Samodzielność

Szkolenia dla trenerów tyflo-terapii w Armenii i Gruzji

Polska Pomoc Rozwojowawww.polskapomoc.gov.pl

Sprawozdanie z działańArmenia 2011

Organizator: Fundacja Ari AriPartner główny: Polski Związek NiewidomychPartnerzy: Hangrwan, Momawali Ickeba Dges,Studio Tyflografiki Tyflograf, Tyflolaboratorium DźwiękuPomagają: Igeo

Finansowanie: Projekt "Samodzielność. Szkolenia dla trenerów tyfloterapiiw Armenii i Gruzji" był współfinansowany w ramach programu polskiej współpracyrozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2011 r.

Strona projektu: www.ariari.org/pl/projekty/samodzielno-ii

Idea

"Samodzielność" to projekt pomocy osobom niepełno-sprawnym na Kaukazie. W jego ramach realizowanyjest szereg działań zmierzających do stworzenia systemurehabilitacji, terapii i usamodzielniania ludzi niepełnosprawnych.

"Samodzielność. Szkolenia dla trenerów tyfloterapii w Armeniii Gruzji" był programem przygotowanym razem z PolskimZwiązkiem Niewidomych, w którym przeprowadziliśmy ponad500 godzin szkoleń dla trenerów osób niewidomych z Armeniii Gruzji (łącznie 34 osoby). Dodatkowo przekazaliśmy szkołomi organizacjom pomagającym niewidomym - "białe laski",pomoce metodologiczne oraz specjalnie przygotowane tyflo-mapy obu kaukaskich krajów. Przeprowadziliśmy równieżrozbudowane kampanie społeczne, przedstawiające mie-szkańcom Armeni i Gruzji problemy osób niewidomych.Marsz w Tbilisi i treningi w erywańskim metrze, były szerokokomentowane w krajowych mediach. Przychylne reakcje ludzina ulicach i kilku instytucji gruzińskich i ormiańskich byłyzaskoczeniem także osób niewidomych. W efekcie projektuw tbiliskiej szkole dla niewidomych dzieci powstaje ścieżkaedukacyjna, a w erywańskim Uniwersytecie Pedagogicznym -oznakowania dla słabowidzących. W Gruzji Ministerstwo Edukacjiwspółpracuje z polskimi specjalistami nad wdrożeniem programutyflopedagogiki w uniwersytetach, a w Armenii zarząd Metrazwolnił osoby niewidome z opłat za przejazdy.

Teoria

Od 7 do 12 listopada Małgorzata Pacholec i Grazyna Machuraprzeprowadziły w Erywaniu ponad 40 godzin wykładów orazwarsztatów tyflopsychologicznych i tyflolopedagogicznych dlagrupy trzydziestu pięciu słuchaczy.

Celem było przygotowanie wykwalifikowanej kadry do na-uczania bezpiecznego, samodzielnego i efektywnego po-ruszania się osób niewidomych i słabowidzących, zgodniez ich potrzebami. Szkolenie prowadzono metodami akty-wizującymi uczestników, w których prowadzące dbały o konkretyzowanie oczekiwań słuchaczy, z jednoczesnymuświadamianiem złożoności całego procesu terapii osóbniewidomych. Intensywne wkłady i ćwiczenia przedstawiałydziałania mające na celu możliwie całkowite usamodzielnienieosoby niepełnosprawnej w wykonywaniu czynności życiowych.

Szeroki zakres zagadnień przedstawiano z wykorzystaniemfilmów dydaktycznych, prezentacji multimedialnych i pokazówpraktycznych. Ważnym elementem szkoleń były dyskusjez uczestnikami, wprowadzające w wiedzę o sytuacji osobyniepełnosprawnej, metod prowadzenia terapii, obejmującejotoczenie niewidomego.

--------------------------------------------------------------------------->

Warsztat pedagogiczno-psychologicznyOrientacja przestrzenna i czynności życia codziennego

c.d.

<-----------------------------------------------------------------------

Ciekawym elementem spotkań były rozmowy wszystkichuczestników odnoszące się do stereotypów związanychz niepełnosprawnością, negatywnymi emocjami wyklucza-jącymi niewidomych (np. litość, żal), czy określaniem po-jęcia 'samodzielność' jako sposobu i celu terapii. MałgorzataPacholec i Grażyna Machura z naciskiem podkreślały komple-mentarność wiedzy teoretycznej i praktycznej, w którejskuteczność procesu rehabilitacji wymusza na instruktorzeciągłe podnoszenie kwalifikacji. Rehabilitacja osoby niepeł-nosprawnej, w tym tyfloterapia składa się z powiązanych zesobą czterech etapów, których przejście jest niezbędne dlauzyskania prawidłowego efektu - samodzielności. Szkoleniateoretyczne w Armenii obejmowały wiedzę dotyczącą każdegoz aspektów tych etapów:

- rehabilitacji psychicznej, procesu w którym osoba niepełno-sprawna zmienia swoje nastawienie wobec swojej niepełno-sprawności: od postawy bierności, poczucia beznadziei, depresji,złości wobec otoczenia i niechęci do jakiejkolwiek aktywnościprzechodzi do postawy mówiącej o gotowości do zmianw swoim życiu

- rehabilitacji fizycznej rozumianej jako nauka nowychumiejętności wykonywanych technikami bezwzrokowymi

- rehabilitacji społecznej, czyli trenowanie ról społecznychi umiejętności dobrego kontaktu z innymi ludźmi

- rehabilitacji zawodowej jako działań zmierzającychdo uzyskania pracy i utrzymania jej.

Podczas każdego spotkania podkreślano, że skutecznarehabilitacja planowana i wykonywana jest przez różnychspecjalistów pracujących zespołowo.

Spośród uczestników części teoretycznej, do kolejnego etapuszkoleń praktycznych, zgłosiło się dwadzieścia jeden osób.

Trenerki:

Małgorzata Pacholec - tyflolog, tyflopedagog, DyrektorPolskiego Związku Niewidomych w Warszawie.

Grażyna Machura - tyflolog, tyflopedagog, pracuje w PrzychodniRehabilitacyjno - Leczniczej PZN w Warszawie.

--------------------------------------------------------------------------

c.d.

Szkolenia praktyczne

Orientacja przestrzenna i czynności życia codziennego

Trzytygodniowe kursy przygotowujące instruktorów nau-czania orientacji przestrzennej i lokomocji, prowadzonebyły w Armenii od 7 do 25 listopada 2011, przez instru-ktorki orientacji: Stanisławę Klimek, Alinę Talukderi Lucynę Zaleską oraz specjalistę tyflografiki i tyflo-kartografii Marka Jakubowskiego. Zajęcia zaczęły sięjeszcze podczas części teoretycznej, stanowiąc pokazdla uczestników oraz uzupełnienie wiedzy tyflologicznej.

Szczególnie wiele czasu instruktorzy poświęcili rozpoznaniufunkcjonowania miejsca szkoleń, Erywania, aby jak najlepiejprzygotować ćwiczenia dla bezwzrokowego przemieszczaniasię. Rekonesans dotyczył: funkcjonowania środków masowegotransportu, rozmieszczenia przystanków, rodzajów przejść dlapieszych, struktury, szerokości chodników dla pieszych, zacho-wania się kierowców na widok długiej, białej laski. Zapoznanosię również z budową wszystkich stacji metra oraz korzystaniembezwzrokowo z ruchomych schodów. Wszystkie obserwacje po-zwoliły przygotować specjalny, ormiański plan zajęć, realizo-wany z dwudziestoma kandydatami na instruktorów podzielo-nymi na grupy. Każdy z instruktorów przeprowadził ponad 100godzin ćwiczeń, codziennie poprzedzanych wykładami z techniki wiedzy o orientacji i lokomocji w przestrzeni.

Podczas szkoleń prowadzone były również zajęcia indywidual-ne z osobami niewidomymi, wspierające opracowywanie skute-cznych i bezpiecznych metod poruszania się w mieście z wyko-rzystaniem białej laski. Największym zaskoczeniem dla trene-rów była bardzo wysoka frekwencja na zajęciach. W efekcieintensywnych ćwiczeń i błyskawicznych postępów w nabywa-nych umiejętnościach, świadectwa ukończenia szkolenia instru-ktora I stopnia, z uprawnieniem do trenowania osób niewido-mych, otrzymało 19 osób i jedna osoba słabowidząca świade-ctwo asystenta instruktora.

Pierwszymi instruktorami orientacji przestrzennejw Armenii zostali:

Ani Abrahamyan, Arpenik Abrahamyan, Kristine Ajamyan, Ruzan Azaryan Armine Babujyan, Diana Cholakheyan, Andranik Grigoryan, Mariana Galstyan, Qnarik Hamayakyan, Lia Harutynyan, Mariam Hayrapetyan, Marine HolikyanEwelina Hovhannisyan, Mari Kedoyan, Marine Martehyan, Marine Marutyan, Susanna Muradyan, Nune Prutyan, Seda Yengibaryan

Sipan Asatryan: asystent instruktora

----------------------------------------------------------------------------

Praktyka

Przejście podziemnew Erywaniu

Instruktorzy zajęć praktycznych

Stanisława Klimek - tyfloterapeutka, specjalistka orientacji w przestrzeni,związana ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym dla DzieciNiewidomych i Słabowidzących w Krakowie. Prowadzi zajęcia z orientacjiprzestrzennej, samoobsługi, czynności życia oraz technik komunikacji.

Alina Talukder - tyfloterapeutka, specjalistka orientacji w przestrzeni,związana z Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomychw Owińskach k/Poznania. Wykładowca, autorka programów do szkoleńinstruktorskich i rehabilitacyjnych, prowadzi zajęcia z orientacjiprzestrzennej, samoobsługi i czynności życia oraz technik komunikacji.

Lucyna Zalewska - tyfloterapeutka, specjalistka orientacji w przestrzeni,związana ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym dla DzieciNiewidomych i Słabowidzących w Krakowie. Prowadzi zajęcia z orientacjiprzestrzennej, samoobsługi, czynności życia oraz technik komunikacji.

Marek Jakubowski - tyflolog, specjalista tyflografiki, prowadzi StudioTyflograficzne Tyflograf. Wykładowca tyflologii i tyflografiki, prowadzącyzajęcia z orientacji przestrzennej oraz technik komunikacji, projektanti wykonawca tyflomap oraz druków braille'owskich.

Plan nauczania

Ramowy plan nauczania orientacji przestrzenneji lokomocji dla instruktorów I stopnia, realizowanyw Armenii w listopadzie 2011 roku

1. Historia nauczania orientacji przestrzennej i lokomocji2. Biała laska - historia, budowa, rodzaje, funkcja, dobór laski3. Techniki korzystania z laski, technika długiej laski -synchronizacja ruchu laski z nogami, technika skróconej laski "chwytołówkowy", chodzenie po schodach, podchodzenie do przeszkód -wykorzystanie techniki diagonalnej4. Techniki ochronne - biodrowa, barkowa, lekki dotyk, ustawienierównoległe i prostopadłe5. Zajęcia polisensoryczne, analiza struktury podłoża - słuch, dotyk,wibracje dobieranie punktów orientacyjnych,6. Chodzenie z przewodnikiem, trzymanie z przewodnikiem, zwroty,przejście z jednej strony na drugą, przechodzenie przez drzwi,podchodzenie do krzesła, chodzenie po schodach7. Ustalanie kierunku marszu w terenie (ustawienie równoległe iprostopadłe) wykorzystanie wrażeń słuchowych i dotykowych8. Koncepcje przystosowania przestrzeni dla osób niewidomychi słabo widzących9. Rola planu nauczaniu orientacji przestrzennej, konstruowanie planów(technika kolażu), rysowanie własnej mapy na wytyczonej trasie10. Przejście wytyczonej trasy, interpretacja ruchu na jezdni,przejście przez ulicę, podchodzenie do przeszkód, poznawanie stacjimetra - wykorzystanie wrażeń słuchowych, dotykowych, czuciowych,kinestetycznych11. "Orientacja w małej przestrzeni", poznawanie nowego pomieszczenia,techniki odnajdywania upuszczonych przedmiotów12. Pomoc osób widzących: przyjęcie - odrzucenie

Ponad 120 godzin zajęć w formie wykładów i ćwiczeń praktycznych,realizowało czworo trenerów z Polski, pracując równolegle z trzemagrupami uczestników (20 osób).

Akcje społeczne

Wykłady i oznakowanie uniwersytetu w Erywaniu

Podczas szkoleń tyflologicznych w Erywaniu przeprowadziliśmykilkanaście dodatkowych działań. Najważniejszym ich celembyło upowszechnienie informacji o problemach osób niewido-mych i różnych formach terapii, także tej często słabo uświa-damianej - terapii społeczeństwa.

Powodzenie w realizacji planu, w ogromnym zakresie ułatwiłanam przychylność środowisk akademickich w Armenii. Prawiepołowa osób uczestniczących w szkoleniach to studentki Pań-stwowego Uniwersytetu Pedagogiki im. Ch. Aboviana. Jeszczeprzed rozpoczęciem szkoleń spotkaliśmy się z rektorem tegouniwersytetu - Rubenem Mirzochanyanem, który od kilku latzajmuje się reorganizowaniem systemu nauczania w ormiańskichakademiach i przyjął nasz projekt szkoleń i pomocy wręcz entu-zjastycznie. Podczas spotkania, udało się szybko zakreślić plandziałania: przeprowadzenie dwóch wykładów otwartych z zakresutyflologii oraz akcję oznakowanie całego budynku uniwersyte-ckiego żółtymi i kontrastowymi kolorami, ułatwiającymi poru-szanie się osobom słabowidzącym. Wszystkie ustalenia zostałybłyskawicznie wprowadzone w życie.

We wtorek 15 listopada 2011, wykład z tyflologii dla studentówi naukowców Uniwersytetu Pedagogicznego, wygłosił mgr Ma-rek Jakubowski. W ciągu trzech godzin zaprezentował historiętyflografii oraz jej zastosowanie do nauczania wczesnoszkol-nego, szkolnego i rehabilitacyjnego. Tydzień później, 22 listo-pada, mgr Alina Talukder omówiła metody pracy pedagogai tyfloterapeuty oraz problematykę edukacji w zakresie orie-ntacji w przestrzeni bliższej i dalszej. Wykłady zgromadziłypo kilkadziesiąt osób, konsultujących wiele zagadnień z wy-kładowcami także po zakończeniu spotkań. Jeszcze przed na-szym wyjazdem pracownicy uniwersytetu zaczęli oznakowywaćbudynki, według standardów zastosowania oznaczeń dla słabo-widzących, bezpośrednio przygotowanych przez Marka Jaku-bowskiego (i rekonesansie trenerów orientacji w przestrzeni).Władze uniwersytetu zobowiązały się ukończyć wszystkie ozna-czenia do końca marca 2012. O tej wyjątkowej i innowacyjnejw Armenii akcji informowały tamtejsze media. Efektem byłojednocześnie podjęcie faktycznej współpracy i przeprowadzeniespołecznej reklamy. Pod koniec listopadowych szkoleń odbyło sięspotkanie ze specjalnie powołanym przez rektora zespołem:Robert Azizjan - profesor tyflopedagogiki, Zabella Zohrabyan -kierownik Wydziału Pedagogiki Specjalnej oraz Spartak Palikyandziekan Wydziału Pedagogiki. Szczegółowo omówiliśmy programwspółpracy: przygotowanie programu ułatwień dla osób niepełno-sprawnych w przestrzeni publicznej, pomoc w nawiązaniu współ-pracy Wydziału Tyflopedagogiki Uniwersytetu im. Abovianaz Instytutem Pedagogiki Specjalnej w Polsce oraz przygotowaniei szkolenie kadry wydziału w ośrodkach tyflologicznych w Polsce.

Akcje społeczne

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Dźwięki binauralneArmenii

Pocztówki dźwiękowe z Kaukazu. Armenia

Płyta z nagraniami binauralnymi dźwięków Armenii została przygotowana przez Tyflolaboratorium Dźwięku oraz StudioTyflografiki Tyflograf. 23 nagrania pozwalają przybliżyć nie-widomym, niedowidzącym i osobom ze sprawnym narządemwzroku dźwięki Armenii - wejście do metra w Erywaniu, spa-cer po Wernisażu, czy zwiedzanie łaźni legionów rzymskichw Garni. Płyty wraz z materiałami informacyjnymi zostałyrozesłane do bibliotek i organizacji współpracującymi z oso-bami niewidomymi w Polsce.

Wybrane nagrania można odsłuchać także on-line m. in. nakanale YouTube.

Tyflolaboratorium Dźwięku dla abc.edu.pl: Wrażenia dźwiękowestanowią dla osób z wadą wzroku bardzo ważne źródło wieluinformacji, będąc jednocześnie cenną pomocą w edukacjiNowoczesne rozwiązania techniczne pozwalają na stworzenienagrań dźwiękowych, które doskonale odzwierciedlają każdyszczegół otoczenia tzw. nagrań binauralnych, dzięki którym mo-żliwe jest odwzorowanie dźwiękowego modelu środowiska o ró-żnym charakterze.

„Ważne, ze ludzie w tej sali uczą się o niewidomych.Chciałbym, aby ten projekt istniał i rozszerzał wiedzęo środowisku niewidomych. Mam chęć, aby uczyć sięchodzić z "białą laską"”

uczestnik szkoleń w Gruzji, osoba niewidoma

„I dzięki ponad trzyletniej pracy Fundacji Ari Ari,Polskiego Związku Niewidomych i naszej organizacjiHangrvan udało się ludziom niewidomym zrobić samo-dzielnie te pierwsze kroki i najważniejsze, uwie-rzyli, że mogą coś zrobić samemu.”

Stella Sviridenko, koordynatorka w Armenii, szef ormiańskiejorganizacji Hangrwan

„O ile mentalność osób niewidomych w obu krajachKaukazu, nie odbiega od mentalności niewidomychw Polsce (bardzo charakterystyczna postawa „biorcza”),o tyle zaskoczony byłem zdecydowanie mniejszą, niż u nasw kraju oraz w Europie, aktywnością społeczną osóbz dysfunkcjami wzroku. Trudnym do przyjęcia dla mnie był teżfakt, niemalże zerowego korzystania przez niewidomychz Internetu i zupełny brak nauczania orientacji przestrzennej!”

Marek Jakubowski, tyflopedagog, szef Studia TYFLOGRAF,prowadził szkolenia w Armenii i Gruzji

„W Gruzji z zakresu psychologii realizowane powinny być:rozszerzona tematyka komunikacji, asertywności, strukturyi sposobu funkcjonowania rodziny. Potrzeba więcej czasuna wymianę zdań, aby „odgadac” uczestników.”

Maria Bielecka, psycholog i tyflopedagog, Mazowiecki Oddział PZN,prowadziła szkolenia w Gruzji

„Konieczne jest przystosowanie przestrzeni publicznej dopotrzeb osób niewidomych i słabo widzących oraz odpowie-dnio przeprowadzona kampania reklamowa, nastawionana edukację społeczną.”

Małgorzta Pacholec, dyrektor PZN, tyflolog,prowadziła szkolenia w Gruzji i Armenii

„Przypomniały sie dawne czasy, początki moich doświadczeńzwiązanych z rehabilitacją słabowidzących i niewidzącychw Polsce, początki organizacji Przychodni Rehabilitacyjnej -podobne problemy.”

Grażyna Machura, tyflopedagog, PrzychodniaRehabilitacyjno-Lecznicza PZN w Warszawie,prowadziła szkolenia w Armenii

296,8

6 m

m------------------------------------------------------------------------------