgilebas. aucileblobis gareSe ar dajdeT da ar SeexoT ucxo
sagnebs. akrZalulia Ria adgilebSi daleva, sakvebis miReba da moweva.
aucilebelia periodulad CaitaroT nawilobrivi dezaqtivacia kanis dacvis
saSualebebis, tansacmlis da nivTebis, maTi frTxili Camowmendis gziT. aseve,
77
organizmis Ria nawilebis nawilobrivi sanitaruli damuSaveba, maTi CamorecxviT
an CamowmendiT.
evakuirebis raionSi misvlisas CaabareT individualuri dacvis saSualebebi
da tansacmeli dezaqtivaciisaTvis, an utilizaciisaTvis, gamoibaneT Tvalebi
sasmeli sodis 2%-iani xsnariT, an sufTa wyliT, gamoirecxeT piri da yeli,
orjer daibaneT tani sapniT, dozimetruli kontrolis gavlis Semdeg CaicviT
sufTa tansacmeli da fexsacmeli.
saagarako nakveTebze saWiroa moiTibos balaxi. dilaobiT mizanSewonilia
nakveTis danamva.
Senobebis dasufTaveba unda moxdes sveli meTodiT. gulmodgined unda
gadaiwmindos mtveri avejidan da fanjris rafebidan. ar SeiZleba xaliCebis da
sxva qsovilis safenebis dabertyva. isini unda gaiwmindos mtversasrutiT, an
sveli naWriT. sasurvelia saxlis (binis) gareT datovoT zeda sagareo
tansacmeli. dalagebis dros gamoyenebuli qsovilis naWrebi da mtversasrutidan
amoRebuli nagavi aucilebelia CamarxoT specialurad amoTxril ormoSi, siRrmiT
aranakleb 50 sm-sa.
savele samuSaoebis Catarebis dros aucilebelia bamba-dolbandis
saxvevebis, mtversawinaaRmdego qsovilis niRbebis, an respiratorebis,
gamosacvleli spectansacmlisa da Tavsaburavebis gamoyeneba. samuSao dRis
dasasruls aucilebelia Sxapis miReba.
Tu eweviT saagarako meurneobas, mosayvani produqtebis radioaqtiuri
dabinZurebis SezRudvisaTvis niadagSi unda SeiyvanoT kiri, kaliumi da sxva
sasuqebi, aseve torfi. mosavlis aRebis dros ar SeiZleba xilis da bostneulis
dagroveba uSualod niadagze. moweul mosavals saWiroa Cautardes dozimetruli
kontroli. dabinZurebis xarisxis dadgenis Semdeg isini unda gairecxos
(gasufTavdes) da meoradi kontrolis Sedegebis gaTvaliswinebiT gamoiyenoT
daniSnulebisamebr, an saqonlis sakvebad.
sasoflo-sameurneo cxovelebis, frinvelebis da futkrebisagan miRebul
produqcias, SerCeviT unda CautaroT dozimetrul kontroli. rZis, kvercxis,
Taflis, saklavis dabinZurebis aRmoCenisas aucilebelia maTi miyidva-Cabareba
damamzadebel organizaciebze maTi Semdgomi gauvnebelyofisaTvis, an
utilizaciisaTvis. pirutyvisaTvis sasmeli wylis micema xdeba daxuruli
wyaroebidan.
78
ar aris rekomendebuli adgilobrivi wyalsacavebSi moSenebuli Tevzis
sakvebad gamoyeneba,
gansakuTrebiT ki wvrili Tevzis,
maTSi radioaqtiuri nivTierebebi
meti koncentraciiT grovdeba.
velurad mzardi xilis,
sokos, samkurnalo balaxebis
Segroveba dasaSvebia mxolod
gansazRvrul teritoriaze
adgilobrivi xelisuflebis
nebarTviT (SerCeviTi
dozimetruli kontrolis
Catarebis Semdeg).
qimiuri xasiqimiuri xasiqimiuri xasiqimiuri xasiaTis avariebi aTis avariebi aTis avariebi aTis avariebi
qimiurad saSiS obieqtebze
Zliermoqmedi Sxamiani
nivTierebebis gamofrqveviT
mimdinare avariebis
Taviseburebas warmoadgens is, rom qimiuri nivTierebebis maRali koncentraciisas
adamianTa daSaveba SeiZleba moxdes sakmaod mcire droSi. amitom, aseT pirobebSi
gadamwyveti mniSvneloba eniWeba damcavi RonisZiebebis operatiulad Catarebas.
qimiurad saSiS obieqtebze avariebis dros mosaxleobis da personalis
dacvis mizniT ZiriTad RonisZiebebs warmoadgens:
individualuri dacvis saSualebebisa da sruli izolaciis reJimSi momuSave
TavSesafrebis gamoyeneba; antidotebis da kanis dasamuSavebeli saSualebebis
gamoyeneba; mowamlul teritoriaze moqmedebis reJimis dacva; avariis Sedegad
warmoqmnili mowamlis zonebidan adamianTa evakuacia; adamianTa sanitaruli
damuSaveba, tansacmlis, teritoriis, nagebobebis, transportis, teqnikisa da
qonebis degazacia.
zogierTi Zliermoqmedi Sxamiani nivTierebebis arseboba da haerSi maTi
koncentracia SeiZleba ganisazRvros airanalizatoris daxmarebiT.
79
Zliermoqmedi Sxamiani nivTierebebis gamofrqveviT mimdinare avariebis dros
mosaxleobis qcevisa da moqmdebis wesebi damokidebulia am nivTierebebis
saxeobaze, Tvisebebze, koncentraciaze, meteopirobebze da sxva.
qimiurad saxifaTo obieqtebis axlos macxovrebelma da momuSave personalma
unda icodes am obieqtebze gamoyenebuli Zliermoqmedi Sxamiani nivTierebebis
Tvisebebi, maTi ganmasxvavebeli niSnebi da potenciuri saSiSroeba, maTgan dacvis
individualuri saSualebebi, SeeZloT moqmedeba avariis warmoSobis dros,
dazianebulebisaTvis pirveli (eqimqmdeli) samedicino daxmarebis aRmoCena.
muSa-mosamsaxureebi, Setyobinebis signalis miRebisTanave, dauyonebliv
icvamen individualuri dacvis saSualebebs, pirvel rigSi sawarmoo airwinaRebs.
TiToeuli, Tavis samuSao adgilze axorcielebs avariis Sedegebis
SemcirebisaTvis saWiro yvela SesaZlo RonisZiebas (uzrunvelyofs
energowyaroebis uavario gamorTvas, usafrTxoebis teqnikis wesebis dacviT TiSavs
airis, orTqlis da wylis sakomunikacio qselebs). amis Semdeg ki personali Tavs
afarebs TavSesafrebSi an swrafad tovebs mowamlul zonas.
evakuaciis Sesaxeb gadawyvetilebis gamocxadebisas muSa-mosamsaxureebi
valdebulni arian gamocxaddnen obieqtis saevakuacio mimReb punqtebSi.
muSa-mosamsaxureebi, romlebic iricxebian moxalise maSvelTa
formirebebSi, avariis Sesaxeb signalis miRebisTanave cxaddebian formirebis
TavSeyris punqtebSi da monawileobas iReben qimiuri dazianebis keris
lokalizaciasa da likvidaciaSi.
qimiurad saxifaTo obieqtebTan axlos macxovrebeli adamianebi radioTi,
televiziiT da sxva saSualebebiT avariis Sesaxeb signalis miRebisTanave
valdebuli arian gaikeTon airwinaRebi, Caketon fanjrebi, gamorTon
eleqtrogamacxelebeli da sayofacxovrebo xelsawyoebi, gazi, (Caaqron Rumeli),
Caacvan bavSvebs, aiRon aucilebeli Tbili tansacmeli da kvebis produqtebi,
gaafrTxilon mezoblebi. swrafad, magram panikis gareSe, gavidnen sacxovrebeli
masividan miTiTebuli an qaris mimarTulebis perpendikularuli mimarTulebiT
aranakleb 1,5 km-iT daSorebul maRlob adgilze da daelodon Semdgom
gankargulebebs. airwinaRis arqonis SemTxvevaSi aucilebelia mowamlis zonidan
swrafad gamosvla periodulad (ramdenime wamiT) sunTqvis SekavebiT. sasunTqi
organoebis dasacavad SegviZlia gamoviyenoT xelT arsebuli qsovili, wyalSi
80
dasvelebuli tansacmlis nawilebi. maTi pirze afarebiT mcirdeba CasunTquli
mavne airis odenoba da maSasadame, dazianebis simZimec.
mowamlul garemoSi moZraobisas aucilebelia daicvaT wesebi: imoZraveT
swrafad, magram ara sirbiliT, raTa Tavidan aiciloT amtvereba; ar mieyudoT
Senobebs da ar SeexoT garSemo myof sagnebs; ar daabijoT gzaSi siTxis wveTebs
an ucnobi nivTierebebis fxvnilisebr nayars; ar moixsnaT individualuri dacvis
saSualeba Sesabamis gankargulebamde, Zliermoqmedi Sxamiani nivTierebebis
wveTebis aRmoCenisas kanze, tansacmelze, fexsacmelze, individualuri dacvis
saSualebebze moiSoreT igi qaRaldis tamponiT an cxvirsaxociT.
SeZlebisdagvarad aRmouCineT daxmareba daSavebul bavSvebs, moxucebs,
romelTac ar SeuZliaT damoukideblad gadaadgileba. mowamvlis zonidan
gamosvlis Semdeg saWiroa sanitaruli damuSavebis gavla. visac miRebuli aqvs
umniSvnelo dazianebebi (SeeniSnebaT xvela, gulisreva da sxv.) unda mimarTon
samedicino dawesebulebebs dazianebis xarisxis gansazRvrisaTvis da
profilaqtikuri Tu samkurnalo procedurebis Casatareblad.
qimiuri dazianebis xifaTis Tavidan acilebisa da Semdgomi moqmedebis
wesebis Sesaxeb mosaxleobas ecnobebaT samaSvelo samsaxurebis an adgilobrivi
policiis organoebis mier. sacxovrebel saxlebSi, sawarmoo SenobebSi,
sardafebSi da sxva SenobebSi Sesvla nebadarTulia mxolod im SemTxvevaSi, Tu
Catarebulia sakontrolo Semowmeba haerSi Zliermoqmedi Sxamiani nivTierebebis
Semcvelobaze.
momuSave personalis da mosaxleobis qcevisa da moqmedebis normebi, aseve
pirveladi samedicino daxmarebis wesebi ganisazRvreba Zliermoqmedi Sxamiani
nivTierebebis toqsikuri TvisebebiT.
qloriT mowamlulisaTvis pirveladi daxmarebis aRmoCena mdgomareobs
SemdegSi:
− daSavebulisaTvis airwinaRis gakeTeba (Tu airwinaRebi ar gagvaCnia misi
magivroba SeiZleba gagviwios 2%-iani saWmeli sodis wyalxsnarSi
dasvelebulma bamba-dolbandis niRabma);
− daSavebulis gamoyvana usafrTxo teritoriaze da airwinaRis moxsna;
− misi ganTavisufleba sunTqvis SemzRudveli tansacmlisagan;
− sunTqvis Sewyetis SemTxvevaSi xelovnuri sunTqvis Catareba, upiratesad
meTodiT: _ `piridan-pirSi~;
81
− gaRizianebis Sesamcireblad mizanSewonilia 0,5%-iani sasmeli sodis
xsnaris aerozolis da Jangbadis SesunTqva;
− 2%-iani sodis xsnariT kanis gawmenda, an lorwovani garsis gamorecxva;
− didi raodenobis siTxis miReba (Tbili sodiani wyali, Cai, yava);
− daSavebulis TviTneburad gadaadgilebis aRkveTa da misi Semdgomi
transportireba mxolod mwoliare mdgomareobaSi;
− siciveSi daSavebulis gaTboba da misTvis mSvidi garemos Seqmna.
amiakiT dazianebulisaTvis pirveli daxmareba mdgomareobs SemdegSi: misTvis
airwinaRis gakeTeba (sawarmoo airwinaRi, Zalian maRali koncentraciisas ki _
maizolirebeli airwinaRi), Tu airwinaRi ar gagaCniaT, misi magivroba SeiZleba
gagiwioT 5%-iani limonmJavas (an bormJavas) wyalxsnarSi dasvelebulma bamba-
dolbandis niRabma (pirsaxvevma).
− daSavebulis dazianebis zonidan gamoyvana, airwinaRis da mowamluli
tansacmlis gaxda;
− Tbili wylis orTqlis SesunTqva da Tbili rZis miReba;
− amiakis kuWSi moxvedrisas xelovnurad gulisrevis gamowveva;
− 5%-iani limonmJavas (an bormJavas) xsnariT kanis gawmenda an lorwovani
garsis gamorecxva;
− damwvrobisas gamayuCebeli saSualebis gakeTeba da gadaxveva;
− dazianebulis simSvidiTa da siTboTi uzrunvelyofa.
meTaniT, mxuTavi gaziT da sxva mavne (ucnobi) airebiT mowamvlis SemTxvevaSi
saWiroa vimoqmedoT Semdegi, zogadi miTiTebebis Tanaxmad: dazianebuli unda
gamoiyvanoT mowamluli zonidan. uzrunvelyoT siTboTi da simSvidiT. SevuxsnaT
tansacmlis sayelo da sunTqvis gaCerebis SemTxvevaSi CavutaroT xelovnuri
sunTqva.
xanZari da afeTqebebi xanZari da afeTqebebi xanZari da afeTqebebi xanZari da afeTqebebi
xanZris dros saxanZro usafrTxoebis wesebis dacva da marjve moqmedeba
xels uwyobs xifaTis Sesustebas, adamianebisa da qonebis gadarCenas.
sawarmoebsa da organizaciebSi xanZrisa da afeTqebis aRsakveTad moqmedebs
maTTvis dadgenili xanZarsawinaaRmdego usafrTxoebis wesebi, teqnologiuri
instruqciebi, usafrTxoebis teqnikisa da Sromis dacvis normebi.
82
yofa-cxovrebaSi xanZrisa da afeTqebebis aRsakveTad, adamianTa sicocxlisa
da qonebis gadasarCenad maTi warmoqmnis dros saWiroa rigi akrZalvebisa da
martivi wesebis dacva.
xanZris Tavidan asacileblad saWiroa gamoiricxos saxlSi advilad
aalebadi, feTqebadi da Txevadi sawvavis didi raodenobis Senaxva. maTi
unmiSvnelo raodenoba unda inaxebodes mWidrod daxurul WurWelSi,
gamacxelebeli xelsawyoebidan moSorebiT, meqanikuri da Tburi zemoqmedebisagan
dacul mdgomareobaSi.
saWiroa gansakuTrebuli sifrTxile sayofacxovrebo qimiuri nivTierebebis
gamoyenebisas, ar SeiZleba maTi gadagdeba nagavsayrelebSi. ar SeiZleba Ria
cecxlze mastikisa da laqis, aerozoluri balonebis gacxeleba, benziniT recxva.
ar SeiZleba kibis baqnebze avejis, sawvavi nivTierebebis Senaxva. sardafebisa da
sxvenebis uwesrigod Caxergva. ar aris rekomendebuli eleqtrogasaTbobi
xelsawyoebis wvad sagnebTan axlos moTavseba. akraZalulia eleqtroqselis
gadatvirTva, eleqtrogasaTbobi xelsawyoebis da televizorebis CarTuli
datoveba, xolo saxlidan gasvlisas saWiroa maTi qselidan saerTod gamorTva.
aucilebelia sifrTxilis dacva sigaretis mowevis dros. ar SeiZleba sawolSi
moweva. ar SeiZleba sarecxis gaSroba anTebul gazquraze, an Rumelze.
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces bavSvebis celqobis dros xanZris
gaCenis SesaZleblobas. bavSvebs unda aekrZaloT asanTiT TamaSi,
eleqtroxelsawyoebis CarTva da gazquris anTeba, dauSvebelia bavSvebis
umeTvalyureod datoveba. saxanZro
usafrTxoebis wesebis Tanaxmad akrZalulia:
SenobebTan da saxanZro hidrantebTan
misasvleli gzebis Caxergva. mravalbinian
saxlebSi saerTo Sesasvlelis Caketva.
aucilebelia gamarTul mdgomareobaSi
gvqondes saxanZro Semtyobineblebi e.w
gadamwodebi, kvamlgamwovi da xanZarsaqrobi
sistemebi.
xanZris warmoSobis dros saWiroa
TavdaWerilobis SenarCuneba. mdgomareobis
83
swrafad Sefaseba da swori gadawyvetilebebis miReba. saWiroa davTrgunoT
sakuTar TavSi dabneuloba da nerviuloba, Tavidan aviciloT panika.
yvela SenobaSi, xanZris SemTxvevisaTvis winaswar dgeba samoqmedo gegma,
romelSic SemuSavebulia Senobidan adamianebis gamoyvanisa da qonebis gadarCenis
wesi. gegmaSi miTiTebulia yvelaze umoklesi da usafrTxo gzebi.
Tu sazogadoebriv SenobaSi gaisma saxanZro gangaSis signali, aucilebelia
dauyonebliv panikis gareSe datovoT Senoba.
xanZris dros adamianebisaTvis yvelaze did safrTxes warmoadgens haeris
maRali temperatura, kvamli, naxSirJangis didi koncentreacia, Senoba-nagebobebis
SesaZlo Camongreva, teqnologiuri mowyobilobebisa da xelsawyoebis afeTqeba.
Tu mxedvelobis aris siRrme 10 m-ze naklebia, dakvamlianebis zonaSi Sesvla
saxifaToa.
cecxlmokidebuli Senobebidan dazaralebulebis gadarCenisas da xanZris
Caqrobisas saWiroa Semdegi wesebis dacva:
cecxlmokidebul SenobaSi Sesvlamde gadavifaroT sveli gadasafarebeli,
labada, mkvrivi qsovilis naWeri. dakvamlianebuli Senobis karebi SevaRoT
frTxilad, raTa haeris axali nakadis swrafi miwodebisas Tavidan aviciloT
uecari aaleba. Zlier dakvamlianebul SenobebSi saWiroa xoxviT an moxril
mdgomareobaSi gadaadgileba. mxuTavi gazisgan Tavis dasacavad visunTqoT sveli
naWris afarebiT. Tu adamians tansacmelze waekida cecxli, saWiroa mWidrod
gadavafaroT raime qsovili (palto, labada da a.S.), raTa cecxls Seuwydes haeris
miwodeba. aseve SeiZleba alis Caqroba miwaze goraobiT. gaqceva ar SeiZleba _ es
ufro gaaRvivebs cecxls. damwvrobis adgilebze saWiroa saxvevebis dadeba da
dazaralebulis uaxloes samedicino punqtSi gadayvana.
daimaxsovreT! patara bavSvebi SiSisagan xSirad imalebian loginis qveS,
karadebSi, miiyuJebian kuTxeebSi.
xanZris Caqrobis dros saWiroa gamoviyenoT cecxlmaqrobi, saxanZro
onkanebi, aseve wyali, qviSa, miwa, gadasafareblebi da sxva saSualebebi.
cecxlmaqrobi nivTiereba saWiroa mivmarToT umetesad intensiuri wvis
adgilebisaken, da ara cecxlis alisken (zedapirisken). Tu iwvis vertikaluri
zedapiri, wyali unda miesxas mis zeda nawils. dakvamlianebul SenobaSi
mizanSewonilia wylis gafantuli Wavlis gamoyeneba, rac xels uwyobs kvamlis
84
dajdomas da temperaturis Semcirebas. cecxli sawvav siTxeebze unda CavaqroT
qafwarmomqmneli nivTierebebiT, davayaroT qviSa, an miwa, xolo Tu, xanZris kera
didi ar aris, gadavafaroT brezenti, mZime qsovili, tansacmeli da a.S.
Tu iwvis denis sadenebi, pirvel rigSi saWiroa eleqtrowredis gamorTva
(CamrTvelis an elmcvelebis gaTiSva), xolo Semdeg SevudgeT xanZris Caqrobas.
xanZris zonidan gamosvla unda moxdes im mimarTulebiT, saidanac uberavs qari.
Tu xanZris Caqrobas ver vaxerxebT, mexanZreebis mosvlamde saWiroa
evakuireba. amisaTvis pirvel rigSi unda gamoviyenoT kibis ujredi. maTi
dakvamlianebis SemTxvevaSi unda daveSvaT saxanZro kibiT.
Senobis qveda sarTulebidan evakuireba SeiZleba damoukideblad,
fanjrebidan, an aivnebidan, agreTve xelT arsebuli saSualebebis gamoyenebiT
(Tokebi, zewrebi, satvirTo qamrebi da a.S.).
aranakleb saSiSroebas warmoadgens tyis xanZrebi. maTi qroba xdeba tyis
zolis gakafviT, gadamRobi zolis SeqmniT da sxva.
naxSirbadis Jangeulisagan specialuri damcavi saSualebaTa uqonlobisa da
airwinaRebis naklebobis SemTxvevaSi adamianTa daSavebis Tavidan asacileblad
saWiroa haeris maRali dagazianebis adgilebSi Semcirdes muSaobis vada da
momuSaveebs mieces dasvenebis saSualeba kvamlisagan gawmendil raionebSi.
yvelam, vinc monawileobs xanZris CaqrobaSi, unda icodes TavSesafrebis
adgilmdebareoba da maTTan misasvleli gzebi. sasurvelia mosaxleobis yvela
jgufs hyavdes Tavisi megzuri, romelic kargad icnobs adgilmdebareobas. Tu
adamianebs cecxlis rkali Semoertya, megzurma isini unda gaiyvanos usafrTxo
agdilas. saWiroa moveridoT xeebis waqcevas. tyis xanZris zonidan gamosvla unda
moxdes im mimarTulebiT, saidanac uberavs qari. gamoyenebuli unda iqnes Ria
sivrce, vel-mindvrebi, gzebi, mdinareebi.
saSiSroebis SemTxvevaSi xanZris qrobis monawileTa gafrTxileba xdeba
xmovani signalebiT. gansakuTrebul saSiSroebas momuSaveTaTvis warmoadgens
Zirgamomwvari xeebis waqceva, amitom maTi gasvla dawesebuli sazRvrebisa da
gamTiSavi arxebis (zolebis) gadaRma akrZalulia.
xanZris qrobis dros ar SeiZleba wylis nakadis misxma
eleqtrodanadgarebze da eleqtrogadamcem xazebze.
85
wvis zonis gavlis aucileblobis SemTxvevaSi saWiroa wyvetili
(periodulad) sunTqvis Sekaveba, raTa ar dagviziandes sasunTqi organoebi.
akrZalulia xanZris zonaSi Ramis gaTeneba. Ramis gasaTevi adgili
dacilebuli unda iyos xanZris lokalizaciis teritoriidana ara nakleb 400
metrisa. igi unda SemoiRobos ara nakleb 2 metris siganis gamyofi zoliT.
xalxis umarTav masebTan e.w. brbosTan urTierToba xalxis umarTav masebTan e.w. brbosTan urTierToba xalxis umarTav masebTan e.w. brbosTan urTierToba xalxis umarTav masebTan e.w. brbosTan urTierToba
Qqalaqis sinamdvileSi, xifaTi dakavSirebuli e.w. brbosTan, anu umarTav
mravalricxovan xalxis
masebTan metad
aqtualuria, rameTu
panikaSi Cavardnili brbos
zemoqmedeba, rogorc mis
Semadgenel adamianebze,
aseve garSemo myofTaTvis
stiqiuri ubedurebis
tolfasia. brboSi
moxvedrili adamianebi,
misdauneburad xdebian
agresiulebi,
asocialurebi, xasiaTdebian Semcirebuli TviTkontrolisa da TviTkritikis
unariT. adaminTa umarTavi masebi warmoiSoba masobrivi mRelvarebebisa da
gamosvlebis, policiis mier demonstraciebis an mitingebis darbevisa da adamianTa
masobrivi TavSeyris adgilebSi (stadionebze, sakoncerto darbazebSi,
metropolitenSi, bazrobebze da sxva) teroristuli aqtebis ganxorcielebulis
SemTxvevaSi.
brbos moaxloebisas:brbos moaxloebisas:brbos moaxloebisas:brbos moaxloebisas:
ecadeT swrafad gadaxvideT gverdiT, paralelur qaCaze, CasaxvevSi, gamWol
ezoSi, an ukidures SemTxvevaSi Tavi SeafareT sadarbazos.
dauSvebelia moZraoba brbos gadaadgilebis sawinaaRmdego mimarTulebiT:
CixSi, Seviwroebad an gadaTxril quCaze gadasvla.
moerideT brbos SenobebTan Sexebis adgilebs, Seminul vitraJebs da
wyalgadamyvan milebs.
86
umjobesia moixsnaT yelsaxvevebi, Sarfebi, saTvaleebi, sxvadasxva
morTulobani: Zewkvebi, samajurebi, sayureebi. SemoiWireT qamrebi, mWidroT
gaikvanZeT fexsacmlis Tasmebi.
dauSvebelia, SeecadoT brbosTvis winaaRmdegobis gawevas, xeli waavloT
uZrav sagnebs, miT umetes miekroT maT;
dauSvebelia daxra davardnili nivTebis aRebis an Ffexsacmlis Tasmis
gasworebis (Sekvris) mizniT. daimaxsovreT, brboSi dacema sikvdilis tolfasia.
ecadeT aseve ganTavisufldeT gabarituli da mZime sagnebisagan.
dauSvebelia xelebis aweva Tavis maRla, iseve rogorc jibeSi Cawyoba an
dabla daSveba. ecadeT, xelebi geWiroT mkerdis areSi, raTa xelebiTa da
idayvebiT daicvaT gulmkerdi.
Tu Tan gaxlavT patara bavSvi ecadeT, daiWiroT igi brbos maRla.
terminebisterminebisterminebisterminebis ganmartebaganmartebaganmartebaganmarteba
miwisZvris simZlavre (siZliere)miwisZvris simZlavre (siZliere)miwisZvris simZlavre (siZliere)miwisZvris simZlavre (siZliere) _ miwiszvris dros gamoyofili energiis
ganmsazRvreli sididea. igi izomeba magnitudebSi. magnituda aris standartul
(epicentridan 100 km-iT daSorebul) manZilze niadagis moZraobis maqsimaluri
amplitudis aTobiTi logariTmi. magnituda energiis proporciuli sididea,
romelic SeiZleba icvlebodes 0-dan 9-mde rixteris Skalis mixedviT.
miwisZvris intensivoba _ miwisZvris intensivoba _ miwisZvris intensivoba _ miwisZvris intensivoba _ dedamiwis zedapirze konkretul wertilSi
miwisZvris damangreveli Sedegis vizualuri Sefasebis mixedviT dadgenili
sididea. igi miwisZvris Sedegad dedamiwis zedapirze ryevebis aCqarebas axasiaTebs
da damokidebulia epicentridan daSorebis manZilze. misi mniSvneloba mcirdeba
centridan periferiisaken. intensivoba izomeba balebSi (MSK-98 –is mixedviT 0-dan
12-mde);
qaris siZliere _qaris siZliere _qaris siZliere _qaris siZliere _ es aris qaris siCqaris proporciuli sidide da axasiatebs
mis simZlavres. igi izomeba bofortis skaliT, balebSi.
radiaciuli gamosxivebis dozis simZlavre _radiaciuli gamosxivebis dozis simZlavre _radiaciuli gamosxivebis dozis simZlavre _radiaciuli gamosxivebis dozis simZlavre _ nivTierebis mier
gamosxivebuli rentgenis an gama-gamosxivebis raodenoba drois erTeulSi. igi
izomeba _ rentgeni/saaTebSi;
radiaciuli saeqspozicio dozaradiaciuli saeqspozicio dozaradiaciuli saeqspozicio dozaradiaciuli saeqspozicio doza _ aris radioaqtiuri nivTierebis mier
gamosxivebuli rentgenis an gama-gamosxivebis garkveuli raodenoba. misi
(sistemgareSe) sazomi erTeulia _ rentgeni. es iseTi gamosxivebis raodenobaa,
romelic nuli gradusisas da 760 mm vercxliswylis svetis wnevis pirobebSi 1sm3
87
mSral haerSi warmoqmnis 2,08 mlrd (2,08-109) wyvil ions. axasiaTebs rentgenul an
gama-gamosxivebis maionizebel SesaZleblobebs, saeqspozicio dozis zomis
erTeulebia: sistemgareSe rentgeni (1r=2,58 x 10-4 k/kg), `Si~ sistemaSi
kuloni/kilogramze (k/kg).
STanTqSTanTqSTanTqSTanTqmuli doza muli doza muli doza muli doza _ ZiriTadi dozimetriuli sidide, romelic tolia
elementarul moculobaSi maionizebel gamosxivebiT nivTierebebze gadacemuli
saSualo energiis fardobisa am moculobaSi nivTierebis masasTan. STanTqmuli
dozis zomis erTeulia: sistemgareSe-radi (1radi = 100 ergi/g = 0.01 j/kg = 1,388 x
10-6 kal/g), Si sistemaSi _ grei (1 gr = 1 j/kg; 1 radi = 0.01 gr).
ekvivalenturi dozaekvivalenturi dozaekvivalenturi dozaekvivalenturi doza _ warmoadgens STanTqmul dozas, romelSic
gaTvaliswinebulia mocemuli gamosxivebisa da gama-gamosxivebis biologiuri
zemoqmedebis efeqturobis sxvaoba. es gaTvaliswineba xdeba gamosxivebis xarisxis
koeficientis xarjze, romelic gviCvenebs Tu ramdenjer ufro efeqturia
mocemuli saxis gamosxiveba biologiuri zemoqmedebis dros gama-gamosxivebasTan
SedarebiT (organizmis qsovilebSi erTnairi dozis STanTqmis dros).
ekvivalenturi dozis erTeulia: sistemgareSe _ ber. Si-sistemaSi _ ziverti
(zv).
berberberber (biologiuri ekvivalenti rentgenis) _ nebismieri saxis gamosxivebis
iseTi STanTqmuli doza, romelic iwvevs imave biologiur efeqts, rasac 1
rentgeni gama-gamosxiveba.
momwamvleli nivTierebis koncentraciamomwamvleli nivTierebis koncentraciamomwamvleli nivTierebis koncentraciamomwamvleli nivTierebis koncentracia _ momwamlavi nivTierebebis
raodenoba, romelsac Seicavs mowamluli haeris an siTxis moculobis erTeuli.
igi gamoixateba momwamlavi nivTierebis woniT erTeulebSi _ gramebSi an
miligramebSi, mocemuli 1 l haerSi (an siTxeSi).
mowamvlis simkvrive (simWidrove)mowamvlis simkvrive (simWidrove)mowamvlis simkvrive (simWidrove)mowamvlis simkvrive (simWidrove) _ niadagis an obieqtis zedapirze
arsebuli Ffxvieri momwamlavi nivTierebis raodenoba, romelic ganisazrvreba
momwamvleli nivTierebis raodenobiT gramebSi 1 kv.m. mowamlul zedapirze.
momwamvleli nivTierebis toksmomwamvleli nivTierebis toksmomwamvleli nivTierebis toksmomwamvleli nivTierebis toksikuri doza _ ikuri doza _ ikuri doza _ ikuri doza _ momwamlavi nivTierebis
organizmze zemoqmedebis damaxasiaTebeli sidide, romelic ganisazRvreba am
nivTierebis haerSi koncentraciis sididis gamravlebiT im drois sidideze,
romlis ganmavlobaSic grZeldeba misi zemoqmedeba organizmze. misi ganzomilebaa
_ mg/l*wuTi an mg/ kub.m * wuTi
TemaTemaTemaTema№ 4444
88
ssmssmssmssm----s samedicinos samedicinos samedicinos samedicino samsaxuris formirebebisa da samsaxuris formirebebisa da samsaxuris formirebebisa da samsaxuris formirebebisa da dawesebulebebis momarageba dawesebulebebis momarageba dawesebulebebis momarageba dawesebulebebis momarageba
samedicino sanitarulsamedicino sanitarulsamedicino sanitarulsamedicino sanitarul----sameurneo da specialuri masalebiT da saSualebebiT; sameurneo da specialuri masalebiT da saSualebebiT; sameurneo da specialuri masalebiT da saSualebebiT; sameurneo da specialuri masalebiT da saSualebebiT;
ssssssssaaaaaaaaqqqqqqqqaaaaaaaarrrrrrrrTTTTTTTTvvvvvvvveeeeeeeelllllllloooooooossssssss SSSSSSSSrrrrrrrroooooooommmmmmmmiiiiiiiissssssss,,,,,,,, jjjjjjjjaaaaaaaannnnnnnnmmmmmmmmrrrrrrrrTTTTTTTTeeeeeeeelllllllloooooooobbbbbbbbiiiiiiiissssssssaaaaaaaa ddddddddaaaaaaaa ssssssssoooooooocccccccciiiiiiiiaaaaaaaalllllllluuuuuuuurrrrrrrriiiiiiii ddddddddaaaaaaaaccccccccvvvvvvvviiiiiiiissssssss ssssssssaaaaaaaammmmmmmmiiiiiiiinnnnnnnniiiiiiiissssssssttttttttrrrrrrrroooooooossssssss rrrrrrrroooooooolllllllliiiiiiii
((((((((ffffffffuuuuuuuunnnnnnnnqqqqqqqqcccccccciiiiiiiiaaaaaaaa 66666666)))))))) sagangebo situaciebis marsagangebo situaciebis marsagangebo situaciebis marsagangebo situaciebis marTvis erTian sistemaSiTvis erTian sistemaSiTvis erTian sistemaSiTvis erTian sistemaSi
sagangebo situaciaTa marTvis samedicino formirebebisa da sagangebo situaciaTa marTvis samedicino formirebebisa da sagangebo situaciaTa marTvis samedicino formirebebisa da sagangebo situaciaTa marTvis samedicino formirebebisa da
dawesebulebebis momarageba samedicino, sanitaruldawesebulebebis momarageba samedicino, sanitaruldawesebulebebis momarageba samedicino, sanitaruldawesebulebebis momarageba samedicino, sanitarul----sameurneo da specialuri sameurneo da specialuri sameurneo da specialuri sameurneo da specialuri
masalebiTa da saSualebebiTmasalebiTa da saSualebebiTmasalebiTa da saSualebebiTmasalebiTa da saSualebebiT
samedicino logistika
sagangebo situaciebis dros mosaxleobis warmatebuli da Sedegiani
samedicino uzrunvelyofa (logistika) gulisxmobs samedicino daxmarebis
gawevas adgilebze, daSavebulTa evakuacias, triaJs da specializebul,
diferencirebul daxmarebas. am rTuli misiis Sesruleba ki warmoudgenelia
samedicino dawesebulebebisa da formirebebis samedicino qonebiT kargad
dagegmili da uwyveti momaragebis gareSe. katastrofis dros(saomari da
bunebrivi kataklizmebi) adgili aqvs masobriv dazianebebs, rac saWiroebs
samedicino saSualebebis did raodenobas. SesaZloa samedicino dawesebulebebi
an samedicino qonebis sacavebi Tavad aRmoCndes dazianebis keraSi. maTi
ganadgureba an mwyobridan gamosvla gamoiwvevs maragebis Sevsebis SezRudvas.
aseT viTarebaSi gansakuTrebulad mniSvnelovania samedicino maragebis moZiebisa
da Sevsebis sakiTxi.
Cvens qveyanaSi samedicino dawesebulebebisa da sxva samaSvelo
formirebebis(aseve dazaralebuli mosaxleobis) samedicino qonebiT
uzrunvelyofa xorcieldeba Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis
saministros xelmZRvanelobiT. qveyanas gaaCnia aucilebeli resursi(saxelmwifo,
regionul da raionul doneze), romelic saWiroebis SemTxvevaSi moTxovnisas
gaicema ganacxadebis safuZvelze.
momaragebis samsaxuris amocanebi
samedicino momaragebis marTvis organizebis ZiriTad amocanas
warmoadgens:
- dawesebulebebisa da formirebebis samedicino momaragebis gegmis
SemuSaveba,
89
- Casatarebeli samkurnalo-saevakuacio, sanitarul-higienuri da
epidsawinaaRmdego RonisZiebaTa gaTvaliswineba,
- aucilebeli samedicino maragebis dagroveba, Senaxva da drouli
ganaxleba. maTi dacva masobrivi dazianebis iaraRisgan,
- sagangebo situaciis dros samedicino dawesebulebebisa da formirebebis
drouli da uwyveti momaragebis organizeba,
- samedicino dawesebulebebisa da formirebebis personalis swavleba
samedicino qonebis racionaluri moxmarebis da gafrTxilebis Sesaxeb,
- qonebis xarjvis aRricxva-angariSgeba.
qonebis saxeebi
qoneba, romelic saWiroa samedicino dawesebulebebisa da formirebebis
aRsaWurvad, iyofa samsamsamsam jgufad:
---- samedicinosamedicinosamedicinosamedicino, romelsac miekuTvneba medikamentebi, Sesaxvevi da sakeravi
masala, biopreparatebi, sadezinfeqcio saSualebebi, stomatologiuri,
rentgenologiuri da laboratoriuli masalebi, aparatura, instrumentebi da
inventari, avadmyofis movlis sagnebi.
---- sanitarulsanitarulsanitarulsanitarul----sameurneo, sameurneo, sameurneo, sameurneo, romelsac miekuTvneba aveji, sasadilo da
samzareulo inventari, loginis da piradi TeTreuli, xalaTi da Custi.
---- specialuri,specialuri,specialuri,specialuri, romelsac miekuTvneba radiaciuli da qimiuri dazvervis
xelsawyoebi, sasunTqi gzebisa da kanis damcavi saSualebebi, sainJinro da
xanZarsawinaaRmdego masalebi.
samedicino qonebis klasifikacia
xarjvadixarjvadixarjvadixarjvadi, romelsac aqvs vargisianobis vada da aris erTjeradi
moxmarebis da
90
inventaruli, inventaruli, inventaruli, inventaruli, romelsac aqvs 5 5 5 5 kategoria:
I kategoria - sruliad axali, romelic ar Sesula eqsploataciaSi
II kategoria – eqsploataciaSi myofi, gamarTuli
III kategoria – eqvemdebareba Sualedur remonts
IV kategoria – eqvemdebareba kapitalur remonts
V kategoria – gamosulia mwyobridan da eqvemdebareba Camoweras da
daSlas saTadarigo nawilebad gamoyenebis mizniT.
91
samedicino dawesebulebebis aRWurva
sagangebo situaciis dros yvela samkurnalo dawesebuleba (hospitali)
modis mzadyofnaSi daSavebulta didi nakadebis misaRebad. maT profils
gansazRvravs jandacvis saministro da funqcionireben Tavisi kompetenciis
farglebSi reagirebis gegmis Sesabamisad.
“reagirebis gegmis” mixedviT yvela samkurnalo dawesebuleba
valdebulia iqonios aucilebeli samedicino qonebis garkveuli maragi. gegmaSi
gawerili unda iyos im samedicino da farmacevtuli kompaniebis, sisxlis bankis,
Jangbadis saamqros da sxva dawesebulebebis CamonaTvali, romelTanac
gaformebulia xelSekrulebebi gansakuTrebul SemTxvevaSi saWiro qonebiT
uzrunvelyofis mizniT.
hospitlebi aRWurvili unda iyos xelovnuri sunTqvis aparatebiT,
narkotikuli da fsiqotropuli medikamentebiT, sisxliTa da sisxlis
SemcvlelebiT, tkivilgamayuCeblebit, antibiotikebiT, antidotebiT, Sesaxvevi da
sakeravi masalebiT, SratebiT da vaqcinebiT, sadiagnostiko masalebiT.
samedicino dawesebulebebi mzad unda iyos pacientTa sadReRamiso miRebisa da
momsaxurebisTvis da Sesabamisad uwyvetad maragdebodes farmacevtuli
saSualebebiT.
mniSvnelovania aseve samkurnalo dawesebulebebis momarageba sakvebi
produqtiT, JangbadiT, komunalur-sayofacxovrebo da sxva materialur-teqnikuri
saSualebebiT.
pirveli daxmarebis samsaxurebis aRWurva
rac Seexeba samaSvelo(romelTa SemadgenlobaSi aris samedicino
personali) da pirveli samedicino daxmarebis formirebebs, maT aRWurvaSi aris
92
rogorc individualuri dacvis saSualebebi (individualuri afTiaqi,
individualuri qimsawinaaRmdego paketi, indiv. Sesaxvevi paketi), aseve samedicino
CanTebi im aucilebeli medikamentebiTa da samedicino sagnebiT, romlebic
saWiroa adgilebze pirveli da gadaudebeli samedicino daxmarebis aRmosaCenad,
kerZod: tkivilgamayuCeblebi, gadasasxmelebi, antibiotikebi(aerozolis an siTxis
saxiT, raTa dauyovnebliv moxdes dazianebuli adgilebis damuSaveba da
Semcirdes dainficirebis albaToba), tetanusis sawinaaRmdego da
antigangrenozuli Sratebi, antiseptikebi, laxti, artaSnebi, Sesaxvevi da
sakeravi masalebi, sxvadasxva saxis safenebi, instumentebi(makrateli, momWeri,
skalpeli, laringoskopi, ambus parki, wnevis aparati, kisris fiqsatori da sxva)
da uwyvet reJimSi mimdinareobs gaxarjuli qonebis axliT Sevseba.
ESeiaraRebuli konfliqtebis dros, sadac monawileoben samxedro
formirebebi, samxedro medikosebi da aseve samxedro transporti (vertmfreni,
tanki, javSantransportiori, avtomobili)aRWurvili arian sxvadasxva saxis
samedicino kompleqtebiT, sadac Sedis is aucilebeli qoneba, romelic
konkretuli samxedro personis(eqimi, sabrZolo medikosi, sabrZolo maSveli) an
transportisTvis aris saWiro.
93
aRniSnul qonebas waredgineba gansakuTrebuli moTxovnebi:
kompleqturoba, anu qonebis dajgufeba samedicino daxmarebis saxeobis an
funqcionaluri niSniT, kompleqti gaTvlilia dazaralebulTa gansazRvrul
raodenobaze.
portatuloba, rac niSnavs, rom is unda iyos martivi konstruqciis,
msubuqi,
simtkice, radganac is aris mravaljeradi da xangrZlivi gamoyenebisTvis,
mdgradi temperaturuli cvalebadobis mimarT,
hermetulad SefuTuli, rac icavs mtvrisa da sinestisgan, mavne
zemoqmedebebisagan da saWiroebisas SesaZlebels xdis maT dezinfeqcias,
degazacias da dezaqtivacias.
spectransportis aRWurva
pacientTa evakuacia stacionalur dawesebulebebSi xorcieldeba
spectransportiT – reanimobilebiT, romlebic aRWurvilia rogorc aucilebeli
medikamentebiT, aseve samedicino aparaturiTa da JangbadiT. arsebobs sxvadasxva
tevadobis spectransporti, sadac pacientebis ganTavseba xdeba gansazRvruli
TanmimdevrobiT. drouli evakuacia didwilad gansazRvravs maTi sicocxlis
gadarCenas.
urTierTTanamSromloba
samedicino-samaSvelo brigadebSi, garda sagangebo situaciaTa
samsaxurebis samedicino personalisa, aqtiurad monawileoben sxva eqimebic,
romelTac koordinacias uwevs Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis
94
saministros Sesabamisi samsaxuri. es samsaxuri axorcielebs aseve
sazRvargareTis qveynebidan humanitaruli daxmarebis saxiT Semosuli
samkurnalo saSualebebiT hospitlebis momaragebas. saWiroebis SemTxvevaSi
dazianebulTa daxmarebaSi erToba saerTaSoriso institutebi.
epidemiis zona, mobiluri savele hospitali
epidemiebisa da iseTi katastrofebis dros, romelsac Tan axlavs
momwamvleli nivTierebebis gaJonva, samaSvelo samsaxurebi aRiWurveba Sesabamisi
samosiT(spectansacmeli), xelsawyoebiT da sadezinfeqcio da sadegazacio
saSualebebiT. am dros garkveul teritoriaze gamocxaddeba karantini, romlis
zonaSi samoqalaqo dawesebulebebi SesaZloa gamoyenebul iqnes droebiTi
infeqciuri stacionaris gasaSlelad, sadac moxdeba daSavebulTa da maTi
tansacmlis sanitaruli damuSaveba, dezinfeqcia, dezaqtivacia da degazacia.
rodesac katastrofis masStabebi Zalian didia, Sesabamisad izrdeba
daWrilTa da daSavebulTa raodenobac. SesaZloa daziandes TviT samkurnalo
dawesebulebebic da moiSalos samedicino daxmarebis infrastruqtura. am dros
ganixileba misi nawilobrivi an mTliani evakuaciis sakiTxi, xolo
aucileblobis SemTxvevaSi iSleba mobiluri savele hospitali. bolo wlebis
gamocdilebam aCvena, rom isini funqcionireben mniSvnelovani warmatebiT, Tumca
aris ZviradRirebuli.
mosalodneli bunebrivi safrTxeebisa da im gamowvevebis gaTvaliswinebiT,
romelic Cveni qveynis winaSe dgas, saerTaSoriso humanitaruli organizaciebis
TanadgomiTa da rekomendaciebiT SemuSavda programebi da saxelmZRvaneloebi,
romlis mizania samedicino personalis uwyveti swavleba da treningebi, raTa
maT eqstremalur pirobebSi SeZlon dazianebulTaTvis drouli da efeqturi
daxmarebis aRmoCena, danakargebis Semcireba da meti sicocxlis gadarCena.
saqasaqasaqasaqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros rTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros rTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros rTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros
mier sagangebo situaciebis dros samedicino uzrunvelyofis ZiriTadi mier sagangebo situaciebis dros samedicino uzrunvelyofis ZiriTadi mier sagangebo situaciebis dros samedicino uzrunvelyofis ZiriTadi mier sagangebo situaciebis dros samedicino uzrunvelyofis ZiriTadi
RonisZiebebis SemuSaveba da ganxorcielebis koordinacia;RonisZiebebis SemuSaveba da ganxorcielebis koordinacia;RonisZiebebis SemuSaveba da ganxorcielebis koordinacia;RonisZiebebis SemuSaveba da ganxorcielebis koordinacia;
sagangebo situaciebis dros samedicino daxmarebis uzrunvelyofa sagangebo situaciebis dros samedicino daxmarebis uzrunvelyofa sagangebo situaciebis dros samedicino daxmarebis uzrunvelyofa sagangebo situaciebis dros samedicino daxmarebis uzrunvelyofa ----
funqciafunqciafunqciafunqcia 6666
saministros amocana
95
sagangebo situaciebze reagirebis saerTo kompleqsur RonisZiebaTa Soris
metad mniSvnelovania saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri
dacvis saministros roli, rac gamoixateba mis mier samedicino
uzrunvelyofis ZiriTadi RonisZiebebis SemuSavebasa da ganxorcielebis
koordinaciaSi.
saministros koordinatori warmodgenilia Sss ss marTvis departamentSi
krizisebis marTvis centrSi da iq miRebul samTavrobo gadawyvetilebebs
gadascems saministros, romelic miRebuli davalebebisa da reagirebis gegmis
farglebSi warmarTavs Semdgom muSaobas.
ZiriTadi amocana - samedicino daxmarebis uzrunvelyofa, rac gulisxmobs
pirvel rigSi gadaudebeli samedicino daxmarebis aRmoCenas da SemdgomSi
diferencirebuli saeqimo daxmarebis aRmoCenis sakiTxis gadawyvetas,
dazaralebulTa daniSnulebis punqtSi gagzavnis organizebas, saWiroebis
SemTxvevaSi sagangebo situaciis zonaSi savele hospitlebis gaSlas da
maTTvis saWiro personalis mobilizebas, higienuri da epidsawinaaRmdego
zedamxedvelobis uzrunvelyofas, epidemiis savaraudo kerebis gamovlenas da
maTi likvidaciisaTvis gasatarebeli RonisZiebebis koordinacias, specifiuri
(tuberkulozuri, narkologiuri, fsiqonevrologiuri, veneriuli)
avadmyofebis, agreTve SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebis
gansakuTrebuli dacvis qveS ayvanas; epizootiuri zedamxedvelobis
uzrunvelyofas - gansakuTrebulad saSiSi infeqciebis warmoSobis
asacileblad profilaqtikuri RonisZiebebis ganxorcielebas (sagangebo
situaciebis zonis epizootologiuri gamokvlevis Catareba da
gansakuTrebulad saSiSi infeqciebis baqteriologiuri laboratoriuli
gamokvlevebis ganxorcieleba);
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba sagangebo situaciebisTvis
samedicino maragis Seqmnis uzrunvelyofas; mosaxleobis imunizaciisa da
profilaqtikuri mkurnalobis Catarebis mizniT saWiro vaqcinebis momaragebas;
aucilebel samedicino inventarsa da preparatebze, adamianTa resursebsa da
specialistebze moTxovnilebis gansazRvras rogorc sakuTar qveyanaSi, ise
sxva saxelmwifoebidan;
96
sagangebo situaciebis dros SesaZloa Tavad samkurnalo dawesebulebebi
moxvdes katastrofis zonaSi, amitom dazaralebulebisaTvis operatiuli da
uwyveti samedicino daxmarebis aRmoCenis mizniT unda Sefasdes samedicino
dawesebulebebis gadarCenili (SenarCunebuli) struqturuli erTeulebis
gamoyenebis xarisxi, an SesaZloa saWiro gaxdes alternatiul dawesebulebaSi
gadaadgilebis dagegmva (ramdenime samsaxuris, saavadmyofos nawilis an
mTlianad saavadmyofos evakuacia). mosaxleoba mudmivad unda iyos
informirebuli ama Tu im samedicino samsaxuris dislokaciis adgilis
Secvlis Taobaze.
metad didia saswrafo daxmarebisa da pirveladi saeqimo brigadebis
pasuxismgebloba, romlebic uSualod gadian dazianebis keraSi. maT
formirebas da koordinacias axorcielebs Sesabamisi samsaxuri.
gansakuTrebulad mZime avadmyofebisaTvis ganisazRvreba maTi sxva
qalaqebsa da saxelmwifoebSi evakuaciis SesaZlebloba da organizeba, aseve
maTi uzrunvelyofa koleqtiuri da individualuri dacvis saSualebebiT .
urTierTTanamSromloba da mxardaWera sxva uwyebebis mxridan
saministro funqcionirebs sxva uwyebebTan mudmivi koordinaciisa da
TanamSromlobis principiT. es uwyebebia;
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sagangebo situaciebis marTvis
departmenti;
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sajaro samarTlis iuridiuli
piri _ sapatrulo policiis departamenti;
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sajaro samarTlis iuridiuli
piri - dacvis policiis departamenti
saqarTvelos iusticiis saministro;
saqarTvelos Tavdacvis saministro –saWiroebis SemTxvevaSi monawileobas
iRebs sagangebo situaciebis zonaSi dazaralebulTaTvis pirveladi
samedicino da saswrafo daxmarebis aRmoCenaSi kanonmdeblobiT dadgenili
wesiT.
saqarTvelos soflis meurneobis saministro - axorcielebs kvebis
produqtebis, sakvebi nedleulis kontrolsa da eqspertizas. awyobs
dazianebis kerebSi fito da veterinarul karantinebs, wyvets avadmyofebis
97
kvebiT uzrunvelyofis sakiTxebs da daxmarebis aRmoCenis dros warmoqmnil
sxva problemebs.
saqarTvelos wiTeli jvris sazogadoeba – uzrunvelyofs pirvelad
samedicino daxmarebasa da dazaralebulTa samedicino daxmarebas, agreTve
savele hosptalis mowyobas.
krizisebis marTvis operatiuli centris gadawyvetilebis safuZvelze
saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro iwyebs
Sesabamisi RonisZiebebis ganxorcielebas.
(funqcia 6)
muSaobas iwyebs saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri
dacvis saministros sagangebo Stabi, romelic funqcionirebs saministroSi
arsebuli reagirebis gegmis mixedviT; iqmneba sagangebo situaciaze pirveladi
reagirebis jgufebi. saministro uzrunvelyofs uflebamosili eqspertebis
mivlinebas adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis sagangebo Stabebsa da
savele operaciebis centrSi.
sagangebo Stabi mudmiv kontaqtzea Sesabamis samedicino
dawesebulebebTan, raTa ganisazRvros mimdinare samedicino moTxovnebi.
saministros sagangebo Stabma SeiZleba moiTxovos daxmareba mxardamWeri
uwyebebidan, Tu sakuTari ZalebiT ver uzrunvelyofs sagangebo daxmarebis
funqcia N6-is Sesrulebas.
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sagangebo situaciebis marTvis
departamenti koordinacias uwevs Sromis, janmrTelobisa da socialuri
dacvis saministros, da sxva uwyebebs, raTa moxdes riskebis analizi, Sefaseba
da daxmarebis aRmoCena.
98
katastrofebis SemTxvevebis marTvakatastrofebis SemTxvevebis marTvakatastrofebis SemTxvevebis marTvakatastrofebis SemTxvevebis marTva
katastrofis katastrofis katastrofis katastrofis zonazonazonazona
Sss sagangebo situaciebis Sss sagangebo situaciebis Sss sagangebo situaciebis Sss sagangebo situaciebis departamentis departamentis departamentis departamentis antikrizisuliantikrizisuliantikrizisuliantikrizisuli
marTvis centri marTvis centri marTvis centri marTvis centri
samedicino rezervebisamedicino rezervebisamedicino rezervebisamedicino rezervebi
katastrofis medicinis centrebikatastrofis medicinis centrebikatastrofis medicinis centrebikatastrofis medicinis centrebi
jandacvis jandacvis jandacvis jandacvis saministrosaministrosaministrosaministro
stacionaristacionaristacionaristacionari
adgilze daxmareba/transportirebaadgilze daxmareba/transportirebaadgilze daxmareba/transportirebaadgilze daxmareba/transportireba
r egi oni
r ef er al ur i saavadmyof o sxva mor eagi r e si st emebi
03
mosaxleobis janmrTelobamosaxleobis janmrTelobamosaxleobis janmrTelobamosaxleobis janmrTeloba
ganixilaven operatiuli reagirebis 2 formas:
pirveladi reagirebapirveladi reagirebapirveladi reagirebapirveladi reagireba
• mosaxleobis janmrTelobis mdgomareobis Sefaseba da moTxovnebis
gansazRvra, samedicino uzrunvelyofa:
• monitoringi
• samedicino daxmarebis personali
• samedicino aRWurviloba da resursebi
• avadmyofTa evakuacia
• dazaralebulTauzrunvelyofa medikamentebiT
• sisxli da sisxlis produqtebi
• samedicino personalis janmrTelobisa da usafrTxoebis
uzrunvelyofa
• samedicino konsultacia, teqnikuri daxmareba
• mosaxleobis informireba
• saSiS daavadebaTa kontroli
grZelvadiani reagirebagrZelvadiani reagirebagrZelvadiani reagirebagrZelvadiani reagireba
99
• sagangebo Stabi
• samedicino reagirebis jgufebis aqtivacia
• samedicino transportirebis moTxovnis koordinacia
• samedicino aRWurvilobis SeZenis, awyobis da miwodebis koordinacia
• moqmedebis Semdgomi moxsenebebi
samarTlebrivi safuZvlebi
romelTa bazazec axorcielebs saministro Tavis funqcia-movaleobebs:
• saministros debuleba;
• saqarTvelos kanoni ,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis sagangebo
situaciebisagan mosaxleobisa da teritoriis dacvis Sesaxeb’’ (8 ivnisi 2007 w.);
• ,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebze erovnuli
reagirebis gegmis damtkicebis Sesaxeb’’ saqarTvelos prezidentis 2008 wlis 26
agvistos #415 brZanebuleba;
• saqarTvelos mTavrobis 2008 wlis 21 martis #69 dadgenileba
,,sagangebo situaciebis marTvis samTavrobo komisiis debulebis damtkicebis
Sesaxeb’’;
• saministros debuleba;
• saqarTvelos kanoni ,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis sagangebo
situaciebisagan mosaxleobisa da teritoriis dacvis Sesaxeb’’ (8 ivnisi 2007 w.);
• ,,bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebze erovnuli
reagirebis gegmis damtkicebis Sesaxeb’’ saqarTvelos prezidentis 2008 wlis 26
agvistos #415 brZanebuleba;
• saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 4 ivnisis #153 dadgenileba
,,sagangebo situaciebze reagirebis Zalebis wesdebis damtkicebis Sesaxeb’’;
• saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 4 ivnisis #154 dadgenileba
,,usafrTxoebis deklaraciis wardgenis wesis Sesaxeb instruqciis damtkicebis
Taobaze’’;
• saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb”;
• saqarTvelos kanoni sazogadoebrivi janmrTelobis Sesaxeb;
• saqarTvelos kanoni sagangebo mdgomareobebis Sesaxeb.
saministros sagangebo Stabi
sagangebo daxmarebis funqcia 6funqcia 6funqcia 6funqcia 6----isisisis amoqmedebasa da mis koordinacias
axorcielebs saministros sagangebo Stabi, romelic moqmedebs dargobrivi
100
reagirebis gegmis Sesabamisad da mis funqcionirebas xels uwyobs saministros
sagangebo situaciebis koordinaciisa da reJimis departamenti;
saqarTvelos prezidentis 2008 wlis 26 agvistos #415 brZanebulebiT
damtkicebuli reagirebis erovnuli gegmis Sesabamisad saministros mier
yvela profilis stacionarul da ambulatoriuli tipis samedicino
dawesebulebas gaegzavna moTxovna sagangebo situaciebze saavadmyofoTa
mzadyofnis da reagirebis gegmebis SemuSavebis Taobaze. am etapze,
saministroSi warmodgenili da SeTanxmebulia orasamde samedicino
dawesebulebis sagangebo situaciebze reagirebis gegma;
saministros sagangebo Stabs xelmZRvanelobs saqarTvelos Sromis,
janmrTelobisa da socialuri dacvis ministri, Stabis SemadgenlobaSi Sedian
ministris moadgileebi, saministros struqturuli
qvedanayofebis/departamentebis, saministros mmarTvelobis sferoSi Semavali
saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebebis da saministros saxelmwifo
kontrols daqvemdebarebuli sajaro samarTlis iuridiuli pirebis
xelmZRvanelebi.
SetyobinebisSetyobinebisSetyobinebisSetyobinebis sqemasqemasqemasqema
sagangebosagangebosagangebosagangebosituaciebissituaciebissituaciebissituaciebis
koordinaciisakoordinaciisakoordinaciisakoordinaciisa dadadadareJimisreJimisreJimisreJimis
departamentidepartamentidepartamentidepartamenti
877 92 92 83877 92 92 83877 92 92 83877 92 92 83877 92 29 37877 92 29 37877 92 29 37877 92 29 37877 28 28 68877 28 28 68877 28 28 68877 28 28 68
ministri ministri ministri ministri
ministris moadgileebiministris moadgileebiministris moadgileebiministris moadgileebi
saministros centraluri saministros centraluri saministros centraluri saministros centraluri aparatis struqturuli aparatis struqturuli aparatis struqturuli aparatis struqturuli
qvedanayofebi qvedanayofebi qvedanayofebi qvedanayofebi (departamentebi)(departamentebi)(departamentebi)(departamentebi)
veteranTaveteranTaveteranTaveteranTa departamentidepartamentidepartamentidepartamenti
Sinagan saqmeTa saministros Sinagan saqmeTa saministros Sinagan saqmeTa saministros Sinagan saqmeTa saministros sagangebo situaciebis marTvis sagangebo situaciebis marTvis sagangebo situaciebis marTvis sagangebo situaciebis marTvis
departamentidepartamentidepartamentidepartamentis krizisebis s krizisebis s krizisebis s krizisebis marTvis sauwyebaTaSoriso marTvis sauwyebaTaSoriso marTvis sauwyebaTaSoriso marTvis sauwyebaTaSoriso
operatiuli centrioperatiuli centrioperatiuli centrioperatiuli centri
samedicino saqmianobis samedicino saqmianobis samedicino saqmianobis samedicino saqmianobis saxelmwifo regulirebis saxelmwifo regulirebis saxelmwifo regulirebis saxelmwifo regulirebis
saagentosaagentosaagentosaagento
socialuri subsidiebis socialuri subsidiebis socialuri subsidiebis socialuri subsidiebis saagentosaagentosaagentosaagento
daavadebaTadaavadebaTadaavadebaTadaavadebaTa kontrolisakontrolisakontrolisakontrolisadadadada sazogadoebrivisazogadoebrivisazogadoebrivisazogadoebrivi
janmrTelobisjanmrTelobisjanmrTelobisjanmrTelobis erovnulierovnulierovnulierovnulicentricentricentricentri
ministrisministrisministrisministris pirvelipirvelipirvelipirvelimoadgilemoadgilemoadgilemoadgile
saministros sagangebo Stabis funqcia-movaleobebia:
• sagangebo daxmarebis funqcia 6-is amoqmedeba da saministros
dargobrivi reagirebis da samoqalaqo Tavdacvis RonisZiebaTa gegmis aqtivacia
sagangebo situaciebis saxeobis Sesabamisad;
101
• sagangebo situaciebis dros Sromis, janmrTelobisa da socialuri
dacvis saministros sistemis da jandacvis sferoSi Sesabamisi Zalebisa da
saSualebebis mobilizeba;
• mosaxleobis samedicino uzrunvelyofis mizniT da samoqalaqo
Tavdacvis saWiroebebidan gamomdinare samedicino formirebaTa Seqmnis
koordinacia;
• samedicino dawesebulebebis moqmedebaTa da samedicino
dawesebulebebs Soris gadaudebeli mdgomareobebisas drouli samedicino
transportirebis koordinacia;
• saministros strategiuli maragebis da saministrosTvis sagangebo
situaciebis dros gadacemuli humanitaruli tvirTis ganawilebis
koordinacia;
• saWiroebis SemTxvevaSi, mxardamWeri uwyebebidan Sesabamisi
moTxovnis deklarireba.
Zalebi da saSualebebi
ra Zalebi da saSualebebi gaaCnia jandacvis saministros am procedurebis
operatiulad da efeqturad warsamarTavad?
centraluri done:centraluri done:centraluri done:centraluri done:
• saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis
saministros sagangebo situaciebis koordinaciisa da reJimis departamenti;
• sagangebo situaciebis marTvis centralizebuli sistemis da
referaluri mimarTvianobis gaumjobesebis mizniT sagangebo situaciebis
koordinaciisa da reJimis departamentSi Seiqmna gadaudebeli mdgomareobebis
marTvis centri, romelic rogorc sagangebo situaciebis dros, aseve
yoveldRiur reJimSi koordinacias uwevs pacientTa referals da
transportirebas 24 saaTis ganmavlobaSi;
• qveynis masStabiT dainstalirda radioretranslatoruli qseli da
katastrofis medicinis centrebi aRiWurva kavSirgabmulobis alternatiuli
saSualebebiT .
• departamentSi SemuSavda „katastrofebisa da gadaudebel daxmarebis
samsaxurebis monitoringis eleqtronuli programa“, romelic onlain reJimSi
uzrunvelyofs reanimobilebis marSrutis, pacientTa mdgomareobis, samedicino
102
daxmarebis saxis gansazRvras da Sesabamis stacionarSi ganTavsebas.
mimdinareobs aRniSnuli sistemis danergva katastrofebisa da gadaudebeli
daxmarebis centrebSi mTeli qveynis masStabiT. programa koordiancias gauwevs
pacientTa referals/transportirebas rogorc sagangebo situaciebis dros,
aseve yoveldRiur samuSao reJimSi;
• departamentis gadaudebeli mdgomareobebis marTvis centrSi Seqmnilia
sisxlis da sisxlis komponentebis maragebis sainformacio baza. mudmivad
mimdinareobs sisxlis arsebuli maragebis monitoringi da informaciis
ganaxleba. informacia xelmisawvdomia samedicino dawesebulebebisaTvis 24
saaTian reJimSi;
aseva mniSvnelovania codna hospitaluri resursishospitaluri resursishospitaluri resursishospitaluri resursis Sesaxeb:
• reanimaciuli sawolebi
• xelovnuri sunTqvis aparatebi
• qirurgiuli brigadebi
• sisxlis bankebi
• axalSobilTa inkubatorebi (kuvezi)
• gadaudebeli daxmarebis avtotransporti
saministros muSaoba konfliqtebisa da epidemiebis dros
axlo warsulis magaliTebs Tu ganvixilavT, 2008 wlis ruseT2008 wlis ruseT2008 wlis ruseT2008 wlis ruseT----
saqarTvelos omisaqarTvelos omisaqarTvelos omisaqarTvelos omis dross dross dross dros saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri
dacvis saministroSi ministris 09.08.08. #191/o brZanebiT Seiqmna Stabi;
sagangebo situaciebis koordinaciisa da reJimis departamenti Stabis
saqmianobis farglebSi koordinacias uwevda dazaralebulTa droul
samedicino transportirebas da samedicino dawesebulebebis
urTierTSeTanxmebul funqcionirebas; saomari moqmedebebis dros
dazaralebuli mosaxleobis samedicino momsaxurebas uzrunvelyofda 43
saavadmyofo mTeli qveynis masStabiT, “Tbilisis saswrafo samedicino
daxmarebis centri”, regionuli saswrafo samedicino daxmarebis samsaxurebi;
srulad dakompleqtda savele hospitali
saomar zonaSi mobilizebuli iyo 28 erTeuli maRali gamavlobis
saswrafo daxmarebis manqana, 30 reanimobili, 65 erTeuli saswrafo samedicino
daxmarebis manqana,.
103
rac Seexeba pandemiur (pandemiur (pandemiur (pandemiur (H1N1) 2009 grips,2009 grips,2009 grips,2009 grips, pandemiur periodSi sagangebo
situaciebis koordinaciisa da reJimis departamenti axorcielebda pandemiuri
gripis sawinaaRmdego RonisZiebebis marTvas: 24 saaTian reJimSi (SabaT-kviris
CaTvliT) mimdinareobda saavadmyofoebis datvirTvis, gamoTavisuflebuli
sawolebis da xelovnuri sunTqvis aparatebis mudmiv monitoringi da
pacientTa nakadis mimarTvianobis, transportirebis da ganTavsebis
koordinacia;
yvela samedicino dawesebulebas, maTi moTxovnis safuZvelze,
gamartivebuli wesiT, dauyovnebliv gadascemoda antivirusul medikamentebi da
damcavi niRbebi rogorc TbilisSi, aseve regionebSi (mag. erT dReSi moxda
yvela poliklinikis uzrunvelyofa niRbebiT). arasamuSao saaTebSi da SabaT-
kviras antivirusuli medikamentebis gacema xdeboda departamentis
gadaudebeli mdgomareobebis marTvis centris mier 24 saaTian reJimSi.
regionul da raionul samedicino dawesebulebebs antivirusuli medikamentebi
da damcavi niRbebi gadaecemodaT regionebSi departamentis warmomadgenlebis
meSveobiT.
saavadmyofoebSi moxda ganyofilebebis profilis Secvla, sawolTa
fondis mobilizacia, gazrda da izolireba.
qveynis masStabiT moxda saavadmyofoebis simZlavreebis gazrda,
departamentis organizebiT, pandemiuri (H1N1) gripis etiologiis,
paTogenezis, klinikis, diagnostikis da profilaqtika-mkurnalobis Temebze
leqcia/seminarebi Cautarda 4500 eqims rogorc TbilisSi (Sromis,
janmrTelobisa da socialuri dacvis saministroSi), aseve regionebSi.
leqciebi CautardaT Tavdacvis saministros, sasjelaRsrulebis
departamentis da saapelacio sasamarTlos samedicino personals;
sainformacio-saganmanaTleblo leqciebi CautardaT saqarTvelos
teqnikuri universitetis studentebs da sxvadasxva saxelmwifo uwyebebis
TanamSromlebs;
pandemiur periodSi, Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis
saministroSi, yovelkvireulad (yovel paraskevs), tardeboda gafarToebuli
sainformacio Sexvedrebi rogorc samedicino, aseve samoqalaqo
sazogadoebisTvis da JurnalistebisTvis, sadac maT miewodebodaT siaxleebi
pandemiur gripTan dakavSirebiT;
104
pandemiur periodSi, departamentSi 24 saaTian reJimSi funqcionirebda
cxeli xazi, romlis saSualebiT, samedicino personali da moqalaqeebi,
iRebdnen amomwurav informacias pandemiuri gripis sakiTxebTan dakavSirebiT;
departamentis mier momzadda da qveynis masStabiT samedicino
dawesebulebebs gaegzavnaT werilebi departamentSi arsebuli cxeli xazis
satelefono nomrebis da gaidlainebis/protokolebis internet misamarTis
(saministros vebgverdze) miTiTebiT.
saganmanaTleblo da sainformacio samuSaoebi
departamentis TanamSromlebma da warmomadgenlebma ganaxorcieles vizitebi
saqarTvelos yvela regionSi, Sexvdnen samedicino dawesebulebebis
personals, miawodes maT informacia pandemiuri gripis prevenciuli
RonisZiebebis da marTvis organizaciul sakiTxebTan dakavSirebiT, gadasces
gaidlainebi, protokolebi da jandacvis msoflio organizaciis
rekomendaciebi.
departamentis organizebiT, 2007 wlidan mimdinareobs gadaudebeli
samedicino momsaxurebisaTvis adamianuri resursis – maSveli rezervistebis,
eqim rezervistebisa da eqimi rezervistis TanaSemweebis etapobrivi mzadeba:
2008 wels momzadda 200 jandacvis specialisti ( eqimebi da menejerebi).
swavleba Catarda TbilisSi, imereTis, samegrelo-zemo svaneTis da Sida
qarTlis regionebSi. swavlebis periodSi Catarda ori simulaciuri
savarjiSo;
2009-10 wlebSi momzadda 400 specialisti (eqimi, menejeri da maSveli).
treningi Catarda TbilisSi, samcxe-javaxeTis, Sida qarTlis, imereTis da
kaxeTis regionebSi. Catarda 2 katastrofis imitacia; saswavlo kursi moicavda
2 simulaciur savarjiSos (erTi masStaburi katastrofis imitacia Catarda
TbilisSi da erTi samagido savarjiSo regionSi). swavleba Catarda TbilisSi,
imereTis da aWaris regionebSi;
momzadda sarekomendacio masalebi, gaidlainebi da protokolebi:
SemuSavda “rekomendaciebi sagangebo situaciebze saavadmyofoTa mzadyofnis,
reagirebis da Sedegebis likvidaciis gegmebis momzadebis sakiTxebze”,
romelic gaegzavna yvela saavadmyofos mTeli qveynis masStabiT. samedicino
dawesebulebebis xelmZRvanelebs CautardaT instruqtaJi saavadmyofos doneze
mzadyofnis gegmebis SemuSavebis Taobaze;
105
saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris
2009 wlis 19 noembris #381/o brZanebiT damtkicda pandemiuri (H1N1) 2009
gripis klinikuri praqtikis erovnuliklinikuri praqtikis erovnuliklinikuri praqtikis erovnuliklinikuri praqtikis erovnuli rekomendaciarekomendaciarekomendaciarekomendacia (gaidlaini) da
pandemiuri (H1N1) 2009 gripis klinikuri mdgomareobis marTvis saxelmwifo klinikuri mdgomareobis marTvis saxelmwifo klinikuri mdgomareobis marTvis saxelmwifo klinikuri mdgomareobis marTvis saxelmwifo
standartistandartistandartistandarti (protokoli);
TTTTemaemaemaema№ 5555
sagangebo situaciebSi mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi da xerxebisagangebo situaciebSi mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi da xerxebisagangebo situaciebSi mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi da xerxebisagangebo situaciebSi mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi da xerxebi
saswavlo mizanisaswavlo mizanisaswavlo mizanisaswavlo mizani: gavecnoT mosaxleobis evakuaciis Taviseburebebs, TavSesafrebis
da radiaciis sawinaaRmdego safrebis daniSnulebas da individualuri dacvis
saSualebebis gamoyenebis wess
saswavlo sakiTxebi:saswavlo sakiTxebi:saswavlo sakiTxebi:saswavlo sakiTxebi: I.mosaxleobis dacva sagangebo situaciebSi
II.samoqalaqo Tavdacvis TavSesafrebi
III.radiaciis sawinaaRmdego safrebi
IV.individualuri dacvis saSualebebi
I. mosaxleobis dacva sagangebo situaciebSi
mosaxleobis dacvis erT-erT mniSvnelovan saSualebas warmoadgens mosaxleobis
evakuacia, romelic xorcieldeba rogorc omianobis, ise mSvidobiani drois
sagangebo viTarebis dros. evakuacia niSnavs mosaxleobis gayvanas usafrTxo
adgilebSi
mosaxleobis evakuacia warmoadgens RonisZiebaTa kompleqss, romlis drosac
uzrunvelyofilia qalaqgare zonaSi mosaxleobis gayvana da moTavseba. muSa-
mosamsaxureTa da maTi ojaxebis wevrTa gancalkeveba da evakuacia xorcieldeba
sawarmoo teritoriuli principis da teritoriuli principis mixedviT
saevakuacio RonisZiebebi exeba mosaxleobas, romelic cxovrobs:
---- kategorirebul qalaqebSi
---- dasaxlebul punqtebSi, romlebSic ganlagebulia gansakuTrebuli
mniSvnelobis obieqtebi da pirveli kategoriis rkinigzis sadgurebi
---- birTvuli iaraRis dartymisagan warmoSobili SesaZlo Zlieri ngrevis
zonaSi
---- hidronagebobebis dangrevis Sedegad warmoSobili katastrofuli datborvis
zonaSi, sadamdisac wylis talRis misvlas sWirdeba 6 saaTi
---- atomuri eleqtrosadgurebis irgvliv 25-30 km. zonaSi
106
---- agreTve im dasaxlebuli punqtebis mosaxleoba, romelic cxovrobs SesaZlo
qimiuri mowamvlis zonaSi
ansxvaveben mosaxleobis evakuaciis sam ZiriTad saxes:
- saerTo evakuacia
- nawilobrivi evakuacia
- adgilobrivi, anu sagangebo evakuacia
1 evakuaciis dagegmva
Eevakuaciis dagegmva warmoadgens yvela safexuris samoqalaqo Tavdacvis
organoebis mniSvnelovan amocanas. ZiriTadi dokumenti, romelic gansazRvravs
mosaxleobis evakuaciis RonisZiebebis moculobas, Catarebis vadebs da maTi
Sesrulebis wess, esaa samoqalaqo Tavdacvis gegma. qalaqis masStabiT evakuaciis
Catareba igegmeba qalaqis samoqalaqo Tavdacvis Stabis mier. am gegmidan
amonawerebi daiyvaneba qalaqis raionebis da saxalxo meurneobis obieqtebis
samoqalaqo Tavdacvis Stabebis donemde im moculobiT, romelic sakmarisia
maTTvis
2 evakuaciis organizeba
Eevakuaciis gegmis safiZvelze tardeba Semdegi RonisZiebebi: iqmnebian da mudmiv
msadyofnaSi imyofebian marTvis punqtebi, kavSirgabmulobis da Setyobinebis
saSualebebi, amzadeben yvela saxeobis transports, sasiarulo marSrutebs,
avlenen im Senobebs, romlebic gamosadegia radiaciis sawinaaRmdego safrad
gamoyenebisaTvis, aSeneben wyalmomaragebis wyaroebs da axdenen mis aRWurvas.
saevakuacio RonisZiebebis momzadebisa da CatarebisaTvis samoqalaqo Tavdacvis
Stabebis dasaxmareblad iqmneba:
---- saevakuacio organoebi
---- saevakuacio komisiebi
---- Sesakrebi saevakuacio punqtebi
---- saevakuacio mimRebi komisiebi
3 evakuaciis Catareba
evakuaciis organizebasa da xelmZRvanelobas axorcieleben samoqalaqo Tavdacvis
Stabebi da ufrosebi.
muSebisa da mosamsaxureebis, agreTve maTi ojaxis evakuacia xorcieldeba
sawarmoo principis mixedviT, xolo is adamianebi, romlebic dakavSirebulni
arian dawesebulebebTan da saswavleblebTan evakuacia xdeba teritoriuli
principis mixedviT: qalaqis erTi raionis mosaxleobas Caasaxleben 1-2 sasoflo
107
raionis teritoriaze. mzadeba evakuaciisaTvis xorcieldeba winaswar. evakuaciis
SemWidrovebul vadebSi Catarebis dros gaTvaliswinebulia mosaxleobis yvela
jgufebis erTdrouli gayvana, romelic tardeba rogorc erTiani, uwyveti
procesi, xolo evakuaciis gaxangrZlivebul vadebSi mosaxleobis gayvana igegmeba
jgufebis mixedviT. evakuaciis Catarebis Sesaxeb gankargulebis /signalis/
miRebisTanave xdeba mosaxleobis Setyobineba evakuaciis dawyebisa da misi
Catarebis wesis Sesaxeb, iwyeba saevakuacio organoebis gaSla da mzadyofnaSi
moyvana. evakuacias win uswrebs mosaxleobis Setyobineba /telefoni, masmedia,
radio,televizia da sxva./mosaxleobas aucilebelia Tan iqonion sakvebi
produqtebi da sasmeli wyali 2-3 dReze gaTvaliswinebuli, xolo satransporto
saSualebebiT evakuaciis dros nivTebisa da produqtebis saerTo masa unda
Seadgendes daaxloebiT 50 kg. mozrdil adamianze. saboloo punqtSi mosvlis
Semdeg warmoebs mosaxleobis registracia, ganawileba da gansaxleba.
evakuaciisaTvis gamoiyeneba aseve kombinirebuli xerxi, romlis arsi mdgomareobs
imaSi, rom evakuacia xdeba rogorc qveiTad, aseve transportiT.
saevakuacio RonisZiebebis CatarebisaTvis dadgenilia vadebi:
---- 12 saaTi /500 aTasi macxovrebliani qalaqisaTvis/
---- 20 saaTamde /1 milionamde macxovrebliani qalaqisaTvis/
---- Tu qalaqis mosaxleoba aRemateba 1 milions, maSin evakuaciis dros
gansazRvravs samoqalaqo Tavdacvis Stabis ufrosi
evakuirebuli mosaxleobis miReba, gansaxleba, SromiTi mowyoba da
uzrunvelyofa
evakuirebuli mosaxleobis ganlageba qalaqgare zonaSi xdeba
diferencirebulad. mimRebi saevakuacio punqtebis muSa aparati awyobs
Sexvedras mosulebTan, maT registracias da Casaxlebas. qalaqidan
mosaxleobis evakuaciis RonisZiebebis swrafad da organizebulad Catarebis
mizniT jer kidev mSvidobianobis dros igegmeba yovelmxrivi uzrunvelyofa:
satransropto, radiaciis, samedicino, sasursaTe da nivTobrivi momarageba,
marSrutebis sainJinro uzrunvelyofa, sazogadoebrivi wesrigis dacva da sxva.
evakuirebuli mosaxleobis samedicino uzrunvelyofis mizniT Sesakreb
saevakuacio punqtebSi, Casxdomisa da gadmosxdomis sadgurebSi da saSualedo
punqtebSi aZliereben arsebul da xsnian damatebiT samedicino punqtebs, xolo
qveiTi kolonebisa da satransporto eSelonebis TanxlebisaTvis gamoyofen
108
samedicino muSakebs /1-2 kaci kolonaze/. amis garda qveiT marSrutebze da
qalaqgare zonaSi iyeneben arsebul ambulatoriebs da poliklinikebs
II. samoqalaqo Tavdacvis TavSesafrebi
mosaxleobis TavSefareba damcav nagebobebSi warmoadgens sagangebo viTarebaSi
damazianebeli faqtorebisagan dacvis ZiriTad da ufro saimedo saSualebas
damcavi nagebobebis daniSnulebaa mosaxleobis dacva masobrivi dazianebis
iaraRis zemoqmedebisagan, romlebic daniSnulebis mixedviT iyofian:
TavSesafrebad, radiaciis sawinaaRmdego safrebad da umartives safrebad
TavSesafari – ewodeba hermetizirebul damcav nagebobebs, romlebic
uzrunvelyofen adamianebis dacvas birTvuli afeTqebis yvela damazianebeli
faqtorisagan, qimiuri, radioaqtiuri da baqteriologiuri agentebisagan, agreTve
birTvuli afeTqebis Sedegad warmoSobili SesaZlo meoradi damazianebeli
faqtorebisagan da mowinaaRmdegis mier gamoyenebuli dazianebis Tanamedrove
Cveulebrivi saSualebebisagan
TavSesafrebis klasifikacia:
---- TavSesafrebi, romlebic gaangariSebulia mosaxleobis Sesafareblad
---- TavSesafrebi, romlebSic ganlagdebian marTvis punqtebi
1,2,3,4 da 5 klasis TavSesafrebi, romlebic uZleben 5, 3, 2, 1 da 0,5 kg. Z/sm2
dartymiTi talRis wnevas
---- tevadobis mixedviT: mcire tevadobis/150 kacamde/,saSualo tevadobis/150-600
kacande/, didi tevadobis/600 kacze meti/
---- ganlagebis mixedviT: CaSenebuli da calke mdgari
---- mSeneblobis vadebis mixedviT: droulad aSenebuli /mSvidobian periodSi/ da
swrafad agebuli /Tavdasxmis safrTxis dros/
---- mfiltrav-saventilacio aRWurvilobis mixedviT: mrewvelobis mier
damzadebuli da saxeldaxelod damzadebuli
TavSesafrebi aSenebuli unda iyos iseT adgilebSi, romlebic ar itboreba,
ZiriTadi saTavsoebis simaRle ara nakleb 2,2 metrisa unda iyos, xolo iatakis
done sul mcire 20 sm. zemoT unda iyos gruntis wylis donesTan SedarebiT.
Tanamedrove TavSesafrebi xasiaTdeba didi tevadobiT, romelic gankuTvnilia
2000-5000 adamianze
109
TavSefarebulTa saTavso – yvela TavSesafari gamiznulia adamianTa garkveuli
raodenobisaTvis. didi farTobis saTavso iyofa 60-75 adamianis tevadobis oTaxad.
aq ewyoba or an sam iarusiani taxt-merxebi dasajdomad da dasawolad. erT
adamianze gaTvaliswinebulia oriarusiani taxt-merxebis dros 0,5 kv. metri, xolo
samiarusiani taxt-merxebis dros 0,4 kv. metri. saTavsos Sida moculoba unda iyos
ara nakleb 1,5 kub.metri 1 adamianze
tambur-rabebi – gankuTvnilia damcavi nagebobebis daketvis Semdeg dagvianebiT
mosul TavSefarebulTa misaRebad. Tu TavSesafris tevadoba 300-600 kacia, maSin
awyoben erTkamerian tambur-rabebs, xolo Tu tevadoba 600 kacze metia –
orkamerians. tambur-rabebis farTobi ar aRemateba 8-10 kv.metrs
mfiltrav-saventilacio sakani – sakani unda ekvrodes gare kedlebs da
ganlagebuli iyos Sesasvlelis an avariuli gasasvlelis maxloblad, raTa
moxerxebuli iyos haeris miReba
sanitaruli kvanZebi – igegmeba calke kacebisaTvis da calke qalebisaTvis. erTi
pirsabani yovel 200 kacze, magram erTi pirsabani mainc TiToeul sanitarul
kvanZze
samedicino punqti – Tuki TavSesafari gaTvaliswinebulia 900-ze meti adamianis
mosaTavseblad, maSin iq qmnian samedicino punqts, romlis farTobia 9 kv. metri.
TavSesafarSi yovel 500 adamianze samedicino punqtis garda iqmneba sanitaruli
saguSagoebi, xolo Tuki TavSesafari gaTvaliswinebulia 900 –ze naklebi
adamianisaTvis, maSin iqmneba mxolod sanitaruli saguSago. Tu TavSesafris
tevadoba 1200 adamians aRemateba, maSin yovel damatebiT 100 kacze samedicino
punqtis farTobi izrdeba 1 kv. metriT
sursaTis maragis Sesanaxi saTavso – am saTavsos farTi, Tuki gaTvaliswinebulia
150 kacze, unda iyos ara nakleb 5 kv. metrisa. yovel damatebiT 150 kacze saTavsos
farTi unda gaizardos 3 kv. metriT
ventilacia da gaTboba – ventilaciis sistemas aproeqteben or reJimze. pirveli
reJimi sufTa ventilaciaa, xolo meore reJimi mfiltravi, aseve aproeqteben mesame
reJims sruli izolacia haeris regeneraciiT. gaTbobis mowyobiloba SeerTebulia
Senobis gaTbobis qselTan damoukidebeli ganStoebis saxiT da TavSesafarSi
adamianebis Seyvanis Semdeg xdeba misi gamorTva qselidan
TavSesafrebSi aseve uzrunvelyofen: eleqtromomaragebis, kavSirgabmulobis,
wyalmomaragebis da kanalizaciis sakiTxebs
III. radiaciis sawinaaRmdego safrebi
110
radiaciis sawinaaRmdego safari iseTi nagebobaa, romelic icavs adamianebs
birTvuli afeTqebis, radioaqtiuri, qimiuri da baqteriologiuri agentebisagan.
arCeven radiaciis sawinaaRmdego safrebis 3 jgufs:
---- safrebi, romlebic radiaciis dones amcireben 200 –rentgenze metad
---- safrebi, romlebic radiaciis dones amcireben 50-200 –rentgenamde
---- safrebi, romlebic radiaciis dones amcireben 20- dan 50 -rentgenamde
iseve, rogorc TavSesafrebSi, radiaciis sawinaaRmdego safrebSic erT adamianze
unda modiodes ZiriTadi saTavsos iatakis farTobis 0,5 kv.metri, xolo
oriarusiani taxt-merxebis dros 0,4 kv.metri. im SemTxvevaSi, roca radiaciis
sawinaaRmdego safaris simaRle 190 sm-ia, maSin idgmeba taxt-merxebis erTiarusiani
ganlageba. Tu saTavsos simaRle 220-240 sm-ia – oriarusiani taxt-merxebis
ganlageba, xolo Tu simaRle 280-300 sm-ia – samiarusiani taxt-merxebis ganlageba
samedicino saguSagoebi gaTvaliswinebulia angariSiT: saSualo simZimis 100
avadmyofze 1 saguSago
radiaciis sawinaaRmdego safrebSi awyoben ara nakleb or Sesasvlels, romlebic
ganlagebuli unda iyos safris erTmaneTis sawinaaRmdego mxares, erTmaneTisagan
30 gradusiani kuTxiT. radiaciis sawinaaRmdego safrebad SeiZleba gamoviyenoT
sardafebi, kibis qveS arsebuli sivrce, bostneulis sacavi da sxva.
dazianebis Tanamedrove saSualebebiT warmoebul omebis dros mosaxleobis
dacvisaTvis yvelaze xelmisawvdomia martivi tipis safrebi, romlebsac
miekuTvneba miwurebi, sangrebi /Ria da daxuruli/, galereebi da sxva. umartivesi
tipis safrebi icaven adamianebs dartymiTi talRis moqmedebisgan, sinaTlis
gamosxivebisa da SemRwevi radiaciisagan. maTi dazianebis albaToba 1,5-2- jer
mcirea, vidre Ria adgilze yofnisas, magram ar icaven radioaqtiuri, qimiuri da
baqteriologiuri agentebisagan.
---- Ria sangar-safari – sangrebi uzrunvelyofen minimalur pirobebs maTSi
adamianebis moTavsebisaTvis da yvelaze ufro met mdgradobas birTvuli
afeTqebisas. Tu safari mjdomare adamianebisTvisaa gaangariSebuli,
varaudoben 0,5-0,6 metrs erT adamianze. Cveulebriv sangar-safars aSeneben 10-
15 kacze, maqsimum 50 kacze. sangars akeTeben zigzaguri an texili formisas
---- gadaxuruli sangar-safari – mniSvnelovnad amaRlebs birTvuli da
masobrivi dazianebis sxva iaraRis damazianebeli faqtorebisagan dacvis
xarisxs. am saxis safris gadasaxurad aucilebelia mtkice saxeldaxelo
111
masalis gamoyeneba, rogoricaa 10-15 sm. sisqis morebi da Zelebi, rkina
betonis elementebi da sxva. safarSi wyali rom ar Cavides, saxuravs zemoT
unda gaukeTdes hidroizolacia. aucilebelia periodulad gakeTdes
ventilacia. am mizniT Sesasvlelis sapirispiro mxares awyoben gamwov
milebs, gadaxurul sangarSi unda iyos ganaTebis saSualebebi. 10 kacis
tevadobis sangar-safaris xeliT gaTxraze 3 kacs SeuZlia eseTi tipis
sangrebi amoTxaros 10-12 saaTis ganmavlobaSi, xolo kedlebis gamagrebasac
da gadaxurvasac daaxloebiT amdenive dro sWirdeba. maSasadame, dRe-Ramis
ganmavlobaSi sam-sam kacian or jgufs SeuZlia aaSenos gadaxuruli safari
10 kacisaTvis
---- miwurebi – maTi gamoyeneba SeiZleba ara marto safrebad, aramed droebiT
sacxovrebladac. maTi tevadoba gaangariSebuli unda iyos ara umetes 30-40
kacze. Cveulebrivad ageben marTkuTxedis formis miwurs, romlis sigane 1.8
metria, simaRle 2 metri, xolo sigrZe 3 metrze meti
---- galereebi – galereebi ewodeba horizontalur gvirabebs, romlebic
gamoTxrilia xevebis, mTebis, xramebis cicabo ferdobebze, mdinareebis
kldovan napirebze da a.S. ise, rom gaxsnili ar aris zedafenebi. galereebs
Txrian 2-1,5 metris siganiT da 2 metris simaRliT, erTi an ori
SesasvleliT. misi monakveTis tevadoba ar unda aRematebodes 20 kacs, xolo
mTeli tevadoba 60 kacs
IV.individualuri dacvis saSualebebi
individualuri dacvis saSualebebi adamianebs icavs radioaqtiuri, qimiuri da
baqteriologiuri agentebisagan
individualuri dacvis saSualebebi iyofa sasunTqi organoebisa da kanis dacvis
saSualebebad
sasunTqi organoebis dacvis saSualebebia: mfiltravi da maizolirebeli
airwinaRebi, respiratorebi, agreTve mtversawinaaRmdego qsovilis niRbebi da
bamba-dolbandis saxvevebi
kanis dacvis saSualebebia: specialuri damcavi kombinizoni, msubuqi damcavi
kombinizoni, saerTo-sajariso damcavi kompleqti da kanis dacvis saxeldaxelo
saSualebebi
sa-5 airwinaRi: Sedgeba airwinaRis kolofisa da saxis nawilisagan. kompleqtSi
Sedis CanTa da kolofi aradaorTqlebadi firfitebiT. mfiltrav-STanmTqmeli
112
kolofis daniSnulebaa gawmindos SesasunTqi haeri radioaqtiuri da
baqteriologiuri agentebisagan. am tipis airwinaRebi mzaddeba xuTi zomisa
/0,1,2,3,4/
sa-5 m airwinaRi: sa-5 airwinaRis msgavsia, gansxvaveba isaa, rom am airwinaRs
damatebiT aqvs salaparako mowyobiloba
sa-7 airwinaRi: Sedgeba mfiltrav-mSTanTqmeli kolofisgan, saxis nawilisagan,
aradaorTqlebadi firebisgan /6 cali/, damTbobi manJetebisagan /2 cali/, damcavi
trikotaJis SaliTisagan da CanTisagan. mzaddeba sami zomis. airwinaRSi
CamontaJebulia salaparako mowyobiloba da wylis sasmelis saSualeba
airwinaRs atareben CanTaSi Cadebuls. airwinaRi SeiZleba iyos sam mdgomareobaSi:
“salaSqro”, “mzadyofnis” da “sabrZolo”.
respiratori: r-2 –warmoadgens radioaqtiuri agentebisagan dacvis saSualebas.
mzaddeba sami zomisa. misi gamoyeneba da tareba SesaZlebelia 12 saaTis
ganmavlobaSi, xolo respiratori- r-2 d ufro mcire zomisaa da misi tareba
SeiZleba 4 saaTis ganmavlobaSi. mzaddeba oTxi zomisa
sunTqvis organoebis dacvis umartivesi saSualebebi
bamba-dolbandis niRabi: icavs adamianis sunTqvis organoebs. mis dasamzadeblad
saWiroa dolbandis 100X50 sm. zomis naWeri, romelzec deben 1-2 sm. sigrZis da 20
sm. siganis bambis fenas, dolbands orive grZeli mxridan bambis fenaze
gadmokecaven, moWrian 30-35 sm. boloebs ise, rom gamovides ori wyvili Sesaxvevi.
Tvalebis dasacavad iyeneben mtversawinaaRmdego dacvis saTvaleebs. bamba-
dolbandis niRabi, rogorc wesi erTjeradi saxmaria. mowamlul niRabs xmarebis
Semdeg anadgureben
mtversawinaaRmdego qsovilis niRabi: Sedgeba ori ZiriTadi nawilisagan,
korpusisa da samagrisagan. korpusze gakeTebulia saWvreti areebi, romlebSic
Caismeba minebi an sxva raime gamWirvale masalis firebi. adamianis TavTan niRbis
mWidrod mikvras uzrunvelyofs zemoTa nakerSi Catanebuli rezinis da samagris
qvemoTa nawirburebze mikerebuli Sesakravebi. niRbebi mzaddeba Svidi zomis. maTi
zomebi damokidebulia adamianis saxis simaRleze
kanis dacvis saSualebebi daniSnulebis mixedviT iyofa: specialur /tabelur/ da
saxeldaxelo saSualebebad
specialur damcav saSualebebs miekuTvneba: saerTo sajariso damcavi kompleqti,
msubuqi damcavi kombinizoni l-1, da kanis damcavi saxeldaxelo saSualebebi
saerTo-sajariso damcavi kompleqti: Sedgeba damcavi labadisagan, damcavi
windebisa da damcavi xelTaTmanebisagan. kompleqti SeiZleba iyos xuTi zomis
113
/pirveli, adamianebisaTvis romlis simaRlea 165 sm, meore 165-170sm, mesame 170-175sm,
meoTxe 175-180sm da mexuTe 180 sm-is zeviT/
msubuqi damcavi kombinizoni l-1: mzaddeba sami zomis /pirveli, adamianebisaTvis
romlis simaRlea 165 sm, meore, 165-172 sm da mesame, 172 da meti simaRlis
adamianebisaTvis. kombinizoni Sedgeba erTnairad Sekerili Sarvlis qulajisa da
kapiuSonisagan, romelsac amzadeben garezinebuli qsovilisagan
kanis dacvis saxeldaxelo saSualebebs miekuTvneba yovelgvari tansacmeli da
fexsacmeli, romlebsac xanmokle drois ganmavlobaSi SeuZliaT daicvan
adamianebi radioaqtiuri da baqteriologiuri agentebisagan. rezinnarevi
wamosasxmeli da labada, tyavis palto, uxeSi maudis an drafis palto, qimiuri
agentebisagan kans icaven 10-15 wuTis ganmavlobaSi
kiTxvari: 1. rodis xorcieldeba mosaxleobis evakuacia usafrTxo zonebSi
2. daasaxeleT mosaxleobis evakuaciis sami ZiriTadi saxe
3. ras moicavs mosaxleobis evakuacia
4. rogor xorcieldeba mosaxleobis samedicino uzrunvelyofa evakuaciis pirobebSi
5. ra daniSnuleba aqvT samoqalaqo Tavdacvis TavSesafrebs
6. rogori tipis TavSesafrebia tevadobis mixedviT
7. ra daniSnuleba aqvT tambur-rabebs
8. ras warmoadgens Ria sangar-safari
9. risgan icavs adamianebs individualuri dacvis saSualebebi
10. romeli tipis dacvis saSualebebs miekuTvnebian airwinaRebi da bamba-dolbandis saxvevebi
Tema Tema Tema Tema №6666 safrTxeebis, riskebis da dazianebebis gavrcelebis rukebi,safrTxeebis, riskebis da dazianebebis gavrcelebis rukebi,safrTxeebis, riskebis da dazianebebis gavrcelebis rukebi,safrTxeebis, riskebis da dazianebebis gavrcelebis rukebi,
maTi eleqtronuli versiebi, wakiTxva da gamoyeneba konkretuli samedicino maTi eleqtronuli versiebi, wakiTxva da gamoyeneba konkretuli samedicino maTi eleqtronuli versiebi, wakiTxva da gamoyeneba konkretuli samedicino maTi eleqtronuli versiebi, wakiTxva da gamoyeneba konkretuli samedicino
dawesebulebebisaTvis;dawesebulebebisaTvis;dawesebulebebisaTvis;dawesebulebebisaTvis;
მეწყერიმეწყერიმეწყერიმეწყერი Landslide
118
ნისლინისლინისლინისლი Mist
ღვარცოფიღვარცოფიღვარცოფიღვარცოფი Debris flow
ლიპყინულილიპყინულილიპყინულილიპყინული Ice
119
TemaTemaTemaTema№ 7777
dazianebuli mosaxleobis samedicinodazianebuli mosaxleobis samedicinodazianebuli mosaxleobis samedicinodazianebuli mosaxleobis samedicino----saevakuacio uzrunvelyofasaevakuacio uzrunvelyofasaevakuacio uzrunvelyofasaevakuacio uzrunvelyofa
evakuaciaevakuaciaevakuaciaevakuacia (laT. evacuatio, evacuare — ganTavisufleba, gandevna) – aris RonisZiebaTa kompleqsi, romelic tardeba imisTvis, rom mosaxleoba organizebulad gayvanil iqnas sicocxlisTvis saSiSi zonidan. farTo cnebiT – evakuacia – aris RonisZiebebis kompleqsi, mimarTuli sagangebo situaciebis pirobebSi dasaxlebuli punqtebidan mosaxleobis organizebulad gamosayvanad. evakuirebuli mosaxleoba ganTavsdeba qalaqgareT winaswar gansazRvrul zonaSi sagangebo gankargulebamde. evakuacia aris procesi adamianTa
damoukidebeli organizebuli moZraobisa Senobidan gareT an sxva usafrTxo zonaSi Senobis ngrevis , xanZris da sxva damazianebeli faqtorebis zemoqmedebis Tavidan asacileblad. brZolisunariani saxelmwifoebis samxedro doqtrinebis Tanaxmad, pirvel adgilze dgas samxedro nawilebis evakuacia, meoreze - samxedro qonebis, dokumentebis da a.S., evakuacia unda ganvasxvavoT gansaxlebisa da ganTesvisagan . ganTesva – aris RonisZiebebis kompleqsi, mimarTuli mniSvnelovan obieqtebze momsaxure personalis qalaqgareT zonaSi organizebuli gayvanisa samuSao drois Semdeg. es is personalia, romelic uzrunvelyofs qalaqis cxovelunarianobas.
120
ganTesilebi muSaobis damTavrebis Semdeg mudmivad gamoyavT qalaqgareT zonaSi da mudmivad SeyavT samuSaod qalaqSi. mosaxleobis evakuacia da ganTesva SesaZloa ganxorcieldes Semdegi principebiT: . sawarmoo – e.i. ekonomikis obieqtebis personalis gamoyva-na ojaxis wevrebTan erTad ekonomikis obieqtebis ZalebiTa da saSualebebiT. es principi saSualebas gvaZlevs SevinarCunoT obieqtis koleqtivis mTlianoba. . teritoriuli – e.i. qalaqis administraciis ZalebiTa da saSualebebiT. am dros xdeba mosaxleobis im nawilis evakuacia, romlebic ar arian dakavebuln warmoebaSi da ar arian misi personalis ojaxis wevrebi. ganTesvis dros pirvel rigSi transportiT gamoyavT samoqalaqo Tavdacvis formirebebi, avadmyofebi, Rrma moxucebi, invalidebi, qalebi 10 wlamde bavSvebiT. moqalaqeebis danarCeni kategoriebi, Sualeduri evakuaciis punqtebamde gamoiyvaneba fexiT. qalaqgareT zonaSi evakuaciis da ganTesvis raionebi SeTanxmebulia adgilobrivi xelisuflebis organoebTan da samoqalaqo Tavdacvis samsaxurTan. sacxovrebeli, administraciuli da sazogadoebrivi Senobebis mTliani fondi evakuaciis raionebSi gadaicema samoqalaqo Tavdacvisa da adgilobrivi xelisuflebis xelmZRvanelobis gankargulebaSi. moqalaqeebis ganTavseba SenobebSi xdeba am organoebis mier gacemuli orderebis safuZvelze. gansaxleba aris radiaciuli avariebis, masobrivi ngrevis, datborvis da a.S. zonebidan xalxis gadasaxleba droebiT an mudmiv sacxovrebel sxva adgilze. evakuaciis organizebulad Casatareblad winaswar tardeba mosamzadebeli mosamzadebeli mosamzadebeli mosamzadebeli RonisZiebebi:RonisZiebebi:RonisZiebebi:RonisZiebebi:
• evakuaciis gegmebis SemuSaveba, romlebic SeTanxmebuli iqneba adgilobriv
xelisuflebisa da samoqalaqo Tavdacvis samsaxurebTan;
gegma Seicavs: - moZraobis marSruts. - dazianebebis zonidan gamoyvanis grafiks, - mcire da didi Sesvenebebis adgilebs, - evakuaciis raionebs, - saevakuacio saSualebebs (transporti) - individualuri dacvis saSualebebiT uzrunvelyofas, - kvebis produqtebiT da wyliT uzrunvelyofas, - Tanamdebobis pirTa CamonaTvals, romlebic pasuxismgebelni arian evakuaciaze da a.S.
� mosaxleobis droebiTi ganTavsebisa da xangrZlivi cxovrebis
infrastruqturisa da transportis momzadeba;
� mosaxleobis momzadeba evakuaciisaTvis specialuri mecadineobebisa da
treningebis
Catarebis gziT; � evakuaciis sqemis momzadeba – adgilmdebareobis gegmaze marSrutebis,
gaCerebis adgilebis, kvebis da samedicino momsaxurebis punqtebis,
individualuri dacvis saSualebebis gacemis adgilebis, Sekrebis da mimRebi
saevakuacio punqtebis da a.S. datana.
121
samedsamedsamedsamedicino evakuaciaicino evakuaciaicino evakuaciaicino evakuacia aris RonisZiebaTa sistema, romelic mimarTulia daWrilebisa da avadmyofebis dazianebis adgilidan (konfliqtis zonidan) samkurnalo dawesebulebaSi gadasayvanad, samedicino daxmarebis Seuwyvetlad. samedicino evakuaciis samuSao procesis organizebaSi mniSvnelovania Semdegi principebis gaTvaliswineba: 1. dazianebulTa transportirebis prioritetulobis da rigiTobis dacva, damokidebuli maTi mdgomareobisa da miRebuli dazianebebis simZimeze; 2. mosamzadebeli samedicino RonisZiebebis Catareba, mimarTuli transportirebisas dazianebulTa mniSvnelovani sasicocxlo funqciebis SenarCunebaze; 3. dazianebulTa minimaluri samedicino daxmarebis uzrunvelyofa transportirebisas Tanmxlebi saSualo donis samedicino muSakebis mier; 4. dazianebulTa saevakuacio -satransporto saSualebebis srulfasovani aRWurva samedicino mowyobilobebiTa da saSualebebiT. Tanamedrove samkurnalo-saevakuacio RonisZiebebis sistemis principebia:
1.1.1.1. drouli; drouli; drouli; drouli;
2.2.2.2. memkvidreobiTi (monacvleobiTi);memkvidreobiTi (monacvleobiTi);memkvidreobiTi (monacvleobiTi);memkvidreobiTi (monacvleobiTi);
3.3.3.3. TanmimdevrobiTi TanmimdevrobiTi TanmimdevrobiTi TanmimdevrobiTi
4.4.4.4. uwyvetiuwyvetiuwyvetiuwyveti
drouli samedicino daxmarebis mniSvnelovan moTxovnad iTvleba daxmarebis aRmoCena yvelaze ufro optimalur droSi dazianebulTa janmrTelobis aRsadgenad. mniSvnelovania erTi faqtoris gaTvaliswineba. yvelaze Zlieri travmebis SemTxvevaSi, Tu daSavebulebi gadayavT SemTxveviT pirebs, gzaSi iRupeba 87%, saswrafo daxmarebis brigadebis gadayvanisas iRupeba 55%, xolo roca transportirebas axdens specialuri brigada aRWurvili saTanado saSualebebiT, letaloba aris 16%. daWrilTa da dazianebulTa sikvdilianobis SemcirebisaTvis aucilebelia
reanimacia da stabilizacia dawyebul iqnas katastrofis zonaSi, upiratesad travmidan upiratesad travmidan upiratesad travmidan upiratesad travmidan pirveli saaTis ganmavlobaSi (,,oqrospirveli saaTis ganmavlobaSi (,,oqrospirveli saaTis ganmavlobaSi (,,oqrospirveli saaTis ganmavlobaSi (,,oqros saaTi”).saaTi”).saaTi”).saaTi”). samedicino evakuaciis etapebi samedicino evakuaciis etapebi samedicino evakuaciis etapebi samedicino evakuaciis etapebi samedicino evakuaciis etapis qveS igulisxmeba jandacvis Zalebi da saSualebebi (samedicino punqtebi da samkurnalo dawesebulebebi), romlebic gaSlilia saevakuacio gzebze dazianebulTa misaRebad, saregistraciod, maT
dasaxarisxeblad, daxmarebis aRmosaCenad, samkurnalod da Semdgomi evakuaciisaTvis mosamzadeblad. pirveli etapi pirveli etapi pirveli etapi pirveli etapi ganekuTvneba hospitalamdelihospitalamdelihospitalamdelihospitalamdeli samedicino daxmarebis kategorias da mimarTulia upirveles yovlisa – sicocxlis gadasarCenad da dazianebulTa samkurnalo dawesebulebebSi transportabelurobis uzrunvelsayofad. igi moicavs: -Eeqimamdel samedicino daxmarebas - pirvel saeqimo daxmarebas romelsac uzrunvelyofs :
122
U- ubedurebis zonaSi SenarCunebuli samkurnalo dawesebulebebi, G- gadaudebeli samedicino daxmarebis punqtebi, - samaSvelo samuSaoebis Casatareblad Camosuli samxedro nawilebis samedicino punqtebi. Ddazianebis keraSi pirveli samedicino daxmarebis aRmoCena unda ganxorcieldes upiratesad TviT- da urTierTdaxmarebis gziT, aseve meddebis da eqim-meddebis brigadebis mier. dazianebis keraSi ar aris aucilebeli raimenairi saStato samedicino formirebis gaSla. meore etapi meore etapi meore etapi meore etapi aris dazianebis keris gareT arsebuli funqcionirebadi da damatebiT gaSlili samkurnalo dawesebulebebi, romelTa daniSnulebaa: - srulmasStabiani kvalificiuri da specializebuli samedicino daxmarebis aRmoCena, romlebic gaerTianebuli arian hospitaluri hospitaluri hospitaluri hospitaluri samedicino daxmarebis kategoriaSi, - dazianebulTa mkurnaloba saboloo gamojanmrTelebamde-reabilitacia. marSruts, romelzedac xorcieldeba dazianebis keridan daSavebulTa gamoyvana da transportireba samedicino evakuaciis etapebamde ewodeba samedicino samedicino samedicino samedicino evakuaciis gza, evakuaciis gza, evakuaciis gza, evakuaciis gza, xolo manZils dazianebulis gagzavnis punqtidan daniSnulebis adgilamde ewodeba samedicino evakuaciis RerZisamedicino evakuaciis RerZisamedicino evakuaciis RerZisamedicino evakuaciis RerZi. . . . saevakuacio gzebis erTianobas, romlebzec ganTavsebulia funqcionalurad gaerTianebuli samedicino evakuaciis etapebi,sadac muSaoben sanitaruli da sxva satransporto saSualebebi ewodeba saevasaevasaevasaevakuacio mimarTulebakuacio mimarTulebakuacio mimarTulebakuacio mimarTuleba. . . . msxvili masStabis sagangebo situaciebis dros dazianebulTa samkurnalo-saevakuacio uzrunvelyofis sistemaSi SeiZleba Seiqmnas ramodenime saevakuacio mimarTuleba, rogorc amas adgili hqonda q. aSxabadSi da somxeTSi miwisZvris Sedegebis likvidaciisas. samedicino evakuacia iwyeba katastrofis zonidan dazianebulTa (avadmyofTa) organizebuli gamoyvaniT da mTavrdeba maTi uaxloes samkurnalo dawesebulebaSi miyvaniT, romlebic uzrunvelyofen saboloo mkurnalobas da reabilitacias imasTan dakavSirebiT, rom xSirad dazianebulTa evakuaciisaTvis winaswar specialurad mowyobili transporti ar aris sakmarisi, gviwevs samgzavro da satvirTo satransporto saSualebebis gamoyeneba. amisTvis saWiroa winaswar iyos SemuSavebuli RonisZiebebi, kerZod specialuri mowyobilobebi, dazianebulTa yovelgvari transportiT gadasayvanad. dazianebulTa daniSnul samedicino dawesebulebaSi droulad miyvanisa da samkurnalo-profilaqtikuri dawesebulebebis (samedicino evakuaciis etapebis) Tanabrad datvirTvisa uzrunvelyofis mizniT, saWiroa evakuaciis procesis
mkafio marTvis organizebamarTvis organizebamarTvis organizebamarTvis organizeba. samedicino evakuacia igegmeba da xorcieldeba:
� rogorc saomari da sagangebo mdgomareobis,
� aseve bunebrivi katastrofebisa da ubeduri SemTxvevebis dros.
samedicino evakuaciis organizebsamedicino evakuaciis organizebsamedicino evakuaciis organizebsamedicino evakuaciis organizebaSi Sedis: aSi Sedis: aSi Sedis: aSi Sedis: a) daWrilebisa da avadmyofebis evakuaciis dagegmva; b) damgegmvavi rgolis mier saorganizacio sakiTxebis momzadeba da maTi dayvana qveda rgolis samedicino struqturebamde; g) daWrilebisa da avadmyofebis evakuaciisaTvis samedicino Zalebisa da saSualebebis mozidva da maTi muSaobis monitoringi;
123
d) samedicino etapebidan misasvleli gzebis momzadeba (vertmfrenis dasajdomi adgili, aerodromi, navmisadgomi); e) daWrilebisa da avadmyofebis CatvirTva-gadmotvirTvis adgilebis mowyoba (aerodromi, porti, rkinigzis sadguri); v) CatvirTva-gadmotvirTvis adgilebze saevakuacio punqtebis gaSla; z) sanitaruli transportis logistikuri uzrunvelyofa; T) daWrilebisa da avadmyofebis evakuaciisTvis momzadeba da triaJi; i) sanitarul-epidemiologiuri zedamxedveloba da epidemiis sawinaaRmdego RonisZiebebis Catareba; k) sanitaruli transportis, saevakuacio gzebisa da CatvirTva-gadmotvirTvis adgilebis dacva; l) myari da mobiluri radiokavSiri yvela saevakuacio rgols Soris; m) evakuirebuli daWrilebisa da avadmyofebis aRricxvianoba; n) saevakuacio RonisZiebebis analizi da naklovanebebis drouli aRmofxvra. samedicino saevakuacio sistemas unda gaaCndes: a) samedicino evakuaciis SesaZlebloba 24 saaTis ganmavlobaSi nebismier adgilmdebareobasa da operatiul viTarebaSi; b) evakuaciis msvlelobisas daWrilebisa da avadmyofebisTvis samedicino daxmarebis aRmoCenis SesaZlebloba; g) evakuaciis regulirebis SesaZlebloba pacientebis tipebisa da saevakuacio mimarTulebis mixedviT. aucileblobis SemTxvevaSi yalibdeba samedicino evakuaciis sakoordinacio jgufi, romelic pasuxs agebs samedicino evakuaciis koordinaciasa da marTvaze. igi unda flobdes informacias: a) samedicino dawesebulebebisa da struqturebis arsebuli resursis Sesaxeb; b) samedicino transportis Sesaxeb; g) samedicino maragebis Sesaxeb. dazianebulTa da avadmyofTa CatvirTvis (Camo-tvirTvis) punqtebSi moewyoba misadgomi gzebi da mowyobilobebi, kibeebi da xidebi, platformebi, trapebi, navmisadgomebi. transportSi CatvirTvis procesSi aucilebelia evakuirebulTa siis Sedgena 2 egzemplarad -erTi egzemplari – (evakuaciaze pasuxismgebeli piris xelmoweriT )rCeba CatvirTvis punqtSi, xolo meore – gadaigzavneba dazianebulebTan erTad daniSnulebis punqtamde. es gansakuTrebiT mniSvnelovania ganvaxorcieloT saerTi gzis mqone satvirTo da individualuri transportiT evakuaciis drosac.
daWrilebisa da daWrilebisa da daWrilebisa da daWrilebisa da avadmyofebis evakuaciisaTvis avadmyofebis evakuaciisaTvis avadmyofebis evakuaciisaTvis avadmyofebis evakuaciisaTvis momzadeba momzadeba momzadeba momzadeba saevakuacio gegmis ganxorcielebisas erTerTi umTavresi adgili ukavia daWrilebis (avadmyofebis) winasaevakuacio RonisZiebebis Catarebas. yoveli samedicino etapis Sesabamisi samedicino rgolis ZiriTadi amocanaa iseTi samkurnalo-profilaqtikuri RonisZiebebis Catareba, romelic mimarTulia dazianebulTa mdgomareobis stabilizaciisken, raTa maTi transportireba moxdes garTulebis gareSe. daWrilebis (avadmyofebis) mdgomareobis gaTvaliswinebiT yalibdeba T jgufebi. daWrilebis (avadmyofebis) saevakuaciod mosamzadeblad samkurnalo RonisZiebebi tardeba Semdegi mimarTulebebiT: a) zogadi mdgomareobis kontroli; b) sisxlis danakargis koreqcia; g) tkivilis sindromis, fsiqomotoruli aRgznebisa da krunCxvebis moxsna ; d) gulsisxlZarRvisa da sunTqvis sistemebis normalizacia ;
124
e) nawlavebisa da Sardis buStis ganTavisufleba; v) artaSanebisa da naxvevebis Semowmeba, naklovanebebis SemTxvevaSi maTi gasworeba.
daWrilebisadaWrilebisadaWrilebisadaWrilebisa da avadmyofebis saeda avadmyofebis saeda avadmyofebis saeda avadmyofebis saevakuacio vakuacio vakuacio vakuacio transportSi transportSi transportSi transportSi ganTavsebaganTavsebaganTavsebaganTavseba dazianebulebis saevakuacio transportSi ganTavsebis dros daculi unda iqnas Semdegi wesebi: - pirvel rigSi unda ganTavsdnen sakaceze mwoliare mZime daWrilebi (avadmyofebi); - transportSi daWrilebis (avadmyofebis) or iarusad ganlagebis SemTxvevaSi, pirvel rigSi montaJdeba zeda iarusis sakace, xolo Semdeg qveda, maTi aucilebeli dafiqsirebiT; - sakaceze mwoliare mZime daWrilebi (avadmyo-febi) unda ganlagdnen TaviT kabinisken; - kombinirebuli ganlagebis dros sakaceebi Tavsdeba transportis wina nawilSi. - mZimed dazianebulebs, romlebic saWiroeben transportirebis ufro damzogav pirobebs, ganaTavseben sakaceebze ara umaRles meore iarusisa; - dazianebulebi satransporto artaSnebiT da TabaSiris naxvevebiT ganTavsdebian salonis zeda iarusze; - sakaceebis Tavis nawili unda iyos mimarTuli kabinisaken da aweuli unda iyos 10-15 sm maRla vidre fexis nawili, raTa transportis gadaadgilebisas Semcirdes dazianebulTa grZivi gadaadgileba. - msubuqad daWrilebi (mjdomareebi) evakotransportSi ganTavsdebian bolo rigSi gadmosakec skamebze, xolo satvirTo manqanebze- xis skamebze (ficrebze), romlebic damagrebulia gverdiT bortebs Soris. SeZlebisdagvarad, sasurvelia transportSi CatvirTva ganxorcieldes dazianebebis xasiaTis da lokalizaciis gaTvaliswinebiT (erTprofiliani), rac mniSvnelovnad gagviadvilebs maT daniSnulebriv evakuacias da Seamcirebs saavadmyofos Soris gadayvana-gadmoyvanas. dazianebulTa transportireba Wrilobis lokalizaciis mixedviT unda Catardes Semdeg mdgomareobebSi:
� zeda kidurebis da saxis msubuqi dazianebebi – mjdomare mdgomareobaSi an
fexiT gadaadgileba Tanmxleb pirebTan erTad;
� ugono mdgomareobaSi myofi dazianebulebi – gverdze mwoliare
mdgomareobaSi;
� gul-mkerdis, muclis da menjis organoebis dazianebis mqone dazianebulebi
– naxevrad mjdomare mdgomareobaSi, muxlebSi moxrili fexebiT;
� xerxemlis dazianebis an motexilonis mqone daWrilebi ugono
mdgomareobaSi – mucelze woliT mdgomareobaSi;
� menjis Zvlebis motexilobebis da muclis Wrilobebis mqone dazianebulebi
– zurgze mwoliare, fexebgadaSlili, muxlebSi moxril mdgomareobaSi,
fexebqveS moTavsebuli muTaqiT;
� gonebaze myofi TavSi, xerxemalSi an qveda kidurebSi daWrilebi – zurgze
mwoliare mdgomareobaSi.
daWrilebisa da avadmyofebis saevakuacio transportiT daWrilebisa da avadmyofebis saevakuacio transportiT daWrilebisa da avadmyofebis saevakuacio transportiT daWrilebisa da avadmyofebis saevakuacio transportiT gadayvagadayvagadayvagadayvanananana
125
dazianebulebis saevakuacio transportiT gadayvanis dros daculi unda iqnas Semdegi wesebi: - transportma moZraoba unda daiwyos frTxilad, biZgebis gareSe, miTumetes uswormasworo gzebze, vinaidan mZRolis arasworma moqmedebam SeiZleba gamoiwvios dazianebulis mdgomareobis destabilizacia; - transportma unda imoZraos winaswar gansazRvruli siCqariTa da marSrutiT, daWrilebis (avadmyofebis) mdgomareobis gaTvaliswinebiT; - did manZilze moZraobisas, yovel or saaTSi erTxel mainc, unda gakeTdes Sesveneba daWrilebis (avadmyofebis) mdgomareobis Sefasebisa da saWiroebis SemTxvevaSi cxeli ulufis misaRebad; - pirveli Sesveneba, daWrilebis (avadmyofebis) ganlagebis Semowmebis mizniT, keTdeba moZraobis dawyebidan 30 wuTis Semdeg. bunebrivia, rom dazianebulTa yovelgvari transportireba aris iZulebiTi zoma. sruliad naTelia misi arakeTilsasurveli zemoqmedeba paTologiuri procesis mimdinareobaze da Sesabamisad dazianebulis mdgomareobaze. yovelgvarma transportma unda uzrunvelyos dazianebulTa evakuacia dazianebis keridan samkurnalo dawesebulebebSi minimalur vadebSi da minimalurad damzogav reJimSi, romelzedac bevrad aris damokidebuli yoveli konkretuli dazianebulis daxmarebis saboloo Sedegi. saevakuacio saSualebebi saevakuacio saSualebebi saevakuacio saSualebebi saevakuacio saSualebebi samedicino evakuaciis saSualebad gamoiyeneba: a) saxmeleTo sanitaruli transporti, rogorc borbliani aseve muxluxa; b) sanitaruli aviacia (vertmfreni, TviTmfrinavi); g) sazRvao transporti (gemebi, katarRebi da sxv.). saevakuacio saSualebebi aRWurvili unda iyos kavSirgabmulobis sistemebiT. geografiuli da klimaturi pirobebidan gamomdinare, reliefisa da landSaftis gaTvaliswinebiT, evakuaciisTvis SeiZleba gamoyenebul iqnas nebismieri moZravi saSualebebi, maT Soris sapalne cxovelebi (cxeni, viri da sxva). dazianebulTa did manZilze evakuaciisaTvis upiratesoba eniWeba saaviacio transports (Sveulmfrenebi, TviTmfrinavebi), romlebic uzrunvelyofen samkurnalo dawesebulebebSi dazianebulTa yvelaze damzogav da swraf miyvanas. sahaero saSualebebidan dazianebulTa evakuaciisaTvis SeiZleba gamoyenebuli iyos samoqalaqo da samxedro-satransporto aviaciis sxvadasxva tipis Sveulmfrenebi da TviTmfrinavebi, romlebic aRiWurveba specialuri mowyobilobebiT, kerZod salonebSi montaJdeba sakaceebi, sanitarul-sameurneo da samedicicino danadgarebi. katastrofebis dros masobrivi sanitaruli danakargis pirobebSi dazianebulTa transportirebisa da dazianebis kerebSi samedicino formirebebis d samedicino aRWurvilobis droulad Sesayvanad Seufasebelia mZime TviTmfrinavebis da vertmfrenebis – (herkulesebis, irokezebis da Sinukebis) gamoyeneba. sahaero transportis upiratesobaa dazaralebulTa swrafi da usafrTxo evakuacia, rac xels uwyobs
� sikvdilianobis Semcirebas
� Sromisunarianobis swraf aRdgenas
� Semcirebulia evakuaciis etapebis raodenoba
� Znelad misadgomi da mTiani adgilebidan SesaZlebelia dazaralebulTa
usafrTxo gamoyvana
126
magram sahaero evakuaciis dros gaTvaliswinebuli unda iqnes frenis dros adamianis organizmze moqmedi uaryofiTi faqtorebi, kerZod:
� dabali saerTo barometruli wneva da misi cvalebadoba;
� atmosferul haerSi Jangbadis dabali parcialuri wneva;
� sahaero transportis arahermetiul kabinebSi temperaturis cvalebadoba;
� statokinetikuri da orTokinetikuri gamaRizianeblebi (aCqareba, xmauri,
vibracia da sxva).
� wnevisa da Jangbadis cvalebadoba iwvevs im daWrilebisa da avadmyofebis
mdgomareobis gauaresebas, visac aqvs gul-sisxlZarRvTa da sasunTqi
sistemebis darRvevebi. Aaseve iwvevs organizmSi dekompresiul darRvevebs,
Tu RruebSi arsebul airs ar aqvs Tavisufali gasasvleli (daxuruli
pnevmoToraqsi, pnevmocefalia, meteorizmi, gavrcelebuli kanqveSa da
kunTebSua emfizema).
� sahaero transportiT evakuaciis dros SeiZleba ganviTardes sahaero
daavadeba (airsick-ness-airsiqnisi), romelsac axasiaTebs sensoruli,
moZraobiTi da vegetatiuri darRvevebis simptomokompleqsi.
vertmfrenebis upiratesobvertmfrenebis upiratesobvertmfrenebis upiratesobvertmfrenebis upiratesoba SemdegSi mdgomareobs:a SemdegSi mdgomareobs:a SemdegSi mdgomareobs:a SemdegSi mdgomareobs: � maTi saSualebiT SeiZleba ganxorcieldes, horizontaluri, vertikaluri,
gverdiTi da brunviTi frena
� aqvT kargi manevrirebis unari da saWiroeben mcire dasafren adgils
samxedro vertmfrenebis tipebia � OH_ sadazvervo
� UH _ utilitaruli
� CH _ satvirTo-satransporto
� sahaero evakuaciisaTvis gamoiyeneba UH da CH tipis
vertmfrenis ekipaJi: � p-1 pirveli klasis piloti
� p-2 meore klasis piloti
� eqimi
� eqTani (paramedikosi)
pacientis ayvana bortze kontroldeba 1 klasis pilotis mier, ganlageba xdeba pacientebis mdgomareobis mixedviT mokle manZilze evakuaciisaTvis upiratesia saxmeleTo (saavtomobilo, muxluxa) transporti. avtomobilis gadaadgilebis siCqare ganisazRvreba –
- gzis safaris,
- gzebze mxedvelobis.
127
- wlis drois,
- dRe-Ramis da a.S. mdgomareobiT.
garkveuli upiratesoba saavtomobilo da sarkinigzo transportTan SedarebiT gaaCnia sazRvao da samdinaro transports (Cqarosnuli katarRebi, TevzsaWeri da satvirTo gemebi, bornebi da sazRvao lainerebi). am xomaldebis Sesabamisad mowyoba moiTxovs minimalur dros da danaxarjebs. transportSi dazianebulTa CatvirTvis adgili SeirCeva dazianebis kerasTan rac SeiZleba axlos dasenianebis da xanZrebis zonis farglebs gareT. gadaudebeli samedicino daxmarebis brigadebis (eqim-meddebis, meddebis) da sxva formirebebis Semosvlamde maT mosavlelad gamoiyofa saswrafo samedicino daxmarebis da samaSvelo razmebis samedicino personali. dazianebulTa didi moculobis transportiT (sahaero, sarkinigzo, wylis transportiT) masobrivi evakuaciis dros CatvirTvis da gadmotvirTvis adgilebSi moewyoba e. w. datvirTvis moedani , sadac katastrofis medicinis an adgilobrivi samkurnalo-profilaqtikuri dawesebulebebis xarjze gaiSleba saevakuacio -mimRebi punqtebi, romlis mTavar amocanas warmoadgens: - dazianebulTa miReba, - daxarisxeba, - pirveli samedicino daxmareba - maTTvis saevakuaciod mosamzadebeli RonisZiebebis Catareba, - satransporto saSualebebSi CatvirTva –CamotvirTva - Sesabamis samkurnalo dawesebulebebSi evakuacia.
fsiqikuri aRgznebis mdgomareobaSi myof dazianebulTa (avadmyofTa) evakuaciis dros miiReba zomebi, romlebic gamoricxavs maTi vardnis SesaZleblobas (sakaceebze qamrebiT fiqsireba, sedatiuri samkurnalwamlo saSualebebis gamoyeneba, maTze zedamxedveloba axlomjdomi dazianebulebis da Tanmxlebi pirebis mier. saorgansaorgansaorgansaorganizacio izacio izacio izacio sakiTxebidan yuradReba eqceva aseve: a) daWrilebis (avadmyofebis) Sesabamisi dokumentaciis Sevsebasa (avadmyofobis istoria, saevakuacio baraTi da sxva) da pasuxismgebel pirze gacemas; b) daWrilebis (avadmyofebis) piradi nivTebis gacemas; g) daWrilebis (avadmyofebis) kvebiTa da sanivTe qonebiT uzrunvelyofas.
mTian regionebSimTian regionebSimTian regionebSimTian regionebSi saevakuacio RonisZiebebis dagegmvisas gasaTvaliswinebelia Semdegi sirTuleebi: a) klimaturi pirobebis cvalebadobas (wvima, qari, nisli, Tovli); b) mTiani reliefis gadalaxvis siZneleebs; g) saevakuacio transportis moZraobis dabal siCqares; d) zvavsaSiSroebas; e) did simaRleebze Jangbadis ukmarisobas; v) mZRolebisa da mfrinavebis momzadebis dones; z) saevakuacio transportSi damontaJebuli samedicino mowyobilobis dgomareombas; T) dasaxlebuli punqtebis arsebobas; i) sapalne cxovelebis arsebobas; k) mZime pirobebSi transportirebisas daWrilebSi (avadmyofebSi) SesaZlo letalobis SemTxvevebs; l) saevakuacio drois gazrdas; m) mdinareebze gadasasvleli xidebis arsebobas; n) samTo xelsawyoebis gamoyenebas; o) samedicino qvedanayofebis Sesabamisi resursebiT gaZlierebas.
128
masobrivi dazianebulTa evakuaciisTvis saWiro saerTo drois gaTvlis formula da TiTeuli maCvenebelis ganmarteba:
T = N × t/U × n T - saerTo dro; t- erTi reisis dro; N - dazianebulebis saerTo raodenoba; n – dazianebulebis raodenoba erT CatvirTvaze;
U - saWiro saevakuacio saSualebebis raodenoba;
TTTTemaemaemaema№ 8888
qimiuriimiuriimiuriimiuri/radiaciuli incidentebi/radiaciuli incidentebi/radiaciuli incidentebi/radiaciuli incidentebi
qimiuri iaraRi. qimiuri agentebi. qimiuri agenqimiuri iaraRi. qimiuri agentebi. qimiuri agenqimiuri iaraRi. qimiuri agentebi. qimiuri agenqimiuri iaraRi. qimiuri agentebi. qimiuri agentebi toqsikologiuri da tebi toqsikologiuri da tebi toqsikologiuri da tebi toqsikologiuri da taqtikuri klasitaqtikuri klasitaqtikuri klasitaqtikuri klasiffffikaciaikaciaikaciaikacia
miuxedavad mravali xelmowerili saerTaSoriso konvenciisa Tu
xelSekrulebisa qimiuri iaraRis gamoyenebas adgili hqonda - vietnamSi 1969w, halabjaSi 1988w, tokios metroSi 1995w da a.S).
qimiuri iaraRi gankuTvnilia cocxali Zalis gasanadgureblad, iwvevs swraf sikvdils, warmoadgens masobrivi ganadgurebis iaraRs. qimiur iaraRs uwodeben qimiur agentebs (momwamlav nivTierebebs) da maTi gamoyenebis saSualebebs.
129
qimiur agentebs uwodeben toqsiur qimiur naerTebs, romlebic gankuTvnilia
mowinaaRmdegis cocxali Zalis gasanadgureblad sabrZolo moqmedebebis dros. TiTeul sabrZolo qimiur agents gaaCnia Tavisi Sifri.
qimiuri iaraRis gamoyeneba, warmoeba da Senaxva akrZalulia haagis konvenciiT (1899w), Jenevis xelSekrulebiT (1925w) da Jenevis konvenciiT (1993w). 1993 wels konvencias xeli saqarTvelom moawera.
organizmze moqmedebis mixedviT isini iyofian nervuli - tabuni, zarini, zomani, ciklozarini, noviCoki ; kan-rezorbciul - gogirdovani ipriti, azotovani ipriti, luiziti ; sisxlis - qlorciani , cianwyalbadmJava ; mxuTav - fosgeni , difosgeni , qlorpikrini ; fsiqoqimiur - bi-zeti ; cremlden da gamaRizianebel si-esi si-ari agentebad. moqmedebis siswrafis mixedviT qimiuri agentebi iyofian – sasikvdilo, mwyobridan droebiT gamomyvanad da mcire droiT mwyobridan gamomyvan agentebad. gamoyenebis dros qimiuri agentebi imyofebian aerozolur, airwveTovan mdgomareobaSi (kvamli, nisli). qimiuri agentebis gamoyenebisas warmoqmnili Rrubelis gavrcelebis siRrme tyian adgilebSi 1.5-3 jer mcirea, vidre Ria adgilebSi. ganasxvaveben mdgrad da aramdgrad qimiur agentebs. mdgradia romelTa duRilis temperatura aRemateba 150 graduss da teritoriaze inarCuneben toqsiurobas 1 saaTze meti xnis ganmavlobaSi (kvireebi, Tveebi). agentebi 150 gradusze naklebi duRilis temperaturiT ganekuTvnebian aramdgrad qimiur agentebs da inarCuneben toqsiurobas teritoriaze 1 saaTamde.
taqtikuri klasifikaciiT qimiuri agentebi iyofian mdgrad (mag: zarini, zomani, luiziti) da aramdgrad (mag: qlorciani, fosgeni, difosgeni), swrafad moqmed (mag: cianwyalbadmJava) da nela moqmed (ipriti) agentebad. mdgradi agentebi gankuTvnilia xangrZlivi droiT teritoriis dasabinZureblad. am dros dabinZurebul teritoriaze gaZnelebulia gadaadgilebis da manevrirebis SesaZleblobebi da aucilebelia individualuri Tavdacvis saSualebebis gamoyeneba. swrafad moqmedi qimiuri agentebis gamoyenebisas sanitarul danakargebs adgili aqvs qimiuri agentebis gamoyenebidan 1 saaTis ganmavlobaSi, nela moqmedi qimiuri agentebis gamoyenebisas sanitaruli danakargebi warmoiqmneba agentebis gamoyenebidan 1 saaTis Semdeg (Tu mowinaaRmdege ar gavida dabinZurebuli teritoriidan an ar gamoiyena Tavdacvis saSualebebi).
qimiuri agentebi organizmSi aRweven yvela arsebuli gziT: inhalaciuri, kanis da saWmlis momnelebeli gziT. qimiuri iaraRis gamoyenebisas did sirTules warmoadgens sanitaruli danakargebis gansazRvra, radganac gasaTvaliswinebelia uamravi faqtori, qimiuri agentebis saxeoba (mdgradia, aramdgradia, swrafad moqmedia Tu sxva), toqsiurobas (letaluri doza iqna gamoyenebuli, droebiT mwyobridan gamomyvani doza iqna gamoyenebuli Tu sxva), garemo faqtorebi (wvima, Tovli, qari, maRali temperatura da a.S).
130
nervuli agentebi. fizikonervuli agentebi. fizikonervuli agentebi. fizikonervuli agentebi. fiziko----qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi SeRwevis SeRwevis SeRwevis SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis etapebzegzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis etapebzegzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis etapebzegzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis etapebze
tabuni warmoadgens ufero, usuno qimiur agents. duRilis temperatura 151
gradusi. zarini - ufero, usuno. duRilis temperatura 158 gradusi. zomani - ufero, usuno. duRilis temperatura 200 gradusi. yvela V-gazi - ufero, usuno. duRilis temperatura 300 gradusi. zemoT ganxiluli qimiuri agentebi mdgradi da swrafad moqmedebia. ixsnebian organul gamxsnelebSi (benzini, benzoli, diqloreTani da a.S)
klinikur suraTSi ganasxvaveben: msubuq anu miozur formas - miozi ,
akomodaciis darRveva, Zlieri salivacia, xvela, gaZnelebuli sunTqva, SeiZleba daematos miofibrilacia, sisuste. saSualo anu bronqospazmuli forma – miofibrilacia vrceldeba mTel organizmze, bradikardia, bronqospazmi;
mZime anu krunCxviTi forma – bronqospazmi, cianozi, art. wneva daqveiTebuli,
sasunTqi gzebis daxSoba, tonuri da klonuri krunCxvebi, romelic mTavrdeba nervul-kunTovani dambliT;
elviseburi forma - 5-10 wuTi mimdinareobs faruli stadia, aranair klinikur niSnebs gamovlineba ara aqvs, dazianebuli iRupeba. am formis mkurnaloba ar arsebobs.
131
saSualo sasikvdilo doza inhalaciuri gziT zemoqmedebisas Seadgens 0.01 mg/l, saSualo sasikvdilo doza kanis gziT Seadgens 0.1 mg/kg.
nervuli qimiuri agentebis gamoyenebis SemTxvevaSi swrafad unda moxdes airwinaRis Camocma, individualuri damcavi kombinizonis Cacma kerZod: qimiuri Setevisas an mosalodneli qimiuri Setevisas Tqven unda SewyvitoT sunTqva da saswrafod gaikeToT airwinaRi.
ar daelodoT brZanebas an gangaSis gamocxadebas qvemoT moyvanili garemoebis SemTxvevaSi:
kankankankan----rezorbciuli agentebi. fizikorezorbciuli agentebi. fizikorezorbciuli agentebi. fizikorezorbciuli agentebi. fiziko----qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba.
organizmSi SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba organizmSi SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba organizmSi SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba organizmSi SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba
evakuaciis etapebzeevakuaciis etapebzeevakuaciis etapebzeevakuaciis etapebze
gogirdovani ipriti warmoadgens muqi ruxi feris zeTisebur siTxes mdogvis
an nioris damaxasiaTebeli suniT, duRilis temperatura 217 gradusi; azotovani
ipriti - ufero, usuno siTxea, duRilis temperatura 233 gradusi; luiziti –
moyviTalo feris siTxe nemsiwveras suniT, duRilis temperatura 193 gradusi;
yvela ganxiluli qimiuri agenti mdgradi da nela momqmedia. ixsnebian organul
gamxsnelebSi cudad wyalSi.
klinikur suraTSi ganasxvaveben: farul, eriTematozul, vezikulur,
bulozur, wylulovan da nekrozul stadiebs.
132
faruli stadia mimdinareobs 2-4 sT, eriTematozuli stadiisaTvis
damaxasiaTebelia SeSupeba, SewiTleba, mtkivneuloba
vezikuluri stadiisaTvis damaxasiaTebelia mravlobiTi wvrilbuStukovani
gamonayari (Zewkvis formis)
bulozuri stadiisaTvis damaxasiaTebelia didi zomis bulebis warmoqmna
ZiriTadad sxeulis daucvel adgilebSi (kisris da xelis mtevnis midamoSi.
wylulovani stadiisaTvis damaxasiaTebelia ujredebis xrwna, nekrozuli
stadiisaTvis ujredebis kvdoma
klinikur suraTSi ganasxvaveben Tvalis mxriv dazianebebs: koniunqtiviti,
keratokoniunqtiviti, baduris nekrozi
rezorbciul moqmedebaSi arCeven: kolaftoidur formas - mimdinareobs art.
wnevis daqveiTebiT, leikopenur formas, roca leikocitebi mcirdeba 500-mde da
naklebi, iprituli kaxeqsia, romelic rTuldeba meoradi infeqciiT da
mTavrdeba letalobiT.
ipritebs antidoti ar gaaCniaT. luizitis antidots warmoadgens 5% 5 ml
uniTioli. yuradReba unda mieqces im faqts rom kan-rezorbciuli qimiuri
agentebi advilad gadian kanis bariers da iwveven Zlier dazianebebs.
saSiSroebis SemTxvevaSi upirvelesad unda Camoicvas airwinaRi, Caicvas
damcavi kombinizoni da yuradReba miaqcios kombinizonis mdgomareobas.
Tvalebze ipritebis moxvedrisas saWiroa Tvalebis Camorecxva 2% sodiani
xsnariT, luizitis dros uniTioliT 5 % 5 ml. Semdgom etapze kanis
dazianebisas farTo speqtris antibiotikebi da dezintoqsikaciuri Terapia,
yovelive Cvenebebis mixedviT.
133
sisxlis agentebi. fizikosisxlis agentebi. fizikosisxlis agentebi. fizikosisxlis agentebi. fiziko----qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi SeRwevis qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi SeRwevis qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi SeRwevis qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi SeRwevis
gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis etapebzegzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis etapebzegzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis etapebzegzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis etapebze
cianwyalbadmJava warmoadgens ufero gamWvirvale siTxes, mware nuSis suniT,
duRilis temperatura 29 gradusi; qlorciani warmoadgens ufero, usuno siTxes
duRilis temperatura 13 gradusi; ixsnebian tuteebSi aratoqsiuri naerTebis
warmoqmniT, Sedian reaqciaSi glukozasTan da gogirdTan aratoqsiuri
rodanidebis warmoqmniT. sisxlis agentebi warmoadgenen aramdgrad da swrafad
moqmed qimiur agentebs.
klinikur suraTSi ganasxvaveben elvisebur da nela mimdinare formebs:
elviseburi forma viTardeba maSin, rodesac organizmSi mcire droSi
SeiWreba Sxamis didi raodenoba, dazianebuli kargavs gonebas, viTardeba
tonur-klonuri krunCxvebi, ramodenime wuTSi sunTqva Cerdeba, Semdeg guli
Cerdeba da mTavrdeba letalobiT.
nela mimdinare formaSi ganasxvaveben:
dawyebiT stadias - pirSi liTonis gemo, gulisreva, Tavbrusxveva, Zilianoba,
tkivilebi gulis areSi
qoSinis stadia - qoSini, taqikardia, icvleba bradikardiiT, progresirebadi
bradikardia, kani da lorwovani vardisferi.
krunCxviTi stadia – tonur-klonuri krunCxvebi gadadis tonurSi, tonuri
gadadis trizmSi, trizmi opistotonusSi. am stadiaze aRiniSneba uneblie
Sardva, defekacia.
paralizuri stadia – adgili aqvs nervuli sistemis da sicocxlisaTvis
aucilebeli centrebis dazinebas, sunTqva zerele, pulsi Zafiseburi.
dazianebulebi iRipebian sunTqvis da gul-sisxlZarRvTa centrebis damblis
gamo.
134
airwinaRis Camocmis Semdgom xdeba kombinizonis Camocma. mkurnaloba
mravalferovania: glukoza, amilnitriti, natriumis nitriti, natriumis
Tiosulfati, karg Sedegs iZleva oqsigeno da oqsibaroTerapia.
mxuTavi agentebi. fizikomxuTavi agentebi. fizikomxuTavi agentebi. fizikomxuTavi agentebi. fiziko----qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi
SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis
etapebzeetapebzeetapebzeetapebze
fosgeni warmoadgens ufero, usuno siTxes, dampali vaSlis damaxasiaTebeli
suniT, duRilis temperatura 8 gradusi; difosgeni warmoadgens ufero, usuno
siTxes, duRilis temperatura 128 gradusi; mxuTavi qimiuri agentebi
warmoadgenen armdgrad da nela moqmed agentebs. cudad ixsnebian wyalSi,
kargad organul naerTebSi, Sedian tuteebTan reaqciaSi aratoqsiuri naerTebis
warmoqmniT.
klinikur suraTSi ganasxvaveben: refleqtorul, farul da filtvebis
seSupebis stadiebs.
refleqtoruli stadia - viTardeba agentebTan kontaqtisTanave.
damaxasiaTebelia sisuste moTenTiloba, duJi, Tvalebisa da zemo sasunTqi
gzebis gaRizianeba, cremldena. cemineba
135
faruli stadia – misi xangrZlivoba 24 sT. klinikuri simptomatika
gamoxatuli ar aris. am stadias kidev cru gamojanmrTelebis stadias uwodeben.
filtvebis mwvave SeSupebis stadia – iwyeba e.w. lurji hipoqsiiT. kani
dalorwovani garsi cianozuri, didi raodenobiT qafiani da sisxliani naxveli,
xvela. auskultaciiT wvrilbuStukovani sveli xixini, Jangbadis parcialuri
wneva daqveiTebulia, naxSirorJangis parcialuri wneva momatebuli. mZime
SemTxvevaSi lurji hipoqsia gadadis rux hipoqsiaSi. kani da lorwovani garsi
nacrisferi, arteriuli wneva daqveiTebuli, pulsi Zafiseburi. am dros
naxSirorJangis parcialuri wnevac qveiTdeba (hipoknia)
mxuTavi qimiuri agentebis gamoyenebis SemTxvevaSi swrafad unda moxdes
airwinaRis Camocma, individualuri damcavi kombinizonis Cacma kerZod: qimiuri
Setevisas an mosalodneli qimiuri Setevisas Tqven unda SewyvitoT sunTqva da
saswrafod gaikeToT airwinaRi. ar daelodoT brZanebas an gangaSis
gamocxadebas.
airwinaRis Camocmis Semdgom xdeba kombinizonis Camocma. mxuTav qimiur
agentebs antidoti ar gaaCniaT. mkurnaloba Cvenebebis mixedviT. karg Sedegs
iZleva oqsigenoTerapia, qafCamqrobi saSualebebis gamoyeneba 96%-iani spirti,
10% antifomsilani, kalciumis preparatebi da osmodiuretikebi, steroidebi,
deqsametazoni, sagule saSualebebi digoqsini, strofantini, antibiotikebi
136
cremldeni da gamaRizianebeli agentebi. fizikocremldeni da gamaRizianebeli agentebi. fizikocremldeni da gamaRizianebeli agentebi. fizikocremldeni da gamaRizianebeli agentebi. fiziko----qimiuri Tvisebebi. qimiuri Tvisebebi. qimiuri Tvisebebi. qimiuri Tvisebebi.
toqsiuroba. organizmSi SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino toqsiuroba. organizmSi SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino toqsiuroba. organizmSi SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino toqsiuroba. organizmSi SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino
daxmareba evakuaciis etapebzedaxmareba evakuaciis etapebzedaxmareba evakuaciis etapebzedaxmareba evakuaciis etapebze
si-esi – ufero kristaluri nivTiereba pimpilis suniT, duRilis temperatura
315 gradusi. cudad ixsneba wyalSi, kargad acetonSi da qloroformSi.
inarCunebs mdgradobas 2 kviris ganmavlobaSi
mcire koncentraciiT zemoqmedebisas aRizianebs Tvalebs da zemo sasunTq
gzebs
maRal koncentraciebSi iwvevs kanis Ria adgilebis dazianebas, sunTqvis
centris damblas, gulis gaCerebas da sikvdils. damaxasiaTebeli simptomebia:
orientaciis darRveva, Tvalebis wva da tkivili gilmkerdis midamoSi,
cremldena, Tvalebis xamxami, xveleba, cemineba, cxviridan sisxliani gamonadeni,
piris Rrus da yelis wva
dabinZurebuli kvadratidan gamosvlis da airwinaRis Camocmis Semdeg
simptomebi qreba 15-20 wuTis Semdeg da mTlianad qreba 1-3 saaTis ganmavlobaSi
137
dabinZurebuli teritoriidan gamoyvanisas aucilebelia dazianebulze
qimiuri monitoringis Catareba (cremldeni qimiuri agentebi warmoadgenen
mdgrad qimiur agentebs) da evakuacia Semdgom etapze
fsiqoqimiuri agentebi. fizikofsiqoqimiuri agentebi. fizikofsiqoqimiuri agentebi. fizikofsiqoqimiuri agentebi. fiziko----qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi qimiuri Tvisebebi. toqsiuroba. organizmSi
SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis SeRwevis gzebi. klinikuri suraTi. samedicino daxmareba evakuaciis
eeeetapebzetapebzetapebzetapebze
fsiqoqimiuri agentebi iwveven droebiT Seqcevad fsiqozs. “qimiuri iaraRis
akrZalvis konvenciaSi” isini miTiTebuli ar aris.
dieTilamidlizerginis mJava – warmoadgens TeTri feris usuno kristalur
fxvnils. organizmze moqmedebs inhalaciuri da peroraluri gziT. duRilis
temperatura 175 gradusi. warmoadgens mdgrad qimiur agents. bi-zeti -
warmoadgens usuno ufero kristalur qimiur agents. organizmze moqmedebs
inhalaciuri da peroraluri gziT. duRilis temperatura 333 gradusi.
warmoadgenen mdgrad qimiur agentebs.
dieTilamidlizerginis mJavis simptomatika iwyeba 15-20 wuTis Semdeg da
maqsimums aRwevs 2-5 saaTis Semdeg. gamoyofen simptomokompleqsebis 3 jgufs:
1.somaturi – saerTo sisuste, Tavbrusxveva, kankali, gulisreva, dabinduli
mxedveloba
2.percefciuli – ferebis da formis aRqmis gaukuRmarTeba, fiqsirebis gaZneleba.
3.fsiqiuri – ganwyobilebis cvalebadoba
damaxasiaTebelia mxedvelobiTi halucinaciebi, sivrcisa da drois SegrZnebis
darRveva.
fsiqozi narCen movlenebs ar tovebs, ZiriTadad mimdinareobs xatovani
iluziebisa da halucinaciebis fonze.
138
bizetisaTvis damaxasiaTebelia faruli periodi 3 saaTamde, Semdgom piris
simSrale, gugebi gafarToebuli (midriazi) mxedvelobis daqveiTeba, pulsi
aCqarebuli, wneva momatebuli. mZime mowamvlis SemTxvevaSi 4-12 saaTis Semdeg
irRveva adeqvaturi reaqcia garSemo faqtorebze, irRveva azrebis Camoyalibebis
unari, viTardeba mxedvelobiTi da smeniTi halucinaciebi, matulobs
agresiuloba.
2-4 dRis Semdeg dgeba sruli gamojanmrTeleba mkurnalobis gareSe. gadatanil
fsiqozze nawilobrivi an sruli amnezia.
birTvuli iaraRi. birTvuli iaraRis damazianebeli faqtorebis birTvuli iaraRi. birTvuli iaraRis damazianebeli faqtorebis birTvuli iaraRi. birTvuli iaraRis damazianebeli faqtorebis birTvuli iaraRi. birTvuli iaraRis damazianebeli faqtorebis
daxasiaTeba. afeTqebebi simaRlis mixedviT. samedicino daxmarebis daxasiaTeba. afeTqebebi simaRlis mixedviT. samedicino daxmarebis daxasiaTeba. afeTqebebi simaRlis mixedviT. samedicino daxmarebis daxasiaTeba. afeTqebebi simaRlis mixedviT. samedicino daxmarebis
aRmoCenis Taviseburebebi evakuaciis etapebzeaRmoCenis Taviseburebebi evakuaciis etapebzeaRmoCenis Taviseburebebi evakuaciis etapebzeaRmoCenis Taviseburebebi evakuaciis etapebze
birTvuli iaraRi warmodgenilia treadiT – birTvuli bombi, TermobirTvuli
da neotronuli bombiT. birTvul iaraRs gaaCnia udidesi damangreveli da
damazianebeli Zala. birTvuli iaraRis gamoyeneba ar aris akrZaluli
saerTaSoriso konvenciebiT, magram arsebobs zesaxelmwifoTa Sorisi
xelSekrulebebi romlebic iTvaliswineben birTvuli arsenalis Semcirebas.
139
birTvuli bombebis afeTqebis Semdgom adgili aqvs damazianebel
faqtorebs: - dartymiTi talRa; sinaTlis gamosxiveba; gamWoli radiacia;
radioaqtiuri dabinZureba; eleqtromagnituri impulsebi.
dartymiTi talRa warmoadgens Zlier SekumSul haeris masas, romelic
vrceldeba udidesi siswrafiT, radialurad, iwvevs Senobebis ngrevas da
adamianTa dazianebas. dartymiTi talRis moqmedebis radiusi damokidebulia
afeTqebis saxeobaze da simZlavreze.
dartymiTi talRis zemoqmedebisas adgili aqvs sasikvdilo travmebs,
sisxlCaqcevebs, sisxldenas yurebidan, cxviridan, kontuziebs, Rru organoebis
gaxeTqvas da sxva.
sinaTlis gamosxiveba warmoadgens gavarvarebul manaTobel sferos .
moqmedebs 10-20 wamis ganmavlobaSi. mis siaxloves yvelaferi lRveba. moqmedebis
radiusi damokidebulia afeTqebis saxoebaze da simZlavreze. sinaTlis
gamosxiveba iwvevs sawvavi nivTierebebis aalebas, ramac SeiZleba gamoiwvios
masiuri xanZrebi, xolo adamianTa da cxovelTa sxeulis sxvadasxva simZimis
damwvrobebi. garda amisa iwvevs sibrmaves. ganskuTrebiT RamiT, roca guga
gafarToebulia.
140
afeTqebis momentSi, miaxloebiT 15-20 wamis ganmavlobaSi, birTvuli da
TermobirTvuli reaqciebis Sedegad gamoityorcneba gama, alfa, beta da
neitronuli nawilakebi, magram gamWol radiacias ganekuTvneba mxolod gama da
neitronebi. 20kt (kilotona) sahaero afeTqebisas gamWoli radiaciis moqmedebis
radiusi Semdegnairad gamoixateba 800m – 100% sikvdilianoba, doza 10 000r
(rentgeni); 1.2km – 75% sikvdilianoba, doza 1000r; 2km – 1-2 xarisxis sxivuri
daavadeba, doza (50-200r).
aranakleb saxifaTo damazianebel faqtors warmoadgens
adgilmdebareobis radioaqtiuri dabinZureba. am faqtoris Tavisebureba
mdgomareobs imaSi, rom ziandeba Zalian didi teritoriebi, garda amisa misi
moqmedeba grZeldeba xangrZlivi drois ganmavlobaSi (Tveebi, kvireebi, wlebi).
afeTqebis Sedegad sokosebur RrubelSi arsebuli 200-mde radioaqtiuri
izotopi 35 elementisa cinkidan dawyebuli gadoliniT damTavrebuli mtvris
nawilakebTan erTad mimoibneva teritoriaze.
eleqtromagnituri impulsebi warmoadgenen eleqtro da magnituri
velebis nakads. isini warmoiqmneba atmosferoSi Weqa-quxilis msgavsad da
gatardeba antenebSi, eleqtrogadamcem xazebSi mZlavri denis saxiT.
eleqtromagnituri impulsebi iwvevs satelevizio, sareleo, satelefono, radio
da sxva komunikaciebis mwyobridan gamoyvanas.
141
pirvel daxmarebas safrTxis SemTxvevaSi warmoadgens TavSesafrebis
gamoyeneba, TavSesafris ar arsebobis SemTxvevaSi SesaZlebelia gamoyenebuli
iqnas sabrZolo manqanebi, tankebi da sxva teqnika.
daculi unda iqnas wyali da produqtebi. gamoyenebuli unda iqnas
radioproteqtori kaliumis iodidi – amcirebs farisebri jirkvlis kibos
riskis albaTobas. gankuTvnilia raTa minimumamde dayvanili iqnas organizmSi
radioaqtiuri iodis Calagebis procesi . gansakuTrebiT saxifaToa
radioaqtiuri iodis moxvedra bavSvebSi da 18 wlamde axalgazrdebSi.
pirveladi reaqciis dros dazianebuls unda mieces Rebinebis sawinaaRmdego
saSualeba doprokini
Semdgom Camoecvas airwinaRi, kombinizoni da evakuirebuli iqnas Semdgom
etapze. kombinirebuli dazianebebis SemTxvevaSi upirvelesi daxmareba unda
aRmouCndes im dazianebulebs romlebsac aReniSnebaT damwvroba, sisxldena,
Zvlebis motexiloba.
radiometruli da dozimetruli konroliradiometruli da dozimetruli konroliradiometruli da dozimetruli konroliradiometruli da dozimetruli konroli
radiometruli da dozimetruli kontrolis arsi mdgomareobs gamosxivebisa
da dasxivebis dozis gansazRvraSi da am ukanasknelis Sedareba samamulo da
saerTaSoriso radiaciuli usafrTxoebiT dadgenil normebTan.
142
xazi unda gaesvas im faqts rom, periodulad aucilebelia damcavi
mowyobilobebis kontroli dozimetruli xelsawyoebis saSualebiT, vinaidan
droTa ganmavlobaSi mTlianobis SeumCnevelma darRvevam SeiZleba gamoiwvios
(betonis da baritobetonis gadaRobvaSi bzarebis gaCenam, tyviis furclebis
gaglejvam, Senobebi, romlebic gankuTvnilia radioaqtiur izotopebTan samuSaod
da a.S) mavne zemoqmedeba momuSave personalze.
saTavsoebi sadac inaxeba radioaqtiuri wyaroebi, rantgenis aparatebi da
sxva samedicino xelsawyoebi romlebic gamoiyeneba onkologiaSi aucilebelia
sahaero gaTbobis gaTvaliswineba, agreTve gamwovi ventilaciis mowyoba aranakleb
xuTjeradi
haercvliT. TveSi erTxel aucilebelia saTavsis generaluri wmenda - kedlebis,
fanjrebis, karebis da avejis specialuri damuSaveba.
radioaqtiur nivTierebebTan muSaobis dawyebis win guldasmiT unda
Semowmdes ventilaciis moqmedeba, danadgarisa da individualuri dacvis
saSualebaTa mdgomareoba. danadgaris uwesrigobis SemTxvevaSi, misi eqspluatacia
dauyovnebliv unda Sewydes.
143
radioaqtiur nivTierebaTa transportireba unda xdebodes imgvarad, rom
gamoiricxos maTi daqcevis an dabnevis yovelgvari SesaZlebloba. radioaqtiuri
nivTiereba gadaaqvT specialuri SefuTvebiT. radioaqtiuri nivTierebebis
gadazidva SeiZleba nebismieri saxis transportiT. Qqalaqis farglebSi maTi
transportireba SeiZleba mxolod specialurad aRWurvili manqaniT da dacvis
TanxlebiT. transportirebis yvela SemTxvevaSi uzrunvelyofil unda iyos
rogorc gamyolis,
aseve garemomcveli xalxis gamosxivebisagan dacva.
radioaqtiuri narCenebis mocileba im sirTuleebTanaa dakavSirebuli, rom
radioaqtiurobis ganeitraleba fizikuri da qimiuri meTodebiT TiTqmis
SeuZlebelia.
akrZalulia radioaqtiuri naerTebis CaSveba Camdinare wylebSi, guburebSi,
romlebic gankuTvnilia Tevzisa da wyalSi mcurav frinvelTa saSeneblad,
agreTve im nakadulebsa da wyalsacavebSi, saidanac wyali Caedineba guburebSi.
radioaqtiuri narCenebis dasamarxavad gamoyofilia specialuri punqtebi,
romlebic Seicavs myar da Txevad narCenebisaTvis betonis e.w. sarkofagebs,
manqanebisa da konteinerebis gasawmend adgilebs, saqvabeebs, Senobebs
personalisaTvis dozirebul punqtebsa da gasasvlelebs.
sarkofagisaTvis adgilis arCevisas upiratesoba eniWeba im monakveTs, sadac
wyalgaumtari niadagia. teritoria SemoRobili da specialurad daculi unda
iqnes saTanado aRniSvnebiT da uzrunvelyofili dacviT. samarxSi gamoricxuli
unda iyos wylis SeRweva.
radioaqtiur nivTierebebTan da gamosxivebis wyaroebTan dozimetruli
kontrolis uzrunvelsayofad aucilebelia momsaxure personalis dasxivebis
dozis, aseve garemos radiaciuli fonis mudmivi monitoringi. monitoringis
moculoba damokidebulia radioaqtiur nivTierebebTan muSaobis xasiaTze. Tu
144
samuSao mimdinareobs daxurul wyaroebTan, maSin sakmarisia ZiriTad da damxmare
saTavsoebSi momsaxure personalis miRebuli dasxivebis dozis gazomva. Ria
radioaqtiur nivTierebasTan muSaobisas, magaliTad, cxel laboratoriaSi da
birTvul reaqtorebze, sadac SesaZlebelia radioaqtiuri nivTierebis gaJonva an
radioaqtiuri airebis da airozolebis warmoqmna, radiaciis gareTa nakadis donis
gazomvasTan erTad aucilebelia muSa da mosazRvre saTavsoebSi haeris da muSa
zedapiris radioaqtiuri
nivTierebebiT gaWuWyianebis donis kontroli.
periodulad unda Semowmdes dacvis RonisZiebeTa efeqturoba,
uzrunvelyofil unda iqnes yovelkvireuli (xolo saWiroebis SemTxvevaSi ufro
xSiri) kontroli garegani dasxivebis doneze, Txevadi narCenebis
radioaqtiurobis sistemuri kontroli.
radioaqtiur nivTierebebTan muSaobis adgilebSi radiaciuli mdgomareobis
Sefaseba xdeba radiometruli xelsawyoebiT. moqmedebis principi mdgomareobs im
cvlilebaTa efeqtebis registraciaSi, romlebic aRiZvreba nivTierebaSi
gamosxivebis
moqmedebis procesSi.
arsebobs maionizebeli gamosxivebis ionizaciuri, scintilaciuri,
fotografiuli, qimiuri da kalorimetriuli meTodebi.
ionizaciuri meTodi dafuZnebulia gamosxivebiT gamowveuli maionizebeli
efeqtis gazomvaze. nivTierebaSi gamosxivebis gavlis Tanxlebi efeqtis
aRmosaCenad gadamwodad ZiriTadad gamoiyeneba ionizaciuri kamerebi,
airganmuxtavi mricxvelebi, xolo maregistrirebeli sqemebi Seicavs mgrZnobiare
elementebs. Aam xelawyoebiT SesaZlebelia ara marto damuxtuli nawilakebis,
aramed gama-gamosxivebisa da neitronebis registrireba.
145
scintilaciuri meTodi eyrdnoba movlenebs, romlebsac adgili aqvs
deteqtorebad gamoyenebul zogierT kristalSi (naftalini, iodovani natriumi da
sxva). dasxivebis dros Tavisufali eleqtronebi kristalSi iwveven
damaxasiaTebel fluorescencias. nivTierebebs, romlebic maionizebeli
gamosxivebis moqmedebiT gamoasxiveben sinaTles, ewodeba scintilatorebi
(fluorebi, luminoforebi, fosforebi). Ffotoeleqtronuli mamravli saSualebas
iZleva scintilatoridan susti afeTqeba gardaqmnas sakmaod did
eleqtroimpulsad, romelic registrirdeba Cveulebrivi martivi eleqtruli
aparaturiT.
fotografiuli meTodi dafuZnebulia fotografiul firze maionebeli
gamosxivebis moqmedebaze. Ggamosxivebis dozis dadgena xdeba gansazRvruli
(cnobili) da gasazomi dozebiT dasxivebuli firebis gaSavebis xarisxis
SedarebiT.
kalorimetruli meTodi dafuZnebulia STanTqmul nivTierebaSi gamoyofili
siTbos gansazRvraze. es meTodi gamoiyeneba erToblivi da gama–neitronuli
gamosxivebis gansazRvrisaTvis birTvul reaqtorebSi, maCqareblebSi, sadac
STanTqmuli dozis simZlavre Seadgens ramdenime aTeul rads sT_Si.
dasaSvebi dasxivebis normebidasaSvebi dasxivebis normebidasaSvebi dasxivebis normebidasaSvebi dasxivebis normebi....
saqarTvelos kanoniT “janmrTelobis dacvis Sesaxeb” saqarTvelos
moqalaqeTa ufleba radiaciul usafrToebaze xorcieldeba RonisZiebaTa
kompleqsiT, romelic iTvaliswinebs:
146
a) maionebeli gamosxivebis wyaroebze momuSave fizikuri da iuridiuli
pirebis mier radiaciuli usafrTxoebis dawesebuli moTxovnebis
Sesrulebas;
b) adamianis organizmze maionebeli gamosxivebis zezRvruli dozis
moqmedebisa da garemos radioaqtiuri dabinZurebis aRkveTas
mosaxleobis radiaciuli usafrTxoeba niSnavs dRevandeli da momavali
Taobebis
janmrTelobis dacvas da im saSiSroebebis minimumamde dayvanas, romelic emuqreba
maT sicocxles maionebeli gamosxivebis mavne zemoqmedebiT.
radiaciuli usafrTxoebis ufleba aqvs saqarTvelos teritoriaze mcxovreb
yvela pirs, ganurCevlad moqalaqeobisa.
radiaciuli usafrTxoebis normebi gamoiyeneba adamianis usafrTxoebis
uzrunvelsayofad bunebrivi Tu xelovnuri warmoSobis maionebeli gamosxivebis
zemoqmedebis yvela pirobebSi
a) mosaxleobis dasxiveba maionebeli gamosxivebis bunebrivi wyaroebiT;
b) mosaxleobis dasxiveba teqnogenurad gazrdili radiaciuli foniT;
c) personalis dasxiveba teqnogenuri wyaroebis eqspluataciis SemTxvevaSi;
d) mosaxleobis samedicino dasxiveba;
e) personalisa da mosaxleobis dasxiveba radiaciuli avariis dros;
� efeqturi doza mosaxleobisaTvis Seadgens – 1 mzv/w saSualod nebismieri
5 momdevno wlis ganmavlobaSi, magram ara umetes 5 mzv/w
� ekvivalenturi doza Tvalis brolSi Seadgens – 15 mzv/w
� ekvivalenturi doza kanze Seadgens – 50 mzv/w
� ekvivalenturi doza mtevnebsa da terfebze Seadgens – 50 mzv/w
147
� sasmeli wyliT gamowveuli efeqturi doza bunebrivi da xelovnuri
radionuklidebis xarjze ar unda aRematebodes 0,1 mzv/w. wylis sasmelad
gamoyenebis daSvebis winaswari Sefaseba SeiZleba gaices jamuri alfa
da beta xvedriTi aqtivobis mixedviT, romelic ar unda aRematebodes 0.1
da 1.0 b/kg.
� SenobaSi radoni 222 dasaSvebi xvedriTi aqtivoba anu CarTvis done ar
unda aRematebodes 60 bk/kg
individualuri Tavdacvis saSualebebiindividualuri Tavdacvis saSualebebiindividualuri Tavdacvis saSualebebiindividualuri Tavdacvis saSualebebi
1 msoflio omis da ara marto, sxvadasxva saxelmwifoTa Soris
konfliqtebis, mitingebis darbevis da a.S. kacobriobis mier masobrivi iaraRis
gamoyenebam migviyvana individualuri da koleqtiuri Tavdacvis saSualebebis
Seqmnamde.
Tu SeiZleba ese iTqvas pirvel individualur damcav saSualebas
warmoadgenda bamba-marlis naxvevi, romelic Semdgom gaumjobesda da daemata
saTvaleebi, Semdgom gofrirebuli mili, salaparako mowyobiloba da a.S. Semdgom
gamogonebuli iqna kanis damcavi saSualebebi kombinizoni, xelTaTmanebi, baxilebi
da a.S.
dReisaTvis individualuri Tavdacvis saSualebebi adamins icaven
qimiuri
radioaqtiuri baqteriologiuri mavne zemoqmedebebisagan.
individualuri Tavdacvis saSualebebi iyofa sunTqvis organoTa
(mfiltravi, maiozolirebeli da respiratorebi) da kanis (kombinizonebi, spec.
skafandrebi da a.S. ) damcav saSualebebad.
148
individualuri dacvis saSualebebi iyofa mfiltrav (xorcieldeba
arsebuli qimiuri Tu baqteriologiuri agentebis gafiltrva) da maiozolirebeli
(personali fizikurad izolirebulia)
individualuri dacvis saSualebebi gamoyenebis mxriv iyofa
samoqalaqo,
samxedro da specialur dacvis saSualebebad. gamoyeneba damokidebulia
personalis funqcia-movaleobebze.
airwinaRi Sedgeba saxis nawilisagan (Cafxuti da filtrisagan).
Cafxuts
gaaCnia salaparako mowyobiloba, saTvaleebi, Tasmebi, filtrebi da maTara
sasmeli wylisaTvis.
saTvaleebi damzadebulia naklebad msxvrevadi masalisagan.
bolo Taobis airwinaRebSi filtrebi msubuqia da agentebis
umetesobas
filtravs.
149
mataraSi SesaZlebelia wyli Casxma da Sesabamisd airwinaRis
mouxsnelad
wylis daleva.
airwinaRebi gamoSvebulia zomebis mixedviT.
arsebobs arwinaRebi Cvili bavSvebisaTvis da mozrdilTaTvis.
filtrebi markirebulia sxvadasxva SeferilobiT TiTeuli feri
miuTiTebs garkveuli agentis gafiltvris SesaZleblobaze.
koleqtiurkoleqtiurkoleqtiurkoleqtiuri Tavdacvis saSualebebii Tavdacvis saSualebebii Tavdacvis saSualebebii Tavdacvis saSualebebi
koleqtiuri Tavdacvis saSualebebi gankuTvnilia adaminaTa didi
jgufebis dasacavad masobrivi ganadgurebis iaraRis gamoyenebis SemTxvevaSi.
iyofa sam kategoriad
I. TavSesafari – hermetuli Senoba-nageboba, romelic gankuTvnilia
adamianTa dasacavad yvela tipis damazianebeli faqtorisagan.
birTvuli, qimiuri baqteriologiuri.
II. radiaciisawinaaRmdego TavSesafari – icavs adamianebs
radiaciuli dazianebebisagan radioaqtiuri dabinZurebis
zonaSi
III. martivi TavSesafari – romelTa ageba xdeba saxeldaxelod
SerCeuli damxmare saSualebebisagan
TavSesafari unda akmayofilebdes Semdeg moTxovnebs – unda
Sedgebodes
sakmaod myari konstruqciisagan; kedlebi unda iyos sakmaod didi sisqis;
150
uzrunvelyofili unda iqnes sruli hermetizacia; unda gaaCndes
damatebiTi
gasasvleli (ZiriTadi gasasvlelis Caxergvis an dazianebis SemTxvevaSi); unda
gaaCndes avtonomiuri wyalmomarageba, sakvebis “e.w. xelseuxebeli maragi”
gaTvlili mosaxleobis raodenobaze da droze, eleqtrodeni, mZlavri
ventilacia, gaTboba kondicireba, medikamentebi, samedicino saSualebebi,
individaluri Tavdacvis saSualebebi, kavSirgabmulobis sistemebi, kanalizacia
da a.S. TavSesafrebis miwisazeda nawilSi magrdeba radiaciuli signalizatorebi
romlebic iZlevian informacias teritoriis dabinZurebis donis Sesaxeb.
Tema #9 pirveli gadaudebeli daxmarebis anbanipirveli gadaudebeli daxmarebis anbanipirveli gadaudebeli daxmarebis anbanipirveli gadaudebeli daxmarebis anbani
pirveli gadaudebeli daxmareba – uecari daavadebis, Setevis an
tramvis SemTxvevaSi Catarebuli umartivesi saswafo da
gadaudebeli samkurnalo – profilaqtikuri RonisZiebebis
kompleqsi, dazaralebulis sicocxlisa da janmrTelobis
gadasarCenad. aRniSnulis ganxorcieleba xdeba adgilze eqimis
mosvlamde an dazaralebulis saavadmyofoSi
transportirebamde.
pirveli daxmarebis mizani:
• dazaralebulis sicocxlis gadarCena;
• dazaralebulis mdgomareobis gauaresebis Tavidan acileba;
• gamojanmrTelebis xelSewyoba;
pirveli gadaudebeli daxmarebis gawevis dros Tqveni samoqmedo gegma zustad
unda iyos dagegmili. moqmedebis gegma Sedgeba Semdegi safexurebisagan:
151
1. SemTxvevis adgilis daTvaliereba da situaciaSi garkveva
� aris Tu ara garemoSi safrTxe TqvenTvis, dazaralebulisaTvis
da TviTmxilvelisaTvis?
� mokle droSi SeagroveT maqsimaluri informacia.
� swrafad SeafaseT: ra saxis daxmareba gWirdebaT da risi
gakeTeba SegiZliaT damoukideblad;
� auxseniT dazaralebulsa da TviTmxilvevls, rom Tqven
SegiZliaT daxmarebis gaweva;
� arian Tu ara TviTmxilvelebi da SeuZliaT Tu ara maT
daxmarebis gaweva?
2. usafrTxoebis uzrunvelyofa
� garemoeba, romelmac gamoiwvia dazaralebulis mdgomareobis
damZimeba SeiZleba kvlav moqmedebdes da safrTxes
warmoadgendes;
� arasodes CaagdoT Tqveni da dazaralebulis sicocxle
safrTxeSi;
� nu ecdebiT gaakeToT is rac aRemateba Tqvens SesaZleblobebs;
� Tu Tqven ar SegiZliaT dazaralebulis usafrTxoebis
uzrunvelyofa, ecadeT is moaSoroT saSiSroebis wyaros;
3. pirveli daxmarebis gaweva
� mas Semdeg, rac darwmundebiT garemos usafrTxoebaSi, gauwieT
dazaralebuls pirveli daxmareba (ix. pirveli daxmarebis anbani)
4. daxmarebis drouli moxmoba
� droulad mouxmeT daxmarebas;
� saswrafo samedicino samsaxuris gamoZaxebisas, mieciT adamians
romelsac elaparakebiT zusti informacia:
• Tqveni telefonis nomeri;
• ubeduri SemTxvevis adgilmdebareoba;
• ra saxis ubeduri SemTxveva moxda;
• dazaralebulTa raodenoba, asaki, sqesi da
zogadi mdgomareoba;
• nebismieri sxva saxis informacia;
SemTxvevis adgilze dazaralebulisaTvis pirveli daxmarebis gawevisas gamoiyeneba
sicocxlis SenarCunebis ZiriTadi algoriTmi – DRCAB algoriTmi
152
D – Danger – garemos usafrTxoeba - darwmundiT rom Tqvens, dazaralebulis da
TviTmxilvelis sicocxles safrTxe ar emuqreba.
R – Responsiveness – cnobierebis donis Semowmeba - Tu dazaralebuli ar pasuxobs
Tqvens kiTxvas – rogor xar? ar axels Tvals,
ar amoZravebs sxeuls, is ugono mdgomareobaSia.
am SemTxvevaSi imoqmedeT Semdegi TanmimdevrobiT: A – Airway – sasunTqi gzebi;
B – Breathing –sunTqva;
C – Circulation– cirkulacia;
A – Airway – sasunTqi gzebi
ugono mdgomareobaSi myofi dazaralebulis sasunTqi gzebis daxSobis uxSiresi
mizezia – ena, romelic gadainacvlebs ukan da axSobs sasunTq gzebs. aRniSnuli ki
Tavis mxriv sunTqvis gaCerebas iwvevs. amitom pirvel rigSi unda gaixsnas ugono
mdgomareobaSi myofis sasunTqi gzebi.
• gaxseniT sasunTqi gzebi Tavis ukn gadawevis, nikapis win da zemoT wamowevis
meTodiT: (ix Tema BLS)
Tu Tqven eWvi gaqvT Tavis an kisris tramvaze Tavis ukan gadaweva ar SeiZleba
(dazianeba Rrmavdeba).
• tramvis SemTxvevaSi gamoiyeneba sasunTqi gzebis gaxsnis meore meTodi: qveda
ybis win da zemoT wamoweva Tavis ukan gadawevis gareSe. (ix Tema BLS)
B – Breathing –sunTqva
miitaneT yuri dazaralebulis cxvirTan da pirTan, 10 wm-is
ganmavlobaSi mousmineT sunTqvas. gamoiyeneT “3v”-s meTodi:
1. vusmen sunTqvas;
2. vgrZnob haeris nakads saxeze;
3. vxedav gulmkerdis moZraobas
Tu sunTqva aar aris saWiroa ori sakontrolo Cabervis gakeTeba. (ix. Tema BLS)
• Tu gulmkerdis kedeli ar moZraobs – SecvaleT dazaralebulis Tavis
mdebareoba, raTa gamoiricxos sasunTqi gzebis eniT daxSoba. CabereT meored,
Tu gulmkerdis kedlis moZraoba kvlav ar aris gamoiZaxeT saswrafo
gadaudebeli daxmareba.
• Tu gulmkerdis kedeli moZraobs, gadadixarT Semdeg safexurze -
cirkulaciis niSnebis Semowmeba.
C - Circulation – cirkulaciis niSnebi
153
SeamowmeT dazaralebuls aReniSneba Tu ara: P, sunTqva, xveleba, moZraoba.
• Tu cirkulaciis niSnebi ar aris SeudeqiT gul-filtvis reanimacias da
gamoiZaxeT sasrafo gadaudebeli daxmareba. (ix. Tema BLS)
• Tu aris cirkulaciis niSnebi – gadaiyvaneT dazaralebuli usafrTxo
mdebareobaSi da gamoiZaxeT sasrafo gadaudebeli daxmareba.
amrigad pirveladi daTvaliereba moicavs:
� garemos usafrTxoebas;
� sunTqvisa da cirkulaciis niSnebis Semowmebas;
� dazaralebulis usafrTxo mdebareobaSi gadayvanas;
mxolod aRniSnulis Semdeg iwyeba e.w. meoradi daTvaliereba – xom ar aris da Tu
aris ra saxis trmavaa?
pirveladi daTvalierebis bolos da meoradi daTvalierebis Semdeg yovel 10 wT-Si
erTxel, SeafaseT cnobiereba AVPU algoriTmis mixedviT.
A – Alert - kontaqtSi Semodis spontanurad da saTanadod;
V – Voice – aris reaqcia xmaze;
P – Pain – aris reaqcia tkivilze;
U – Unresponsive – reaqcia ar aris;
usafrTxo mdebareobausafrTxo mdebareobausafrTxo mdebareobausafrTxo mdebareoba
Tu dazaralebuli aris ugonod, sunTqavs da aqvs
cirkulaciis niSnebi, saswrafod moaTavseT is usafrTxo
mdebareobaSi suraTze gamosaxuli TanmimdevrobiT.
გახსოვდეთგახსოვდეთგახსოვდეთგახსოვდეთ!!!!
• SemTxvevis adgilze nu ayvebiT emociebsa da saerTo
panikas;
• ar CaayenoT Tqveni Tavi, dazaralebuli da
TviTmxilveli safrTxeSi;
• nu iqnebiT mxolod Tqveni Tavis imedad, droulad
muxmeT daxmarebas;
• nu SeecdebiT gaakeToT is rac aRemateba Tqvens
SesaZleblobebs;
• sasrafo samedicino daxmarebis brigdis gamoZaxebisas ilaparakeT mokled da
mSvidad;
154
• arasodes dakidoT yurmili pirvelma, radgan SeiZleba visac Tqven elaparakebiT
dagisvaT damatebiTi kiTxvebi;
• dazaralebulisaTvis daxmarebis aRmoCenisas imoqmedeT DRCAB algoriTmis
mixedviT;
sicocxlis gadarCenis bazisuri algoriTmi sicocxlis gadarCenis bazisuri algoriTmi sicocxlis gadarCenis bazisuri algoriTmi sicocxlis gadarCenis bazisuri algoriTmi ---- BLS
xelovnuri sunTqvaxelovnuri sunTqvaxelovnuri sunTqvaxelovnuri sunTqva
xelovnuri sunTqva tardeba im SemTxvevaSi, Tu daSavebuls pulsi esinjeba.
Tu haeris miwodeba ar moxda ramdenime wuTSi, daSavebulis guli gaCerdeba
Jangbadis ukmarisobis gamo.
sasunTqi gzebis gamavlobis aRdgenamde saWiroa davrwmundeT, rom piris
RruSi ar aris ucxo sxeuli. arsebobis SemTxvevaSi saWiroa misi amoReba piris
Rrudan gamoiyeneT saCvenebeli TiTi piris Rrudan ucxo sxeulis mosaSoreblad
sasunTqi gzebis daxSobis yvelaze xSir mizezs ugono mdgomareobaSi myof
dazaralebulSi warmoadgens ena, rodesac daSavebuli ugonodaa, kunTebi
modunebulia, rac iwvevs enis ukan gadasvlasda sasunTqi gzebis obstruqcias.
sasunTqi gzebis gaxsnis ori meTodi arsebobs:
� Tavis ukan gadaweva/qveda ybis win wamoweva
� qveda ybis win wamoweva Tavis ukan gadawevis gareSe
gafrTxileba!
ras unda eridoT Tavis ukan gadawevis, qveda ybis win wamowevis dros:
� nu daawvebiT nikapis qvemoT rbil qsovilebs, ramac SeiZleba gamoiwvios
� sasunTqi gzebis obstruqcia;
� nu gamoiyenebT cera TiTs nikapis wamosawevad;
� nu daxuravT mTlianad dazaralebulis pirs (piriT cxvirSi Cabervebis
� Catarebis garda);
155
� Tu eWvia kisris an Tavis travmaze, sasunTqgi gzebis gaxsnis meore meTodis:
qveda ybis win wamoweva Tavis ukan gadawevis gareSe _ gamoyeneba ufro
marTebulia;
• piriT-pirSi sunTqva: piriT-pirSi sunTqva aris swrafi da efeqturi gza
dazaralebulisaTvis Jangbadis misawodeblad. maSvelis mier amosunTquli haeri
Seicavs daaxloebiT 17% Jangbads da 4% naxSirorJangs. Jangbadis es raodenoba
sakmarisia dazaralebulis moTxovnilebis dasakmayofileblad
qmedeba:
• SeinarCuneT dazaralebulis sasunTqi gzebis gamavloba Tavis ukan
gadaweviT da qvedaybis wamoweviT;
• daaxSeT nestoebi cera da saCvenebeli TiTebis saSualebiT (gamoiyeneT
Sublze moTavsebuli xeli);
• gaakeTeT Cveulebrivi CasunTqva (araRrma) da moaTavseT Tqveni piri
• dazaralebulis piris garSemo hermetulad;
• gaakeTeT erTi Caberva – 1 wamis manZilze. Cabervis dros daakvirdiT
gulmkerdis eqskursias;
• Tu gulmkerdi ar aiwevs, gaimeoreT sasunTqi gzis gaxsnis meTodi; gaakeTeT
meore Caberva – 1 wamis manzilze. daakvirdiT gulmkerdis eqskursias;
gafrTxileba: kuWis gadabervis riski!
Tu Tqven Cabervebs awarmoebT Zalian swrafad da Zlierad, haeri moxvdeba ufro
metad kuWSi, vidre filtvebSi. aman SiZleba gamoiwvios kuWis gadaberva, rac
Tavis mxriv iwvevs iseT seriozul garTulebebs, rogoricaa: Rebineba, aspiracia
an pnevmonia.
sunTqvis Sefaseba
• sunTqva ar aris an araadekvaturia aris
• vawarmoebT 2 sakontrolo Caberva
• 1 Cabervis xangrZlivoba 1 wm
kuWis gadabervis profilaqtika:
• TiToeuli Caberva gaakeTeT 1 wamis manZilze;
• Cabervisas sakmarisia haeris is moculoba, romliTac miiReba gulmkerdis
eqskursia;
gfr-s dros inficirebis riski Zalian dabalia. miuxedavad amisa mizanSewonilia
gamoyenebul iqnas standartuli usafrTxoebis saSualebebi.
156
Cabervebis dros mowodebulia barieruli aRWurvilobebi: saxis niRabi an ambus
parki; niRabs, rogorc wesi aqvs erTmxrivi sarqveli, romelic uzrunvelyofs
haeris mxolod erTi mimarTulebiT moZraobas.
piriT-niRabSi sunTqvis safexurebi:
1. dazaralebulis gverdiTi mxridan;
2. moaTavseT niRabi dazaralebulis saxeze, swori poziciisaTvis cxviris Zgide
gamoiyeneT orientirad;
3. niRabi moaTavseT hermetulad:
• dazaralebulis Tavisken mqone xelis cera da saCvenebeli TiTebi moaTavseT
niRbis kideebis gaswvriv;
• meore xelis cera TiTi moaTavseT niRbis qveda kidis gaswvriv;
4. dazaralebulis kisris mxares mqone xelis danarCeni TiTebi moaTavseT qveda
ybis Zvlovani nawilis gaswvriv da wamowieT qveda yba. gaxseniT sasunTqi gzebi;
5. qveda ybis wamowevisas mWidrod da mTlianad daaweqiT niRbis kideebs
hermetulobis misaRwevad;
6. gaakeTeT Caberva 1 wamis ganmavlobaSi gulmkerdis eqskursiis miRebamde.
ambus parki da xelovnuri ventilacia mozrdilTa da bavSvTa asakSi
qmedeba:
1. dadeqiT pacientis TavTan;
2. moaTavseT niRabi dazaralebulis saxeze. cxviris zurgi gamoiyeneT
orientirad;
3. gamoiyeneT E-C meTodi imisaTvis, rom daafiqsiroT niRabi saxeze da
erTdroulad SeinarCunoT sasunTqi gzebi gaxsnil mdgomareobaSi;
• gadauwieT dazaralebuls Tavi ukan;
• erTi xelis saCvenebeli da cera TiTiT “C” -s magvarad ganaxorcieleT zewola
niRbis kideebze;
• danarCeni TiTebiT “E”-s magvarad wamowieT qveda yba sasunTqi gzebis gaxsnis
mizniT
4. mouWireT parks xeli imisaTvis, rom ganaxorcieloT Caberva - 1 wamis
ganmavlobaSi. TiToeuli Cabervisas darwundiT, rom RebulobT gulmkerdis
eqskursias . zog SemTxvevaSi pacients aReniSneba araadekvaturi sunTqva an
sunTqvis gaCereba, magram aqvs pulsi. aseT dazaralebulSi maSveli
157
axorcielebs Cabervebs gulmkerdze zewolebis gareSe. amas ewodeba damxmare
Cabervebi. damxmare Cabervebis gaidlaini pulsis arsebobis SemTxvevaSi
mozrdilebi bavSvebi
• yovel 5-6 wamSi 1 Caberva (10-12 Caberva wuTSi)
• Cabervis xangrlivoba 1 wami
• yoveli Cabervis Sedegad unda miiRoT gulmkerdis TvalsaCino eqskursia
• yoveli 2 wuTis Semdeg SeamowmeT pulsi
• yovel 3-5 wamSi 1 Caberva (12-20 Caberva wuTSi)
• Cabervis xangrlivoba 1 wami
• yoveli Cabervis Sedegad unda miiRoT gulmkerdis TvalsaCino eqskursia
• yoveli 2 wuTis Semdeg SeamowmeT pulsi
pirveli sakontrolo Caberva SeiZleba ar gatardes sasunTq gzebSi, am
SemTxvevaSi savaraudoa, rom ver moxda sasunTqi gzebis sworad gaxsna, amitom
vakeTebT Tavis repozicias da meore sakontrolo Cabervas; Tu repoziciis Semdeg
Cabervisas sunTqva gatardeba, maSin vakeTebT kidev erT CasunTqvas, raTa saboloo
jamSi gamovides 2 efeqturi; sakontrolo Caberva Tu orive sakontrolo Caberva
(miuxedavad repoziciisa) aRmoCndeba araefeqturi, savaraudoa, rom zeda sasunTqi
gzebi daxSulia ucxo sxeuliT. am SemTxvevaSi mainc gadavdivarT daxmarebis C
punqtze. am SemTxvevaSi standartuli gfr-sagan gansxvavebiT, yoveli Cabervis win
vakeTebT piris Rrus revizias, radganac masSi SeiZleba amovardes sasunTq gzebSi
gadamcdari ucxo sxeuli.
orofaringialuri mili _ gamoiyeneba haergamtari gzebis gamavlobis aRsadgenad
mxolod ugono mdgomareobaSi myof pacientze ! ! !
orofaringialuri milis Cadgmis teqnika:
• daawvineT dazaralebuli zurgze;
• SearCieT milis Sesabamisi zoma(swori zomis SesarCevad gazomeT manZili
yuris wveridan piris kuTxemde);
• piris gaxsna (makratlis meTodi); sasunTqi mili moaTavseT pirSi wveriT
maRla;
• darwmundiT, rom igi moTavsebulia enis wverze; rodesac milis wveri
moxvdeba xorxis ukana kedels moabruneT igi 180 gradusiT, vidre wveri
miemarTeba qvemoT;
• miaweqiT mils manam brtyeli bolo ar Seexeba tuCebs.
158
Tu 2 sakontrolo Cabervis Semdeg sunTqva mainc ar SeigrZnoba, maSin vamowmebT C
– Circulation – cirkulacia/sisxlis mimoqcevas.
cirkulacia aris gulsisxlZarRvTa sistemis ZiriTadi; funqcia, romelic
pasuxismgebelia organizmisaTvis; Jangbadis da sakvebi nivTierebebis miwodebaze
da mis cxovelqmedebaze. misi saSualebiT xdeba sxvadasxva nivTierebebis
transporti qsovilebidan maTi uSualo moqmedebis adgilebze, aseve qsovilebidan
axdens cvlis produqtebis mobilizacias, raTa moxdes maTi Semdgomi gamoyofa
filtvebis, RviZlis, kanis da Tirkmelebis saSualebiT.
cirkulaciis mwvave ukmarisoba iwvevs Tavis tvinis JangbadiT momaragebis
darRvevas da xSir SemTxvevaSi letalur gamosavals. Amitom ori sakontrolo
Cabervis Semdeg maSvelma unda moaxdinos centraluri pulsis Semowmeba (5 -10 wm-
is ganmavlobaSi).
Tu pulsi ar aris:
• daiwye zewola mkerdis Zvalze da xelovnuri sunTqva TanafardobiT: 30:2
sixSiriT 100/wT-Si;
pulsis Semowmeba xdeba:
• mozrdilebSi – saZile arteriaze
• CvilebSi – mxris arteriaze;
gul-filtvis reanimaciis (gfr) erT-erT
mniSvnelovan nawils warmoadgens
zewolebi gulmkerdze, romelic uzrunvelyofs
sisxlis nakadis SenarCunebas gulSi, tvinSi da sxva sasicocxlo organoebSi;
gulmkerdze zewolis sakvanZo sakiTxebi:
• xelebis ganlageba gulmkerdze zewolebis Sesasruleblad;
• gulmkerdze zewolebis Catareba swori sixSiriT;
• gulmkerdze zewolebis Catareba gulmkerdis sawyisi moculobis
srulyofilad aRdgeniT;
• gulmkerdze zewolebis Sesruleba swori siRrmiT.
• pulsis Semowmeba(5-10wm.)
• pulsi diax
• 1 Caberva yovel 5-6 wm-Si-mozrdilebSi da 3wm-Si bavSvebSi;
• gadaamowmeT pulsi yovel 2 wT-Si
kompresiebi/zewolebi praqtikuli Cveva ratom aris es mniSvnelovani?
gulmkerdze zewolebi unda iyos Zlieri da Rrma zedapiruli zewolebi ar
159
uzrunvelyofs adekvaturi sisxlis nakads zewolebis sixSire unda iyos 100
zewola wuTSi zewolebis aRniSnuli sixSire uzrunvelyofs adekvatur sisxlis
nakads da zrdis gadarCenis Sanss. yoveli zewolis Semdeg
gulmkerdma unda aRidginos sawyisi moculoba gulmkerdis sawyisi moculobis
sruli aRdgenisas guli maqsimalurad ivseba sisxliT. es aucilebelia zewolebis
dros efeqturi sisxlis nakadis uzrunvelsayofad. gulmkerdis sawyisi
moculobis arasruli aRdgena gamoiwvevs zewolebiT miRebuli sisxlis nakadis
Semcirebas zewolebs Soris wyveta ar unda iyos xSiri an xangrZlivi rodesac ar
awarmoebT gulmkerdze zewolebs, sisxli ar gadaitumbeba.
gulmkerdze zewolebis Sesrulebis safexurebi:
1. dadeqiT dazaralebulis gaswvriv;
2. darwmundiT, rom dazaralebuli wevs myar da swor zedapirze. (Tu
dazaralebuli wevs mucelze, frTxilad gadmoabruneT – moris trialis
principiT - zurgze);
3. gaaSiSvleT gulmkerdi;
4. moaTavseT erTi xelis guli mkerdis Zvalze
dvrilebis SemaerTebeli xazis zustad Sua
wertilSi;
5. moaTavseT meore xeli pirvelis zemoT. TiTebi
gadaaWdeT;
6. xelebi gamarTeT idayvis saxsarSi. gadmoixareT ise, rom Tqveni mxrebi iyos
dazaralebulze
moTavsebuli Tqveni
xelebis zustad zemoT;
7. awarmoeT swrafi da
Zlieri zewolebi, ise,
rom zewolis Sedegad
gulmkerdma Caiwios
zewola unda moxdes
vertikaluri, 90
gradusiani kuTxiT
gulmkerdTan, mkerdis
Zvlis qveda mesamedze,
ise rom mklavebi ar
moixaros idayvis saxsarSi.
160
zewolebisa da CasunTqvebis Tanafardobisas gasaTvaliswinebelia:
• dazaralebulis asaki;
• maSvelebis raodenoba;
gfr mozrdilebSi –
1 maSveli 30 : 2
2 maSveli 30 : 2
BbavSvebSi
1 maSveli 30 : 2
2 maSveli 15 : 2
Tu ver grZnobT pulss, gaakeTeT zewolebisa da Cabervebis 5 cikli (30:2 )
gfr-s modifikacia bavSvebisaTvis
• haeris moculoba Cabervebis dros – gulmkerdis eqskursia;
SesaZloa gulmkerdis eqskursiis misaRebad saWiro gaxdes 2 Cabervis 2 jer metad
mcdeloba;
• zewolebis siRrme – gulmkerdis siRrmis 1/3 – 1/2;
• Zalian patara bavSvebSi zewolebis gakeTeba SesaZlebelia erTi xeliT;
• Tu bavSvis guliscemis sixSire wuTSi naklebia 60-ze da aRiniSneba darRveuli
perfuziis niSnebi, daiwyeT gfr;
• rodis gamoviZaxoT saswrafo samedicino daxmareba (ssd)? 1 maSvelis SemTxvevaSi,
ugono mdgomareobaSi myof dazaralebul bavSvTan maSvelma unda Caataros gfr-s
5 cikli mis datovebamde da ssd-is gamoZaxebamde. gaiTvaliswineT, rom Tu bavSi
maSvelis Tvalwin uecrad dakargavs gonebas, maSin 1 maSvelis SemTxvevaSi
gamoyenebul unda iqnas mozrdilTa qmedebis Tanmimdevroba.
2. bavSvebisaTvis (12. bavSvebisaTvis (12. bavSvebisaTvis (12. bavSvebisaTvis (1----dadadadan 8 wlamde)n 8 wlamde)n 8 wlamde)n 8 wlamde)
• SeamowmeT pulsi aTi wamis ganmavlobaSi: ori TiTi
daadeT yelis sasunTq gzebsa da did kunTovan nawils
Soris arsebul cariel adgil kisris orive mxares.
• Tu pulss ve ipoviT da mdgomareobis gaumjobesebis
sxva niSnebic ar gvaqvs saxeze, daiwyeT gul-mkerdis
kompresia.
• gul-mkerdis kompresiisa da piriT pirsi CasunTqvis
procedura Semdeg etapebs moicavs:
• Tqveni xeli imave poziciaSi unda moaTavsoT, rogorc
mozrdilebis SemTxvevaSi, magram mxolod xelis nebi
gamoiyeneT.
161
• mkveTrad daaweqiT mkerdis areSi 1/3 siRmiT. sixSire kompresiisa analogiuria
mozrdilebisa (2 Cabervis cikli, 30 kompresia)
3. ToTo bavSvebisTvis 3. ToTo bavSvebisTvis 3. ToTo bavSvebisTvis 3. ToTo bavSvebisTvis
• SeamowmeT bavSvis sisxlis mimoqceva
• SeamowmeT pulsi 10 wuTis ganmavlobaSi:
gamoiyeneT ori TiTi. pulsis gasinjva unda
moxdes bavSvis mxris Sida mxares.
• Tu pulsi ar isinjeba, daiwyeT gul-mkerdis
kompresia.
• gul-mkerdis kompresiisa da piriT pirSi
CasunTqvis procedura Semdeg etapebs moicavs:
• moaTavseT ori TiTis wveri erTi TiTis dadebis siganeze mkerdis Zvlis qvemoT.
• mkveTrad daaweqiT am adgilas 1/3 siRrmis mkerdis areSi. gaimeoreT es procedura
xuTjer (wuTSi 100-jer).
• moaxdineT piriT pirSi CasunTqva. roca pirs pirTan miitanT, bavSvis piri da
cxviri mTlianad unda daifaros.
• monacvleobiT gaukeTeT gul-mkerdis 30 kompresiisa da erTi Cabervis cikli 2
wuTis ganmavlobaSi, sunTqvisa da pulsaciis ar aRdgenis SemTxvevaSi procedura
grZeldeba saswrafo daxmarebis gamoZaxebamde da mis mosvlamde.
gfr bavSvebSi – 1 maSveli
safexuri qmedeba
1 darwmundiT, rom garemo usafrTxoa TqvenTvis da dazaralebulisTvis
2. SeamowmeT dazaralebulis cnobiereba. Tu ar gpasuxobT, mouxmeT vinmes
dasaxmareblad, Tu vinme gamogexmauraT, gagzavneT saswrafo samedicino
daxmarebis gamosaZaxeblad
3. gaxseniT dazaralebulis sasunTqi gzebi da SeamowmeT sunTqva (5-10wm)
162
4. Tu sunTqva ar aris – gaakeTeT 2 Caberva (Tqven SeiZleba dagWirdeT bevri
mcdeloba sasunTqi gzebis gasaxsnelad da 2 efeqturi Cabervis gasakeTeblad,
raTa miiRoT gulmkerdis eqskursia)
5. SeamowmeT dazaralebulis pulsi (5-10wm) saZile arteriaze. Tu ar aris pulsi
an guliscemis sixSire <60/wuTSi da aRiniSneba darRveuli perfuziis niSnebi,
gadadiT Semdeg safexurze
6. gaakeTeT zewolebisa da Cabervebis ciklebi (30:2 SefardebiT). sixSiriT 100
zewola wuTSi
7. gfr-s 5 ciklis Semdeg:
Tu xarT marto, gamoiZaxeT saswrafo samedicino daxmarebis brigada;
gfr – 2 maSveli
• 1 maSveli rCeba dazaralebulTan da iwyebs gfr-s meore maSveli
ukavSirdeba ssd-s;
• meore maSvelis dabrunebis Semdeg, maSvelebma rig-rigobiT unda Seasrulon
zewolebi gulmkerdze. Secvla unda moxdes yoveli 5 ciklis Semdeg
(daaxloebiT yovel 2 wT-Si);
gadaudebeli daxmareba sasunTqi gzebis obstruqciis dros:
sasunTqi gzebis obstruqciis drouli aRmoCena aris pacientis mdgomareobidan
warmatebuli gamosavlis mniSvnelovani komponenti.
moxrCobis universaluri niSani yelze mibjenili xelebi
• ucxo sxeuls SeuZlia gamoiwvios sasunTqi gzebis
� msubuqi obstruqcia;
� mZime obstruqcia;
• sasunTqi gzebis msubuqi xarisxis obstruqcia niSnebi G
� haeris moZraoba SenarCunebulia
� gonzea da SeuZlia daaxvelos Zlierad
� xvelis epizodebs Soris SesaZloa aRiniSnebodes xmauriani sunTqva
� manam sanam haeris moZraoba SenarCunebulia, sTxoveT dazaralebuls
� gaagrZelos xvela da sunTqva;
� ar SeuSaloT xeli dazaralebuls Tavad gaiTavisuflos sasunTqi gzebi
ucxo sxeulisagan, magram darCiT masTan da akontroleT mdgomareoba
• Tu msubuqi xarisxiT sasunTqi gzebis obstruqcia gaxangrZlivda
daukavSirdiT saswrafo samedicino samsaxuri (sss).
sasunTqi gzebis mZime xarisxis obstruqcia niSnebi da Ggadaudebeli daxmareba
163
� haeris moZraoba darRveulia an ar aris
� xvela aris susti, araefeqturi an ar aris
� CasunTqva xmauriania an xmianoba saerTod ar aris
� sunTqvis mzardi gaZneleba
� SesaZloa cianozi (molurjo elferis kani)
� ar SeuZli saubari
� kiserze Semoxveuli xelebi – moxrCobis universaluri niSani
� ar SeuZlia haeris Serxeva
� ar SeuZlia tirili
� hkiTxeT dazaralebuls
heimlixis manevri gamoiyeneba sasunTqi gzebis ucxo sxeuliT daxSobis dros;
esaa biZgiseburi moZraobebi mucelze ; igi ar gamoiyeneba CvilebSi;
heimlixis manevri
safexuri qmedeba
1 dadeqiT an CaimuxleT pacietis ukan da SemoaxvieT Tqveni xelebi pacients
welze
2 erTi xeliT SekariT muSti
3 muSti cera TiTis mxridan moaTavseT dazaralebulis mucelze, centrSi, Wipis
odnav zemoT da mkerdis Zvlis qvemoT
4 daafiqsireT muSti meore xeliT da ganaxorcieleT zewola pacientis mucelze
swrafi biZgiseburi moZraobebiT
164
5 gaimeoreT es manevri ucxo sxeulis amovardnamde an sanam dazaralebuli ar
dakargavs gonebas
6 TiToeuli axali biZgi aris calkeuli moZraoba, rac aucilebelia obstruqciis
mosaxsnelad Tu Tqven aRmoaCenT gonze myof dazaralebuls,
romelic wevs zurgze, SesaZloa CaataroT abdominaluri biZgebi sasunTqi
gzebis gasaTavisufleblad Tu dazaralebuli aris orsulad an Warbwoniani,
CaatareT biZgiseburi moZraobebi gulmkerdze daxmareba warmatebulia Tu:
� SeigrZnobT haeris moZraobas
� dainaxavT gulmkerdis moZraobas Cabervebis warmoebisas dainaxavT
� moacilebT sasunTq gzebSi arsebul ucxo sxeuls
xaxidan obstruqciis moxsnis Semdeg:
1. CaatareT ori Caberva;
2. SeafaseT pulsi.
3. eqimTan konsultacia
usafrTxo pozicia ugono mdgomareobaSi myof mozrdil dazaralebulSi
gamoiyeneba, rodesac sunTqva aris adekvaturi da saWiroa sasunTqi gzebis
gamavlobis SenarCuneba. (ix. Tema. pirveli daxmarebis anbani)
Tema #10Tema #10Tema #10Tema #10
tramvatramvatramvatramva/Wriloba/sisxldena/Wriloba/sisxldena/Wriloba/sisxldena/Wriloba/sisxldena prehospitalur etapzeprehospitalur etapzeprehospitalur etapzeprehospitalur etapze
tramvatramvatramvatramva
qala-tvinis travma
qala-tvinis travma SeiZleba iyos sagzao SemTxvevis, davardnis, samrewvelo,
sportuli da sayofacxovrebo dazianebebis Sedegi. aris Ria da daxuruli qala-
tvinis travma. gamoyofen qala-tvinis travmis 3 xarisxs, simZimis mixedviT:
1) msubuqis dros _ cnobierebis dakargva grZeldeba ramdenime wuTi, amneziis
xangrZlivoba aRwevs 1 sT-mde.
2) saSualos dros _ cnobierebis dakargva
grZeldeba 1 sT-mde, amneziis xangrZlivoba aRwevs
24 sT.
3) mZimes dros _ gonebis dakargva aWarbebs 1 sT,
xolo amnezia grZeldeba erTi dRe-Rame.
qala-tvinis travmis dros gansakuTrebiT eqceva
yuradReba qalis fuZis motexilobas, romelic
vlindeba Semdegi ZiriTadi niSnebiT: 1) liqvoris
165
(Tavisa da zurgis tvinis siTxis) gadmodinebiT yuridan da cxviridan; 2) ,,saTvalis”
simptomi (orive Tvalbudeze simetriulad arsebuli sisxlCaqceva); 3) koniunqtivaSi
(Tvalis TeTri lorwovani) sisxlCaqcevebiT; 4) yuris niJaris ukan arsebuli
sisxlCaqceviT, romelic vlindeba 24-48 sT. Semdeg travmidan; 5) Tavis tvinis
nervebis dazianebiT (mag. safeTqlis wilis dazianeba iwvevs smenisa da saxis nervis
dazianebas, Sublis wilisa – metyvelebis dazianebas da a. S.). liqvori Cveulebrivi
lorwosagan gansxvavebiT Seicavs glukozas, amitom aris webvadi bunebis. Tu Tavis
travmis dros ar aRiniSneba Tavis tvinis nivTierebis dazianebisas arsebuli
simptomebi _ pirdapiri da iribi (gonebis dakargva an dabindva, amnezia, xanmokle
gaTiSva, xangrZlivi Rebineba, mdgradi Tavbrusxveva da a. S.) maSin iq adgili hqonia
Tavis rbili
qsovilebis
RrZobas.
qala-tvinis
tramvis dros
aucilebelia
swrafi
zedapiruli
gasinjva,
sasunTqi gzebis gamtarobis Semowmeba da maTi gamavlobis aRdgena. sunTqvis
sixSirisa da riTmulobis gansazRvra, sisxlis mimoqcevis Sefaseba (pulsaciiT),
cnobierebis Sefaseba, pacientis moTavseba 30 °daxrilobis zedapirze.
Tanmxlebi sxva dazianebebis dros Sesabamisi RonisZiebebis Catareba da bolos
swrafi hospitalizacia (nebismier SemTxvevaSi aucilebelia dakvirveba 24 saaTis
ganmavlobaSi).
m o t e x i l o b am o t e x i l o b am o t e x i l o b am o t e x i l o b a
meqanikuri zemoqmedebiT Zvlis mTlianobis
darRvevas motexilobamotexilobamotexilobamotexiloba ewodeba. mTlianobis
nawilobrivi darRvevis SemTxvevaSi _ saqme
gvaqvs arasrul motexilobasTan (gabzarva,
atkeCva). arCeven daxurdaxurdaxurdaxurul da Riaul da Riaul da Riaul da Ria motexilobas.
166
daxuruli motexiloba _ simptomebi:
• tkivili;
• deformacia motexilobis adgilas;
• xraSuni motexil fragmentebs Soris;
• kiduris pasiuri moZraoba;
• menjis Zvlebis motexilobisas dazaralebuls ar
SeuZlia fexis zemoT aweva.
pirveladi samedicino daxmareba daxuruli motexilobis dros:
• gaukeTeT dazaralebuls imobilizacia;
• mxrisa da barZayis Zvlebis motexilobis SemTxvevaSi unda daafiqsiroT ara
nakleb sami saxsrisa;
• daadeT artaSani, ise rom dazianebuli are dafiqsirdes or mezobel saxsars
Soris(motexilobis zemoT da qvemoT);
• artaSani ukeTesia daadoT garedan, tansacmelze da misceT mas kiduris forma
(mavTulis artaSani);
• motexilobis areSi naxveviT fiqsacia ar gaakeToT;
• savele pirobebSi SeiZleba gamoiyenoT ficari, xis toti, qamari, Toki da sxva
improvizirebuli saSualeba;
• ukidures SemTxvevaSi dazianebuli fexi daafiqsireT janmrTel fexze, xolo zeda
kiduri_tanze naxvevis saSualebiT.
Tu motexili Zvlis
fragmenti azianebs kanis
mTlianobas, igi xdeba Ria.
cecxlsasroli iaraRiT miyenebul motexilobas Tan axlavs
sisxlZarRvebisa da nervebis dazianeba, motexiloba
damsxvreulia.
pirveladi samedicino daxmareba Ria motexilobis dros:
• kiduris gaSiSvleba, tansacmlis SemoWra;
167
• sisxldenis SeCereba: damwoli naxvevis, arteruli sisxldenisas laxtis dadeba;
• Wrilobaze steriluri naxvevis dadeba;
• kiduris imobilizacia;
• Sokis profilaktikis mizniT Tu gaqvT dazaralebuls gaukeTeT
tkivilgamayuCebeli;
• saswrafod gadaiyvaneT saavadmyofoSi.
pirveladi samedicino daxmareba kisris an xerxemlis dazianebis dros:
kisris an xerxemlis dazianebisas an masze eWvis mitanisas
• ar SeiZleba dazaralebulisTvis Tavisa da kisris moZraoba;
• dazaralebuls daufiqsireT Tavi da kiserze gaukeTeT specialuri sayelo;
• Tu kisris sayelo ar gaqvT, gamoiyeneT rame improvizirebuli saSualebebi. mag.
marlaSi gadaxveuli sqeli bambis sayelos.
• kisrisa da xerxemlis travmis SemTxvvaSi an masze eWvis mitanisas,
dazaralebulis transportireba moaxdineT specialur farze, xis an faneris
zedapirze. am mizniT SeiZleba Senobis karis gamoyenebac.
pirveladi samedicino daxmareba menjis Zvlebis motexilobis dros:
menjis Zvlebis motexilobisas an masze eWvis mitanisas
• dazaralebuls zurgis qveS daudeT xis fari an rame improvizirebuli
saSualeba;
ar SeiZleba!
• Wrilobaze Sexeba;
• Zvlis namsxvrevebis Casworeba;
• ucxo sxeulebis mocileba.
168
• daawvineT “bayayis” poziciaSi:
• fexebi mouxareT muxlis
saxsarSi da gadauwieT ganze;
• terfebi daufiqsireT erTad;
• muxlebis qveS daudeT baliSi
an tansacmeli.
• saswrafod gadaiyvaneT
saavadmyoSi
Wriloba/sisxldenaWriloba/sisxldenaWriloba/sisxldenaWriloba/sisxldena
Wrilobis tWrilobis tWrilobis tWrilobis tipebi:ipebi:ipebi:ipebi:
o nagleji Wriloba _
gulisxmobs kanis safaris
gaWras. Wrilobas aqvs
dakbiluli napirebi da
axasiaTebs sisxldena;
o nakveTi Wriloba _
gamowveulia basri sagniT.
Wrilobas aqvs sufTa, Tanabari
napiri;
o naCxvleti Wriloba/kanis
safarqveS SeRweva _ axasiaTebs mcire sisxldena zedapirze. TiTqmis
SeuZlebelia sisxldenis farTis gansazRvra kanis safarqveS. igi zrdis
infeqciis safrTxes.
o kanis moglejva _ am dros kanis safari nawilobriv, zogjer ki mTlianad
scildeba sxeulis kunTovan nawils.
yvela zemoT aRniSnul SemTxvevyvela zemoT aRniSnul SemTxvevyvela zemoT aRniSnul SemTxvevyvela zemoT aRniSnul SemTxvevaSi viTardeba garegani sisxlena. aSi viTardeba garegani sisxlena. aSi viTardeba garegani sisxlena. aSi viTardeba garegani sisxlena.
muclis Rrus Wrilobebis dros Wrilobaze vafenT sufTa safens. Tu
gadmoyrilia nawlavebi da Cans sxva organoebic, nu ecdebiT maT Cabrunebas
muclis RruSi. vaTavsebT dazaralebuls misTvis yvelaze mosaxerxebel
mdgomareobaSi, dakecil sabans vudebT moxrili muxlebis qveS, muclis Rrus
kedlebze naklebi zewolisaTvis.
sastikad ikrZaleba yovelgvari sasmelis, saWmelis an sigaretis micemac.
Tu tyvia an sxva raime basri sagani SeaRwevs gulmkerdis areSi, SeiZleba
mogvesmas stvenis msgavsi xma, gulmkerdSi haeris daubrkolad Sesvla-gamosvlis
169
gamo. amitom filtvis kolafsis (funqciis gaTiSva) Tavidan asacileblad unda
davucoT Tavi, amis gakeTeba SesaZlebelia rogorc SiSveli xelebiT, ise
celofnis paketiT, zonriT an qsovelis safeniT. imisda miuxedavad grZnobazea Tu
ara dazaralebuli, vawvenT mas dazianebuli mxriT qvemoT, misTvis moxerxebul
mdgomareobaSi.
sisxldenis SeCerebis Semdeg yvela saxis Wriloba antiseptikurad unda
damuSavdes, amisTvis gamoiyeneba spiriti da iodi Wrilobis garSemo aris
mosasufTaveblad, wyalbadis zeJangi (perekisi), briliantis mwvane uSualod
kideebisa da Wrilobebis amosasufTaveblad (Wrilobidan mxolod SesaZlebelia
mxolod mcire zomis ucxo sxeulebis amoReba). davadoT steriluri safeni da
SevaxvioT bintiT. mcire zomis Wrilobis
SemTxvevaSi davadoT baqteriuli
leikoplastiri.
sisxldenasisxldenasisxldenasisxldena
sisxlZarRvebis dazianeba iwvevs sisxldenas.
garegani sisxldena xdeba maSin, roca kanis
safaris darRvevis nebismier formasTan gvaqvs
saqme. Sida (faruli) sisxldena SeiZleba iyos
daavadebis, Wrilobis an garkveuli samkurnalo saSualebebis zemoqmedebis Sedegi.
misi gamokvleva SeiZleba gagrZeldes. sisxldenisas aRiniSneba Semdegi niSnebi da
simptomebi:
Ria Wrilobidan momdinare sisxli;
• sisxli pirRebinebisas gamoyofil
nivTierebaSi, ganavalSi an SardSi;
• vaginaluri sisxldena;
• tkivili an/da Sesieba muclis areSi;
• sisxlCaqcevebi;
• sisuste, gonebis areva.
sisxldena sisxlZarRvTa saxeobebidan
gamomdinare aris: arteriuli, venuri,
kapilaruli da a. S.
arteriuli sisxldenisas Wrilobidan
moedineba alisferi, JangbadiT
170
gajerebuli (mdidari), pulsirebadi sisxlis nakadi.
misgan gansxvavebiT venuri sisxldenis dros Wrilobidan gamodis uwyveti nakadi
momdinare, naxSirorJangiT mdidari, muqi feris sisxli. arteriuli da venuri
sisxldenis SesaCereblad mimarTaven laxtis dadebas an kiduris saxsarSi
maqsimaluri moxris an ganzidvis meTods.
laxti ideba Wrilobis zemoT
(proqsimalurad), WrilobasTan
maqsimalurad axlos.
mizanSewonilia kiduris im nawilSi,
sadac mxolod erTi Zvalia (mxari,
barZayi). laxti ar ideba uSualod
kanze: mis qveS aucileblad unda
moTavsdes bamba, naWeri, tansacmeli.
sworad dadebisas Wrilobidan
wydeba sisxldena, periferiaze qreba
pulsacia. aucileblad unda
aRiniSnos laxtis dadebis zusti
dro: ar SeiZleba misi gaCereba
kidurze zafxulSi 2 sT., zamTarSi 1
sT.-ze met xans. am drois gasvlis Semdeg saWiroa laxtis moxsna, sisxldenis
ganmavlobis xanmokle aRdgena (nekrozis da gangrenis Tavidan asacileblad) da
misi kvlav dadeba ramdenadme zemoT. specialuri laxtis uqonlobis SemTxvevaSi
SesaZlebelia misi damzadebac. igi unda iyos minimum 5 sm. siganis zonari,
romelsac orjer SemovaxvevT kidurze da boloebs ki erTmaneTze
gadavajvaredinebT, patara joxs an raime msgavs sagans vaTavsebT zonris naxevrad
gakrul kvanZSi. Semdeg zemodan vaxvevT mas zonaris boloebs. joxs vatrialebT
manam, sanam sisxldena ar SeCerdeba. Semdeg meore zonriT vaxdenT mis fiqsacias.
TiTqmis yvela saxis sisxldena SeiZleba SeCerdes.
171
• es unda ganxorcieldes
steriluri an sufTa
Semwovi saxvevi masalis
zustad Wrilobaze
moxerxebulad dadebiT;
• Tu saxvevi masala sisxliT
gaiJRinTeba, ar SecvaloT
igi, piriqiT, masze meore
saxvevi masala moaTavseT
da ganagrZeT zewola;
• nu moaxdenT pirdapir
zewolas Tvalis dazianebis
SemTxvevaSi, radganac es
adgili ,,Casmul’’ organos
Seicavs. zewola arc Tavis
areSi miyenebuli Wrilobis
SemTxvevaSia dasaSvebi,
radganac aris tvinis
dazianebis saSiSroeba.
saWiroa Wrilobaze davadoT
sqeli safeni, damzadebuli SeZlebisdagvarad sufTa qsovilisagan. efeqturia
Wrilobis elivacia (wamoweva) gulis doneze maRla. Tu Wriloba mdebareobs Tavis
an kisris areSi, maSin unda moxdes dazaralebulis Tavisa da beWebis wamoweva. Tu
sisxldena grZeldeba, SesaZlebelia NnaWrilobevis zemoT xelis daWera Zvlamde
arteriaze:
mklavze _ iRliasa da idayvs Soris.
fexze _ tansa da TeZos nakecebSi da araviTar SemTxvevaSi uSualod fexze.
Tema #11
sxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebisxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebisxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebisxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebi ----
damwvrobadamwvrobadamwvrobadamwvroba/eleqtrotramvaeleqtrotramvaeleqtrotramvaeleqtrotramva//// wyalSi daxrCoba wyalSi daxrCoba wyalSi daxrCoba wyalSi daxrCoba //// nakbeninakbeninakbeninakbeni
damwvroba es aris sxeulis zedapiris da mis qveS mdebare anatomiuri struqturebis damwvroba es aris sxeulis zedapiris da mis qveS mdebare anatomiuri struqturebis damwvroba es aris sxeulis zedapiris da mis qveS mdebare anatomiuri struqturebis damwvroba es aris sxeulis zedapiris da mis qveS mdebare anatomiuri struqturebis
maRali temperaturiTa da sxva garemo faqtorebiT gamowvemaRali temperaturiTa da sxva garemo faqtorebiT gamowvemaRali temperaturiTa da sxva garemo faqtorebiT gamowvemaRali temperaturiTa da sxva garemo faqtorebiT gamowveuli dazianeba. sxvadsxva uli dazianeba. sxvadsxva uli dazianeba. sxvadsxva uli dazianeba. sxvadsxva
faqtorebi SeiZleba iyos: Termuli, qimiuri, eleqtruli da sxivuri energia, faqtorebi SeiZleba iyos: Termuli, qimiuri, eleqtruli da sxivuri energia, faqtorebi SeiZleba iyos: Termuli, qimiuri, eleqtruli da sxivuri energia, faqtorebi SeiZleba iyos: Termuli, qimiuri, eleqtruli da sxivuri energia,
maionizirebeli radiacia. maionizirebeli radiacia. maionizirebeli radiacia. maionizirebeli radiacia.
172
imisaTvis, rom warmovidginoT damwvrobis mimdinareoba, saWiroa vicodeT kanis
Sreebis agebuleba. zrdasruli adamianis kanis farTobi 1.5-2m2 Seadgens.
gasaTvaliswinebelia, rom bavSvis da moxucis kani ufro Txelia, vidre zrdasruli
adamianis. bavSvis kani Seicavs SedarebiT meti raodenobiT siTxes, vidre zrdasruli
da xanSiSesuli adamianis kani. asakobrivi jgufebis gaTvaliswinebiT, erTi da imave
pirobebSi bavSvma da xanSiSesulma adamianma SeiZleba ufro Rrma damwvroba miiRos,
vidre mozrdilma adamianma. kani asrulebs ramodenime kompleqsur funqcias:
garemosgan dacvis, siTxeebis regulaciis,
Termoregulaciis, SegrZnebis.
gamoyofen damwvrobis 4 xarisgamoyofen damwvrobis 4 xarisgamoyofen damwvrobis 4 xarisgamoyofen damwvrobis 4 xarisxs:xs:xs:xs:
I xarisxi I xarisxi I xarisxi I xarisxi ---- eriTemuli.eriTemuli.eriTemuli.eriTemuli. SewiTleba da kanis
SeSupeba.
II xarisxi II xarisxi II xarisxi II xarisxi ---- bulozuri.bulozuri.bulozuri.bulozuri.
kanis zeda Sris nekrozi da bulebis warmoqmna.
III (a) III (a) III (a) III (a) ---- xarisxi xarisxi xarisxi xarisxi - nekrozulinekrozulinekrozulinekrozuli kanis zeda Sris
nekrozi, qveda Sreebi SenarCunebulia.
III (b) III (b) III (b) III (b) ---- xarisxi xarisxi xarisxi xarisxi ---- nekrozuli nekrozuli nekrozuli nekrozuli kanis yvela Sris
totaluri nekrozi.
IV xarisxi IV xarisxi IV xarisxi IV xarisxi ---- nekrozul nekrozul nekrozul nekrozul ---- gangrenozuli.gangrenozuli.gangrenozuli.gangrenozuli. moicavs, kanis yvela stuqturas da mis
qveS mdebare qsovilebs: cximovani qsovili, kunTovani qsovili, sisxlZarRvebi,
myesebi, Zvlovani qsovili. (I, II, III-a) ganekuTvneba zedapiruli tipis damwvrobas. (III-b,
IV) Rrma tipis damwvrobebi, qsovilebis masiuri nekroziT.
arsebobs Sefasebis meore, Tanamedrove sistema, romelic aseve, moicavs
dazianebuli kanisa da mis qveS mdebare struqturebis dazianebis Sefasebas:
I I I I ---- zedapirulizedapirulizedapirulizedapiruli, romelic moicavs epidermiss da dermis zeda Sres.
II II II II ---- arasrulSreobriviarasrulSreobriviarasrulSreobriviarasrulSreobrivi, romelic moicavs epidermiss da dermas.
III III III III ---- srulSreobrivi,srulSreobrivi,srulSreobrivi,srulSreobrivi, romelic moicavs kanis yvela Sres da mis qveS mdebare
anatomiur qsovilebs: cximovani qsovili, kiunTovani qsovili, sisxlZarRvebi, myesebi,
Zvlovani qsovili.
damazianebeli faqtorebis klasifikaciadamazianebeli faqtorebis klasifikaciadamazianebeli faqtorebis klasifikaciadamazianebeli faqtorebis klasifikacia
173
damazianebeli faqtorebidamazianebeli faqtorebidamazianebeli faqtorebidamazianebeli faqtorebi
cecxlis ali:cecxlis ali:cecxlis ali:cecxlis ali: damwvrobis are SedarebiT didia, siRrmis mixedviT 2-xarisxisaTvis
damaxasiaTebelia. Wrilobis pirveladi damuSavebisas sirTules warmoadgens
damwvari zedapiridan tansacmlis namwvi narCenebis amoReba. qsovilis narCenebma
SeiZleba SemdgomSi infeqcia gamoicvios. aseve SeiZleba daziandes Tvalebi, zeda
sasunTqi gzebi.
mduRare siTxeebi:mduRare siTxeebi:mduRare siTxeebi:mduRare siTxeebi: damwvrobis farTobi mcirea, magram Rrmad aRwevs qsovilebSi,
Seesabameba 2-3 xarisxs.
orTqliorTqliorTqliorTqli:::: damwvrobis farTobi didi zomisaa, magram Rrmad ar Cadis qsovilebSi
xSirad iwvevs sasunTqi gzebis dazianebas.
gavarvarebuli sagnebi:gavarvarebuli sagnebi:gavarvarebuli sagnebi:gavarvarebuli sagnebi: damwvrobis are yovelTvis Seesabameba gavarvarebuli sagnis
zomebs da gaaCnia mkveTri sazRvrebi da Sesabamisi siRrme. damwvrobis farTobi
Seesabameba 2- 4 xarisxs. gavarvarebuli sagnebis moSorebisas damwvrobis aredan
SeiZleba damwvrobis damatebiTi travma gamoiwvioT. xSirad qsovilebis aSrevebas aqvs
adgili.
qimiuri damwvrobebi warmoiqmneba sxeulze qimiurad agresiuli nivTierebebisqimiuri damwvrobebi warmoiqmneba sxeulze qimiurad agresiuli nivTierebebisqimiuri damwvrobebi warmoiqmneba sxeulze qimiurad agresiuli nivTierebebisqimiuri damwvrobebi warmoiqmneba sxeulze qimiurad agresiuli nivTierebebis
zemoqmedebisas.zemoqmedebisas.zemoqmedebisas.zemoqmedebisas.
174
mJaveebi:mJaveebi:mJaveebi:mJaveebi: damwvroba ar aris Rrma, mJavas koagulaciuri efeqtis zemoqmedeba damwvari
qsovilebisgan formirdeba nawiburi romelic aferxebs damcvrobis ufro Rrmad
Casvlas qsovilebSi, koncentrirebuli mJavebiT gamowveuli damwvrobebi ufro
zedapirulia vidre ganzavebuli mJavebiT, radgan nawiburis warmoqmna maleve xdeba.
tuteebi:tuteebi:tuteebi:tuteebi: tuteebi zemoqmedeben kanze da Rrmad aRweven qsovilebSi, radgan ar xdeba
cilovani koagulacia nawiburis saxiT ar eqmnebaT barieri.
mZime metalebis marilebi:mZime metalebis marilebi:mZime metalebis marilebi:mZime metalebis marilebi: damwvrobebi zedapirulia, vizualurad da klinikurad
damwvroba mJaveebiT gamowveuli damwvrobis analogiuria.
eleqtruli deniT gamowveuli damwvrobebi:eleqtruli deniT gamowveuli damwvrobebi:eleqtruli deniT gamowveuli damwvrobebi:eleqtruli deniT gamowveuli damwvrobebi: warmoiqmneba sxeulSi muxtis Sesvlisa da
gamosvlis adgilebSi. damaxasiaTebelia sxeulze ramodenime mcire zomis damwvari
ubnis arseboba, qsovilebSi Rramd aRwevs. gansakuTrebiT saxifaToa eleqtruli
damwvrobebis dros gulis eleqtrotravma, rac xSirad letaluri gamosavalis
mizezia. eleqtruli denis damazianebeli efeqti damokidebulia mis fizikur
parametrebze: denis Zabva, denis Zala, xasiaTi (mudmivi, cvladi). mokle CarTvis
Sedegad gamowveuli damwvrobebi, waagavs cecxlis aliT gamowveul damwvrobebs, am
dros muxtis gavla ar xdeba dazaralebulis sxeulSi.
sxivuri damwvroba viTardeba sxvadasxva tipis speqtris gamosxivebis Sedegad.sxivuri damwvroba viTardeba sxvadasxva tipis speqtris gamosxivebis Sedegad.sxivuri damwvroba viTardeba sxvadasxva tipis speqtris gamosxivebis Sedegad.sxivuri damwvroba viTardeba sxvadasxva tipis speqtris gamosxivebis Sedegad.
sxivuri damwvrobasxivuri damwvrobasxivuri damwvrobasxivuri damwvroba:::: damwvrobebi, romlebic gamowveulia zafxulSi, mzis
ultraiisferi sxivebis zemoqmedebiT. siRrme Sesabamisad 1- xarisxs Seesabameba,
iSviaTad SeiZleba iyos me-2 xarisxis. aseve, damwvrobebi SeiZleba sxivebis
nebismierma speqtrma gamoiwvios. damokidebulia speqtris intensivobaze, siZliereze.
speqtris talRis sigrZe gansazRvravs damwvrobis siRrmes. aseti tipis damwvrobebi
miiReba, lazeriT zemoqmedebisas sxeulze, aseve atomuri bombis afeTqebis dros
warmoqmnili koncentrirebuli ultraiisferi sxivebis speqtri, romelic sul raRac
4 wams grZeldeba. (iaponia, 1945 weli).
radioaqtiuri gamosxiveba:radioaqtiuri gamosxiveba:radioaqtiuri gamosxiveba:radioaqtiuri gamosxiveba: α - nawilakebi, dadebiTi muxtis mqone, haerSi 2-3 sm-ze
vrceldeba.... β – wilakebi, uaryofiTi muxtis mqone, haerSi 30-50 sm-ze vrceldeba,
adamianis kanSi 2sm gadis. γ – nawilakebi, gadis yvelgan, aqvs maRali energia. (akavebs
1 metri sisqis betonis kedeli, sqeli tyviis fena). neitronebineitronebineitronebineitronebi – aseve maRali
energiis matarebelia. damwvrobebi xSirad zedapirulia, magram mkurnalobis
175
menejmenti rTulia, radgan dazianebas iRebs kanis qveS arsebuli qsovilebi da
organoebi. xSirad sisxlZarRvebis struqtura ziandeba, aris hematomebi qsovilebSi.
garTulebulia regeneracia.
kombinirebuli damwvrobebi:kombinirebuli damwvrobebi:kombinirebuli damwvrobebi:kombinirebuli damwvrobebi: romelic viTardeba ori an meti etiologiurad
gansxvavebuli faqtoris zemoqmedebisas. magaliTad: orTqliTa da mJavaTi. aseve
SeiZleba, damwvrobebisa da mravlobiTi motexilobebis Tanaarseboba.
damwvrobis klinikuri formebidamwvrobis klinikuri formebidamwvrobis klinikuri formebidamwvrobis klinikuri formebi
damwvroba miuxedavad, damazianebeli faqtorisa da siRrmisa SeiZleba gamovlindes damwvroba miuxedavad, damazianebeli faqtorisa da siRrmisa SeiZleba gamovlindes damwvroba miuxedavad, damazianebeli faqtorisa da siRrmisa SeiZleba gamovlindes damwvroba miuxedavad, damazianebeli faqtorisa da siRrmisa SeiZleba gamovlindes
gansxvavebuli klinikuri formebiT:gansxvavebuli klinikuri formebiT:gansxvavebuli klinikuri formebiT:gansxvavebuli klinikuri formebiT:
eriTema: eriTema: eriTema: eriTema: warmoadgnes kanis zedapiris siwiTlesa da SeSupebas, warmoiqmneba 1 -
xarisxis damwvrobebis dros axasiaTebs yvela tipis damwvrobas.
vezikulavezikulavezikulavezikula: buSti kanis zedapirze, romelic Sicavs serozul an hemoragiul SigTavss.
warmoiqmneba epidermisis zeda Sris aSrevebisas, romelSic SeiZleba iyos limfa an
sisxli. viTardeba me- 2-3 xarisxis damwvrobebisas.
bula:bula:bula:bula: vezikulasTan SedarebiT didi zomebiT xasiaTdeba 1-2 sm da meti. warmoiqmneba
upiratesad me- 3 xarisxis damwvrobebisas.
eeeerozia:rozia:rozia:rozia: dazianebuli zedapiri, moSorebulia epidermiss, sisxlmdenia da advilad
ziandeba. SeiZleba warmoiqmnas yvela tipis damwvrobebis dros. warmoiqmneba kanis
aSrevebisas an bulebis moSorebis Semdeg.
wyluli:wyluli:wyluli:wyluli: waagavs erozias, magram ufro metad, Rrmad Cadis qsovilSi. SeiZleba
Zvlovan qsovilamde CaaRwios. formirdeba nekrozul areSi. wylulis zoma
damokidebulia nekrozis moculobaze.
koagulaciuri nekrozi (“mkoagulaciuri nekrozi (“mkoagulaciuri nekrozi (“mkoagulaciuri nekrozi (“mSrali nekrozi”)Srali nekrozi”)Srali nekrozi”)Srali nekrozi”): dazianebuli qsovilis danekrozebisa da
gamoSrobis Sedegad warmoiqmneba moSao - moyavisfro Seferilobis nawiburi,
romelic advilad Sordeba qirurgiuli CareviT. axasiaTebs mJavebiT damwvrobas.
koliqvaciuri nekrozi (“sveli nekrozi”)koliqvaciuri nekrozi (“sveli nekrozi”)koliqvaciuri nekrozi (“sveli nekrozi”)koliqvaciuri nekrozi (“sveli nekrozi”): nekrozuli qsovilisa da masSi siTxis
arsebobis gamo, aqtiurad mravldebian baqteriebi. dazianebuli are iRebs momwvano -
moyviTalo fers, SeSupebulia, axasiaTebs specifiuri arasasiamovno suni. axasiaTebs
176
progresireba dauzianebeli qsovilebis dazianebiT. damaxasiaTebelia tuteebiT
gamowveuli damwvrobisaTvis.
sxeulis damwvari zedapiris Sefasebasxeulis damwvari zedapiris Sefasebasxeulis damwvari zedapiris Sefasebasxeulis damwvari zedapiris Sefaseba
damwvrobis prehospitalur etapze Sefasebas didi roli eniWeba, radgan sworad unda
ganisazRvros pireladi daxmarebis taqtika: arsebobs Sefasebis ramodenime meTodi:
“cxrianis wesi”, “asianis wesi”, “xelis gulis wesi”.
“cxrianis wesicxrianis wesicxrianis wesicxrianis wesi””””
• Tavi da kiseri - 9%.
• zeda kiduri - 9%.
• zeda kiduri - 9%.
• torsis wina zedapiri - 18%.
• torsis ukana zedapiri - 18%.
• qveda kiduri - 18%.
• qveda kiduri - 18%.
• sasqeso organoebis midamo - 1%.
• yoveli mtevani TiTebis CaTvliT, daaxloebiT - 1%.
“asianis wesi”asianis wesi”asianis wesi”asianis wesi”
asaki + damwvrobis zedapiris farTobi asaki + damwvrobis zedapiris farTobi asaki + damwvrobis zedapiris farTobi asaki + damwvrobis zedapiris farTobi
winaswari prognozi: winaswari prognozi: winaswari prognozi: winaswari prognozi:
• < 60 - keTilsaimedo;
• 61-80 - SedarebiT keTilsaimedo;
• 80-100 - saeWvo;
• 101-ze > - arakeTilsaimedo.
am martivi gamoTvlis daxmarebiT, Tqven ukve SegiZliaT prehospitalur etapze,
winaswar SeafasoT dazaralebulis mdgomareba da klinikuri suraTis gamosavali.
“xelis gulis wesi”xelis gulis wesi”xelis gulis wesi”xelis gulis wesi”
adamianis xelis guli moicavs mTeli sxeulis zedapiris daaxloebiT 1 - 1,2% -s. da
misi dadebiT, SeZleba ganisazRvros damwvrobis farTobi. Tumca es meTodi naklebad
gamoiyeneba.
inhalaciuri damwvrobainhalaciuri damwvrobainhalaciuri damwvrobainhalaciuri damwvroba
inhalaciuri damwvroba gulisxmobs, sasunTqi gzebis, SesunTqviT gamowveul
damwvrobas, romelic SeiZleba gamoiwvios: cecxlis alma, aduRebuli siTxeebis
orTqlma, wvis Sedegad warmoqmnilma qimiurma produqtebma, aqroladma qimiurma
177
nivTierebebma. klinikuri suraTi SeiZleba SesunTqvidan maleve gamovlindes, an
pirvel 12-36 saaTis Semdeg. damokidebulia imaze, Tu ra saxis inhalaciuri
damwvrobaa. SesunTquli airis qimiuri Semadgenloba, moqmedebis xangrZlivoba.
• xanZris dros, daxurul sivrceSi, Jangbadis Semcveloba 10 %-ze naklebi SeiZleba
iyos;
• hipoqsiuri dazianeba SesaZloa ganviTardes ramodenime wuTSi;
• naxSirJangisa da sistemuri toqsinebis absorbcia filtvebis gziT;
• kvamlis inhalacia - wvis Sedegad warmoqmnili qimiuri produqtebi, romlebic
iwveven sasunTqi gzebis damwvrobas.
xSirad inhalaciuri damwvrobis mqone dazaralebulebs maleve aReniSnebaT, sunTqvis
gaZneleba da stridori, eqspiraciis fazaSi. xmis CaxleCa, rac
xorxis SeSupebaze metyvelebs. aseve SeiZleba iyos
mogvianebiTi gamovlineba, 24-36 saaTis Semdeg.
naxSirJangiT intoqsikacianaxSirJangiT intoqsikacianaxSirJangiT intoqsikacianaxSirJangiT intoqsikacia
naxSirJangi, anu igive naxSirbadis monooqsidi, organuli
produqtebis arasruli wvis produqtia. romelic warmoiqmneba
wvis dros Jangbadis dabali koncentraciis pirobebSi. ar gaaCnia suni, gemo, feri.
misi fardobiTi molekuluri masa 28. Seesabameba haeris fardobiT molekulur masas
(29). rac mas saSualebas aZlevs didi xnis ganmavlobaSi iyos daxurul sivrceSi.
naxSirJangi, hemoglobinTan 200 - jer ufro metad mtkice naerTs qmnis, vidre
JangbadTan, romelsac karboqsihemoglobini ewodeba. sworad amaSi mdgomareobs misi
toqsiuroba. sisxlSi arsebul karboqsihemoglobins aRar aqvs Jangbadis
transportirebis unari. qsovilebi ganicdian Jangbadovan SimSils.
pirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmareba
SemTxvevis adgilze misvlisas, pirvel rigSi daculi unda iyos Tqveni usafrTxoeba.
mxolod amis Semdeg aRmouCenT dazaralebuls pirvelad daxmarebas. dazaralebuli
SeiZleba dagxvdeT ugono mdgomareobaSi. aucilebelia mis gamoyvana sufTa haerze,
usafrTxo garemoSi da ABC algoriTmis Catareba. a. a. a. sufTa Jangbadis, micema
xangrZlivi drois ganmavlobaSi.
• sasunTqi gzebis Semowmeba, sunTqvis uzrunvelyofa;
• daxurul sivrceSi xanZris dros myof yvela dazaralebuls unda mieces 100%
Jangbadi, niRbiT;
178
• naxSiris msgavsi nadebi cxvir - xaxis lorwovanze da xmauriani sunTqva,
sunTqvis xelovnurad marTvis Cvenebaa;
• sisxlis mimoqcevis kontroli, regulacia;
• drouli gadayvana klinikaSi.
damwvrobisdamwvrobisdamwvrobisdamwvrobis klinikurklinikurklinikurklinikur mimdinareobazemimdinareobazemimdinareobazemimdinareobaze moqmedimoqmedimoqmedimoqmedi faqtorebifaqtorebifaqtorebifaqtorebi
• damwvrobis saxe (ra tipisaa damwvroba);
• gamomwvevi faqtoris zemoqmedebis dro;
• damwvrobis xarisxi da siRrme;
• sxeulis damwvari zedapiris procentuli maCvenebeli;
• damwvrobis lokalizacia;
• dazaralebulis asaki, sqesi da janmrTelobis zogadi mdgomareoba.
pirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmareba
damwvrobebis SemTxvevaSi metad mniSvnelovania drouli TviT da urTierT daxmarebis
aRmoCena. misi mizania moqmedi damzianebeli faqtoris zemoqmedebis SeCereba.
dazaralebulis usafrTxo adgilze gadayvana da sasicocxlo parametrebis
koregireba.
Termuli damwvrobebiTermuli damwvrobebiTermuli damwvrobebiTermuli damwvrobebi : am tipis dazianebebis SemTxvevaSi, saWiroa damzianebeli
faqtoris moSoreba da damwvari zedapiris gagrileba, grili gamavali wyliT
Camorecxva 15-20 wuTis ganmavlobaSi. mxolod im SemTxvevaSi Tu kanis safaris
mTlianoba araa dazianebuli. efeqturia Tu Catardeba ara ugvianes 2 saaTis
ganmavlobaSi, damwvrobidan. ar unda daziandes bulebis mTlianoba, rac infeqciis
SeWris saSiSroebas Seqmnis. damwvrobis pirveladi daTvalierebisa da damuSavebis
Semdeg saWiroa steriluri naxvevis dadeba da dazaralebulis drouli gadayvana
klinikaSi.
eleqtruli damwvrobebi: eleqtruli damwvrobebi: eleqtruli damwvrobebi: eleqtruli damwvrobebi: am dros aucilebelia denis wyaros gamorTva. darwmundiT
garemos usafrTxoebaSi da mxolod amis Semdeg aRmouCineT dazaralebuls pirveladi
daxmareeba. eleqtruli deniT gamowveul damwvrobebis dros sakmaod rTulia
dazianebuli farTobis gansazRvra, radgan dazianebuli qsovilebi mdebareobs
dauzianebeli kanis qveS. am tipis dazianebebi metad saxifaToa, radgan xSir
SemTxevaSi guli da centraluri nervuli sistema ziandeba, gamosavali ki uxSiresad
letaluria. aseTi tipis dazianebisaTvis tipiuria, denis Sesvlisa da gamosvlis
niSnebi sxeulis zedapirebze. gamosvlis adgils uxSiresad qveda kidurebi
warmoadgens, terfis qveda mxare.
179
qimiuri damwvrobebiqimiuri damwvrobebiqimiuri damwvrobebiqimiuri damwvrobebi: qimiur damwvrobebis SemTxvevaSi aucilebelia agentis drouli
moSoreba. darwmundiT garemos usafrTxoebaSi da Semdeg aRmouCineT dazaralebuls
pirveladi daxmareba. gamoiyvaneT dazaralebuli qimiurad dabinZurebuli adgilidan.
qimiuri nivTierebebiT damwvari are CamorecxeT gamavali wyliT an CamobaneT
inertuli xsnariT. Tvalis damwvrobebis SemTxvevaSi unda amoirecxos gamvali wyliT
15-20 wuTis ganmavlobaSi. saWiroebis SemTxvevaSi mieciT antidoti. damwvrobis are
SeaxvieT steriluri naxveviT da moaxdineT drouli hospitalizacia, Tu aris
saSualeba gadaiyvaneT specializirebul klinikaSi sadac SesaZlebelia
toqsikologis konsultacia.
damwvrobebis prehospitalur etapze dauSvebelia dauSvebelia dauSvebelia dauSvebelia zeTiseburi da cximis Semcveli
komponentebis gamoyeneba, rac mxolod arTulebs damwvrobis mimdinareobas.
dauSvebelia prehospitalur etapze, damwvari zedapiridan, tansacmlis namwvi
narCenebis moSoreba. SeiZleba gamoiwvioT kanis farTo monakveTis aSreveba,
sisxldena, Wrilobis dainficireba. gautkivarebis gareSe am proceduris Catareba
dazaralebuls mxolod damatebiT travmas ayenebs, SesaZlebelia Sokis ganviTareba.
Wrilobis damuSaveba prehospitalur etapze, sisxlisdenisa da dainficirebis risks
zrdis.
wyalSi daxrCobawyalSi daxrCobawyalSi daxrCobawyalSi daxrCoba
statistikuri monacemebistatistikuri monacemebistatistikuri monacemebistatistikuri monacemebi
• wyalSi uxSiresad ixrCobian saukeTeso mcuravebi;
• zRis sanapiroze, mdinareebTan meTalyureobis gareSe
myofi bavSvebi;
• sxvadasxa ubeduri SemTxveva;
• alkoholuri simTvralisa narkotikuli zemoqmedebis qveS myofi adamianebi;
• suicidis mcdeloba.
wyalSi daxrCobis tipebiwyalSi daxrCobis tipebiwyalSi daxrCobis tipebiwyalSi daxrCobis tipebi
ganasxvaveben daxrCobis ramodenime tips: WeSmariti WeSmariti WeSmariti WeSmariti (“aspiraciuli”,”sveli”) crucrucrucru
(“asfiqsiuri”,”mSrali”,”spastiuri”). sinkopaluri sinkopaluri sinkopaluri sinkopaluri (“refleqtoruli”) da SereuliSereuliSereuliSereuli.
“sveli” tipis daxrCoba“sveli” tipis daxrCoba“sveli” tipis daxrCoba“sveli” tipis daxrCoba - viTardeba maSin, rodesac sasunTq gzebsa da filtvebSi
xvdeba didi raodenobiT siTxe, wyali. rogorc wesi, es xdeba im damianebSi, romlebic
bolo wuTebamde ibrZvian sicocxlisaTvis. gvxvdeba SemTxvevaTa daaxloebiT 20% -Si.
180
“mSrali” tipis daxrCoba“mSrali” tipis daxrCoba“mSrali” tipis daxrCoba“mSrali” tipis daxrCoba - viTardeba maSin, rodesac xdeba saxmo iogebis Zlieri
spazmi wylis dabali temperaturis zemoqmedebiT. da wyali ar xvdeba sasunT gzebSi.
SemTxvevaTa 35 % axasiaTebs.
““““sinkopaluri” tipis daxrCobasinkopaluri” tipis daxrCobasinkopaluri” tipis daxrCobasinkopaluri” tipis daxrCoba” - xdeba gulis refleqtoruli gaCerebis Sedegad,
sisxlZarRvebis spazmis gamo. aseT SemTxvevaSi dazaralebuli, maleve iZireba fskerze.
dazaralebulTa 10% - Si gvxvdeba.
daxrCobis Sereuli formadaxrCobis Sereuli formadaxrCobis Sereuli formadaxrCobis Sereuli forma - daxrCobis tipi, romelsac axasiaTebs rogorc “sveli”
aseve “mSrali” tipi. gvxvdeba SemTxvevaTa 20%- Si.
aucilebelia imis gaTvaliswineba, rom damxrCvali adamianis sikvdili SeiZleba iyos
sxva mizezebis gamo (gul-sisxlZarRvTa sistemis daavadebebi da travmis SemTxvevebi).
daxrCobis daxrCobis daxrCobis daxrCobis meqanizmi, SemdegSi mdgomareobs:meqanizmi, SemdegSi mdgomareobs:meqanizmi, SemdegSi mdgomareobs:meqanizmi, SemdegSi mdgomareobs: adamiani, romelmac ar icis curva da
moxvdeba wyalSi akeTebs Rrma CasunTqvebs, sicocxlisaTvis brZolaSi. Sedegad ki
wylis garkveuli raodenoba filtvebSi xvdeba.
• dazaralebuli kargavs gonebas. adamianis sxeuli moTavsebulia wyalSi.
• moZraobs da wyali gadadis sasunTq gzebSi, filtvebi etapobrivad ivseba
wyliT,
• SeiZleba sxeulis muskulaturis krunCxvebi;
• garkveuli drois Semdeg xdeba gulis gaCereba;
• ar xdeba qsovilebis adeqvaturi perfuzia. mimdinareobs Seuqcevadi
procesebi Tavis tvins qerqSi;
• organizms sWirdeba meti Jangbadi vidre miewodeba, Rrmavdeba hipoqsia;
• terminaluri mdgomareoba.
daxrCobis meqanizmidaxrCobis meqanizmidaxrCobis meqanizmidaxrCobis meqanizmi
mtknar wyalSimtknar wyalSimtknar wyalSimtknar wyalSi - daxrCobisas xdeba sisxlis ganzaveba. es aixsneba filtvebidan
sisxlSi didi raodenobiT wylis gadasvliT. mimdinareobs osmolarobis principis
Tanaxmad, mtknari wylisa da sisxlis plazmas Soris NaCl gradientis arsebobis gamo.
Sedegad mtknari wyali gadmodis sisxlis mimoqcevis sistemaSi. mocirkulire sisxlis
gazrdisa da ganzavebis Sedegad guls ar Seswevs Zala gadatumbos didi raodenobiT
siTxe. rac iwvevs gulis gaCerebas.
• sisxlis ganzaveba mtknari wyliT, osmolarobis principi;
• mtknari wyali hipotonuria, sisxlis plazmasTan SedarebiT;
181
• eriTrocitebis gajirjveba, hemolizi;
• kaliumis koncentraciis momateba sisxlis plazmaSi;
• sisxlis qimiuri SemadgenlobisAcvlileba.
• arteriuli da venuri wnevis momateba;
• gulis tumbos funqciis darRveva;
• sisxlidan alveolebSi gadadis nivTierebebi, romlebic warmoqmnian qafs;
• Jangbadoani SimSili, hipoqsiis gaRrmaveba;
• filtvebis SeSupeba.
zRvzRvzRvzRvis wyalSiis wyalSiis wyalSiis wyalSi ---- daxrCobis SemTxevavSi ki sawinaaRmdego procesi mimdinareobs.
sisxlis Sesqeleba, hemokoncentracia. rac aseve osmolarobis principiTaa
ganpirobebuli, am SemTxvevaSi zRvis wyali metad koncentrirebulia (Warbi
marilianobis gamo) vidre sisxlis plazma (0,9% NaCl). Sedegad sisxlis plazmidan
siTxe gadis organizmis gareT. funqcia dakarguli sisxli veRar asrulebs
qsovilebis adeqvatur oqsigenacias.
• sisxlis konsistenciis momateba;
• siTxis filtrireba kapilarebidan filtvis alveolebSi;
• zRvis wyli metad hipertonulia, vidre sisxlis plazma;
• hipoqsiis gaRrmaveba;
• filtvebis SeSupeba an SeWmuxvna;
• gulis muSaobis darRveva.
182
paTofiziologiuri sqemapaTofiziologiuri sqemapaTofiziologiuri sqemapaTofiziologiuri sqema
pirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmareba
damxrCvali adamianis gadarCena SesaZlebelia pirveli 3-6 wuTis ganmavlobaSi.
magram iSviaT SemTxvevebSi, rodesac daxrCoba xdeba civ wylebSi, SesaZlebelia
efeqturi dro 20-30 wuTamde gaxangZlivdes.
sasamarTlo medicinis praqtikaSi
dafiqsirebulia SemTxveva, rodesac 25-30
wuTis, wyalSi CaZirul bavSvs
reanimaciuli Carevis Sedegad daubrunes
sicocxle.
metad mniSvnelovani momentia pirveladi
daxmarebis aRmoCenis dros sakuTari Tavis
usafrTxoebis dacva. Tu ar xarT
darwmunebuli imaSi, rom dazaralebuls
daxmarebas aRmouCenT nu SeecdebiT amas.
SegiZliaT dauZaxoT sxvas, vinc daexmareba
dazaralebuls an Tu dazaralebuli
napirTan axlosaa, sxvadasxva saSualebiT moaxdinoT daxmareba: Toki, samaSvelo
gasaberi kamera an Tundac grZeli joxi. adamians, romelic ixrCoba, sasurvelia
miuaxlovdeT zurgis mxridan. unda gaxsovdeT, rom dazaralebuls Zlier aqvs
gamZafrebuli gadarCenis instiqti. amitom, rodesc miuaxlovdebiT, cdilobs
mogeWidoT da fskerze CagiSvaT, raTa TviTon amovides zemoT da CaisunTqos. am
183
SemTxvevaSi nu daibneviT, CaisunTqeT haeri da CayvinTeT wyalSi. dazaralebuli
maSinve gagiSvebT xels. Tu dazaralebuli ugono mdgomareobaSia, saWiroa adgilzeve
piriT – pirSi 2-3 Caberva ganaxorcieloT. Semdeg daiwvinoT mklavze, ise, rom saxiT
zemoT iyos. es daicavs mas damateebiTi wylis gadasvlisgan sasunTq gzebSi. swrafad
moxdeT napirze gayvana.
pirveladi daxmareba gulisxmobs dazaralebulis wylidan droul amoyvanas, Semdgom
saWiroa sasicocxlo niSnebis Sefasebas da Sesabamisi daxmarebis gawevas.
“lurji” tipis daxrCoba“lurji” tipis daxrCoba“lurji” tipis daxrCoba“lurji” tipis daxrCoba : wylidan amoyvanis Semdeg droulad unda Sefasdes ABC.
pirvel rigSi unda moxdes wylis gamodevna sasunTqi gzebidan. bavSvebis SemTxvevaSi
dazaralebuls iWeren fexebiT zemoT, xolo zrdasrulebis SemTxvevaSi saWiroa
barZayze gadawvena am dros dazaralebuli mucliT eyrdnoba Tqvens barZays. mkerdis
areSi, ukana mxridan axorcielebT energiul zewolebs 20-30 wamis ganmavlobaSi.
Semdgom unda daTvalierdes piris Rru, moxdes qviSisa da wyalmcenareebis gamodevna.
Semdgom amowmebT enis ZiriT xaxis rkalis refleqss. Tu warmoiSva gulisrevis
refleqsi, eseigi dazaralebuli ar saWiroebs damatebiT RonisZiebebs. Tu ar aris
refleqsi saWiroa reanimaciuli RonisZiebebis Catareba CPR. dazaralebulis gonze
mosvlis SemTxvevaSi daawvineT gverdze, ar moxdes sasunTq gzebSi, wyali da amonaRebi
masebi. daaTbuneT da droulad moaxdineT hospitalizacia.
“mSrali” tipis daxrCoba:“mSrali” tipis daxrCoba:“mSrali” tipis daxrCoba:“mSrali” tipis daxrCoba: am SemTxvevaSi nu dakargavT dros sasunTqi gzebidan wylis
gamodevnaze. radgan daxrCobis meqanizmidan gamomdinare sasunT gzebSi wyali araa.
droulad SeafaseT dazaralebulis sasicocxlo niSnebi ABC da saWiroebis
SemTxvevaSi moaxdineT reanimaciuli RonisZiebebis Catareba. Tu dazaralebuli gonzea,
daaTbuneneT da moaxdineT drouli hospitalizacia.
ZaRlis nakbeniZaRlis nakbeniZaRlis nakbeniZaRlis nakbeni
arqeologiuri gaTxrebis Sedegad dadginda, rom ZaRli jer kidev
didi xnis win binadrobda dedamiwaze, misi asaki 13.000 - 15.000 wliT
TariRdeba. igi adamianma moiSinaura da TiTqmis 8.000 - 10.000 welia,
rac adamianTan megobrobs da daxmarebas uwevs. ZaRls, rogorc
yvela ZaRlisebrTa ojaxis warmomadgenels, kargad aqvs
ganviTarebuli mWrelebi da eSvebi. SeuZlia msxverpls seriozuli
Wrilobebi miayenos. garda imisa, rom adamiani SeiZleba fizikurad
dasaxiCrdes da fsiqologiuri stresi miiRos, arsebobs kidev, uxilavi safrTxe.
romelic xSirad daudevrobis gamo letalobis mizezi xdeba. cofi aris virusuli
daavadeba, romelic farTod aris gavrcelebuli, ZaRlisebrTa ojaxis
184
warmomadgenlebSi, mRrnelebSi. cofiT daavadebuli cxovelis mier adamianis dakbenis
Sedegad infeqcia xvdeba organizmSi, romelic profilaqtikuri acris gareSe,
SemTxveveTa 100% - Si letalobiT xasiaTdeba.
coficoficoficofi
cofi anu hidrofobiacofi anu hidrofobiacofi anu hidrofobiacofi anu hidrofobia - moZvelebuli saxelwodebaa. Tanamedrove (laT: Rabies - sigiJe)
mwvaved mimdinare infeqciuri daavadebaa. infeqciis gamomwvevia, neirotropuli virusi,
romelic azianebs centralur nevrul sisstemas. igi miekuTvneba rabdovirusebis
ojaxs, (Rhabdoviridae) da lisavirusebis gvars
(Lyssavirus). daavadebis sabolo gamosavals
maRali letaloba Seadgens. imisaTvis, rom
ar miviRoT mZime SemeTxvevebi, saWiroa antirabiuli acris drouli Catareba. cofi
klinikurad gamovlineba im SemTxvevaSi Tu, ZaRli, romelmac dakbina adamiani
dainficirebuli iyo cofiT da dazaralebulma ar Caitara Sesabamisi antirabiuli
acra.
istoriuli cnobebiistoriuli cnobebiistoriuli cnobebiistoriuli cnobebi
ZaRlis cofiT daavadebas uxsovari droidan icnobs kacobrioba. Cv.wT.aR I saukuneSi,
k. celsma aRwera cofis klinika da daavadebas hidrofobia hidrofobia hidrofobia hidrofobia uwoda. romelic
akvirdeboda, rom daavadebul adamians, wylis xmis gagonebis
eSinoda, iwvevda masSi diskomforts. 1770 wels van svitenma
pirvelma aRwera cofis paralizuri forma.
1884 cinkem daadastura daavadebis, cxovelis nerwyviT gadatanis
SesaZlebloba. 1892 wels v. baboSma da 1903 wels a. negrim
Seiswavles cofiT daRupuli adamianis nervuli qsovili da
masSi citoplazmuri CanarTebi aRmoaCines, rasac SemdgomSi babeS-negris sxeulakebi
ewoda. cofis Seswavlasa da mis winaaRmdeg brZolaSi didi wvlili miuZRvis frang
eqims, lui pasters, romelmac istoriaSi, pirvelad cofis sawinaaRmdego warmatebuli
acra Caatara 1885 wels.
185
inficirebainficirebainficirebainficireba
cofi farTodaa gavrcelebulia ZuZumwovarTa Soris. am mxriv adamianisTvis
gansakuTrebiT saSiSia: Ramurebi, virTxebi, ZaRlebi, katebi da sxva mRrnelebi. cofis
virusi adamianis organizmSi SeiZleba moxvdes daavadebuli cxovelis nerwyvidan ara
mxolod TvaliT SesamCnevi Wrilobebidan (nakbeni, nakawri) danerwyvisas, aramed
dauzianebeli kanidanac. cofiT daavadebuli cxoveli gansakuTrebiT agresiulia.
axasiaTebs Zlieri salivacia. SeiZleba umizezod Tavs daesxas adamians da dakbinos.
iSviTia adamianebs Soris urTierTdainficireba. cofiT daavadebuli adamianis
nerwyviT, dazianebuli kanis safarvelidan SeiZleba SeiWras msxverplis organizmSi.
gansakuTrebiT saSiSia, sxeulis zeda naxevarSi dakbena. kiseri, gulmkerdi, Tavi.
inkubaciuri periodiinkubaciuri periodiinkubaciuri periodiinkubaciuri periodi
cofiT dainficirebuli ZaRlis mier dakbenis Semdeg, virusi aRwevs adamianis
organizmSi, kerZod periferiul nervul sistemaSi da periferiul nervebs miyveba
centraluri nervuli sistemisaken. inkubaciur periodSi virusis mikroskopuli
aRmoCena rTulia. inkubacia grZeldeba saSualod ori kviridan or Tvemde. arsebobs
iSviaTi klinikuri gamovlinebebic, SeiZleba gagrZeldes naxevari weli da meti.
klinikuri mimdinareobaklinikuri mimdinareobaklinikuri mimdinareobaklinikuri mimdinareoba
daavadebis klinikur mimdinareoba xasiaTdeba 3 formiT:
• virusis SeWra centralur nervul sistemaSi:virusis SeWra centralur nervul sistemaSi:virusis SeWra centralur nervul sistemaSi:virusis SeWra centralur nervul sistemaSi:
grZeldeba 1-3 dRe. damaxasiaTebelia mcired momatebuli temperatura: 37-370C .pacienti
agznebulia, damaxasiaTebelia uZiloba. tkivili nakben areSi didi xnis ganmavlobaSi
rCeba, SemTxveveTa 50 - 80%-Si.
• agznebis stadia:agznebis stadia:agznebis stadia:agznebis stadia:
agznebis stadia grZeldeba 4-7 dRe. momatebulia analizatorebis mgrZnobeloba garemo
pirobebis gamRizianebel faqtorebze. xmauri, Zlieri tonalobis bgerebi, mkvTri
ganaTeba, wylis xma. am dros pacienti xdeba agresiuli. SeiZleba daewyos konvulsiebi.
damaxasiaTbelia halucinaciebi (mxedvelobiTi, smeniTi), bodva.
• paralizis stadia: paralizis stadia: paralizis stadia: paralizis stadia:
grZeldeba 2-3 dRis ganmavlobaSi, axasiaTebs Tvalis mamoZravebeli kunTebisa da qveda
kidurebis parezi. SeuZlebeli xdeba spontanuri sunTqva, rasac Tan erTvis gulis
muSaobis darRveva. pacienti gadayavT marTvad sunTqvaze. ris Semdegac maleve dgeba
letaluri gamosavali.
186
daavadebis mimdinareoba moicavs, pirveli klinikuri daavadebis mimdinareoba moicavs, pirveli klinikuri daavadebis mimdinareoba moicavs, pirveli klinikuri daavadebis mimdinareoba moicavs, pirveli klinikuri
gamovlinebidan 10gamovlinebidan 10gamovlinebidan 10gamovlinebidan 10----12 dRes.12 dRes.12 dRes.12 dRes.
pirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmareba
ZaRlis dakbenis SemTxvevaSi, prehospitalur etapze
aucilebelia dazianeb uli aris Camobana sarecxi sapniTa
da Tbili wyliT, 15 wuTis ganmavlobaSi. Semdeg
SeamSraleT Wriloba da daadeT steriluri naxvevi. Tu
Wrilobidan gamodismcire raodenobiT sisixli, daacadeT,
radgan “gamorecxavs” Wrilobas virusebisagan. Semdeg
moaxdineT dazaralebulis drouli hospitalizacia. nu
daagvianebT antirabiuli acris Catarebas, radgan
SeiZleba savalalo SedegiT dasruldes.
morielis gavrcelebamorielis gavrcelebamorielis gavrcelebamorielis gavrceleba
morieli miekuTvneba fexsasrianTa ojaxs. msoflioSi gavrcelebulia 1500 saxeoba,
romelTa Soris mxolod 50 saxeoba gamoirCeva momakvdinebeli nakbeniT. saqarTveloSi
gavrcelebulia dasavleTSi, megruli morielis saxeoba. romlis nakbenic araa
momakvdinebeli. moriels sxeulis boloze, kudze, aqvs
nestari. morieli xSirad aRwevs adamianebis sacxovrebel
adgilebSi. SeiZleba CaZrvres fexsacmelSi, tansacmelSi.
adamians Tavs esxmis mxolod Tavdacvis mizniT. igi Ramis
monadirea, mTeli dRis ganmavlobaSi ki Tavs afarebs
napralebs, buCqnar adgilebsa da kldis
napralebs.
morielis nakbenimorielis nakbenimorielis nakbenimorielis nakbeni
moriels kudis boloze aqvs nestari, romelic sadinariT
ukavSirdeba jirkvals, sadac toqsinis gmaomuSaveba xdeba.
romelic ukavSirdevba sadinariT jirkvals. Sxamiani morielis
SemTxvevaSi, neirotoqsini. nakbeni adgilisaTvis damaxasiaTebelia
Zlieri tkivili, paresTezia. romelic qinZisTavis Cxvletas waagavs. siwiTle, SeSup eba.
SeiZleba warmoiqmnas bulebi, romelic savsea serozuli siTxiT. damaxasiaTebelia:
gulisrevis SegrZneba, pirRebineba, Semcivneba, Tavis tkivili, Tavbruxveva, Zilianoba.
dakbenis Semdeg, 15-30 wuTSi, SesaZlebelia gamovliindes konvulsiebi, Zlieri qoSini,
187
arteriuli wneva dasawyisSi imatebs, Semdgom mkveTrad ecema. dakbenidan 1-2 saaTis
Semdeg Tavs iCens nevrologiuri simptomatika: mousvenroba, momatebuli agznebadoba.
damaxasiaTebelia hiperrefleqsia, romelic maleve gadadis komaSi. kateqolaminebis
gamonTavisuflebam SeiZleba Taqikardia gamoiwvios. zogierT SemTxvevaSi SeiZleba
ganviTardes miokarditi an pankreatiti. letaluri gamosavali dgeba 12 – 48 saaTSi,
sunTqvis centris paralizis gamo.
pirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmareba
morielis mier dakbenis SemTxveveSi saWiroa, adgilobrivad civebis dadeba, kiduris
imobilizacia. drouli gadayvana klinikaSi. morielis dakbenis umetesoba ar aris
momakvdinebeli. iwvevs Zlier tkivils nakbenis areSi da reaqcias, romelic futkris
nakbenisaTvisaa damaxasiaTebeli. gaiTvaliswineT Semdegi:
• morielis dakbenis SemTxvevaSi saWiroa Wrilobis Camobana sapniTa da wyliT
an kaliumis permanganatis 1% wyalxsnariT;
• dazaralebuli unda iyos mosvenebul, horizontalur mdgomareobaSi;
• ar misceT alkoholi;
• nu SeecdebiT Sxamis piriT gamowovas;
• Tu SesaZlebelia, moaTavseT morieli konteinerSi da Tan waiReT klinikaSi.
dagexmarebaT mkurnalobis sworad marTvaSi;
• gamoiyeneT civi safenebi;
• ar misceT dazaralebuls arasteroiduli jgufis tkivilgamayuCeblebi;
• droulad gadaiyvaneT klinikaSi.
gvelis nakbenigvelis nakbenigvelis nakbenigvelis nakbeni
Cvens planetaze gvelis 2700 saxeoba binadorbs, amaTgan
saqarTveloSi 22 saxeobaa gavrcelebuli. CvenSi gavrcelebul
Sxamian gvelebs miekuTvneba: yvelaze Sxamiani, giurza, Semdeg
kavkasiuri gvelgesla da katisTvala gvelgesla, romelic kavkasiuri gvelgeslas
qvesaxeobaa.
giurza sanadirod umTavresad Rame gamodis. Tumca zafxulis TveebSi dRisiTac
SeiZleba SexvdeT. giurzas Zlieri moqmdebis toqsini aqvs, romelic neirotoqsiuri
188
moqmedebiT xasiaTdeba. gvelis Sxami rTuli agebulebis kompleqsur naerTs
warmoadgens, romelic Seicavs fermentebs, polipeptidebsa da cilovan komponentebs. G
toqsinebis klasifikaciatoqsinebis klasifikaciatoqsinebis klasifikaciatoqsinebis klasifikacia
gvelis Sxami Seicavs sami tipis toqsins:
neirotoqsinineirotoqsinineirotoqsinineirotoqsini - moqmedebs centralur nervul
sistemaze da sasunTqi kunTebisa da gulis kunTis
paralizebas axdens. Sedegad iwvevs letalobas.
hemotoqsinihemotoqsinihemotoqsinihemotoqsini - xasiaTdeba sisxlSi arsebul
eriTrocitebze zemoqmedebiT. iwvevs maT
struqturul rRvevas da hemoliziss. toqsinis
struqturis ZiriTad substrats fermentebi
warmoadgens.
citotoqsinicitotoqsinicitotoqsinicitotoqsini – fermentebis aqtiuri kompleqsia.
xasiaTdeba qsovilebze zemoqmedebiT, kani, kunTovani qsovili. arRvevs ujredebis
struqturas da iwvevs qsovilebis galxobas.
karkarkarkardiotoqsini diotoqsini diotoqsini diotoqsini –––– zogierTi serpetologis azriT, am tipis toqsiniT aris
“SeiaraRebuli” kobrebis umetesoba, zemoqmedebs gulis kunTis inervaciaze da icvevs
mis swraf paralizs.
G gvelis dakbenis simptomatikaG gvelis dakbenis simptomatikaG gvelis dakbenis simptomatikaG gvelis dakbenis simptomatika
Sxamiani gvelis nakbenisaTvis damaxasiaTebelia kanis zedapirze ori msxvili
naCxvleti. xolo araSxamiani gvelis mier dakbenis SemTxvevaSi, or rigad ganlagebuli
wvrili naCxvletebi. dakbenidan, maleve, dazaralebuls ewyeba tkivili da wva nakben
areSi. progresirebs SewiTleba, SeSupeba. SeiZleba iyos eqqimozi. 30-40 wuTis Semdeg
viTardeba gulisrevis SegrZneba, pirRebineba, konvulsiebi, cnobierebis dabindva,
mniSvnelovania Semdegi faqtorebi: sadaa lokalizebuli nakbeni, msxverplis sqesi da
asaki, dazaralebulis zogad mdgomareobaze. gasaTvaliswinebeli faqtorebi:
• nakbeni aris Zlieri tkivili.
• sisxlCaqcevebi.
• konvulsiebi, asfiqsia.
• mxedvelobisa da gonebis dabindva.
pirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmarebapirveladi daxmareba
pirveladi daxmareba gulisxmobs nakbeni kiduris imobilizacias da droul
transportirebas. Tu dazaralebuli imyofeba samedicino dawesebulebidan 3- 4
saaTis saval gzaze. imobilizacia uzrunvelyofs toqsinis gadaadgilebis
189
Senelebas. dadgenilia, rom toqsini organizmSi ZiriTadad vrceldeba limfuri
gziT da ara sislZarRvebiT. Tu
dazaralebuli iqneba umoZrao
mdgomareobaSi limfa ar gadaadgildeba
periferiidan centrisaken. gvelis mier
dakbenili dazaralebuli aucileblad
horizontalur mdgomareobaSi unda iyos
transportirebisas.Ddazaralebulis
jdomiT pozaSi yofna da siaruli
dauSvebelia. radgan es aCqarebs toqsinis
aqtiur gadaadgilebas centrisaken.
nakben adgilze droulad unda daedos
damwoli naxvevi. nakbeni aridan 5
santimetriT zemoT, centrisaken. Tu nakbeni lokalizebulia qveda kidurze
SeiZleba imobilizacia moxdes meore kidurze, Tu zeda kidurzea, kiduri unda
dafiqsirdes, idayvis saxsarSi moxril mdgomareobaSi. dazaralebulma unda
miiRos didi raodenobiT wyali, Cai. dauSvebelia laxtis dadeba, radgan aferxebs
nivTierebaTa cvlas. Sedegad ki Zlierdeba qsovilebis nekrozi.
nakbeni adgilis Termuli mowva araefeqturia. radgan Sxamiani gvelis kbilebi
qsovilSi ufro Rrmad aRwevs. xolo damwari ubnis qveS ki Cqardeba qsovilebis
danekrozeba. ar daseroT kani, ar gamowovoT Sxami piriT. ar gamoiyenoT
WrilobaSi SesaSvebad mJave da tute bunebis siTxeebi, toqsinis ganeitralebis
mizniT. yvela es aratradiciuli meTodi mxolod arTulebs dazaralebulis
zogad mdgomareobasa da nakben areSi cirkulacias. yvelaze efeqtur saSualebas
warmoadgens SxamsawinaaRmdego Sratis Seyvana. sasurvelia Tu gaakeTebT
dakbenidan araugvianes naxevar saaTSi. aRsaniSnavia, rom Srati gamoiyeneba
ZiriTadad giurzas, kobras, efas da Cxrialas nakbenis dros. SedarebiT naklebad
Sxamiani gvelebis SemTxvevaSi SeiZleba arc iqnas gamoyenebuli.
dauSvebelia dakbenilisaTvis alkoholis micema, romelic arTulebs
dazaralebulis klinikur mimdinareobas.
190
Tema #12 sxvadasxvsxvadasxvsxvadasxvsxvadasxva garegani faqtorebis zemoqmedebiT a garegani faqtorebis zemoqmedebiT a garegani faqtorebis zemoqmedebiT a garegani faqtorebis zemoqmedebiT
gamowveuli dazianebebigamowveuli dazianebebigamowveuli dazianebebigamowveuli dazianebebi
temperaturis zemoqmedebatemperaturis zemoqmedebatemperaturis zemoqmedebatemperaturis zemoqmedeba
hiperTermia/hipoTermiahiperTermia/hipoTermiahiperTermia/hipoTermiahiperTermia/hipoTermia
sxeulis temperaturaSi misi siTburi
mdgomareoba da gaTbobis done moiazreba. adamiani
homoioTermuli arsebaa, romlis ZiriTadi
maxasiaTebelia – garemomcveli temperaturisagan
damoukideblad, siTbos warmoqmnasa da gacemas
Soris gawonasworebis Sedegad, sxeulis
temperaturis regulacia. rasac organizmSi siTbos
mTavari regulatori – hipoTalamusi aregulirebs.
sxeulis normaluri temperatura mkacrad aris
gansazRvruli. Cveulebriv is 36,5-dan 37,20C–mde
meryeobs. dRe – Ramis ganmavlobaSi 0,5 - 10 C-iT icvleba, maqsimalur mniSvnelobas
saRamos 16 – 18 saaTze aRwevs, minimalurs ki naSuaRamevs 3 – 4 sT. (Ramis cvlaSi
momuSaveebs – piriqiT). 280C-ze dabali da 420C-ze marali temperatura
kritikulad miiCneva.
arsebobs eqstremaluri situaciebi, rodesac sxeulis temperatura normaze
gacilebiT maRla iwevs an piriqiT ecema, viTardeba hiper - an hipo-Termia
hiperTermia hiperTermia hiperTermia hiperTermia
hiperTermia - organizmis gadaxurebas niSnavs, rac siTbos warmoqmnasa da
gacemas Soris wonasworobis darRvevis Sedegia. aRniSnuli SeiZleba sami mizezis
gamo ganviTardes:
1. normaluri reaqcia fizikur datvirTvaze;
2. cxeleba;
3. warmoqmnili siTbos da garemodan SeZenili siTbos jami aRemateba sxeulis
mier siTbos gafantvas;
im SemTxvevaSi, rodesac sxeulis zogadi temperatura mniSvnelovnad matulobs
organizmze maRali temperaturis zemoqmedebis Sedegad da amavdroulad
warmoqmnili siTbos da garemodan SeZenili siTbos jami aRemateba sxeulis mier
siTbos gafantvas, adamianis sicocxles SeiZleba safrTxe Seeqmnas, vinaidan
viTardeba:
191
• siTbosTan dakavSirebuli umniSvnelo darRvevebi: siTburi gamonayari,
siTburi SeSupeba, siTburi tetania,
siTburi krunCxva, siTburi sinkope;
• siTbosTan dakavSirebuli mniSvnelovani darRvevebi: datvirTvasTan
dakavSirebuli kolafsi, siTburi
daRla, siTburi dartyma, mzis dartyma;
cxrili: siTbosTan dakavSirebuli umniSvnelo da mniSvnelovani darRvevebi
siTbosTan dakavSirebuli darRvevebisiTbosTan dakavSirebuli darRvevebisiTbosTan dakavSirebuli darRvevebisiTbosTan dakavSirebuli darRvevebi umniSvnelo umniSvnelo umniSvnelo umniSvnelo
mdgomareobamdgomareobamdgomareobamdgomareoba klinikuri gamoxatulebaklinikuri gamoxatulebaklinikuri gamoxatulebaklinikuri gamoxatuleba siTburi gamonayari siTburi gamonayari siTburi gamonayari siTburi gamonayari wiTeli papularuli gamonayari, qavili;
siTburi SeSupeba siTburi SeSupeba siTburi SeSupeba siTburi SeSupeba susti SeSupeba xelebSi, terfebsa da koW-wvivis areSi
siTburi tetaniasiTburi tetaniasiTburi tetaniasiTburi tetania tetania
siTburisiTburisiTburisiTburi
krunCxvakrunCxvakrunCxvakrunCxva ((((კრამპიკრამპიკრამპიკრამპი))))
xanmokle mtikvneuli SekumSva qveda kidurebis da muclis kunTebis
siTburi sinkopesiTburi sinkopesiTburi sinkopesiTburi sinkope sisuste, Tabusxveva da gonebis dakargva
mniSvnelovani mniSvnelovani mniSvnelovani mniSvnelovani
datvirTvasTan datvirTvasTan datvirTvasTan datvirTvasTan dakavSirebuli dakavSirebuli dakavSirebuli dakavSirebuli
kolafsikolafsikolafsikolafsi
gulisreva, Tabrusxveva, kolafsi an sinkope, pacienti ukeTaa rodesac wevs da rodesac wamojdomas cdilobs Tabrusxveva ewyeba
siTburi daRla siTburi daRla siTburi daRla siTburi daRla
Zlieri wyurvilis grZnoba, qoSini, sisuste, Tabusxveva, gonebis dakargva, xmauri yurebSi, kani – hiperemiuli, Tavis tkivili Sublis areSi, Rebineba, Zilianoba, eiforia, apaTia, daRliloba, T momateba, pacienti ukeTaa rodesac wevs da rodesac wamojdomas cdilobs Tabrusxveva ewyeba.
siTburi dartymasiTburi dartymasiTburi dartymasiTburi dartyma
Zlieri Tavis tkivili, Tabusxveva, gonebis dakargva; mSrali, cxeli hiperemiuli kani, Cqari zedapiruli sunTqva; P Cqari, susti; gulyra; Tvalebis dabindva; krunCxva; t 38-40 0C;
mzis dartymamzis dartymamzis dartymamzis dartyma
Zlieri Tavis tkivili, kani – hiperemiuli; cxviridan sisxldena; P gaxSireba an Seneleba; garemoSi orientirebis droebiT dakargva; T momateba; gonebis dabindva/dakargva; SesaZlebelia Tanxvedra kanis dazianebasTan – damwvroba;
hiperTermiis ganviTarebis xelSemwyobi faqtorebi
� garemos maRali temperatura;
� garemos momatebuli tenianoba;
� aqtiuri fizikuri datvirTva;
� asaki – bavSvi da moxuci;
gansakuTrebiT riskis qveS myofebi
� axalSobilebi, bavSvebi da
moxucebi;
� pirebi gul-sisxlZarRvTa sistemis
paTologiiT;
� pirebi endokrinuli da
nevrologiuri darRvevebiT;
� pirebi romlebic iReben zogierT
medikaments. mag: fenoTiazini,
barbituratebi, diuretikebi;
192
� pirebi Warbi woniT;
� pirebi romelTac muSaoba uwevT
araventilirebul garemoSi;
� alkoholis Warbad momxmareblebi
hiperTermiis klinikuri gamovlineba
• sxeulis temperaturis momateba
(400 C-mde);
• xSiri da susti pulsi;
• xSiri, zedapiruli sunTqva;
• agzneba,
• krunCxva,
• saerTo sisuste,
• Zilianoba,
• mZime SemTxvevaSi cnobierebis
dabindva da gonebis dakargva;
• umadoba,
• gulisreva/Rebineba;
• Tavis tkivili,
• mkrTali an mowiTale feris kani,
• namiani an mSrali, cxeli kani,
• Zlieri oflianoba
pirveli daxmareba hiperTermiis dros
a. Tu dazaralebuli gonzea
• swrafad gadaiyvaneT dazaralebuli gril adgilas;
• SeuxseniT tansacmeli;
• daawvineT zurgze da auwieT fexebi;
• daiwyeT dazaralebulis gagrileba: Tu
aris amis saSualeba moaTavseT
dazaralebulis garSemo ventilatori an
SeaxvieT is svel qsovilSi, periodulad
qsovili daasveleT.
• mieciT dazaralebuls civi wyali
dasalevad;
• droulad gamoiZaxeT gadaudebeli samedicino daxmarebis samsaxuri;
ბ. Tu dazaralebuli ugonodaa
• swrafad gadaiyvaneT dazaralebuli gril adgilas;
• gaxseniT sasunTqi gzebi, SeamowmeT sunTqva da cirkulaciis niSnebi;
• Tu cirkulaciis niSnebi da sunTqva aris, gadagvyavs usafrTxo mdebareobaSi
da daiwyeT gagrilebas;
193
• Tu sunTqva da cirkulaciis niSnebi ar aris daiwyeT gul – filtvis
reanimacia;
rekomendacia
garemos eqstremalurad maRali temperaturis pirobebSi janmrTelobis dasacavad
mniSvnelovania gaiTvaliswinoT Semdegi rekomendaciebi:
1. miiReT didi raodenobiT siTxe magram arazedmetad civi (gayinuli) wyali;
2. SezRudeT alkoholi da zedmetad tkbili sasmelis miReba;
3. ramdenadme gazardeT marilisa da mineralebis moxmareba.
4. atareT zafxulis Sesaferisi naWris samoseli.
5. cxel, mzian dReebSi daicაvიT Tavi TavsaburiT gadaxurebisagan.
6. gamoiCineT sifrTxile cxel garemoSi muSaobisas
7. SeecadeT, iyoT gril garemoSi an garemoSi romlis kondicireba xdeba.
8. garemoSi aqtivobisTvis SearCieT dro. ecadeT, Tqveni garemoSi aqtiuroba
moxdes diliT adre an saRamos.
9. ar datovoT bavSvebi da moxucebi manqanaSi umeTvalyureod;
gaxsovdeT !
• asaki – bavSvebSi da moxucebSi hiperTermia ufro swrafad da advilad
viTardeba;
• hiperTermiis pirvelive niSnebis ignorireba dauSvebelia, gansakuTrebiT Tu
dazaralebuli bavSvi, xandazmuli an tramvirebulia;
• ar misceT dazaralebuls sicxis damwevi saSualeba;
• ar SeiZleba sxeulis alkoholiT dazelva;
• ar SeiZleba dazaralebulisaTvis alkoholis an kofeinis Semcveli siTxis
miwodeba;
• hiperTermiis dros Tqveni ZiriTadi mizania – daaqveiToT sxeulis
temperatura da droulad gamoiZaxoT samedicino daxmarebis samsaxuri;
hipoTermiahipoTermiahipoTermiahipoTermia
hipoTermiaze miuTiTeben maSin, rodesac sxeulis temperatura qveiTdeba 350C –mde
da ufro metad. is ufro advilad viTrdeba bavSvebsa da moxucebSi.
hipoTermiis mizezebi
• dekompensirebuli qronikuli
daavadebebi;
• hipoTireozi;
• Tirlmelzedas dazianeba;
• medikamentebis didi doziT miReba;
• gadaRla;
• gadatanili virusuli an
baqteriuli infeqciebi;
194
• orsuloba;
• faruli sisxldena
• fizikuri gadacieba
adamianis organizmze dabali temperaturis zemoqmedebisas viTardeba gadacieba anu
hipoTermia.
hipoTermiis klinikuri gamovlineba
• kankali;
• SexebiT civi, mkrTali, mSrali kani;
• Zilianoba;
• saerTo sisuste;
• cnobierebis dabindva;
• mZime SemTxvevaSi ugono
mdgomareoba;
• iSviaTi, zerele sunTqva;
• iSviaTi, susti pulsi;
• mZime SemTxvevebSi – gulis
gaCereba;
hipoTermiis gadatanis Semdgomi periodi moiTxovs yuradRebas. vinaidan, is
organizmisTvis ukvalod ar Caivlis. iqmneba mwvave respiratoruli daavadebebis,
Tavis tvinsa sisxlZarRvebSi paTologiuri cvlilebebis ganviTarebisa da
gamovlenis xelsayreli pirobebi.
hipoTermiiT gamowveuli darRvevebi moicavs
sicivesTan dakavSirebuli umniSvnelo darRvevebi:
� kontaqturi siciviT dazianeba, e.w.„yinvis
Cqmeta“, sicivis urtikaria, moyinva, solaruli
keratiti
sicivesTan dakavSirebuli mniSvnelovani darRvevebi
� aragayinvadi da gayinvadi siciviT dazianeba,
SemTxveviTi pirvelad da meoradi hipoTermia,
imersiuli hipoTermaia.
cxrili: sicivesTan dakavSirebuli umniSvnelo da mniSvnelovani darRvevebi
sicivesTan dakavSirebuli darRvevebisicivesTan dakavSirebuli darRvevebisicivesTan dakavSirebuli darRvevebisicivesTan dakavSirebuli darRvevebi umniSvnelo umniSvnelo umniSvnelo umniSvnelo
klinikuri gamoxatulebaklinikuri gamoxatulebaklinikuri gamoxatulebaklinikuri gamoxatuleba
kontaqturi siciviT kontaqturi siciviT kontaqturi siciviT kontaqturi siciviT dazianebadazianebadazianebadazianeba
adgilobrivi siciviT damwvroba
ეეეე....წწწწ. „. „. „. „yinvis Cqmetayinvis Cqmetayinvis Cqmetayinvis Cqmeta““““
moyinvis winamorbedi periodi, iwvevs lokalizebul qsovilSi kanis Seqcevad gaTeTreba da dabuJebas. tipiurad vxvdebiT: saxeze, yurebze;
195
sicivis urtikariasicivis urtikariasicivis urtikariasicivis urtikaria
quCaSi gasvlidan garkveuli xnis Semdeg kani xdeba hiperemiuli, iwyeba qavili, vizualurad gavs WinWris danasusxs. metwilad zaraldeba sxeulis Semdegi nawilebi: saxe, xelis mtavani, barZayis Sida zedapiri, muxlebi, terfebi.
moyinvamoyinvamoyinvamoyinva ixile - moyinva
solaruli solaruli solaruli solaruli keratitikeratitikeratitikeratiti
cremldena, Tvalebis tkivili, siwiTle, quTuToebis SeSupeba, sinaTlis Sexedvisas Tvalebis tkivili, TvalebSi qviSis SegrZneba. mxedvelobis daqviTeba.
mniSvnelovani mniSvnelovani mniSvnelovani mniSvnelovani
aragayinvadi aragayinvadi aragayinvadi aragayinvadi da da da da
gayinvadi siciviT gayinvadi siciviT gayinvadi siciviT gayinvadi siciviT dazianebadazianebadazianebadazianeba
asd sindromi – fexis kanis maceracia, kanis mTlianobis darRveva, sisxlZarRvebisa da periferiuli nervebis dazianeba.
ixile moyinva
SemTxveviTi SemTxveviTi SemTxveviTi SemTxveviTi pirvelad da pirvelad da pirvelad da pirvelad da
meoradi hipoTermiameoradi hipoTermiameoradi hipoTermiameoradi hipoTermia
SemTxveviT civ garemoSi moxvedra - moZraobis uunaroba, SeiZleba ganviTardes e.w. civi Soki, daavadebis Sedegi. sistemuri daavadebebi, hipoTireoidizmi, trmava, karcinoma, sefsisi da a.S
imersiuli imersiuli imersiuli imersiuli hipoTermiahipoTermiahipoTermiahipoTermia
civ wyalSi moxvedrisas. gansakuTrebiT saSiSia Tu wylis temperature 250 dabalia.
moyinva
moyinva – organizmis qsovilebis dazianeba dabali temperaturis zemoqmedebis
Sedegad.
� moyinvis simZime damokidebulia:
• garemo temperaturaze;
• siciveSi yofnis xanrgZlivobaze;
• haeris sinotiveze;
� moyivis risk jgufi:
• asaki – bavSvi da moxuci;
• pirebi periferiuli sisxlis mimoqcevis darRvevebiT;
� moyinvis ganviTarebas xels uwyobs:
• moWerili da namiani tansacmeli da fexsacmeli;
• fizikuri gadaRla;
• SimSili;
• xanrgZlivi iZulebiTi umoZrao an mouxerxebeli poza;
• avadmyofobis Sedegad organizmis dauZlureba;
• fexebis oflianoba;
• qveda kidurebis sisxlZarRvTa paTologia;
• gul-sisxlZarRvTa sistemis paTologia;
• tramva, romelsac moyva sisxlis dakargva;
196
• moweva;
• alkoholis Warbad moxmareba;
moyinvis klasifikaciis tradiciuli meTodi warmogvidgens dazianebis oTx
xarisxs, rac efuZneba fizikalur niSnebs gayinvisa da gaTbobis Semdgom.
I xarisxi – ziandeba epidermisi, kani Tavdapirvelad
hiperemiulia, Semdgom TeTri. mgrZnobeloba ar aris, SeiZleba
ganviTardes Cxvletis SegrZneba. gaTbobis Semdeg moyinuli are
dabuJebuli, hiperemiuli da SeSupebulia. SeiZleba
ganviTardes mcire tkivili da wva. 2 – 3 dRis Semdeg
simptomatika alagdeba, sruli gamojanmrTeleba 7 – 10 dRis Semdeg.
II xarisxi – moicavs mTel epidermis da dermis zedapirul
nawils. dasawyisSi mogvagonebs I xarisxis moyinvas. galRoba
xdeba swrafad, kanze warmoiqmneba buStukebi da vezikulebi,
romelSic gamWirvale – yviTeli an SemRvreuli (sisxlnarevi)
siTxea. sisxlZarRvovani darRvevebi, romlebic kargad aris
gamoxatuli Seqcevadia. kani frmkrTalia, gaTbobis Semdeg Rebulobs mkveTr
hiperemiul Seferilobas, SeSupeba vrceldeba moyinvis zonis garSemo.
III xarisxi - moicvs epidermis da dermas. gayinuli kani aris:
gaxevebuli, SezRuduli moZraobiT. galRobis Semdeg kani –
muqi cianozuri, SeiZleba dakravdes moSavo elferi.
viTardeba sisxliT saves buStukebi. SeSupebuli, rac zRudavs
moZraobas. kanis dakargva xdeba nela, viTardeba aSreveba.
pirvelive dReebSi mgrZnobeloba dakargulia, tkivili
Zlieri. gankurneba midis nela.
IV xarisxi – moyinva moicavs, kans, kunTs, Zvals. moZraoba ar
aris. gamRvalze moZraoba - pasiuri. AviTardeba adreuli
niSnebi qsovilis nekrozis da aSreveba.
zemoT ganxiluli moyinvis oTxi xarisxi erTiandeba dRes
momuSave klasifikaciaSi, romelic moyinvis simZimis mxolod
or jgufs moicavs:
I jgufi – zedapiruli moyinva – I da II xarisxis moyinva;
II jgufi – Rrma moyinva – III da IX xarisxis moyinva;
pirveli daxmareba hipoTermiis dros
ა. Tu dazaralebuli gonzea
• dauyonebliv gadaiyvaneT dazaralebuli siTboSi;
197
• frTxilad gaxadeT xelTaTmanebi, moacileT samkauli da fexsacmeli.
• frTxilad gaamSraleT, Tu amis saWiroebaa.
• SeaxvieT Tbils sabanSi.
• Aar misceT dazaralebuls moZraobis da
siarulis ufleba.
• mieciT dasalevad Tbili wyali;
• Tu moyinul ubanze ganviTarda
buStukebi ar daarRvioT maTi
mTlianoba;
ბ. Tu dazaralebuli ugonoda
• gaxseniT sasunTqi gzebi, SeamowmeT sunTqva da cirkulaciis niSnebi.
• Tu cirkulaciis niSnebi da sunTqva aris gadaiyvaneT dazaralebuli usafrTxo
adgilas.
• Tu cirkulaciis niSnebi da sunTqva ar aris daiwyeT gul – filtvis
reanimacia.
rekomendacia
garemos eqstremalurad dabali temperaturis pirobebSi janmrTelobis
dasacavad mniSvnelovania gaiTvaliswinoT Semdegi rekomendaciebi:
• ar miiRoT alkoholi gaTbobis mizniT;
• CaicviT Tbilad (umjobesia ramodenime fenad), atareT Tavisufali Tansacmeli.
• ar CaicvaT viwro fexsacmeli.
• ar gaxvideT saxlidan qudis, xelTaTmanebisa da Sarfis gareSe.
• qarian amindSi Sinidan gasvlis win sxeulis Ria nawilebze waisviT
specialuri kremi.
• ar gaikeToT liTonis samkaulebi (beWedi da sayure).
• erideT adre moyinuli ubnebis xelaxla moyinvas.
• yinvaSi xanrgZlivad yofnis Semdeg, Sin dabrunebisas SeamowmeT xom ar gaqvT
moyinuli kidurebi, saxe, zurgi.
• quCaSi yofnisas, rogorc ki SeamCnevT, rom Zalian SegcivdaT an kidurebi
gageyinaT, gasaTbobaT Tavi SeafareT uaxloes Senobas.
• Tu tansacmeli an fexsacmeli dagisveldaT (waqcevis SemTxvevaSi)
aucilebelia maTi gamocvla;
198
gaxsovdeT!
• Termoregulacia arasrulyofili aqvT: bavSvebs, moxucebs da zogierT
avadmyofs.
• hipoTermiis dros aucilebelia sxeulis Tanabari, TandaTanobiTi gaTboba.
• ar SeiZleba buStukebis mTlianobis darRveva;
• ar SeiZleba dazianebulis masaJi da dazelva;
• ar SeiZleba dazianebulis moZraoba.
• ar SeiZleba dazianebuli kiduris moZraoba.
• hipoTermiis dros ZiriTadi mizani, dazaralebulis gaTboba da saswrafo
samedicino samsaxuris gamoZaxebaa.
mowamvlamowamvlamowamvlamowamvla
mowamvla - paTologiuri mdgomareoba, ganviTarebuli organizmSi egzogenurad
moxvedrili momwamvlavi nivTierebis zemoqmedebis Sedegad.
momwamvlav nivTierebad praqtikulad nebismieri nivTiereba SeiZleba mogvevlinos,
romelsac organizmSi garkveuli raodenobiT moxvedrisas SeuZlia sasicocxlod
mniSvnelovani organoebis funqciis moSla da sicocxlisaTvis saxifaTo
mdgomareobis Seqmna.
arCeven:
• mwvave mowamvlas – mdgomareoba, romelic viTardeba momwamvlavi nivTierebis
organizmze erTjeradi Zlieri, magram xanmokle zemoqmedebis Sedegad. rac
xasiaTdeba mwvave mimdinareobiT da SesaZlebelia letaluri gamosavali.
• qronikuli mowamvlas – mdgomareoba, romelic viTardeba momwamvlavi
nivTierebis organizmze mravaljeradi, xanmokle da amavdroulad regularuli
zemoqmedebis Sedegad. miuxedavad imisa rom klinikuri simptomebi SeiZleba ar
iyos mkveTrad gamoxatuli, aRniSnuli saWiroebs droul daxmarebas.
organizmze toqsiuri nivTierebebis zemoqmedeba da Sedegi damokidebulia mraval
faqtorze:
• momwamvlavi nivTierebis koncentraciaze;
• momwamvlavi nivTierebis raodenobaze;
• momwamvlavi nivTierebis organizmSi moxvedris gzaze;
199
• momwamvlavi nivTierebis organizmSi
dayovnebis droze;
• mowamlulis asakze;
• mowamlulis janmrTelobis
mdgomareobaze;
• klimatze
da a.S
momwamvlavi nivTiereba organizmSi
SeiZleba moxvdnen:
• ineqciis saSualebiT
• peroraluri gziT
• kaniT
• inhalaciiT
organizmSi moxvedrisas mowamvla SeiZleba ganviTardes
• ramodenime wamSi
• ramodenime saaTSi
zogadad mowamvlis klinikuri gamovlinebaa
• cvlilebebi qcevaSi: uecari
Zilianoba, agznebadoba,
Senelebuli azrovneba, ara
adeqvaturi reaqcia garemo
pirobebze.
• kidurebis tremori.
• kanisa da xiluli lorwovani
garsebis feris Secvla.
• specifiuri suni piris Rrudan an
naRebinebi masis.
• hiper - an hipoTermia.
• gulis muSaobis darRveva.
• arteriuli wnevis cvlileba.
• sunTqvis darRveva – gaCerebamde.
• Sardis feris Secvla.
• momwamvlavi nivTierebis
organizmSi moxvedris gzidan
gamomdinare - wvisa da Zlieri
tkivilis SegrZneba.
• Zlieri SeSupeba.
• gamonayari.
• mxedvelobis darRveva.
• krunCxva.
• Tavis tkivili.
• gonebis dakargva.
• yurebSi xmauri.
• koordinaciis darRveva.
200
• Tvalis gugis cvlileba -
midriazi an miozi.
• da a.S.
sxvadasxva mowamvlebi
medikamentimedikamentimedikamentimedikamenti
Zilianoba, midriazi an miozi. moTenTiloba. koordinaciis darRveva.
moZraobis Seneleba. panika. sikvdilis SiSi. fsiqomotoruli agzneba.
eiforia. arteriuli wnevis mateba. taqikardia. ariTmia. krunCxva. Zlieri
mopulsire Tavis tkivili. yurebSi Suili. smenis an mxedvelobis
daqveiTeba. sunTqvis darRveva, kanqveSa sisxlCaqcevebi da a.S.
narkotikinarkotikinarkotikinarkotiki neli, gaiSviaTebuli sunTqva. arteriuli wnevis dacema. guliscemis gaxSireba. gugebis Seviwroeba (wertilovani). tuCebisa da TiTis wverebis cianozi. kunTebis hipertonusi. krunCxvebi. cnobierebis darRveva, Zilianoba, ugono mdgomareoba. metyvelebis darRveva.
sakvebi sakvebi sakvebi sakvebi produqtiproduqtiproduqtiproduqti
sakvebiT mowamvlis saeWvo niSnebi: sakvebis miRebidan minimum saT – naxevar, ori saaTis Semdeg iwyeba: gulisreva. Rebineba. muclis tkivili. faRaraTi (3 -5 –dan 10 jer dReSi). hiperTermia – 38-390 . sisuste, Semcivneba. Tabrusxveva.
sokosokosokosoko kuWis tkivili. piris gaSroba. Rebineba. faRaraTi. gonebis dakargva.
kidurebis gacieba. nevrologiuri darRvevebi. krunCxva.
alkoholialkoholialkoholialkoholi
wamowiTlebuli, cianozuri saxe. civi, webovani kani. ugono, ukontaqto mdgomareoba. wyvetili xmauriani suntqva. wnevisa da pulsis cvlileba.
SxamSxamSxamSxam
qimikatebiqimikatebiqimikatebiqimikatebi
tkivili muclis areSi. gulisreva, Rebineba. faRaraTi. gaZlierebuli salivacia. sunTqvis gaZneleba.
Sxamiani Sxamiani Sxamiani Sxamiani mcenareebimcenareebimcenareebimcenareebi
Rebineba. tkivili muclis areSi. faRaraTi. krunCxva, sunTqvis gaCereba.
sayofacxovrebo sayofacxovrebo sayofacxovrebo sayofacxovrebo
qim. saSualebebiqim. saSualebebiqim. saSualebebiqim. saSualebebi
gaZlerebuli salivacia. saxeze, tuCisa da piris Rrus lorwovan garsebze qimiuri damwvrobis gaCena. xmis CaxleCa. suntqvis moSla. kanis cianozi. Rebineba, SeiZleba sisxliani minareviT. sisxliani faRaraTi.
naxSirJanginaxSirJanginaxSirJanginaxSirJangi
Tavis Zlieri tkivili. yurebSi Suili. Tabrusxveva. sisuste. gtaqikardia. gulisreva, Rebineba. adamiani gonzea, magram TiTqos gabruebulia. mowamvlis damZimebasTan erTad vitardeba halucinaciebi (mxedveloBiTi da smeniTi) saxeze Cndeba vardisferi an molurjo laqebi. Zilianoba. kordinaciis, cnobierebis da suntqvis darRveva. krunCxva. gonebis dakargva.
pirveli daxmareba mowamvlis dros
� Tu dazaralebuli ugono mdgomareobaSia
• gamoiyeneT sicocxlis SenarCunebis ZiriTadi algoriTmi – DRABC (doctor
ABC) algoriTmi. (ixile Tema: pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani);
• pirveladi daTvalierebis bolos da meoradi daTvalierebis Semdeg yovel
10 wT-Si erTxel, SeafaseT cnobiereba AVPU algoriTmis mixedviT; (ix. Tema
- pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani);
• Tu dazaralebuls ewyeba Rebineba srafad moaTavseT is usafrTxo
mdebareobaSi (ix. Tema - pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani);
� Tu dazaralebuli gonzea
201
• ar SeiZleba Rebinebis gamowvevis mcdeloba
• Tu ugonodaa
• orsulebSi
• gulis paTologiisas
• krunCxvis dros.
• navTob produqtebiT, tuteebiT da mJaveebiT
mowamvlisas.
• Tu momwamvlavi nivTiereba organizmSi moxvda
kaniT - saswrafod CamobaneT dazianebuli
are.
inhalaciis saSualebiT – dauyonebliv gaiyvaneT sufTa
haerze.
• Tu dazaralebuls ewyeba Rebineba swrafad moaTavseT is
usafrTxo mdebareobaSi (ix. Tema
- pirveli gadaudebeli
daxmarebis anbani);
• ar datovoT dazaralebuli.
• akontroleT sunTqva, pulsi,
cnobiereba. gaxsovdeT!
• garemos daTvalierebisas yuradReba
miaqcieT cariel gaxsnil boTlebs, wamlis qilebsa da mowyvetil
mcenareebs.
• kvamlis inhalacia saSiSia maSvelisTvisac.
• ar SeiZleba yvela SemTxvevaSi Rebinebis gamowveva.
• droulad gamouZaxeT saswafo samedicino daxmarebas.
Tema #13
sicocxlisaTvis saxsicocxlisaTvis saxsicocxlisaTvis saxsicocxlisaTvis saxifaTo gadaudebeli mdgomareobebiifaTo gadaudebeli mdgomareobebiifaTo gadaudebeli mdgomareobebiifaTo gadaudebeli mdgomareobebi
gadaudebeli mdgomareoba – rodesac piri, fsiqikuri gadaxris, daavadebis an
daavadebis gamwvavebis gamo safrTxes uqmnis sakuTar an irgvliv myofTa
sicocxles, janmrTelobas, qonebas, da romlis Tavidan acileba SeuZlebelia
saswarafo samedicino daxmarebis gareSe. gadaudebeli mdgomareobis dros pirs
dakarguli aqvs gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unari.
202
gadaudebeli samedicino daxmareba – samedicino daxmareba, romlis gareSec
gardauvalia pacientis sikvdili, dainvalideba an janmrTelobis mdgomareobis
seriozuli gauareseba.
sicocxlisaTvis saxifaTo gadaudebel mdgomareobebSi moiazreba:
� ugono mdgomareoba;
� gulis wasvla;
� tkivili gulis areSi;
� sasunTqi gzebis obstruqcia;
� insulti;
� Soki;
� Saqriani diabeti;
........................................................ugono mdgomareobaugono mdgomareobaugono mdgomareobaugono mdgomareoba............................................................
ugono mdgomareoba – normidan gadaxra, rodesac adamianis sxeulis
makontrolebeli meqanizmi aRar funqcionirebs an daqveiTebulia. misi gamomwvevi
mravali mizezi SeiZleba iyos:
• Tavis tramva;
• insulti;
• gulis wasvla;
• gulis Seteva;
• Soki;
• simsivne;
• hipoqsia;
• mowamvla;
• hipoglikemia;
• epilefsiuri an maRali
temperaturis fonze
ganviTarebuli krunCxvis
Semdgomi periodi;
da a.S
miuxedavad ugono mdgomareobis mizezisa, pirveli daxmarebis aRmoCenisas
aucilebelis daculi iyos Semdegi wesebi:
1. gamoiyeneba sicocxlis SenarCunebis ZiriTadi algoriTmi – DRABC (doctor ABC)
algoriTmi; (ix. Tema - pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani)
2. pirveladi daTvalierebis bolos da meoradi daTvalierebis Semdeg yovel 10
wT-Si erTxel, SeafaseT cnobiereba AVPU algoriTmis mixedviT; (ix. Tema -
pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani);
203
3. yuradRebiT daaTvaliereT dazaralebuli, Secvlili cnobiereba SeiZleba
niRbavdes sxva dazianebebs;
pirveli daxmareba ugono mdgomareobis dros
• gamoiyeneT sicocxlis SenarCunebis ZiriTadi algoriTmi – DRABC (doctor ABC)
algoriTmi. (ixile Tema: pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani);
• pirveladi daTvalierebis bolos da meoradi daTvalierebis Semdeg yovel 10
wT-Si erTxel, SeafaseT cnobiereba AVPU algoriTmis mixedviT; (ix. Tema -
pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani);
• Tu dazaralebuls ewyeba Rebineba srafad moaTavseT is usafrTxo
mdebareobaSi (ix. Tema - pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani);
• swrafad da yuradRebiT CaatareT meoradi daTvaliereba nebismieri dazianebis
gamovlenis mizniT;
• yuradReba miaqcieT: sisxldenis an motexilobis gamovlenas;
xom ar aRiniSneba specifiuri suni sunTqvis;
xom ar aqvs dazaralebuls ineqciis kvali;
gamokiTxeT TviTmxilvelebi – ra uswrebda wins ugono
mdgomareobis ganviTarebas;
• SeaCereT garegani sisxldena;
• moaxdineT motexilobis imobilizacia;
• gadaiyvaneT dazaralebuli usafrTxo mdebareobaSi;
• gamoiZaxeT gadaudebeli saswrafo samedicino daxmareba;
• yovel 10 wT-Si erTxel SeamowmeT: sunTqva, cirkulaciis niSnebi da
cnobierebis done;
• daafiqsireT aRniSnuli monacemebi da gadaeciT gadaudebeli saswrafo
samedicino daxmarebis TanamSromels;
gaxsovdeT !
• ugono mdgomareobaSi - � mudmivad arsebobs sasunTqi gzebis daxSobis
saSiroeba;
� yovelTvis miitaneT eWvi xerxemlis dazianebaze;
204
� Secvlili cnobiereba SeiZleba niRbavdes sxva
dazianebebs.
� dazaralebulis zogadi mdgomareoba da
cnobiereba SeiZleba icvlebodes droTa
ganmavlobaSi;
• Tqvens mier TviTmxilvelisagan mopovebuli damatebiTi informacia ugono
mdgomareobis ganviTarebis Sesaxeb, mniSvnelovania dazaralebulis swori da
drouli mkunalobisaTvis;
• ugono mdgomareobis dros Tqveni ZiriTadi mizania:
• sasunTqi gzebis gamavlobis SenarCuneba;
• cnobierebis donis dadgena;
• nebismieri Tanaarsebuli dazianebis dros pirveli
daxmarebis aRmoCena;
• gadaudebeli samedicino samsaxuris drouli
gamoZaxeba;
• ugono mdgomareobis ganviTarebis mizezisa da
garemoebis dadgena;
............................................................................gulis wasvlagulis wasvlagulis wasvlagulis wasvla........................................................................................
gulis wasvla – cnobierebis xanmokle (wami an wuTi) dakargva, ganpirobebuli tvinis
sisxlis mimoqcevis xanmokle darRveviT. misi gamomwvevi mravali mizezi SeiZleba
iyos:
• tkivili
• SiSi
• emociuri gadaZabva
• gadaRla
• SimSili
• xanrgZlivi fizikuri umoZraoba
(sicxeSi fexze dgoma)
• Zlieri SeteviTi xasiaTis xvela
• sxeulis mdebareobis srafi Secvla
• Tavis mkveTri moZraoba
• gulis daavadebebi, riTmis da
gamtareblobis moSla
• hipoqsia
• hiperventilacia filtvebis
(xSiri Rrma sunTqva)
• mowamvla
• anemia
• hipoglikemia
gulis wasvlis winamorbedi niSnebi
205
• gulisrevis SegrZneba
• Tabrusxveva
• sisuste
• yurebSi Suili
• mxedvelobis dabindva
• mtevnis da terfebis sicive
• kani fermkrTaldeba
• civi ofli
• pulsi susutdeba
• gipotonia
• cnobierebis dakargva
• dazaralebuli ecema
uSualod gulis wasvlis dros
• pulsi iSviaTi
• sunTqva – zedapiruli, iSviaTi
• kunTebi modunebuli
• gugebi gafarToebuli,
reaqcia Suqze aris
• kani – mkrTali feris, civi
da ofliani
aRniSnuli mdgomareoba grZeldeba ramodenime wuTs (araumetes 3 wuTisa),
dazaralebuli gamodis TavisiT, cnobiereba da mgrZnobeloba srulad aRdgeba. Tu
arteriuli wneva ecema 80 qvemoT dgindeba – kolafsi.
pirveli daxmareba gulis wasvlis dros
1. gadaiyvaneT dazaralebuli horizontalur mdgomareobaSi, zurgze, auwieT
fexebi zemoT, mcired gadauwieT Tavi, Seuxsenis samosi;
2. civi wyliT dauzileT saxis, yelis, mkerdis are;
3. uzrunvelyaviT haeris miwodeba;
4. mas Semdeg rac dazaralebuls daubrundeba cnobiereba,
gaamxneveT da daexmareT wamojdes, nela!
5. yuradRebiT daaTvaliereT dazaralebuli, vinaidan dacemisas SesaZlebeli iyo
tramvis miReba. aRniSnulis SemTxvevaSi gauwieT pirveli daxmareba;
6. gamoiZaxeT gadaudebeli saswrafo samedicino daxmareba;
7. Tu dzaralebuls swrafad ar ubrundeba cnobiereba:
• gamoiyeneT sicocxlis SenarCunebis ZiriTadi algoriTmi –
DRABC (doctor ABC) algoriTmi. (ixile Tema: pirveli gadaudebeli
daxmarebis anbani);
• pirveladi daTvalierebis bolos da meoradi daTvalierebis
Semdeg yovel 10 wT-Si erTxel, SeafaseT cnobiereba AVPU
206
algoriTmis mixedviT; (ix. Tema - pirveli gadaudebeli
daxmarebis anbani);
• Tu dazaralebuls ewyeba Rebineba srafad moaTavseT is
usafrTxo mdebareobaSi (ix. Tema - pirveli gadaudebeli
daxmarebis anbani);
• gamoiZaxeT gadaudebeli saswrafo samedicino daxmareba;
8. Tu gonze mosvlis Semdeg dazaralebuli Tavs grZnobs cudad, urCieT
saswrafo samedicino daxmarebis mosvlamde an mdgomareobis gaumjobesebamde
darCes horizontalur mdgomareobaSi, zurgze, fexebiT zemoT.
• gulis wasvlis dros Tqveni ZiriTadi mizania:
• pirveli daxmarebis aRmoCena;
• nebismieri SesaZlo Tanaarsebuli dazianebis
gaTvaliswineba da pirveli daxmarebis aRmoCena;
• gadaudebeli samedicino samsaxuris drouli
gamoZaxeba;
....................................................................................tkivilis gulis areSitkivilis gulis areSitkivilis gulis areSitkivilis gulis areSi....................................................................................
gulmkerdis marcxena naxevarSi anu gulis areSi aRmocenebuli tkivili warmoSobis
mizezebis mixedviT or jgufad iyofa. (ix. cxrili)
kardialuri warmoSobis
gulis iSemiuri daavadebebi: stenokardia miokardiumis infarqti gulis anTebiTi daavadebebiT: revmatizmi, endokarditi. gulis Tandayolili an SeZenili mankebi. vegetosisxlZarRvovani distonia
arakardialuri warmoSobis
depresia, gulmkerdis midamos osteoqondrozi, sqoliozi, neknTaSua nevralgia,mioziti;herpes zosterixolecestiti, gastriti, wyluli, da a.S
gulis areSi aRmocenebuli tkivilis zogadi xasiaTis klinikuri gamovlineba
• tkivili –
� aRmoceneba ukavSirdeba – fizikur datvirTvas, emocias, garkveuli
xasiaTis sakvebis miRebas, gaciebas, xvelas da a.S
� xasiaTi - moWeriTi, wvis an zewolis SegrZneba gulmkerdis areSi an
e.w. Wvali, SeiZleba - CxvletiTi an yru;
� SeiZleba gaZlierdes - sunTqvis, xvelebis an Rrma sunTqvis dros.
siarulis, emociuri daZabulobis, sxeulis moZraobisas an zeda
kidurebis zemoT awevisas.
207
� xanrgZlivoba - xanrgZlivi, xSiri, iSviaTi;
� gavrceleba - mkerdis Zvlis ukan an misgan marcxniv, xelSi, kiserSi,
xerxemalSi, marcxena beWSi, zogjer qveda ybaSi an kbilSi. an
gulmkerdis mTel marcxena naxevarSi. SeiZleba neknTaSua areebis
gaswvriv;
� SeiZleba gaqres an Sesustdes mosvenebisas, an piriqiT aRmocendeba
mosvenebis dros, ufro xSiria aRelvebis fonze.
� nitroglicerinis miRebisas moixsnas an ar moixsnas;
• sunTqvis gaZneleba;
• sikvdilis SiSi;
• kani – nacrisferi, tuCebi – cianozuri;
• pulsi – gaxSirebuli susti da araregularuli;
• qoSini fizikuri datvirTvis dros, guliscemis SegrZneba, saerTo sisuste.
• e.w. “gulis friali”. taqikardia an bradikardia.
• uecrad ganviTarebuli Tabrusxveva an gulis wasvla;
• tkivili an diskomfortis SegrZneba muclis zeda nawilSi;
• mZime SemTxvevaSi SeiZleba – gulis gaCereba;
pirveli daxmareba gulis areSi aRmocenebuli tkivilis dros
1. Tu SesaZlebelia ar SeucvaloT avadmyofs adgilmdebreoba, mxolod gadaiyvaneT
is misTvis mosaxerxebel mgomareobaSi (mag: naxevradmjomare mdebareoba
fiqsirebuli TaviT, mxrebiT da muxlis saxsarSi moxrili fexebiT);
2. Tu saWiroeba moiTxovs, avadmyofis gadayvana unda moxdes frTxilad, misTvis
minimaluri datvirTvis pirobebSi;
3. dauyonebliv gamouZaxeT saswrafo samedicino daxmarebis samsaxurs;
4. miawodeT operators informacia, rom eWvi gaqvT gulis Setevaze;
5. Tu avadmyofs hyavs piradi eqimi, daukavSirdiT mas;
6. mudmivad SeamowmeT da daafiqsireT pulsi da sunTqva;
7. saWiroebis SemTxvevaSi mzad iyaviT gul-filtvis reanimaciisaTvis (ix. Tema BLS)
8. Tu avadmyofs eqimis mier daniSnuli aqvs validoli an nitroglicerini, romelic
mas aqvs Tan daexmareT wamlis miRebaSi;
9. ar datovoT dazaralebuli;
208
gaxsovdeT ! 1. ar SeucvaloT avadmyofs adgilmdebreoba aucileblobis gareSe;
2. gulis areSi tkivilis dros Tqveni ZiriTadi mizania:
• gulze datvirTvis Semcireba;
• gadaudebeli samedicino samsaxuris drouli
gamoZaxeba;
............................................................................................................gulis gaCerebagulis gaCerebagulis gaCerebagulis gaCereba....................................................................................................................................
gulis gaCerebis mizezebi:
• uxSiresad gulis iSemiuri
daavadebebi;
• moxrCoba
• hipoTermia
• Tavis Zlieri tramva
• eleqtruli deniT dazianeba
• Zlieri sisxldena, rogor
garegani, ise Sinagani;
• Zlieri gauwylovaneba;
• bronquli asTmis Seteva;
• anafilaqsiuri Soki;
• mowamvla
gulis gaCerebis winamorbedi niSnebi
• gulis areSi tkivili moWeriTi xasiaTis, an wvis an zewolis SegrZneba
gulmkerdis areSi; romelic vrceldeba mkerdis Zvlis ukan an misgan
marcxniv, xelSi, kiserSi, xerxemalSi, marcxena beWSi, zogjer qveda ybaSi an
kbilSi;
• sunTqvis uecari darRveva;
• gulisreva/Rebineba;
• Tabrusxveva;
• kanis TandaTanobiTi cianozi;
• gonebis dakargva;
gulis gaCerebis klinikuri gamovlineba
• gonebis uecari dakargva;
• reaqciis ar arseboba msubuq SenjRrevaze;
• pirvelive wuTebSi e.w. agonaluri sunTqva an wyvetili sunTqva;
• umoZraoba;
pirveli daxmareba gulis gaCerebis dros
209
ix. Tema: pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani da BLS;
................................................................................................................sunTqvis ukmarisobiT mimdinare mdgomareobebisunTqvis ukmarisobiT mimdinare mdgomareobebisunTqvis ukmarisobiT mimdinare mdgomareobebisunTqvis ukmarisobiT mimdinare mdgomareobebi............................................................................................
sunTqvis ukmarisoba – mdgomareoba, romelic gamowveulia sisxlis airovani
Semcvelobis normaluri mdgomareobis darRveviT an sunTqvisa da sisxlis
mimoqcevis sistemis ufro intensiuri muSaobiT. aRniSnuli mdgomareobis
maxasiaTebelia organizmSi Jangbadis nakleboba – hipoqsia, romelic
sicocxlisaTvis saSiSi mdgomareobis ganviTarebas iwvevs;
sunTqvis ukmarisobis ganviTarebis mizezebi:
• filtvis daavadebebi;
• gulmkerdis tramva;
• mowamvla;
• sasunTqi gzebis obstruqcia;
• stresi;
• infeqciuri daavadebebi;
• qronikuli daavadebebi;
• ucxo sxeuli sasunTq gzebSi
hipoqsiis klinikuri gamovlineba:
• sunTqvis gaxSireba, siRrmis da
ritmis Secvla;
• agznebadoba;
• agresiuloba;
• cnobierebis dabindva;
• ugono mdgomareoba;
• cianozi;
• sunTqvis an gulis gaCreba;
ucxo sxeuli sasunTq gzebSi
sasunTqQ gzebSi ucxo sxeulis moxvedris klinikuri gamovlineba:
• SfoTva;
• xelebi yelTan;
• SeteviTi xasiaTis xvela;
• sunTqva da metyveleba TandaTan sustdeba,
SeiZleba Sewydes;
• xriali;
• viTardeba cianozi;
• mosalodnelia krunCxva;
• gulis wasvla
pirveli daxmareba
210
• Tu dazaralebuls goneba jer ar daukargavs - haimlikis manevri (ix. Tema –
BLS)
• Tu dazaralebulma goneba dakarga (ix.Tema: pirveli gadaudebeli daxmarebis
anbani da BLS)
bronquli asTma
bronquli asTma - filtvebis qronikuli daavadeba, romelic xasiaTdeba sasunTqi
gzebis anTebiT, obstruqciiTa da hiperreaqtiulobiT. bronqul asTmasTan
dakavSirebul simptomTa Soris umTavresia – amosunTqvis gaZneleba;
asTmuri statusi warmoadgens bronquli asTmis Setevas, romelic xasiaTdeba ufro
mZime da xangrZlivi mimdinareobiT, romlis xangrZlivoba SeiZleba iyos ramdenime
saaTidan 4-6 dRemde da meti.
bronquli asTmiT daavadebulebSi asTmis gamwvaveba da asTmuri statusis
Camoyalibeba SeiZleba gamoiwvion Semdegma faqtorebma:
• respiratoruli infeqcia;
• alergenebTan kontaqti;
• civi, mSrali amindi, amindis
cvalebadoba;
• fizikuri da emociuri
datvirTva;
• Tambaqos moxmareba an Tambaqos
kvamlTan Sexeba.
• asTmis sawinaaRmdego preparatebis miRebis Sewyveta
klinikuri simptomatika
• sunTqvis gaZneleba (gaZnelebulia amosunTqva);
• mstvinavi xmauriani amosunTqva;
• qoSini;
• mSrali xvela, romelic iRebs SeteviT xasiaTs;
• horizontalurad wolis SeuZlebloba:
� mZime Setevisas pacients urCevnia jdoma;
� Tu mdgomareoba kidev ufro mZimdeba, pacienti iRebs e. w.
samkuTxa pozicias - xelebiT dayrdnobilia sxeulze an raime
saganze;
• danawevrebuli metyvelebis uunaroba;
• cianozi;
• taqikardia,
211
• arteriuli hipertenzia;
• agzneba;
• SfoTva;
• cnobierebis donis daqveiTeba, SeiZleba
komamde;
• SeiZleba ganviTardes ugono
mdgomareoba da sunTqvis gaCereba;
pirveli daxmareba bronquli asTmis Setevis dros
1. daamSvideT dazaralebuli;
2. daexmareT dazaralebuls gamoiyenos ingalatori;
3. daexmareT dazaralebuls miiRos misTvis
mosaxerxebeli mdebareoba:
• optimaluria nxevradmjdomare mdebareoba, win gadmoweuli torsiT;
• sTxoveT mas isunTqos Rrmad da nela;
• ar daawvinoT dazaralebuli;
4. gamoiZaxeT gadaudebeli samedicino samsaxuri;
5. gadaudebeli samedicino samsaxuris gamoZaxebis Semdeg mieciT dazaralebuls
yovel 10 wuTSi erTxel inhalatori, aseTive intervaliT gadaamowmeT: sunTqva,
pulsi, cnobierebis done;
6. Tu dazaralebuli kargavd cnobierebas an suntqva Cerdeba –
• gamoiyeneT sicocxlis SenarCunebis ZiriTadi algoriTmi – DRABC (doctor
ABC) algoriTmi. (ixile Tema: pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani);
• saWiroebis SemTxvevaSi – CRR (ix. Tema BLS)
gaxsovdeT!
• bronquli asTma SeiZleba Zalian STambeWdavi iyos, magram uxSiresad
inhalatoris drouli gamoyeneba swrafad xsnis mas;
• ar daawvinoT dazaralebuli Setevis dros;
• asTmis Seteva msubuqia Tu inhalatoris miRebidan 5 – 10 wuTSi mdgomareoba
umjobesdeba, miuxedavad gaumjobesebisa urCieT dazaralebuls miiRos
inhalatoris meore doza;
• bronquli asTmis Setevis dros pirveli daxmarebis mizania
212
� sunTqvis gaadvileba;
� saswafo samedicino daxmarebis drouli gamoZaxeba;
krupis Seteva
termini - krupi moiazrebs xorxis lorwovani garsis anTebas, romelsac Tan sdevs
SeSupeba, sanaTuris Seviwroeba, sunTqvis gaZneleba - sulis xuTva. is viTardeba
mZime infeqciuri daavadebis – xorxis difteriis dros. arsebobs cru krupi,
romelic warmoadgens mwvave laringits, xorxis stenozis
niSnebiT. is gvxvdeba skolamdel asakSi, rogorc zeda
sasunTqi gzebis infeqciaTa (gripi, adenovirusuli infeqcia),
yivanaxvelas, quntruSas garTuleba. Seteva ufro xSiria
RamiT, SesaZlebelia is ar iyos erTjeradi da
ramodenimejer ganmeordes. misTvis damaxasiaTebelia:
• myefavi, mSrali xvela;
• xmauriani sunTqva;
• sunTqvis gaZneleba;
• cianozi
pirveli daxmareba krupis Setevis dros
• daamSvideT bavSvi;
• Seqmenis mis garSemo orTqliani garemo: rogorc Setevis dros, ise Setevis
Semdgom. (erT SemTxvevaSi cxelis wylis onkani gaaReT, an samzareuloSi
aaduReT wyali, xolo meore SemTxvevaSi, bavSvis saZinebelSi gamaTbobelze
gadakideT sveli pirsaxoci);
• gamoiZaxeT saswafo samedicino daxmareba;
hiperventilacia
hiperventilacia – sunTqvis ukmarisobiT mimdinare
mdgomareoba, romelic viTardeba
• uSualod stresul situaciebSi - panika, SfoTva,
isterika.
• stresis, SiSis an fsiqologiuri Sokis gadatanis
Semdeg.
misTvis damaxasiaTebelia:
• aranormal
213
urad xSiri da Rrma sunTqva;
• uCveulo qceva;
• Tabrusxveva;
• xelebis kankali;
• uneblie moZraobebi;
• tkivili gul – mkerdis areSi;
• e.w. “sunTqviTi SimSili”
pirveli daxmareba hiperventilaciis dros
• daamSvideT dazaralebuli;
• gadaiyvaneT (Tu amis saSualeba aris) mSvid garemoSi;
• Tu gamoxatulis uneblie moZraobebi, asunTqeT qaRaldis parkis
saSualebiT;
• gamoiZaxeT saswafo samedicino daxmareba;
kvamlisa da airebis inhalacia
kvamliT an airebiT inhalacia, SeiZleba rogorc sunTqvis ukmarisobis, ise Zlieri
mowavlis mizezi gaxdes (ix.Tema – mowamvla)
gulmkerdis tramva
gulmkerdis tramva SeiZleba gaxdes mizezi sunTqvis ukmarisobis (ix. Tema – tramva)
………………………............insulti.................………………………............insulti.................………………………............insulti.................………………………............insulti................. insulti – daavadeba, romlis drosac sisxlis mimoqceva tvinis garkveul ubanSi
uecrad, mkveTrad qveiTdeba.
insultis risk faqtorebi:
• asaki
• aTerosklerozi
• gaukontrolebeli diabeti
• sisxlis maRali arteriuli
wneva
• sisxlSi qolesterinis maRali
done
• Tambaqos weva
• tvinis gardamavali iSemiis
arseboba
• gulis daavadebebi
• saZile arteriis Seviwroeba.
insultis klinikuri gamovlineba
• uecari,Uumizezo, Zlieri Tavis tkivili.
• mxedvelobis uecari daqveiTeba an dakargva, gansakuTrebiT cal TvalSi.
• metyvelebis gaZneleba an moSla.
• gulisreva.
214
• kordinaciis darRveva an uecari dacema.
• cnobierebis uecari an TandaTanobiTi dakargva.
• moZraobis sisuste an dambla, gamoxatuli sxeulis cal mxares erT an or
kidurSi.
• araTanabari zomis gugebi.
• saxisa da/an kidurebis romelime mxares uecari dasusteba, dabuJeba.
• cal mxares piris kuTxis daSveba.
• uneblie Sardva da defekacia.
pirveli daxmareba insultis dros
• Tu dazaralebuli ugono mdgomareobaSia � gamoiyeneba sicocxlis SenarCunebis ZiriTadi algoriTmi –
DRABC (doctor ABC) algoriTmi; (ix. Tema - pirveli gadaudebeli
daxmarebis anbani)
� Semdeg yovel 10 wT-Si erTxel, SeafaseT cnobiereba AVPU
algoriTmis mixedviT; (ix. Tema - pirveli gadaudebeli
daxmarebis anbani);
� gamoiZaxeT saswafo samedicino daxmareba.
• Tu dazaralebuli gonzea
� daawvineT zurgze, wamouwieT mxrebi da Tavi.
� gadauwieT Tavi cal mxares.
� mowmindeT piridan gamonadeni.
� ar misceT dazaralebuls saWmeli an sasmeli.
� gamoiZaxeT saswafo samedicino daxmareba
gaxsovdeT !
• Tu Tqvens axlobels gamouvlinda insultisaTvis damaxasiaTebeli romelime
simptomi, dauyonebliv gamoiZaxeT sasrafo samedicino daxmareba.
• gadaudebeli samedicino daxmarebis mosvlamde Semdeg yovel 10 wT-Si erTxel,
SeafaseT sunTqva, cirkulacia da cnobierebis done;
• ar miceT dazaralebuls saWmeli an sasmeli;
• insultis dros pirveli daxmarebis mizania:
� sasunTqi gzebis Riad SenarCuneba;
215
� tvinis dazianebis Semcireba;
� saswrafo samedicino daxmarebis dauyonebliv gamoZaxeba;
........................................................Saqriani diabetiSaqriani diabetiSaqriani diabetiSaqriani diabeti........................................
Saqriani diabeti - daavadeba, roemlic ganpirobebulia insulinis SedarebiTi an
absolituri ukmarisobiT, ris Sedegadac viTardeba yvela saxis nivTierebaTa cvlis
moSla: naxSirwylebis, cilebis, cximebis, vitaminebis, wyal – marilovani cvlis.
hipoglikemia – sisxlSi glukozis Semcvelobis daqveiteba 80mg% - ze qvemoT.
hipoglikemiis -
� ganviTarebis xelSemwyobi faqtorebi:
• insulinis maRali doziT Seyvana.
• insulinis Seyvanis Semdeg sakvebis miRebis dayovneba an Rebineba;
• fizikuri varjiSi
� klinikuri gamovlineba
• anamnezSi diabeti.
• saerTo sisuste.
• Zilianoba.
• SimSilis SegrZneba.
• kankali.
• uCveuolo qceva.
• SesaZlebelia agresiuloba.
• oflianoba.
• kani - mkrTali feris, civi,
namiani.
• zedapiruli sunTqva.
• cnobierebis danibdva.
• ugono mdgomareoba.
pirveli daxmareba hipoglikemiis dros:
• Tu dazaralebuli ogonodaa
� gamoiyeneba sicocxlis SenarCunebis ZiriTadi algoriTmi –
DRABC (doctor ABC) algoriTmi; (ix. Tema - pirveli
gadaudebeli daxmarebis anbani)
� Semdeg yovel 10 wT-Si erTxel, SeafaseT cnobiereba AVPU
algoriTmis mixedviT; (ix. Tema - pirveli gadaudebeli
daxmarebis anbani);
� gamoiZaxeT saswafo samedicino daxmareba.
• Tu dazaralebuli gonzea
� dasviT an daawvineT dazaralebuli.
216
� mieciT tkbili siTxe, Saqari an Sokoladi.
� Tu amis Semdeg dazaralebulis zogadi mdgomareoba
gaumjobesda daumateT tkbileuli.
� Tu mdgomareoba ar umjobesdeba, eZebeT cnobierebis
Secvlis sxva mizezi da CaatareT Sesabamisi daxmareba.
� gamoiZaxeT saswafo samedicino daxmareba.
hiperglikemia – sisxlSi Saqris Warbi raodenoba.
hiperglikemiis klinikuri gamovlineba:
• mSrali kani.
• aCqarebuli pulsi.
• Rrma, gaZnelebuli sunTqva.
• sunTqvisas acetonis suni.
pirveli daxmareba hiperglikemiis dros:
• dauyonebliv gamouZaxeT saswafo samedicino daxmarebas.
• Tu dazaralebuli ogonodaa
� gamoiyeneba sicocxlis SenarCunebis ZiriTadi algoriTmi – DRABC
(doctor ABC) algoriTmi; (ix. Tema - pirveli gadaudebeli daxmarebis
anbani)
� Semdeg yovel 10 wT-Si erTxel, SeafaseT cnobiereba AVPU algoriTmis
mixedviT; (ix. Tema - pirveli gadaudebeli daxmarebis anbani).
• gadaudebeli samedicino daxmarebis mosvlamde Semdeg yovel 10 wT-Si
erTxel, SeafaseT suntqva, cirkulacia da cnobierebis done;
gaxsovdeT!
• anamnezSi Saqriani diabetis SemTxvevaSi, yovelTvis arsebobs safrTxe hipo
– an hiperglikemiis.
• hipo – an hiperglikemiaze eWvis SemTxvevaSi dauyonebliv gamouZaxeT
saswafo samedicino daxmarebas.
• Tqveni ZiriTadi mizani
� hipoglikemiisas – sisxlSi saqris donis swrafi aweva da
saswafo samedicino daxmarebis gamoZaxebaa.
217
� hiperglikemiisas - saswafo samedicino daxmarebis
gamoZaxeba.
----------------SokiSokiSokiSoki---------------
Soki – (niSnavs dartymas, Seryevas) sicocxlisaTvis saSiSi mdgomareoba, romelic
aRiniSneba sxvadasxva daavadebebisa da tramvebis dros.
xasiaTdeba:
• qsovilebis arasakmarisi sisxlmomaragebiT.
• sicocxlisaTvis mniSvnelovani organoebis funqciis darRveviT.
ganviTarebis meqanizmis mixedviTgamoyofen:
Soki klinikuri gamovlineba
hipovolemiuri
taqikardia, pulsi susti, SeiZleba arc isinjebodes periferiuli arteriebze, arteriuli hipotenzia, taqipnoe; kanis daqveiTebuli perfuzia
anafilaqsiuri
tuCebis, enis, TiTebis gabuJeba, kanis qavili, sunTqvis gaZneleba, WinWris cieba,
kvinkes SeSupeba, gipotonია, taqikardia, kanis safarvelis sifermkrTale – cianozi, civi ofli, qoSini, gonebis dakargva
septiuri
dasawyisSi - hiperTermia (38-390), Semcivneba, agzneba, mRelvareba, araadeqvaturi qceva. kani – mSrali, Tbili, hiperemiuli an vardisferi. sunTqvis darRveva. taqikardia. hipotenzia. SemdgomSi hiperTermia icvleba hipoTermiiT, Zlieri oflianoba, hipotenzia Rrmavdeba. terfebi da mtevnebi – civi namiani, cianozuri, cnobierebis moSla, gonebis dakargva.
kardiogenuli hipotenzia, kani – cianozur fermkrtali, daCutuli periferiuli venebi, mtevnebi da terfebi civi, diurezi Semcirebuli, cnobierebis moSla, gonebis dakargva.
Sokis iseTi saxeebi, rogoricaa tramvuli, damwvrobiTi da a.S. warmoadgenen Sokis
Serwymul formebs. vinaidan, maT paTogenezSi erTdroulad ramodenime mizezi devs,
romlebic iwveven organoebsa da qsovilebSi sisxlis miwodebis Sefexebasa da
hipoqsias.
miuxedavad Sokis mizezisa, zogadad misi klinikuri gamovlinebaa:
• SfoTva.
• agzneba.
• cnobierebis darRveva
• gonebis dakargva.
• kani – namiani, civi, Tbili (septiuri Soki), an fermkrTali,
marmarilosebri, cianozuri, an WinWris cieba (anafilaqsiuri Soki).
• cianozi gansakuTrebiT kargadaa gamoxatuli tuCebze.
218
• hipoTermia. an hiperTermia (septiuri Soki)
• taqikardia
• hipotenzia
• suntqvis darRveva.
• moxrCobis grZnoba (anafilaqsiuri Soki).
Sokis ganviTarebasTan erTad
• saerTo sisuste.
• Zilianoba.
• gulisreva.
• Rebineba.
• wyurvilis SegrZneba.
• gaxSirebuli suntqva.
• agresiuli, agznebuli.
• mTqnareba
• “haeriT SimSili”
• ugono mdgomareoba.
• gulis gaCereba
pirveli daxmareba Sokis dros
• ecadeT moxsnaT Sokis mizezi.
• ecadeT moaTavsoT
Tavis sxeulze ufro
qvemoT.
• auwieT fexebi zemoT,
frTxilad iyaviT Tu
gaqvT eWvi
motexilobaze.
• SeuxseniT tansacmeli: kiserze, gulmkerdze da welze.
• daaTbuneT dazaralebuli.
• droulad gamoizaxeT saswrafo samedicino samsaxuri.
• yovel 10 wT-Si erTxel, SeamowmeT sunTqva, cirkulacia da cnobiereba
219
gaxsovdeT!
• Sokis dros daxmarebis gawevisas, aucilebelia Sokis gamowvevis mizezisa
da misi xasiaTis gaTvaliswineba da Sesabamisi specifikuri dxmarebis
gaweva.
• pirvel rigSi yuradReba miaqcieT dazaralebulis: cnobierebis dones, kanis
safarvelis fersa da namianobas, sunTqvis ritms.
• Sokis dros ar gamoiyenoT gasaTbobad saTburebi, aseve ar moaTavsoT
siTbos pirdapiri wyaroebi dazaralebulTan axlos.
• ar misceT dazaralebuls sakvebi an sasmeli.
• ar datovoT dazaralebuli meTvalyures gareSe.
• Sokis dros pirveli daxmarebis mizania
� Sokis drouli amocnoba.
� misi gamomwvevi mizezis Tavidan acileba.
� tvinSi, gulsa da filtvebSi sisxlis miwodebis gaumjobeseba.
� saswrafo samedicino daxmarebis dauyonebliv gamoZaxeba
dazianebulis gamoyvana Znelad misadgomi adgilebidandazianebulis gamoyvana Znelad misadgomi adgilebidandazianebulis gamoyvana Znelad misadgomi adgilebidandazianebulis gamoyvana Znelad misadgomi adgilebidan
daSavebulis gadayvanadaSavebulis gadayvanadaSavebulis gadayvanadaSavebulis gadayvana
tradiciulad, policieli aris adamiani, romelic specialur wvrTnas gadis
da pirvel rigSi evaleba daSavebulis gadayvana SemTxvevis adgilidan.
Tavdapirvelad daSavebulis gadaadgileba ar SeiZleba manam, sanam mas srulad
ar gasinjaven da misi mdgomareoba stabiluri ar iqneba. daSavebulis
gadaadgileba srul gasinjvamde mxolod gamouval mdgomareobaSia dasaSvebi,
roca policielis an daSavebulis sicocxles safrTxe emuqreba.
a. erTi adamianis mier daSavebulis gaTreviT gadaadgilebaa. erTi adamianis mier daSavebulis gaTreviT gadaadgilebaa. erTi adamianis mier daSavebulis gaTreviT gadaadgilebaa. erTi adamianis mier daSavebulis gaTreviT gadaadgileba
Tu eWvobT, rom daSavebuls dazianebuli aqvs kiseri an xerxemali, msgavsi
meTodiT gadayvana dauSvebelia, Tu amas aucilebloba ar moiTxovs.
procedura Semdegnairia:
moaTavseT daSavebuli mjdomare poziciaSi.
dadeqiT daSavebulis zurgs ukan, mklavebi mxrebqveS SeucureT da mkerdze
moaTavseT ise, rom daSavebulis gadajvaredinebul mklavebs CaeWidoT.
220
awieT fexebiT.
daSavebuli gadaTrviT gadaadgileT ukan.
b. orb. orb. orb. ori adamians mier daSavebulis gadayvana kritikul situaciaSii adamians mier daSavebulis gadayvana kritikul situaciaSii adamians mier daSavebulis gadayvana kritikul situaciaSii adamians mier daSavebulis gadayvana kritikul situaciaSi
pirveli mSveleli mimarTavs igive
xerxs, romelsac erTi adamianis mier
daSavebulis gaTreviT gadaadgilebis
SemTxvevaSi.
meore mSveleli ikavebs pozicias
daSavebulis fexebs Soris saxis imave
mimarTulebiT, rogoric pirvel
mSvelels ukavia.
meore mSveleli fexebSi CasWidebs
xelebs daSavebuls da orive mSveleli
erTdroulad awevs daSavebuls.
g. ori adamianis mier daSavebulis g. ori adamianis mier daSavebulis g. ori adamianis mier daSavebulis g. ori adamianis mier daSavebulis
akvniseburi gadayvanaakvniseburi gadayvanaakvniseburi gadayvanaakvniseburi gadayvana
mSvelelebi orive mxridan miudgebian
daSavebuls.
daSavebuls mjdomare poziciaSi aweven,
am dros daSavebulis mklavebi
mSvelelebis mxrebzea moTavsebuli.
mSvelelebi erTmaneTs xels CasWideben
daSavebulis zurgs ukan meore xeli ki
imisTvis gamoiyeneba, rom daSavebulis mxari
daafiqsiron.
orive mSvelelma erTdroulad unda imoqmedos
da daSavebulTan axlos arsebuli xeli
erTmaneTs CasWidon daSavebulis fexebqveS.
d. samxedro sakaciT gadayvana d. samxedro sakaciT gadayvana d. samxedro sakaciT gadayvana d. samxedro sakaciT gadayvana
orive mSveleli erTi mimarTulebiT dgas da
gadahyavs daSavebuli.