Upload
syd-varg-viking
View
857
Download
28
Embed Size (px)
Citation preview
1obieqturi da individualuri Seracxva
obieqturi da individualuri Seracxva
Oobieqturi da individualuri Seracxvis problemebi
qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT
K
kaxaber moseSvili
samagistro naSromi Sesrulebulia
saqarTvelos universitetis
samarTlis skolis
magistris akademiuri xarisxis mosapoveblad
xelmZRvaneli: profesori merab turava
eqsperti: profesori giorgi TumaniSvili
Tbilisi
2011
2obieqturi da individualuri Seracxva
samagistro naSromi Sesrulebulia Cems mier, ar gamomiyenebia literatura
saTanado miTiTebis gareSe da vacnobiereb siyalbis gamovlenis SemTxvevaSi
Cemi Sedegis baTilad cnobis realobas.
Kkaxaber moseSvili
Sesavali
Tavi I. obieqturi Seracxvis problema qmedebis obieqturi Semadgenlobis etapze
1. Qqmedebis Semadgenloba (mokle analizi)
1.1.Q qmedebis obieqturi Semadgenloba zogadad
1.2. qmedebis obieqturi Semadgenloba da Sedegis Seracxva
2. mizezobrivi kavSiri
2.1. mizezobrivi kavSiris Teoriebi
2.2. ekvivalenturobis (pirobaTa) Teoria
2.3. moZRvreba kanonzomieri pirobis Sesaxeb
2.4. adekvaturobis Teoria
2.5. relevanturobis Teoria
2.6. generaluri mizezobriobis Teoria
3. mizezobriobis saxeebi
3.1. alternatiuli anu ormagi mizezobrioba
3.2. kumulaciuri mizezobrioba
3.3. hipoTeturi da sxva msgavsi mizezobrioba
3.4. mizezobrivi kavSiri, rogorc obieqturi Seracxvis aucilebeli winapiroba
3.5. mizezobrivi kavSirisa da Sedegis Seracxvis problema sabWour sisxlis
samarTalSi
4. obieqturi Seracxva
3obieqturi da individualuri Seracxva
4.1. Sedegis obieqturi Seracxva
4.2. Sedegis obieqturi Seracxvis problematuri SemTxvevebi.
4.3. Sedegis obieqturi Seracxvis calkeuli problemebi
4.3.1. riskis Teoria
4.3.2. riskis Semcireba
4.3.3. riskis amaRleba
4.3.4. mizezTa samarTlebrivi urTierTkavSiri
4.3.5 mizezobrivi kavSiris atipiuri ganviTareba
4.3.6. adamianis nebisgan damoukideblad ganviTarebuli atipiuri
mizezobrioba
4.3.7. normis dacvis miznis Teoria
4.3.8. dazaralebulis piradi pasuxisgeblobiT gamowveuli safrTxe
4.3.9. TviTmkvlelobaSi (suicidSi) aqtiuri Tanamonawileoba
4.3.10. TviTmkvlelobaSi (suicidSi) pasiuri Tanamonawileoba 4.3.11. pasuxismgebloba qmedebaze batonobisaTvis da msxverplis piradi
pasuxismgebloba
4.3.12. umoqmedoba moqmedebiT
4.3.13. obieqturi Seracxva moqmedebasa da Sedegs Soris pirdapiri anu
uSualo kavSiris ararsebobis dros. regresis akrZalva.
4.3.14. mizezobrivi kavSiris savaraudo ganviTarebis Sesaxeb daSvebuli
Secdoma
4.3.15. Sedegis obieqturi Seracxvis problemebi common law sistemis
mixedviT
Tavi II. individualuri Seracxvis problema bralis etapze
1. danaSulis subieqtis individualuri pasuxismgebloba
2. bralis normatiuli cneba da misi saxeebi
3. bralis funqcionaluri cneba
4obieqturi da individualuri Seracxva
4. bralis struqtura
5. individualuri Seracxvis problemebi bralunarianobis da misi
gamomricxveli garemoebebis dros
6. individualuri Seracxvis problema sisxlis samarTalSi
6.1. Seuracxaoba
6.2. Seuracxaoba asakis gamo
6.3. Seuracxaoba fsiqikuri daavadebis gamo
6.4. SezRuduli Seracxadoba
6.5. simTvraleSi Cadenili qmedeba, Actio libera in causa
7. individualuri Seracxvis drosBbralis gamomricxveli sapatiebeli
garemoebebi
7.1. Secdoma akrZalvaSi
7.2. moCvenebiTi mogerieba (boroti ganzraxva)
7.3. brZanebis an gankargulebis Sesruleba
7.4. Aaucilebeli mogeriebis eqscesi
7.5. individualuri Seracxvis problemebi sapatiebeli ukiduresi
aucileblobis dros
7.5.1. sapatiebeli ukiduresi aucilebloba
7.5.2. sapatiebeli ukiduresi aucilebloba viwro gagebiT
7.5.3. iZulebiTi ukiduresi aucilebloba
7.5.4. sapatiebeli ukiduresi aucilebloba farTo gagebiT
7.5.5. Secdoma bralis gamomricxvel sapatiebel garemoebebTan
dakavSirebiT
8. D daskvna
Sesavali
5obieqturi da individualuri Seracxva
Tanamedrove qarTuli materialuri sisxlis samarTali agebulia danaSaulis
samsafexurian sistemaze, romelic saTaves me-19 saukunis bolos germanul
sisxlis samarTlis klasikur sistemaSi iRebs. qarTuli sisxlis samarTlis mecniereba,
gansakuTrebiT TinaTin wereTlisa da oTar gamyreliZis naSromebi, orientirebulia
germanul sisxlis samarTlis dogmatikaze1. danaSaulis samsafexuriani sistema
qarTul sisxlis samarTalSi formiT dRes TiTqmis erTxmad aris aRiarebuli, maSin,
rodesac mis Sinaarsobriv mxaresTan dakavSirebiT arsebobs azrTa
sxvadasxvaoba. danaSaulis calkeuli obieqturi da subieqturi niSnebis adgili da
Sinaarsi danaSaulis sistemaSi qmedebis Semadgenlobis, marTlwinaaRmdegobisa
da bralis etapze kvlav diskusiis sagans warmoadgens2.
TinaTin wereTelma jer kidev gasuli saukunis 80-iani wlebis dasawyisSi
Camoayaliba Tavisi Sexeduleba danaSaulis samsafexuriani sistemis Sesaxeb,3
magram, vinaidan gabatonebuli sabWoTa moZRvreba danaSaulis sistemas
gansxvavebulad ayalibebda4, qarTul sauniversiteto swavlebasa da sasamarTlo
praqtikaSi wlebis manZilze mas naklebi yuradReba eqceoda, xolo danaSaulis
samsafexuriani sistema oTar gamyreliZem SemdgomSi ganaviTara igi.
dReisaTvis aRiarebulia garemoeba, rom qmedebis Semadgenloba, iseve,
rogorc marTlwinaaRmdegoba da brali, danaSaulis erT-erTi niSania 5. qmedebis
Semadgenloba ki, Tavis mxriv Sedgeba, ori nawilis: qmedebis obieqturi da
qmedebis subieqturi Semadgenlobebisagan 6.
danaSaulis qarTuli sistema gansxvavdeba anglo-amerikulisagan da
germanuli sisxlis samarTlis zegavlenas ganicdis.
Cemi samagistro naSromis mizania, gaanalizos obieqturi da individualuri
Seracxvis problemebi qarTul sisxlis samarTalSi. amasTan gansakuTrebuli
yuradReba daeTmoba moZRvrebas obieqturi Seracxvis Sesaxeb, romelic
warmoadgens swored qmedebis obieqturi Semadgenlobis erT-erT
6obieqturi da individualuri Seracxva
umniSvnelovanes kategorias. igi 80-iani wlebis Sua periodidan gabatonda
germanulenovan sisxlis samarTlis dogmatikaSi da aseve didi rezonansi moipova
espaneTSi, laTinur amerikaSi, poloneTSi da mniSvnelovania saerTaSoriso sisxlis
samarTalSic7. obieqturi Seracxvis moZRvreba qarTul sisxlis samarTalSi naklebad
aris cnobili igi sisxlis samarTlis dogmatikis SedarebiT axali institutia. es instituti
Semoaqvs qarTul sisxlis samarTalSi da swored am axal dogmatikaze saubrobs
pirvelad profesori merab turava man es sakiTxi wamoayena da asaxa mis sisxlis
samarTlis zogadi nawilis saxelmZRvanelos me-7 gamocemaSi.
samagistro naSromis mizania gaanalizos obieqturi Seracxvis Sesaxeb
Tanamedrove moZRvrebis ganviTareba, romelic bolo periodamde ucnobi iyo
qarTuli sisxlis samarTlisaTvis.
obieqturi Seracxvis sisxlissamarTlebrivi kategoria qarTul sisxlis samarTalSi
imsaxurebs aRiarebas igi sisxlis samarTalSi ar yofila bolo periodamde mecnieruli
diskusiis sagani. Aam Teoriis arsi mdgomareobs imaSi, rom miuxedavad
qmedebasa da Sedegs Soris mizezobrivi kavSiris arsebobisa, pirovnebas
SeiZleba obieqturad mainc ar Seeracxos damdgari Sedegi, maSin, rodesac
mizezobrivi kavSiris e.w. pirobaTa TeoriiT dadgenis gareSe Sedegis obieqturi
Seracxva ver moxdeba.
Oobieqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis ganviTareba qarTul sisxlis
samarTalSi warmoadgens mizezobrivi kavSiris Sesaxeb TinaTin wereTlis
Sexedulebebis Semdgom ganviTarebas 8.
qarTul sisxlis samarTalSi dRemde arsebobs Sexeduleba, romlis mixedviTac,
qmedebis Semadgenlobis etapze Sedegis obieqturi Seracxvis sakiTxebi
tradiciulad mizezobrivi kavSiris farglebSi wydeba.
Aadreuli germanuli klasikuri sisxlis samarTlis dogmatika, aseve finalizmi,
miiCnevs, rom mizezobrivi kavSiris arseboba sakmarisi pirobaa qmedebis
obieqturi Semadgenlobis dasadgenad, xolo obieqturi Seracxva miiCneva
7obieqturi da individualuri Seracxva
qmedebis subieturi Semadgenlobis problemad. Aam Sexedulebis mixedviT,
ganzraxva gamoiricxeba im SemTxvevaSi, roca adgili aqvs mniSvnelovan
gadaxras piris warmodgenaSi arsebul da raealurad ganviTarebul mizezobriobas
Soris aseve atipiuri mizezobriobis SemTxvevaSi, Tu Sedegi marTlac dadgeba,
mizezobrioba saxezea, magram mkvlelobis subieqturi Semadgenlobis etapze
ganzraxva gamoiricxeba, radgan pirs ara aqvs mkvlelobis nebeloba, radgan mas
ar gaaCnia movlenaTa ganviTarebaze realuri zegavlenis moxdenis SesaZlebloba.
zogierTi avtori aseT atipiur SemTxvevas mizezobrivi kavSiris (Conditio sine qua non-
formula)Ggamonaklisad miiCnevs. maTi azriT, yovelgvari gonivruli varaudis
miRma mdgomi Sedegis SemTxvevaSi ar arsebobs mizezobrioba. gansxvavebiT
am poziciisa, zogierTi avtori aseT dros axdens marTlwinaaRmdegobis
gamoricxvas.
Sualeduri poziciis mixedviT, Sedegis obieqturi Seracxva unda moxdes
mizezobrivi kavSiris farglebSi, xolo obieqturi kavSiris calke gamoyofa unda
moxdes mxolod problematur SemTxvevebSi. MmaSasadame, am SexedulebiT,
mizezobrivi kavSiri yovelTvis ar unda ganivrcos obieqturi Seracxvis kategoriiT.
Aam poziciis mimdevrebi obieqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis saWiroebas
gaufrTxilebel danaSaulSi aRiareben, xolo ganzrax danaSaulebSi mis
mniSvnelobas sadavod miiCneven.
sisxlis samarTalSi aseve ganviTarda Tanamedrove mimdinareoba, romelic
bunebriv mizezobriobas yvela SemTxvevaSi miiCnevs obieqturi Seracxvis
aucilebel, magram arasakmaris pirobad. Aam Sexedulebis mimdevrebi
mizezobriobas, rogorc qmedebis Semadgenlobis niSans, obieqturi Seracxvis
Tanamedrove damoukidebeli kategoriiT ganavrcoben. Oobieqturi Seracxvis am
orsafexurian moZRvrebas (mizezobrivi kavSiri da obiequri Seracxva) dRes
araerTi cnobili ucxoeli mecnieri uWers mxars.
8obieqturi da individualuri Seracxva
Pprofesori merab turava Tavis naSromebSi mis mier qarTul sisxlis
samarTalSi SemoRebuli am axali Sinaarsis obieqturi Seracxvis instituts, anu Tu
rogor unda moxdes piris mimarT mis mier Cadenili qmedebis obieqturad
Seracxva is ayalibebs Semdegnairad: `Sedegian deliqtebSi moqmedebasa da
Sedegs Soris kavSiri or safexurad unda dadgindes: pirvel safexurze unda
Semowmdes kauzaloba qmedebasa da Sedegs Soris, xolo mxolod amis Semdeg,
meore etapze, unda gairkves, piris qmedebisagan damdgari Sedegi mas
obieqturadac unda Seeracxos Tu ara. maSin, rodesac specialistis profesiul
Sefasebas da empiriuli dakvirvebiTa da bunebiskanonebis gamoyenebiT SeiZleba
dadgindes, misgan gansxvavebiT, obieqturi Seracxva warmoadgens wminda
SefasebiT-samarTlebriv kategorias. Sedegis obieqturi Seracxva niSnavs imas,
rom pirs Tavisi qceviT gamowveuli Sedegi aseve normatiuladac, rogorc `sakuTari
qmnileba~, e.i. rogorc personaluri umarTloba unda Seeracxos9.
swored am da sxva sakiTxebis ganxilva warmoadgens Cemi samagistro
naSromis ganxilvis sagans.
sisxlis samarTlis dogmatika da sasamarTlo praqtika erTmaneTisagan
ganasxvavebs mizezobrivi kavSirisa da obieqturi Seracxvis Sesaxeb sxvadasxva
Sexedulebebs, romelTagan cnobilia ekvivalenturobis, adekvaturobis,
relevanturobis, kanonzomieri pirobis, riskis amaRlebis, regresisis akrZalvis,
mizezTa samarTlebrivi urTierTkavSirisa da sxva Teoriebi.
iseve, rogorc moqmedebis cnebam, mizezobriobis Teoriamac ganicada
ganviTareba, Tu Tavdapirvelad saxeze iyo wminda naturalisturi suraTi, romelsac
Seesabameboda moqmedebis kauzluri cneba da mizezobriobis ekvivalenturobis
Teoria, sisxlis samarTlis normatiuli Sinaarsis ganviTarebasTan erTad
Camoyalibda obieqturi Seracxvis Tanamedrove moZRvreba.
samagistro naSromSi ganxilul iqneba is SemTxveva, roca, miuxedavad
moqmedebasa da Sedegs Soris mizezobrivi kavSiris arsebobisa, Sedegis am
9obieqturi da individualuri Seracxva
moqmedebis CamdenisaTvis obieqturad Seracxva ver moxdeba. sisxlis
samarTalSi saxeldeba obieqturi Seracxvis ramdenime aseTi problematuri
SemTxveva Sedegis obieqturi Seracxva unda gamoiricxos Tu:
_ Sedegis gamomwvevi qmedeba aris riskis Semamcirebeli;
_ moqmedebasa da Sedegs Soris arsebobs movlenaTa atipiuri ganviTarebiT
gamowveuli kavSiri;
_ Sedegi dgas darRveuli normis dacvis miznis sferos gareT;
_ Sedegi windaxedulobis normiT gaTvaliswinebul movaleobaTa Sesabamisi
alternatiuli moqmedebis Sesrulebis drosac dadgeboda;
_ Sedegi dadga dazaralebulis piradi pasuxisgeblobiT gamowveuli
TviTsafrTxis an TviTdazianebis Sedegad;
_ Sedegis dadgoma dgas adamianuri nebis batonobis SesaZleblobebis
gareT;
_ pirvel moqmedebasa da Sedegs Soris moxda dazaralebulis (mcxverpli),
mesame piris, bunebis Zalis an TviT damnaSavis pasuxismgebeli meore
moqmedeba, romliTac axali damatebiTi safrTxe warmoiSva10.
Ggarda obieqturi Seracxvis problemisa, samagistro naSromSi ganxilul
iqneba individuluri Seracxvis sakiTxebi.
qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis me-7 muxlis Tanaxmad, ar SeiZleba
sasjelis dakisreba individualuri bralis gareSe, brali aris mosamarTlis mier piris
individualur-samarTlebrivi gakicxva mis mier Cadenili marTlsawinaaRmdego
qmedebisaTvis, anu brali aris individis gakicxva11. Mpiri mxolod maSin unda
daisajos, roca arsebobs misTvis marTlsawinaaRmdego qmedebis inividualurad
Seracxvis samarTlebrivi safuZveli12.
pirma SesaZloa Caidina iseTi qmedeba, romelic mas obieqturad Seeracxos
da marTlsawinaaRmdegi xasiaTisaa, magram miuxedavad am ori komponentisa
SeiZleba mas es qmedeba bralad ar Seeracxos, vinaidan fizikuri piris brali
10obieqturi da individualuri Seracxva
arsebobs mxolod im SemTxvevaSi, Tu man marTlsawinaaRmdego qmedeba
Caidina Semdegi pirobebis arsebobisas:
- bralunarianobis (Seracxadobis) mdgomreobaSi; marTlwinaaRmdegobis
SegnebiT (viwro gagebiT); ganzraxi an (gaufrTxilebeli) braliT, romelic asabuTebs
marTlwinaaRmdegobis Segnebis arsebobas farTo gagebiT; bralis gamomricxveli
romelime sapatiebeli garemoebis ararsebobis viTarebaSi. xolo Tu zemoT
aRniSnuli pirobebidan Tu erTi mainc ar iqneba, piris mier Cadenil qmedebaSi,
mas mis mier Cadenili qmedeba bralad ver Seeracxeba.
marTlsawinaaRmdego qmedebis Cadena damokidebuli ar aris piris
bralunarianobaze, misi Cadena SeuZlia suliT avadmyofsac sisxlis samarTalSi piris
qmedunarianoba myarad aris gamijnuli misi bralunarianobisagan,
qmedunarianobis dros dgindeba piris unari, SeuZlia Tu ara ganaxorcielos
sxeulebrivi gadaadgileba garsamyaroSi. suliT avadmyofsa da bavSvsac SeuZlia
iyos qmedunariani, bralunarianobis dros ki, wydeba sakiTxi, iyo Tu ara piri normis
vargisi adresati, romelsac aqvs nebis Tavisufleba da Tavis nebaze batonobis
unari. Bbralunarianobas gansazRvravs piris Seracxadoba, xolo bralis
gamomricxveli garemoebebia: Seuracxaoba, kerZod, asakis gamo, fsiqikuri
daavadebis gamo, samarTlebrivi Secdoma, moqmedeba boroti ganzraxvisa da,
roca qmedebis gaufrTxileblobiT Cadena dasjadia, individualuri gaufrTxileblobis
gareSe, brZanebis an gankargulebis Sesruleba da bralis gamomricxveli
sapatiebeli zekanonuri garemoebebi, xolo SezRuduli Seracxadoba ki
warmoadgens ara bralis gamomricxvel aramed bralis Semamsubuqebel
garemoebas.
Cems samagistro naSromSi vrclad ganvixilav Sedegis obieqturi da
individualuri Seracxvis zogierT problematur SemTxvevas. Mmizezobrivi kavSiris
arseboba rodi niSnavs imas, rom Sedegi yovelTvis obieqturad da individualurad
11obieqturi da individualuri Seracxva
unda Seeracxos pirs. Mmizezobrivi kavSiris dadgenis Semdeg Sedegis Seracxva
unda moxdes sam etapad:
a) Qqmedebis obieqturi Semadgenlobis etapze qmedebis obieqturi
Seracxva;
b)Qqmedebis subieqturi Semadgenlobis etapze (ganzraxi) Sedegis subieqturi
Seracxva; (gaufrTxilebel danaSauls ara aqvs subieqturi Semadgenloba.
g) bralis etapze Sedegis individualuri Seracxva.
Kklasikuri gagebiT, Tavdapirvelad xdeba mizezobrivi kavSiris dadgena
ekvivalenturobis (pirobaTa) TeoriiT, xolo Semdeg Sedegis obieqturi Seracxva
aseve mizezobrivi kavSiris farglebSi, rac imas niSnavs, rom vinaidan pirobaTa
TeoriiT mizezobriobis wre Zalze farToa, mizezobriobis farglebSive
samarTalgamoyenebis procesSi xdeba misi koreqtura adekvaturobis an
relevanturobis TeoriiT, rac imas niSnavs, rom mizezobriobis pirobebidan xdeba
~aucilebeli` , ~uSualo` an ~relevanturi` pirobebis gamoyofa. igi mizezobriobis
jaWvSi pirobaTa usasrulobaSi samarTlebrivi SefasebebiT dadgena, Tanamedrove
gagebiT ki, obieqturi Seracxvis procesi gatanilia mizezobriobidan qmedebis
obieqturi Semadgenlobis calke damoukidebel instanciad.
Mmeore etapze, anu subieqtur sferoSi xdeba (ganzraxva) Sedegis
subieqturi Seracxva, xolo sabolood obieqturi mizezobriobiT dawyebuli Seracxvis
procesi individualuri braleuli SeracxviT gvirgvindeba.
samagistro naSromis Temad Oqmedebis obieqturi da individualuri Seracxvis
arCeva, swored sakiTxis aqtualobam ganapiroba. sainteresoa axali moZRvreba
`qmedebis obieqturi Seracxvis~ Sesaxeb, kerZod, Tu rogor mkvidrdeba igi
sisxlis samarTlis dogmatikasa da sasamarTlo praqtikaSi.
zemoT aRniSnulidan gamomdinare, Cemi mizania detalurad ganvixilo es
obieqturi Seracxvis moZRvreba, Tu rogor unda Seeracxos pirs mis mier Cadenili
qmedeba obieqturad da ra SemTxvevaSi ar Seeracxeba mas mis mier Cadenili
12obieqturi da individualuri Seracxva
qmedeba obieqturad miuxedevad imisa, rom Cadenil qmedebasa da damdgar
Sedges Soris arsebobs mizezobrivi kavSiri (Conditio sine qua non-formula). Aaseve
ganxilul iqneba sakiTxi Tu ra SemTxvevaSi ar Seeracxeba pirs individualurad mis
mier Cadenili qmedeba, miuxedavad imisa, rom mas qmedeba obieqturad,
subieqturad Seeracxa da mis mier Cadenili qmedeba aris marTlsawinaaRmdego
xasiaTis matarebeli.
Cems samagistro naSromSi warmodgenili problemebi ganxilul iqneba or
nawilad _ pirvel nawilSi mocemuli iqnebaDqmedebis obieqturi Semadgenlobis
etapze qmedebis obieqturi Seracxva, xolo meore nawili daeTmoba bralis etapze
Sedegis individualur Seracxvas.
naSromSi gamoyenebuli iqneba istoriuli, sistemuri da SedarebiT _
samarTlebrivi analizis meTodebi.
daskvniT nawilSi warmodgenili iqneba obieqturi da individualuri Seracxvis
mniSvneloba qarTuli sisxlis samarTlis samecniero sivrceSi da misi saWiroeba
qarTuli sisxlis samarTlis praqtikis farglebSi.
Tavi I. obieqturi Seracxvis problema qmedebis obieqturi Semadgenlobis
etapze
1. qmedebis Semadgenloba (mokle analizi)
qarTuli materialuri sisxlis samarTali agebulia danaSaulis samsafexurian
sistemaze, romelic saTaves germanul sisxlis samarTlis klasikur sistemaSi iRebs.
qarTuli sisxlis samarTlis mecniereba, gansakuTrebiT TinaTin wereTlisa da oTar
gamyreliZis naSromebi, orientirebulia germanul sisxlis samarTlis dogmatikze .
danaSaulis samsafexuriani sistema qarTul sisxlis samarTalSi formiT dRes TiTqmis
erTxmad aris aRiarebuli, maSin, rodesac mis Sinaarsobriv mxaresTan
dakavSirebiT arsebobs azrTa sxvadasxvaoba. danaSaulis calkeuli obieqturi da
subieqturi niSnebis adgili da Sinaarsi danaSaulis sistemaSi qmedebis
13obieqturi da individualuri Seracxva
Semadgenlobis, marTlwinaaRmdegobisa da bralis etapze kvlav diskusiis sagans
warmoadgens.
TinaTin wereTelma jer kidev gasuli saukunis 80-iani wlebis dasawyisSi
Camoayaliba Tavisi Sexeduleba danaSaulis samsafexuriani sistemis Sesaxeb,
xolo oTar gamyreliZem SemdgomSi ganaviTara igi.
dReisaTvis aRiarebulia garemoeba, rom qmedebis Semadgenloba, iseve,
rogorc marTlwinaaRmdegoba da brali, danaSaulis erT-erTi niSania. qmedebis
Semadgenloba ki, Tavis mxriv Sedgeba, ori nawilis: qmedebis obieqturi da
qmedebis subieqturi Semadgenlobebisagan.
danaSaulis Semadgenlobis cneba ganimarteba, rogorc sisxlis samarTlis
kanonmdeblobaSi aseve sisxlis samarTlis TeoriaSic, materialuri Semadgenlobis
mqone danaSaulebSi, magaliTad, mkvlelobisaTvis, sazogadoebrivad saSiS
qmedebasTan erTad arsebobs aseve garkveuli Sedegi da mizezobrivi kavSiri
qmedebasa da Sedegs Soris. 13
danaSaulis qarTuli sistema gansxvavdeba anglo-amerikulisagan da
germanuli sisxlis samarTlis zegavlenas ganicdis.
danaSauli aris sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis safuZveli, anu sisxlis
samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebuli marTlsawinaaRmdego da braleuli qmedeba.
1.1.Q qmedebis obieqturi Semadgenloba (zogadad)
qmedebis obieqturi Semadgenloba axdens konkretuli faqtobrivi garemoebebis,
garesamyaroSi momxdari adamianuri qcevebis umarTlobad tipizirebas.
qmedebis Semadgenlobis obieqturi (garegani) niSnebi aris arsobrivad aRqmadi
sagnebi da movlenebi. qmedebis Semadgenlobis es niSnebi Tavis mxriv iyofa or
jgufad: qmedebis Semadgenlobis deskrifciul (aRwerilobiT) da normatiul
(SefasebiT) niSnebad. aRwerilobiTi niSnebia, magaliTad, adamiani, nivTi, xolo
SefasebiTi _ magaliTad, gansakuTrebuli sisastike. qmedebis aRwerilobiTi
niSnebic sisxlis samarTalSi yovelTvis garkveul Sefasebas moiTxovs, magaliTad
14obieqturi da individualuri Seracxva
adamianis mkvlelobis SemadgenlobaSi. imisaTvis, rom ganisazRvros, Tu rodis
aris adamiani sisxlissamarTlebrivi dacvis obieqti, unda dadgindes misi sicocxlis
dasawyisi da dasasruli.
qmedebis Semadgenlobis ganxorcielebis aucilebeli pirobaa qmedebis Cadena,
anu fizikuri piris mier sisxlis samarTlis kanoniT daculi samarTlebrivi sikeTis
xelyofa an misTvis safrTxis Seqmna.
2006 wlis 25 ivlisis saqarTvelos kanoniT sisxlis samarTlis kodeqsma SemoiRo
iuridiuli piris sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba.
rac Seexeba sisxlis samarTlis kanoniT dacul samarTlebriv sikeTes aris ori saxis:
individualuri samarTlebrivi sikeTe (sicocxle, janmrTeloba da a.S.) da sayovelTao
samarTlebrivi sikeTe (saxelmwifos konstitucuri wes-wyobileba, sazogadoebrivi
uSiSroeba da wesrigi da a.S.).
qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT, qmedeba SeiZleba gamoixatos
moqmedebaSi an umoqmedobaSi.
magaliTad:
T.-m mokla b. TavSi aguris CartymiT-qmedebis Semadgenloba ganxorcielda
moqmedebiT.
T.-m cecxlmokidebuli saxlidan ar gamoiyvana b. – qmedebis Semadgenloba
ganxorcielda umoqmedobiT, xolo umoqmedoba arsebobs ori saxis: wminda
umoqmedoba da Sereuli umoqmedoba. wminda umoqmedobis magaliTia:
gansacdelSi mitoveba, dauxmarebloba da. a. S. xolo Sereuli umoqmedebis
magaliTia: dedis mier mcirewlovani Svilis sasikvdilo Sedegis dadgomis surviliT
ganzrax sakvebis gareSe oTaxSi Caketva, rasac Sedegi realurad mohyva.
1.2. qmedebis obieqturi Semadgenloba da Sedegis Seracxva
e.w. Sedegian danaSaulebSi (mkvleloba, janmrTelobis dazianeba da a.S.)
aucilebelia danaSaulebrivi Sedegis dadgoma, Tu aseTi Sedegi ar dadga,
ganzraxvis arsebobis SemTxvevaSi SeiZleba saubari mxolod danaSaulis
15obieqturi da individualuri Seracxva
mcdelobaze. amgvar danaSaulebSi aucilebelia mizezobrivi kavSiris dadgena
qmedebasa da damdgar Sedegs Soris, aseTi kavSiris dadgenis gareSe pirs ar
SeiZleba Sedegi Seeracxos obieqturad. dasjadia rogorc moqmedebiT, aseve
umoqmedobiT Cadenili ganzraxi danaSaulis mcdeloba.
moqmedebisagan gansxvavebiT, Sedegi aris qmedebis Semadgenlobis
fakultaturi elementi moqmedebiT Cadenili ganzraxi danaSaulebisaTvis misi
dadgena ar aris saWiro e.w. Sedeg gareSe anu formaluri SemadgenlobebisaTvis,
xolo e.w. Sedegian ganzrax deliqtebSi Sedegis gareSe ar arsebobs damTavrebuli
danaSauli da piri SeiZleba daisajos mxolod ganzraxi danaSaulis mcdelobisaTvis
an momzadebisaTvis, Tu Cadenilia gansakuTrebiT mZime, mZime an zogierTi
naklebad mZime danaSauli. gaufrTxilebeli danaSaulis SemTxvevaSi aucilebelia
Sedegis dadgoma. Tu Sedegi ar dadga piri ar daisjeba sisxlis samarTlis wesiT,
radgan ar arsebos gaufrTxilebeli danaSaulis mcdeloba.
TinaTin wereTlis azriT, sisxlis samarTlis kanoni danaSaulis Sedegis cnebas ori:
farTo da viwro mniSvnelobiT ixilavs, farTo mnioSvnelobiT Sedegi yoveli
danaSaulis ganuyofel elements warmoadgens, xolo Sedegi viwro gagebiT zogierT
danaSauls axasiaTebs, romelsac qarTul sisxlissamarTlebriv literaturaSi
Cveulebrivad `materialuri~ deliqti an Sedegiani danaSauli ewodeba14.
2. mizezobrivi kavSiri
Mmizezobrivi kavSiris sakiTxi damoukidebeli mecniereuli Seswavlis sagani
gaxda sisxlis samarTlis burJuaziuli mecnierebis warmoSobasa da
ganviTarebasTan erTad. saSualo saukuneebis doqtrinas mizezobrivi kavSiri
ainteresebda mxolod rogorc kerZo sakiTxi mkvlelobisa da sxeulis
dazianebisaTvis pasuxismgeblobis dasabuTebis dros am periodebis iuristebi
ayalibebdnen calke, kerZo xasiaTis debulebebs konkretul kazusebebTan
dakavSirebiT. mgaliTad, winadadebas iZleodnen, raTa mxedvelobaSi yofiliyo
miRebuli vada, romelic gavida dazaralebulis daWrasa da mis sikvdils Soris, im
16obieqturi da individualuri Seracxva
iaraRis Tvisebebi, romliTac kaci daWres, Wrilobis xasiaTi, dazaralebuli organizmis
Taviseburebani da.a.S. raime zogadi xasiaTvis debulebani mizezobrivi kavSiris
Sesaxeb SemuSavebuli ar yofila.15
Mme-19 saukunidan dawyebuli, burJuaziuli kriminalistebi cdiloben SeimuSavon
zogadi debulebebi, romlebic gamosayenebeli iqneba ara marto mkvlelobisa da
sxeulis dazianebis, aramed agreTve mizezobrivi kavSiris yvela SemTxvevi
erTgvarovnad gadawyvetisTvis.16
gansakuTrebuli didi yuradReba mizezobrivi kavSiris problemas germanul sisxlis
samarTlis literaturaSi eqceoda me-19 saukunis damlevs da me-20 saukunis
dasawyisSi. Mmizezobrivi kavSiri monografiebis, statiebis, disertaciebis erT-erT
popularul Temad gadaiqca, Seiqmna auarebeli Teoriebi, romlebic erTmaneTs
mkveTrad ewinaaRmdegebodnen. rac ufro izrdeboda TeoriaTa ricxvi, miT ufro
Rrmavdeba winaaRmdegoba maT Soris.
im mravalricxovan Sexedulebebs Soris, romlebic burJuaziuli sisxlissamarTlebriv
literaturaSi gvxvdeba, yvelaze meti popularobiT rogorc mecnierebaSi, ise
sasamarTlo praqtikaSi ori Teoria sargeblobs: pirveli es aris ekvivalenturobis anu
pirobaTa tolfasovnobis Teoria, xolo meore adekvaturi Teoria.17
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-8 muxli aregulirebs mizezobrivi
kavSiris problemas.18
Sedegian danaSaulebSi, ramac sisxlis samarTlis kanoniT gaTvaliswinebuli
qmedebis Semadgenlobis Sesabamisi Sedegi gamoiwvia, an aseTi Sedegis
safrTxe Seqmna, aucilebelia mizezobrivi kavSiris dadgena qmedebasa da
damdgar Sedegs Soris, e.i. mizezobri kavSiris dadgena gvWirdeba mxolod
Sedegin danaSaulebSi an konkretul safrTxis Seqmnel deliqtebSi, rogorc
ganzraxvis ise gaufrTxileblobis dros.
M mizezobrivi kavSiri arsebobs maSin, roca qmedeba warmoadgenda damdgari
Sedegis an konkretuli safrTxis aucilebel pirobas, uromlisodac amjerad es Sedegi
17obieqturi da individualuri Seracxva
ar ganxorcieldeboda an aseTi safrTxe ar Seiqmneboda.19 magaliTad, a-m b-s
TavSi najaxis CartymiT mouspo sicocxle. AzemoT moyvanili SemTxvevis
mixedviT, qmedebis obieqturi Semadgenlobis Semdegi sami niSnis:
moqmedebis, Sedegisa da mizezobrivi kavSiris arseboba ar aris sadavo da,
Sesabamisad, Sedegis obieqturi Seracxva eWvs ar iwvevs. Tumca aris iseTi
SemTxvevebi, rodesac Seracxvis es martivi klasikuri sqema ar aris gamosadegi,
ris gamoc Sedegis obieqturi Seracxvis drosac xdeba sxvadasxva normatiuli
aspeqtebis gaTvaliswineba, magaliTad, dazaralebulis mier TviTsafrTxis Seqmna
da sxv. Ggaremoebebi.
maSasadame mizezobrivi kavSiri warmoadgens obieqturi Seracxvis aucilebel
winapirobas. araerTi qveynis sisxlis samarTlis kodeqsisagan gansxvavebiT,
saqarTvelis sisxlis samarTlis kodeqsis me-8 muxli aregulirebs mizezobrivi
kavSiris problemas mizezobriobis pirobaTa Teoriis mixedviT. (Conditio sine qua non- )
Sesabamisad, mizezobrivi kavSiri qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT
warmoadgens danaSaulis daweril niSans.20 Ddogmaturad, SeiZleba dadgindes,
rom es sakanonmdeblo formula warmoadgens Sedegis obieqturi Seracxvis
mxolod pirvel aucilebel daweril pirobas, romelic saWiroebis SemTxvevaSi, unda
Seicvalos `kanonzomieri pirobis~ dauwereli formuliT da ganivrcos danaSaulis
dauwereli niSniT _ obieqturi Seracxvis kategoriiT21. es axali dogmatika da axli
instituti, Semoaqvs profesor merab turavas, igi am axali institutis Sesaxeb
saubrobs Tavis saxelmZRvaneloebSi magaliTad (sisxlis samarTlis zogadi nawilis
mimoxilva me-8 gamocema), am axali dogmatikis SemoRebiTa da misi
SemdgomSi damkvidreba qarTuli sisxlis samarTlis samecniero sivrcesa da
praqtikaSi SesaZleblobas mogvcems Sedegis obieqturi Seracxvis problema
samarTlianad gadawydes. Cems samagistro naSromSi swored am aqtualur axal
dogmatikaze da institutze vsaubrob, swored rodesac davadgenT, rom piris mier
Cadenil qmedebasa da damdgar Sedegs Soris arsebobs mizezobrivi kavSiri amis
18obieqturi da individualuri Seracxva
Semdeg pirs mis mier Cadenili qmedeba obieqturad unda SevracxoT qmedebis
obieqturi Semadgenlobis etapze, profesor merab turavas mier SemoRebul axali
institutis damkvidrebas, rogorc obieqturi Seracxvis mniSvneloba qarTuli sisxlis
samarTlis samecniero sivrceSi da misi saWiroeba qarTuli sisxlis samarTlis
praqtikis farglebSi SesaZleblobas mogvcems samarTlianad gadawydes Sedegis
obieqturi Seracxvis problema. sworad mimaCnia da mxars vuWer am axali
dogmatikis SemoRebas da mis SemdgomSi damkvidrebas qarTuli sisxlis
samarTlis samecniero sivrcesa da praqtikaSi, romelic SesaZleblobas mogvcems
Sedegis obieqturi Seracxvis problema samarTlianad iqnes gadawyvetili. pirobaTa
TeoriiT gansazRvruli `bunebrivi mizezobrioba~ ar aris sakmarisi Sedegis
obieqturi SeracxvisaTvis.
2.1. mizezobrivi kavSiris Teoriebi.
moqmedebiT Cadenil ganzrax danaSaulebSi dgindeba mizezobrivi kavSiri
moqmedebasa da damdgar Sedegs Soris, xolo gaufrTxileblobiT Cadenil
deliqtebSi _ windaxedulebis normiT dadgenil movaleobaTa darRvevis kavSiri
damdgar SedegTan, Cems samagistro naSromSi yuradRebas gavamaxvileb
mizezobrivi kavSiris ramodenime Teoriaze _ ekvivalenturobis, kanonzomieri
pirobis, adekvaturobis, relevanturobis da generaluri mizezobriobaze.
2.2. ekvivalenturobis (pirobaTa) Teoria.
sisxlis samarTlis kodeqsis me-8 muxlis me-2 nawilSi mocemulia moqmedebis
mizezobrioba e.w. ekvivalenturobis, anu pirobaTa Teoriis mixedviT.22
A am Teoriis mixedviT, nebismieri piroba mizezobriv kavSirSia SedegTan da
SedegisaTvis TanabarmniSvnelovans (eqvivalenturs) warmoadgens, Tuki
dadgindeba, rom am pirobis gareSe Sedegi ar dadgeboda (Conditio sine qua non - ).
Nnebismieri piroba TanabarmniSvnelovania, am Teoriis Sedegad mizezobriobis
wre Zalze farToa da, amitom, Zalze atipiuri pirobebic SedegTan mizezobriv
kavSirSia, aqedan gamomdinare, taqsis mZRolis moqmedeba, romelmac
19obieqturi da individualuri Seracxva
SemTxvevis adgilze miiyvana mkvleli, ise, rom misTvis daxmarebis ganzraxva ar
hqonia, yovelTvis mizezobriv kavSirSia damdgar SedegTan, magaliTad, Tu a-m
sxeulis msubuqi dazianeba miayena b-s da igi SemTxveviT movlenaTa gamo,
eqimis sabediswero SecdomiT mokvdeba saavadmyofoSi, a-s moqmedeba
mizezobriv kavSirSi iqneba SedegTan.
Mmarto pirobaTa Teorias ar SeuZlia, rom samarTliani obieqturi Seracxva
uzrunvelyos, radgan am dros SeiZleba mniSvnelovani aspeqtebi darCes
uyuradRebod. Mmizezobrivi kavSiris dadgena pirobaTa Teoriis mixedviT aris
Sedegis obieqturi Seracxvis aucilebeli winapiroba, romelic kanoniT aris
aRiarebuli, magram, iseve, rogorc mTel msoflioSi, qarTul sisxlis samarTalSic
SeiZleba Semovides Sedegis obieqturi Seracxvis sxva dauwereli pirobebi.
Mmizezobri kavSiris arseboba rodi niSnavs imas, rom Sedegi yovelTvis
obieqturad, subieqturad da individualurad unda Seeracxos pirs. Mmizezobrivi
kavSiris dadgenis Semdeg Sedegis Seracxva unda moxdes sam etapad:
qmedebis obieqturi Semadgenlobis etapze qmedebis obieqturi Seracxva;
Qqmedebis subieqturi Semadgenlobis etapze (ganzraxi) Sedegis subieqturi
Seracxva; (gaufrTxilebel danaSauls ara aqvs subieqturi Semadgenloba.
bralis etapze Sedegis individualuri Seracxva.
Kklasikuri gagebiT, Tavdapirvelad xdeba mizezobrivi kavSiris dadgena
ekvivalenturobis (pirobaTa) TeoriiT, xolo Semdeg Sedegis obieqturi Seracxva
aseve mizezobrivi kavSiris farglebSi, rac imas niSnavs, rom vinaidan pirobaTa
TeoriiT mizezobriobis wre Zalze farToa, mizezobriobis farglebSive
samarTalgamoyenebis procesSi xdeba misi koreqtura adekvaturobis an
relevanturobis TeoriiT, rac imas niSnavs, rom mizezobriobis pirobebidan xdeba
~aucilebeli` , ~uSualo` an ~relevanturi` pirobebis gamoyofa. igi mizezobriobis
jaWvSi pirobaTa usasrulobaSi samarTlebrivi SefasebebiT dadgena, Tanamedrove
20obieqturi da individualuri Seracxva
gagebiT ki, obieqturi Seracxvis procesi gatanilia mizezobriobidan qmedebis
obieqturi Semadgenlobis calke damoukidebel instanciad.
Mmeore etapze, anu subieqtur sferoSi xdeba (ganzraxva) Sedegis
subieqturi Seracxva, xolo sabolood obieqturi mizezobriobiT dawyebuli Seracxvis
procesi individualuri braleuli SeracxviT gvirgvindeba.
2.3. moZRvreba kanonzomieri pirobis Sesaxeb.
germanul sisxlis samarTalSi dReisaTvis ekvivalentobis (pirobaTa) Teorias ar
daukargavs Tavisi mniSvneloba, aramed ganviTarda moZRvreba kanonzomieri
pirobis Sesaxeb, romelic, iseve rogorc condicio sine qua non-formula, am Teorias
efuZneba.
am moZRvrebis mixedviT, romelic ukavSirdeba engiSis (1931) saxels, piroba
sisxlis samarTlis TvalsazrisiT aris mizezobrivi, Tu igi warmoadgens movlenaTa
ganviTarebis kanonzomier safuZvels, romelic konkretul SedegSi faqtiurad iqna
realizebuli. am procesSi dgindeba, moqmedeba da Sedegi arian Tu ara bunebrivi
kanonzomierebiT erTmaneTTan dakavSirebuli.23 amasTan, iseve rogorc
ekvivalentobis (pirobaTa) Teoriis dros, yvela piroba aris TanabarmniSvnelovani.
es Teoria imiT sabuTdeba, rom mizezobriobis Sefasebis dros imaze unda iqnes
yuradReba gamaxvilebuli, moqmedeba da Sedegi Cveulebisamebr
erTmaneTTan kanonzomier urTierTobaSi arian Tu ara, radgan mizezobrivi
kavSiri konkretul SemTxvevaSi xSirad Zneli dasamtkicebelia. Tu am
Sexedulebas mihyvebi, maSin yvela calkeul SemTxvevaSi kanonzomieri kavSiri
moqmedebasa da Sedegs Soris unda dasabuTdes, xolo konkretuli kauzalobis
damtkiceba ki, ar aris aucilebeli. am Sexedulebis mimarT SeiZleba gamoiTqvas
kritika, rom igi kanonzomieri pirobis dadgenis dros Zalze rTuli da xelovnuria.
xSirad SeuZlebelia zustad imis dadgena, Tu rodis aris saxeze ,,kanonzomieri
kavSiri~ moqmedebasa da Sedegs Soris. saboloo SedegiT igi TiTqmis ar
gansxvavdeba ekvivalentobis Teoriisagan, Tumca aris SemTxvevebi, rodesac igi
21obieqturi da individualuri Seracxva
kargad gamoiyeneba, magaliTad, alternatiuli mizezobriobis, aseve koleqtiuri
organos mier miRebuli gadawyvetilebis dros kauzalobis dadgenisas.
2.4 adekvaturobis Teoria.
Aadekvaturobis Teoria Seecada eqvivalenturobis Teoriis usazRvrod farTo
farglebi mizezobriobis etapzeve SeezRuda. Mmizezobrivi SeiZleba iyos mxolod
qmedebis Semadgenlobis adekvaturi piroba, adekvaturobis TeoriiT mizezobrivi
kavSiris dadgenisaTvis mniSvnelovania, dadgindes is momenti, rom ama Tu im
qmedebis Cadenis dros damdgari Sedegis gamowveva garkveulwilad
savaraudebeli iyo Tu ara. Qqmedeba mxolod maSin CaiTvleba Sedegis adekvatur
pirobad, Tu misma Cadenam Sedegis dadgomis obieqturi SesaZlebloba zogadad,
e.i. sayovelTao cxovrebiseuli gamocdilebidan gamomdinare, araumniSvnelod
aamaRla.24
2.5. relevanturobis Teoria.
relevanturobis Teoriac damdgari Sedegis obieqturi Seracxvis SesaZleblobis
uaryofas cdilobs mizezobriobis etapze. igi ekvivalenturobis (pirobaTa) Teorias
imeorebs da kumulaciurad mas umatebs kidev erT pirobas, rom qmedeba
sisxlissamarTlebrivi kritriumebiT agreTve relevanturi unda iyos, rom moxdes misi
Seracxva. am Teoriis mixedviT, yoveli piroba, romelmc gamoiwvia Sedegi, ar
warmoadgens sisxlissamarTlebrivad relevanturs, radgan Sedegis obieqturi
Seracxva, garda Sedegis gamowvevisa, sxva kriteriumebsac efuZvneba, ra
drosac mxedvelobaSi miiReba normis dacvis mizani, aseve calkeuli
Semadgenlobebis Taviseburebani, amdenad igi warmoadgens ekvivalenturobisa
da adekvaturobis Teoriebis erTgvar kombinacias, am CamoTvlili da zemoT
ganxiluli Teoriebidan da Cemi samagistro Temidan gamomdinare dReisaTvis
ufro dasabuTebulad mimaCnia is Teoria, romelic Seracxvis normatiul
kriteriumebs ara mizezobriobis etapze iyenebs, aramed mizezobriobisagan
damoukidebel obieqturi Seracxvis etapze warmogvidgens.
22obieqturi da individualuri Seracxva
2.6. generaluri mizezobriobis Teoria.
sasamarTlo praqtikaSi sirTuleebi warmoiSoba mizezobrivi kavSiris
dadgenisas e.w. produqciisaTvis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis sferoSi.
aris SemTxvevebi, roca produqciis gamoyeneba, rogoricaa, magaliTad,
medikamentebi, kvebis produqtebi an sxvadasxva sayofa-cxovrebo nivTebi,
aseve Senoba-nagebobebi iwveven janmrTelobis dazianebebs an sasikvdilo
Sedegebs. am SemTxvevaSi, saWiroa imis dadgena, aris Tu ara damdgari ziani
momxmarebelis mier konkretuli produqtis miRebis (gamoyenebis) Sedegi, e.i.
arsebobs Tu ara maT Soris mizez-Sedegobrivi kavSiri. sabunebismetyvelo
mecnierebaTa SesaZleblobebiT amis dadgena bevrjer ver xerxdeba. am
sirTuleTa gaTvaliswinebiT, sasamarTlo praqtikam aseT SemTxvevebSi
mizezobrivi kavSiris dadgenisaTvis moTxovnebi Seamsubuqa da SeimuSava e.w.
generaluri mizezobriobis formula.25
qarTul samecniero literaturasa da sasamarTlo praqtikaSi es sakiTxi jerjerobiT
ar aris aqtualuri. generaluri mizezobriobis Teoria qarTul sisxlis samarTalSi
SesaZlebelia, gamoyenebul iqnes iuridiuli pirebisaTvis sisxlissamarTlebrivi
pasuxismgeblobis dakisrebis dros, ris gamoc, mizanSewonilia am sakiTxze
samecniero diskusia.
ucxour, magaliTad, germanul sasamarTlo praqtikaSi ganviTarebuli e.w.
generaluri kauzalobis Teoriis mixedviT, mizezobrivi kavSiris arseboba sabuTdeba
im SemTxvevaSic, roca bunebis kanonebiT movlenaTa urTierTkavSiri
konkretulad ar aris axsnili an axsnadi. dRemde sadavod rCeba jer kidev gasuli
saukunis 70-iani wlebis dasawyisSi aaxenis sasamarTlos mier miRebuli
gadawyvetileba e.w. konterganis procesSi sadavo gaxda medikament
Talidomidis mizezobrioba janmrTelobis dazianebisaTvis embrionalur stadiaze. es
konkretuli magaliTi mocemuli aris profesor merab turavas saxelmZRvaneloSi
23obieqturi da individualuri Seracxva
(sisxlis samarTlis zogadi nawilis mimoxilva, TandarTuli testebis nimuSebiTa da
kazusis amoxsnis meTodis gamoyenebiT me-8 gamocema).
e.w. ,,konterganis skandali” aris samedicino sferoSi medikamentTan
dakavSirebuli erT-erTi gaxmaurebuli istoria germaniaSi. sasamarTlo
gadawyvetilebaSi gamoxatuli poziciis mixedviT, kauzaloba gagebul unda iqnes
ara sabunebismetyvelo mecnierebaTa TvalTaxedviT, aramed _ normatiulad.
amasTan, sasamarTlom dadgenilad miiCnia, rom yvela SemTxvevaSi kauzalobas
bunebismetyvelebis kanonebis TvalsazrisiTac hqonda adgili, magram
konkretulad ver daasabuTa igi. amasTan dakavSirebiT, saubari aris or
problemaze, romelic sisxlis samarTlis mecnierebaSi warmoiSoba:
1) mizezobrivi kavSiris ganviTarebis kanonzomierebis codna da dasabuTeba
sisxlis saproceso samarTlisa da mtkicebulebaTa warmoebis sakiTxs
warmoadgens Tu sxeulis dazianebis qmedebis Semadgenlobis materialur-
samarTlebriv mxares ekuTvnis.
2) prenataluri zemoqmedeba SeiZleba Tu ara Sefasebul iqnes, rogorc sxvisi
sxeulebrivi dazianeba, maSin, rodesac embrioni mSobiarobis moSlisas, rogorc
wesi, mxolod ganzraxi marTlsawinaaRmdego moqmedebisagan aris daculi.
aaxenis sasamarTlom sxeulis dazianebis mimyenebel moqmedebad miiCnia is
garemoeba, rom dabadebis Semdeg gamovlenili sxeulis dazianebebis Sedegis
gamomwvevi erT-erTi qmedeba
maSasadame, kauzalobis konteqstSi dRis wesrigSi dgeba ara sakiTxi imis
Taobaze, movlenaTa ganviTarebis suraTis mixedviT, Sedegi konkretuli
moqmedebis gareSec dadgeboda Tu ara, aramed moqmedebisaTvis Sedegis
pirobis xarisxis misaniWeblad sakmarisad miiCneva, rom empiriuli codnis
mixedviT davadginoT, moqmedebam, mizezobriobis kanonis Sesabamisad,
Sedegi namdvilad gamoiwvia Tu ara (e.w. kanonzomieri pirobis formula).
24obieqturi da individualuri Seracxva
marTlac, sasamarTlo praqtikaSi aris SemTxvevebi, roca kanonzomieri kavSiri
moqmedebasa da Sedegs Soris samecniero TvalsazrisiT, Tumca, albaTobis
maRali xarisxiT xasiaTdeba, magram absoluturi darwmunebiT ar SeiZleba iqnes
dadgenili, maSin, rodesac sxva mizezebis arseboba, garda am konkretuli
moqmedebisa, SeiZleba gamoiricxos. aseT SemTxvevebSi, mizezobrivi kavSiris
dasadgenad albaTobis maRali xarisxiT unda davkmayofildeT.
generaluri kauzalobis Teoria iyenebs e.w. kumulaciuri mizezobriobis wesebs,
roca sakmarisad miiCnevs, rom sadavo produqti SeiZleba iyos mavne Sedegis
gamomwvevi mxolod erT-erTi da ara erTaderTi piroba. amiT, sasamarTlo
praqtika axdens kauzalobis damtkicebis procesis gamartivebas, rac garkveul
safrTxeebs Seicavs da samarTlianad iwvevs azrTa sxvadasxvaobas sisxlis
samarTlis dogmatikaSi. igi aseve SeiZleba spekulaciebis wyaro gaxdes
sasamarTlo praqtikaSi, radgan aadvilebs sisxlis samarTlis procesebis
warmarTvas ama Tu im produqtis mavneblobis braldebiT, ris gamoc garkveuli
riskis matarebelia.
3. mizezobriobis saxeebi.
sisxlis samarTlis dogmatika ganasxvavebs mizezobriobis sxavasxva saxeebs:
alternatiuri anu ormagi mizezobrioba, kumulaciuri mizezobrioba, hipoTeturi da
sxva msgavsi mizezobriobebi.
3.1. alternatiuri anu ormagi mizezobrioba
alternatiuli mizezobrioba saxezea im SemTxvevaSi, roca Sedegi gamoiwvia
orma an metma qmedebam (pirobam), maSin, rodesac TiToeuli am pirobaTagani
savsebiT sakmarisi iyo Sedegis dadgomisaTvis. alternatiuli mizezobriobis
SemTxvevaSi damTavrebuli danaSaulisaTvis dasjadobis dasabuTeba, erTi
SexedviT, ar gamomdinareobs mizezobriobis e.w. ekvivalenturobis, anu pirobaTa
Teoriidan, radgan, Tu erTobliobaSi SevafasebT viTarebas, rogorc erTi, ise meore
25obieqturi da individualuri Seracxva
pirobis arsebobis gareSe, erT-erTi moqmedebis Sesrulebis SemTxvevaSi, Sedegi
Tavisi konkretuli formiT mainc dadgeboda.26
analogiuria mizezobrivi kavSiris dadgenis problema pirobaTa Teoriis
mixedviT koleqtiuri organos mier gadawyvetilebis miRebis SemTxvevaSi.
magaliTad, erT-erTi kerZo samarTlis iuridiuli piris gamgeobam xmebis
umravlesobiT miiRo gadawyvetileba. am gadawyvetilebis miRebis safuZvelze
ganxorcielda iseTi moqmedeba, ramac adamianTa janmrTelobis dazianeba da
msxverpli gamoiwvia. gadawyvetileba miRebul iqna erTxmad, Tumca sakmarisi
iyo xmebis umravlesoba. nebismierma calke aRebulma gamgeobis wevrma
SeiZleba amtkicos, rom mis mier xmis miucemlobis SemTxvevaSic
gadawyvetileba mainc iqneboda miRebuli da Sedegi dadgeboda. aseT
viTarebaSi, dogmaturad saxeze gvaqvs alternatiuli mizezobrioba, romlis
dasabuTeba pirobaTa TeoriiT Znelia. am SemTxvevaSic unda movaxdinoT
Conditio sine qua non--formulis modifikacia: gamgeobis wevrebis moqmedeba ara
erTdroulad, aramed cal-calke aRebuli, sxvaTa moqmedebebisagan
damoukideblad, unda ganvixiloT da davadginoT, rom es iyo moqmedeba,
romelmac Sedegi gamoiwvia, ris gamoc koleqtiuri organos gadawyvetilebis
mimReb yvela wevrs SeiZleba Seeracxos Sedegi obieqturad. am SemTxvevaSi
obieqturi Seracxvis dros gvainteresebs ara imdenad is, sxvisi moqmedebiT
Sedegi mainc dadgeboda Tu ara, aramed, es Sedegi realurad dadga Tu ara im
piris moqmedebiT, romelsac Sedegi obieqturad unda Seeracxos, maSasadame,
Sedegi warmoadgens Tu ara movlenaTa ganviTarebis kanonzomier bunebriv
Sedegs (moZRvreba e.w. kanonzomieri pirobis Sesaxeb).27
alternatiuli mizezobrioba gansxvavdeba im SemTxvevebisagan, roca
utyuarad ver dgindeba, ori an meti pirobidan uSualod Tu romelma gamoiwvia
sasikvdilo Sedegi. magaliTad, ver dadginda, Tu romeli tyvia moxvda msxverpls
an moxvedrili tyviebidan romeli iyo sasikvdilo Sedegis gamomwvevi. aseT
26obieqturi da individualuri Seracxva
SemTxvevaSi, yvela eWvis braldebulis sasargeblod gadawyvetis principidan (,,in
dubio pro reo) gamomdinare, Sedegi arc erTs ar Seeracxeba obieqturad.
miuxedavad Sedegis dadgomisa, SeiZleba dadgindes mxolod danaSaulis
mcdeloba yvela im piris mimarT, vinc mokvlis ganzraxviT gaisrola msxverplis
misamarTiT.28
gansxvavebiT kumulaciuri mizezobriobisagan, alternatiuli mizezobrioba
gvaqvs mxolod im SemTxvevaSi, roca utyuarad dadgindeba, rom ori an meti
qmedebidan TiToeuli maTgani, calke aRebuli, savsebiT sakmarisi piroba
iqneboda SedegisaTvis.29
3.2. kumulaciuri mizezobrioba
e.w. kumulaciuri mizezobrioba arsebobs im SemTxvevaSi, roca Sedegi
gamoiwvia orma (an metma) erTmaneTisagan damoukidebelma qmedebam,
anu qmedebaTa jamma, magram TiToeuli qmedebis Camdeni piris warmodgeniT
mis mier Sesrulebuli qmedeba savsebiT sakmarisi iyo Sedegis dasadgomad.
amasTan, maT ar icodnen erTmaneTis moqmedebisa da ganzraxvis Sesaxeb.
TiToeuli maTganis mier Cadenili moqmedeba Sedegis dasadgomad sakmarisi ar
iqneboda, amitom, miuxedavad Sedegis dadgomisa da maTi ganzraxvisa,
TiToeuli maTgani pasuxs agebs mxolod mcdelobisaTvis. dasabuTeba aris is,
rom, marTalia, mizezobrivi kavSiri arsebobs, magram vinaidan Sedegi mxolod
erToblivi qmedebis Sedegad dadga, pirs ar SeiZleba obieqturad Seeracxos
Sedegi, romlis avtoric igi ver iqneboda, Tu ara meore piris moqmedeba da verc
gaiTvaliswinebda mizezobriobis jaWvis amgvar ganviTarebas. Tumca
mizezobriobis ekvivalenturobis TeoriiT, orive piroba mizezobriv kavSirSia
SedegTan, vinaidan am pirobaTa gareSe Sedegi Tavisi konkretuli formiT ar
dadgeboda.30
rogorc vxedavT, e.w. kumulaciuri anu atipiuri mizezobriobis dros ar aris
mizezobrivi kavSiris dadgenis problema, radgan orive moqmedebis kauzaloba
27obieqturi da individualuri Seracxva
udavoa, vinaidan maT gareSe Sedegi Tavisi konkretuli formiT ar dadgeboda. Tu
mizezobrioba saxezea, Sesabamisad, wesiT, orive piris dasja unda moxdes
damTavrebuli danaSaulisaTvis, magram vinaidan Sedegis obieqturi Seracxva ver
moxdeba, amitom sworia Sedegis Seracxvaze msjelobis obieqturi Seracxvis
etapze gadmotana, aseTi Seracxvis uaryofa da sabolood orive piris ganzraxi
danaSaulis mcdelobisaTvis dasjadoba.
kumulaciuri mizezobrioba aris erT-erTi is SemTxveva, roca obieqturi
Seracxvis Teoria gamoiyeneba, raTa, mizezobrivi kavSiris arsebobis
miuxedavad, qmedebis obieqturi Semadgenlobis etapzeve damTavrebuli
danaSaulisaTvis dasjadoba iqnes uaryofili. kumulaciuri mizezobriobis dros, Cemi
azriT, nakleb damajerebelia, problemis gadatana qmedebis subieqturi
Semadgenlobis etapze da misi iq gadawyveta mizezobrivi kavSiris
ganviTarebaSi Secdomis farglebSi, rogorc es xdeboda obieqturi Seracxvis
Sesaxeb Tanamedrove moZRvrebis ganviTarebamde sanam profesori merab
turava daiwyebda amis Sesaxeb saubars.
3.3. hipoTeturi da sxva msgavsi mizezobriobebi.
HhipoTeturi mizezobrioba arsebobs im SemTxvevaSi, roca qmedeba gamiwvia
(daaCqara) Sedegi, romelic mogvianebiT sxva mizeziT, romelic mesame piris
mier ar iyo Seqmnili, mainc dadgeboda. magaliTad: T-m mowamla l, rasac
mohyva misi sikvdili, magram dadginda, rom l. avad iyo da mainc mokvdeboda
drois mcire monakveTSi. Mmiuxedevad amisa, T. agebs pasuxs damTavrebuli
danaSaulisaTvis, vinaidan man l-s bunebrivi sikvdili Tundac drois mcire
monakveTiT mainc daaCqara. Mmas Sedegi obieqturad Seeracxeba.
HhipoTeturi mizezobriobis dros Sedegi yovelTvis obieqturad Seeracxeba im
pirs, vinc Tavisi moqmedebiT Sedegis dadgoma gamiwvia (daaCqara). rac
Seexeba e.w. gawyvetil mizezobriobas is imiT gansxvavdeba HhipoTeturi
mizezobriobis moyvanili magaliTisagan, rom Cadenili qmedebac aucileblad
28obieqturi da individualuri Seracxva
gamoiwvevda Sedegs, magram Sedegis dadgomamde Cadenil iqna sxva axali
moqmedeba, romelmac Sedegi manamde uSualod gamowvia, aseT SemTxvevaSi
ar arsebobs pirveli moqmedebis mizezobrivi kavSiri SedegTan, radgan igi
gawyda.
T-m mowamla l. sanam es ukanaskneli mokvdeboda, l.-s Tavs daesxa
SeiaraRebuli b., romelmac mokla pistoletiT. Sedegi dadgeboda imis miuxedavad,
T. mowamlavda Tu ara manamde l.-s, ese igi b.-s moqmedebis Sedegi ar iyo
damokidebuli T.-s qmedebaze. Amitom, T.-s moqmedeba ar aris mizezobriv
kavSirSi SedegTan da pasuxs agebs mcdelobisaTvis, argumenti mdgomareobs
imaSi, rom T.-s rom ar moewamla, l.-s mainc moklada b. aseve Cven gvaqvs
`gamswrebi~ mizezobrioba. Aam SemTxvevaSic, marTalia, uSualod Sedegi
axalma moqmedebam gamowvia, magram Tavdapirveli moqmedebis gareSe es
Sedegi ar dadgeboda, e.i. pirveli moqmedebac mizezobriv kavSirSia SedegTan,
ris gamoc Sedegi obieqturad masac Seeracxeba da ara marto imas, vinc aseTi
Sedegi uSualod gamoiwvia. MmagaliTad, T.-m mowamla l. ise, rom am
qmedebas misi sikvdili unda mohyoloda, Tumca ucbad ki ar mokvda, aramed
daZabunda. sasikvdilo Sedegis dadgomamde l-s Tvs daesxa b. da moaxerxa misi
mokvla, vinaidan l. daZabunebuli iyo da saTanado winaaRmdegoba ver gauwia
Tavmdamsxmels. Oorive damnaSaves obieqturad Seeracxvba Sedegi da pasuxs
ageben damTavrebuli danaSaulisaTvis.
3.4. mizezobrivi kavSiri, rogorc obieqturi Seracxvis aucilebeli winapiroba.
araerTi qveynis sisxlis samarTlis kodeqsisagan gansxvavebiT, saqarTvelos
sisxlis samarTlis kodeqsis me-8 muxli aregulirebs mizezobrivi kavSiris problemas
mizezobriobis pirobaTa Teoriis mixedviT (conditio sine qua non-formula).
maSasadame, mizezobrivi kavSiri qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT
warmoadgens danaSaulis daweril niSans. dogmaturad SeiZleba davadginoT,
rom (conditio sine qua non-formula) warmoadgens Sedegis obieqturi Seracxvis
29obieqturi da individualuri Seracxva
mxolod pirvel aucilebel daweril pirobas, romelic, saWiroebis SemTxvevaSi, unda
Seicvalos ,,kanonzomieri pirobis” dauwereli formuliT ,,kanonzomieri pirobis”
Teoriis Sesaxeb qarTul sixlis samarTalSi31 da ganivrcos danaSaulis dauwereli
niSniT – obieqturi Seracxvis kategoriiT, rom amiT SesaZlebloba mogveces
Sedegis obieqturi Seracxvis problema samarTlianad iqnes gadawyvetili. is, rom
pirobaTa TeoriiT gansazRvruli ,,bunebrivi mizezobrioba~ ar aris sakmarisi
Sedegis obieqturi SeracxvisaTvis, dRes sayovelTaod aris aRiarebuli. swored
amitom Seiqmna e.w. samarTlebrivi mizezobriobis sxvadasxva Teoriebi ara
marto kontinentaluri evropis, aramed anglo-amerikul sisxlis samarTalSi
Sedegian anu iseT danaSaulebSi, ramac sisxlis samarTlis kodeqsiT
gaTvaliswinebuli qmedebis Semadgenlobis Sesdabamisi Sedegi gamoiwvia, an
aseTi Sedegis safrTxe Seqmna, aucilebelia mizezobrivi kavSiris dadgena
qmedebasa da Sedegs, an Seqmnil konkretul safrTxes Soris. e.i. mizezobrivi
kavSiris dadgena saWiroa mxolod Sedegian danaSaulebSi an konkretuli safrTxis
Semqmnel deliqtebSi, rogorc ganzraxvis, ise gaufrTxileblobis dros. mizezobrivi
kavSiri arsebobs maSin, roca qmedeba warmoadgens damdgari Sedegis an
konkretuli safrTxis aucilebel pirobas, uromlisodac amjerad es Sedegi ar
ganxorcieldeboda an aseTi safrTxe ar Seiqmneboda (ssk-is me-8 muxlis me-2
nawili)32. arsebobs SemTxvevebi, roca mizezobrivi kavSiris arseboba ar aris
sadavo da aseve, Sesabamisad, Sedegis obieqturi Seracxva eWvs ar iwvevs.
Tumca aris iseTi SemTxvevebi, rodesac Seracxvis martivi klasikuri sqema ar aris
gamosadegi, ris gamoc Sedegis obieqturi Seracxvis dros xdeba sxvadasxva
normatiuli aspeqtis gaTvaliswineba, romelic kanoniT ki ar aris gansazRvruli,
aramed samosamarTlo samarTlis farglebSi yalibdeba. aseTi normatiuli
kriteriumebis moSveliebiT Sedegis obieqturi SeracxvisaTvis mniSvnelovania,
magaliTad, dazaralebulis mier TviTsafrTxis Seqmnis, normis dacvis miznis da
sxva garemoebebis gansazRvra da obieqturi Seracxvis dros gaTvaliswineba.
30obieqturi da individualuri Seracxva
moqmedebiT Cadenil ganzrax danaSaulebSi dgindeba mizezobrivi kavSiri
moqmedebasa da damdgar Sedegs Soris, xolo gaufrTxileblobiT Cadenil
deliqtebSi windaxedulobis normiT dadgenil movaleobaTa darRvevis kavSiri
damdgar SedegTan. tradiciulad cnobilia mizezobrivi kavSiris sxvadasxva
Teoriebi, romelTa ganxilvas ar Sevudgebi. es Teoriebi qarTul literaturaSic
kargad aris cnobili. maT erTgvari zegavlena sabWoTa samarTlebriv
mecnierebazec ki moaxdines.33
winamdebare Cems samagistro naSromSi meti yuradReba Sedegis obieqturi
Seracxvis moZRvrebis mniSvnelobazea gamaxvilebuli.
3.5. mizezobrivi kavSirisa da Sedegis Seracxvis problema
sabWour sisxlis samarTalSi.
sabWoTa kriminalistebi aRiarebdnen, rom mizezobriv kavSirSi SedegTan
SeiZleba iyos martooden iseTi qceva, romelic misi aucilebeli piroba, misi conditio
sine qua non iyo34. TinaTin wereTeli aseve miuTiTebs, rom TviT sabWoTa sisxlis
samarTalSic mizezobrivi kavSiris arsebobisaTvis sakmarisad ar iTvleboda imis
dadgena, rom adamianis qceva iyo erT-erTi aucilebeli piroba sazogadoebrivad
saSiSi Sedegisa, aramed eZebdnen gzebs, raTa SeezRudaT mizezobrivi kavSiri,
rogorc pasuxismgeblobis obieqturi wanamZRvari. a. piontkovskim jer kidev 1938
wels Camoayaliba da Semdgom ganaviTara e.w. ,,aucilebeli mizezobrivi kavSiris
Teoria~. misi azriT, ara yovelma moqmedebam, romelic mizezobriv kavSirSia
damdgar SedegTan, SeiZleba daasabuTos sisxlis samarTlis pasuxismgebloba.
imis damtkicebis Semdeg, rom adamianis moqmedeba Sedegis ganxorcielebis
erT-erTi aucilebeli piroba iyo, unda gadawydes meore sakiTxi: SemTxveviTi iyo
Tu aucilebeli es Sedegi moqmedebis mimarT. ,,aucilebeli Sedegi mocemuli
movlenis ganviTarebis kanonzomierebis gamovlinebaa. igi misi Sinagani
arsebidan gamomdinareobs. SemTxveviTi Sedegi kanonzomierad ar
gamomdinareobs mocemuli moqmedebidan, Tumca TviT igi mizezobrivad
31obieqturi da individualuri Seracxva
ganpirobebulia. igi imitom dgeba, rom mocemuli kanonzomiereba Tavis
ganviTarebaSi misTvis garegan garemoebaTa moqmedebas gadaexlarTa~. a.
piontkovski aseve miuTiTebs: ,,danaSaulebrivi SedegisaTvis pasuxismgeblobis
sakiTxi SeiZleba daisvas da dadebiTad gadawydes mxolod maSin, rodesac es
Sedegi adamianis mier Cadenili moqmedebis aucilebeli kanonzomieri Sedegi iyo,
roca mas Tavisi safuZveli am moqmedebaSi hqonda~
sisxlis samarTalSi mizezobrivi kavSiris amgvar gadawyvetas TinaTin wereTeli
ar eTanxmeboda35. igi miiCnevda, rom ,,ar arsebobs arc absoluturi aucilebloba
da arc absoluturi SemTxveviToba~36. misi azriT, sazogadod, praqtikuli
gamoyenebis TvalsazrisiT, ,,aucilebeli mizezobrivi kavSiris~ Teoria iseTsave
kritikul mosazrebebs iwvevs, rogorc adekvaturi Teoria37.
TinaTin wereTeli mizezobrivi kavSiris dadgenas udgeboda klasikuri
moZRvrebiT. araerT SemTxvevaSi, rodesac sabWoTa dogmatika da sasamarTlo
praqtika mizezobrivi kavSiris arsebobas gamoricxavda, igi sazogadoebrivi
saSiSroebis an bralis (ganzraxvis) gamoricxviT axdenda igive Sedegis
miRwevas. igi aseve miuTiTebda imis Sesaxeb, rom aucilebeli mizezobrivi
kavSiris Teoria gabatonebuli iyo sabWoTa iuridiul literaturaSi, Tumca
sasamarTlo praqtikaSi man Tavisi srulyofili asaxva ver hpova38 igi uTiTebs or
gadawyvetilebas sabWoTa sasamarTlo praqtikidan, sadac am Teoriis zegavlena
erTgvarad igrZnoba, magram, TinaTin wereTlis azriT, orive SemTxvevaSi
mizezobrivi kavSiri arasworad iqna uaryofili.
pirvel SemTxvevaSi sasamarTlom damnaSaved scno gaufrTxilebel
mkvlelobaSi mZRoli, romelmac daajaxa avtomanqana gzaze mimaval adamians
da miayena mas sxeulis mZime dazianeba, ris Semdegac igi or dReSi
gardaicvala. zeda instanciis sasamarTlom gaauqma qveda instanciis
sasamarTlos gadawyvetileba im motiviT, rom ver daadgina mZRolis moqmedeba
iyo Tu ara uSualo mizezobriv kavSirSi sasikvdilo SedegTan. kolegiam Tavisi
32obieqturi da individualuri Seracxva
pozicia imiT daasabuTa, rom mZRolis ,,moqmedeba gaufrTxilebelic rom yofiliyo,
mainc sikvdili misi uSualo Sedegi ar iyo. Tumca am SemTxvevaSi Sedegi
iseTivea, rogorc gaufrTxilebeli mkvlelobis dros, magram es Sedegi sulac ar iyo
ucilobeli da igi SeiZleboda arc damdgariyo~. sabolood kolegiam mZRolis
moqmedeba gadaakvalificira sxeulis gaufrTxilebel dazianebaze. mizezobrivi
kavSiris arsebobis amgvar uaryofas TinaTin wereTeli sworad ar eTanxmeba.
meore saqmeSi qveda instanciis sasamarTlom ar cno mizezobrivi kavSiri
dazaralebulisaTvis mucelSi miyenebul Wrilobasa da mis sikvdils Soris im
motiviT, rom ,,am SemTxvevaSi muclis RruSi Semavali Wriloba ar iyo uciloblad
sasikvdilo Wriloba da operaciis dros Wrilobis orive naxvreti rom SeemCniaT,
peritonitis ganviTareba naklebad mosalodneli iqneboda~39 mizezobrivi kavSiris
ganviTarebis dadgenaSi daSvebuli es Secdoma zemdgomma sasamarTlom
gaaswora da sworad daadastura misi arseboba.
sisxlis samarTlis dogmatikis Tanamedrove poziciebidan gamomdinare,
sabWoTa sisxlis samarTalSi xSirad arasworad da xelovnurad xdeboda
mizezobrivi kavSiris arsebobis uaryofa. sasamarTlo praqtikis magaliTis mixedviT,
pirma mokvlis ganzraxviT daniT daWra meore pirovneba. Wriloba xuTi-eqvsi
santimetriT iyo daSorebuli gulidan. daWrili saavadmyofoSi miiyvanes da
saswrafo operacia gaukeTes. marTalia, pacients miyenebuli hqonda
sicocxlisaTvis saSiSi mZime dazianeba, magram sikvdilis uSualo mizezi gaxda
asfiqsia, romelic narkozis micemis Sedegad iyo gamowveuli. sasamarTlom piri
damnaSaved cno ara damTavrebuli danaSaulis, aramed mkvlelobis mcdelobaSi,
radgan dadginda, rom damnaSavis moqmedeba _ msxverplis daniT daWra
pirdapir mizezobriv kavSirSi ar imyofeboda sasikvdilo SedegTan
sasamarTlos am gadawyvetilebas qmedebis danaSaulis mcdelobad
kvalifikaciis Taobaze TinaTin wereTeli sabolood eTanxmeba, magram miaCnia,
rom am daskvnis misaRebad saWiro ar iyo mizezobrivi kavSiris xelovnurad
33obieqturi da individualuri Seracxva
SezRudva, e.i. pirdapiri mizezobrivi kavSiris moTxovna40. sisxlis samarTlis
dogmatikis Tanamedrove poziciebidan gamomdinare, sworad mimaCnia TinaTin
wereTlis Sexeduleba im nawilSi, rom Cadenili qmedeba mizezobriv kavSirSia
SedegTan, vinaidan es moqmedeba rom ar yofiliyo, Sedegi ar dadgeboda,
magram ar veTanxmebi mis mier damTavrebuli mkvlelobisaTvis dasjadobis
uaryofaze msjelobis gadatanas ganzraxvis etapze. misi dasabuTebiT, mkvlelis
ganzraxva ar moicavs konkretul Sedegs. es sul sxva konkretuli Sedegia, vidre is,
romelsac piri iTvaliswinebda da romelic mas surda. ganzraxvisaTvis saWiroa,
raTa piri iTvaliswinebdes mizezobrivi kavSiris ganviTarebis ZiriTad rgolebs. piri
ara Tu ar iTvaliswinebda mizezobrivi kavSiris jaWvSi asfiqsiis CarTvas, aramed
arc SeeZlo gaeTvaliswinebina igi. TinaTin wereTlis azriT, am dasabuTebiT, man
pasuxi unda agos ara damTavrebuli mkvlelobisaTvis, aramed mkvlelobis
mcdelobisaTvis41.
ar veTanxmebi TinaTin wereTlis mier problemis gadawyvetis gadatanas
ganzraxvis, maSasadame, misi sistemiT, bralis etapze. klasikuri gagebiT, igi
ganzraxvas miiCnevda bralis erT-erT formad. obieqturi Seracxvis Tanamedrove
TeoriiT, problema unda gadawydes danaSaulis sistemis ufro adreul - qmedebis
obieqturi Semadgenlobis etapze, romelzedac saubrobs profesori merab turava,
mizezobrivi kavSiris arsebobis miuxedavad, saboloo jamSi, pasuxismgebloba
SeiZleba dadges danaSaulis mcdelobisaTvis, ise, rom Sedegis mimarT
ganzraxvis dadgena arc ki dadgeba dRis wesrigSi.
4. obieqturi Seracxva.
Oobieqturi Seracxvis moZRvreba qarTul sisxlis samarTalSi naklebad aris cnobili.
igi ganviTarda ukanaskneli aTwleulebis germanul sisxlis samarTlis TeoriaSi da
80-iani wlebis Sua periodidan gabatonda germanulenovan sisxlis samarTlis
dogmatikaSi.
34obieqturi da individualuri Seracxva
Oobieqturi Seracxvis sisxlissamarTlebrivi kategoriis mixedviT, qmedebis
obieqturi Semadgenlobis etapze Seracxvis problemebi normatiulad wydeba.
Mmiuxedavad qmedebasa da Sedges Soris mizezobrivi kavSiris arsebobisa,
pirovnebas SeiZleba obieqturad mainc ar Seeracxos damdgari Sedegi, maSin,
rodesac mizezobrivi kavSiris e.w. pirobaTa TeoriiT dadgenis gareSe Sedegis
obieqturi Seracxva ver moxdeba.
qarTul sisxlis samarTalSi dRemde arsebobs Sexeduleba, romlis mixedviTac,
qmedebis Semadgenlobis etapze Sedegis obieqturi Seracxvis sakiTxebi
tradiciulad ZiriTadad mizezobrivi kavSiris farglebSi wydeba.
Aadreuli germanuli klasikuri sisxlis samarTlis dogmatika, aseve finalizmi,
miiCnevs, rom mizezobrivi kavSiris arseboba sakmarisi pirobaa qmedebis
obieqturi Semadgenlobis dasadgenad, xolo obieqturi Seracxvis araerTi
Tanamedrove problema miiCneva qmedebis subieqturi Semadgenlobis
problemad, am Sexedulebis mixedviT ganzraxva gamoiricxeba im SemTxvevaSi,
roca adgili aqvs mniSvnelovan gadaxras piris warmodgenaSi arsebul da realurad
ganviTarebul mizezobriobas Soris.42 aseve atipiuri mizezobriobis SemTxvevaSi,
hans velcelis SexedulebiT, Tu Sedegi marTlac dadgeba, mizezobrioba saxezea,
magram qmedebis subieqturi Semadgenlobis etapze mkvlelobis ganzraxva
gamoiricxeba, radgan pirs ara aqvs mkvlelobis nebeloba, radgan mas ar gaaCnia
movlenaTa ganviTarebaze realuri zegavlenis moxdenis SesaZlebloba.
Sualeduri poziciis mixedviT, Sedegis obieqturi Seracxva unda moxdes
mizezobrivi kavSiris farglebSi, xolo obieqturi Seracxvis calke gamoyofa unda
moxdes mxolod problematur SemTxvevebSi. MmasaSadame, am SexedulebiT,
mizezobrivi kavSiri yovelTvis ar unda ganivrcos obieqturi Seracxvis kategoriiT.
Aam poziciis mimdevrebi obieqturi Seracxvis moZRvrebis saWiroebas
gaufrTxileblobiT danaSaulebSi aRiareben, xolo ganzrax danaSaulebSi mis
mniSvnelobas sadavod miiCneven.
35obieqturi da individualuri Seracxva
sisxlis samarTalSi aseve ganviTarda Tanamedrove mimdinareoba, romelic
bunebriv mizezobriobas yvela SemTxvevaSi miiCnevs obieqturi Seracxvis
aucilebel, magram arasakmaris pirobad. Aam Sexedulebis mimdevrebi
mizezobriobas, rogorc qmedebis Semadgenlobis niSans, obieqturi Seracxvis
Tanamedrove damoukidebeli kategoriiT ganavrcoben. Oobieqturi Seracxvis am
orsafexurian moZRvrebas (mizezobrivi kavSiri da obieqturi Seracxva) dRes
araerTi cnobili germaneli mecnieri uWers mxars43.
4.1. Sedegis obieqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis mniSvneloba.
mizezobrivi kavSirisagan damoukidebeli obieqturi Seracxvis instituti sisxlis
samarTalSi SedarebiT axalia. igi me-20 saukunis meore naxevridan viTardeba
da miznad isaxavs, ekvivalentobis Teoriis mier Zalze farTod warmodgenili
mizezobriobis farglebi normatiuli kriteriumebiT SezRudos.44 obieqturi Seracxvis
kategoria, iseve rogorc kauzaloba, warmoadgens qmedebis obieqturi
Semadgenlobis nawils. Tu mizezobrivi kavSiri an obieqturi Seracxva ara gvaqvs,
ar aris Sesrulebuli qmedebis obieqturi Semadgenloba. mizezobrivi kavSiris
arsebobis miuxedavad, zogjer SeiZleba pirs Sedegi obieqturad ar Seeracxos,
xolo obieqturi Seracxvis kategoriaze mxolod kauzalobis dadgenis Semdeg aris
saubari. mizezobrivi kavSirisa da obieqturi Seracxvis ararsebobis SemTxvevaSi
Sedegiani ganzraxi deliqtebisaTvis, rogorc moqmedebis, aseve umoqmedobis
dros, unda Semowmdes, xom ar aris Cadenili am deliqtis mcdeloba an (mZime,
gansakuTrebiT mZime an zogierTi naklebad mZime danaSaulis SemTxvevaSi)
momzadeba. aseT SemTxvevaSi ganzraxi danaSaulis SedeggareSe
Semadgenlobis dros SeiZleba Cadenili iyos damTavrebuli danaSauli.45
obieqturi Seracxvis kategoria ufro da ufro met yuradRebas ipyrobs rogorc
nacionalur, ise saerTaSoriso sisxlis samarTalSi. igi, iseve rogorc mizezobrivi
kavSiri, warmoadgens danaSaulis sistemis dauwerel niSans. qarTul sisxlis
samarTalSi obieqturi Seracxva sisxlis samarTlis kanoniT ar aris daregulirebuli,
36obieqturi da individualuri Seracxva
maSin, rodesac sxva qveynebisa da saerTaSoriso materialuri sisxlis
samarTlisagan gansxvavebiT, mizezobrioba saqarTvelos sisxlis samarTlis
kodeqsiT gaTvaliswinebuli erT-erTi institutia (ssk-is me-8 muxli).
vinaidan obieqturi Seracxva sisxlis samarTlis dogmatikis SedarebiT axali
institutia, igi qarTul sisxlis samarTalSi ar aris saTanadod ganviTarebuli, maT
Soris TinaTin wereTlis naSromebSic ki, romelmac gasuli saukunis 60-ian wlebSi
mizezobrivi kavSiris problemas specialuri naSromic ki miuZRvna46.
obieqturi Seracxvis problematika xSirad ganixileboda subieqtur sferoSi,
kerZod, mizezobrivi kavSiris ganviTarebis Sesaxeb Secdomis farglebSi.
mizezobriobis jaWvidan gadaxra xSir SemTxvevaSi sisxlissamarTlebrivad
irelevanturia. piri pasuxs agebs damdgari Sedegis mixedviT. magaliTad, a.-m
gadaagdo b. maRali xididan Rrma mdinareSi, raTa igi wyalSi daixrCos. b.-m
curva ar icis, ris gamoc igi daixrCoboda, magram sanam es moxdeboda, man
Tavi daartya rkinis betons, ris gamoc igi gardaicvala. a.-s, miuxedavad
mizezobrivi kavSiris sxvagvari ganviTarebisa, vidre es mas warmoedgina,
Sedegi obieqturad Seeracxeba, ris gamoc man pasuxi unda agos damTavrebuli
mkvlelobisaTvis.47
sxvagvarad unda gadawydes sakiTxi mizezobrivi kavSiris ganviTarebis
jaWvidan arsebiTi gadaxris dros. magaliTad, a.-m b.-s, mokvlis ganzraxviT,
cecxlsasroli iaraRis gamoyenebiT, miayena janmrTelobis dazianeba, romelic ar
iyo sasikvdilo. saavadmyofoSi gadayvanis dros gzaSi avtoavariis Sedegad igi
daiRupa. Seeracxeba Tu ara a.-s damdgari Sedegi obieqturad, Tu mizezobrivi
kavSiris atipiuri ganviTareba aseT Seracxvas gamoricxavs.
am SemTxvevaSi ikveTeba ori momenti: atipiuri mizezobrioba da normis
dacvis miznidan gadaxra (sicocxlis uflebis dacva, anu adamianis mokvdinebis
akrZalva), rac saboloo jamSi, mizezobrivi kavSiris arsebobis miuxedavad,
Sedegis obieqtur Seracxvas gamoricxavs.
37obieqturi da individualuri Seracxva
sxva magaliTis mixedviT, a.-m da b.-m erT-erT sofelSi m.-sgan iyides arayi,
romelic saRamos zedmeti odenobiT miiRes. aRniSnulma gamoiwvia a.-s
alkoholuri mowamvla, ris gamoc igi gardaicvala. am SemTxvevaSic m.-s
moqmedebasa da damdgar Sedegs Soris mizezobrivi kavSiri arsebobs, magram
mas Sedegi obieqturad ar Seeracxeba, radgan a.-m Tavisi moqmedebiT TviTon
Caiyena Tavi safrTxis mdgomareobaSi (TviTsafrTxis mdgomareobiT gamowveuli
Sedegi).48
sisxlis samarTlis dogmatikaSi cnobili klasikuri midgomiT, romelic ar icnobda
mizezobriobisagan damoukidebel obieqturi Seracxvis kategorias, sxvagvarad
wydeboda sakiTxi mizezobriobis ganviTarebis jaWvidan arsebiTi gadaxrebis
SemTxvevebSi. aseT SemTxvevebSi miiCneoda, rom qmedebis obieqturi
Semadgenloba ganxorcielebuli iyo da mxolod damdgari Sedegisadmi ganzraxvis
ararsebobis gamo ar xdeboda gauTvaliswinebeli SedegisaTvis dasjadoba. aseT
SemTxvevaSi SesaZlebeli iyo gaufrTxileblobis arsebobis Semowmeba, magram
mizezobriobaSi mniSvnelovani gadaxris gamo gaufrTxileblobac gamoiricxeboda,
radgan adgili ar hqonda windaxedulobis normis darRvevas, romlis winaswar
ganWvreta atipiurobis gamo SesaZlebeli iqneboda. maSasadame, arsebobda
Sexeduleba, romelic obieqturi Seracxvis problemas qmedebis subieqturi
Semadgenlobis an bralis etapze ganixilavda. sabWoTa sisxlis samarTalSi msgavs
SemTxvevebSi analogiur pozicias aviTarebda TinaTin wereTelic.
gansxvavebiT am Sexedulebisagan, ufro dasabuTebulad mimaCnia obieqturi
Seracxvis orkvaliani sistemis arseboba qmedebis obieqturi Semadgenlobis
farglebSi, romelic mizezobrivi kavSiris ganviTarebis atipiurobisa da sxva
normatiuli aspeqtebis Sefasebas moaxdens mizezobriobisagan damoukidebel
obieqturi Seracxvis kategoriaSi.
obieqturi Seracxvis Teoria gaufrTxilebeli danaSaulis dros farTo mxardaWeras
imsaxurebs, maSin rodesac ganzraxi danaSaulis ZiriTad araproblematur
38obieqturi da individualuri Seracxva
SemTxvevebSi misi praqtikuli mniSvneloba SedarebiT dabalia. maSasadame,
damTavrebuli danaSaulis dasjadoba obieqturi Seracxvis TeoriiT unda
davasabuToT problematur SemTxvevebSi. im SemTxvevaSi ki, roca ara gvaqvs
aseTi mdgomareoba, sakmarisia qmedebis obieqturi Semadgenlobis etapze
moqmedebasa da Sedegs Soris mizezobrivi kavSiris subsumcia specialuri
dasabuTebis gareSe. aseT SemTxvevaSi mizezobrivi kavSiris dadgenis Semdeg
sakmarisia imis miTiTeba, rom pirs Sedegi obieqturad unda Seeracxos, radgan
ar arsebobs garemoeba, romelic aseT Seracxvas gamoricxavda.
sisxlis samarTalSi arsebobs SemTxvevebi, roca mizezobrivi kavSiri naklebad
problematuria. amasTan, literaturaSi gamoTqmuli Sexedulebebis mixedviT,
arsebobs qvemoT ganxiluli tipiuri SemTxvevebi, romelTa drosac, mizezobrivi
kavSiris arsebobis miuxedavad, Sedegis obieqturi Seracxvis sakiTxi Zalze
sakamaToa.
4.2. Sedegis obieqturi Seracxvis problematuri SemTxvevebi.
qvemoT yuradReba iqneba gamaxvilebuli im SemTxvevebze, roca,
miuxedavad moqmedebasa da Sedegs Soris mizezobrivi kavSiris arsebobisa,
moqmedebiT gamowveuli Sedegi mis Camdens obieqturad ver Seeracxeba.
sisxlis samarTalSi saxeldeba obieqturi Seracxvis ramdenime aseTi problematuri
SemTxveva. gabatonebul Sexedulebaze dayrdnobiT, SeiZleba gamoiyos qvemoT
ganxiluli sxvadasxva aseTi SemTxvevebi49. Sedegis obieqturi Seracxva unda
gamoiricxos, Tu:
_ Sedegis gamomwvevi qmedeba aris riskis Semamcirebeli;
_ moqmedebasa da Sedegs Soris arsebobs movlenaTa atipiuri ganviTarebiT
gamowveuli kavSiri;
_ Sedegi dgas darRveuli normis dacvis miznis sferos gareT;
_ Sedegi windaxedulobis normiT gaTvaliswinebul movaleobaTa Sesabamisi
alternatiuli moqmedebis Sesrulebis drosac dadgeboda;
39obieqturi da individualuri Seracxva
_ Sedegi dadga dazaralebulis piradi pasuxismgeblobiT gamowveuli
TviTsafrTxis an TviTdazianebis Sedegad;
_ Sedegi dadga adamianis nebisgan damoukideblad ganviTarebuli
mizezobriobis Sedegad;
_ pirvel moqmedebasa da Sedegs Soris moxda dazaralebulis (msxverplis),
mesame piris, bunebis Zalis an TviT damnaSavis pasuxismgebeli meore
moqmedeba, romliTac axali damatebiTi safrTxe warmoiSva.
unda aRiniSnos, rom obieqturi Seracxvis es aspeqtebi mWidrod aris
erTmaneTTan dakavSirebuli, zogjer Znelia maTi erTmaneTisagan gamijvna da
xSirad alternatiuladac ki SeiZleba gamoviyenoT.
qvemoT ganvixilav Sedegis obieqturi Seracxvis zogierT problematur
SemTxvevas, romelic sakmarisi iqneba problemaze warmodgenis Sesaqmnelad
da qarTul sisxlis samarTalSi Semdgomi diskusiis gasamarTavad.
4.3. Sedegis obieqturi Seracxvis calkeuli problemebi.
4.3.1. riskis Teoria
sisxlis samarTalSi ganviTarda Sedegis obieqturi Seracxvis ZiriTadi formula
e.w. safrTxis (riskis) Seqmnis an amaRlebis Teoriis saxiT. dRes gavrcelebuli
riskis Teoriis50. mixedviT, damdgari Sedegi pirs mxolod maSin SeiZleba
Seeracxos obieqturad, Tu man Tavisi qmedebiT, romelic SedegTan mizezobriv
kavSirSia, samarTlebrivad dasaZraxi (relevanturi), akrZaluli (aranebadarTuli)
riskis (safrTxis) mdgomareoba Seqmna (an aamaRla), romelmac qmedebis
SemadgenlobiT gaTvaliswinebuli konkretuli Sedegi gamoiwvia51. am gagebiT,
samarTlebrivad dasaZraxi riskis mdgomareobas qmnis aseve is pirovneba, vinc
moqmedebs aucilebeli mogeriebis mdgomareobaSi
im SemTxvevaSi, roca siZe sidedrs gaagzavnis dasasveneblad, ra drosac igi
avtokatastrofis Sedegad daiRupeba, marTalia, iqmneba faqtobrivi, magram ara
samarTlebrivad dasaZraxi riskis mdgomareoba, ris gamoc mas Tundac sasurveli
40obieqturi da individualuri Seracxva
Sedegi obieqturad ar Seeracxeba. aseve Sedegis obieqturi Seracxva
gamoiricxeba im SemTxvevaSic, roca a.-m b.-s cecxlsasroli iaraRiT miayena
dazianeba, magram igi saavadmyofoSi miyvanamde gzaSi gardaicvala
avtoavariis Sedegad. am SemTxvevaSi a.-m., marTalia, Seqmna samarTlebrivad
dasaZraxi riskis mdgomareoba, magram es riski (iaraRiT dazianebiT sikvdilis
gamowveva) konkretul SedegSi (sikvdili avtoavariis Sedegad) ar iqna realizebuli.
maSasadame, riskis Teoriis mixedviT, obieqturi Seracxvis etapze sami
momenti unda dadgindes: a). pirma Tavisi moqmedebiT Seqmna Tu ara riskis
mdgomareoba; b). iyo Tu ara es riski samarTlebrivad dasaZraxi da g). moxda Tu
ara am riskiT konkretuli Sedegis gamowveva.52
adamianTa yoveldRiuri cxovreba da moqmedebebi aris mudmivi riskis
mdgomareoba, romelsac, calke aRebuli, araviTari sisxlissamarTlebrivi
mniSvneloba ara aqvs (magaliTad, mSoblis mier bavSvis skolaSi gagzavna;
avtomanqaniT an TviTmfrinaviT gadaadgileba). literaturaSi gamoiyofa
sisxlissamarTlebrivi SefasebisaTvis mniSvnelovan SemTxvevaTa ori jgufi,
romelic Sedegis obieqtur Seracxvas gamoricxavs: a) SemTxvevebi, rodesac
riskis mdgomareoba samarTlebrivad dasaZraxi ar aris; b) SemTxvevebi, rodesac
riski konkretul SedegSi ar iqna realizebuli. amasTan, gasaTvaliswinebelia is
garemoeba, rom obieqturi Seracxvis etapze irelevanturia imis dadgena, piri
moqmedebda ganzraxviT Tu gaufrTxileblobiT.
nebadarTuli riskis mdgomareobaSi Cadenili qmedebiT gamowveuli Sedegi
pirs obieqturad ar Seeracxeba da gamoricxavs qmedebis obieqtur
Semadgenlobas, radgan igi xorcieldeba sazogadoebis mier nebadarTuli
cxovrebiseuli riskis farglebSi, ris gamoc igi ganixileba, rogorc socialurad
adekvaturi. magaliTad, avtomanqanis tareba an TviTmfrinaviT gadaadgileba
yovelTvis aris riskis matarebeli moqmedeba, magram samarTlebrivad ar aris
dasaZraxi. aseve obieqturad ar aris Seracxadi iseTi qceviT gamowveuli Sedegi,
41obieqturi da individualuri Seracxva
romelic normis adresatis batonobis qveS ar aris. magaliTad, mivlinebiT
TanamSromlis gagzavna, roca am dros igi sastumros kedlis Camongrevis
Sedegad daiRupeba, miuxedavad mizezobrivi kavSiris arsebobisa, ar iwvevs
mivlinebaSi gamgzavnisaTvis Sedegis obieqturad Seracxvas.
TinaTin wereTeli safrTxis (riskis) Seqmnis an amaRlebis araerT analogiur
SemTxvevaSi sworad ar eTanxmeboda sabWoTa sisxlis samarTalSi gabatonebul
midgomas mizezobrivi kavSiris uaryofis Sesaxeb da aseT SemTxvevebSi
aviTarebda e.w. saSiSroebis an ganzraxvis uaryofis Teorias53 e.w. riskis Teorias
bevri saerTo aqvs TinaTin wereTlis mier sazogadoebrivi saSiSroebis ararsebobiT
Sedegis obieqturi Seracxvis gamoricxvasTan, rameTu samarTlebrivad dasaZraxi
riski Tavis mxriv warmoadgens swored socialurad saSiS mdgomareobas.
miuxedavad amisa, igi ver CaiTvleba obieqturi Seracxvis Sesaxeb Teoriis
mimdevrad, radgan TinaTin wereTeli Sedegis obieqturi Seracxvis aq
warmodgenil problematikas qmedebis Semadgenlobis gareT - materialuri
marTlwinaaRmdegobis an bralis etapze ganixilavda. E
4.3.2. moZRvreba obieqturi Seracxvis Sesaxeb aviTarebs e.w. riskis
Semcirebis Teorias ismis kiTxva: riskis Semcireba qmedebis obieqturi
Semadgenlobis Tu marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoebaa?
amasTan dakavSirebiT arsebobs gansxvavebuli poziciebi, rac imaSi
mdgomareobs, rom igi qmedebis Semadgenlobis (obieqturi Seracxva) an
marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel erT-erT garemoebad (dazaralebulis
Tanxmoba; dazaralebulis savaraudo Tanxmoba an ukiduresi aucilebloba)
ganixileba.
am Teoriis Sinaarsi mdgomareobs imaSi, rom pirma, marTalia, Tavisi
moqmedebiT Seqmna riski, romelmac gamoiwvia samarTlebrivi sikeTis
dazianeba, magram amiT man imavdroulad Tavidan aicila am samarTlebrivi
sikeTisaTvis ufro didi zianis miyenebis safrTxe. magaliTad, a.-m b. gadaarCina
42obieqturi da individualuri Seracxva
sikvdils, magram am dros Tavidan ver aicila da Tavisi moqmedebiT gamoiwvia
misTvis janmrTelobis dazianeba. kerZod, sayofacxovrebo konfliqtis niadagze
Cxubis dros i.-m aiRo najaxi da mokvlis ganzraxviT mouqnia b.-s. am dros
mezobelma a.-m Tavisi moqmedebiT xeli SeuSala i.-s, ris gamoc moqneuli najaxi
b.-s moxvda mxarSi da miiRo janmrTelobis naklebad mZime dazianeba.
marTalia, a.-m Tavisi moqmedebiT Sedegi Tavisi konkretuli formiT (janmrTelobis
dazianeba) mizezobrivad gamoiwvia. is rom ar Careuliyo, es konkretuli Sedegi ar
dadgeboda, magram Tavisi moqmedebiT mas ar gamouwvevia janmrTelobis
dazianebis samarTlebrivad dasaZraxi safrTxe, aramed, piriqiT, samarTlebrivi
sikeTis ufro didi dazianeba aicila Tavidan.
riskis Semcirebis Sesaxeb SeiZleba moviyvanoT sxva aseTi magaliTic: erT-
erT saqeifo sufraze Sexvedris dros a.-m gadawyvita b.-s mokvla SurisZiebis
niadagze. vinaidan sxva gamosavali ar hqonda, e.-m gadaarwmuna igi, moekla
b. da daarwmuna, rom cema da janmrTelobis dazianebis miyeneba savsebiT
sakmarisi iqneboda, rom mas ,,Wkua eswavla~. a.-m marTlac gadaifiqra da
dakmayofilda cemiT, ramac janmrTelobis mZime dazianeba gamoiwvia. am
SemTxvevaSic Sedegis obieqturi Seracxva riskis Semcirebis gamo unda
gamoiricxos.54
gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom zianis yovelgvari Semcireba rodi
iwvevs qmedebis obieqturi Semadgenlobis ararsebobas. riskis Semcireba
mxolod maSin gamoricxavs obieqtur Seracxvas, roca qmedeba arsebul
mizezobriv kavSirs daasustebs, daamuxruWebs. igi ar gamoiricxeba iseT
SemTxvevebSi, roca safrTxis amcileblis mier axali, damoukidebeli da, Tavis
mxriv, samarTlebrivad dasaZraxi safrTxe Seiqmneba, riTac ufro naklebi ziani
dadgeba, vidre Tavdapirveli. aseTi ziani, ufro didi safrTxis Tavidan acilebis
miuxedavad, obieqturad Seeracxeba pirs. magaliTad, a.-m cecxlmokidebuli
saxlis fanjridan gadaagdo sabanSi gaxveuli bavSvi, vinaidan misi sicocxlis
43obieqturi da individualuri Seracxva
sxvagvarad gadarCena ar SeeZlo. man icoda, rom bavSvs SeiZleboda mieRo
dazianebebi. marTlac, bavSvi gadarCa, magram miiRo janmrTelobis dazianeba.
a.-s Sedegi obieqturad Seeracxeba, vinaidan man Tavisi moqmedebiT axali
safrTxe Seqmna. aseT SemTxvevaSi qarTuli sisxlis samarTlis (ssk-is 31_e muxli)
mixedviT, marTlwinaaRmdegoba gamoiricxeba marTlzomieri riskis safuZvelze.
obieqturi Seracxva ar gamoiricxeba iseT SemTxvevaSic, roca safrTxis
acilebis Semdeg axali, ufro naklebi zianis mimyenebeli samarTlebrivad
dasaZraxi safrTxe Seiqmneba, vidre Tavdapirveli. magaliTad, a.-m sikvdils
gadaarCina b. da misca mas TavSesafari, magram Tavis mxriv isargebla
SemTxveviT da daamyara masTan iZulebiTi sqesobrivi kavSiri. aseT
SemTxvevaSi Sedegis obieqturi Seracxva moxdeba Cveulebrivad.
Sedegis obieqtur Seracxvas ar gamoricxavs, magaliTad, matareblis meisris
iseTi moqmedeba, romelmac mravali mgzavris sicocxlis gadarCena gamoiwvia
rkinigzis sadguris erTi an ramdenime TanamSromlis sicocxlis mospobis xarjze.
marTalia, am da msgavs SemTxvevebSi adgili aqvs zianis kvantitatiur
(raodenobriv) Semcirebas, magram e.w. kvantitatiuri ukiduresoba ar aris
obieqturi Seracxvis problema. igi umciresobis poziciiT mxolod bralis etapze
SeiZleba ganxilul iqnes sapatiebel garemoebad, magram gabatonebuli
SexedulebiT arc brals gamoricxavs.55
4.3.3. marTlzomieri alternatiuli qmedeba da riskis amaRleba.
,,riskis amaRlebis Teoriis” damfuZnebelia klaus roqsini 56, romelsac araerTi
avtori uWers mxars sisxlis samarTlis dogmatikaSi riskis TeoriasTan dakavSirebiT
diskusias iwvevs sakiTxi, Seeracxeba Tu ara pirs misi qmedebiT gamowveuli
Sedegi, roca utyuarad ar aris dadgenili, aramed mxolod savaraudod an
SesaZleblad miiCneva, rom mis mier marTlzomieri alternatiuli qmedebis
ganxorcielebis SemTxvevaSi Sedegi Tavidan iqneboda acilebuli.
44obieqturi da individualuri Seracxva
magaliTad, t.-m satvirTo avtomanqaniT gauswro velosipediT mimaval o.-s, ra
drosac ar daicva dadgenili distancia. velosipedisti Cauvarda avtomanqanas da
adgilzeve gardaicvala. o. iseTi mTvrali iyo, rom mZRolis mier windaxedulobis
normis dacvis SemTxvevaSic savaraudod mainc am avtomanqanis borblebs
qveS aRmoCndeboda. Seeracxeba Tu ara t.-s damdgari gaufrTxilebeli Sedegi
obieqturad?
im SemTxvevaSi, roca dadgenilia, rom marTlzomieri alternatiuli moqmedeba
utyuarad igive Sedegs gamoiwvevda, Sedegis obieqturi Seracxva gamoiricxeba.
problemuria da azrTa sxvadasxvaoba ki, warmoiSoba im dros, roca konkretuli
qmedeba Tumca ara utyuarad, magram SesaZlebelia konkretuli damdgari
Sedegis Tavidan amcilebeli yofiliyo. maSasadame, Tu nebadarTuli riskis
farglebis gadacilebam sasikvdilo Sedegis dadgomis Sansi samarTlebrivad
relevanturad aamaRla, aseT SemTxvevaSi ar arsebobs araviTari safuZveli, rom
pirs riskis amaRlebisaTvis pasuxismgebloba ar daekisros.57
roqsinis riskis amaRlebis Teoria, romelsac bevri mxardamWeri gamouCnda,
ar gaiziara germaniis federalurma sasamarTlom, romelmac miiCnia, rom saziano
SedegisaTvis SeiZleba moZraobis dadgenili wesebis sawinaaRmdego qmedeba
mxolod maSin CaiTvalos kauzalurad, roca utyuarad dadgenilia, rom moZraobis
wesebis dacvis SemTxvevaSi es Sedegi ar dadgeboda. aseT SemTxvevaSi
roqsini, iseve rogorc am Teoriis sxva mimdevrebi, mxars ar uWeren in dubio pro
reo–s principis gamoyenebas.
riskis amaRlebis Teoriis sawinaaRmdegod gamoTqmulia kritika, rom igi
TiTqos Sedegian deliqtebs kanonsawinaaRmdegod safrTxis Semqmnel
deliqtebad aqcevs da, amasTan, ewinaaRmdegeba yvela eWvis braldebulis
sasargeblod gadawyvetis princips. am xarvezis aRmosafxvrelad,
mowinaaRmdegeTa azriT, Sedegis obieqturad Seracxva mxolod maSin miiCneva
SesaZleblad, roca utyuarad dadgindeba, rom windaxedulobis normis dacvis
45obieqturi da individualuri Seracxva
SemTxvevaSi es Sedegi ar dadgeboda, xolo eWvis SemTxvevaSi Sedegis
obieqturi Seracxva unda gamoiricxos.
riskis amaRlebis Teoriis mowinaaRmdegeTa pozicia, sayuradRebo
argumentebis miuxedavad, ar aris gasaziarebeli. kanoni moiTxovs
windaxedulobis normis dacvas maSinac, roca misi Sesruleba samarTlebrivi
sikeTis gadarCenis Sanss, marTalia, mniSvnelovnad amaRlebs, magram
absoluturi utyuarobiT ver uzrunvelyofs. gasaziarebelia am poziciis
gasamyareblad helmut fuqsis mier moyvanili magaliTis miseuli samarTlebrivi
Sefaseba: kerZod, Tu eqimi operaciis gakeTebis dros dauSvebs Secdomas,
romlis Tavidan acileba SesaZlebeli iyo, igi sicocxlis gaufrTxileblobiT
mospobisaTvis pasuxs agebs maSinac, roca ar aris gamoricxuli imis albaToba,
rom eqimis mier windaxedulobis normis dacvis SemTxvevaSic pacientis
gadarCena SeuZlebeli iqneboda.
4.3.4. mizezTa samarTlebrivi urTierTkavSiri
riskis amaRlebis SemTxvevebisagan gansxvavebiT, pirs obieqturad ar
SeiZleba Seeracxos Sedegi, romelic, marTalia, windaxedulobis normiT
gaTvaliswinebul movaleobaTa darRveviT iyo gamowveuli, magram, igi
windaxedulobis normis Sesabamisad moqmedebis SemTxvevaSic dadgeboda.
SemTxvevaTa es jgufic mniSvnelovania gaufrTxilebeli da aseve umoqmedobiT
Cadenili danaSaulebisaTvis.
a. marTavda avtomanqanas dasaxlebul punqtSi nasvam mdgomareobaSi da
100 km. siCqariT saaTSi, maSin rodesac daSvebuli iyo 60 km. saaTSi siCqariT
siaruli. igi daejaxa qveiTad mosiarules, rasac misi sikvdili mohyva. procesze
dadginda, rom igi fxizel mdgomareobasa da daSvebuli siCqariT moZraobis
SemTxvevaSic Sedegs Tavidan ver aicilebda.58
am kazusis mixedviT, mizezobrivi kavSiri damdgar SedegTan saxezea. aseve
avtomanqanis saWesTan mTvral mdgomareobaSi yofna da dadgenili siCqaris
46obieqturi da individualuri Seracxva
gadaWarbebiT moZraoba warmoadgens windaxedulobis normiT gaTvaliswinebul
movaleobaTa darRvevas. normis dacvis mizanic, romelic mdgomareobs aseTi
qceviT (simTvrale da gadaWarbebuli siCqariT moZraoba) gamowveuli
saSiSroebebis aRkveTaSi, saxezea. miuxedavad amisa, a.-s Sedegi obieqturad
mainc ver Seeracxeba, Tu es Sedegi windaxedulobis normis Sesabamisi
moqmedebis drosac dadgeboda. amasTan, gabatonebuli Sexeduleba aseT
SemTxvevaSi problemis gadasawyvetad braldebulis sasargeblod iyenebs in dubio
pro reo –s princips.
4.3.5. mizezobrivi kavSiris atipiuri ganviTareba
atipiuri mizezobriobis SemTxvevebi, miuxedavad mizezobrivi kavSiris
udavod arsebobisa, Sedegis obieqtur Seracxvas gamoricxavs. swored amitom
kumulaciuri mizezobrioba aris atipiuri mizezobriobis erT-erTi SemTxveva.
gavrcelebuli Sexedulebis mixedviT, atipiuri aris garemoebaTa nebismieri
iseTi ganviTareba, romelic movlenaTa Cveulebrivi mimdinareobisa da zogadi
cxovrebiseuli gamocdilebidan gamomdinare, ar aris mosalodneli. aseT
SemTxvevaSi Sedegi aris ara SesaZlebloba, aramed SemTxveviToba. amitom
mizezobriobis atipiuri ganviTarebis dros unda Semowmdes, xom ar aris
konkretuli SemTxvevis Sedegi sayovelTao cxovrebiseuli gamocdilebis farglebs
gareT. aseTi viTarebis SemTxvevaSi Sedegis obieqturad Seracxva ar unda
moxdes.59
aseve TinaTin wereTelTan mocemulia atipiuri mizezobriobis
magaliTebi. ,,sportsmenis", ,,rkinigzis memanqanis”, ,,qvafenilis”, ,,cxenidan
Camogdebis” SemTxvevebSi 60.sasamarTlom gansasjelebi gaamarTla
gaufrTxileblobiT sicocxlis mospobis braldebaSi, radgan CaTvala, rom ar arsebobda
mizezobrivi kavSiri maT mier Cadenil moqmedebebsa da damdgar Sedegebs
Soris. gansakuTrebiT bolo am or SemTxvevas TinaTin wereTeli miiCnevs
mizezobrivi kavSiris atipiur ganviTarebad (,,mizezobrivi kavSiri am SemTxvevaSi
47obieqturi da individualuri Seracxva
atipiurad, araCveulebrivad mimdinareobda” 61. mas miaCnia, rom sasamarTlos am
qmedebebis Camden pirTa gamarTlebis safuZvlad ara mizezobrivi kavSiris
ararseboba, aramed sazogadoebrivi saSiSroebis an bralis uaryofa unda
mieTiTebina 62. TinaTin wereTlis mixedviT, atipiuri mizezobriobis dros ,,ar arsebobs
arc moqmedebis sazogadoebrivi saSiSroeba da arc brali” 63. bralis sakiTxi mxolod
maSin SeiZleba warmoiSvas, rodesac qmedebis sazogadoebrivi saSiSroebis
sakiTxi dadebiTad aris gadawyvetili. atipiuri mizezobriobis dros ukve
sazogadoebrivi saSiSroebis sakiTxi wydeba uaryofiTad.64 am poziciis dasabuTeba
xdeba imiT, rom qmedebis sazogadoebrivi saSiSroebis damtkicebisaTvis ar
SeiZleba mxedvelobaSi iqnes miRebuli adamianis iseTi moqmedeba, romelic
Tumca Sedegis aucilebeli piroba iyo, magram imdenad umniSvnelo roli Seasrula
mavne Sedegis warmoSobaSi, rom praqtikulad misi monawileoba ar SeiZleba
angariSgasawevi iyos. es ki, Tavis mxriv, maSin arsebobs, roca moqmedeba misi
Cadenis momentSi ar hqmnida realur SesaZleblobas, zemoqmedeba moexdina
movlenaTa faqtiur msvlelobaze. 65
atipiuri mizezobriobis nebismieri SemTxveva Sedegis obieqturi Seracxvis
gamomricxvel garemoebas warmoadgens, ris gamoc aseT dros orive pozicia:
rogorc mizezobrivi kavSiris gamoricxva, aseve qmedebis obieqturi
Semadgenlobis gareT, subieqtur sferoSi, SedegisaTvis pasuxismgeblobis
gamomrcxveli garemoebis Zebna, ar aris dasabuTebuli. aseTi SemTxveva unda
ganixilebodes, rogorc qmedebis Semadgenlobis etapze obieqturi Seracxvis
gamomricxveli garemoeba.
4.3.6. adamianis nebisgan damoukideblad ganviTarebuli mizezobrioba.
adamianis moqmedebiT gamowveuli nebismieri Sedegi, romelic misi nebis
batonobis gareSe mimdinareobs da mis nebas ar aris daqvemdebarebuli an
daqvemdebarebadi, ar SeiZleba mas obieqturad Seeracxos. amis magaliTebad
SeiZleba mivuTiToT Semdegi:
48obieqturi da individualuri Seracxva
a.-m Tavisi sidedri TviTmfrinaviT dasasveneblad gaagzavna kanaris
kunZulebze. igi usafuZvlod imedovnebda, rom TviTmfrinavis katastrofis
Sedegad sidedri daiRupeboda. sidedri TviTmfrinavis SemTxveviT Camovardnis
Sedegad marTlac daiRupa. Seeracxeba Tu ara siZes Sedegi obieqturad?
i.-m gazarda Svili, romelmac 20 wlis asakSi mkvleloba Caidina. Seeracxeba
Tu ara mSobels Sedegi obieqturad?
aseT SemTxvevebSi, rodesac Sedegis obieqturi Seracxva aseve atipiuri
mizezobriobis gamo gamoiricxeba, ganzraxi mkvlelobis obieqturi Semadgenloba
ar aris ganxorcielebuli, vinaidan a.-sa da i.-s movlenaTa ganviTarebaze raime
obieqturi zegavlena ar mouxdeniaT, raTa damdgariyo Sedegi (msxverplis
sikvdili). ase, rom, maT, miuxedavad mizezobrivi kavSiris arsebobisa, Sedegi ar
SeiZleba obieqturad SeeracxoT. aseT SemTxvevebSi pirs qmedebaze araviTari
faqtiuri batonobis ganxorcieleba ar SeuZlia. orive SemTxvevaSi sidedri da Svili
moqmedebdnen sakuTari pasuxismgeblobiT. pirvel magaliTSi msxverpli _ sidedri
moqmedebda sakuTari pasuxismgeblobiT TviTmfrinavis Camovardnis yoveldRiur
riskTan mimarTebaSi, xolo meore magaliTSi Svili moqmedebda, rogorc
damnaSave sakuTari pasuxismgeblobiT, radgan mSobels ar gaaCnda faqtiuri
batonoba movlenaTa mimdinareobaze.
sakuTari pasuxismgebloba gulisxmobs, upirveles yovlisa, qmedebaze
batonobas. arc erTi pirovneba ar SeiZleba moqmedebdes sakuTari
pasuxismgeblobiT, roca ara mas, aramed sxva pirs aqvs qmedebaze realuri
batonoba. 66
4.3.7. normis dacvis mizani.
obieqturad ar aris Seracxadi iseTi qceviT gamowveuli Sedegi, romelic,
marTalia, windaxedulobis normiT gaTvaliswinebul movaleobaTa darRvevas
warmoadgenda, magram es norma miznad isaxavda sul sxva qmedebis
Semadgenlobis Sesabamisi Sedegis aRkveTas, vidre imas, rac realurad dadga.
49obieqturi da individualuri Seracxva
SemTxvevaTa es jgufi, pirvel rigSi, mniSvnelovania gaufrTxilebeli
danaSaulebisaTvis.
magaliTad, bnel RameSi soflis gzaze, yovelgvari ganaTebis gareSe, ori
adamiani midioda velosipedebiT. maTi SemCneva avtomanqanis mZRolisaTvis
iyo Zalze Zneli. a. daejaxa erT-erT maTgan m.-s, ris Sedegadac m. gardaicvala.
meore _ k.-s velosipeds mainc rom hqonoda raime ganaTeba, mZRoli orive
maTgans dainaxavda da Sedegi ar dadgeboda. Seeracxeba Tu ara k.-s damdgari
Sedegi obieqturad?67.
k.-s mier windaxedulobis normis darRveva iyo damdgar SedegTan
mizezobriv kavSirSi: mas rom ganaTeba gamoeyenebina, avtomanqanis mZRoli
orive velosipeds SeamCnevda da sasikvdilo Sedegi ar dadgeboda. saavtomobilo
bnel gzaze velosipediT RamiT ganaTebis gareSe moZraoba warmoadgens
windaxedulobis normiT gaTvaliswinebuli movaleobis darRvevas, romelic qmnis
samarTlebrivad dasaZrax risks. es riski ki mdgomareobs imaSi, rom Tu
ganaTebis gareSe ivli, TviTon velosipedis mZRols daemuqreba is safrTxe, rom
mas ver SeamCnevs avtomanqanis mZRoli da amiT SeiZleba dadges ubeduri
SemTxveva. valdebuleba, sibneleSi mxolod ganaTebuli velosipediT unda iaro, ar
SeiZleba im mizans emsaxurebodes, rom sxvebic gaanaTo, rom isini ubedur
SemTxvevaSi ar aRmoCndnen. swored amitom, k. gaufrTxilebeli danaSaulisaTvis
ar unda daisajos, radgan mas darRveuli normiT daculi miznis gareT mdgomi
Sedegi obieqturad ar Seeracxeba.
4.3.8. dazaralebulis piradi pasuxismgeblobiT gamowveuli TviTsafrTxe.
gabatonebuli Sexedulebis mixedviT, dazaralebulis mier sakuTari TavisTvis
piradi pasuxismgeblobiT Segnebulad miyenebuli sicocxlis, janmrTelobis
TviTsafrTxiT gamowveuli Sedegi, miuxedavad sxva piris mier Cadenili
moqmedebis SedegTan mizezobrivi kavSiris arsebobisa, am ukanasknelisaTvis
Sedegis obieqtur Seracxvas gamoricxavs68.
50obieqturi da individualuri Seracxva
magaliTad, a. da b. erTmaneTs ejibrebodnen motorbolaSi. orive maTgani iyo
mTvrali, magram sruli Seracxadobis mdgomareobaSi. es rbola, romlis drosac
orivem windaxedulobis norma daarRvia, b.-sTvis sasikvdilo SedegiT damTavrda.
Seeracxeba Tu ara a.-s damdgari Sedegi obieqturad?
germaniis federalurma uzenaesma sasamarTlom a. gaasamarTla sicocxlis
gaufrTxileblobiT mospobisaTvis, radgan man ,,winaswarganWvretadi da
acilebadi Sedegi movaleobaTa darRveviT gamoiwvia. roqsinis mixedviT, radgan
saxeze gvaqvs ganzrax Seqmnil TviTsafrTxis mdgomareobaSi monawileoba,
romlis risksac b., sruli Seracxadobisa gamo, sakmarisad naTlad xedavda,
miuxedavad riskis ganxorcielebisa, ar eqceva normis dacvis sferoSi da a.-s
damdgari Sedegi obieqturad ver Seeracxeba.69.
aseve yuradRebas imsaxurebs literaturaSi gavrcelebuli e.w. heroinis
magaliTi: romelic mocemuli gvaqvs profesor merab turavas saxelmZRvaneloSi
(sisxlis samarTlis zogadi nawilis mimoxilva TandarTuli testebis nimuSebiTa
dakazusis amoxsnis meTodis gamoyenebiT me-8 gamocema) a. da b. arian
megobrebi. a.-s aqvs heroini, xolo b.-m SeiZina ori erTjeradi Sprici. isini
Sevidnen erT-erT sapirfareSoSi, moamzades masala da moaTavses igi b.-s mier
motanil orive SpricSi. amis Semdeg orivem cal-calke TviTon gaikeTa narkotiki.
ineqciis Sedegad male orive ugono mdgomareobaSi Cavarda. ramdenime wuTSi
TviTmxilvelebma gamoiZaxes saswrafo daxmareba. miuxedavad amisa,
eqimebma ver SeZles a.-s gadarCena. Seeracxeba Tu ara b.-s obieqturad
damdgari mZime Sedegi?
a.-s mier sakuTari pasuxismgeblobiT gamowveuli TviTsafrTxis viTarebaSi, b.-
s mier windaxedulobis normis darRveviT mis mimarT sicocxlis mospobis
obieqturi Semadgenloba ar aris ganxorcielebuli, ris gamoc b.-s misi
moqmedebiT (Spricebis SeZena da heroinis erToblivi moxmarebis procesSi
51obieqturi da individualuri Seracxva
monawileoba) gamowveuli Sedegis (a.-s sikvdili) miuxedavad, es Sedegi ar
SeiZleba obieqturad Seeracxos.
piris moqmedeba msxverplis mimarT SeiZleba iyos ganzraxi an
gaufrTxilebeli. arc erT SemTxvevaSi am piris pasuxismgebloba ar dadgeba, Tu
msxverplma safrTxiT Seqmnili riskis TviTrealizacia Segnebulad moaxdina.
am sakiTxTan dakavSirebiT sainteresoa qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis
238-e muxlis (cecxlsasroli iaraRis daudevrad Senaxva, riTac Seqmnili iyo piroba
misi sxva piris mier gamoyenebisaTvis, ramac gamoiwvia adamianis sicocxlis
mospoba an sxva mZime Sedegi). erT-erTma policielma magidaze datova
pistoleti, romlis tarebis uflebac mas hqonda. megobarma gogonam, romelic iyo
srulwlovani da fsiqikurad janmrTeli, Tavi moikla am iaraRiT. vinaidan qarTul
sisxlis samarTalSi, maT Soris, sasamarTlo praqtikaSi, dRemde ganviTarebuli ar
aris obieqturi Seracxvis Teoria, policieli daisaja am danaSaulisaTvis ssk-is 238-e
muxliT. obieqturi Seracxvis Sesaxeb Teoriis aRiarebis SemTxvevaSi, Sedegis
obieqturi Seracxva unda gamoiricxos, vinaidan adgili hqonda dazaralebulis
Tavisufali nebis safuZvelze ganxorcielebul TviTmkvlelobas. me-8 gansxvavebuli
Sedegi iqneba im SemTxvevaSi, Tu dazaralebuli iqneboda Seuracxadi piri (ssk-is
33-e an 34-e muxli), romelic am iaraRiT moiklavda Tavs. aseT SemTxvevaSi
policielisaTvis Sedegis obieqturi Seracxva moxdeboda Cveulebrivi wesiT70.
maSasadame, msxverplis e.w. piradi pasuxismgebloba gulisxmobs, rom mas
win unda uZRodes nebis Tavisufleba da moqmedebis Segnebuloba. aRniSnuli ar
aris saxeze, roca msxverpls Seuracxaobis an sxva garemoebis (magaliTad,
SecdomaSi Seyvana) gamo ara aqvs Tavisi nebis Sesabamisi Tavisufali
gadawyvetilebis miRebis unari.
4.3.9. TviTmkvlelobaSi (suicidSi) aqtiuri Tanamonawileoba
mkvlelobis obieqturi Semadgenloba ar aris ganxorcielebuli, Tu Cadenilia
msxverplis sakuTari pasuxismgeblobiT gamowveuli TviTmkvleloba (suicidi).
52obieqturi da individualuri Seracxva
magaliTad, petriaSvilma icis, rom mis megobars gadawyvetili aqvs
TviTmkvleloba. man megobars misca iaraRi an sawamlavi. aris Tu ara
petriaSvilis moqmedeba mizezobriv kavSirSi SedegTan da Seeracxeba Tu ara
mas, rogorc damxmares, Sedegi obieqturad?
vinaidan TviTmkvleloba an TviTmkvlelobis mcdeloba am magaliTSi
warmodgenili SinaarsiT ar warmoadgens marTlsawinaaRmdego qmedebas,
amitom mas ar hyavs amsrulebeli. Tanamonawileobis aqcesoruli bunebidan
gamomdinare, rac niSnavs Tanamonawilis pasuxismgeblobis damokidebulebas
amsruleblis pasuxismgeblobaze, arc damxmare ar daisjeba sisxlis samarTlis
wesiT suicidSi TanamonawileobisaTvis.71
am SemTxvevaSic msxverpli unda moqmedebdes sakuTari
pasuxismgeblobiT da mas unda gaaCndes nebis Tavisufleba da moqmedebis
Segnebuloba. msxverplis Seuracxaoba an SecdomaSi Seyvana aqac
gamoricxavs Tavisi nebis Sesabamisi Tavisufali gadawyvetilebis miRebis unars.
amasTan, Semowmebas moiTxovs, xom ara aqvs adgili e.w. SualobiT
amsruleblobas, roca pirma msxverplis nebis defeqtis Sesaxeb icis da mas
borotad iyenebs, Trgunavs. magaliTad, literaturaSi miTiTebulia iseTi
SemTxveva, roca msxverpli, marTalia, Seracxadia, magram misi neba
daTrgunulia sikvdilis Semdeg reinkarnaciis Sedegad sxva planetaze maradiuli
sicocxlis molodinSi72 am dros, SualobiTi amsrulebeli msxverpls iyenebs, rogorc
e.w. ,,cocxal iaraRs~ sakuTari Tavis winaaRmdeg. aseT viTarebaSi, Sedegis
dadgomis SemTxvevaSi, sakamaToa, gamomdinareobs Tu ara saqarTvelos
sisxlis samarTlis kodeqsis 22-e muxlSi mocemuli ,,SualobiTi amsruleblobis~
cnebidan Seracxadi piris mier TviTmkvlelobis Cadenis gamo sxva pirisaTvis
SualobiTi amsruleblobis formiT Sedegis obieqturi Seracxva.
4.3.10. TviTmkvlelobaSi (suicidSi) pasiuri Tanamonawileoba.
53obieqturi da individualuri Seracxva
samarTlebrivma garantma, gamoiCina ra pasiuroba, ar ganaxorciela aqtiuri
moqmedeba, riTac SeeZlo daxmareba aRmoeCina im pirisaTvis, romelmac
TviTmkvleloba gadawyvita. im dros, roca msxverpli TviTmkvlelobisaken
mimarTuli Tavisi moqmedebiT gonebadakargulia, samarTlebrivi garanti ar
axorcielebs mis gadarCenis RonisZiebebs im mosazrebiT, rom pativi sces
msxverplis sakuTari pasuxismgeblobiT miRebul TviTmkvlelobis gadawyvetilebas.
umoqmedobiT Cadenili ganzraxi mkvlelobis obieqturi Semadgenloba ar aris
ganxorcielebuli, Tu, magaliTad, eqimi an axlo naTesavi ar Seasrulebs
samarTlebrivi garantis funqcias msxverplis gadasarCenad, Tu igi axorcielebs
sakuTari pasuxismgeblobiT gamowveul TviTmkvlelobas. aseT SemTxvevaSi
samarTlebrivi garantis movaleoba ar aris darRveuli da Sedegis obieqturi
Seracxva ar unda ganxorcieldes.
4.3.11. pasuxismgebloba qmedebaze batonobisaTvis da msxverplis piradi
pasuxismgebloba.
Amis magaliTad SeiZleba moviyvanoT Semdegi magaliTi, loginad
Cavardnilma babuam gadawyvita Tavi moekla. man Tavis SviliSvils Txova,
SeZlebisdagvarad daxmareboda am saqmeSi, Tu igi sasurvel Sedegs marto ver
miaRwevda. ramdenime dReSi babuam gaikeTa sasikvdilo ineqcia, romelmac
ucbad ki ar gamoiwvia Sedegi, aramed jer Rrmad daaZina. imaze fiqriT, rom
SeiZleba ineqciam didxans ar gamoiwvios TviT msxverplisaTvis sasurveli Sedegi,
SviliSvilma babuas Rrma Zilis mdgomareobaSi gaukeTa meore sasikvdilo
ineqcia, raTa msxverplis neba droulad asrulebuliyo. babua SviliSvilis
moqmedebis gareSec pirveli ineqciiTac mokvdeboda, magram yvela
SemTxvevaSi ramdenime saaTiT gvian.
ganzraxi mkvlelobis obieqturi Semadgenloba SviliSvilis sasikvdilo qmedebis
Sedegad saxezea. man minimum ramdenime saaTiT daaCqara Sedegi, romelic
msxverplis moqmedebiT mogvianebiT isedac aucileblad dadgeboda.
54obieqturi da individualuri Seracxva
maSasadame, man gamoiwvia msxverplis sicocxlis xangrZlivobis Semokleba.
msxverplis sakuTari pasuxismgeblobiT gamowveuli TviTsafrTxe suicidis mizniT
ar gamoricxavs SviliSvilisTvis Sedegis obieqturad Seracxvas, vinaidan am
qmedebis gareSe es Sedegi am dros ar dadgeboda. babuis mier viTarebis
Seugneblobis mdgomareobaSi qmedebaze batonobis SesaZlebloba mTlianad
gadavida babuidan SviliSvilze. qmedebaze batonoba iyo ukanaskneli piroba,
romelmac gamoiwvia Sedegi.
arsebobs sawinaaRmdego poziciac, romelic situaciidan gamomdinare, rac
mdgomareobs suicidis dros msxverplis sakuTari pasuxismgeblobis
Taviseburebebidan, mTliani viTarebisaTvis normatiul pasuxismgeblobas
mTlianad msxverpls akisrebs: mTavari ar aris e.w. ,,bolo piroba~, ris gamoc
aseTi SemTxveva ar miiCneva dasjadad.
4.3.12. umoqmedoba moqmedebiT.
eqimma a.-m gamorTo sicocxlis gamaxangrZlivebeli reanimatori da amiT
gamoiwvia pacientis sikvdili. eqimma icis pacientis namdvili neba, rom mas ar
surs xelovnurad sicocxlis gaxangrZliveba da unda bunebrivi sikvdili, radgan ara
aqvs gamojanmrTelebis araviTari Sansi. eqimi samarTlebrivadac ar aris
valdebuli, pacientis nebis sawinaaRmdegod amyofos igi iZulebiT mkurnalobaSi.
eqims ara aqvs pacientis nebis sawinaaRmdegod misi Semdgomi mkurnalobis
araviTari samarTlebrivi valdebuleba. Aaris Tu ara aseT dros eqimis moqmedeba
dasjadi?
vfiqrob, ganzraxi mkvlelobis obieqturi Semadgenloba ar aris ganxorcielebuli.
eqims, misi moqmedebis kauzalobis miuxedavad (sicocxlis gamaxangrZlivebeli
aparaturis gamorTva) SedegTan (pacientis sikvdili), es Sedegi obieqturad ar
unda Seeracxos. misi qmedeba warmoadgens mkurnalobis Semdgom SeCerebas
im viTarebaSi, roca aseTi mkurnalobis samarTlebrivi valdebuleba ar arsebobs.
termini: ,,umoqmedoba moqmedebiT~ momdinareobs iqidan, rom Semdgomi
55obieqturi da individualuri Seracxva
mkurnalobis ganxorcielebis Sewyveta (umoqmedoba) moxda aparaturis
gamorTviT (moqmedeba)73.
4.3.13. obieqturi Seracxva moqmedebasa da Sedegs Soris pirdapiri anu
uSualo kavSiris ararsebobis dros. regresis akrZalva.
regresis akrZalvis Teoria, romelic ukavSirdeba rainhard frankis saxels,
Tavdapirvelad Seiqmna, rogorc mizezobrivi kavSiris Teoria, romelic Semdgom
obieqturi Seracxvis Teoriad iqca.
erT-erTi magaliTis mixedviT, Tu monadiris mier garderobze dakidebul iaraRs
mesame piri aiRebs da Caidens sxva piris mkvlelobas, frankis regresis akrZalvis
Teoriis mixedviT, monadire ar agebs pasuxs damdgari SedegisaTvis, radgan ar
arsebobs mizezobrivi kavSiri mis moqmedebasa da damdgar Sedegs Soris:
ganzraxi mkvlelobis Camdeni monadiris mier Seqmnil pirobasa da damdgar
Sedegs Soris mesame piri Cadga. pasuxismgeblobis dakisrebis SezRudva
moqmedebs mesame piris mier ara mxolod ganzraxi, aramed gaufrTxilebeli
danaSaulis Cadenis drosac, aseve maSin, roca mesame piri da dazaralebuli erTi
da igive pirovnebaa.
sasamarTlo praqtikidan cnobilia literaturaSi miTiTebuli e.w. arqiteqtoris
SemTxveva, romelmac saxli ise aaSena, rom xanZris SemTxvevaSi zeda
sarTulze macxovreblebs ar hqondaT Senobidan saavario gasasvleli. mesame
pirma saxls ganzrax cecxli waukida, ramac adamianis msxverpli gamoiwvia.
frankis Teoriis mixedviT, arqiteqtori ar unda daisajos gaufrTxilebeli SedegisaTvis
imis gamo, rom mesame piri ganzrax CaerTo movlenaTa ganviTarebaSi, ris
gamoc, misi SexedulebiT, gamoiricxeba Tavdapirveli qmedebis Camdenis
mizezobrivi kavSiri damdgar SedegTan. regresis akrZalvis Teoriis
mowinaaRmdegeTa da sasamarTlo praqtikis mixedviT, mis mier windaxedulobis
normis darRvevis gamo, arqiteqtori unda daisajos sicocxlis gaufrTxileblobiT
mospobisaTvis.74
56obieqturi da individualuri Seracxva
pirveli moqmedebis Camdenis pasuxismgeblobis zogadad yvela
SemTxvevaSi gamoricxva dReisaTvis ar aris aRiarebuli. obieqturi Seracxvis
Teoriis mixedviT, unda dadgindes, SesaZlebelia Tu ara qmedeba jer kidev rogorc
pirveli moqmedebis Camdenis ,,qmniliba” iqnes miCneuli, Tu igi mTlianad
mesame piris ,,pasuxismgeblobi sferoSi” moeqca. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
moxda Tu ara SedegSi Tavdapirveli safrTxis realizacia, Tu sxva, axali safrTxe
dafuZnda.
garda am magaliTisa, ar SeiZleba safrTxis gamomwvev da zianis
mimyenebel pirs obieqturad Seeracxos msxverplis sikvdili, Tu es ukanaskneli
uars ambobs misTvis sicocxlis gadamrCeni operaciis Catarebaze.
maSasadame, problema warmoiSoba iseTi kauzalobis dros, roca mizezobrivi
kavSiris ganviTarebaSi CarTulia mesame pirTa an TviT dazaralebulis an bunebis
ZalTa moqmedeba. aseT SemTxvevaSi, magaliTad, sabWoTa sisxlis samarTalic
mizezobrivi kavSiris arsebobas uaryofda, radgan miaCnda, rom adamianis
Tavdapirvel moqmedebasa da sazogadoebrivad saSiS Sedegs Soris ar
arsebobda pirdapiri anu uSualo mizezobrivi kavSiri 75 TinaTin wereTlis azriT,
mizezobrivi kavSiris aRiareba mxolod im SemTxvevaSi, roca igi pirdapiri an
uSualoa, mTel rig SemTxvevebSi Seusabamo daskvnebamde migviyvanda.
e.w. ,,regresis akrZalvis~ TeoriasTan dakavSirebiT literaturaSi calke
gamoyofili e.w. ,,gawyvetili mizezobrioba~ imiT xasiaTdeba, rom Cadenili
qmedeba aucileblad gamoiwvevda Sedegs, magram Sedegis dadgomamde
Cadenil iqna sxva axali moqmedeba, romelmac Sedegi manamde uSualod
gamoiwvia. aseT SemTxvevaSi ar arsebobs pirveli moqmedebis mizezobrivi
kavSiri SedegTan, radgan igi gawyda, xolo meore moqmedebam axali safrTxe
daafuZna, romelic pirvelis gareSec, damoukideblad Sedegs gamoiwvevda.
magaliTad, T.-m mowamla l. sanam es ukanaskneli mokvdeboda, l.-s Tavs
daesxa SeiaraRebuli b., romelmac mokla pistoletiT. Sedegi (sikvdili) dadgeboda
57obieqturi da individualuri Seracxva
imisda miuxedavad, T. mowamlavda Tu ara manamde l.-s, e.i. b.-s moqmedebis
Sedegi ar iyo damokidebuli T.-s qmedebaze. amitom, T.-s moqmedeba ar aris
mizezobriv kavSirSi SedegTan da pasuxs agebs mcdelobisaTvis, xolo b. _
damTavrebuli danaSaulisaTvis. argumentacia mdgomareobs imaSi, rom T.-s rom
ar moewamla, l.-s mainc moklavda b.
aseve calke gamoiyofa mizezobriobis SemTxvevaTa iseTi jgufi, romelsac
pirobiTad ,,gamswrebi~, an ,,mravalsafexuriani mizezobrioba~ ewodeba. am
SemTxvevaSic, marTalia, uSualo Sedegi axalma moqmedebam gamoiwvia,
magram Tavdapirveli moqmedebis gareSe es Sedegi ar dadgeboda, e.i. pirveli
moqmedebac mizezobriv kavSirSia SedegTan, ris gamoc Sedegi obieqturad
masac Seeracxeba da ara marto imas, vinc aseTi Sedegi uSualod gamoiwvia.
magaliTad, T.-m mowamla l., ise, rom am qmedebas misi sikvdili unda
mohyoloda, Tumca ucbad ki ar mokvda, aramed daZabunda. sasikvdilo Sedegis
dadgomamde l.-s Tavs daesxa b. da moaxerxa misi mokvla, vinaidan l.
daZabunebuli iyo da saTanado winaaRmdegoba ver gauwia Tavdamsxmels.
orive damnaSaves obieqturad Seeracxeba Sedegi da pasuxs ageben
damTavrebuli danaSaulisaTvis. T.-s rom ar moewamla, l. Tavis dacvas
moaxerxebda da Sedegi am formiT ar dadgeboda, Tumca ufro gvian am
moqmedebis Sedegad mokvdeboda. Mmagram, arsebobs SesaZlebloba, iseve
rogorc kumulaciuri mizezobriobis dros, sakiTxi sxvagvarad iqnes gadawyvetili,
kerZod, mizezobrivi kavSiris arsebobis miuxedavad, qmedebis obieqturi
Semadgenlobis etapzeve damTavrebuli danaSaulisaTvis dasjadoba iqnes
uaryofili Sedegis T.-saTvis obieqturad Seracxvis gamoricxvis gziT, rac
gamomdinareobs e.w. regresis akrZalvis Teoriidan. amasTan, Sedegis obieqturi
Seracxvis SemTxvevaSi qmedebis subieqturi Semadgenlobis etapze xdeba imis
Semowmeba, xom ar hqonda adgili mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi arsebiT
gadaxras, romelmac ganzraxvis gamoricxva SeiZleba gamoiwvios.
58obieqturi da individualuri Seracxva
regresis akrZalvis Teoriis arsi mdgomareobs imaSi, rom Tavdapirveli
qmedebis CamdenisaTvis obieqturad ar aris Seracxadi iseTi moqmedebiT
gamowveuli Sedegi, romelmac, marTalia, Seqmna samarTlebrivad relevanturi
riski, magram konkretuli Sedegi mxolod imis Sedegad dadga, rom mesame
pirma ganzrax, sruli pasuxismgeblobis mdgomareobaSi Tavdapirvel
moqmedebasTan kavSirSi myofi, magram Sedegis gamomwvevi axali
damoukidebeli safrTxe daafuZna, romelic konkretul SedegSi ganxorcielda. am
SemTxvevaSi adgili aqvs pasuxismgeblobis sferoebis gamijvnas: TiToeulma
pasuxi unda agos sakuTari qmedebisaTvis. 76. A
am Teoriis dafuZnebis dros jer kidev ar arsebobda obieqturi Seracxvis
kategoria, ris gamoc igi ganixileboda, rogorc mizezobriobis Teoria. mis ideas,
rom ganzraxi moqmedebis safuZvelze sruliad axali mizezobriobis jaWvi iwyeba,
dResac ar daukargavs Tavisi aqtualoba. Tavdapirvel moqmedebasa da Sedegs
Soris ganxorcielebuli sxva piris ,,qmedebaze batonoba~ am Teoriis mixedviT
iwvevs Tavdapirveli qmedebis Camdeni piris pasuxismgeblobis srul
gamoricxvas. ,,regresis akrZalvis~ Teoria aseT SemTxvevebSi mizezobriobas
mTlinad gamoricxavs.
magaliTad, a.-m b.-s saWmelSi Cauyara sawamlavi. sanam sawamlavi
imoqmedebda, igi cecxlsasroli iaraRiT mokla m.-m. es aris e.w. ,,gawyvetili
mizezobriobis~ SemTxveva, romlis drosac sasikvdilo SedegTan dakavSirebiT a.-
s moqmedebis mizezobrivi kavSiri gamoiricxeba. 77
,,gamswrebi mizezobriobis~ dros SeiZleba vamtkicoT, rom, marTalia, uSualo
Sedegi axalma mizezma gamoiwvia, magram Tavdapirveli moqmedebis gareSe
es Sedegi ar dadgeboda, ris gamoc pirveli moqmedebac mizezobriv kavSirSia
SedegTan. miuxedavad amisa, e.w. regresis akrZalvis TeoriiT, Tavdapirveli
moqmedebis CamdenisaTvis Sedegis obieqturi Seracxva gamoiricxeba.
59obieqturi da individualuri Seracxva
TinaTin wereTels mohyavs magaliTi sasamarTlo praqtikidan 78, romelic
uaryofs mizezobrivi kavSiris arsebobas moqmedebasa da damdgar Sedegs Soris
,,uSualo mizezobrivi kavSiris~ ararsebobis gamo. sasamarTlo kolegiam aRniSna,
rom erTi piris mier meore piris daWrasa da am ukanasknelis sikvdils Soris ,,ar
aris uSualo mizezobrivi kavSiri~, vinaidan dazaralebuls miyenebuli hqonda
sxeulis msubuqi dazianeba, romelsac ara Tu ar SeeZlo dazaralebulis sikvdili
gamoewvia, aramed raime organos funqciis xangrZlivi moSlac ki ar unda
mohyoloda. zemdgomma sasamarTlomac piris pasuxismgebloba uaryo imis
gamo, rom msxverplis sikvdili WrilobasTan ,,uaxloes da uSualo mizezobriv
kavSirSi ar iyo~. pirdapiri mizezobrivi kavSiris ararsebobis gamo es da sxva
msgavsi moqmedebebi kvalificirdeboda ara rogorc damTavrebuli mkvleloba,
aramed rogorc mkvlelobis mcdeloba 79.
TinaTin wereTeli ar eTanxmeba mizezobrivi kavSiris aRiarebas mxolod im
SemTxvevaSi, roca igi pirdapiri an uSualoa 80. misi azriT, ar
arsebobs ,,mizezobrivi kavSiris gawyvetis~ cneba. ,,mizezobrivi
kavSiris ,,gawyvetis~ cneba yalbi da safuZvels moklebuli cnebaa. Tu mizezobrivi
kavSiri ukve arsebobda, igi ar SeiZleba CavTvaloT ararsebulad, xolo Tu igi
ararsebobda, arc SeiZleboda gamwydariyo 81. SemTxvevebs, romlebic
mizezobrivi kavSiris ,,gawyvetis~ Teoriis meSveobiT sabuTdeba, TinaTin
wereTeli asabuTebs qmedebis sazogadoebrivi saSiSroebisa da bralis safuZvelze.
4.3.14. obieqturi Seracxva mizezobrivi kavSiris savaraudo ganviTarebis
Sesaxeb Secdomis daSvebis dros.
aris iseTi SemTxvevebi, rodesac mizezobrivi kavSiris ganviTareba
warimarTeba atipiurad da adamianis nebisgan damoukideblad. maSin, rodesac
damnaSaves mizezobriobis ganviTarebis sruliad sxvagvari suraTi hqonda
warmodgenili, zogjer movlenaTa ganviTareba sruliad sxvagvarad moxdeba
60obieqturi da individualuri Seracxva
(Secdoma mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi). adre aseTi atipiuri SemTxvevebi
qmedebis subieqturi Semadgenlobis etapze ganixileboda.
magaliTad, a.-s undoda b.-s mokvla angarebiT, magram srolis Sedegad
miayena mas mxolod iseTi dazianeba, romelic ar iyo sasikvdilo.
saavadmyofosaken mimaval gzaze saswrafo daxmarebis manqanas daejaxa
satvirTo avtomanqana. avtoavariis Sedegad mZRoli da avadmyofi daiRupnen.
daisjeba Tu ara a. damTavrebuli mkvlelobisaTvis.
b.-s sikvdili a.-s obieqturad ar Seeracxeba, miuxedavad mizezobrivi kavSiris
arsebobisa, vinaidan a.-s ara aqvs saswrafo daxmarebis manqanis mimarT
momxdari movlenis Taobaze araviTari batonoba. miuxedavad sakuTari
moqmedebiT sasurveli Sedegis gamowvevisa, Sedegi mas obieqturad ar
Seeracxeba da pasuxismgebloba mxolod ganzraxi mkvlelobis mcdelobisaTvis
daekisreba.82.
adreuli Teoria da sasamarTlo praqtika aseT SemTxvevaSi miiCnevda, rom
qmedebis obieqturi Semadgenloba saxezea, radgan Sedegis obieqturi da am
sakiTxze vemijnebiT pozicias imis Sesaxeb, rom obieqturi Seracxvis kategoria jer
kidev ar iyo aRiarebuli.
winamdebare teqstSi warmodgenili Tvalsazrisis mixedviT, mizezobrivi
kavSiris ganviTarebaSi daSvebuli Secdomis problematika swored obieqturi
Seracxvis TeoriiT unda gadawydes83.
amiT Seracxvis problematika SesaZlebelia mTlianad ganzraxvis etapze iqnes
gadawyvetili.
Secdoma mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi warmoadgens Secdomis erT-erT
saxes. misi arsi mdgomareobs imaSi, rom Sedegi dadga mizezobriobis jaWvis
ara imgvarad ganviTarebiT, rogorc es warmoedgina damnaSaves, aramed
movlenaTa sxvagvarad ganviTarebis Sedegad. aseT Secdomas yovelTvis ara
aqvs mniSvneloba da ar iwvevs cvlilebas sisxlissamarTlebriv SefasebebSi,
61obieqturi da individualuri Seracxva
aramed mxolod maSin, roca adgili hqonda mizezobrivi kavSiris ganviTarebis
procesSi ,,arsebiT gadaxras~ winaswar gansazRvruli
ganviTarebisagan. ,,arsebiTi gadaxra~ niSnavs winaswar gansazRvrulisagan
gansxvavebiT movlenaTa iseT ganviTarebas, romlis damnaSavisaTvis winaswar
ganWvreta, zogadi cxovrebiseuli gamocdilebidan gamomdinare, ar iyo
SesaZlebeli. magaliTad, a.-m b.-s esrola tyvia, b.-s ascda, moxvda benzinis
cisternas, romelic afeTqda da b. daiwva. miuxedavad imisa, rom pirma Secdoma
dauSva mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi, mas obieqturad Seeracxeba Sedegi
da pasuxs agebs damTavrebuli ganzraxi mkvlelobisaTvis, radgan ar momxdara
arsebiTi gadaxra mizezobrivi kavSiris jaWvis ganviTarebaSi 84.
bevri sakiTxi, romelic warmodgenili TvalsazrisiT ganxilul iqna qmedebis
obieqturi Semadgenlobis etapze, rogorc e.w. obieqturi Seracxvis problema, adre
ganixileboda subieqtur sferoSi, rogorc Secdoma mizezobrivi kavSiris
ganviTarebaSi. obieqturi Seracxvis kategoria, romelic Semoaqvs professor
merab turavas vfiqrob, bevr problemas sistemurad ukeTesad asabuTebs.
magaliTad, Tu a-m b daniT daWra, ris Semdegac igi saswrafo samedicino
daxmarebis manqanis avtoavariis Sedegad gzaSi gardaicvala, miuxedavad
mizezobrivi kavSiris arsebobisa, misi atipiurobis gamo, sasikvdilo Sedegi a-s
obieqturad ar Seeracxeba. obieqturi Seracxvis kategoriis uaryofis SemTxvevaSi
damTavrebuli danaSaulisaTvis pasuxismgeblobis sakiTxis gadawyveta unda
moxdes sxva gziT, kerZod, imis mixedviT, iyo Tu ara dazianeba sasikvdilo da
hqonda Tu ara pirs mokvlis ganzraxva.
germanul sisxlis samarTalSi ganviTarebuli e.w. generaluri ganzraxvis Teoria85
ganixileba swored SecdomasTan mimarTebaSi. aqac adgili aqvs Secdomas
mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi, roca piri fiqrobs, rom Sedegs pirveli
moqmedebiT miaRwia, sinamdvileSi ki, igi dadga meore moqmedebis Sedegad.
magaliTad, a.-s egona, rom mowamvliT mokla b., ris Semdegac saxls waukida
62obieqturi da individualuri Seracxva
cecxli. eqspertizam daadgina, rom igi sinamdvileSi daixrCo cecxlis wakidebis
Semdeg gaCenili xanZris dros haeris ukmarisobis Sedegad.
es aris e.w. oraqtiani danaSauli, rodesac b.-s mkvlelobis ganzraxva e.w.
generaluri ganzraxvis TeoriiT meore aqtis damTavrebamde generalurad
agrZelebs moqmedebas. maSasadame, generaluri ganzraxvis TeoriiT, a.
daisjeba b.-s damTavrebuli ganzraxi mkvlelobisaTvis.
iuridiul literaturaSi Camoyalibda meore, gansxvavebuli Sexedulebac,
romelsac bevri mimdevari hyavs. am SexedulebiT, romelic cnobilia e.w.
gancalkevebis TeoriiT, a.-s ganzraxva meore danaSaulebrivi aqtis Cadenis dros
ukve aRar arsebobda, ris gamoc orive moqmedeba unda ganvixiloT cal-calke
gancalkevebulad. saboloo jamSi, piris pasuxismgebloba SeiZleba dadges
ganzraxi mkvlelobis mcdelobisaTvis (pirveli moqmedeba), sicocxlis
gaufrTxileblobiT mospobasTan erTobliobaSi (meore moqmedeba). 86.
zogierTi avtori mxars uWers e.w. erTiani ganzraxvis Teorias, 87, romlis
Tanaxmad, mniSvnelovania is momenti, hqonda Tu ara orive moqmedebis
Cadenis ganzraxva pirs Tavidanve, Tu meore moqmedebis Sesruleba mas
Semdeg gadawyvita, roca pirveli moqmedeba ganaxorciela. orive moqmedebis
erTiani ganzraxviT Sesrulebis dros piri pasuxs agebs damTavrebuli ganzraxi
mkvlelobisaTvis, xolo am moqmedebebis araerTiani ganzraxviT Sesrulebis
SemTxvevaSi, qmedebaTa kvalifikacia xdeba cal-calke – mcdelobisa da
gaufrTxileblobis erTobliobiT.
arsebobs e.w. efeqtis gvian gamowvevis Teoria 88, romlis mixedviTac,
mniSvnelovania, pirveli moqmedeba sasurvel Sedegs gamoiRebda Tu ara,
meore moqmedeba rom ar Sesrulebuliyo, e.i. iyo Tu ara igi Sedegis
gamomwvevi sakmarisi piroba. mxolod im SemTxvevaSi, Tu dadginda, rom
Sedegi aucileblobiT, Tundac droSi ufro gvian dadgeboda, mTliani situacia
Sefasdeba erTianad, rogorc damTavrebuli ganzraxi danaSauli.
63obieqturi da individualuri Seracxva
sabolood unda aRiniSnos, rom gabatonebulia Sexeduleba, romlis Tanaxmad,
Secdoma mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi gamoricxavs dasjadobas
damTavrebuli ganzraxi danaSaulisaTvis mxolod im SemTxvevaSi, roca adgili
aqvs arsebiT gadaxras mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi, rac SefasebiTi
kategoriaa da zogadi cxovrebiseuli gamocdilebidan gamomdinareobs.
4.3.15. Sedegis obieqturi Seracxvis problemebi common law sistemis mixedviT.
warmodgenil paragrafSi ganxiluli iqneba conditio sine qua non-formulisa da
causation in law-moZRvrebis urTierTmimarTebis sakiTxi. miuxedavad imisa, rom
anglo-amerikuli sistemis mixedviT moqmedebasa da Sedegs Soris kavSiris
problematika mizezobriobis farglebSi ganixileba, sagnis bunebidan
gamomdinare, faqtiuri (bunebrivi) kauzaloba pirvel etapze mowmdeba pirobaTa
TeoriiT, xolo meore etapze dgeba normatiuli kriteriumebis gamoyenebis sakiTxi,
romliTac xdeba Sedegis obieqturi Seracxva, maSasadame, pirobaTa Teoria
warmoadgens indikators e.w. samarTlebrivi kauzalobisaTvis. literaturaSi
miTiTebulia adekvaturobis TeoriasTan naTlad gamokveTili msgavsebis Sesaxeb,
romelic, rogorc cnobilia, warmoadgens mizezobriobis gabatonebul Teorias
samoqalaqo samarTalSi da obieqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis
winamorbedia. maSasadame, e.w. ,,samarTlebrivi mizezobrioba~ ufro normatiul
Sefasebas warmoadgens, vidre sabunebismetyvelo kanonzomierebas.
samarTlebrivi mizezobriobis Sesaxeb anglo-amerikul moZRvrebas, romelic
Seracxvis normatiul Teorias warmoadgens, bevri saerTo aqvs germanul sisxlis
samarTalSi ganviTarebul obieqturi Seracxvis moZRvrebasTan. samarTlebrivi
mizezobrioba saxezea maSin, Tu piris qmedeba warmoadgens qmedebis
obieqturi Semadgenlobis ganxorcielebis mniSvnelovan pirobas. SesaZlebelia
problemis iseTi interpretacia, rom aseTi piroba warmoadgens e.w.
relevanturobis TeoriisaTvis damaxasiaTebeli samarTlebrivad mniSvnelovani
pirobebis analogs. Tavisi Sinaarsidan gamomdinare, aseve SesaZlebelia misi
64obieqturi da individualuri Seracxva
interpretacia germanulenovan sisxlis samarTalSi ganviTarebuli e.w.
samarTlebrivad dasaZraxi safrTxis (riskis) Seqmnis an safrTxis realizaciis Teoriis
mixedviT, romelic terminologiurad sxvadasxva avtorebTan gansxvavebuli
sityvebiT aris gamoxatuli. maSasadame, SesaZlebelia e.w. ,,samarTlebrivi
kauzalobis~ Teoria ganxilul iqnes, rogorc germanul sisxlis samarTalSi
gabatonebuli e.w. obieqturi Seracxvis moZRvrebis analogi. Tumca, sakiTxisadmi
aseTi midgoma da paralelebi dogmaturad srulyofilad ar aris damuSavebuli.
anglo-amerikul sasamarTlo praqtikasa da literaturaSi arsebobs magaliTebi,
romlebic SesaZleblobas iZlevian, anglo-amerikul e.w. mniSvnelovani mizezisa
(significant cause) da germanul e.w. obieqturi Seracxvis Teorias (die Lehre von der
objektiven Zurechnung) Soris paralelebi iqnes gavlebuli.
erT-erTi cnobili inglisuri saqmis (White) mixedviT, Svili dedas daalevinebs
mokvlis ganzraxviT sawamlavs. sanam sawamlavi imoqmedebda, dedis sikvdili
dadgeba gulis SeteviT, romelic araviTar kavSirSi ar aris sawamlavis
miRebasTan. igi daisaja ganzrax mkvlelobis mcdelobisaTvis, radgan ar
arsebobda araviTari mniSvnelovani piroba (substantial cause), romelmac Sedegi
gamoiwvia, ris gamoc ar arsebobs e.w. samarTlebrivi mizezobrioba (causation in
law). saboloo Sedegi, marTalia, samarTlebrivad sworia, magram, rogorc
germanuli, ise qarTuli gagebiT, ar arsebobs TviT mizezobrioba contitio sine qua non-
formulis mixedviT (e.w. gawyvetili mizezobrioba). 89 SeiZleba iTqvas, rom Svilis
moqmedeba warmoadgens ara irelevanturs, aramed misi moqmedeba saerTod
ar aris mizezobriv kavSirSi dedis sasikvdilo SedegTan.
Semdegi magaliTi, romlis drosac inglisuri sisxlis samarTlis mixedviT
kauzalobis mniSvnelovani piroba (significant cause) ar aris saxeze, Semdegia:
eqimi cecxlsasroli iaraRiT daWrili pacientisagan samedicino TvalsazrisiT
nebadarTuli moqmedebis farglebSi sisxls aiRebs, romelic mis sikvdils odnav
daaCqarebs. sakiTxs germanuli an aq warmodgenili qarTuli kategoriebiT Tu
65obieqturi da individualuri Seracxva
mivudgebiT, aseT SemTxvevaSi pirs ar Seeracxeba obieqturad damdgari Sedegi,
radgan mas pacientis sicocxlisaTvis ar Seuqmnia samarTlebrivad dasaZraxi
safrTxe an, sxva adreuli TvalsazrisiT, eqimis moqmedeba CaiTvleba
marTlzomierad
Zalze Znelia mniSvnelovani da umniSvnelo mizezis urTierTgamijvna
Tanamizezobriobis dros, roca piris mier Seqmnili piroba Sedegis gamomwvevi
iyo. inglisur samarTalSi am siZnelis maCvenebeli erT-erTi saqmea Hennigan–is
SemTxveva. germanuli dogmatikis kategoriebiT Tu mivudgebiT,
Tanamizezobriobis dros ar xdeba mniSvnelovani-umniSvnelo mizezis dadgena,
aramed Sedegis obieqturi Seracxva gamoiricxeba mxolod Zalze atipiuri
mizezobriobis dros.
aseve inglisurenovan literaturaSic aris ganxiluli normis dacvis miznis Teoria
(causal salience), romelic Cvens mier germanuli sisxlis samarTlis dogmatikis
mixedviT obieqturi Seracxvis moZRvrebis farglebSi iqna warmodgenili. erT-erTi
klasikuri SemTxvevis mixedviT, mZRolma, romelmac daarRvia moZraobis
usafrTxoebis wesebi, rac gamoixata gadaWarbebuli siCqariT moZraobaSi, Cqara
gaiara gza SemTxvevis adgilamde da avtoavariis momentSi windaxedulobis
normis darRvevis gareSe gamoiwvia samarTliT daculi sikeTis dazianeba, romelic
misTvis Tavidan aucilebadi aRmoCnda. am SemTxvevaSic ar arsebobs e.w.
samarTlebrivi mizezobrioba. amiT e.w. samarTlebrivi mizezobrioba moicavs im
SemTxvevasac, romelic germanuli sisxlis samarTlis dogmatikis mixedviT
gamoricxavs Sedegis obieqturi Seracxvis SesaZleblobas ,,normis dacvis miznis
Teoriis~ mixedviT
analogiur SemTxvevas vxvdebiT sxva avtorebTanac: bavSvs iaraRis
daudevrad Senaxvis gamo SesaZlebloba mieca aeRo igi da eTamaSa, ra drosac
xelidan gauvarda da fexze daeca, ramac gamoiwvia sxeulis dazianeba. aqac
uaryofil iqna samarTlebrivi mizezobrioba iaraRis daudevrad Semnaxavi piris
66obieqturi da individualuri Seracxva
mier windaxedulobis normis darRvevasa da damdgar Sedegs Soris. dasabuTeba
moxda safrTxis realizaciis mixedviT: Tu bavSvis xelSi daudevrobiT aRmoCndeba
iaraRi da igi mas fexze daecema, fexis dazianeba ar SeiZleba iyos is riski, ris
gamoc akrZalulia, rom bavSvs ar SeiZleba misce datenili iaraRi.
anglo-amerikuli sisxlis samarTlis mixedviT, aseve mniSvnelovania mizezTa
samarTlebrivi urTierTkavSiris Teoria, romlis mixedviTac, windaxedulobis normis
Sesabamisi alternatiuli moqmedebis drosac Sedegis Tavidan acileba SeuZlebeli
iqneboda. erT-erT SemTxvevaSiDalloway–s saqmeze dadginda, rom erT-erTi piri,
romlis satransporto saSualebas gacveTili saburavebi hqonda, daejaxa bavSvs.
utyuarad ver dadginda, rom iqneboda Tu ara es avtoavaria Tavidan acilebuli,
rom saburavebi wesrigSi yofiliyo. amis gamo mZRoli gamarTlda. es SemTxveva
Seesabameba struqturulad zustad im SemTxvevas, romelic germanul
sasamarTlo praqtikaSi cnobilia e.w. ,,velosipedistis SemTxvevis~ saxelwodebiT.
Common law-sa da germaniis uzenaesi sasamarTlos sasamarTlo praqtika Sedegis
mixedviT am SemTxvevaSic ar gansxvavdeba erTmaneTisagan.
Common law sistemis mixedviT, Sedegis obieqturi SeracxvisaTvis SesaZlebelia,
arsebobdes Sedegis ramdenime piroba. Tanamizezobriobis SemTxvevaSi
analogiurad SeiZleba gadawydes problema germanuli da qarTuli samarTlis
mixedviTac. anglo-amerikuli sistemis mixedviTac, aseT SemTxvevaSi
SesaZlebelia e.w. paraleluri amsrulebloba. Tu piris mier gasrolili tyvia meore pirs
miayenebs sasikvdilo dazianebas, romelic saavadmyofoSi mkurnali eqimis
daudevrobis Sedegad mokvdeba, aseT SemTxvevaSi SesaZlebelia, dadges
rogorc ganzraxi danaSaulis Camdenis, aseve eqimis sisxlissamarTlebrivi
pasuxismgebloba.
alternatiuli mizezobriobis SemTxvevebi Sedegis TvalsazrisiT igivea, rogorc
germanul da qarTul samarTalSi. problemis gadawyvetis gza ki, Common law-s
mixedviT sxvanairia: am SemTxvevaSi, gansxvavebiT germanuli sisxlis
67obieqturi da individualuri Seracxva
samarTlis gabatonebuli Sexedulebisagan, conditio sine qua non-formulis
modificireba ar xdeba. am SemTxvevaSi gadamwyvetia samarTlebrivi da ara
wminda naturalisturi mizezobrioba: moraluri da samarTlebrivi perspeqtividan
(moral and legal perspective) SeuZleblad miiCneva sxvagvari daskvnis gakeTeba.
anglo-amerikuli sisxlis samarTlisaTvis cnobilia SemTxvevebi, rodesac
mizezobriobis ganviTarebis procesSi movlenaTa ganviTarebaSi SeiZleba CaerTos
iseTi garemoeba, romelic TviT damnaSavisagan ar momdinareobs (intervening
causes). am SemTxvevaSi adgili aqvs obieqturi Seracxvis gawyvetas. germanuli
sisxlis samarTlis analogiurad, arsebobs araerTi SemTxveva, ra drosac
sxvadasxva normatiuli argumentaciiT Sedegis Seracxva gamoiricxeba.
literaturaSi gamoyofen sam ZiriTad jgufs, romlebic erTmaneTisagan
gansxvavdebian aseT garemoebaTa wyaros mixedviT. igi SeiZleba
momdinareobdes: 1) bunebis movlenebisgan; 2) mesame pirisagan an 3)
msxverplis moqmedebisagan.
SeiZleba iTqvas, rom anglo-amerikul sisxlis samarTalSi ganviTarebuli e.w.
samarTlebrivi kauzalobis kategoria aris normatiuli, romelic, problemis sabolood
gadawyvetis TvalsazrisiT, obieqturi Seracxvis moZRvrebis analogs
warmoadgens. miuxedavad amisa, im garemoebis gamo, rom am sistemis
mixedviT obieqturi Seracxvis sakiTxi wydeba mizezobriobis farglebSi, problemis
gadaWra ar SeiZleba CaiTvalos damakmayofileblad.
Tavi II. individualuri Seracxvis problema bralis etapze.
1. danaSaulis subieqtis individualuri pasuxismgebloba.
danaSaulis subieqtis sakiTxze qarTul iuridiul literaturaSi Zalian bevri aris
dawerili da naTqvami, danaSaulis subieqti aris is arseba, visac
sisxlissamarTlebivi pasuxismgebloba SeiZleba daekisros. danaSaulis subieqtia
adamiani, ama TuU im arsebis danaSaulis subieqtad aRiareba jer kidev ar
niSnavs, rom is yvela SemTxvevaSi agebs pasuxs, is vinc bralis gareSe
68obieqturi da individualuri Seracxva
moqmedebs pasuxs ar agebs. danaSaulis subieqtma SeiZleba pasuxi ar agos,
magram sisxlissamarTlebrivi umarTloba Caidinos. 90
danaSaulis subieqtma mis mier Cadenili marTlsawinaaRmdego da braleuli
qmedebisaTvis pasuxismgebloba unda agos inividulaurad, mas individualurad
unda SevracxoT mis mier Cadenili marTlsawinaaRmdego da braleuli qmedeba.
Cven gvaqvs sami Tanamedrove principi, imisaTvis, rom adamianma pasuxi agos
sisxlis samarTlis wesiT da daisajos, aucilebelia: 1) Cadenili iyos sisxlis samarTlis
kanoniT aRwerili qmedeba, 2) es qmedeba unda iyos marTlsawinaaRmdego, 3)
qmedeba Cadenili unda iyos adamianis anu moqmedis braliT, am sami niSnis
gareSe ar SeiZleba vilaparakod danaSaulze.91
qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis me-7 muxlis mixedviT, ar SeiZleba sasjelis
dakisreba individualuri bralis dadgenis gareSe (nulla poena sine culpa).92 dRes mTel
civilizebul msoflioSi sisxlis samarTalSi uaryofilia e.w. koleqtiuri bralis principi 93.
2. bralis normatiuli cneba da Teoriebi.
normativizmi bralis fsiqologiuri moZRvrebisagan damoukideblad ar
warmoqmnila, is fsiqologizmis kritikuli gaazrebis uSualo Sedegia, amitom
normativizmi, upirveles yovlisa, fsiqologizmis uaryofaa da es mniSvnelovnad
gansazRvravs am pirveli swavlebis zogad saxesac.94 normatiuli anu SefasebiTi
Teoriis mixedviT, romelic Tanamedrove etapze warmoadgens gabatonebul
moZRvrebas, brali aris mosamarTlis mier piris individualur-samarTlebrivi
gakicxva mis mier Cadenili marTlsawinaaRmdego qmedebisaTvis, anu brali aris
individis gasakicxaoba (da ara piris fsiqiuri damokidebuleba mis mier Cadenili
qmedebisadmi). e.i. brali mxolod maSin arsebobs, roca mosamarTle daadgens
piris braleulobas.95
winaswar gamoZiebaSi braldebis wayeneba aris mxolod varaudi, rom
braldebuls mosamarTle samarTlebrivad gakicxavs.
69obieqturi da individualuri Seracxva
bralis princips, kanonierebis principTan erTad, aqvs konstituciuri rangi. igi
gamomdinareobs samarTlebrivi saxelmwifos principidan. samarTlianoba da
adamianis Rirsebis dacva moiTxovs, rom piri mxolod maSin daisajos, roca
arsebobs misTvis marTlsawinaaRmdego qmedebis indiviadulurad Seracxvis
samarTlebrivi safuZveli. bralis konstituciur rangs saqarTvelos konstituciis
mixedviT aRiarebs laSa-giorgi kutalia96.
dRes moqmedi qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT, brali aris
SefasebiTi, normatiuli kategoria (uaryofilia bralis fsiqologiuri Teoria). amas
adasturebs is garemoeba, rom kodeqsis me-9 Tavi eZRvneba bralis
gamomricxvel da Semamsubuqebel garemoebebs. bralis fsiqologiuri TeoriisaTvis
aseTi garemoebebi ar arsebobs.97
sisxlis samarTalSi arsebobs bralis sami ZiriTadi tradiciuli Teoria, romelsac
emateba meoTxe, jer kidev ganviTarebis procesSi myofi bralis funqcionaluri
Teoria.
bralis fsiqologiuri Teoria germanul sisxlissamarTlebriv literaturaSic
batonobda, vidre es Teoria bralis normatiuli TeoriebiT ar Seicvala, brali sabWour
iuridiul literaturaSi ganixileboda rogorc wminda fsiqologiuri faqtebis kompleqsi
ganzraxvisa da gaufrTxileblobis formiT. wminda fsiqologiuri Teoriis mixedviT,
brali ganmartebulia, rogorc fsiqikuri damokidebuleba qmedebisa da Sedegian
deliqtebSi aseve damdgari Sedegisadmi. dRes es Teoria uaryofilia, radgan
gaufrTxileblobis, gansakuTrebiT daudevrobis, dros aseTi fsiqikuri kavSiri ar
arsebobs da arc SeiZleba arsebobdes.98
normatiul-fsiqologiurma Teoriam bralis cnebaSi Semoitana Sefasebis momenti
da brali gansazRvra, rogorc piris gasakicxi fsiqikuri damokidebuleba qmedebisa
da damdgari Sedegisadmi.99
magaliTad, Tu piri realuri muqariT aiZules, ziani miayenos samarTliT dacul
sikeTes, aseT SemTxvevaSi saxezea misi fsiqikuri damokidebuleba moqmedebisa
70obieqturi da individualuri Seracxva
da damdgari Sedegisadmi. pirs surda, Seesrulebina qmedebis Semadgenlobis
Sesabamisi qmedeba, raTa gamosuliyo safrTxis mdgomareobidan, magram aseTi
SemTxveva gamoricxavs brals.
am magaliTiT naCvenebia, rom brali ara marto fsiqologiur, aramed aseve
SefasebiT, normatiul elements unda Seicavdes. rozenfelds uTqvams sityvebi:
brali aris ara damnaSavis TavSi, aramed Semfaseblebis, kerZod, mosamarTleebis
TavebSi. 100
am Teoriis mixedviT, fsiqikuri damokidebuleba normatiuli elementebis
(magaliTad, Seracxadoba) gverdiT warmoadgens bralis cnebis mxolod erT-erT
elements da ara mis mTlian Sinaarss. es normatiuli elementebi SeiZleba
erTobliobaSi erTi saerTo niSnis qveS Semdegi saxelwodebiT gaerTiandnen:
sxvagvarad moqmedebis moTxovnis SesaZlebloba (froidentali). Sesabamisad, brali
arsebobs maSin, roca pirs hqonda normis Sesabamisi moqmedebis Sesrulebis
SesaZlebloba.
bralis am kompleqsuri Teoriis erT-erT kritikul punqts warmoadgens is, rom
igi Sefasebis obieqtsa da Sefasebas orives erToblivad bralis cnebis qveS
aerTianebs.
wminda normatiuli Teoria brals ganmartavs rogorc gasakicxaobas. am
Teoriis mixedviT, brali aris wminda SefasebiTi, wminda normatiuli kategoria.
fsiqologiuri elementi, romelic bralis fsiqologiuri cnebis Sinaarss amowuravs,
finalistebis mier gadatanil iqna qmedebis Semadgenlobis etapze, ris Sedegadac
brali, romelic aris ara damnaSavis, aramed sxvis, kerZod, Semfaseblis TavSi
gaxda wminda Sefaseba, xolo ganzraxva da gaufrTxilebloba, rogorc Sefasebis
obieqtebi, iqcnen qmedebis Semadgenlobis niSnebad 101.
am Teoriis mixedviT, ganzraxva, iseve rogorc gaufrTxilebloba, aris
mosamarTlis mier piris gakicxvis erT-erTi kriteriumi da ara bralis Sinaarsis
amomwuravi kategoria (fsiqologiuri TeoriiT brali aris ganzraxvisa da
71obieqturi da individualuri Seracxva
gaufrTxileblobis gvareobiTi cneba). ama Tu im qmedebis ganzrax Camdeni ufro
mkacrad ikicxeba, vidre imave qmedebis gaufrTxileblobiT Camdeni. e.i.
ganzraxvis dros bralis xarisxi ufro maRalia, vidre gaufrTxileblobis dros. bralis
xarisxze ki damokidebulia sasjelis simkacre.
qarTuli sisxlis samarTlis mecnierebis warmomadgenlebi (T. wereTeli, v.
mayaSvili da sxv.) akritikebdnen rogorc finalizmsa da bralis wminda normatiul
Teorias, aseve wminda fsiqologiur Teorias. maT, marTalia, uaryves bralis wminda
fsiqologiuri Teoria da bralis cnebaSi Seitanes negatiuri social-eTikuri (moralur-
politikuri) Sefasebis momenti, magram es ar aris mosamarTlis mier gakeTebuli
Sefaseba. maTi gagebiT, brali aris realuri sinamdvilis gamovlenis forma, romelic
mosamarTlis Sefasebisagan damoukideblad arsebobs. TinaTin wereTeli brals
ganmartavda, rogorc piris fsiqikur kavSirs mis mier Cadenil sazogadoebrivad
saSiS qmedebasTan, romelic zneobisa da marTlwesrigis poziciidan gakicxvasa da
gansjas imsaxurebs102.
3. bralis funqcionaluri cneba.
bralis funqcionaluri cneba mecnieruli kritikis sagans warmoadgens, brals
ganmartavs sasjelis funqciidan gamomdinare. magaliTad, aris mcdeloba, rom
bralis cneba Seicvalos ,,individualuri Seracxvis” kategoriiT.
amave Teoriis warmomadgenelia giunTer iakobsi, romelsac ekuTvnis
moZRvreba e.w. sasjelis pozitiuri generaluri prevenciis Sesaxeb. igi brals sasjelis
prevenciuli miznebidan gamomdinare gansazRvravs: braleuli qceva arsebobs
mxolod maSin, roca sasjeli aucilebelia sayovelTao marTlSegnebis
ganmtkicebisaTvis.
klaus roqsinma ufro gasagebad Camoayaliba Tavisi moZRvreba, roca man
bralis cneba ganavrco ,,sanqciis prevenciuli aucileblobis” elementiT da uwoda
mas: brali da pasuxismgebloba. misi azriT, Cadenili umarTlobisaTvis pirma
SeiZleba pasuxi agos mxolod im SemTxvevaSi, Tu man, jer erTi, braleulad
72obieqturi da individualuri Seracxva
imoqmeda da, meore, Tu arsebobs braleuli qcevis dasjadobis prevenciuli
aucilebloba. 103 rogorc aRiniSna, brali aris individualuri da ara koleqtiuri
gasakicxaoba.
4. bralis struqtura
marTlsawinaaRmdego qmedebis Camdeni piris individualuri brali Seicavs
ramdenime normatiul komponents da igi xuT etapad mowmdeba.
fizikuri piris brali arsebobs mxolod im SemTxvevaSi, Tu man
marTlsawinaaRmdego qmedeba Caidina Semdegi pirobebis (kumulaciurad)
arsebobisas:
- bralunarianobis (Seracxadobis) mdgomareobaSi;
- marTlwinaaRmdegobis SegnebiT (viwro gagebiT, roca igi ar uSvebs
Secdomas akrZlvaSi);
- ganzraxi (an gaufrTxilebeli) braliT, romelic warmoadgens
marTlwinaaRmdegobis Segnebis arsebobas farTo gagebiT;
- bralis gamomricxveli romelime (kanonismieri an zekanonuri) sapatiebeli
garemoebis ararsebobis viTarebaSi.
- amasTan, sadavoa sakiTxi imis Sesaxeb, arsebobs Tu ara bralis e.w.
specialuri niSnebi. gabatonebuli SexedulebiT, aseTi ar arsebobs da amitom
qmedebisa da individisaTvis damaxasiaTebeli yvela subieqturi niSani qmedebis
subieqturi Semadgenlobis etapze mowmdeba. Tu gavyvebiT am Sexedulebas, es
niSnebi bralis etapze calke ar unda gamoiyos. am poziciisagan gansxvavebiT,
qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsi aRiarebs bralisaTvis damaxasiaTebeli
personaluri niSnebis arsebobas (ssk-is 25-e muxlis me-5 nawili), ris gamoc
saWiroa bralis struqturaSi am komponentis calke gamoyofa. aseve, arsebobs
Sexeduleba, romelic am niSnebis arsebobas orive – qmedebis subieqturi
Semadgenlobisa da bralis etapze amowmebs.
73obieqturi da individualuri Seracxva
5. individualuri Seracxvis problemebi bralunarianobis da misi gamomricxveli
garemoebebis dros.
dRes moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsis amoqmedebamde saqarTveloSi
ganviTarebuli bralis Sesaxeb fsiqologiuri moZRvreba Seracxadobas fsiqikuri
mdgomareobisa gamo bralis gareT, subieqtisaTvis damaxasiaTebel bralis
aucilebel winapirobad ganixilavda, xolo sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis
asaks miRwevas Seracxadobisagan damoukidebel bralis meore winapirobad
warmoadgenda. dRevandeli qarTuli sisxlis samarTali bralis Sesaxeb normatiuli
moZRvrebiT Seracxadoba-Seuracxaobis problemas, rogorc bralunarianobis
ganmsazRvrel garemoebas, TviT bralis etapze ganixilavs.
marTlsawinaaRmdego qmedebis Cadena damokidebuli ar aris piris
bralunarianobaze. maSasadame, misi Cadena SeuZlia suliT avadmyofsac. sisxlis
samarTalSi piris qmedunarianoba myarad aris gamijnuli misi
bralunarianobisagan. qmedunarianobis dros dgindeba piris unari, SeuZlia Tu ara
ganaxorcielos sxeulebrivi gadaadgileba garesamyaroSi. suliT avadmyofsa da
bavSvsac SeuZlia, iyos qmedunariani, Tu mas Tavis nebelobiT SeuZlia
warmarTos sakuTari sxeulebrivi moZraoba. bralunarianobis dros ki, wydeba
sakiTxi, iyo Tu ara piri normis vargisi adresati, romelsac aqvs nebis Tavisufleba
da Tavis nebaze batonobis unari, romelsac emyareba personaluri gasakicxaoba.
bralunarianobas gansazRvravs piris Seracxadoba, xolo bralis gamomricxveli
garemoebebia: Seuracxaoba, kerZod, asakis gamo (ssk-is muxli 33-e), fsiqikuri
daavadebis gamo (ssk-is 34-e muxli), samarTlebrivi Secdoma (ssk-is 36-e muxli),
moqmedeba boroti ganzraxvisa da, roca qmedebis gaufrTxileblobiT Cadena
dasjadia, individualuri gaufrTxileblobis gareSe (ssk-is 36-e muxlis analogiiT),
brZanebis an gankargulebis Sesruleba (ssk-is 37-e muxli). ssk-is 38-e muxlSi
mocemulia bralis gamomricxveli sapatiebeli zekanonuri garemoebebi. SezRuduli
74obieqturi da individualuri Seracxva
Seracxadoba ki, warmoadgens ara bralis gamomricxvel, aramed mis
Semamsubuqebel garemoebas (ssk-is 35-e muxli).
6. individualuri Seracxvis problema sisxlis samarTalSi.
brali aris mosamarTlis mier piris individualur-samarTlebrivi gakicxva mis mier
Cadenili marTlsawinaaRmdego qmedebisaTvis, anu brali aris individis
gasakicxaoba, rodesac piri anu moqmedi Caidens raime qmedebas es qmedeba
unda iyos Semdegi pirobebis matarebeli: sisxlis samarTlis kanoniT aRwerili
qmedeba, qmedeba unda iyos marTlsawinaaRmdego, qmedeba Cadenili unda
iyos adamianis anu moqmedis braliT, am sami niSnis gareSe ar SeiZleba
vilaparakod danaSaulze. rodesac pirs danaSaulis es sami niSani daumtkicdeba
mas mis mier Cadenili qmedeba individualurad unda SevracxoT Tu mis
qmedebaSi ara iqneba pasuxismgeblobis gamomricxveli romelime garemoeba,
romelsac ganvixilav am garemoebebs qveviT.
6.1 Seuracxaoba.
Seuracxaobis cnebis sabWouri gageba postsabWour iuridiul literaturaSic
agrZelebs Tavis arsebobs, pirebi, romlebsac ar esmiT Tavisi moqmedebis
faqtobrivi mxare an misi socialuri mniSvneloba, ar SeiZleba iyvnen danaSaulis
subieqtebi. 104 Tanamedrove sisxlis samarTalSi sami monaTesave cneba
gamoiyeneba. esenia: Seracxva, Seracxvaunarianoba (Seracxadoba) da
Seracxvauunaroba (Seuracxaoba). Seracxva procesia, moqmedebaa, roca
sasamarTlo mavansa da mavans Tavis marTlsawinaaRmdego namoqmedars, ese
igi sisxlis samarTlebriv umarTlobas bralad Seracxavs da pasuxismgeblobas
daakisrebs, xolo Seracxvaunarianoba da Seracxvauunaroba adamianis
mdgomareobaa.105
dRes moqmedi qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis siaxle, romelic mas
ganasxvavebs winamorbedi kodeqsisagan, gaxlavT is, rom masSi Seuracxaoba
mocemulia gvareobiTi cnebis saxiT. kerZod, ssk-is 33-e da 34-e muxlebidan
75obieqturi da individualuri Seracxva
gamomdinare, igi Tavis TavSi moicavs or SemTxvevas: Seuracxaobas asakis
gamo da Seuracxaobas fsiqikuri mdgomareobis gamo. pirveli maTganis
mixedviT, Seuracxaoba dgindeba pozitiur-samarTlebrivad, xolo meoreTi -
samedicino-fsiqologiur monacemebze dayrdnobiT.
ssk-is 33-e da 34-e muxlebSi Seuracxaoba gansazRvrulia negatiurad.
magaliTad, 33-e muxlis Tanaxmad, marTlsawinaaRmdego qmedeba ar
Seeracxeba bralad imas, visac am qmedebis Cadenamde ar Sesrulebia ToTxmeti
weli. SesaZlebelia igive Sinaarsis pozitiurad formulireba, kerZod,
marTlsawinaaRmdego qmedeba Seeracxeba bralad imas, visac am qmedebis
Cadenamde Seusrulda ToTxmeti weli.
Seuracxaobis sakiTxis gadawyvetis dros mniSvnelovania piris mdgomareoba
qmedebis Cadenis dros, xolo mis fsiqikur mdgomareobas Sedegis dadgomis dros
Seuracxaobis sakiTxis gadasawyvetad mniSvneloba ara aqvs. amis Sesaxeb
Seuracxaobis gansazRvrisas (ssk-is 33-e da 34-e muxlebi) miTiTebulia TviT
kodeqsSi.
qarTuli kodeqsis mixedviT, Tavis mxriv, Seuracxaoba dgindeba or: inteleqtualur
da emocionalur momentze dayrdnobiT. kanonmdebeli mniSvnelobas aniWebs im
moments, rom piri Seuracxadia ara marto maSin, roca igi marTlsawinaaRmdego
qmedebis Cadenis dros inteleqtualurad sworad ar iyo Camoyalibebuli, kerZod,
fsiqikuri mdgomareobidan gamomdinare, ar SeeZlo gaecnobierebina Tavisi
qmedebis faqtobrivi xasiaTi an marTlwinaaRmdegoba, aramed maSinac, roca ar
SeeZlo exelmZRvanela misTvis. arsebobs iseTi fsiqikuri daavadebebi, romlebic
avadmyofis inteleqts ar xelyofen, magram piris unars, imoqmedos inteleqtis
Sesabamisad, srulad arRveven. amis gamo, dRes Seuracxaobis sakiTxis
gadawyvetis dros yuradRebas aqceven orive moments, rogorc inteleqtualurs,
aseve emocionalurs (anu voluntatiurs). Tu am oridan piris erTi unari mainc iqna
darRveuli, aseT SemTxvevaSi mas qmedeba individualurad ar Seeracxeba.
76obieqturi da individualuri Seracxva
6.2 Seuracxaoba asakis gamo.
ssk-is 33-e muxlis Tanaxmad, 14 wlis asakamde pirs bralad ar Seeracxeba mis
mier Cadenili marTlsawinaaRmdego qmedeba.106 e.i. dRes moqmedi kodeqsiT,
piri bralunariani xdeba 14 wlis asakidan da, Sesabamisad, sisxlissamarTlebrivi
pasuxismgebloba nebismieri danaSaulisaTvis, rogorc wesi, dgeba am droidan.
am wesidan kanonmdebelma gamonaklisi daadgina 2007 wlis 23 maisis
saqarTvelos kanoniT, romelic jer ar amoqmedebula. am axali kanoniT cvlileba
Sevida ssk-is 33-e muxlSi da zogierTi danaSaulisaTvis Semcirdeba
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis asaki 12 wlamde. aseT qmedebaTa
CamonaTvali mocemulia TviT 33-e muxlSi. kerZod, esenia: 108-e (ganzrax
mkvleloba), 109-e (ganzrax mkvleloba damamZimebel garemoebaSi), 117-e
(janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba), 137-e (gaupatiureba), 178-e (Zarcva,
garda pirveli nawilisa), 179-e (yaCaRoba) da 2381 (21 wlis asaks miuRweveli an
nasamarTlobis mqone an/da narkotikebis moxmarebisaTvis
administraciulsaxdeldadebuli piris mier civi iaraRis tareba) muxlebi.
saqarTveloSi Seracxadobis asakis aseTi Semcireba uaryofiTi movlenaa da
iwvevs kritikas. Tu gadavxedavT ucxoeTis kanonmdeblobas e.w. ,,iuvenaluri
iusticiis” sferoSi, vnaxavT, rom sazRvargareTis zogierT qveyanaSi
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis asaki ufro dabalia da igi 7-8 wlis
asakidanac ki iwyeba (Sdr. arasrulwlovanTa danaSaulis administracia
(saqarTvelos kanonmdebloba da saerTaSoriso samarTlebrivi meqanizmebi),
gamocemulia gaeros bavSvTa fondis (UNICEF) mier, 2004, gv. 7-28 da 196),
magram gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom saqarTvelosagan gansxvavebiT
am qveynebSi arsebobs ,,iuvenaluri iusticiis” kargad ganviTarebuli sistema.
miuxedavad pasuxismgeblobis dabali asakisa, umetes SemTxvevaSi
77obieqturi da individualuri Seracxva
e.w. ,,bavSvTa saqmeebis mosmenis” progresuli sistema 17 wlamde bavSvebs
saSualebas aZlevs, Tavi aaridon marTlmsajulebis formalur sistemasTan kontaqts.
,,bavSvTa saqmeebis mosmenis” sistemis mizania, arasrulwlovanTa mimarT
upiratesad iseTi zomebis gamoyeneba, rac ar aris dakavSirebuli Tavisuflebis
aRkveTasTan. aseve, sxva srulwlovanebTan SedarebiT specialuri prevenciuli
wesebia dadgenili 21 wlamde danaSaulis Camdeni mozardebis mimarT.
magaliTad, germaniaSi, iseve rogorc saqarTveloSi, bavSvi iTvleba
braluunarod 14 wlis asakamde 14-dan 17 wlis CaTvliT arasrulwlovani ki,
arasrulwlovanTa marTlmsajulebis Sesaxeb specialuri kanonis mixedviT, SeiZleba
iyos arabralunariani zneobrivi an sulieri moumwifeblobisa gamo.
dRes moqmedi qarTuli kanonmdeblobiT (ssk-is me-80 muxli), piri
arasrulwlovania, Tu man danaSauli Caidina 14-dan 18 wlamde asakSi.
arasrulwovani piri, rogorc wesi, aris Seracxadi. calkeul SemTxvevebSi unda
Semowmdes misi SezRuduli Seracxadobis mdgomareoba, romelic
srulwlovnisagan gansxvavebiT arasrulwlovnisaTvis SeiZleba gaxdes
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebis safuZveli (ssk-is 35-e
muxlis me-3 nawili). SezRuduli Seracxadoba - es is SemTxvevaa, roca
arasrulwlovans ar SeuZlia srulad gaacnobieros Tavisi qmedebis faqtobrivi xasiaTi
an marTlwinaaRmdegoba, anda uxelmZRvanelos mas.107
aqedan gamomdinare, SeiZleba visaubroT arasrulwlovnis e.w. SezRudul
bralunarianobaze, rogorc pasuxismgeblobis SesaZlebel gamomricxvel
garemoebaze (ssk-is 35-e muxlis me-3 nawili). 108
im arasrulwlovnis mimarT, romelmac pirvelad Caidina naklebad mZime
danaSauli, sasjelis nacvlad, SeiZleba gamoyenebul iqnes aRmzrdelobiTi
zemoqmedebis iZulebiTi RonisZieba (ssk-is 90-e-97-e muxlebi).
78obieqturi da individualuri Seracxva
qarTuli kanonmdeblobiT, 14 wlamde piri ar SeiZleba daisajos im
SemTxvevaSic ki, roca misi fsiqikuri ganviTarebis done realurad 15 an meti wlis
asakisas Seesabameba.
sayuradReboa is garemoeba, rom, miuxedavad imisa, rom
marTlsawinaaRmdego qmedebis Cadenis dros asakobrivi moumwifebloba, iseve,
rogorc fsiqikuri daavadeba, Seuracxaobis ganmsazRvreli garemoebaa, romelic
brals gamoricxavs, bavSvis, (iseve, rogorc qmedebis Cadenis dros fsiqikurad
davadebulis), mimarT, ganxorcielebuli sisxlissamarTlebrivi devna sasamarTloSi
ar mTavrdeba gamamarTlebeli ganaCeniT, Tu es garemoeba sasamarTlo
ganxilvis dros gamovlinda (saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 504-
e muxli). aseT SemTxvevaSi gamarTleba bavSvis mier arasworad iqneboda
gagebuli, rogorc mis mier Cadenili qmedebis mowoneba. amitom, literaturaSi
miuTiTeben bavSvis asakis ,,ormag bunebaze”, romelsac materialur da
saproceso samarTalSi gansxvavebuli Sedegebi mohyveba rac Seexeba winaswari
gamoZiebis etaps, sisxlissamarTlebrivi devna ar unda daiwyos, xolo dawyebuli
unda Sewydes, Tu pirs ar miuRwevia im asakisaTvis, romlidanac dgeba
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba.
6.3. Seuracxaoba fsiqikuri daavadebis gamo
ssk-is 34-e muxlis Tanaxmad, marTlsawinaaRmdego qmedebis Camden
fsiqikurad daavadebul pirs, visac am qmedebis Cadenis dros ar SeeZlo
gaecnobierebina Tavisi qmedebis faqtobrivi xasiaTi an marTlwinaaRmdegobis
Sinaarsi, anda SeeZlo gaecnobierebina, magram ar hqonda sxvagvarad
moqmedebis unari, ar Seeracxeba bralad mis mier Cadenili
marTlsawinaaRmdego qmedeba.
Seuracxaobis mizezi SeiZleba iyos: qronikuli fsiqikuri avadmyofoba, fsiqikuri
mdgomareobis droebiTi moSliloba, Wkuasustoba an sxva fsiqikuri daavadeba.
79obieqturi da individualuri Seracxva
kanoni fsiqikur Seuracxaobas ukavSirebs or winapirobas: Tavdapirvelad,
empiriulad unda dadgindes, rom saxezea fsiqikuri avadmyofobis momenti
(Seuracxaobis biologiur-fsiqologiuri komponenti). amis Semdeg samarTlebriv-
SefasebiTi meTodiT unda dadgindes, rom pirs Tavisi fsiqikuri mdgomareobis
gamo ar hqonda sxvagvarad moqmedebis unari (Seuracxaobis fsiqologiur-
normatiuli komponenti).
marTlsawinaaRmdego qmedebis Cadenis dros Seuracxad mdgomareobaSi
myofi piris mimarT ar gamoiyeneba sasjeli, radgan misi qmedeba ar aris braleuli.
bralis gareSe ki ar arsebobs sasjeli. 2007 wlis 3 ivlisis saqarTvelos kanonis
amoqmedebamde arsebobda sasamarTlos mier gamosayenebel sanqciaTa
orkvaliani sistema: sasjeli danaSaulisaTvis, xolo samedicino xasiaTis iZulebiTi
RonisZieba fsiqikurad daavadebuli piris mier marTlsawinaaRmdego qmedebis
CadenisaTvis.
qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsic agebuli iyo sanqciaTa orkvalian
sistemaze, vidre ar amoqmedda 2007 wlis 3 ivlisis kanoni. aRniSnuli cvlilebiT,
gauqmebul iqna aseTi orkvaliani sistema, ris Sedegadac sisxlis samarTlis
kodeqsidan amoRebul iqna socialuri dacvis sisxlissamarTlebrivi samedicino
xasiaTis iZulebiTi RonisZiebebi. am mizniT, sisxlis samarTlis kodeqsidan
mTlianad iqna amoRebuli me-18 Tavi (,,samedicino xasiaTis iZulebiTi
RonisZieba”), iseve rogorc misi gamoyenebis wesi, romelic mocemuli iyo sisxlis
samarTlis saproceso kodeqsSi (64-e Tavi). marTalia, fsiqikurad daavadebuli
pirebis mier marTlsawinaaRmdego qmedebis Cadenis SemTxvevaSi maT mimarT
kvlavac iqneba gamoyenebuli samedicino xasiaTis socialuri dacvis iZulebiTi
RonisZiebebi, magram ara sisxlis samarTlis procesis farglebSi.
ssk-is 34-e muxli uTiTebs fsiqikuri mdgomareobiT ganpirobebul Seuracxaobis
gamomwvev oTx faqtors: qronikuli fsiqikuri avadmyofoba, fsiqikis droebiTi
aSliloba, Wkuasustoba an sxva fsiqikuri daavadeba.
80obieqturi da individualuri Seracxva
am faqtorebSi moiazreben aseve fsiqikis iseT gadaRlas, simTvrales, afeqts an
sxva iseT mdgomareobas, romelic ganapirobebs fsiqikis iseT Seryevas, romelic
eqspertizis daskvniT fasdeba Seuracxad mdgomareobad. es garemoebebi
SeiZleba erT SemTxvevaSi warmoadgendnen bralis gamomricxveli Seuracxaobis,
xolo sxva SemTxvevaSi - bralis Semamsubuqebel SezRuduli Seracxadobis
mdgomareobas. magaliTad, paTologiuri afeqti iwvevs Seuracxaobas da
gamoricxavs brals, xolo fiziologiuri afeqti warmoadgens SezRuduli Seracxadobis
mdgomareobas da amcirebs bralis xarisxs.
6.4 SezRuduli Seracxadoba
ssk-is 35-e muxlis mixedviT, SezRuduli Seracxadoba aris pasuxismgeblobis
Semamsubuqebeli da ara misi gamomricxveli garemoeba.
SezRuduli Seracxadoba gvaqvs im SemTxvevaSi, roca pirs fsiqiuri daavadebis
gamo ar SeeZlo, srulad gaecnobierebina da ekontrolebina Tavisi qmedebis
faqtobrivi mxare an marTlsawinaaRmdego xasiaTi.
SezRuduli Seracxadobisas srulwlovani pasuxismgeb-lobisagan ar Tavisufldeba,
xolo misi mdgomareoba gaiTvaliswineba mxolod danaSaulis kvalifikaciisas an
sasjelis daniSvnisas, xolo arasrulwlovani SeiZleba gaTavisufldes
pasuxismgeblobisagan.
amrigad, sisxlis samarTlis kanoni sasamarTlos avaldebulebs SezRuduli
Seracxadoba gaiTvaliswinos sasjelis daniSvnis dros, e.i. moqmedebs e.w. sasjelis
savaldebulo Semcirebis principi da ara e.w. sasjelis SesaZlo Semcirebis principi,
arasrulwlovnis mimarT ki, dadgenilia sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan
gaTavisuflebis SesaZlebloba, e.i. moqmedebs e.w. pasuxismgeblobis SesaZlo
gamoricxvis principi.
6.5 Actio libera in causa.
81obieqturi da individualuri Seracxva
rogorc wesi, aucilebelia, marTlsawinaaRmdego qmedebis Cadenis momentSi
misi Camdeni piri imyofebodes Seracxad mdgomareobaSi, rom qmedeba
CaiTvalos braleulad, maSasadame danaSaulad (ssk-is 34-e muxlis 1-li nawili).
simTvraleSi Cadenili danaSaulebisaTvis Camoyalibda sisxlis samarTlis
dogmatika da sasamarTlo praqtika: ,,Actio libera in causa sed non libera in actu”
(,,qmedeba, romelic mxolod Tavis sawyisSi, magram ara misi ganxorcielebis dros
aris Tavisufali”). igi asabuTebs bralunarianobas im gamonaklis SemTxvevaSi,
roca piri simTvralis gamo qmedebis Cadenis dros, marTalia, imyofeba Seuracxad
mdgomareobaSi, magram misi winare Seracxadi mdgomareoba, ra drosac man
Tavi Caiyena Seuracxaobis viTarebaSi, ganapirobebs mis braleulad miCnevas.
magaliTad, vinc Segnebulad Tavs Caiyenebs simTvralis mdgomareobaSi, rac
ganapirobebs mis Seuracxaobas, raTa am mdgomareobaSi Caidinos mezoblis
mkvleloba, Cadis ganzrax braleul qmedebas – mkvlelobas. dasjadobisaTvis ar
aris xelisSemSleli is garemoeba, rom igi qmedebis Cadenis dros Seuracxadi,
maSasadame, arabralunariani iyo. pasuxismgeblobis dasabuTeba xdeba imiT,
rom man simTvralis mdgomareobamde, ris gamoc igi gaxda Seuracxadi,
braleulad misi mezoblis sikvdilisaTvis Seqmna piroba, romelic mizezobriv
kavSirSia damdgar SedegTan (ganzraxi actio libera in causa).
aseve, vinc restoranSi daTvreba, roca mas misi adreuli gamocdilebiT SeuZlia
gaiTvaliswinos, rom simTvraleSi iCxubebs da adamians moklavs an daazianebs,
dalevis procesSi gaufrTxileblobiT qmnis pirobas mogvianebiT a.-s mimarT
miyenebuli sicocxlis mospobis an janmrTelobis mZime dazianebisaTvis
(gaufrTxilebeli actio libera in causa).
maSasadame, sisxlissamarTlebrivi TvalsazrisiT, braleulad moqmedebs is piri,
romelmac, marTalia, Seuracxad mdgomareobaSi Caidina marTlsawinaaRmdego
qmedeba, magram mis winare Seracxad mdgomareobaSi ganzrax an
82obieqturi da individualuri Seracxva
gaufrTxileblobiT Seqmna piroba, romelmac marTlsawinaaRmdego Sedegi
gamoiwvia.
simTvralis problemasTan dakavSirebiT arsebobs Seracxadobis
dasabuTebisadmi ori ZiriTadi midgoma:
bralunarianobis sagamonakliso Teoria, romlis mixedviTac, rogorc gamonaklisi,
brali da qmedeba SeiZleba erTdroulad ar iyos warmodgenili. es wesi unda
CaiTvalos CveulebiTi samarTlis dauwerel normad, romelic, rogorc Seracxadobis
dasabuTebis sagamonakliso SemTxveva, samosamarTleo samarTalSic unda
iqnes aRiarebuli.
sakiTxisadmi aseTi midgoma ewinaaRmdegeba sisxlis samarTlis sagarantio
funqcias da warmoadgens normis contra legem (ssk-is 34-e muxlis 1-li nawilis
sityvasityviTi mniSvnelobis sawinaaRmdego) interpretacias braldebulis
(gansasjelis) sazianod, ris gamoc ar imsaxurebs mxardaWeras. piris sazianod
normis sawinaaRmdego aseTi interpretacia xelyofs kanonierebis princips.
bralunarianobis winare etapze gadatanis Teoria, romlis mixedviTac, piri,
romelic simTvralis mdgomareobaSi iyenebs Tavs, qmedebas, romelic mizezobriv
kavSirSia SedegTan, nawilobriv ukve axorcielebs Seracxadobis mdgomareobaSi.
maSasadame, mizezobrivi kavSiris moqmedebaSi moyvana xdeba jer kidev
Seracxad mdgomareobaSi, miuxedavad imisa, rom uSualod qmedebis
SemadgenlobiT gaTvaliswinebul qmedebas piri Seuracxaobis mdgomareobis
dadgomis Semdeg axorcielebs. sisxlissamarTlebrivi dasjadobis dasabuTeba
efuZneba im aqts, romliTac pirma Tavi Caiyena defeqtis mdgomareobaSi, raTa
Seuracxaobis mdgomareobaSi danaSauli Caedina. piris actio praecedens (defeqtis
mdgomareobis Seqmna) warmoadgens mcdelobis stadias. zogierTi am situacias
miiCnevs e.w. SualobiT amsruleblobad im dasabuTebiT, rom piri sakuTar Tavs
aqcevs braluunaro mdgomareobaSi myof iaraRad. gaufrTxileblobis dros
windaxedulobis normiT akrZaluli qmedebis Cadena gamoixateba simTvralis
83obieqturi da individualuri Seracxva
mdgomareobaSi Tavis CayenebaSi, romelic mizezobriv kavSirSia damdgar
SedegTan, romelic pirs obieqturad Seeracxeba.
qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT, piris bralunarianoba simTvraliT gamowveuli
Seuracxaobis mdgomareobaSi Semadgenlobis Sesabamisi qmedebis
ganxorcielebisaTvis, vfiqrob, unda dasabuTdes swored am Teoriis mixedviT.
7. individualuri Seracxvis dros bralis gamomricxveli sapatiebeli garemoebebi.
bralunarianobis gamomricxveli garemoebisagan gansxvavebiT, romlis drosac
Seuracxaobis gamo piris braleuli gakicxva saerTod ar xdeba, bralis
gamomricxveli sapatiebeli garemoebani warmoadgenen iseT mdgomareobas,
romlis drosac pirs, gansakuTrebuli individualuri mdgomareobis gamo, ra
viTarebaSic mis mier Cadenili iqna esa Tu is marTlsawinaaRmdego qmedeba,
samarTlebrivi sikeTis dazianeba an ganadgureba mxolod epatieba (mieteveba).
amdenad, bralis gamomricxvel garemoebebSi unda ganvasxvavoT:
bralunarianobis gamomricxveli da bralis gamomricxveli sapatiebeli garemoebani.
Tu romeli garemoeba miekuTvneba TiToeul maTgans.
bralis gamomricxveli sapatiebeli garemoebani SeiZleba iyos dawerili
(Secdoma akrZalvaSi, anu marTlwinaaRmdegobis Segnebis ararseboba viwro
gagebiT, ssk-is 36-e muxli; brZanebis an gankargulebis Sesruleba, ssk-is 37-e
muxli) an dauwereli (Secdoma marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel faqtobriv
garemoebebze, anu marTlwinaaRmdegobis Segnebis ararseboba farTo gagebiT,
ssk-is 36-e muxlis analogiiT; tragikuli kolizia, ssk-is 38-e muxlis zogadi
formulirebis gamoyenebiT).
7.1 Secdoma akrZalvaSi.
akrZalvaSi Secdoma warmoadgens marTlwinaaRmdegobis Segnebis problemas
viwro gagebiT. ssk-is 36-e muxlis mixedviT, samarTlebrivi Secdoma niSnavs
imas, rom pirma Caidina marTlsawinaaRmdego qmedeba, magram mas ar
hqonda marTlwinaaRmdegobis Segneba (viwro gagebiT), anu dauSva akrZalvaSi
84obieqturi da individualuri Seracxva
Secdoma. marTlwinaaRmdegobis Segnebis ararseboba, garkveuli pirobebis
arsebobisas, ganzraxvis an, saerTod, bralis gamomricxveli garemoeba SeiZleba
iyos.
sisxlis samarTlis normebi iyofa or nawilad: klasikuri da damatebiTi sisxlis
samarTlis normebi. pirveli maTgani warmoadgenen iseT klasikur deliqtebs,
rogoricaa: mkvleloba, qurdoba, yaCaRoba da a.S., romelTa Cadena imavdroulad
kulturis normebs ewinaaRmdegeba. normaTa meore jgufi ki, aerTianebs yvela im
danaSaulis Semadgenlobas, romelsac blanketuri Sinaarsi aqvs. am
SemadgenlobebTan mimarTebaSi xSirad saWiroa specialuri codna-ganaTleba,
rom normis SinaarsSi Cawvde. aseTi normebis darRveviT imavdroulad ar irRveva
kulturis normebi. akrZalvaSi Secdoma normaTa swored am meore jgufTan
mimarTebaSi aris samarTlebrivi mniSvnelobis mqone, xolo klasikur deliqtebTan
mimarTebaSi irelevanturia.
Tu pirma ar icis, rom misi qmedeba akrZalulia, e.i. ara aqvs
marTlwinaaRmdegobis Segneba, ar daisjeba mxolod maSin, roca Secdoma
misatevebelia.
Secdoma misatevebelia maSin, Tu pirma ar icoda da arc SeiZleboda scodnoda,
rom sCadioda marTlsawinaaRmdego qmedebas.
Tu Secdoma ar aris misatevebeli, piri daisjeba gaufrTxileblobisaTvis, Tu mis mier
Cadenili qmedebis gaufrTxileblad Cadena dasjadia.
ssk-is 36-e muxli exeba mxolod samarTlebriv (iuridiul) Secdomas da ara
faqtobriv Secdomas. faqtobrivi Secdomis sakiTxebi ganixileba qmedebis
Semadgenlobis etapze ssk-is me-9 (,,ganzraxi danaSauli”) da me-10
(,,gaufrTxileblobiTi danaSauli”) muxlebis farglebSi.
ganmeorebis mizniT, didaqtikuri TvalsazrisiT, moviyvan Secdomis Sesaxeb
ramdenime kazuss, romelic scildeba ssk-is 36-e muxlis farglebs:
85obieqturi da individualuri Seracxva
monadires hgonia, rom klavs daTvs, sinamdvileSi sibneleSi tyvia esrola
adamians da mokla – Cadenili qme-deba SeiZleba dakvalificirdes, rogorc sicocxlis
mospoba gaufrTxileblobiT (ssk-is 116-e muxlis 1-li nawili) an, saerTod,
gamoiricxos qmedebis Semadgenloba (ssk-is me-9 da me-10 muxlidan
gamomdinare, faqtobrivi Secdoma).
Secdoma mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi – a.-m Cxubis dros, SurisZiebis
niadagze b.-s esrola tyvia, romelic b.-s ascda, moxvda benzinis cisternas da
afeTqda, ris Sedegadac b. daiwva. miuxedavad imisa, rom pirma Secdoma
dauSva mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi, Cadenilia ganzraxi mkvleloba (ssk-is
108-e muxli), radgan mizezobrivi kavSiris ganviTarebaSi gadaxra umniSvneloa.
Secdoma, romelic gamoixata obieqtis mimarT miznis acdenaSi – a.-m
angarebis motiviT mokvlis ganzraxviT esrola b.-s. tyvia moxvda c.-s. b.-s mimarT
iqneba ganzraxi mkvlelobis mcdeloba angarebiT (ssk-is me-19, 109-e muxlis me-
3 nawilis ,,g” qvepunqti), xolo c.-s mimarT - sicocxlis mospoba gaufrTxileblobiT
(ssk-is 116-e muxlis 1-li nawili).
pirovnebaSi (obieqtSi) Secdoma samarTlebrivad irelevantulia. magaliTad, a.-
s prokurori SeeSala mis ZmaSi, esrola da mokla igi prokuroris samsaxurebriv
saqmianobasTan dakavSirebiT, im dros, roca Zma marto ijda manqanaSi. es aris
damTavrebuli ganzraxi mkvleloba damamZimebel garemoebaSi (ssk-is 109-e
muxlis 1-li nawilis ,,a” qvepunqti).
yvela es magaliTi exeboda qmedebis Semadgenlobis Secdomebs.
bralis etapze mniSvnelovani, ssk-is 36-e muxliT gaTvaliswinebuli samarTlebrivi
(iuridiuli) Secdomis magaliTia:
a.-m daarRvia blanketur normaSi mocemuli qcevis wesi, risTvisac dawesebulia
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba, Tavi ki imiT imarTla, rom ar icoda
blanketuri normis Sinaarsi. es Secdoma SeiZleba misatevebeli iyos, vinaidan pirs
SeiZleba ar scodnoda savaluto operaciis wesebi, Sromis dacvis wesebi,
86obieqturi da individualuri Seracxva
samuSaos warmoebis usafrTxoebis wesebi da a.S. swored misatevebeli
Secdomaa bralis gamomricxveli garemoeba, vinaidan mocemul konkretul
SemTxvevaSi pirs ar hqonda da arc SeiZleboda hqonoda marTlwinaaRmdegobis
Segneba.
bralis principze agebuli sisxlis samarTali brmad ar awesebs sisxlissamarTlebriv
pasuxismgeblobas principiT: ,,kanonis arcodna ar aTavisuflebs pirs
pasuxismgeblobisagan”, aramed sasjelis dakisrebis dros marTlsawinaaRmdego
qmedebis bralad Seracxvis erT-erT ZiriTad momentad marTlwinaaRmdegobis
Segnebis arsebobis dadgenas miiCnevs.
narkotikul saSualebasa da fsiqotropul nivTierebasTan mimarTebaSi zogjer
mniSvneloba aqvs marTlwinaaRmdegobis Segnebis arsebobis dadgenas,
winaaRmdeg SemTxvevaSi narkotikuli danaSaulisaTvis ganzraxi bralis dadgena
SeuZlebelia, rac gamoricxavs am danaSaulis arsebobas.
magaliTi a., romelic sazRvargareT cxovrobda ramdenime wlis ganmavlobaSi,
daakaves Tbilisis aeroportSi, vinaidan mas CanTaSi aRmoaCnda fsiqotropuli
nivTiereba, romelic sazRvargareT SeiZina legalurad da ar icoda, rom saqarTvelos
kanonmdeblobiT am nivTierebis SeZena, Senaxva, gadazidva danaSauls
warmoadgenda. aseT SemTxvevaSi, vinaidan pirs ara aqvs
marTlwinaaRmdegobis Segneba, igi ar unda daisajos narkotikuli danaSaulisaTvis.
mtkicebis tvirTi gadadis braldebis mxareze, xolo braldebulis (gansasjelis) mimarT
moqmedebs yvela eWvis mis sasargeblod gadawyvetis (in dubio pro reo) principi.109
arsebobs akrZalvaSi Secdomis ori saxe: akrZalvaSi pirdapiri Secdoma da
akrZalvaSi arapirdapiri Secdoma.
Cvens mier moyvanili kazusi warmoadgens akrZalvaSi pirdapiri Secdomis
magaliTs. es is SemTxvevebia, roca piri fiqrobs, rom ar arsebobs iseTi norma,
romelic mis qmedebas krZalavs. maSasadame, ara aqvs imis Segneba, rom
Cadis umarTlobas.
87obieqturi da individualuri Seracxva
akrZalvaSi arapirdapiri Secdomis dros pirma icis, rom Tavisi qmedebiT
axorcielebs sisxlis samarTlis kodeqsis kerZo nawilis qmedebis ama Tu im
Semadgenlobas, magram SecdomiT fiqrobs, rom misi es qmedeba
marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli ama Tu im garemoebiT aris gamarTlebuli.
magaliTad, pirs hgonia, rom mkvleloba msxverplis TxovniT warmoadgens
marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel garemoebas, sinamdvileSi ki, igi
warmoadgens mkvlelobis privilegiuri SemadgenlobiT pasuxismgeblobis
Semamsubuqebel garemoebas (ssk-is 110-e muxli).
akrZalvaSi rogorc pirdapiri, aseve arapirdapiri Secdomis dros gamoiyeneba
ssk-is 36-e muxliT dadgenili wesi.
7.2. moCvenebiTi mogerieba borotiGganzraxva.
ganzraxvis brali warmoadgens marTlwinaaRmdegobis Segnebis problemas
farTo gagebiT.
rogorc qmedebis subieqturi Semadgenlobis etapze aRiniSna, sisxlis samarTlis
kodeqsis me-9 muxlis mixedviT, ganzraxva aris samkomponentiani. e.i.
ganzraxva aris:
codna (faqtobrivi garemoebebis);
nebeloba (gamoxatuli survilSi, Sedegis dadgomis gardauvalobis Segnebasa an
Segnebulad daSvebaSi);
ganzraxvis brali - marTlwinaaRmdegobis Segneba farTo gagebiT
(marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoebebis faqtobrivi mxaris codna).
bralis etapze swored ganzraxvis es mesame komponentia mniSvnelovani.
ganzraxvas, (iseve rogorc gaufrTxileblobas), aqvs ormagi funqcia: qmedebis
Semadgenlobis etapze ganzraxva dgindeba mxolod pozitiurad, (anu araboroti
ganzraxvis saxiT). es imas niSnavs, rom dgindeba mxolod faqtobrivi
garemoebebisadmi piris damokidebuleba. aseTi ganzraxva arsebobs aucilebeli
88obieqturi da individualuri Seracxva
mogeriebis drosac, vinaidan am dros pirs aqvs faqtobrivi garemoebebis codna da
Tavdacvis an sxvisi gadarCenis mizniT samarTlebrivi sikeTis dazianebis an
ganadgurebis nebeloba. bralis etapze ki, boroti ganzraxvis saxiT dgindeba
ganzraxvis mesame komponenti, anu marTlwinaaRmdegobis Segneba farTo
gagebiT. es imas niSnavs, rom qmedebis Semadgenlobis araboroti ganzraxva
bralis etapze mxolod maSin iqceva e.w. borot ganzraxvad (dolus malus), roca
pirovnebas sworad aqvs Segnebuli, rom is ar moqmedebs marTlwinaaRmdegobis
gamomricxveli erT-erTi garemoebis viTarebaSi. Tu piri Secdomas uSvebs,
magaliTad, aucilebeli mogeriebis viTarebasTan dakavSirebiT da hgonia, rom
masze ganxorcielebuli Tavdasxma aris realuri, sinamdvileSi ki, aseTs adgili ara
aqvs (e.w. moCvenebiTi mogerieba), am SemTxvevaSi bralis etapze ganzraxvis
mesame komponentis gamoricxviT gamoiricxeba e.w. boroti ganzraxva (dolus
malus) da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis sakiTxi gadawydeba bralis
gamomricxveli e.w. akrZalvaSi samarTlebrivi Secdomis analogiiT, ssk-is 36-e
muxlis safuZvelze.
maSasadame, marTlwinaaRmdegobis Segnebis ararseboba farTo gagebiT,
romelic gamomdinareobs ssk-is me-9 muxlidan da ssk-is 36-e muxlSi mocemuli
wminda samarTlebrivi Secdoma (e.w. akrZalvaSi Secdoma) bralis ori
damoukidebeli problemaa, romlebic mxolod samarTlebrivi Sedegis TvalsazrisiT
arian erTmaneTis msgavsi.
Tu ssk-is me-9 muxliT gaTvaliswinebuli marTlwinaaRmdegobis Segneba farTo
gagebiT ar arsebobs, (e. i. pirs hgonia, rom misi qmedeba marTlzomieria), boroti
ganzraxva gamoiricxeba. Tu marTlwinaaRmdegobis Segnebis ararseboba
Tavidan aucilebadi iyo, an es qmedeba mxolod ganzrax Cadenili isjeba, maSin
arc gaufrTxilebloba gveqneba, xolo im SemTxvevaSi, roca misi Tavidan acileba
SeiZleboda, piri SeiZleba daisajos mxolod gaufrTxileblobisaTvis, Tu am qmedebis
gaufrTxileblobiT Cadena sisxlis samarTlis kodeqsiT dasjadia.
89obieqturi da individualuri Seracxva
moCvenebiTi mogeriebis (an marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli sxva
moCvenebiTi garemoebis) viTarebisagan wminda samarTlebrivi Secdomis (e.w.
Secdoma akrZalvaSi) sakiTxi (ssk-is 36-e muxli) gansxvavdeba Sinaarsobrivad
(da ara samarTlebrivi Sedegis TvalsazrisiT).
wminda samarTlebrivi Secdomis dros, Tu pirma ar icis blanketuri normis
Sinaarsi, maSin brali gamoiricxeba, Tu Secdoma Tavidan aucilebadia, anu
misatevebelia. aseTi Secdomis dros ganzraxva yvela variantSi gamoricxulia,
maSinac ki, roca Secdoma Tavidan acilebadi, anu miutevebeli iyo. ar SeiZleba
yvela adamians mosTxovo blanketuri normis Sinaarsis codna, iseve rogorc ar
SeiZleba, dasajo principiT, rom ,,kanonis arcodna ar aTavisuflebs pirs
pasuxismgeblobisagan”.
analogiuri mdgomareobaa marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoebis
Sesaxeb Secdomis drosac, Tu pirma ar icoda, rom mis mier Cadenili qmedeba iyo
marTlsawinaaRmdego da dauSva Secdoma marTlwinaaRmdegobis
gamomricxveli erT-erTi garemoebis viTarebis arsebobasTan dakavSirebiT.
analogiurad, am SemTxvevaSic, igi saerTod ar daisjeba mxolod maSin, roca
Secdoma misatevebeli, anu Tavidan aucilebadia. es imas niSnavs, rom pirma ar
icoda da arc SeiZleboda scodnoda, rom marTlsawinaaRmdego qmedebas
sCadioda. misatevebeli, anu Tavidan aucilebadia Secdoma im SemTxvevaSi, roca
dadgindeba, rom inteleqtualuri Tu sxva monacemebiT damnaSavis donis sxva
saSualo adamianic mocemul konkretul SemTxvevaSi Secdeboda.
magaliTad, moCvenebiTi Tavdasxmis dros a.-m mokla viTom Tavdamsxmeli c.,
romelsac mxolod misi SeSineba undoda. es SemTxveva ar aris aucilebeli
mogeriebis mdgomareoba da arc ganzrax mkvlelobas warmoadgens. aseTi
moCvenebiTi mdgomareoba gaufrTxilebeli danaSauli aris mxolod im
SemTxvevaSi, Tu sxvebi ar Secdebodnen am viTarebaSi, xolo analogiur
90obieqturi da individualuri Seracxva
situaciaSi, Tu sxvebic Secdebodnen momgerieblis adgilas, maSin Secdoma
misatevebelia, e.i. danaSaulis Cadenas saerTod ara aqvs adgili.
amrigad, ara marto moCvenebiTi mogeriebis, aramed moCvenebiTi
aucileblobisa da marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel sxva analogiur
moCvenebiT SemTxvevebSi Secdoma misatevebelia, Tu Seqmnil viTarebaSi
pirma ar icoda da arc SeiZleboda scodnoda, rom moqmedebda
marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoebis gareSe. Tu Secdoma
misatevebeli ar aris, maSin Secdenil pirs pasuxismgebloba daekisreba
gaufrTxileblobisaTvis, Tu am qmedebis gaufrTxileblobiT Cadena sisxlis samarTlis
kanoniT dasjadia.
rogorc wesi, e.w. boroti ganzraxvis dadgena bralis etapze ar moiTxovs
gansakuTrebul Semowmebas. qmedebis Semadgenlobis etapze ganzraxvis
arseboba, ZiriTadad, gulisxmobs boroti ganzraxvis arsebobasac. bralis etapze
ganzraxvis specialurad dadgenis erT-erTi mniSvnelovani SemTxvevaa
moCvenebiTi mogerieba (e.w. putatiuri aucilebeli mogerieba).
moCvenebiTi mogeriebisa da sxva analogiuri SemTxvevebisaTvis
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis dasabuTebisaTvis Seiqmna sxvadasxva
Teoriebi. maT Soris yvelaze mniSvnelovania e.w. ganzraxvis Teoria da bralis
Teoria.
ganzraxvis Teoria mniSvnelovania klasikuri da neoklasikuri sistemebisaTvis,
romlebic samkomponentian ganzraxvas mTlianad bralis formad miiCneven.
moCvenebiTi mogerieba, romelic warmoadgens Secdomas
marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoebis faqtobriv mxareze,
gamoricxavs ganzraxvas, rogorc bralis formas.
mimoxilvaSi warmodgenili danaSaulis sistemisaTvis e.w. ganzraxvis Teoria ar
aris mniSvnelovani, radgan wignSi warmodgenili koncefcia aRiarebs qmedebis
subieqturi Semadgenlobis etapze ganzraxvis ori komponentis arsebobas, xolo
91obieqturi da individualuri Seracxva
mesames miiCnevs bralis komponentad. amitom moCvenebiT mogeriebas
ganvixilav e.w. bralis Teoriis mixedviT.
Tanmimdevruli bralis Teoria damaxasiaTebelia finaluri sistemisaTvis igi
ganzraxvas miiCnevs qmedebis subieqturi Semadgenlobis orkomponentian
(codna da nebeloba) niSnad, xolo marTlwinaaRmdegobis Segnebas ganixilavs,
rogorc bralis damoukidebel elements. es ukanaskneli ki, Tavis TavSi aerTianebs
marTlwinaaRmdegobis Segnebas, rogorc viwro, aseve farTo gagebiT. amis gamo,
rogorc akrZalvaSi samarTlebrivi Secdoma, ise Secdoma marTlwinaaRmdegobis
gamomricxveli garemoebis arsebobasTan dakavSirebiT, (magaliTad,
moCvenebiTi mogerieba), erTnairad gamoricxavs marTlwinaaRmdegobis
Segnebas, rogorc bralis niSans.
7.3. brZanebis an gankargulebis Sesruleba.
brZanebis an gankargulebis Sesruleba qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT,
iseve, rogorc saerTaSoriso sisxlis samarTalSi, rogorc Teoriuli, aseve praqtikuli
TvalsazrisiT, ar warmoadgens pasuxismgeblobis gamomricxvel damoukidebel
garemoebas, aramed kavSirSia Secdomis institutsa da bralis gamomricxvel
iZulebiT ukidures aucileblobasTan.
saqarTvelos ssk-is 37-e muxlis 1-li nawilis Tanaxmad, sisxlissamarTlebrivi
pasuxismgebloba ar daekisreba im samoqalaqo Tu samxedro xelqveiTsa Tu sxva
qveSevrdoms, vinc savaldebulo brZanebis an gankargulebis Sesrulebisas
daaziana samarTlebrivi sikeTe. K(kodeqsi). amave muxlis me-2 nawili gvaZlevs
saSualebas, davaskvnaT, rom 1-li nawiliT gaTvaliswinebuli aseTi qmedeba
Cadenili unda iyos winaswari Secnobis gareSe. am SemTxvevaSi
pasuxismgebloba daekisreba aseTi brZanebis an gankargulebis gamcems. esaa
swored misatevebeli Secdomis specialuri SemTxveva, romelic regulirdeba ssk-is
36-e muxliT. am SemTxvevaSi xelqveiTs ara aqvs da arc SeiZleboda hqonoda
marTlwinaaRmdegobis Segneba viwro an farTo gagebiT.
92obieqturi da individualuri Seracxva
magaliTad, oficeri ubrZanebs jariskacs, moklas viTom „diversanti”, romelic
sinamdvileSi misi colis sayvarelia, raTa masze iZios Suri. jariskacma Seasrula
brZaneba, riTac Seqmnil eqstremalur situaciaSi dauSva misatevebeli Secdoma.
igi ar agebs pasuxs mkvlelobisaTvis, vinaidan mas ar hqonda
marTlwinaaRmdegobis Segneba farTo gagebiT. Cadenili danaSaulisaTvis pasuxs
agebs oficeri, romelic moqmedebda SualobiTi amsruleblis mdgomareobaSi.
samxedro cxovrebis specifikidan gamomdinare, es muxli miutevebeli Secdomis
drosac ar iTvaliswinebs jariskacis pasuxismgeblobas daudevrobisaTvis,
miuxedavad imisa, mis mier Cadenili qmedebis gaufrTxileblobiT Cadena sisxlis
samarTlis kodeqsiT dasjadia Tu ara.
Tu danaSaulebrivi brZaneba Sesrulda winaswari SecnobiT, pirs
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba daekisreba, rogorc danaSaulis
amsrulebels. magaliTad, oficerma ubrZana jariskacs, rom moklas misi colis
sayvareli. jariskacma icis amis Sesaxeb da asrulebs brZanebas. jariskaci
daisjeba, rogorc mkvlelobis amsrulebeli, xolo oficeri - rogorc wamqezebeli.
winaswari SecnobiT danaSaulebrivi brZanebis Sesruleba uSualo amsruleblis
pasuxismgeblobas gamoricxavs im SemTxvevaSi, roca igi moqmedebs e.w.
tragikuli koliziis viTarebaSi. aseT SemTxvevaSi brZanebis gamcemi daisjeba,
rogorc SualobiTi amsrulebeli, xolo uSualo amsrulebeli ssk-is 38-e muxlze
dayrdnobiT gaTavisufldeba pasuxismgeblobisagan bralis gamomricxveli
sapatiebeli ukiduresi aucileblobis safuZvelze.
qarTuli sisxlis samarTlis mier uaryofilia, rogorc adreuli moZRvreba mxolod
meTauris pasuxismgeblobis, aseve qveSevrdobis absoluturi dasjis Sesaxeb.
maSasadame, iziarebs ra saerTaSoriso sisxlis samarTlis Tvalsazriss,
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 37-e muxlis pirveli nawili aris
samarTlebrivi Secdomis gamovlenis specialuri SemTxveva, romelic regulirdeba
93obieqturi da individualuri Seracxva
ssk-is 36-e muxliT, maSin, rodesac 37-e muxlis me-2 nawili ssk-is 38-e muxlis
(,,tragikuli kolizia”) specialur SemTxvevad unda ganvixiloT.
rogoria ukanono brZanebis an gankargulebis Sesrulebis dasjadoba
saerTaSoriso sisxlis samarTlis mixedviT?
ufrosis brZanebaze miTiTebis dauSveblobas eZRvneba romis statutis 33-e
muxli,110 kerZod, is faqti, rom pirma sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos
iurisdiqciaSi Semavali danaSauli Caidina mTavrobis an zemdgomi samxedro Tu
samoqalaqo ufrosis brZanebis Sesrulebisas, ar aTavisuflebs mas sisxlis samarTlis
pasuxismgeblobisagan, garda im SemTxvevebisa, Tu:
pirs ekisreboda mTavrobis an ufrosis brZanebis Sesrulebis iuridiuli
valdebuleba; pirma ar icoda brZanebis ukanonobis Sesaxeb da
brZaneba ar iyo aSkarad ukanono xasiaTis.
sayuradReboa is garemoeba, rom es pirobebi ar moqmedeben danaSaulis
yvela SemadgenlobisaTvis: am muxlis miznebisaTvis, brZaneba, mimarTuli
genocidis danaSaulis an adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis
Cadenisaken, yovelTvis CaiTvleba aSkarad ukanonod. amitom am or
danaSaulTan mimarTebaSi gamoiyeneba e.w. absoluturi Teoria, ris gamoc
pasuxismgebloba brZanebis Sesrulebaze miTiTebiT veraviTar SemTxvevaSi ver
gamoiricxeba.
statutis 33-e muxli gansasjelis sasargeblod sisxlis samarTlis saerTaSoriso
sasamarTlos mier SeiZleba gamoyenebul iqnes mxolod im SemTxvevaSi, roca
Cadenili danaSauli Sedis mis iurisdiqciaSi da Cadenilia saxelmwifo xelisuflebis an
ufrosis brZanebiT. pasuxismgeblobisgan gasaTavisufleblad ki, saWiroa
erToblivad sami kumulaciuri pirobis arseboba.
unda aRiniSnos, rom meTauris sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba, Tavis
mxriv, or erTmaneTisagan gansxvavebul koncefcias efuZneba: ufrosi, romelic
danaSaulebriv brZanebas gascems, isjeba statutis 25-e muxlis Sesabamisad
94obieqturi da individualuri Seracxva
(pirdapiri da uSualo pasuxismgebloba), xolo 28-e muxli awesrigebs ufrosis
pasuxismgeblobas daqvemdebarebulis marTlsawinaaRmdego qmedebisaTvis,
romelsac ar gaucia brZaneba, magram axorcielebda realur Zalauflebas da
kontrols (e.w. qmedebaze batonobis Teoria), Tumca, ar gamoiyena Tavisi
Zalaufleba da am gziT ugulebelyo Tavisi valdebuleba, uxelmZRvanelos
xelqveiTisa Tu sxva qvemdgomis qmedebebs.111
dacvis saSualeba brZanebis Sesrulebaze miTiTebiT yovelTvis ar iyo
erTmniSvnelovani: niurnbergisa da tokios wesdebebisa da aseve orive - yofili
iugoslaviisa da ruandis sisxlis samarTlis droebiTi tribunalebis wesdebebiT, ufrosis
brZanebaze miTiTeba arc erT SemTxvevaSi ar daiSveba. amasTan, mravali
qveynis erovnul kanonmdeblobaSi SemuSavebulia sxva midgoma am sakiTxTan
mimarTebaSi, anu maTi mixedviT, dacvis saSualebad daiSveba ufrosis
brZanebaze miTiTeba im SemTxvevebis garda, roca qvemdgomma icoda an
unda scodnoda, rom brZaneba iyo ukanono an aSkarad ukanono.
aqedan gamomdinare, erovnul kanonmdeblobaSi ufrosis brZanebaze an
kanoniT gaTvaliswinebul valdebulebaze, rogorc dacvis saSualebaze, miTiTeba ar
unda iyos statutis Sesabamis debulebaze farTo. samxedro mosamsaxureebis
mier ufrosis brZanebis Sesrulebis mniSvnelobisa da savaldebuloobis
gaTvaliswinebiT, iseTi SemTxvevebi, roca ufrosis brZaneba xsnis xelqveiTis
individualur sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas, unda iyos SezRuduli.
magaliTad, ufrosis brZanebaze miTiTeba ar SeiZleba gamoyenebul iqnes im
SemTxvevaSi, roca saqme exeba brZanebas, Caidino adamianurobis
winaaRmdeg mimarTuli danaSauli an genocidi (e.w. absoluturi Teoria). igi
SeiZleba gamoyenebul iqnes omis danaSaulTan mimarTebaSi (e.w. pirobaTa
Teoria).
dRes moqmedi qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis 37-e muxli, romelic
eZRvneba danaSaulebrivi brZanebis an gankargulebis SesrulebisaTvis
95obieqturi da individualuri Seracxva
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis sakiTxs, moTavsebulia bralis
gamomricxvel da Semamsubuqebel garemoebaTa TavSi. es norma, marTalia,
specialurad saerTaSoriso danaSaulebisaTvis ar aris Seqmnili, magram aq
mocemuli debulebebi, agreTve, gamoiyeneba im SemTxvevebSi, rodesac irRveva
saerTaSoriso samarTlis normebi.
qarTuli sisxlis samarTlis norma brZanebis an gankargulebis SesrulebasTan
dakavSirebiT Camoyalibebulia e.w. pirobaTa Teoriis mixedviT da igi
garkveulwilad gansxvavdeba am sakiTxze saerTaSoriso sisxlis samarTlis
absoluturi Teoriis debulebebisagan. amasTan, kodeqsis es norma Seesabameba
kontinentaluri evropis araerTi qveynis kanonmdeblobasa da dogmatikas.
7.4. aucilebeli mogeriebis eqscesi
aris Tu ara aucilebeli mogeriebis eqscesi bralis gamomricxveli sapatiebeli
zekanonuri dauwereli garemoeba qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT, germanuli
sisxlis samarTlisagan gansxvavebiT, romelic aucilebeli mogeriebis eqscesis
Sesaxeb specialur normas (germanuli sisxlis samarTlis kodeqsis $ 33) Seicavs,
qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis bralis gamomricxvel da Semamsubuqebel
garemoebaTa TavSi aseTi muxli ar iqna Setanili.
sisxlis samarTlis kodeqsis alternatiuli proeqti, romlis avtoria oTar gamyreliZe,
Seicavs germanuli kodeqsis normis analogiur 38-e muxls (,,aucilebeli mogeriebis
eqscesi”), romlis Sinaarsi aseTia: ,,ar daisjeba is, vinc aucilebeli mogeriebis
farglebs gadaacilebs marTlsawinaaRmdego Tavdasxmisagan gamowveuli
dabneulobiT, SiSiT an sxva sapatio garemoebis gamo”.
qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis miRebis dros kanonmdegelma ar
gaiTvaliswina es pozicia da sisxlis samarTlis kodeqsSi ar Seitana es norma.
qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis kerZo nawilis 113-e muxli dasjadad
acxadebs mkvlelobas aucilebeli mogeriebis farglebis gadacilebiT da misTvis
96obieqturi da individualuri Seracxva
maqsimalur sasjelad awesebs Tavisuflebis aRkveTas vadiT erTidan sam
wlamde.112
kanoni ar akeTebs araviTar diferenciacias, obieqturi Semadgenlobis
TvalsazrisiT, aucilebeli mogeriebis eqscesis Tu romel saxeebi igulisxmeba ssk-is
113-e muxlis qveS. am danaSaulis subieqturi Semadgenloba ki, ssk-is me-10
muxlis me-4 nawilidan gamomdinare, SeiZleba gamoixatos mxolod ganzraxvaSi.
normis Sinaarsidan gamomdinare, igi SeiZleba iyos mxolod eventualuri
ganzraxva, rac gamowveulia dabneulobiT, SiSiT an sxva analogiur eqstremalur
situaciaSi. winaaRmdeg SemTxvevaSi, Tu piri pirdapiri ganzraxviT acilebs
aucilebeli mogeriebis sazRvrebs, igi daisjeba ganzraxi mkvlelobisaTvis (ssk-is
108-e muxli).
miuxedavad kerZo nawilis am normis arsebobisa, SeiZleba Tu ara aucilebeli
mogeriebis eqscesis romelime SemTxveva vaRiaroT bralis gamomricxvel
dauwerel sapatiebel zekanonur garemoebad? am kiTxvaze pasuxi gavceT mas
Semdeg, rac ganvixilavT aucilebeli mogeriebis eqscesis saxeebs.
arsebobs aucilebeli mogeriebis eqscesis ori saxe: intensiuri da eqstensiuri.
aucilebeli mogeriebis intensiuri eqscesi is SemTxvevaa, roca piri, nacvlad
nebadarTuli msubuqi Tavdacvis meTodebisa da saSualebebisa, romlebic mis
xelSi arsebobs, aucileblobis gareSe ufro mZimes, meti zianis gamomwvevs
iyenebs.
magaliTad, a.-s, Tavisi fizikuri SesaZleblobebidan gamomdinare, SeuZlia, b.-s
mier masze ganxorcielebuli Tavdasxma uproblemod muStiT moigerios. igi,
moulodneli SeteviT SeSinebuli, gamoiyenebs danas da daartyams b.-s muclis
areSi.
es aris intensiuri eqscesis SemTxveva, romelsac aqvs Tavisi pirobebi:
obieqturad unda arsebobdes aucilebeli mogeriebis mdgomareoba;
momgeriebelma unda gadaaWarbos mogeriebisaTvis aucilebel zomebs,
97obieqturi da individualuri Seracxva
maSasadame, unda gamoiyenos iseTi saSualeba, romelic aucilebelze zedmeti
zianis momtania (magaliTad, fexis nacvlad mucelSi srola) an ar gamoiyenos mis
xelT arsebuli igive efeqtis gamomwvevi ufro msubuqi saSualeba; momgeriebeli
unda moqmedebdes dabneulobiT, SiSiT an sxva eqstremalur garemoebaSi.
mxolod aseTi adamianuri sisustis gamomwvevi afeqti (e.w. asTeniuri afeqti)
moqmedebs piris sasargeblod da ara gabrazebiT, gaRizianebiT, siZulviliT an sxva
msgavsi garemoebiT gamowveuli afeqti (e.w. sTeniuri afeqti).
A ucilebeli mogeriebis droiTi sazRvrebis gadacileba ki, warmoadgens eqstensiur
eqscess.
Tavis mxriv, igi ori saxisaa: roca piri moqmedebs iseTi Tavdasxmis
winaaRmdeg, romelic jer ar dawyebula an ukve damTavrebulia. am dros dacva
ar aris mimarTuli imwuTieri xelyofis winaaRmdeg, radgan jer kidev adre an ukve
gviania.
magaliTebi:
a.-m gaigo, rom b. gegmavs masze Tavdasxmas. SiSisgan igi mas esvris im
dros, roca igi jer kidev quCaSi imyofeba da fiqrobs, Tu rodis da ra viTarebaSi
moaxdinos Tavdasxma.
a. Tavs Taesxa b.-s, rom cemos da miayenos janmrTelobis dazianeba, magram
b.-s mier danis amoRebis SemTxvevaSi gaqceva gadawyvita. panikuri SiSis
mdgomareobaSi a.-m zurgze daartya dana da miayena janmrTelobis mZime
dazianeba.
warmoadgens Tu ara eqstensiuri eqscesis es ori saxe: naadrevi da
dagvianebuli mogerieba, sapatiebel garemoebas, sakamaToa. amasTan
dakavSirebiT arsebobs sami gansxvavebuli pozicia:
gabatonebuli Sexedulebis mixedviT, eqstensiuri eqscesi ar warmoadgens bralis
gamomricxvel sapatiebel garemoebas, eqstensiuri eqscesis orive SemTxveva
warmoadgens bralis gamomricxvel sapatiebel garemoebas, Sualeduri poziciis
98obieqturi da individualuri Seracxva
mixedviT, aseT sapatiebel garemoebas SeiZleba warmoadgendes mxolod
dagvianebuli eqstensiuri eqscesi, radgan naadrevi eqstensiuri eqscesisagan
gansxvavebiT, am dros arsebobda aucilebeli mogeriebis ufleba, romelic droSi
iqna gadacilebuli
aucilebeli mogeriebis eqscesi SeiZleba ganxorcieldes rogorc ganzrax, aseve
gaufrTxileblobiT.
magaliTad, a. fiqrobs, rom fexebis mimarTulebiT srolas SeuZlia b.
brZolisuunaro gaxados. miuxedavad amisa, imyofeba ra SiSiT gamowveuli e.w.
asTeniuri afeqtis mdgomareobaSi, esvris muclis mimarTulebiT.
rogor unda gadawydes aucilebeli mogeriebis eqscesis dros piris
pasuxismgeblobis sakiTxi qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT?
eqstensiuri eqscesi arcerT SemTxvevaSi ar unda warmoadgendes bralis
gamomricxvel sapatiebel garemoebas. rac Seexeba intensiuri eqscesis
SemTxvevas, Tu igi subieqturad ganxorcielda ganzrax, unda dakvalificirdes ssk-is
113-e muxliT, xolo gaufrTxileblobis SemTxvevaSi SeiZleba gaxdes bralis
gamomricxveli zekanonuri dauwereli sapatiebeli garemoeba, Tu Sesrulebulia
patiebis obieqturi winapirobebi.
7.5. individualuri Seracxvis problemebi sapatiebeli ukiduresi aucileblobis dros.
ssk-is 38-e muxli iTvaliswinebs bralis gamomricxveli zekanonuri
garemoebebis arsebobas. SeiZleba esa Tu is garemoeba kodeqsSi saxeldebiT ar
iyos moxseniebuli, magram Tu igi akmayofilebs qmedebis arabraleulobis
pirobebs, piri gaTavisufldeba sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan.
ssk-is 38-e muxli aerTianebs bralis gamomricxvel sxvadasxva sapatiebel
garemoebebs, romelTac pirobiTad SeiZleba ewodoT: tragikuli koliziis
SemTxvevebi. es is SemTxvevebia, roca, rogorc wesi, adgili aqvs
TanabarmniSvnelovan interesTa kolizias, romlis drosac warmoiSoba konfliqti,
romelSic gadawyvetileba unda iqnes miRebuli erTi maTganis sasargeblod meore
99obieqturi da individualuri Seracxva
sikeTis marTlsawinaaRmdego xelyofis xarjze. aseT SemTxvevebSi piri, marTalia,
axorcielebs qmedebis Semadgenlobis Sesabamis marTlsawinaaRmdego
qmedebas (sisxlissamarTlebriv umarTlobas), magram Seqmnili situacia imdenad
eqstremaluria, rom mas ar SeiZleba moeTxovos normis Sesabamisi moqmedebis
Sesruleba, ris gamoc bralis gamoricxvis gziT uari unda iTqvas mis dasjaze.
qarTuli sisxlis samarTlis bralis gamomricxveli dauwereli zekanonuri
garemoebebi SeiZleba gamovlindes sapatiebeli ukiduresi aucileblobis
sxvadasxva SemTxvevebSi.
7.5.1. sapatiebeli ukiduresi aucilebloba.
rogorc cnobilia, Tanamedrove qarTulma sisxlis samarTalma garemoebaTa
gamarTlebisa da patiebis safuZvlebad orkvaliani dayofa marTlwinaaRmdegobisa
da bralis gamomricxveli garemoebebis saxiT germanuli sisxlis samarTlidan
gadmoiRo. miuxedavad amisa, germanuli sisxlis samarTlisagan gansxvavebiT,
romelic sisxlis samarTlis kodeqsSi iTvalswinebs sapatiebel ukidures
aucileblobas, qarTuli sisxlis samarTali aseT specialur sakanonmdeblo normas ar
Seicavs. germanul sisxlis samarTalSi aseve calke arsebobs e.w. dauwereli
zekanonuri ukiduresi aucilebloba.
dRes moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsis SemuSavebis dros oTar
gamyreliZem Tavisi alternatiuli proeqtiT SemogvTavaza germanuli sisxlis
samarTlis kodeqsis msgavsad sapatio ukiduresi aucileblobis SemoReba rac
kanonmdebelma samwuxarod ar gaiziara. 113. aseve e. futkaraZe Tavis
disertaciaSi miuTiTebs bralis gamomricxvel garemoebaTa TavSi sapatio ukiduresi
aucileblobis normis SemoRebis mizanSewonilobaze114.
oTar gamyreliZis alternatiuli proeqtis 36-e muxlis mixedviT, romelic germanuli
sisxlis samarTlis kodeqsis normis ($ 35) analogiurad aris
Camoyalibebuli, ,,sapatio ukiduresi aucileblobis” Sinaarsi aseTia:
100obieqturi da individualuri Seracxva
is, vinc sisxlis samarTlis kanoniT gaTvaliswinebul qmedebas Caidens da sxvas
daazianebs im uSualo safrTxis Tavidan asacileblad, romelic emuqreboda TviTon
damzianeblis an misi axloblis sicocxles, sxeulebriv mTlianobas an Tavisuflebas,
moqmedebs bralis gareSe, Tuki es safrTxe ar SeiZleboda acdenili yofiliyo sxva
saSualebiT.
es norma ar gamoiyeneba, Tuki damzianebelma safrTxe TviTon Seqmna an,
Tuki gansakuTrebuli profesiuli Tu samsaxurebrivi urTierTobebis gamo
damzianebels moeTxoveba, miiRos safrTxe Tavis Tavze.
Tuki sxvisi sikeTis dazianeba ar gamoricxavs mTlianad damzianeblis brals, is
SeiZleba gaxdes sasjelis Semsubuqebis safuZveli”.
qvemoT ganvixilav sapatiebel ukidures aucileblobas viwro da farTo gagebiT.
orive es konkretulad dauwereli garemoeba gamomdinareobs qarTuli sisxlis
samarTlis kodeqsis 38-e muxlis normis Sinaarsidan.
7.5.2. sapatiebeli ukiduresi aucilebloba viwro gagebiT
sapatiebel ukidures aucileblobaSi viwro gagebiT unda moviazroT is
SemTxvevebi, romlebic Cadenilia damzianeblis an misi axloblis sicocxlis,
sxeulebrivi mTlianobis an Tavisuflebis gadasarCenad. igi gansxvavdeba, rogorc
marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli ukiduresi aucileblobis, aseve farTo
gagebiT sapatiebeli ukiduresi aucileblobisagan, romelsac qvemoT Sevexebi.
marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli ukiduresi aucileblobisagan
gansxvavebiT, romlis drosac gadarCenili samarTlebrivi sikeTe dazianebuls
mniSvnelovnad aRemateba, sapatiebeli ukiduresi aucileblobis dros, rogorc wesi,
erTmaneTs upirispirdeba ori Tanabari Rirebulebis samarTlebrivi sikeTe. am
sikeTeebidan erTis gadarCeniTa da meoris xelyofiT piri yovelTvis Cadis
marTlsawinaaRmdego qmedebas, romelic samarTlebrivad ar aris gamarTlebuli,
magram nebadarTulia. am garemoebis arsi mdgomareobs imaSi, rom Seqmnil
viTarebaSi piri imyofeba iseTi fsiqikuri zewolis qveS da iseTi Zlieria ama Tu im
101obieqturi da individualuri Seracxva
samarTlebrivi sikeTis gadarCenis survili, rom igi tragikuli koliziis mdgomareobaSi
vardeba. aseT viTarebaSi moqmedebisaTvis pirs pasuxismgebloba ver
daekisreba, radgan samarTlebrivad Seiqmna normis Sesabamisi moqmedebis
Sesrulebis moTxovnis SeuZleblobis mdgomareoba.
maSasadame, marTlzomier ukidures aucileblobasa (ssk-is 28-e muxli) da
sapatiebel ukidures aucileblobas (ssk-is 38-e muxli) Soris gansxvaveba
Semdegnairad SeiZleba CamovayaliboT:
marTlzomieri ukiduresi aucileblobis dros dazianebuli sikeTe
naklebmniSvnelovania, vidre gadarCenili sikeTe, maSin rodesac sapatiebeli
ukiduresi aucileblobisas, rogorc wesi, Tanabari Rirebulebis samarTlebriv
sikeTeebTan gvaqvs saqme.
marTlzomieri ukiduresi aucileblobis dros ar arsebobs araviTari SezRudva,
aramed SeiZleba daculi iqnes nebismieri samarTlebrivi sikeTe, romelic
damzianeblis an sxvis samarTlebriv sikeTes warmoadgens. sapatiebeli ukiduresi
aucileblobis dros ki, arsebobs SezRudva gansazRvruli samarTlebrivi sikeTeebiT,
romlebic SeiZleba iqnes daculi. es sikeTeebia: sicocxle, janmrTeloba da
Tavisufleba. amasTan, daculi samarTlebrivi sikeTe unda warmoadgendes TviT
damzianeblis an misi axloblis kuTvnilebas.
Tanamonawileoba marTlzomieri ukiduresi aucileblobis dros ar aris SesaZlebeli,
maSin rodesac sapatiebeli ukiduresi aucileblobis dros igi SesaZlebelia.
ukiduresi aucileblobis dros marTlzomierad moqmedi piris mimarT aucilebeli
mogerieba ar aris nebadarTuli, magram sapatiebeli ukiduresi aucileblobis
mdgomareobaSi myofi piris mimarT aucilebeli mogerieba SesaZlebelia, radgan
piri moqmedebs arabraleulad, magram marTlsawinaaRmdegod.
Secdoma marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel ukidures aucileblobasTan
dakavSirebiT gamoricxavs pasuxismgeblobas ganzraxi danaSaulisaTvis. igi
warmoadgens moCvenebiTi ukiduresi aucileblobis mdgomareobas da
102obieqturi da individualuri Seracxva
gadawydeba ssk-is 36-e muxlis analogiiT. Secdoma sapatiebeli ukiduresi
aucileblobis mdgomareobasTan dakavSirebiT ar gamoricxavs ganzraxvas, Tu es
Secdoma Tavidan acilebadi iyo, aramed mxolod sasjelis Semcireba SeiZleba
gamoiwvios.
sapatiebeli ukiduresi aucileblobis arabraleulobis aucilebeli winapirobebia: a)
ukiduresi mdgomareoba; b) ukiduresobiT gamowveuli moqmedeba; g)
samarTlebrivi sikeTis gadarCenis neba da d) safrTxis Tavis Tavze miRebis
valdebulebis ararseboba:
ukiduresi mdgomareoba Seqmnilia maSin, roca arsebobs uSualo safrTxe,
romelic emuqreboda TviTon damzianeblis an misi axloblis sicocxles, sxeulebriv
mTlianobas an Tavisufali gadaadgilebis uflebas. sxva samarTlebrivi sikeTeebis
dacva aseT mdgomareobaSi ar aris nebadarTuli. axloblis cneba ufro farToa, vidre
axlo naTesavis, romlis sakanonmdeblo definicia mocemulia ssk-is 109-e muxlis
SeniSvnaSi.
ukiduresobiT gamowveuli moqmedeba aris arabraleuli, Tuki Seqmnili safrTxe ar
SeiZleboda acdenili yofiliyo sxva saSualebiT. ukiduresi moqmedebis dros arCeuli
unda iqnes efeqturi da damzianeblis xelSi arsebuli saSualebebidan yvelaze ufro
msubuqi, romelic igive miznis saimedod miRwevis pirobebSi SedarebiT naklebi
zianis momtania. samarTlebrivi sikeTis gadarCenis neba gulisxmobs
imas, rom pirs Segnebuli unda hqondes safrTxis mdgomareoba da unda
moqmedebdes safrTxis Tavidan acilebisa da samarTlebrivi sikeTis gadarCenis
mizniT.
safrTxis Tavis Tavze miRebis moTxovna gulisxmobs, rom adamianTa garkveul
kategorias ar SeuZlia es garemoeba misi moqmedebis arabraleulobis
dasamtkiceblad gamoiyenos. es is SemTxvevebia, roca damzianebelma safrTxe
TviTon Seqmna an, Cveulebrivi adamianebisagan gansxvavebiT, gansakuTrebuli
profesiuli Tu samsaxurebrivi mdgomareobis gamo, moeTxoveba miiRos safrTxe
103obieqturi da individualuri Seracxva
Tavis Tavze. viwro gagebiT sapatiebeli ukiduresi aucileblobiT ver imoqmedeben
policieli, jariskaci, mezRvauri, mexanZre, sxvadasxva maSveli samsaxuris
wevrebi.
magaliTi: gemis katastrofis Semdeg ficarze aRmoCndeba ori adamiani. orives
gardauvali daRupva emuqreba, radgan ficars SeuZlia gauZlos mxolod erTs. aseT
viTarebaSi, Tu erTi gadairCens Tavs meoris wyalSi gadagdebiT, gveqneba bralis
gamomricxveli sapatiebeli garemoeba, radgan es moqmedeba mimarTuli iyo
sakuTari Tavis gadasarCenad. amasTan, orive dasaRupavad iyo ganwiruli.
sxva magaliTSi, Tu or mTamsvlels gardauvali daRupva emuqreba da aseT
viTarebaSi erT-erTi maTgani Toks gadaWris im mizniT, rom Tavi gadairCinos, misi
moqmedeba ver CaiTvleba braleulad.
magaliTis mixedviT, 1884 wels gemis katastrofis Sedegad orma ukiduresad
damSeulma adamianma mokla ubeduri SemTxvevisagan dauZlurebuli biWi da
SeWama, raTa sikvdilisagan Tavi gadaerCinaT. am moqmedebis gareSe isini ver
gadarCebodnen. inglisurma sasamarTlom, romelmac es adamianebi
gaasamarTla, Tavi Seikava maTi gamarTlebisagan, radgan CaTvala, rom sicocxle
warmoadgens absolutur sikeTes da amis gamo udanaSaulo adamianis mokvla
eqstremalur situaciebSic ki, ar SeiZleboda nebadarTuli yofiliyo. amitom,
sasamarTlom gansasjelebs Seufarda sikvdiliT dasja, romelic male Sewyalebis
gziT eqvsTviani Tavisuflebis aRkveTiT SeecvalaT.
im dros sisxlis samarTlis dogmatika jer kidev ar icnobda gansxvavebas
marTlwinaaRmdegobisa da bralis gamomricxvel garemoebebs Soris, romlis
mixedviTac, piris moqmedeba SeiZleba ar iyos samarTlebrivad mosawoni da
gamarTlebuli, magram iyos misatevebeli. dRes TiTqmis erTxmad aris aRiarebuli,
rom aseTi moqmedeba unda Sefasdes, rogorc bralis gamomricxveli sapatiebeli
ukiduresi aucilebloba.
104obieqturi da individualuri Seracxva
Tanamedrove qarTuli sisxlis samarTlis poziciebidan gamomdinare, romelic
aRiarebs bralis gamomricxvel sapatiebel garemoebebs, am Tvalsazriss ar
SeiZleba ar daeTanxmo.
TinaTin wereTels dauSveblad miaCnia ,,erTi adamianis sicocxlis mospoba sxva
adamianis sicocxlis gadarCenis mizniT. amitom aseT mdgomareobaSi Cadenili
qmedeba ganixileba rogorc danaSauli”115. igi aseT SemTxvevas braleulad
miiCnevda da SesaZleblad miaCnda misi mxolod pasuxismgeblobis
Semamsubuqebel garemoebad mxedvelobaSi miReba.
7.5.3. iZulebiTi ukiduresi aucilebloba, rogorc sapatiebeli ukiduresi aucileblobis
specialuri SemTxveva
iZulebiTi ukiduresi aucilebloba warmoadgens sapatiebeli ukiduresi aucileblobis
specialur SemTxvevas.
iZulebiTi ukiduresi aucilebloba ar warmoadgens marTlwinaaRmdegobis
gamomricxvel garemoebas. es is SemTxvevaa, roca piri sxva adamianis mxridan
Zaladobis an Zaladobis muqaris Sedegad imyofeba sicocxlis, sxeulebrivi
mTlianobis an Tavisuflebis xelyofis imwuTier safrTxeSi, romelic ar SeiZleba
acdenili iqnes sxva saSualebiT. aseTi Zaladobis an Zaladobis muqaris mizania,
pirma Caidinos marTlsawinaaRmdego qmedeba. maSasadame, piri aris iZulebis
an muqaris qveS.
magaliTad, oficerma jariskacs ubrZana, rom moekla Tavisi colis sayvareli,
winaaRmdeg SemTxvevaSi igi orive maTgans moklavda. jariskaci iZulebuli iyo
brZaneba Seesrulebina (winaaRmdeg SemTxvevaSi orive daiRupebodnen).
jariskaci imyofeboda tragikuli koliziis mdgomareobaSi, romelic iZulebiTi ukiduresi
aucileblobis saxiT mis braleulobas gamoricxavs.
magaliTad, pirTa jgufma gaitaca a.-s mcirewlovani Svili. gamtaceblebi
mamas aiZuleben, rom dawvas b.-s avtomanqana. avtomanqanis mepatrone
bavSvis mamas nebayoflobiT arafriT ar daTanxmdeba avtomanqanis
105obieqturi da individualuri Seracxva
ganadgurebaze. mama xedavs, rom mis Svils realuri safrTxe emuqreba,
amasTan, ara aqvs sxvagvarad Svilis gadarCenis imedi. igi iZulebuli gaxda,
Caedina es qmedeba, riTac gadaarCina ufro mniSvnelovani samarTlebrivi sikeTe
– Svilis sicocxle.
am kazusis mixedviT, mamis moqmedebas ver SevafasebT
marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel ukidures aucileblobad, aramed igi
warmoadgens sapatiebel iZulebiT ukidures aucileblobas. winaaRmdeg
SemTxvevaSi, avtomanqanis mepatrones ar eqneba sakuTari avtomanqanis
dasacavad aucilebeli mogeriebis gamoyenebis ufleba, rac samarTlebrivad
araswori iqneboda.
saerTaSoriso sisxlis samarTalSi romis statutiT mniSvneloba SeiZina iZulebiTi
ukiduresi aucileblobis mdgomareobam, romelic mocemulia statutis 31-e muxlis I
abzacis ,,d” qvepunqtSi. 116
serbiis armiis jariskacma – erdemoviCma Tavisi meTauris brZanebiT mokla
ramdenime udanaSaulo samoqalaqo piri. igi am adamianebis mimarT ar
moqmedebda aucilebeli mogeriebis mdgomareobaSi. misi CvenebiT, igi iZulebuli
iyo Caedina es qmedebebi. winaaRmdeg SemTxvevaSi is da misi ojaxis wevrebi
iqnebodnen mokluli, Tu uars ityoda brZanebis Sesrulebaze da samoqalaqo
pirebis mokvlaze.
eqs-iugoslaviis tribunalma am SemTxvevas aseTi Sefaseba ar misca, radgan
am sasamarTlos wesdebaSi pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebis aseTi safuZveli
pirdapir ar iyo gaTvaliswinebuli, magram dReisaTvis romis statuti aseT
samarTlebriv normas Seicavs (statutis 31-e muxlis I abzacis ,,d” qvepunqti), ris
gamoc, faqtebis dadasturebis SemTxvevaSi, aseTi SemTxveva unda Sefasdes,
rogorc iZulebiTi ukiduresi aucilebloba.
iZulebiTi ukiduresi aucileblobis dros is piri, vinc Zaladobis an Zaladobis
muqaris qveS imyofeba, upirveles yovlisa, unda Seecados, rom moigerios is
106obieqturi da individualuri Seracxva
safrTxis wyaro, romelic mas iyenebs marTlsawinaaRmdego qmedebis
Casadenad, Tu es SesaZlebelia. Tu es SeuZlebelia, mxolod maSin SeuZlia xelyos
sxva uSualo safrTxis Tavidan asacileblad. winaaRmdeg SemTxvevaSi, misi
moqmedeba ar CaiTvleba arabraleulad, vinaidan safrTxe SeiZleboda acdenili
yofiliyo sxva saSualebiT, kerZod, safrTxis uSualo wyaros - marTlsawinaaRmdego
brZanebis gamcemi piris xelyofiT.
7.5.4. sapatiebeli ukiduresi aucilebloba farTo gagebiT.
aseve am garemoebis samarTlebriv safuZvels warmoadgens sisxlis samarTlis
kodeqsis 38-e muxli. igi gulisxmobs im SemTxvevebs, rodesac piri sxvas
daazianebs im uSualo safrTxis Tavidan asacileblad, romelic emuqreboda ara
TviTon damzianeblis an misi axloblis samarTlebriv sikeTes, aramed sxva,
mesame iseT pirs, romelic xelmyofisaTvis aseT adamianTa wres ar ekuTvnis.
swored amiT gansxvavdeba igi zemoT warmodgenili sapatiebeli ukiduresi
aucileblobisagan viwro gagebiT.
misTvis damaxasiaTebeli am specifikuri garemoebis gaTvaliswinebiT, igi
warmoadgens tragikuli koliziis SemTxvevebs. kerZod: braleulad ar moqmedebs
is, vinc marTlsawinaaRmdego qmedebas Caidens samarTlebrivi sikeTis nawilis
gadasarCenad, roca es sikeTe mTlianobaSi dasaRupavad iyo ganwiruli.
magaliTebi:
Tu or mTamsvlels gardauvali daRupva emuqreba da aseT viTarebaSi mesame
Toks gadaWris im mizniT, rom erT-erTi mainc gadaarCinos, misi moqmedeba ver
CaiTvleba braleulad.
teroristebma gaitaces TviTmfrinavi, romelSic imyofebodnen ramdenime aTeuli
mgzavri da ekipaJis wevrebi. kamikaZe-teroristebis mtkice gadawyvetilebiT,
TviTmfrinavi ramdenime wuTSi unda dajaxeboda mravalsarTulian Senobas,
romelSic am dros ramdenime aseuli adamiani imyofeboda. dajaxebis Sedegad
107obieqturi da individualuri Seracxva
daiRupebodnen rogorc TviTmfrinavis mgzavrebi, aseve am SenobaSi myofi
adamianebi. aseT viTarebaSi miRebuli iqna gadawyvetileba TviTmfrinavis
Camogdebis Sesaxeb, romelic dauyovnebliv sisruleSi iqna moyvanili im
adamianebis mier, romelTac uSualod safrTxe ar emuqrebodaT.
es SemTxveva unda CaiTvalos bralis gamomricxveli zekanonuri sapatiebeli
garemoebis klasikur nimuSad (mimoxilvaSi warmodgenili terminologiiT tragikul
kolizias adgili ara aqvs im SemTxvevaSi, Tu samarTlebrivi sikeTis gadasarCenad
xelyofen pirovnebis sicocxles, rogorc samarTlebriv sikeTes, romelsac daRupva ar
emuqreboda, miuxedavad xelyofil da gadarCenil sikeTeebs Soris arsebuli
raodenobrivi sxvaobisa (e.w. kvantitatiuri ukiduresi aucilebloba). aqedan
gamomdinare, dauSvebelia mravali ganwiruli adamianis sicocxlis gadarCena
Tundac erTi iseTi adamianis mokvliT, romelsac araferi emuqreboda.
sisxlissamarTlebrivi TvalsazrisiT, erTi adamianis sicocxle da mravali adamianis
sicocxle tolfasia.
iuridiul literaturaSi arsebobs umciresobis pozicia, romelic raodenobrivi
(kvantitatiuri) ukiduresi aucileblobis mdgomareobas miiCnevs bralis
gamomricxvel sapatiebel garemoebad.
Secdomas uSvebs TinaTin wereTeli, roca igi kvantitatiur ukidures aucileblobas
marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel garemoebad Tvlis. misi azriT, ,,sxva
adamianisaTvis sicocxlis mospoba SeiZleba CaiTvalos ukiduresi aucileblobis
mdgomareobaSi Cadenilad mxolod maSin, rodesac es aucilebeli iyo mravali
adamianis sicocxlis gadasarCenad” am poziciis sawinaaRmdegod unda iTqvas,
rom ar SeiZleba ,,sicocxle sicocxlis winaaRmdeg” ukiduresi aucileblobis
mdgomareobiT iqnes gamarTlebuli.
magaliTad, xalxiT datvirTul avtobuss daRmarTSi gaufuWda muxruWebi.
xramSi Cavardnisagan, anu ucilobeli daRupvisagan gadarCenis erTaderTi xsnaa
xramis piras mdgari msubuqi avtomanqanisaTvis dajaxeba, romelSic zis mZRoli.
108obieqturi da individualuri Seracxva
avtobusis mZRoli, raTa gadaarCinos mravali adamianis sicocxle, ejaxeba msubuq
avtomanqanas, romlis mZRoli iRupeba (samagierod, gadarCa avtobusis mravali
mgzavri).
Tu kazuss e.w. kvantitatiuri ukiduresi aucileblobis poziciidan mivudgebiT, am
SemTxvevaSi adgili ar eqneba iseT tragikul kolizias, romelic braleulobas
gamoricxavs. avtobusis mZRoli pasuxs agebs ganzraxi mkvlelobisaTvis. ufro
swori iqneba am kazusis gadawyveta sxvagvarad. kerZod, ara mravali
adamianisaTvis sicocxlis gadarCenis argumentiT, aramed mxolod sakuTari
sicocxlis gadarCenis argumentiT SeuZlia sasamarTlom aseT viTarebaSi piris
qmedeba CaTvalos arabraleulad (sapatiebeli ukiduresi aucilebloba viwro
gagebiT).
aqve unda iTqvas, rom bralis gamomricxveli zekanonuri garemoebebis dadgena
samosamarTleo samarTalSemoqmedebis sferoa. aqedan gamomdinare, bevria
damokidebuli imaze, sisxlis samarTlis kodeqsis 38-e muxlis normis interpretaciis
gziT Tu rogor ganviTardeba misi farglebi, gamomdinare swored samosamarTleo
samarTlidan.
7.5.5 Secdoma bralis gamomricxvel sapatiebel garemoebebTan dakavSirebiT.
im SemTxvevaSi roca piri Secdomas uSvebs bralis gamomricxveli sapatiebeli
garemoebis faqtobriv mxaresTan dakavSirebiT, rogoricaa, magaliTad,
moCvenebiTi sapatiebeli ukiduresi aucilebloba, moqmedebs qmedebis
Semadgenlobis ganzraxviT. am SemTxvevaSi aseve saxezea boroti ganzraxva,
romelic bralis etapze dgindeba. aseTi Secdomis dros piri ar Tavisufldeba ganzraxi
danaSaulisaTvis pasuxismgeblobisagan, Tu Secdoma Tavidan acilebadi iyo.
amiT Secdomis es saxe gansxvavdeba im Secdomisagan, romelsac piri uSvebs
marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli faqtobrivi garemoebebis Sesaxeb,
rogoricaa, moCvenebiTi mogerieba, moCvenebiTi ukiduresi aucilebloba da sxv.
rogorc aRiniSna, am ukanasknel SemTxvevaSi analogiiT gamoiyeneba ssk-is 36-e
109obieqturi da individualuri Seracxva
muxliT gaTvaliswinebuli wesi, maSin, rodesac bralis gamomricxveli sapatiebeli
garemoebis arsebobis Sesaxeb Secdoma mxolod maSin gamoricxavs brals, roca
Secdoma Tavidan aucilebadi iyo, maSasadame, gaufrTxileblobis dros.
qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT, aRniSnuli SeiZleba miviCnioT, rogorc
gaufrTxileblobisaTvis bralis gamomricxveli zekanonuri garemoeba, romelic
SeiZleba Semdegi saxelwodebiT movixsenioT: normis Sesabamisi moqmedebis
Sesrulebis moTxovnis SeuZlebloba. aseTi damoukidebeli samarTlebrivi figura
gveqneba im SemTxvevaSi, rodesac gaufrTxileblobis dros.
8. daskvna.
Cemi samagistro naSromis mizania, gaanalizos obieqturi da individualuri
Seracxvis problemebi qarTul sisxlis samarTalSi. amasTan gansakuTrebuli
yuradReba eTmoba moZRvrebas obieqturi Seracxvis Sesaxeb, romelic
warmoadgens swored qmedebis obieqturi Semadgenlobis erT-erT
umniSvnelovanes kategorias. igi 80-iani wlebis Sua periodidan gabatonda
germanulenovan sisxlis samarTlis dogmatikaSi da aseve didi rezonansi moipova
espaneTSi, laTinur amerikaSi, poloneTSi da mniSvnelovania saerTaSoriso sisxlis
samarTalSic. O
obieqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis ganviTareba qarTul sisxlis
samarTalSi warmoadgens mizezobrivi kavSiris Sesaxeb TinaTin wereTlis
Sexedulebebis Semdgom ganviTarebas.
obieqturi Seracxvis moZRvreba qarTul sisxlis samarTalSi naklebad aris
cnobili igi sisxlis samarTlis dogmatikis SedarebiT axali institutia. es instituti
Semoaqvs qarTul sisxlis samarTalSi da swored am axal dogmatikaze saubrobs
pirvelad profesori merab turava, man es sakiTxi wamoayena da asaxa mis sisxlis
samarTlis zogadi nawilis saxelmZRvanelos me-7 da me-8 gamocemebSi.
obieqturi Seracxvis sisxlissamarTlebrivi kategoria qarTul sisxlis samarTalSi
imsaxurebs aRiarebas igi sisxlis samarTalSi ar yofila bolo periodamde mecnieruli
110obieqturi da individualuri Seracxva
diskusiis sagani. Aam Teoriis arsi mdgomareobs imaSi, rom miuxedavad
qmedebasa da Sedegs Soris mizezobrivi kavSiris arsebobisa, pirovnebas
SeiZleba obieqturad mainc ar Seeracxos damdgari Sedegi, maSin, rodesac
mizezobrivi kavSiris e.w. pirobaTa TeoriiT dadgenis gareSe Sedegis obieqturi
Seracxva ver moxdeba.
maSasadame, Tanamedrove sisxlis samarTlis dogmatikis ganviTarebis
Sedegad Sedegian deliqtebSi moqmedebasa da Sedegs Soris kavSiri or
safexurad unda dadgindes: pirvel safexurze unda Semowmdes kauzaloba
qmedebasa da Sedegs Soris, xolo mxolod amis Semdeg, meore etapze, unda
gairkves, piris qmedebisagan damdgari Sedegi mas obieqturadac unda
Seeracxos Tu ara. maSin, rodesac kauzalobis dadgena specialur samarTlebriv
codnas ar moiTxovs, radgan igi warmoadgens specialistis profesiul Sefasebas da
empiriuli dakvirvebiTa da bunebis kanonebis gamoyenebiT SeiZleba dadgindes,
misgan gansxvavebiT, obieqturi Seracxva warmoadgens wminda SefasebiT-
samarTlebriv kategorias. Sedegis obieqturi Seracxva niSnavs imas, rom pirs
Tavisi qceviT gamowveuli Sedegi aseve normatiuladac, rogorc ,,sakuTari
qmnileba~, e.i. rogorc personaluri umarTloba unda Seeracxos.
warmodgenili Cemi samagistro naSromi gviCvenebs, rom mizezobrivi
kavSiris ganvrcoba obieqturi Seracxvis Sesaxeb axali, damoukidebeli kategoriiT
warmoadgens wingadadgmul nabijs sisxlis samarTlis dogmatikis ganviTarebis
saqmeSi. bevri problema, romelic mizezobrivi kavSiris, ganzraxvis,
marTlwinaaRmdegobisa Tu bralis etapze wydeboda, am axali moZRvrebis
mixedviT, danaSaulis sistemis am axal stadiaze, kerZod, qmedebis obieqturi
Semadgenlobis etapze normatiulad SeiZleba gadawydes. obieqturi Seracxva
xdeba SefasebiTi kriteriumebiT, riTac mniSvnelovani nabiji gadaidga danaSaulis
sistemis obieqturi mxaris normativizaciisaTvis. G
111obieqturi da individualuri Seracxva
garda obieqturi Seracxvis problemisa, samagistro naSromSi ganxilul aris
individuluri Seracxvis sakiTxebi.
qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsis me-7 muxlis Tanaxmad, ar SeiZleba sasjelis
dakisreba individualuri bralis gareSe, brali aris mosamarTlis mier piris
individualur-samarTlebrivi gakicxva mis mier Cadenili marTlsawinaaRmdego
qmedebisaTvis, anu brali aris individis gakicxva. Mpiri mxolod maSin unda
daisajos, roca arsebobs misTvis marTlsawinaaRmdego qmedebis inividualurad
Seracxvis samarTlebrivi safuZveli.
samagistro naSromis Temad Oqmedebis obieqturi da individualuri Seracxvis
arCeva, swored sakiTxis aqtualobam ganapiroba.
zemoT aRniSnulidan gamomdinare, Cemi samagistro naSromis mizania
detalurad ganxilul yofiliyo obieqturi Seracxvis moZRvreba, anu Tu rogor unda
Seeracxos pirs mis mier Cadenili qmedeba obieqturad da ra SemTxvevaSi ar
Seeracxeba mas mis mier Cadenili qmedeba obieqturad miuxedevad imisa, rom
Cadenil qmedebasa da damdgar Sedges Soris arsebobs mizezobrivi kavSiri
(Conditio sine qua non-formula). Aaseve ganxilul aris sakiTxi Tu ra SemTxvevaSi ar
Seeracxeba pirs individualurad mis mier Cadenili qmedeba, miuxedavad imisa,
rom mas qmedeba obieqturad, subieqturad Seeracxa da mis mier Cadenili
qmedeba aris marTlsawinaaRmdego xasiaTis matarebeli.
profesor merab turavas mier SemoRebuli axali institutis _ obieqturi Seracxvis
damkvidrebas qarTul sisxlis samarTlis samecniero sivrceSi da misi gamoyeneba
qarTuli sisxlis samarTlis praqtikis farglebSi SesaZleblobas mogvcems
samarTlianad gadawydes Sedegis obieqturi Seracxvis problema. sworad
mimaCnia da mxars vuWer am axali dogmatikis SemoRebas da mis SemdgomSi
damkvidrebas qarTul sisxlis samarTlSi.
112obieqturi da individualuri Seracxva
vfiqrob, obieqturi da individualuri Seracxvis kriteriumebi samomavlod ufro
daixveweba da myarad damkvidrdeba qarTul sisxlis samarTlis dogmatikasa da
sasamarTlo praqtikaSi.
gamoyenebuli literatura
M gamyreliZe oTar, Seracxvis problema sisxlis samarTalSi da bralis normatiuli
cnebis dasabuTebis cda, Jurnali `adamiani da konstitucia~, (saqarTvelos
sakonstitucio sasamarTlos gamocema) Tbilisi, 2002, #3.
M gamyreliZe oTar, Seracxvis problema sisxlis samarTalSi da bralis normatiuli
cnebis dasabuTebis cda, Jurnali `adamiani da konstitucia~ (saqarTvelos
sakonstitucio sasamarTlos gamocema) Tbilisi, 2002, #4.
gamyreliZe oTar, sisxlis samarTlis kanonmdeblobis reformisa da Tanamedrove
kriminologiis problemebi, Tbilisi, 2006, gamomcemloba ~meridiani`
gamyreliZe oTar, danaSaulis subieqti da piradi pasuxismgeblobis principi, Tbilisi,
gamomcemloba `meridiani~ TinaTin wereTlis saxelmwifosa da samarTlis instituti
2010;
gamyreliZe oTar, brZola samarTlebrivi saxelmwifosaTvis, 1998,
M kutalia laSa-giorgi, braliს normatiuli modeli dogmatur-sistemaluri
Taviseburebebi, Tbilisi, gamomcemlobა ~inteleqti~ 1999;
kutalia laSa-giorgi, brali sisxlis samarTalSi, Tbilisi, Ggamomcemloba `meridiani~
2000;
M naWyebia guram, brali rogorc socialuri filosofiis kategoria, Tbilisi,
gamomcemloba ~biznes kurieri~ 2001;
113obieqturi da individualuri Seracxva
futkaraZe e. ukiduresi aucilebloba qarTul da germanul sisxlis samarTalSi”,
disertaciis avtoreferati, 2003.
turava merab, sisxlis samarTli, zogadi nawilis mimoxilva, me-7 gamocema,
Tbilisi, gamomcemloba `bona kauza~ 2008;
turava merab, sisxlis samarTli, zogadi nawilis mimoxilva, me-8 gamocema,
Tbilisi, gamomcemloba `bona kauza~ 2010;M turava merab, obieqturi Seracxvis
Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebisaTvis Tanamedrove qarTul sisxlis samarTalSi,
Tbilisi, 2009;
turava merab, sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlo, romis statutTan
saqarTvelos Sesabamisobis komentari, Tbilisi, gamomcemloba `bona kauza~
2005;
wereTeli TinaTin, giorgi tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, Tbilisi,
gamomcemloba `mecniereba~ 1969;
wereTeli TinaTin, sisxlis samarTlis problemebi, tomi I, Tbilisi, gamomcemloba
`meridiani~ TinaTin wereTlis saxelmwifosa da samarTlis instituti 2007;
wereTeli TinaTin, ,,macne”, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis Jurnali, 1960,
#1;
M wereTeli TinaTin da tyeSeliaZe giorgi, saqarTvelos ssr sisxlis samarTlis
kodeqsis komentarebi, Tbilisi, gamomcemloba `sabWoTa saqarTvelo~ 1976;
Кудрявцев, В. Н.: Общая теория квалификафции преступления, , МосКва
1972,
Флетчер. Дж, А,В,Наумов. Основные Концепции Современного Уголовного
Права, Москва 1998. Юристь;
Церетели, Т. В.: Основания уголовной ответственности и понятие
преступления, JurnalSi: ,,Правоведение”, 1980, #2.
114obieqturi da individualuri Seracxva
Turava Merab, On the development on the doctrine of objective imputation in modern
Georgian criminal law Tbilisi, 2009. Publisher: Law Firm `Bona Causa~ in Tinatin Tsereteli
state and law institute;
TemaSi gamoyenebuli normatiuli masala:
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, Tbilisi gamomcemloba `bona kauza~
2010;
sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos romis wesdeba, miRebuli 1998; 17
ivlisi;
115obieqturi da individualuri Seracxva
1 (m. turava, obieqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebisaTvis
Tanamedrove qarTul sisxlis samarTalSi, 2009, gv. 1).
2 (Turava, M,. Topikal problems of Criminal law and Criminology, Publisher: in Tinatin
Tsereteli state and law institute, 2009, pg. 51).
3 (Церетели, Т. В.: Основания уголовной ответственности и понятие
преступления, JurnalSi: ,,Правоведение”, 1980, #2).
4 ( Кудрявцев, В. Н.: Общая теория квалификафции преступления, , МосКва
1972, gv,73
5 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 gamocema, 2010, gv. 82).
6 (Turava, M. Topikal problems of Criminal law and Criminology, Publisher: in Tinatin
Tsereteli state and law institute, 2009, pg. 51).
7 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 gamocema, 2010, gv. 90).
8 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 207-316).
9 (m. turava, oboeqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebisaTvis
Tanamedrove qarTul sisxlis samarTalSi, 2009, gv. 36).
116obieqturi da individualuri Seracxva
10 (m. turava, oboeqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebisaTvis
Tanamedrove qarTul sisxlis samarTalSi 2009, gv. 15.)
11 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv .220.)
12 (laSa-giorgi kutalia, brali sisxlis samarTalSi, 2000, gv. 752).
13 (Дж, Флетчер. А,В,Наумов. Основные Концепции Современного
Уголовного Права, 1998. 210; )
14 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 207-316).
15 M(T wereTeli, sisxlis samarTlis problemebi, tomi I, 2007; gv. 177).
16 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 177).
17 (T wereTeli, sisxlis samarTlis problemebi, tomi I, 2007; gv. 178).
18 ( saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi 2010; gv.10).
19 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-7 gamocema, 2008, gv. 99).
20 ( saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi 2010; gv.10).
21 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 89).
22 ( saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi 2010; gv.10).
23 (m. turava, oboeqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebisaTvis
Tanamedrove qarTul sisxlis samarTalSi 2009, gv. 8).
24 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 95).
25 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 96).
26 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 99).
27 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 100).
28 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 101).
29 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 100).
30 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-7 gamocema, 2008, gv. 107).
31 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-7 gamocema, 2008, gv. 102-
103).
32 ( saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi 2010; gv.10).
117obieqturi da individualuri Seracxva
33 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 208).
34 (m. turava, oboeqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebisaTvis
Tanamedrove qarTul sisxlis samarTalSi 2009, gv. 5).
35 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 238-239).
36 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 241).
37 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv.250).
38 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv.253).
39 (m. turava, oboeqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebisaTvis
Tanamedrove qarTul sisxlis samarTalSi 2009, gv. 7).
40 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 271).
41 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 271).
42 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 90).
43 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 91).
44 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 104).
45 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 105).
46 (Церетели, Т. В.: Причинная связь в уголовном праве, 1963).
47 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-7 gamocema, 2008, gv. 111).
48 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 105).
49 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 113).
50 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 107).
51 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 108).
52 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 108)
53 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 207-317).
54 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 108).
55 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 111).
56 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 112).
57 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 113).
118obieqturi da individualuri Seracxva
58 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 113).
59 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 255-257).
60 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 259).
61 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 257).
62 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 252).
63 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 256).
64 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 273).
65 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 119).
66 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 119).
67 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 115).
68 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 116).
69 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 116).
70 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 117).
71 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-7 nawili 2010, gv. 120).
72 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 119).
73 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 121).
74 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 254).
75 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 122).
76 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 122).
77 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 254).
78 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 254).
79 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 254).
80 (T. wereTeli, g. tyeSeliaZe, moZRvreba danaSaulze, 1969, gv. 254).
81 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 124).
82 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 124-125, 154-
156).
83 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 155).
119obieqturi da individualuri Seracxva
84 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 149-150).
85 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 144).
86 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 144).
87 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 114).
88 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-7 nawili 2010, gv. 109).
89 (m. turava, obieqturi Seracxvis Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebisaTvis
Tanamedrove qarTul sisxlis samarTalSi, 2009, gv. 35).
90 (oTar gamyreliZe, danaSaulis subieqti da piradi pasuxismgeblobis principi,
2010; gv. 220).
91 (oTar gamyreliZe, danaSaulis subieqti da piradi pasuxismgeblobis principi,
2010; gv. 244).
92 (saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, Tbilisi 2010; muxli me-7).
93 (MlaSa-giorgi kutalia, braliს normatiuli modeli dogmatur-sistemaluri
Taviseburebebi, Tbilisi, 1999; gv. 45).
94 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 216).
95 (laSa-giorgi kutalia, brali sisxlis samarTalSi, Tbilisi, 2000; gv. 752).
96 (laSa-giorgi kutalia, brali sisxlis samarTalSi, Tbilisi, 2000; gv. 752).
97M(saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, Tbilisi 2010, me-9 Tavi).
98 ( guram naWyebia, brali rogorc socialuri filosofiis kategoria, Tbilisi,
gamomcemloba ~biznes kurieri~ 2001; gv. 185).
99 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 217).
100 (MlaSa-giorgi kutalia, braliს normatiuli modeli dogmatur -sistemaluri
Taviseburebebi, Tbilisi, 1999; gv. 48).
101 ( T. wereTeli, ,,macne”, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis Jurnali, 1960,
#1, gv. 129).
102 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv. 219).
120obieqturi da individualuri Seracxva
103 (o. gamyreliZe, Seracxvis problema sisxlis samarTalSi da bralis normatiuli
cnebis dasabuTebis cda, Jurnali `adamiani da konstitucia~, gv. 73. Tbilisi, 2002,
#3).
104 (o. gamyreliZe, sisxlis samarTlis kanonmdeblobis reformisa da Tanamedrove
kriminologiis problemebi, Tbilisi, 2006, gv. 8).
105 (o. gamyreliZe, Seracxvis problema sisxlis samarTalSi da bralis normatiuli
cnebis dasabuTebis cda, Jurnali `adamiani da konstitucia~, gv. 82. Tbilisi, 2002,
#4).
106 (o. gamyreliZe, Seracxvis problema sisxlis samarTalSi da bralis normatiuli
cnebis dasabuTebis cda, Jurnali `adamiani da konstitucia~, gv. 75. Tbilisi, 2002,
#3).
107 ( saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi 2010; muxli 35-e).
108 (m. turava, sisxlis samarTlis zogadi nawili me-8 nawili 2010, gv.224).
109 (sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos romis wesdeba, 1998; muxli 32-e).
110 (sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos romis wesdeba, 1998; muxli 33-e).
111 (sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos romis wesdeba, 1998; muxli 28-e).
112 (saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi 2010; muxli 113-e).
113 ( o. gamyreliZe, brZola samarTlebrivi saxelmwifosaTvis, 1998, gv. 283).
114 ( e. futkaraZe, ukiduresi aucilebloba qarTul da germanul sisxlis samarTalSi”,
disertaciis avtoreferati, 2003, gv. 18).
115 (T. wereTeli da g. tyeSeliaZe, saqarTvelos ssr sisxlis samarTlis kodeqsis
komentarebi, 1976, gv. 112).
116 (sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos romis wesdeba, 1998; muxli 31-e).