Savremeni defektoloski rad.pdf

SAVREMENI DEFEKTOLOŠKI

RAD-zahtevi teorije i prakse-

Zbornik rezimea

SAVREMENI DEFEKTOLOŠKI RAD - ZAHTEVI TEORIJE I PRAKSE

3

Stručno-naučni skup sa međunarodnim učešćemSAVETOVANJE

SAVREMENI DEFEKTOLOŠKI RAD-zahtevi teorije i prakse-

Novi Sad, 16. novembar 2013. godine

ZBORNIK REZIMEA

Novi Sad


4


Zbornik rezimea

Izdavač:Društvo defektologa Vojvodine

Za izdavača: Marinela Šćepanović

Recenzent:Prof. Dr Špela Golubović

Urednik: Marinela Šćepanović

Dizajn i štampa:Agencija SOinfo

Tiraž: 150

ISBN 978-86-913605-4-2


5

Stručno-naučni skup sa međunarodnim učešćem


Novi Sad, 16. novembar 2013. godine

Organizatori: Društvo defektologa Vojvodine, Novi Sad,

Medicinski fakultet Univerziteta u Novom Sadu,Dom „Veternik“, Veternik

Škola za osnovno i srednje obrazovanje „Milan Petrović“ sa domom učenika, Novi Sad

Naučni odbor:Prof. dr Špela Golubović, Medicinski fakultet, Univerzitet u Novom Sadu,

predsednicaProf. dr Dragan Rapaić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju,

Univerzitet u Beogradu, Prof. dr Goran Nedović, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju,

Univerzitet u Beogradu, Prof. dr Nenad Glumbić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju,

Univerzitet u Beogradu, Prof. dr Slavica Golubović, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju,

Univerzitet u Beogradu, Prof. dr Branka Jablan, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju,

Univerzitet u Beogradu, Prof. dr Svetlana Slavnić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju,

Univerzitet u Beogradu, Prof. dr Zoran Komazec, Medicinski fakultet, Univerzitet u Novom Sadu,

Prof. dr Branislava Popović-Ćitić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu

Organizacioni odbor:Marinela Šćepanović, predsednica

ass. mr Vesela Milankovass. mr Sanela Slavkovićass. mr Slavica Marković

Gordana Radaković-SrbulovićZoran Arbutina

Srđan LukićMarija Keri-Kutlešić

Snežana StantićJelena Mazurkiević

Saša DavidovićSvetlana Teodorović

Gordana Strunjaš


6


7

PROGRAM


8

PROGRAM

16. novembar 2013. godine

08.00-12.15

Rad Info deska: Registracija učesnika, predaja prezentacija, preuzimanje radnih materijala, dodatne informacije, uplata kotizacija za strane učesnike

10.00

Otvaranje Skupa- Pozdravne reči, Plenarna izlaganja po pozivu organizatora:- Prof. Dr Dragan Rapaić, Prof.dr Srboljub Đorđević, Prof. Dr Goran Nedović, dr Aleksandar Ćordić: NEKA TEORIJSKA I PRAKTIČNA RAZMATRANJA SPECIJALNE EDUKACIJE I REHABILITACIJE- Prof. Dr Slavica Golubović: TERMINOLOGIJA I DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA KAO POLAZNA OSNOVA STRUČNOSTI I KOMPETENTNOSTI

10.45 – 12.15

Usmena izlaganja prijavljenih učesnika sa diskusijom Medijatori: Prof. Dr Špela Golubović, mr Vesela Milankov

10.45 – 10.55

MA Otilija Velišek-Braško, Jasna Amroš-Vukelić: TIMSKI RAD STRUČNJAKA POLAZIŠTE KVALITETNOG INKLUZIVNOG OBRAZOVANJA

10.55 – 11.05

Svetlana Kalabić, Vojislava Bugarski Ignjatović, Sanja Batić: SPECIFIČNOST RAZVOJA VIŠIH KOGNITIVNIH FUNKCIJA ROMSKIH UČENIKA UKLJUČENIH U SPECIJALNU ŠKOLU

11.05 – 11.15

Lada Čović, Jelena Mazurkiević: INTERKURIKULARNO PLANIRANJE NASTAVE I PRIPREME ZA ČAS


9

11.15 – 11.25

Nada Funtoš-Stamenković: ZNAČAJ SPECIJALNE EDUKACIJE I REHABILITACIJE U TIPIČNIM ŠKOLAMA

11.25 – 11.35

mr Arnela Babić, Emrisela Delić, Maida Redžić: EVALUACIJA RADA MOBILNOG STRUČNOG TIMA PODRŠKE INKLUZIJI DJECE SA INTELEKTUALNIM TEŠKOĆAMA U KANTONU SARAJEVO

11.35 – 11.45

mr Inga Biščević, Amra Beganović: MJESTO I ULOGA SPECIJALIZIRANIH ŠKOLA U INKLUZIVNIM PROCESIMA - ISKUSTVO IZ KANTONA SARAJEVO

11.45-11.55

Dr Milka Budakov: ISKUSTVA PEDIJATRA U RADU INTERRESORNE KOMISIJE

11.55 – 12.05

Ivan Karaklić: MERENJE PODRŠKE KROZ IZOMORFIJU SA „PASKALOVIM TROUGLOM“ KAO MATEMATIČKIM MODELOM

12.05-12.15

Diskusija

12.15 – 13.00

Pauza

13.00 – 14.00

Usmena izlaganja prijavljenih učesnika sa diskusijomMedijatori: Prof. Dr Goran Nedović, Marinela Šćepanović

13.00 – 13.10

mr Zulfo Ahmetović: RANA INTERVENCIJA - IZMEĐU TEORIJE I PRAKSE

13.10 – 13.20

Vesna Lukić: RAZVOJNA GRUPA KAO MODEL DELIMIČNOG INKLUZIVNOG VASPITANJA I OBRAZOVANJA

13.20 - 13.30

Dr Haris Memišević, mr Inga Ibralić, Selmir Hažić, Saudin Hodžić: UČESTALOST TEŠKOĆA VIZUELNO-MOTORIČKE INTEGRACIJE KOD DJECE PREDŠKOLSKE DOBI


10

13.30 – 13.40

Slavka V. Nikolić, Mirjana M. Savić, Jelena M. Petrović, Minire Hani, Tatjana Vladisavljević, Jelena Đurđević: FORMIRANjE REČENICE KOD DECE SA OŠTEĆENIM SLUHOM PREKO BOJA I GRAFIČKIH ZNAKOVA

13.40 – 13.50

Mirjana M. Savić, Jelena M. Petrović, Slavka V. Nikolić, Minire Hani, Tatjana Vladisavljević, Jelena Đurđević:REHABILITACIJA DECE SA OŠTEĆENJEM SLUHA U ŠAPCU

13.50 – 14.00

Diskusija

14.00 - 15.00

Prezentacija rezultata projekta “Socijalna participacija osoba sa intelektualnom ometenošću”

14.00 – 15.00

Poster prezentacijeMedijatori: Prof. Dr Zoran Komazec, mr Sanela Slavković

Ph.D Irena Slaviček: MODERN PRACTICE OF SPECIAL EDUCATION AND REHABILITATION AT CHILDREN’S HOSPITALS WARDS

mr Snežana Kalamković, Prof. dr Tibor Halaši: POJAM MOLEKULA U NASTAVI HEMIJE ZA UČENIKE VII RAZREDA PO IOP-U

Nebojša Nikolić, Svetlana Matić-Morović, Gordana Strunjaš: IGROM DO TOLERANCIJE

Sanja Gagić, Mirjana Japundža-Milisavljević, Aleksandra Đurić-Zdravković: KREATIVNOST, UZRAST I POL KAO PREDIKTORI USPEHA U ŠKOLI KOD DECE S LAKOM INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU

mr Snežana Klepić, Marinela Šćepanović: PODRŠKA SREDNJOŠKOLSKIM UČENICIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU

Marinela Šćepanović, mr Snežana Klepić: OSPOSOBLJENOST SOMATOPEDA U VOJVODINI ZA PRIMENU ASISTIVNIH TEHNOLOGIJA

mr Daniela Tamaš, Jelena Đurić, Branislava Stanojević, Igor Grkovski: PRIRODU ČUVAMO, OTPAD RECIKLIRAMO - Radno angažovanje osoba sa autizmom

mr Marija Slavković, mr Mirela Stijović: PROJEKAT “UKLJUČI SE U ŽIVOT SVOJIH VRŠNJAKA“

Radmila Laban, Dragana Ivić, Radmila Vidović: ULOGA I ZNAČAJ RESURSNOG CENTRA I TIFLOTEHNIKE U INKLUZIVNOM OBRAZOVANjU UČENIKA OŠTEĆENOG VIDA

Jelena Brković-student, Prof. Dr Špela Golubović: REAKCIJE I ISKUSTVA RODITELJA U RANOJ INTERVENCIJI


11

15.00 – 16.15

Pauza

16.15 – 18.05

Usmena izlaganja prijavljenih učesnika sa diskusijomMedijatori: Prof. Dr Branislava Popović-Ćitić, Jelena Mazurkiević

16.15 – 16.25

mr Saša Delić: UTICAJ BRAČNOG STATUSA DEFEKTOLOGA U SPECIJALIZOVANIM USTANOVAMA ZA OSOBE SA INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU NA ZASTUPLJENOST DEPRESIJE

16.25 – 16.35

Svetlana Teodorović: PRIMENA AUGMENTATIVNE I ALTERNATIVNE KOMUNIKACIJE

16.35 – 16.45

Prof. Dr Gordana Mumović: FIZIOLOŠKA I PATOLOŠKA MUTACIJA

16.45 – 16.55

Sanja Kalaba, Svetlana Tanacković: SAMOPOŠTOVANJE KOD OSOBA SA MULTIPLOM SKLEROZOM

16.55 – 17.05

Jelena M. Petrović, Mirjana M. Savić, Slavka V. Nikolić: SOCIJALNA REHABILITACIJA OSOBA SA INVALIDITETOM

17.05 – 17.15

Dr Mila Beljanski: POREMEĆAJI U SOCIJALNOM PONAŠANJU: ZAŠTO NEKI MLADI BIRAJU DRUŠTVENO NEPRIVILEGOVANU POZICIJU?

17.15 – 17.25

Sonja Milojević, Sonja Banjac: DIMENZIJE VEZANOSTI MALOLETNIH PRESTUPNIKA

17.25 – 17.35

mr Ljubica Kovačević: REHABILITACIJA ZAVISNIKA U ŠKOLAMA ŽIVOTA

17.35 – 17.45

mr Sanja Batić: REAKTIVACIJA PROFESIONALNE REHABILITACIJE U PREDUZEĆU ZA PROFESIONALNU REHABILITACIJU I ZAPOŠLJAVANJE OSOBA SA INVALIDITETOM


12

17.45 – 17.55

Zorana Stanojević, Prof. dr Špela Golubović: KARAKTERISTIKE MOTORIČKOG FUNKCIONISANJA VIŠESTRUKO OMETENE DECE

17.55 – 18.05

mr Sanela Slavković, Marinela Šćepanović: SARADNJA DEFEKTOLOGA SOMATOPEDA SA RODITELJIMA

18.05 – 18.15

Diskusija

18.15

Završna diskusija svih učesnika skupaZatvaranje skupa

Sednica Organizacionog i Naučnog odbora Skupa – sumiranje postignuća, donošenje Zaključaka i Preporuka


13

SADRŽAJ


14

Sadržaj

Prof. Dr Dragan Rapaić, Prof.dr Srboljub Đorđević, Prof. Dr Goran Nedović, dr Aleksandar Ćordić: NEKA TEORIJSKA I PRAKTIČNA RAZMATRANJA SPECIJALNE EDUKACIJE I REHABILITACIJE_____________18

Prof. Dr Slavica Golubović: TERMINOLOGIJA I DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA KAO POLAZNA OSNOVA STRUČNOSTI I KOMPETENTNOSTI __________________________________________________19

Otilia Velišek-Braško, MA, i Jasna Amroš-Vukelić: TIMSKI RAD STRUČNJAKA POLAZIŠTE KVALITETNOG INKLUZIVNOG OBRAZOVANJA______________________________________________________20

Svetlana Kalabić, dipl.defektolog, Vojislava Bugarski Ignjatović, Sanja Batić: SPECIFIČNOST RAZVOJA VIŠIH KOGNITIVNIH FUNKCIJA ROMSKIH UČENIKA UKLJUČENIH U SPECIJALNU ŠKOLU______________________________________________________________21

Dipl. defektolog Lada Čović, Dipl. defektolog Jelena Mazurkiević: INTERKURIKULARNO PLANIRANjE NASTAVE I PRIPREME ZA ČAS_____________________________________________________________22

Dipl. defektolog Nada Funtoš Stamenković: ZNAČAJ SPECIJALNE EDUKACIJE I REHABILITACIJE U TIPIČNIM ŠKOLAMA__________________________________________________23

Mr.sc. dipl.defektolog Arnela Babić, dipl.defektolog Emrisela Delić, dipl.defektolog Maida Redžić: EVALUACIJA RADA MOBILNOG STRUČNOG TIMA PODRŠKE INKLUZIJI DJECE SA INTELEKTUALNIM TEŠKOĆAMA U KANTONU SARAJEVO________________24

mr.sci. Inga Biščević, dipl.defektolog-oligofrenolog, Amra Beganović, dipl. edukator rehabilitator: MJESTO I ULOGA SPECIJALIZIRANIH ŠKOLA U INKLUZIVNIM PROCESIMA - ISKUSTVO IZ KANTONA SARAJEVO________________________________________________25


15

Dr Milka Budakov: ISKUSTVA PEDIJATRA U RADU INTERRESORNE KOMISIJE____________________________________________26

Ivan Karaklić, vaspitač - diplomirani sociolog: MERENJE PODRŠKE KROZ IZOMORFIJU SA „PASKALOVIM TROUGLOM“ KAO MATEMATIČKIM MODELOM___________________________________________27

Mr.sc. dipl. defektolog – oligofrenolog Zulfo Ahmetović: RANA INTERVENCIJA - IZMEĐU TEORIJE I PRAKSE___________________________28

Dipl. defektolog Vesna Lukić: RAZVOJNA GRUPA KAO MODEL DELIMIČNOG INKLUZIVNOG VASPITANJA I OBRAZOVANJA______________29

Dr.sc. Haris Memišević, mr.sc. Inga Ibralić, Selmir Hažić, Saudin Hodžić: UČESTALOST TEŠKOĆA VIZUELNO-MOTORIČKE INTEGRACIJE KOD DJECE PREDŠKOLSKE DOBI________________________30

Slavka V. Nikolić, Mirjana M. Savić, Jelena M. Petrović, Minire Hani, Tatjana Vladisavljević, Jelena Đurđević: FORMIRANJE REČENICE KOD DECE SA OŠTEĆENIM SLUHOM PREKO BOJA I GRAFIČKIH ZNAKOVA _______________________________________________31

Mirjana M. Savić, Jelena M. Petrović, Slavka V. Nikolić, Minire Hani, Tatjana Vladisavljević, Jelena Đurđević: REHABILITACIJA DECE SA OŠTEĆENJEM SLUHA U ŠAPCU______________________________32

Mr sc. Saša Delić: UTICAJ BRAČNOG STATUSA DEFEKTOLOGA U SPECIJALIZOVANIM USTANOVAMA ZA OSOBE SA INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU NA ZASTUPLJENOST DEPRESIJE__________________________________________________________33

dipl. defektolog Svetlana Teodorović: PRIMENA AUGMENTATIVNE I ALTERNATIVNE KOMUNIKACIJE______________________________________34

Gordana Mumović: FIZIOLOŠKA I PATOLOŠKA MUTACIJA________________35

Kalaba Sanja, Tanacković Svetlana: SAMOPOŠTOVANJE KOD OSOBA SA MULTIPLOM SKLEROZOM_________________________________36

Jelena M. Petrović, Mirjana M. Savić, Slavka V. Nikolić: SOCIJALNA REHABILITACIJA OSOBA SA INVALIDITETOM_______________37


16

Dr Mila Beljanski: POREMEĆAJI U SOCIJALNOM PONAŠANJU: ZAŠTO NEKI MLADI BIRAJU DRUŠTVENO NEPRIVILEGOVANU POZICIJU?__________________________________________________________38

Sonja Milojević, Sonja Banjac: DIMENZIJE VEZANOSTI MALOLETNIH PRESTUPNIKA__________________________________________39

mr Ljubica Kovačević: REHABILITACIJA ZAVISNIKA U ŠKOLAMA ŽIVOTA_____________________________________________________________40

mr Sanja Batić: REAKTIVACIJA PROFESIONALNE REHABILITACIJE U PREDUZEĆU ZA PROFESIONALNU REHABILITACIJU I ZAPOŠLJAVANJE OSOBA SA INVALIDITETOM__________________________41

dipl. defektolog Zorana Stanojević, Prof. dr Špela Golubović: KARAKTERISTIKE MOTORIČKOG FUNKCIONISANJA VIŠESTRUKO OMETENE DECE________________________________________42

Mr Sanela Slavković, Marinela Šćepanović: SARADNJA DEFEKTOLOGA SOMATOPEDA SA RODITELJIMA_______________________43

Irena Slaviček, Ph. D., mag. rehab. educ. and psychotherapeut: MODERN PRACTICE OF SPECIAL EDUCATION AND REHABILITATION AT CHILDREN’S HOSPITALS WARDS__________________44

mr Snežana Kalamković, prof. dr Tibor Halaši: POJAM MOLEKULA U NASTAVI HEMIJE ZA UČENIKE VII RAZREDA PO IOP-U________________45

dipl. specijalni pedagog Nebojša Nikolić, dipl. specijalni pedagog Svetlana Matić Morović, dipl. specijalni pedagog Gordana Strunjaš: IGROM DO TOLERANCIJE_____________________________________46

Sanja Gagić, saradnik u nastavi, Mirjana Japundža-Milisavljević, vanredni profesor, Aleksandra Đurić-Zdravković, asistent: KREATIVNOST, UZRAST I POL KAO PREDIKTORI USPEHA U ŠKOLI KOD DECE S LAKOM INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU _________ 47

Mr Snežana Klepić, Marinela Šćepanović: PODRŠKA SREDNJOŠKOLSKIM UČENICIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU__________48

Marinela Šćepanović, mr Snežana Klepić: OSPOSOBLJENOST SOMATOPEDA U VOJVODINI ZA PRIMENU ASISTIVNIH TEHNOLOGIJA_______________________________________________________49


17

ass.mr.sci Daniela Tamaš, Jelena Đurić, dipl.defektolog – logoped, Branislava Stanojević, dipl.defektolog – surdolog, Igor Grkovski,radni instruktor: PRIRODU ČUVAMO, OTPAD RECIKLIRAMO, Radno angažovanje osoba sa autizmom_________________________________50

Mr Marija Slavković, Mr Mirela Stijović: PROJEKAT “UKLJUČI SE U ŽIVOT SVOJIH VRŠNJAKA“__________________________________________51

Radmila Laban, dipl. defektolog tiflolog, Dragana Ivić, dipl. defektolog tiflolog, Radmila Vidović, dipl. defektolog tiflolog: ULOGA I ZNAČAJ RESURSNOG CENTRA I TIFLOTEHNIKE U INKLUZIVNOM OBRAZOVANJU UČENIKA OŠTEĆENOG VIDA___________________________52

student Jelena Brković, Prof. dr Špela Golubović: REAKCIJE I ISKUSTVA RODITELJA U RANOJ INTERVENCIJI_________________________53


18

NEKA TEORIJSKA I PRAKTIČNA RAZMATRANJASPECIJALNE EDUKACIJE I REHABILITACIJE

Prof. dr Dragan Rapaić1, Prof. dr Srboljub Đorđević2, Prof. dr Goran Nedović1, dr Aleksandar Ćordić1Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu2Učiteljski fakultet u Vranju, Univerzitet u Nišu

U istorijskom osvrtu dat je kratak prikaz razvoja prakse i teorije specijalne edukaicje i rehabilitacije od XV do XX veka. Od Pedro Pons de Leona, Edvard Segena, Marije Montesori, Lava Vigotskog, Žan Pijažea i drugih. Navode se njihove metode u radu sa decom sa smetnjama u razvoju. U delu koji se odnosi na aktuelnost ovih teoretičara u evropskom i srpskom prostoru, konstatuje se da su oni još uvek značajno prisutni, kako u praksi tako i u teorijskim razmatranjima. Zatim se razmatra uticaj društvenog okvira na teoriju specijalne edukacije i rehabilitacije pri čemi se konstatuje da je taj uticaj bio pozitivan. U delu Društveni okvir i praksa specijalne edukacije i rehabilitacije, analizira se uticaj društvenog okvira na praksu specijalne edukacije i rehabilitacije. Ovde se konstatuje, da je donošenjem novih zakona, došlo do sužavanja prostora praktičnog delovanja specijalne edukacije i rehabilitacije. Odnos teorije i prakse specijalne edukacije i rehabilitacije govori o odnosu teorije i prakse, pri čemu se konstatuje da je teorije daleko odmakla od prakse. U zaključku se pobrojavaju ključne tačke predhodnih razmatranja.

Ključne reči: specijalna edukacija i rehabilitacija, razmatranja, teorija, praksa.


19

TERMINOLOGIJA I DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA KAO POLAZNA OSNOVA STRUČNOSTI I KOMPETENTNOSTI

Prof. dr Slavica GolubovićFakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu

Terminološki problemi prevazilaze granice stručnih i naučnih rasprava, tako što upotreba odredjenih termina ukazuje na nečiji stav prema onome na šta se određeni termin konkretno odnosi utičući tako na stručnost i unoseći zabunu. U stalnoj potrazi za terminima, koji nemaju negativnu konotaciju, došli smo i do termina intelektualna ometenost umesto mentalna retardacija, teškoća umesto smetnja i ometenost, posebne potrebe, specijalna edukacija i rehabilitacija umesto defektologija i sl. Termnologija koja se koristi u ovoj oblasti, dakle, često ne odgovara pravom značenju i ishodu onoga o čemu govorimo što može imati dvosmisleno značenje i stvarati zabunu. Upotreba termina “teškoća u razvoju” pokazuje opštost i nema u pravom smislu stručno značenje jer često ne znamo šta ono u stvari podrazumeva. U ovoj oblasti postoje definitivna stanja koja se ne mogu nazivati teškoćom u razvoju koliko god da to dobro zvuči, što stručnjake obavezuje na upotrebu odgovarajućih termina jer su i ishodi i prognoze različiti. Neki autori (Luckasson & Reeve, 2001), napominju da uvođenje novog termina zahteva jasne i nedvosmislene odgovore da li se tim terminom označava samo jedna pojava, obezbeđuje konzistentna nomenklatura, unapređuje komunikacija, obuhvataju trenutna i buduća saznanja, postiže cilj zbog koga je uveden u upotrebu, i da li taj termin opisuje osobu koja je ometena, na pozitivan način? U ovom trenutku, odgovori na postavljena pitanja još uvek su negativni. Termini koji se ne koriste isključivo u naučnim publikacijama izloženiji su promenama denotacije i konotacije. Da li ćemo tzv. politički korektnom govoru žrtvovati svoju stručnost i znanje i zaboraviti na sve ono što smo do sada učili i naučili, zamenjujući ga terminima koji dobro zvuče i imaju opšte pa čak i pogrešno značenje, zavisi od nas samih i spremnosti da naše znanje, stručnost i kompetentnost budu iznad svega.

Ključne reči: terminologija, stručnost, kompetentnost, defektologija, teškoća, ometenost, smetnja.


20

TIMSKI RAD STRUČNJAKA POLAZIŠTE KVALITETNOG INKLUZIVNOG OBRAZOVANJA

Otilia Velišek-Braško, MA, i Jasna Amroš-VukelićVisoka škola strukovnih studija za obrazovanje vaspitača, Novi Sad

Deci sa smetnjama u razvoju i invaliditetom se putem inkluzivnog obrazovanja omogućavaju raznovrsniji socijalni odnosi i socijalne interakcije, čime im se povećava mogućnost za učenje i stvaranje adekvatnije slike kako o stvarnosti oko sebe, tako i o sebi. Uključivanje dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom u redovan obrazovni sistem sa tipičnom populacijom, odnosno sa decom koja nemaju teškoće u razvoju, postalo je pravo i obaveza sa uvođenjem inkluzivne prakse u školski sistem. Razumevanje subjektivnih školskih iskustava dece sa potrebom za dodatnom obrazovnom podrškom, njihovih porodice, kao i nastavnika je cilj ovoga rada. U istraživanju, nacrta studije slučaja, predstavljaju se iskustva dece sa različitim smetnjama iz redovne osnovne škole. Materijal koji se koristi u studiji je prikupljen putem ankete koju su popunili roditelji, odnosno, njihova zapažanja, mišljenja i stavovi. Dodatni značajni podaci koji su obuhvaćeni istraživanjem su anegdotske beleške i pedagoška dokumentacije nastavnika, mišljenja stručnih radnika i stručnjaka van škole koji su radili sa detetom, te nalazi interresorne komisije. Tehnika obrade podataka koja je korišćena u radu je kvalitativna analiza. Obradom podataka dolazi se do nekoliko zaključaka povodom napredovanja i postignuća dece. Rezultati pokazuju da je individualni obrazovni plan podrške veoma koristan za decu sa smetnjama u razvoju jer okuplja ceo tim osoba oko istih ciljeva te se na taj način i sprovodi intenzivan, strukturisan i usmeren rad sa detetom na podsticaju razvoja određene sposobnosti ili veštine, a koji dovodi do napretka deteta, tj razvoja sposobnosti ili usvajanja veštine na kojoj se radilo. Timski rad stručnjaka različitih kompetencija daje najveću dobit za dete, koje je pored pohađanja redovne škole prema individualizovanom planu i programu, uključeno i u potrebne dodatne tretmane sa različitim stručnjacima defektologije. Takođe, vršnjačko okruženje u redovnom obrazovnom sistemu pruža deci sa smetnjama u razvoju dodatni podsticaj za razvoj ne samo socijalnih veština već i drugih sposobnosti koje su potrebne za komunikaciju i integrisanje u sredinu.

Ključne reči: inkluzivno obrazovanje, dete sa potrebom za dodatnom obrazovnom podrškom, dodatni tretmani, timski rad, studija slučaja.


21

SPECIFIČNOST RAZVOJA VIŠIH KOGNITIVNIH FUNKCIJA ROMSKIH UČENIKA UKLJUČENIH U SPECIJALNU ŠKOLU

Svetlana Kalabić1, dipl.defektolog, Vojislava Bugarski Ignjatović2, Sanja Batić3,1ŠOSO „Milan Petrović“ sa domom učenika, Novi Sad2Katedra za specijalnu rehabilitaciju i edukaciju, Medicinski fakultet, Novi Sad3DOO“DES“ Novi Sad

Dosadašnja istraživanja pokazuju da testovi spremnosti za školu negativno diskriminišu romsku decu, kao i da nisu dovoljno osetljivi za razlikovanje nedovoljno zaostalih od pseudoretardacije. Cilj rada je da se utvrdi specifičnost egzekutivnih funkcija romskih učenika u okviru grupe lako intelektualno ometenih učenika specijalne škole. Istraživanje je sprovedeno u specijalnoj osnovnoj i srednjoj školi „Milan Petrović sa domom učenika“ u Novom Sadu. Uzorkom je bilo obuhvaćeno 42 učenika, od toga 12 učenika romske i 30 učenika neromske nacionalnosti. Ispitanici su bili ujednačeni prema uzrastu i skoru na testu inteligencije. Demografski podaci i podaci o nivou intelektualnog funkcionisanja utvrđeni baterijom testova REVISK su preuzeti iz dostupne školske dokumentacije. Individualno testiranje je izvršeno korišćenjem sledećih testova: Test verbalne fluentnosti, Test pravljenja traga forma A i B (TMT traga forma A i B), Test precrtavanja (Cancellation tasks), Stroop test, Kartice sa slikama (Melžak K.) i tri matematička zadatka različitih stepena težine. Mann-Whitney testom je utvrđeno da su učenici romske nacionalnosti postigli niže rezultate na Testu precrtavanja u poslednjem minutu (z=-2,05, p<,05). Pored toga imali su i više grešaka na Stroop testu u čitanju reči (prvi deo z=-1.934,=,05, drugi deo z=-2, p<,05). Hi kvadrat je pokazao da su romski učenici bili lošiji u poslednjem matematičkom zadatku (x2=5,57, p<,05), dok su u ostalim zadacima bili ujednačeni sa kontrolnom grupom. Istraživanjem je utvrđen niži stepen vigilnosti i tenaciteta pažnje, formiranja mentalnog seta i kapacitet za mentalni „šifting“ kod romskih učenika. Nije ustanovljena značajna razlika u verbalnoj fluentnosti, pažnji i koncentraciji, simultanom konceptualnom praćenju i nivou usvojenosti klasifikacije. U dosadašnjim istraživanjima je već opažen problema u razvoju egzekutivnih funkcija kod romske dece. Niži rezultati možda proizlaze zbog odrastanja u edukativno i intelektualno nepovoljnoj porodičnoj klimi, a zahtevaju posebne obrazovne mere podsticaja u okviru obrazovanja. Istraživanje ukazuje i na uspešnost Testa precrtavanja i Stroop testa u oceni stepena pažnje.

Ključne reči: egzekutivne funkcije, obrazovanje Roma, intelektualna ometenost.


22

INTERKURIKULARNO PLANIRANjE NASTAVE I PRIPREME ZA ČAS

Dipl. defektolog Lada Čović, Dipl. defektolog Jelena Mazurkiević Škola za osnovno i srednje obrazovanje „Milan Petrović“ sa domom učenika, Novi Sad

Kroz tradicionalne metode i oblike rada sa decom sa različitim oblicima razvojnih, kognitivnih, senzornih, motoričkih smetnji i smetnji u razvoju govora, nastaju nove potrebe i razvijaju se novi programi i metode za rad u praksi. Defektolozi se sve više bave decom i učeniicma sa višestrukom ometenošću što zahteva kontinuiranu edukaciju stručnjaka i unapređivanje metoda i tehnika rada. Ponuđeni Nacionalni kurikulum i sadržaji koji treba da se realizuju kroz nastavu se veoma teško mogu prilagoditi sposobnostima dece. Poučeni nekim idejama iz inostranstva gde se sve više insistira na interkurikularnom povezivanju nastavnih sadržaja i praktičnim znanjima kroz ovaj rad želimo prikazati jednu novinu u pripremi nastave i planiranju rada na času. Važno je da polazište u radu sa decom budu njihove senzomotorne i psihomotorne sposobnosti, da im situacije budu što sličnije autentičnim i svakodnevnom životu. U praktičnom smislu, na času svaka aktivnost u radu sa decom treba da sadrži poseban nastavni materijal, ustaljene korake po kojima se izvode aktivnosti, varijacije i funkcionalnu aplikaciju. Prostor ili učionica moraju biti sistematski organizovani i funkcionalno opremljeni za izvođenje rada. Aktivnosti na času treba da budu podeljeni u pojedinačne korake. Predložićemo 36 tematskih oblasti kojima se mogu objediniti sadržaji svih drugih nastavnih predmeta i kroz nastavni materijal prilagoditi sposobnostima dece. Važno je da ciljevi i zadaci nastave ovako planiranih časova koreliraju sa koracima individualnih obrazovnih planova učenika. Ovako pripremljeni časovi treba da uključuju aktivnosti koje podstiču senzomotorne aktivnosti, razvoj jezičkih veština, razvoj motorike, kognitivnih spsobnosti i socijalizaciju. Nastava se planira na nedeljnom nivou.

Ključne reči: interkurikularno planiranje, višestruka ometenost, nastavne pripreme, individualni obrazovni plan


23

ZNAČAJ SPECIJALNE EDUKACIJE I REHABILITACIJE U TIPIČNIM ŠKOLAMA

Dipl. defektolog Nada Funtoš Stamenković,Osnovna škola „Bora Stanković“, Karavukovo

Prateći učenike sa smetnjama i teškoćama u razvoju i učenju u 10 osnovnih škola na teritoriji opštine Odžaci, dobija se podatak da se njihov broj kreće od 12,5% do 14% svih učenika, u zavisnosti od godine praćenja, što je u skladu i sa globalnom prevalencijom. Pružajući podršku učenicima koji imaju smetnje i teškoće u razvoju i učenju u Osnovnoj školi „Bora Stanković“ u Karavukovu, koja u okviru izrade individualnog plana podrške učenika u školi podrazumeva i individualne tretmane iz oblasti specijalne edukacije i rehabilitacije, stimulaciju psihomotorike, logoterapiju, kao individualne obrazovne planove za ove učenike, a i prateći njihov napredak u socijalnom i emotivnom razvoju, zapazili smo da ovi učenici rado dolaze u školu, pokazuju motivaciju za rad kako sa stručnjacima koji im pružaju dodatnu podršku (defektolozi različitih usmerenja), tako i za rad na usvajanju nastavnih sadržaja previđenih individualnim obrazovnim planom. Za ovakvo pružanje podrške učenicima sa smetnjama, teškoćama ili onima koji imaju nejednake mogućnosti školi je potrebna pismena saglasnost roditelja.Na osnovu pismene saglasnosti roditelja škola može podneti zahtev Interresornoj komisiji koja odobrava dodatnu podršku učeniku a ona podrazumeva i individualne tretmane iz oblasti specijalne edukacije i rehabilitacije, koji su često neophodni učeniku u razvoju kao i unapređenju pojedinih sposobnosti radi praćenja i usvajanja nastavnih sadržaja. Važno je istaći značaj rane dijagnostike i rane intervencije te neophodnost zastupljenosti stručnjaka iz oblasti specijalne edukacije i rehabilitacije u ustanovama primarne zdrastvene .zaštite koje postoje i u malim sredinama. Takođe je važno istaći značaj razvijanja simedonije kao osećanja i kod dece i kod odraslih jer je i čovečanstvo spoznalo da čovek ne može graditi vlastitu sreću ako neće potpomagati ostvarenje sreće drugih ljudi oko sebe, što je osnovna pretpostavka srećnog života u socijalnom okruženju.

Ključne reči: specijalna edukacija i rehabilitacija,dodatna podrška, srećno dete, međusektorska saradnja, simedonija


24

EVALUACIJA RADA MOBILNOG STRUČNOG TIMA PODRŠKE INKLUZIJI DJECE SA INTELEKTUALNIM TEŠKOĆAMA U

KANTONU SARAJEVO

Mr.sc. dipl.defektolog Arnela Babić, dipl.defektolog Emrisela Delić, dipl.defektolog Maida RedžićCentar za odgoj, obrazovanje i rehabilitaciju “Vladimir Nazor” Sarajevo

Samo edukacijskim programima, koji se temelje na sposobnostima i utvrđenim odstupanjima djece s posebnim potrebama, moguće je uticati na njihovu edukacijsku uspješnost i pridonijeti transformisanju u socijalno-kompetentne osobe. Osnovni cilj ovog istraživanja jeste da se izvrši evaluacija rada stručnog mobilnog tima podrške inkluzije djeci s intelektualnim teškoćama kroz procjenu akademskih postignuća, školske motivacije i nepoželjnih oblika ponašanja primjenom Individualiziranih edukacijskih programa. U ovom istraživanju uzorak ispitanika čine 25 učenika oba spola, od drugog do šestog razreda, koji nastavu pohađaju u redovnom odgojno-obrazovnom sistemu po individualno prilagođenom programu u Kantonu Sarajevo. U svrhu procjene rada mobilnog tima podrške inkluziji djece sa intelektualnim teškoćama primjenili smo: - Check lista za procjenu motiva i motivacije u školskom učenju (koja je kreirana za potrebe ovog istraživanja Ibralić F. i Babić A.)- Dijagnostička baterija za procjenu postignuća - DAB-3Dijagnostička baterija za procjenu postignuća - DAB-3 (DAB-3 Diagnostic Achievement Battery Third edition, Newcomer, 2001) uzrasta od 6 godina do 14 godina i 11 mjeseci. - AAMD skala adaptivnog ponašanja Kontinuirana podrška stručnog tima i primjena individualno prilagođenih programa značajno doprinosi odgojo-obrazovnoj inkluziji djece s intelektualnim teškoćama, značajnim parcijalnim promjenama na području akademskih postignućima učenika sa intelektualnim teškoćama, unapređenju i podizanju motiva i motivacije za školsko učenje, smanjenju nepoželjnih obika ponašanja učenika s intelektualnim teškoćama. Proces inkluzije mora biti podržan promjenama unutar struke, edukacije nastavnika i istraživačkog rada. Saradnja različitih sektora od ključne je važnosti da za obrazovanje sve djece bude odgovorno Ministarsto obrazovanja. Od važnosti je saradnja nadležnih ministarstava, lokalne vlasti, stručnjaka, nastavnika, medicinskog osoblja, roditelja i osoba s teškoćama. Prilagodba okoline je od velike važnosti za stvaranje okoline koja će spremno prihvatiti i poduprijeti svakog učenika. Da bi se postigli željeni rezultati potrebno je dodatno zapošljavanje defektologa (edukcijskih rehabilitatora), logopeda i psihologa u redovne odgojno-obrazovne ustanove koji će uz redovne učitelje/nastavnike pomoći u identifikaciji djece sa intelektualnim teškoćama, kao i kreiranju, realizaciji i evaluaciji individualno edukacijskih programa u inkluzivnom obrazovanju. Da bi inkluzivno obrazovanje dalo željene rezultate potrebni su zajednički napori i roditelja i stručnjaka kao i šire društvene zajednice.

Ključne riječi: inkluzija, mobilni stručni tim, djeca sa posebnim potrebama, individualni program i multidisciplinarnost.


25

MJESTO I ULOGA SPECIJALIZIRANIH ŠKOLA U INKLUZIVNIM PROCESIMA - ISKUSTVO IZ KANTONA SARAJEVO

mr.sci. Inga Biščević, dipl.defektolog-oligofrenolog, Amra Beganović, dipl. edukator rehabilitatorŠkola za srednje stručno obrazovanje i radno osposobljavanje, Sarajevo

Okvirni zakon o osnovnom i srednjem obrazovanju u BiH govori o pravu djece na inkluzivno obrazovanje. Ovo pravo proizilazi iz više međunarodnih sporazuma čiji je potpisnik i naša zemlja. Cilj ovog rada je ukazati na probleme provođenja inkluzije sa kojima se susreću srednje škole i specijalizirane ustanove u Kantonu Sarajevo. Pri upisu djece u redovne škole ne vodi se računa o potrebama, mogućnostima,sposobnostima, interesima i pravima osoba sa teškoćama u razvoju. Djeca sa teškoćama u razvoju upisuju se u redovne škole, bez da su obezbjeđeni potrebni uvjeti za uspješnu i kvalitetnu inkluziju. Postavlja se pitanje: Da li ova djeca imaju kvalitetan odgojno – obrazovni rad u redovnim školama? Ovi učenici se tretiraju kao problem, oni se ne mogu prilagoditi razredu, sredini. Ne razmišlja se puno o tome da se okruženje mijenja. Dakle, u srednjim školama su još uvijek prisutna shvaćanja koja proizilaze iz medicinskog modela- problem je u djetetu, a ne u sredini. Škola za srednje stručno obrazovanje i radno osposobljavanje, kao jedna specijalizirana škola, čini sve da smanji i izbjegne bilo koji oblik stigmatizacije učenika. Škola se prezentira kao alternativna škola i kao škola sa jednostavnim nastavnim programima. Kao takva ona pokušava pružiti što kvaltetnije odgojno-obrazovne usluge onim učenicima koji su zadovoljni s tim uslugama, sve dotle dok redovne škole ne preuzmu tu ulogu.

Ključne riječi: Inkluzija, teškoće u razvoju, specijalizirane ustanove, redovne škole


26

ISKUSTVA PEDIJATRA U RADU INTERRESORNE KOMISIJE

Dr Milka BudakovDom zdravlja “Novi Sad” Novi Sad

Sistematske promene i strateška opredeljenja Republike Srbije ka razvoju inkluzivnog društva dovele su do značajnih promena u pristupu ostvarivanja potreba i prava dece iz osetljivih društvenih grupa. Dodatna podrška obezbeđuje se bez diskriminacije po bilo kom osnovu svakom detetu, odnosno učeniku iz društveno osetljivih grupa, kome je usled socijalne uskraćenosti, smetnji u razvoju, invaliditeta, teškoća u učenju i dr. potrebna dodatna podrška u obrazovanju, zdravstvenoj ili socijalnoj zaštiti.Donošenjem Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja 2009.g., stvoreni su uslovi da se kroz sistemsku i institucionalnu podršku omogući uspešno uključivanje i napredovanje svakog deteta u procesu obrazovanja.Principi procene potreba deteta za dodatnom podrškom su:1) poštovanje urođenog dostojanstva i individualne samostalnosti uključujući slobodu sopstvenog izbora;2) uvažavanje razlika i njihovo prihvatanje kao dela ljudske raznolikosti;3) zabrana diskriminacije;4) uvažavanje razvojnih sposobnosti dece iz osetljivih grupa kao i poštovanje prava dece iz osetljivih grupa na očuvanje svog identiteta;5) obezbeđivanje pune uključenosti u obrazovni sistem i kvalitetno napredovanje.Prilikom procene detetove potrebe za podrškom komisija posebno mora da obezbedi:1) da se opservacija i razgovor sa detetom obavi u za njega bezbednom, prijatnom i prirodnom okruženju: vršnjačkoj grupi, odeljenju, porodici;2) da su instrumenti za procenu i drugi materijali koji se koriste u postupku procene prilagođeni, testovski nepristrasni i da daju verodostojne podatke;3) da su postupak i rezultati postupka procene usmereni na prevazilaženje prepreka za razvoj;4) da su postupak, instrumenti za procenu i drugi materijali odabrani i sprovedeni na jeziku koji dete najbolje razume (maternjem jeziku i/ili znakovnom jeziku) ili korišćenjem detetu prilagođenog načina komunikacije;5) da se postupak procene odloži ukoliko je dete uznemireno ili bolesno i dogovori nov termin za sprovođenje procene.Značaj interesorne komisije je da omogući da deca sa smetnjama u razvoju ostvare Zakonska prava da pohađaju škole po tipičnom programu. Naša lokalna samouprava je obradila veliki broj dece koja su u 98% slučajeva ostvarili svoje pravo /lični pratilac, logoped, defektolog .../

Ključne reči: inkluzija, obrazovanje, mentalne smetnje


27

MERENJE PODRŠKE KROZ IZOMORFIJU SA „PASKALOVIM TROUGLOM“ KAO MATEMATIČKIM MODELOM

Ivan Karaklić, vaspitač - diplomirani sociolog Dom za LOMR „Srce u jabuci“, Jabuka

Merenjem uspostavljamo vezu izmedju sveta i znakova „mapiranjem objekta iz empirijskog u numerički sistem“ tako što ta „dva sistema treba da budu homomorfna“. Homomorfija, iako je u bukvalnom prevodu sa njom sinonim, širi pojam od izomorfije. Zajednički sufiks morfija znači obličnost, a različiti prefiksi homo i izo znače isto – s tim što je ta isto-obličnost u homomorfiji krajnji rezultat veze izmedju “sveta objekata” i “sveta znakova”, dok je izomorfija sredstvo da se do tog i takvog rezultata dodje kroz konkretno uspostavljanje isto-obličnosti izmedju entiteta koji merimo i odgovarajućeg matematičkog modela. “Model svih modela” je prirodni niz brojeva i prilikom merenja trebalo bi uspostaviti izomorfiju sa njegove tri ključne osobine: 1) prirodni početak 2) redosled i 3) rastojanje - bar sa jednom od njih. Od toga zavisi koji će nivo merenja biti postignut (nominalna skala ne uspostavlja izomorfiju ni sa jednom od ovih osobina, a racio skala, kao najsavršenija, to uspeva sa sve tri). Ova i ovakva izomorfija je sredstvo da se postigne cilj (što je za društvene nauke uglavnom nedostižni ideal) da “stvarnost zamenimo brojevima” što će izazvati “fundamentalnu posledicu: umesto da vršimo empirijsku konkatenaciju na objektima, moći ćemo da vršimo aritmetičke operacije na brojevima – sa indentičnim rezultatima”. Po teoriji i u praksi merenja racio i intervalni nivo merenja ostvarićemo ako omogućimo aditivnost potkrepljenu empirijskom konkatenacijom potvrdjenom u eksperimentu. Taj zahtev u društvenim naukama povlači za sobom “Gordijev čvor” nerazrešivih problema: dokazivanje da je podrška kao entitet koji merimo kvantitativno, i to ekstenzivno svojstvo – jer su samo ekstenzivna svojstva aditivna – mogu se dodavati – i da ako već sama podrška nije A-veličina , onda treba bar kao B-veličina da bude povezana nekim numeričkim zakonom sa sebi odgovarajućom (i to eksperimentalno dokazanom) A-veličinom. Ako se pri merenju podrške uspostavi izomorfija sa “Paskalovim trouglom” kao matematičkim modelom, metaforično rečeno – “jednim udarcem” razrešavaju se svi ovi problemi. Dobićemo skalu čiju suštinu čini aditivnost i koja na specifičan način u sebe inkorporira sve tri ključne osobine prirodnog niza brojeva (racio-nivo merenja). Ali “Paskalov trougao” čini i mnogo više: on pravi “kopernikanski obrt” – dokazuje da je A-veličina intezivno (multituda), a ne ekstenzivno ( magnituda ) svojstvo – što otvara neslućene mogućnosti primene merenja u društvenim naukama kao i promene u teoriji i praksi merenja.

Ključne reči: podrška, merenje, homomorfija, izomorfija, matematički model, Paskalov trougao, adicija, konkatenacija, pravilnosti, nivoi merenja, A i B veličine,

multituda i magnituda, “kopernikanski obrt”


28

RANA INTERVENCIJA - IZMEĐU TEORIJE I PRAKSE

Mr.sc. dipl. defektolog – oligofrenolog Zulfo AhmetovićCentar za odgoj, obrazovanje i rehabilitaciju „Vladimir Nazor“ Sarajevo

Brojna istraživanja pokazuju da je rano djetinjstvo najkritičnije i najranjivije razdoblje u djetetovom životu koje kao takvo ima ogroman značaj u njegovom daljem razvoju. Pored genetskih predispozicija na razvoj djeteta uveliko utiču i odgoj i okolina, ali presudnu ulogu igraju interakcija majke odnosno roditelja s djetetom i podsticaj u najranijem uzrastu. Težište rane intervencije su upravo roditelji i dijete kao i cjelokupna porodica.Glavni cilj rane intervencije je holistički podsticaj, podrška i praćenje djece s teškoćama u razvoju ili sa rizikom od nastajanja teškoća u razvoju u saradnji sa njihovim roditeljima i drugim uključenim osobama od najranijeg mogućeg vremena. Rana intervencija u djetinjstvu sastoji se od multidisciplinarnih usluga koje se pružaju djeci s razvojnim faktorima rizika kako bi se unaprijedilo djetetovo zdravlje i blagostanje, kako bi se osnažio razvoj sposobnosti, smanjio utjecaj teškoća i razvojno zaostajanje, prevenirala funkcionalna pogoršanja i unaprijedilo prilagodljivo roditeljstvo i cjelokupno porodično djelovanje. Ovi se ciljevi ostvaruju kroz individualizirane razvojne, edukacijske i terapijske usluge za djecu i kroz zajednički planirane oblike podrške porodici. Nova se paradigma rane intervencije u djetinjstvu prepoznaje u sve ranijem pružanju podrške – već kod uočenih rizika ne čekajući razvoj problema, u činjenici da je podrška usmjerena i djetetu i djetetovoj porodici da koristi resurse, da osnažuje socijalnu mrežu, te da je transdisciplinarna i timska.U Bosni i Hercegovini zasad nije uspostavljena mreža rane intervencije, te podrška koju dijete i porodica mogu dobiti, što zavisi o vrsti djetetovih teškoća, ali i o prebivalištu. Tako su porodice iz velikih gradova u boljoj situaciji, a oni iz manjih gradova duže lutaju i teže dolaze do stručne pomoći. Stručnjaci su međusobno nedovoljno povezani, opterećuje ih manjak timske suradnje i supervizije, nedorečenost zakonskih rješenja i pitanja finansiranja programa, te neuređenost sistema uslijed čega su programi u kojima rade fragmentarni i kratkoročni. Ciljna grupa Odjela za dnevni boravak, koji je usko povezan sa Odjelom za opservaciju i dijagnostiku pri Centru „Vladimir Nazor“ Sarajevo su djeca predškolskog uzrasta sa jasno izraženim teškoćama u razvoju i učenju kojoj roditelji ili drugi ovlašteni staratelji ne mogu pružiti odgovarajući psihički i fizički podsticaj zbog čega im je neophodna adekvatna intenzivna terapeutska i edukacijsko-rehabilitacijska podrška. Djeca su obuhvaćena stručnim tretmanom koji podrazumjevaju rad sa dipl. defektolozima/edukacijskim rehabilitatorima, psiholozima, dipl. logopedima, dipl. fizioterapeutima, muzikoterapeutima.Analizom organizirane stručne podrške za djecu s teškoćama u razvoju odmah nakon rane intervencije jasno su uočljivi zahtjevi teorije i prakse.

Ključne riječi: rana intervencija, djeca s teškoćama u razvoju, stručna podrška, porodica, multidisciplinarnost.


29

RAZVOJNA GRUPA KAO MODEL DELIMIČNOG INKLUZIVNOG VASPITANJA I OBRAZOVANJA

Dipl. defektolog Vesna Lukić, Predškolska ustanova „Pčelica“, Sremska Mitrovica

Razvojna grupa, u okviru rada redovnog dečijeg vrtića “Pčelica” iz Sremske Mitrovice, je osnovana januara 1992. godine. Povod za osnivanje grupe je bila potreba koja se pokazala i potvrdila iz evidencije značajnog broja dece sa razvojnim poremećajima koju je vodio dečiji dispanzer. U razvojnoj grupi od njenog osnivanja radi defektolog. Cilj izlaganja je prikazati rad defektologa u razvojnoj grupi, kontinuitet u radu sa razvojnom grupom i potrebu postojanja grupe koja pruža i podstiče razvoj dece sa poremećajima i poteškoćama u razvoju. Razvojna grupa je ranije obuhvatala decu uzrasta od 3 do 10 godina, danas od 3 do 7 godina, različitog mentalnog uzrasta, i uglavnom sa višestrukom ometenošću. U grupi sa decom rade defektolog i vaspitač. Kroz grupu je prošlo ukupno 69 dece, dvanaestoro dece je potom pohađalo redovnu osnovnu školu, jedno uspešno pohađa srednju školu, a jedno dete je na akademskim studijama. Donošenjem Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja kojim se uvodi inkluzivno vaspitanje i obrazovanje, za decu se, u svrhu individualizacije pristupa, izrađuju pedagoški profili i individualni obrazovni planovi (IOP), a po potrebi se obezbeđuje i dodatna podrška. Zaključak je da je u praksi opravdano i zato neophodno postojanje ovakve, razvojne grupe, kako bi sva deca imala svoje mesto u društvenom sistemu. Mesto i uloga defektologa u postojanju i uspešnom radu u razvojnoj grupi sa decom predškolskog uzrasta je veoma značajno.

Ključne reči: razvojna grupa, kontinuitet, višestruka ometenost, individualizacija, defektolog.


30

UČESTALOST TEŠKOĆA VIZUELNO-MOTORIČKE INTEGRACIJE KOD DJECE PREDŠKOLSKE DOBI

Dr.sc. Haris Memišević1, mr.sc. Inga Ibralić2, Selmir Hažić1, Saudin Hodžić1

1Zavod za specijalno obrazovanje i odgoj djece Mjedenica, Sarajevo2Škola za srednje stručno obrazovanje i radno osposobljavanje u Sarajevu

Vizuelno-motorička integracija je odličan prediktor motoričkog razvoja i školskog postignuća djece. Zbog svoje važnosti procjena vizuelno-motoričke integracije je i sastavni dio psiho-edukacijske procjene djeteta. Problemi vizuelno-motoričke integracije su čest razlog za upućivanje djeteta na edukacijsko-rehabilitacijski tretman. Rana identifikacija teškoća u vizuelno-motoričkoj integraciji omogućava rani tretman i značajno poboljšava motoričko funkcionisanje djeteta. U ovom radu smo ispitali učestalost teškoća vizuelno-motoričke integracije kod djece predškolske dobi u Kantonu Sarajevo. Uzorak je činilo 286 djece dobi od 3-6 godina koja pohađaju predškolske ustanove u Kantonu Sarajevo, Bosna i Hercegovina. Vizuelno-motorička integracija je mjerena Beery Buktenica testom za procjenu vizuelno-motoričke integracije (šesto izdanje). Ukupna učestalost teškoća vizuelno-motoričke integracije u uzorku je bila 14% ili 40 djece. S obzirom na veliku učestalost teškoća vizuelno-motoričke integracije, preporučujemo rani skrining sve djece i rani rehabilitacijski tretman za djecu sa identifikovanim teškoćama.

Ključne riječi: vizuelno-motorička integracija; predškolska djeca, edukacijsko-rehabilitacijski tretman


31

FORMIRANJE REČENICE KOD DECE SA OŠTEĆENIM SLUHOM PREKO BOJA I GRAFIČKIH ZNAKOVA

Slavka V. Nikolić1, Mirjana M. Savić2, Jelena M. Petrović3, Minire Hani4, Tatjana Vladisavljević4, Jelena Đurđević41OŠ „Radivoj Popović“ Zemun, 2Opšta bolnica „Dr Laza K. Lazarević“, Šabac,3Dom zdravlja „Šabac“, Šabac, 4OŠ „Sveti Sava“, Šabac

U prvih par godina života dece, vizuelni kognitivni razvoj je brži, nego slušni. Te i u vezi sa tim vizuelne stimulacije su bogatije i kompleksnije nego slušne. Sa daljim razvojem deteta, kada je u pitanju čujuće dete, kognitivni razvoj se više usmerava ka slušnim stimulacijama, dok kod deteta sa oštećenim sluhom kognitivni razvoj ostaje na nivou vizuelnih stimulacija. Na osnovu toga upotrebljene su boje i grafički znakovi kao vizuelni stimulansi u formiranju rečenice. Formiranje rečenice i reda reči u rečenici je veoma težak za decu sa oštećenjem sluha. Zato mu treba pomoći na razne načine, da krajnje očiglednim putem zapamti red reči u rečenici i dalju kongruenciju reči u njoj. Boja je za dete sa oštećenjem sluha vrlo pristupačna, tako da je njegova vizuelna percepcija maksimalna i trajna. Kada shvati da određena boja određenog oblika ima određeno značenje nikakvo drugo verbalno objašnjavanje nije potrebno da shvati značenje boja za strukturu rečenice. Izvršeno je eksperimentalno ispitivanje mogućnosti boje i grafičkih znakova u 5. razredu. Posle jednonedeljnog vežbanja proste dvočlane rečenicei i prosto proširene rečenice od 4 – 6 reči dat zadatak da sami učenici prema boji i grafičkim znacima konstruišu rečenicu. Deca na osnovu ove ‘’šeme’’ tačno pamte mesta pojedinih reči u rečenici, kao i koje delove ima prosta rečenica i kako se ona može proširivati. Uspeh je obezbeđen vizuelnim pamćenjem boja i simbola. Očigledni prikaz strukture i razvoj rečenice pomoću boje i geometrijske slike: Deda čita .

Beba plače . Bata trči . Tata ide . Proširivanje rečenice se deci sukcesivno prikazuje na taj način što se dodaci crtaju istom geometriskom slikom i bojom samo u manjem razmeru.

Moj deda čita novine . Mala beba plače mnogo . Tvoj brat trči brzo . Njen tata ide daleko . Zaključeno je da su učenici na ovaj način napravili daleko manji broj grešaka nego učenici drugog odeljenja sa kojima nije vežbana upotreba boja i grafičkih znakova u konstrukciji rečenice.

Ključne reči: boja, grafički znak, kognicija, percepcija, kongruencija, stimulacija


32

REHABILITACIJA DECE SA OŠTEĆENJEM SLUHA U ŠAPCU

Mirjana M. Savić1, Jelena M. Petrović2, Slavka V. Nikolić3, Minire Hani4, Tatjana Vladisavljević4, Jelena Đurđević4

1Dom zdravlja „Šabac“, Šabac, 2Opšta bolnica „Dr Laza K. Lazarević“, Šabac,3OŠ „Radivoj Popović“ Zemun, 4OŠ „Sveti Sava“, Šabac Uvod – Rehabilitacija dece sa oštećenjem sluha u Šabačkoj bolnici sprovodi se od 1994. godine. Za sada ne postoje mogućnosti rane dijagnostike oštećenja sluha neposredno po rođenju. Bez obzira na to, adekvatna anamneza uzeta od roditelja, pruža mogućnost da se prisustvo oštećenja sluha otkrije na ranom uzrastu najčešće u sklopu drugih smetnji zbog kojih se deca leče. Izostajanje osnovnog glasanja, gukanja, brbljanja i prvih reči, pažljivi roditelji mogu da primete i zbog toga traže stručnu pomoć. Metode rada - Timski rad lekara otorinolaringologa, pedijatra, neurologa, surdologa i psihologa, rezultira postavljanje sumnje na moguće oštećenje sluha. U nemogućnosti objektivnog ispitivanja sluha na ranom uzrastu, dete se upućuje u ustanove za tercijalnu zdravstvenu zaštitu gde se vrši objektivna procena stanja sluha i donosi odluka o potrebi i vrsti audiološke pomoći. Audiološka pomoć podrazumeva maksimalno angažovanje surdologa na proveri savremenih auditivnih pomagala, i adaptaciju na novonastalu situaciju i deteta i roditelja. Rezultati rada pokazuju da se u 2013. godini, u Šapcu sa uspehom rehabilituje trinaestoro dece sa oštećenjem sluha dubokog stepena. Od toga, troje koristi digitalne slušne aparate, a desetoro dece ima jednostrane kohlearne implante u kombinaciji sa digitalnim zaušnim slušnim aparatom na drugom uvu. Zaključak koji sledi pokazuje da su sva deca na rehabilitaciji razvila govor u funkciji socijalne komunikacije, i ravnopravno su uključena u vršnjačke kolektivne zajednice. Preporučuje se uključivanje stručnog profila surdologa u sistematske preglede dece od ranog uzrasta, a najkasnije sa godinu dana, sa dve, i četiri godine starosti, i obavezno pred upis u osnovnu školu.

Ključne reči: oštećenje sluha, audiološka rehabilitacija, digitalni aparat, kohlearni implant.


33

UTICAJ BRAČNOG STATUSA DEFEKTOLOGA U SPECIJALIZOVANIM USTANOVAMA ZA OSOBE SA

INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU NA ZASTUPLJENOST DEPRESIJE

Mr sc. Saša Delić,Zavod za odgoj i obrazovanje osoba sa smetnjama u psihičkom i tjelesnom razvoju, Tuzla, Bosna i Herecegovina. Re/habilitacija osoba sa intelektualnom ometenošću podrazumeva izuzetno složen, težak i dugotrajan proces koji dovodi do bržeg zamaranja i frustriranosti defektologa koji rade na ostvarivanju ciljeva ovog procesa, što može dovesti do gubitka samopoštovanja i pojave depresije. Socijalna podrška naročito bračnog druga, ali i kolega sa posla i prijatelja može imati velikog uticaja na odsustvo ili prevladavanje navedenog. Upravo u navedenom je obrazloženje za izbor problema ovog istraživanja. Cilj ovog istraživanja je da se utvrdi zastupljenost depresije kod defektologa koji rade u specijalizovanim ustanovama za re/habilitaciju osoba sa intelektualnom ometenošću te uticaj bračnog statusa na zastupljenost depresije. Istraživanjem je obuhvaćeno 57 defektologa koji rade u ustanovama za re/habilitaciju osoba sa intelektualnom ometenošću. U istraživanju su korišteni sledeći merni instrumenti:1. Opšti upitnik2. Upitnik samoprocene za depresiju Statistička obrada podataka provedena je uz pomoć software-a IBM SPSS Statistics v. 21. Od deskriptivnih statističkih parametara izračunate su aritmetičke sredine sa pripadajućim standardnim devijacijama. Od parametrijskih statističkih metoda izračunat je t-test nezavisnih uzoraka. Rezultati u radu prikazani su tabelarno. Nije dokazana statistički signifikantna (p=0,904, t= -0,122) razlika prosječnih vrijednosti skale depresije između ispitanika koji su u braku i onih koji nisu. Depresija je jako opasna mentalna bolest koja može znatno da unazadi kvalitet života, ako se ne leči na vreme. Zato je od presudnog značaja da se na vreme prepoznaju simptomi bolesti i da se potraži neophodna, stručna pomoć.

Ključne reči: depresija, defektolog, bračni status, re/habilitacija, intelektualna ometenost


34

PRIMENA AUGMENTATIVNE I ALTERNATIVNE KOMUNIKACIJE

dipl. defektolog Svetlana TeodorovićŠOSO „Milan Petrović“ sa domom učenika Novi Sad

Augmentativna i alternativna komunikacija predstavlja povećanu mogućnost izbora nekog drugog načina komunikacije od opšteprihvaćenog.Osobe sa oštećenjem sluha su prirodnim putem razvile sporazumevanje upotrebom gesta odnosno znakovnog jezika. Deci i učenicima sa intelektualnim i udruženim smetnjama u razvoju, uz nerazvijenu ili otežanu verbalnu komunikaciju, znatno je teže razumevanje govora i ispoljavanje osnovnih potreba i želja. Shodno potrebama učenika, u školi ,,Milan Petrović“, započeto je sa dodatnom stimulacijom neverbalne komunikacije kroz individualne i grupne aktivnosti. Učenici se obučavaju upotrebi gesta, razmeni sličica, korišćenju foto albuma, komunikacijskih fascikli, elektronskih komunikatora i drugih sredstava asistivne tehnologije u svrhu komunikacije. Plan i program rada kao i izbor tehnike komunikacije se individualno određuje i prilagođava prema ličnim sposobnostima i sklonostima učenika. Sadržaji komunikacije treba da su funkcionalni i primenljivi u kontaktu sa drugim učenicima i odraslim osobama iz neposrednog okruženja. Stimulisati kod učenika povoljnu emocionalnu klimu i potrebu za komunikacijom. Obezbediti prostorne i vremenske uslove, slikovnim obeležavanjem prostorija, predmeta, pojava, rasporeda; predstavljanje zadataka, rečenica i teksta simbolima; isticanje panoa sa osnovnim pojmovima na znakovnom jeziku... Rad na stimulaciji i razvoju komunikacije se nastavlja u školskim i kućnim aktivnostima.

Ključne reči: znakovni jezik, foto album, komunikacijska fascikla, slike, simboli, elektronski komunikatori


35

FIZIOLOŠKA I PATOLOŠKA MUTACIJA

Gordana Mumović, Šef Fonijatrijskog odseka Klinika za bolesti uha, grla i nosa, Medicinski fakultet Novi Sad

Visina glasa je u kompleksnoj zavisnosti od tenzije glasnica, njihove dužine i mase, subglotičnog pritiska, kao i od položaja larinksa i odnosa faringo-laringealnog rezonatora. Genetski faktori uslovljavaju veličinu i oblik hrskavica, fiziologiju moždanih centara glasa i govora i nervno-mišićnu kontrolu (geni na hromozomima 1, 6 i 8). Na rođenju larinks zauzima visoku poziciju u vratu (u visini C3 ,C4 vratnog pršljena), zatim se postepeno spušta i kod odraslog zauzima poziciju C7. Spuštanje larinksa izaziva elongaciju vokalnog trakta i promenu dužine, ali i zapremina vokalnog trakta. Tokom puberteta hrskavice su naročito osetljive na dejstvo androgena pa se povećava lumen čitavog larinksa, glasnice posebno kod dečaka postaju duže i deblje, povećava se debljina i zapremina koštanog sistema lica i povaćava ždrelni prostor. Potpuna slojevita struktura glasnica zapaža se sa uzrastom od 15 godina, ali potpuno sazrevanje nastaje tek krajem adolescencije. Pubertetske promene glasa se mogu podeliti na: premutaciju, mutaciju i postmutaciju. Pemutacija nastaje uporedo sa pojavom sekundarnih seksualnih odlika. Postoje akustički parametri koji mogu predvideti pojavu mutacije. Pojava mutacije počinje na uzrastu od 11, 12 ili 13 godina (individualno).Tipični znaci mutacije su izrazita vokalna nestabilnost, restrikcija raspona visine glasa i pojava hrapavosti glasa. Muškarcima visina glasa pada za oktavu niže, a kod ženske populacije za 3 do 4 tona. Promene glasa kod devojčica su najintenzivnije u vreme pojave prve menstruacije, dok kod dečaka traju oko 6 meseci. Sazrevanje pevanog glasa je individualno i traje znatno duže. Sa uzrastom od 15 godina glas postaje stabilniji i to je faza postmutacije.Poremećaji mutacije obuhvataju produženu, nedovršenu i lažnu mutaciju. Svaki od njih ima određene dijagnostičke kriterijume. U tretmanu ovih poremećaja vokalna terapija i timski pristup zauzimaju značajno mesto.


36

SAMOPOŠTOVANJE KOD OSOBA SA MULTIPLOM SKLEROZOM

Kalaba Sanja, Tanacković SvetlanaŠOSO “Milan Petrović” sa domom učenika, Novi Sad

Multipla skelroza je hronična bolest sa “hiljadu slika” jer utiče na mnoge funkcije i rezultuje širokim spektrom invaliditeta. Najčešće se dijagnostikuje u periodu pune životne produktivnosti, odnosno u intervalu od dvadesete do četrdesete godine. Obzirom na nepredvidivost/neizvesnost samog toka bolesti kod obolelih od multiple skleroze često srećemo lietralne navode o sniženom nivou samopoštovanja. Samopoštovanje se najčešće definiše kao svesni kognitivno-afektivni izraz samoevulacije, koja predstavlja jedan od najdirektnijih pokazatelja integrisanosti pojma o sebi, ali je povezan i sa kvalitetom života. Cilj našeg istraživanja je bio utvđivanje nivoa samopoštovanja kod odraslih osoba sa multiplom sklerozom. Uzorkom je obuhvaćeno 108 ispitanika podeljenih u dve grupe. Eksperimentalnu grupu je činilo 54 ispitanika sa relapsno-remitetnom formom bolesti oba pola (21 muškarac i 33 žene) a kontrolnu grupu su činili ispitanici tipične populacije ujednačeni po polu i starosti. Za prikupljanje podataka korišćena je Rozenbergovu skala, koja se sastoji od 10 ajtema. Analizom testa i utvrđivanjem njegove pouzdanosti dobili smo da je vrednost Kronbachove alphe 0.83, što ga čini visoko pouzdanim. Daljom analizom podataka nije utvrđena statistički značajna razlika između nivoa samopoštovanja ispitanika eksperimentalne i kontrolne grupe. Rezultati dobijeni ovim istraživanjem mogu ukazivati na kvalitetan i kompletan rehabilitacijski tretman. Analiziranjem uključenosti u različite rehabilitacijske programe, stepena izraženosti neurološkog deficita, dužine trajanja bolesti, radne angažovanosti i drugih varijabli moglo bi se doći do zaključka koje varijable doprinose nižem ili višem stepenu samopoštovanja kod obolelih od multiple skleroze.

Ključne reči: samopoštovanje, multipla skleroza


37

SOCIJALNA REHABILITACIJA OSOBA SA INVALIDITETOM

Jelena M. Petrović1, Mirjana M. Savić2, Slavka V. Nikolić3 1Dom zdravlja „Šabac“, Šabac, 2Opšta bolnica „Dr Laza K. Lazarević“, Šabac,3OŠ „Radivoj Popović“ Zemun

Uvod - Socijalizacija je proces tokom koga čovek postaje društveno biće. Istovremeno, proces socijalizacije spaja čoveka sa sredinom, sa samim sobom i svojom individualnošću. Značaj socijalizacije je veći kod obolelih pojedinaca, i obolele dece koju treba naučiti i pripremiti za društveni život. Obolela jedinka ne sme biti izolovana, već treba u što kraćem roku da se vrati u svoju socijalnu sredinu. Socijalna rehabilitacija se nastavlja na medicinsku i traje do postizanja socijalizacije. Cilj socijalne rehabilitacije je da se osoba sa invaliditetom posle medicinskog zbrinjavanja, socijalno osposobi, i vrati kao ravnopravan član u porodicu i društvenu zajednicu. Metode procesa socijalne rehabilitacije su: utvrđivanje potencijala rehabilitacije, tretman socijalne rehabilitacije, praćenje efekata tretmana i po potrebi, promena potencijala rehabilitacije. Rezultati socijalne rehabilitacije su: upoznavanje faktora socijalnog okruženja koji su uzrok nastajanje invaliditeta, i priprema socijalne sredine na podršku i toleranciju, radi izbegavanja otuđenosti; sprečavanje izolacije osobe sa invaliditetom radi bržeg povratka u zajednicu; osoba sa invaliditetom kroz posebno obučavanje i edukaciju postaje aktivan subjekat lične rehabilitacije; socijalni radnik i stručni tim pružaju podršku osobi sa invaliditetom; povratak osobe sa invaliditetom u društvenu sredinu je najvredniji rezultat socijalne rehabilitacije: Materijalnu, prostornu i kadrovsku podršku osobi sa invaliditetom obezbeđuje društvena sredina. Svi navedeni postulati čine celinu procesa socijalne rehabilitacije, čije poštovanje pruža pomoć osobi sa invaliditetom. Zaključak je da socijalna rehabilitacija čini neprekidan proces sistema planiranih aktivnosti, utvrđen merama socijalne politike, i metodama i tehnikama socijalnog rada prema relevantnim sredinama za reintegraciju i poboljšanje socijalnog statusa.

Ključne reči: rehabilitacija, invaliditet, socijalizacija, edukacija, reintegracija.


38

POREMEĆAJI U SOCIJALNOM PONAŠANJU: ZAŠTO NEKI MLADI BIRAJU DRUŠTVENO NEPRIVILEGOVANU

POZICIJU?

Dr Mila BeljanskiPedagoški fakultet u Somboru, Univerzitet u Novom Sadu

Savremeni pristup poremećajima u socijalnom ponašanju temelje se na identifikaciji različitih uzroka koji su doprineli razvoju takvog ponašanja te usmeravanju intervecija prema njima. Ovo istraživanje nacrta studije slučaja, referentni nalazi na temelju interpretativne paradigme i teorije socijalnog konstrukcionizma. Cilj ovog rada je da se utvrde koji su razlozi činjenja krivičnog dela mladih sa poremećajima u socijalnom ponašanju polazeći od mišljenja samih mladih. U istraživanju su primenjene kvalitativne i kvantitativne tehnike procene konstruisanja, a u ovom radu će se predstaviti rezultati tehnike polustrukturisanog intervjua i to pitanja koja se odnose na viđenje mladih o razlozima činjenja krivičnog dela. U istraživanju je učestvovalo 20 muških mladih sa poremećajima u socijalnom ponašanju, koji su u centru za socijalni rad obuhvaćeni vanisntitucionalnim tretmanom. Najupečatljiviji nalaz ove studije predstavlja vizuru ovih mladih da su spoljašnji činioci doprineli činjenju krivičnih dela dok je sopstveni doprinos situaciji i analiza realnog konteksta nešto što mladi sa poremećajima u socijalnom ponašanju ne uzimaju u razmatranje. Stoga ne postoji izbalansirani odnos onoga šta je realno stanje i mogućnosti ovih mladih, što otežava rad i razvijanje mreža socijalne podrške. Rezultati konzistentno podupiru kvalitativni pristup ovim poremećajima koji može premostiti jaz koji postoji u stručnoj i naučnoj literaturi, utemeljnoj na pretežno kvantitativnim empirijskim istraživanjima, u kreiranju strategija resocijalizacije mladih sa poremećajima u socijalnom ponašanju.

Ključne reči: poremećaji u socijalnom ponašanju, interpretativna paradigma, kvalitativni pristup, krivična dela,mladi


39

DIMENZIJE VEZANOSTI MALOLETNIH PRESTUPNIKA

Sonja Milojević1, Sonja Banjac2

1Institut za kriminološka i sociološka istraživanja2Filozofski fakultet, Beograd

Dosadašnja istraživanja ukazala su na često prisustvo ranih trauma u životima delinkvenata, odnosno na postojanje različitih oblika zlostavljanja ili zanemarivanja u porodici, antisocijalno ponašanje, zloupotrebu narkotika među članovima i odsustvo bar jednog roditelja. Takva disfunkcionalnost porodice najčešće je prediktor nesigurnih obrazaca vezanosti, koji su u vezi sa slabijim razvojem afektivne regulacije, mentalizacije i kapaciteta za empatiju, što može voditi nastanku delinkvencije. Cilj ovog istraživanja bio je ispitati da li se maloletni delinkventi razlikuju od svojih neosuđivanih vršnjaka prema dimenzijama vezanosti, konkretno, da li imaju negativnije unutrašnje radne modele majke, oca i sebe.Učesnici u istraživanju bili su štićenici V.P. domu u Kruševcu (N=40), uzrasta 15-17 godina, i učenici osnovnih i srednjih beogradskih škola (N=55) koji su bili ujednačeni po polu, uzrastu i obrazovanju. Za procenu dimenzija vezanosti, izbegavanja i anksioznosti, korišćena je dečija verzija upitnika Iskustvo u bliskim odnosima (Experiences in Close Relationship Child Version), koja je pokazala zadovoljavajuće metrijske karakteristike. U poređenju s kontrolnom grupom, maloletni prestupnici imali su značajno više skorove na dimenzijama izbegavanje i anksioznost i u odnosu s majkom i u odnosu s ocem (p<0,001). Izdvaja se jedna značajna diskriminaciona funkcija (r=0,675; x²(4)=50,984; p<0,001), koja ispitanike tačno klasifikuje u 85,2% slučajeva. Konačno, počinioci agresivnih dela imaju značajno više skorove na dimenziji izbegavanje u odnosu s ocem (p=0,03). Rezultati su potvrdili hipotezu o povezanosti dimenzija vezanosti i prestupničkog ponašanja, odnosno da delinkventi imaju negativnije reprezentacije svojih roditelja i sebe. Dodatno, prisustvo agresivnosti u delima može biti u vezi s ranim odnosem s ocem. Međutim, za dublje razumevanje datih veza i uviđanje eventualnih smerova, neophodno je longitudinalno istražiti navedene fenomene. Dati podaci značajni su za osmišljavanje preventivnih mera, kako u obrazovnom, tako i u kliničkom setingu.

Ključne reči: vezanost, maleletničko prestupništvo, praktične implikacije


40

REHABILITACIJA ZAVISNIKA U ŠKOLAMA ŽIVOTA

mr Ljubica Kovačević, specijalni pedagogŠkola za osnovno i srednje obrazovanje „Milan Petrović“ sa domom učenika, Novi Sad

Duhovnost je u poslednjih dvadesetak godina postala izuzetno istraživan fenomen u području medicine, posebno psihijatrije. Veliki broj naučnih studija potvrđuje uticaj duhovnosti na brži oporavak od različitih bolesti, kao i većom otpornošću na bolest. U mnogim zemljama duhovnost nalazi svoje mesto u direktnoj kliničkoj primeni, a vodeći univerziteti održavaju kontinuirane edukacije na temu pozitivnih efekata duhovnosti po ljudsko zdravlje (Zbornik radova Vjera i zdravlje 2005 : 3). Savremeni medicinski antropolozi smatraju da čak 70% psihosomatskih bolesti imaju uzrok u duhovnoj strukturi čoveka. Duhovni uzroci bolesti, prema njima, su ispred uzroka bolesti poput virusa, bakterija, parazita, kancerogenih tvari, manjka imuniteta i genetskih uzroka različitih bolesti. Poslednjih godina izvršen je veliki broj istraživanja koja su potvrdila značaj duhovnosti u prevenciji i lečenju bolesti zavisnosti. Postojeći načini lečenja i rehabilitacije bolesti zavisnosti od droga, pre svega su usmereni na otklanjanje simtoma bolesti i to najpre od fizičke zavisnosti. Ovaj rad sadrži prikaz i pristup terapijskih zajednica, koje su osnovale crkve, a koje se bave i deluju na uzroke bolesti, koji su, prema njihovom mišljenju, doveli do pojave zavisnosti. U ovim zajednicama se ističe da je narkomanija duhovna bolest koja je posledica nepostojanja duhovnih vrednosti i vere u Boga, odsustva spoznaje o smislu i trajnim životnim vrednostima, nedostatka ljubavi i različitih poremećaja u porodičnim odnosima. Tako se u zajednicama praktikovanjem vere, zavisnicima otkriva duhovni svet koji pokreće njihovo traganje i otkrivanje smisla života. Molitva, post, rad, sportske i rekreativne aktivnosti, čitanje duhovne literature su karakteristične aktivnosti u procesu rehabilitacije. Terapijska uloga vere i molitve u lečenju svih bolesti, poslednjih decenija je veoma istraživan fenomen. Duhovnim preporodom isceljuju se negativne i podstiču pozitivne emocije, kao što su ljubav, prijateljstvo, saosećajnost. Pojačava se životna energija koja utiče i na telesno zdravlje, pokretanje radnih i stvaralačkih potencijala i unapređenja kvaliteta i načina života.

Ključne reči: terapijska zajednica, duhovnost, metod rehabilitacije, način života, porodica.


41

REAKTIVACIJA PROFESIONALNE REHABILITACIJE U PREDUZEĆU ZA PROFESIONALNU REHABILITACIJU I

ZAPOŠLJAVANJE OSOBA SA INVALIDITETOM

mr Sanja Batić, DOO „DES“ Novi Sad

Po stupanju Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju OSI stvoreni su uslovi za reaktivaciju profesionalne rehabilitacije. Istraživanjem se želi ispitati spremnost preduzeća za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom kroz prikaz evaluacije održanog programa obuke. Podaci su prikupljeni pomoću upitnika za evaluaciju zadovoljstva obukom (NSZ). Uzorak čini 16 osoba sa invaliditetom koje su pohađale šestomesečnu obuku. Među njima su dominirale osobe starosti od 31 do 50 godina. Najveći broj edukanata je imalo srednju školu. Rezultati ukazuju da su rehabilitanti bili zadovoljni obukom, a Kruskal-Wallisov test nije pokazao postojanje značajne razlike među grupama x2=4,913, p=0,086). Zadovoljstvo organizacijom obuke je bilo nešto veće među šivačima (M=5), potom među elektrozavarivačima (M=4,50), a najmanje među CNC operaterima (M=3,83). Obuku je uspešno završilo 15 osoba. Od ukupnog broja 6 edukanata je želelo da napusti obuku, a 2 osobe nisu smatrale obuku korisnom. Polaznici obuke za CNC operatere su dobro savladali korišćenje programa, ali su neki od njih izbegavali manuelni rad zbog straha od povrede i povećanja invalidnosti. Pozitivnije su ocenili interaktivnost nastave, razumljivost priručnika, raspoloživost nastavnih sredstava za vežbu, ali su smatrali da je obuka preduga. Polaznici obuke za zavarivanje su pozitivnije su ocenili angažovanost nastavnika u tome da ih motivišu za učenje i rad, interaktivnost nastave i razumljivost korišćenih priručnika. Niže su ocenili stručnost instruktora i broj praktičnih zadataka. Polaznici obuke za šivenje su pozitivnije ocenili efikasnost nastavnih metoda, testiranje, stručnost instruktora i količinu novih informacija. Lošije su ocenili vremenski raspored časova, raspoloživost nastavnih sredstava za vežbu i razumlljivost udžbenika. Zadovoljstvo rehabilitanata obukom ukazuje da preduzeća za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom imaju kapacitet da se bave rehabilitacijom. Međutim, pošto se nijedan rehabilitant nije zaposlio u obučavanom zanimanju, potrebno je uskladiti programe rehabilitacije sa sposobnostima i motivacijom OSI, naročito sa deficitarnim zanimanjima na tržištu rada .

Ključne reči: profesionalna rehabilitacija, program obuke, osobe sa invaliditetom


42

KARAKTERISTIKE MOTORIČKOG FUNKCIONISANJA VIŠESTRUKO OMETENE DECE

dipl. defektolog Zorana Stanojević1, Prof. dr Špela Golubović2,1ŠOSO „Milan Petrović“ sa domom učenika, Novi Sad2Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet

Višestruko ometena deca ispoljavaju teškoće u različitim domenima njihovog funkcionisanja, a one će zavisiti od vrste i stepena prisutnih oštećenja. Nedostaci nisu aritmetički zbir oštećenja, već kvalitativno novo stanje celokupne ličnosti koje predstavlja specifični entitet i zahteva posebne rehabilitacione metode. Teškoće u motoričkom razvoju i funkcionisanju su jedna od čestih karakteristika dece sa višestrukim smetnjama. U istraživanju je učestvovalo 70 dece, od toga 49 dece je bilo u kontrolnoj grupi, koja pohađaju redovni vrtić u Predškolskoj ustanovi „Radosno detinjstvo“ i 21 dete eksperimentalne grupe koji pohađaju Razvojni vrtić, koji je ogranak Škole za osnovno i srednje obrazovanje „Milan Petrović“ i u servisnom centru ove škole, Razvojni vrtić u Bačkoj Palanci, Razvojna grupa Osnove škole „Jovan Popović“ u Novom Sadu. Uzrast dece se kretao od 3-6 godina. U cilju procene motoričkih sposobnosti primenjena je The Peabody Motor Developmental Motor Scales- Second Edition (PDMS-2) koja se koristi za procenu razvoja grube i fine motorike. Cilj istraživanja je utvrditi specifičnosti u razvoju motorike kod dece sa višetrukim smetnjama. Rezultati dobijeni ovim ostraživanjem pokazuju razlike u ukupnom motornom funkcionisanju dece sa smetnjama u razvoju i dece tipične populacije (x2= 53,64; p<0,01). Takođe razlike su ispoljene i u sva tri subtesta grube motorne koordinacije (mirovanje, kretanje, manipulacija) kao i na oba subtesta fine motorne koordinacije (hvat i vizuomotorna integracija) (p< 0, 01). Primenom ovih saznanja moguće je da se od najranijeg uzrasta dete uključi u program defektološkog rada, kako bi se stimulisao razvoj dece i omogućilo da dete postigne maksimum svojih mogućnosti.

Ključne reči: gruba motorika, fina motorika, ukupno motorno funkcionisanje, višestruka ometenost


43

SARADNJA DEFEKTOLOGA SOMATOPEDA SA RODITELJIMA

Mr Sanela Slavković1, Marinela Šćepanović2, 1Medicinski fakultet, Univerzitet u Novom Sadu, Republika Srbija2Društvo defektologa Vojvodine, Novi Sad, Republika Srbija

Roditelji/staratelji dece i omladine sa smetnjama u razvoju i teškoćama u učenju su obevezni i važni, ali i poštovani i uvaženi članovi raznih interdisciplinarnih timova u ustanovama zdravstvene i socijalne zaštite, a naročito u vaspitno-obrazovnim ustanovama. Cilj našeg istraživanja je bio da prikupimo i analiziramo podatke o saradnji defektologa somatopeda, zaposlenih u ustanovama za zdravstvenu i socijalnu zaštitu i vaspitno-obrazovnim ustanovama, sa roditeljima/starateljima korisnika njihovih usluga. Istraživanje je obuhvatilo 23 zaposlena somatopeda - člana Sekcije somatopeda Društva defektologa Vojvodine. Podaci su prikupljeni, za ovu potrebu posebno konstruisanim, Upitnikom za procenu saradnje sa roditeljima/starateljima, koji se sastojao od 20 stavki. Rezultati istraživanja pokazuju da je najveći broj ispitanika, njih 82,6%, zadovoljno kvalitetom komunikacije sa roditeljima; 78,3% ispitanih sprovodi savetodavni rad sa roditeljima, 73,9% ispitanika dokumentuje saradnju sa roditeljima a 30,4% ispitanika iskazuje da ima teškoće u komunikaciji sa ovom ciljnom grupom. Postoji neujednačenost u učestalosti održavanja individualnih sastanaka, grupnih sastanaka i konsultacija. Najveći broj ispitanika (60,9%) izveštava o postignućima i promenama kod korisnika samo kada se roditelji/staratelji za to interesuju. Daljom statističkom obradom je utvrđeno da nema povezanosti između dužine radnog staža defektologa ili tipa ustanove u kojoj defektolozi rade sa procenom kvaliteta saradnje sa roditeljima/starateljima korisnika, kao ni povezanosti tipa ustanove u kojoj rade defektolozi somatopedi sa učestalošću izveštavanja roditelja/staratelja o njihovoj deci tj. štićenicima. Podaci dobijeni u ranijim istraživanjima o statusu defektologa somatopeda ukazuju na neujednačenost među somatopedima u pojednim aspektima njihovog rada, što je i ovim istraživanjem potvrđeno. Analiziranje saradnje defektologa sa roditeljima i starateljima može biti smernica za dalji uspešniji rad i samih defektologa i ustanova u kojima rade, i može pomoći da se uspostave efikasniji mehanizmi za poboljšanje i unapređenje načina i obima saradnje defektologa i roditelja/staratelja uopšte.

Ključne reči: defektolog somatoped, korisnik, roditelj/staratelj, saradnja.


44

MODERN PRACTICE OF SPECIAL EDUCATION AND REHABILITATION AT CHILDREN’S HOSPITALS WARDS

Irena Slaviček, Ph. D., mag. rehab. educ. and psychotherapeutRehabilitation Centre Goljak, Zagreb, Hrvatska

The concept of special education and rehabilitation theory and practice has growing significance at children’s hospitals wards. Many diseases are successfully treated as a result of advancements in medicine. However, the number of children with development disabilities is also growing. It should be systematically examined whether the causes of this are pathological pregnancies kept under modern medical approach or the cause is of another origin. A diagnose of a child with development disability should be treated as a condition and not as a disease. This condition may not be cured, but it may be re/habilitated depending on the type and the stage of disability. Modern practice of special education and rehabilitation offers many successful approaches and methods as a solution. The Faculty of Education and Rehabilitation Sciences covers variety of multidisciplinary areas including medicine, psychology and rehabilitation. After graduating from Faculty of Education and Rehabilitation Sciences, based on Bologna model, a person acquires MA in special education and rehabilitation, but a defectologyst rehabilitator is still in use among professionals of this vocation. A defectologyst rehabilitator, as a research associate, successfully integrates and uses the acquired knowledge and skills in everyday practice at children’s hospital wards. A constituent part of special education and rehabilitation practice are namely education and rehabilitation. Education covers regular, adjusted and special school programme and classes in the house of a child in question. Rehabilitation is carried out through programmes of psychosocial rehabilitation, psychotherapy for children and families, sensomotorics integration, psychophysics relaxation technique, music therapy, creative and art therapy and other methods that are carried out at the children’s hospitals ward of the Rehabilitation Centre Goljak in Zagreb.

Key words: child, development disability, defectologyst – rehabilitator, special education and rehabilitation, hospital


45

POJAM MOLEKULA U NASTAVI HEMIJE ZA UČENIKE VII RAZREDA PO IOP-U

mr Snežana Kalamković1, prof. dr Tibor Halaši21OŠ „Prva vojvođanska brigada”, Novi Sad, 2Prirodno-matematički fakultet, Novi Sad

Veoma je važno, ne samo nastavnicima nego i učenicima koji hemiju izučavaju po IOP-u, da na što lakši način shvate pojam molekula, kao i podelu istih. Bitno je da se pojam objasni na konkretnim primerima, jer je učenicima sa posebnim potrebama takav pristup mnogo prihvatljiviji. Pojam molekula se uvodi tako što nastavnik donese napravljene modele atoma elemenata od plastelina: vodonika (bela boja), kiseonika (crvena boja), ugljenika (crna boja), sumpora (žuta boja), azota (plava boja), hlora (zelena boja), a zatim učenik samostalno izrađuje iste, kopirajući modele od plastelina. Učeniku treba napomenuti da svaki atom jedne boje mora biti iste veličine i da svaki atom ima svoju veličinu i boju (najmanji je vodonik, a najveći hlor). Zatim učenicima treba dati kartice na kojima su predstavljeni pojedini molekuli. Na osnovu tih kartica učenici treba da spoje odgovarajuće modele atome napravljenih od plastelina. Tada učeniku treba objasniti razliku između molekula sastavljenih iz atoma iste vrste (molekul elementa) i molekula sastavljenih iz atoma različite vrste (molekul jedinjenja). Na kraju časa, učenik treba da nauči nove pojmove: molekul, molekul elementa, molekul jedinjenja i da shvati da se molekuli sastoje iz atoma. Učeniku, obavezno zadati domaći, koji će uraditi uz pomoć starije osobe, da se ne bi povredio (zbog upotrebe makaza): 1) Od kolaž papira izreži 4 bela, 3 crvena kruga, pri čemu pazi na veličinu krugova (4 bela su iste, manje veličine, 3 crvena su iste, veće veličine). 2) Krugove zalepi u svesku, tako da njima prikažeš: model molekula vodonika, model molekula kiseonika i model molekula vode. 3) Podvuci model molekul jedinjenja. 4) Molekul elementa je sastavljen od atoma iste vrste: DA ili NE.

Ključne reči: atom, molekul, molekul elementa, molekul jedinjenja, model molekula.


46

IGROM DO TOLERANCIJE

dipl. specijalni pedagog Nebojša Nikolić, dipl. specijalni pedagog Svetlana Matić Morović, dipl. specijalni pedagog Gordana Strunjaš,ŠOSO” Milan Petrović” sa domom učenika, Novi Sad

Potreba da se iz etničkog, etnopsihološkog i sociokulturalnog konteksta razvijaju tendencije za manifestovanjem mentalno i psihodestruktivnih nagona i poriva kroz kompariranje diverziteta, glorifikovanjem sopstvene socijalne pozicije i maksimalizacijom osobenosti druge ( različite ) pozicije u ravan inferiornog, utemeljile su sve češće diskutovan fenomen diskriminacije. Smetnje u razvoju dece zavisno od karaktera i kontinuiteta prominiraju ili prožimaju sve segmente njihovog ponašanja. Zato, sam plasman značajnih saznanja i veština primenjenog karaktera neophodnih za usvajanje znanja i proaktivnu socijalizaciju postiže se kreativnim aktivnostima i edukacijom kroz igru. Osnovni preduslov kvalitetnog inkorporiranja prosocijalnih obrazaca u bihejvioralni koncept sadržan je u visokoj grupnoj dinamici i aktivnim promenama uloga čime se delimično prevenira i pad motivacije učesnika radionice. S’ obzirom na frekventnost diskriminatornih impulsa u svim diskursima socijalnih interakcija, formulisali smo aktivnosti tako da sa globalnog aspekta ukažemo učesnicima na značaj i bogatstvo različitosti, te da im razvijemo i unapredimo svest o značaju i važnosti tolerancije. Radionica primarno namenjena redukciji diskriminatornih dispozicija temelji se na tri igre adaptirane spram uzrasta, pola i intelektualnog i psihomotornog kapaciteta učesnika (granična inteligencija, laka mentalna ometenost, slabovida i telesno invalidna deca) . Kroz igru, aktivnu participaciju, rasterećenost i višesmernu komunikaciju, učesnici se oslobađaju stresa, frustrantnih dispozicija i šablona, delimično samostalno uviđajući prednosti tolerantnog odnosa i stava prema različitostima. Na ovaj način direktno se utiče na osvešćivanje snage i bogatstva različitosti imanentnih pojedincu i društvu, te na umanjivanje eventualnih postojećih diskriminatornih dispozicija (vizija, razmišljanja, preoperacionih rezona) dece sa smetnjama u razvoju, podstičući njihovu socijalno poželjnu samoaktualizaciju i samorealizaciju aktivnom promocijom znanja i usvojenih veština tolerancije. Izuzetnost ovakvog pristupa fenomenu diskriminacije jeste u činjenici da se globalnim pristupom složen problem (etničke, verske, rasne, rodne) diskriminacije postavlja u ravan rešivog, a interiorizovanje veština tolerancije u opšti bihejvioralni koncept i njihova spontana socijalna ekspozicija predstavlja značajan i svojevrsan fidbek.

Ključne reči: diskriminacija, dispozicije, preoperacioni rezoni, igra, tolerancija


47

KREATIVNOST, UZRAST I POL KAO PREDIKTORI USPEHA U ŠKOLI KOD DECE S LAKOM INTELEKTUALNOM

OMETENOŠĆU

Sanja Gagić, saradnik u nastavi, Mirjana Japundža-Milisavljević, vanredni profesor, Aleksandra Đurić-Zdravković, asistentUniverzitet u Beogradu, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd

Domaća i inostrana istraživanja akademskog postignuća učenika ukazuju da su mnoge promenljive identifikovane kao korelati školskog uspeha. Cilj ovog istraživanja bio je da se utvrdi da li postoji povezanost kreativnosti, uzrasta i pola, kao prediktorskih varijabli, s uspehom u školi, kao kriterijumskom varijablom, kod dece s lakom intelektualnom ometenošću (LIO). U istraživanju je učestvovalo 69 učenika oba pola (55,1% dečaka i 44,9% devojčica), kalendarskog uzrasta od 8 do 16 godina, bez neuroloških i višestrukih smetnji. Ispitanici su učenici od I do VIII razreda iz četiri beogradske škole za decu s LIO. U svrhu procene kreativnosti korišćen je crtež na temu „Neobičan cvet“, koji je konstruisan posebno za potrebe ovog istraživanja. Standardnom analizom pedagoške dokumentacije dobijeni su podaci o opštem školskom uspehu učenika. Veza između ispitanih prediktora i školskog postignuća učenika izračunata je pomoću koeficijenta višestruke regresije (R=0,44). Kako je dobijena signifikantna vrednost korelacije (p=0,003), može se tvrditi da postoji povezanost između ispitivanih varijabli u našem istraživanju. Kreativnost, uzrast i pol objašnjavaju 19% varijanse školskog uspeha. Vrednost beta koeficijenata pokazuje da kreativnost pojedinačno najviše doprinosi objašnjavanju školskog uspeha kod dece s LIO. Rezultati izvedenog istraživnja ukazuju na neophodnost podsticanja kreativnosti u procesu edukacije dece s LIO. Suštinu školske kreativnosti bi trebalo da čini otkrivanje različitih rešenja jednog problema.

Ključne reči: kreativnost, uzrast, pol, školski uspeh


48

PODRŠKA SREDNJOŠKOLSKIM UČENICIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU

Mr Snežana Klepić1, Marinela Šćepanović2, 1Srednja tehnička škola, Sombor2Društvo defektologa Vojvodine, Novi Sad

Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja predviđa mere podrške učenicima sa smetnjama u razvoju, a novi Zakon o srednjem obrazovanju još bliže definiše kako se te mere sprovode u srednjoj školi. Iskustvo u svakodnevnom radu profesora u srednjoj školi pokazuje da ima učenika sa smetnjama u razvoju, koji kao takvi nisu evidentirani od škole, niti im se pruža ikakva vrsta stručne podrške. Sledstveno tome ni profesorima nije obezbeđena potrebna podrška. Primer je Srednja tehnička škola u Somboru koja ima ukupno 890 učenika u 37 odeljenja, a zvanično nema evidentiranih učenika sa smetnjama u razvoju. Međutim, i bez ikakve stručne ekspertize, očigledno je da bar 3 učenika, od svih 220 učenika u 10 odeljenja prvog razreda, imaju neku vrstu smetnje u razvoju. Propisana procedura za određivanje i sprovođenje mera podrške za učenike sa smetnjama u razvoju, njihove roditelje, nastavnike i škole koje ovi učenici pohađaju, komplikovana je i često neprimereno dugo traje jer obuhvata: početno sprovođenje mera individualizacije u školi, saradnju sa roditeljima, podnošenje zahteva za donošenje mišljenja Interresorne komisije, rad Komisije, i konačno definisanje i sprovođenje mera podrške učeniku, roditeljima, nastavnicima i školi. Zbog ovakve procedure škole najčešće ni ne evidentiraju svoje učenike sa smetnjama u razvoju, osim u izuzetnim situacijama, kada učenici prekomerno “ometaju” izvođenje nastave. Deklarativno je obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju u srednjoj školi dobro uređeno, ali učenici sa smetnjama u razvoju u srednjoj školi retko ostvaruju pravo na adekvatno obrazovanje, u skladu sa svojim potrebama i sposobnostima. Izrada i realizacija individualnih obrazovnih planova za ove učenike biva najčešće obavezom odeljenjskih starešina, koji na drugoj strani nemaju nikakvu stvarnu podršku u ovom procesu.

Ključne reči: zakon, srednja škola, inkluzivno obrazovanje, podrška, procedura, praksa.


49

OSPOSOBLJENOST SOMATOPEDA U VOJVODINI ZA PRIMENU ASISTIVNIH TEHNOLOGIJA

Marinela Šćepanović1, mr Snežana Klepić2

1Društvo defektologa Vojvodine, Novi Sad2Srednja tehnička škola, Sombor

Asistivne tehnologije su u aktuelnom trenutku defektološke prakse postale svakodnevno pomagalo u radu, mada postoji dosta nedoumica u praksi oko toga šta one sve obuhvataju i ko sve njima može i treba da se bavi. Cilj našeg rada je da prikaže osposobljenost defektologa-somatopeda za primenu asistivinih tehnologija u svojoj praksi. Istraživanje je sprovedeno, za ovu priliku posebno napravljenim, Upitnikom o asistivnim tehnologijama, koji je integrisan u elektronsku poštu i distribuiran svim somatopedima - članovima Društva defektologa Vojvodine. U istraživanju je učestvovalo ukupno 27 ispitanika. Nije sprovedena prethodna provera poznavanja pojma i sadržaja asistivnih tehnologija ispitanika. Rezultati istraživanja su pokazali da od 51,85% ispitanika, koliko ih je izjavilo da je osposobljeno za primenu asistivnih tehnologija, njih svega 18,5% jeste osposobljeno za primenu asistivnih tehnologija na redovnim studijama, a skoro polovina ispitanika je ta znanja stekla samostalno. Podjednak broj ispitanika, njih 92,6%, želi da primenjuje asistivne tehnologije u svom radu i da za tu primenu stekne sertifikovana znanja. Sada u svom radu asistivine tehnologije koristi 48,15% ispitanih somatopeda, a uslove za primenu istih na svojim radnim mestima ima njih 55,6%. Naše istraživanje je pokazalo da postoji znatna potreba za dodatnim obrazovanjem somatopeda iz oblasti primene asistivnih tehnologija, koja bi trebalo da bude sertifikovana. Somatopedi Vojvodine su u velikom broju zainteresovani za primenu asistivnih tehnologija u svom svakodnevnom radu, uprkos neadekvatnoj opremljenosti radnih mesta i trenutnom nedostatku znanja i veština. Neophodno je da se strukovno udruženje angažuje na organizovanju adekvatnih obuka za defektologe iz oblasti asistivnih tehnologija, kao i da se u taj proces uključe i druge, relevantne, institucije.

Ključne reči: asistivne tehnologije, somatopedi, praksa, obuke, opremljenost.


50

PRIRODU ČUVAMO, OTPAD RECIKLIRAMO- Radno angažovanje osoba sa autizmom -

ass.mr.sci Daniela Tamaš1,2, Jelena Đurić1, dipl.defektolog – logoped, Branislava Stanojević1, dipl.defektolog – surdolog, Igor Grkovski1, radni instruktor1ŠOSO “Milan Petrović” sa domom učenika – Dnevni boravak za osobe sa autizmom, Novi Sad2Medicinski fakultet, Novi Sad, Odsek za specijalnu rehabilitaciju i edukaciju

U Dnevnom boravku za osobe sa autizmom u okviru ŠOSO “Milan Petrović” sa domom učenika, u Novom Sadu osmišljavaju se i primenjuju programi za rad sa mladim i odraslim osobama sa autizmom i njihovim porodicama. Specifičnosti Dnevnog boravka ogledaju se u multidiscipinarnom pristupu u radu sa osobama sa autizmom zasnovanim na principima biopsihosocijalnog modela podrške i iskustvenom učenju u skladu sa individualnim karakteristikama, interesovanjima, sposobnostima i potrebama korisnika, sa ciljem poboljšanja kvaliteta njihovog života. Program radnog angažovanja podrazumeva savladavanje radnih operacija i elemenata radnog procesa koji su predviđeni u određenim radionicama sa ciljem podsticanja osećaja odgovornosti prema radu, stvaranje radnih navika, razvijanje osećaja za saradnju sa drugima, pozitivne slike o sebi, samopouzdanja i samovrednovanja. U proteklih nekoliko decenija jasno se uočava sve veći uticaj čoveka na zagađenje životnog okruženja. Svaki pojedinac ima dužnost i pravo da sprovodi aktivnosti zaštite životne sredine, u skladu sa zakonom. Jedna od tih aktivnosti je recikliranje. Recikliranje je izdvajanje materijala iz otpada i njegovo ponovno korišćenje. Uključuje sakupljanje, izdvajanje i preradu sirovina i izradu novih proizvoda iz iskorišćenih stvari ili materijala. Tehnike recikliranja koje se primenjuju u okviru radnog angažovanja u Dnevnom boravku za osobe sa autizmom su: kompostiranje i Hipertufa tehnika. Ovim novim aktivnostima obogaćeni su postojeći programi radnog angažovanja u skladu sa savremenim trendovima i tendencijama, a ujedno smo iznova potvrdili činjenicu da osobe sa autizmom mogu biti korisni članovi društva.

Ključne reči: autizam, radno angažovanje, kvalitet života, ekološka svest, recikliranje.


51

PROJEKAT “UKLJUČI SE U ŽIVOT SVOJIH VRŠNJAKA“

Mr Marija Slavković, Mr Mirela StijovićOŠ“Sava Jovanović Sirogojno“, Zemun

Nosilac projekta je udruženje“Daj mi ruku“, a projekat je odobren od strane Gradskog sekretarijata za obrazovanje i dečiju zaštitu u Beogradu pod brojem VII-01 401.1-699. Cilj projekta je bio razvijanje međusobnog razumevanja i uvažavanja različitih potreba i mogućnosti učenika, unapređivanje znanja i veština kao i unapređivanje saradnje škole za decu sa smetnjama i četiri redovne škole. Projektne aktivnosti koje su se odnosile na inkluzivne radionice su se realizovale od decembra 2012. do marta 2013. godine, jednom nedeljno u trajanju od 45 minuta i četiri radionice Forum teatra u završnoj fazi projekta.Korisnici usluga su bili desetoro dece sa smetnjama u razvoju iz OŠ „Sava Jovanović Sirogojno“ i četiri grupe po desetoro dece masovne populacije hronološke dobi od 7 do 10 godina iz četiri redovne osnovne škole: OŠ “Branko Radičević”, OŠ “Sonja Marinković”, OŠ “Sava Šumanović” i OŠ “Svetislav Golubović Mitraljeta”. Dinamika projekta obuhvatala je četiri radionice na mesečnom nivou gde su se smenjivale likovne aktivnosti izrade bedževa, veselih plesača i ogrlica, kao i plesne aktivnosti sa elementima psihomotorne reedukacije. U radu je primenjen radioničarski metod, vršnjačka edukacija, metod igre, individualizacija po grupama, metod reedukacije psihomotorike i metod muzičke stimulacije. Po završetku radionica, deca su popunjavala evaluacioni list gde se dobio uvid u opravdanost primena inkluzivnih radionica kao najpristupačnijeg načina rada u inkluzivnoj grupi dece jer sadrže igrovne elemente, podstiču vršnjačku interakciju i podražavaju ideju o vrednosti učešća svakog deteta bez obzira na njegove mogućnosti i ograničenja. Zaključili smo da je navedenim projekatom omogućena dobra saradnja između specijalne i redovnih škola. Uspeli smo da damo podršku deci sa smetnjama u razvoju od strane dece prosečne populacije u socijalnim veštinama kroz individualizaciju po grupama, timski rad i međusobno uvažavanje.

Ključne reči: inkluzivna radionica, deca sa smetnjama u razvoju, deca prosečne populacije.


52

ULOGA I ZNAČAJ RESURSNOG CENTRA I TIFLOTEHNIKE U INKLUZIVNOM OBRAZOVANJU UČENIKA

OŠTEĆENOG VIDA

Radmila Laban, dipl. defektolog tiflolog, Dragana Ivić, dipl. defektolog tiflolog, Radmila Vidović, dipl. defektolog tiflologŠkola za učenike oštećenog vida „Veljko Ramadanović“ Zemun

Resursni centar i tiflotehnički kabinet naše škole prati razvoj nastavnih sredstava i učila redovnih škola i prilagođava ih potrebama dece i učenika oštećenog vida. Koncept inkluzivnog obrazovanja doprineo je da se mi kao škola susretnemo sa novim zahtevima u obrazovnim strukturama. Obzirom da se inkluzivno obrazovanje sprovodi u standardnim učionicama redovnih škola, ukazala se potreba da se nastavnici, stručni saradnici škola, roditelji i sva lica koja su u neposrednom radu sa decom oštećenog vida upoznaju sa podrškom koju im može pružiti naša ustanova. Nastavnici redovnih škola koji se bave obrazovanjem učenika oštećenog vida mogu se u korelaciji sa našom ustanovom edukovati na polju pedagoškog rada iz oblasti specijalne edukacije, kao i sa tiflodidaktičkim sredstvima, učilima i asistivnim tehnologijama koja im stoje na raspolaganju u obrazovanju učenika oštećenog vida. Upotrebom tiflodidaktički adaptiranih nastavnih sredstava, učila i asistivnih tehnologija učenici oštećenog vida se lakše integrišu u svoju vršnjačku grupu i prate redovan plan i program nastave. Katalog tiflodidaktičkih proizvoda, adaptiranih u našoj školi, nalazi se na sajtu škole: www.skolaveljkoramadanovic.edu.rs u sekciji Resursni centar.


53

REAKCIJE I ISKUSTVA RODITELJA U RANOJ INTERVENCIJI

student Jelena Brković, Prof. dr Špela GolubovićUniverzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Katedra za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju

Rana intervencija se definiše kroz sve oblike podsticaja usmerenog prema detetu i savetovanja usmerenog prema roditelju, koji se primenjuju kao direktne i neposredne posledice nekog utvrđenog razvojnog uslova. Analizom radova iz baze podataka Medline, Scopus i SCindeks, na osnovu ključnih reči: rana intervencija dece sa invaliditetom, porodica u ranoj intervenciji, efekti rane intervencije, izdvojeno je preko 900 radova, od kojih je preuzeto i analizirano je ukupno 107 radova. Na osnovu pregleda literature analizirali smo: iskustava roditelja o ranoj intervenciji, uticaj rane intervencije na promenu blagostanja roditelja i roditeljski stres, kvalitet života porodice dece sa smetnjama u razvoju. Rezultati pokazuju da su najčešće emocionalne reakcije na rođenje deteta: depresija, potreba za izolacijom, šok, frustracija, osećanje krivice. Roditelji u 60% slučajeva prvo obraćaju lekaru za pomoć i često nisu upoznati sa radom defektologa, kao ni sa značajem ranog uključivanja deteta u tretman. Ishod programa rane intervencije daje pozitivne rezultate i samim tim su roditelji zadovoljni rehabilitacijom i kvalitetom usluga koje su dobili. Efikasnost interventnih programa na adaptaciju roditelja povezuje sa smanjenjem roditeljskog stresa i depresije i povećanjem roditeljske efikasnosti. Kvalitet života je ispitivan kroz procenu porodične interakcije, roditeljstva, emocionalnog blagostanja, fizičkog/materijalnog blagostanja i podršku invalidnosti i direktno je povezan sa uključivanjem u process rane intervencije. Roditelji predstavljaju prvi oslonac i pomoć detetu. Isključiti ih iz procesa rehabilitacije ili ih ne smatrati aktivnim članom znači izgubiti korisne saradnike i dragocene podatke, a moguće je i umanjiti rezultate rada.

Ključne reči: rana intervencija dece sa invaliditetom, porodica u ranoj intervenciji, efekti rane intervencije


54


55

AAhmetović Z. 28Amroš-Vukelić J. 20

BBabić A. 24Banjac S. 39Batić S. 21, 41Beganović A. 25Beljanski M. 38Biščević I. 25Brković J. 53Budakov M. 26Bugarski Ignjatović V. 21

ČČović L. 22

ĆĆordić A. 18

DDelić E. 24Delić S. 33

ĐĐorđević S. 18Đurić J. 50Đurić-Zdravković A. 47Đurđević J. 31, 32

FFuntoš Stamenković N. 23

GGagić S. 47Golubović S. 19Golubović Š. 42, 53Grkovski I. 50

HHalaši T. 45Hani M. 31, 32Hažić S. 30Hodžić S. 30

IIbralić I. 30Ivić D. 52

JJapundža-Milisavljević M. 47

KKalaba S. 36Kalabić S. 21Kalamković S. 45Karaklić I. 27Klepić S. 48, 49Kovačević Lj. 40

LLaban R. 52Lukić V. 29

MMatić Morović S. 46Mazurkiević J. 22Memišević H. 30Milojević S. 39Mumović G. 35

NNedović G. 18Nikolić N. 46Nikolić V. S. 31, 32, 37

PPetrović M. J. 31, 32, 37

INDEKS AUTORA


56

RRapaić D. 18Redžić M. 24

SSavić M. M. 31, 32, 37Slaviček I. 44Slavković M. 51Slavković S. 43Stanojević B. 50Stanojević Z. 42Stijović M. 51Strunjaš G. 46

ŠŠćepanović M. 43, 48, 49

TTamaš D. 50Tanacković S. 36Teodorović S. 34

VVelišek-Braško O. 20Vidović R. 52Vladisavljević T. 31, 32


57


58

Documents

Savremeni defektoloski rad.pdf