SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Ayşe ÖZDEMİR.pdf · 2016-03-11 · kurgu ve bitkisel düzenlemeler açısından irdelenmektir. Bu kapsamda, Selçuklu bahçe kültürü tarihsel arka plana

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ YAYINLARI: 7

ŞEHİRLERİN SEVDALISI

İBRAHİM HAKKI KONYALI

ARMAĞANI

Konya 2015

SÜ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ, 2015 Konya

Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nün 17.09.2015 tarih ve 2015/6-1 sayı-lı kararı ile bastırılmıştır.

Editör Prof. Dr. Hasan BAHAR

Editör Yardımcıları Yrd. Doç. Dr. Hakan KUYUMCU Yrd. Doç. Dr. Çağatay BENHÜR

Dr. Hatice Gül KÜÇÜKBEZCİ Arş. Gör. Fatih Numan KÜÇÜKBALLI

Arş. Gör. Tuğba AKTAŞ ÖZKAN Arş. Gör. Murat TURGUT

İnceleyenler Prof. Dr. Âlim GÜR

Prof. Dr. Yılmaz KOÇ Prof. Dr. Özdemir KOÇAK

Sekreterya

Mustafa ÜLÜK

ISBN 978-975-448-209-6

Baskı Selçuk Üniversitesi Matbaası

Tel: 0 332 241 18 47 Ekim 2015

Kitapta yer alan yazıların dil ve bilim sorumluluğu yazara aittir.

ŞEHİRLERİN SEVDALISI

İBRAHİM HAKKI KONYALI

ARMAĞANI

ŞEHİRLERİN SEVDALISI İBRAHİM HAKKI KONYALI ARMAĞANI

v

SUNUŞ

Üniversitemiz, bünyesinde bulundurduğu akademik birimlerde deneyimli eğitici

kadrosu ile eğitimli, üretken ve gelişimi isteyen bireyler yetiştirmek maksadıyla ülke

kalkınmasında üzerine düşen görevi başarıyla sürdürmektedir. Bu amaca hizmet

etmek üzere Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü de Atatürk’ün hedef

gösterdiği çizgide Türk tarihi, dili, edebiyatı, sanatı ve kültürü üzerine yayınlar

yapmaktadır. Enstitümüzün bu alandaki müstakil kitap yayınları yanında, Güz ve

Bahar sayıları olmak üzere yılda iki defa çıkardığı uluslararası Türkiyat Araştırmaları

Dergisiyle (Journal of Studies in Turkology) ülkemizde sosyal bilimler alanında

Üniversitemizin yüz akları arasına girmesi bizi mutlu etmektedir.

Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü ayrıca gelenek hâline getirmeye çalıştığı, “Türk

tarihi, dili, edebiyatı ve kültürüne hizmet etmiş yerli ve yabancı önemli bilim

adamları adına armağan kitaplar” yayınlayarak sosyal bilimler alanındaki geçmiş

birikimleri ve tecrübeleri gençlerin önüne koyup geleceğin ilim adamlarına yol

göstermekle de önemli bir iş yapmaktadır.

Bu vesileyle, “Şehirlerin Sevdalısı İbrahim Hakkı KONYALI Armağanı” kitabına

yazılarıyla katkıda bulunan bilim insanlarımıza ve eserin hazırlanıp basılması

aşamasına kadar olan süreçte emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunuyorum

Prof. Dr. Hakkı GÖKBEL

Selçuk Üniversitesi Rektörü


vi


vii

ÖN SÖZ

Atatürk’ün direktifiyle kurulan Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumuna benzer

olarak; Türkiyat Enstitüleri de Türk tarihi, dili, edebiyatı ve kültürü üzerinde

araştırmalar, yayınlar yapmak üzere üniversiteler bünyesinde kurulmuş kurumlardır.

Selçuk üniversitesi bünyesinde kurulan Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü de

kurulduğu 24 Ocak 1991 tarihinden itibaren bu amaçlar doğrultusunda panel, bilgi

şöleni, seminer, konferans vb. etkinlikler düzenlemiştir. Dergimiz yılda iki defa güz

ve bahar sayıları olmak üzere düzenli olarak bugüne kadar yayınlanmış, 32. sayıdan

itibaren MLA (Modern Language Association) International Bibliography,

Newyork/ABD, Tübitak/Ulakbim SBVT tarafından dizinlenmeye başlanmış ve

uluslararası hale gelmiştir. Dergimiz, gerekli şartları yerine getirdiğinden ISI-

Wos/A&HCI (Arts & Humanities Citation Index)-(Thomson Reuters)’e dizinlenmesi

için müracaat edilmiştir. Yazışmalar sonuçlandığında Tübitak tarafından kabul edilen

sosyal bilgiler alanında B grubu kategorisine dâhil edilebilecektir. Ayrıca dergimiz

ASSOS INDEX, EBSCO tarafından da taranmaktadır.

Enstitümüz, Türkiyat dergisini sosyal bilimler alanında üniversitemizin yüz akı

hâline getirmeye çalışırken, Türk tarihi, dili, edebiyatı ve kültürüne hizmet etmiş yerli

ve yabancı önemli bilim adamları adına armağan kitaplar çıkarmayı geleneksel hâle

getirmiştir. Böylece bu şahsiyetlerin hayatı, eserleri, metodu, Türk tarihine, diline,

edebiyatına, kültürüne sağladığı katkılar ortaya konularak, bundan sonra yapılması

gereken çalışmaların neler olduğu özellikle gençlere daha isabetli bir şekilde

gösterilmiş olacaktır. Bunun için ilk olarak 1999 yılında “Prof. Dr. Erol GÜNGÖR’ün

Anısına Armağan” kitabı çıkarılmış idi. 2003 yılında dergimizin XIII. sayısı Prof. Dr.

Ahmet Bican ERCİLASUN’a armağan sayısı olarak yayınlanmıştır. 2011 yılında ise

“Büyük Selçuklu’dan Türkiye Selçuklu Devletine Prof. Dr. Mehmet Altay KÖYMEN’e

Armağan” kitabı yayınlanmış, bu geleneğin bir devamı olarak da üniversitemiz de

sosyal bilimler alanında birçok bilim adamı yetişmesinde emeği olan Prof. Dr. Nejat

GÖYÜNÇ Hocamız anısına “Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Nejat

GÖYÜNÇ’e Armağan” adıyla bir kitap yayınlamış bulunuyoruz. Bu geleneğe binaen

Türk tarihi, kültürüne hizmet etmiş, özellikle kentlerimiz üzerine çalışmalarıyla

bilinen tarihçi İ. Hakkı Konyalı adına bir armağan kitabı çıkarmanın mutluluğunu


viii

yaşamaktayız.

“Şehirlerin Sevdalısı İBRAHİM HAKKI KONYALI ARMAĞANI” kitabının

yayınlanmasında yardımlarını gördüğümüz Enstitümüz Müdür Yardımcıları Yrd.

Doç. Dr. Hakan KUYUMCU, Yrd. Doç. Dr. Çağatay BENHÜR’e; Dergimizin editör

yardımcıları Dr. Hatice Gül KÜÇÜKBEZCİ, Arş. Gör. Fatih Numan KÜÇÜKBALLI,

Arş. Gör. Murat TURGUT’a; kitabımızın tashih aşamasında yardımını gördüğümüz,

enstitümüz Arş. Gör. Tuğba AKTAŞ ÖZKAN’a, Enstitü sekreterimiz Cengiz ATEŞ,

Personelimiz Mustafa ÜLÜK ve Özkan YORGANCILAR’a teşekkürlerimi bildiririm.

Prof. Dr. Hasan BAHAR

SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürü


ix

İÇİNDEKİLER

Sunuş…………………………………………. v

Ön Söz…………………………..……………. vii

Ahmet Ali BAYHAN

M. Zahir ERTEKİN

Eserlere Adanmış Bir Hayat: İbrahim Hakkı

Konyalı Hayatı ve Eserleri……………………

1

Erdem YÜCEL İbrahim Hakkı Konyalı (Atis)………………... 99

Mustafa ÖZDAMAR Şehirlerin Tarihini Yazan Adam……………... 117

Nurullah TABAKÇI İbrahim Hakkı Konyalı İle Bir Röportaj……… 125

Yaşar SEMİZ İbrahim Hakkı Konyalı (1896 - 1984)……….. 133

Doğan YÖRÜK İbrahim Hakkı Konyalı’nın İzinde…………… 161

Zekai ERDAL İbrahim Hakkı Konyalı’nın “Abideleri ve

Kitabeleri ile Aksaray Tarihi” İsimli Eserine

Eleştirel Bir Bakış……………………………..

167

Hüseyin MUŞMAL

Merve SÖNMEZ

İbrahim Hakkı Konyalı'nın Beyşehir ile İlgili

Çalışmaları……………………………………

201

Mustafa YILMAZ İbrahim Hakkı Konyalı ve Arkeoloji………….. 213

Mustafa ARSLAN İbrahim Hakkı Konyalı’nın Akşehir ve

Beyşehir Çevresinde Tespit Ettiği Eskiçağ

Malzemeleri ve Bunların Günümüzdeki

Durumları……………………………………..

217

Murat TURGUT İbrahim Hakkı Konyalı’nın Çalışmalarında

Geçen Eskiçağ Tanrıları………………………

255

Hasan BAHAR Eskiçağ’da Konya……………………………... 271


x

Bayram ÜREKLİ Konya Tarihi………………………………….. 299

Koray ÖZCAN Anadolu Selçuklu Kenti

“Mekânsal Bildirge"…………………………..

307

Ayşe ÖZDEMİR Anadolu’da Selçuklu Dönemi Türk Bahçe

Kültürü…..........................................................

319

Ensar KÖSE İçel’de Bir Ulu Çınar:

Şeyh Ali Semerkandî ve Nesli…………………

335

Hava SELÇUK Şer’iyye Sicillerinin Şehir Tarihi Açısından

Önemi (Kayseri Örneği)………………………

361

İbrahim SOLAK 51 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (H. 1140-

1141/ M. 1727-1729)………………………….

381

Metin AKİS İ. Hakkı Konyalı Armağanına Katkı: Kilis

Sancağında Canbolat Oğulları Ailesinin

Yönetimi……………………………………….

391

Alpay BİZBİRLİK H. 1056/57 Tarihli Marmara Kazâsı Avârız

Defteri…………………………………………

405

Çetin AYKURT III. Selim’in Fikrî Yapısı……………………… 439

Selim Hilmi ÖZKAN XIX. Yüzyılın Sonlarında Alâiyeli

Memurların Sosyo-Ekonomik Durumları…….

449

Özgür YILMAZ Tanzimat Dönemi Şehir Tarihi Çalışmaları

Üzerine Bir Deneme…………………………..

471

Necat ÇETİN Üsküdar Bulgurlu Mahallesinde 1906 Tarihli

Son Osmanlı Nüfus Tahriri (Sayımı)………...

505


xi

Ali Rıza GÖNÜLLÜ Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Alanya’nın İdari

Yapısı (1831-2014)……………………………

515

Necmi UYANIK Mehmet Akif’te Çağdaşlaşma Anlayışı ve Bu

Eksende Bazı Meselelere Bakışı………………..

535

Mithat DİREK Meram Bağlarının Ardındaki Sır: Su Kültürü 561

D. Ali ARSLAN

Gülten ARSLAN

Halk, İktidar ve İktidar Seçkinleri:

Mersin Araştırması…………………………

573


xii


319

ANADOLU’DA SELÇUKLU DÖNEMİ TÜRK BAHÇE

KÜLTÜRÜ Ayşe ÖZDEMİR *

Özet Bahçe kültürü, tarihsel ve kültürel değerlerin insan eliyle yapılandırılmış sosyo–mekânsal

yansımaları olarak tanımlanabilir. Bu yönüyle, bilimsel ve akademik açıdan önemli bir kaynak değerine sahiptir. Bu açıdan bahçe kültürü araştırmaları, kültürel kimlik ve çeşitliliğin koru-ması açısından son derece önemli görülmelidir.

Bu araştırmanın amacı, Anadolu’da Selçuklu dönemi Türk bahçe kültürünü mekânsal kurgu ve bitkisel düzenlemeler açısından irdelenmektir. Bu kapsamda, Selçuklu bahçe kültürü tarihsel arka plana dayalı olarak mekânsal gelişim süreci açısından irdelenerek, fiziksel özellik-leri ile tasarım elemanları ve tasarım ilkeleri mekânsal ve işlevsel açıdan ayrıntıda tanımlan-mıştır.

Araştırmanın bahçe kültürü üzerine yapılan araştırmalara, gerek akademik–bilimsel te-meller gerekse kültürel miras kaynağı olarak bahçe kültürü üzerine koruma–geliştirme strateji-lerine ilişkin tasarım–uygulama çalışmaları bağlamında katkı koyacağı düşünülmektedir.

•

Anahtar Kelimeler Selçuklular, Anadolu, Selçuklu bahçe kültürü, Türk bahçe kültürü, Türk kültürü, bahçe

tasarımı

•

TURKISH GARDEN CULTURE IN SELJUK ERA

Abstract

It can be defined that garden culture as the artifactual component is socio–spatial reflecti-ons of the historical and cultural values. In this framework, it has an important cultural source value according to the scientific and academic. In the context, it is considered that the studies on garden culture has a vital important to conserve the cultural identity and diversity.

This paper aims to determine the Turkish Garden Culture during Seljuk Era in Anatolia in terms of spatial organization and vegetal arrangements. Within this context, it is examined that Seljuk garden culture are examined as depending on the historical background in terms of spatial development process, and also, it is define in detailed that physical characteristics with design elements and also design principles according to the spatial and functional.

It is considered that this paper is contributed to studies on garden cultures both acade-

* Pamukkale Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Tel: +90(258) 296 25 51, E–posta: [email protected]


320

mic–scientific basis and designing–implementation studies relating to the conservation–development strategies on garden culture as cultural heritage value.

•

Keywords Seljuk era, Anatolia, Seljuk garden culture, Turkish garden culture, Turkish culture, garden

design


321

1. GİRİŞ

Lewis 1979’in tanımlamasına göre, peyzaj incelemeleri kültürü anlamanın ve

açıklamanın en önemli araçlarından birisidir (Arı 2005). Mekânsal kullanımlar ve

doğa ilişkisini açıklayan “peyzaj” kültürel etkileşimin ve genel kültür karakteris-

tiğinin önemli bir göstergesidir (Tazebay ve Akpınar 2010). Meinig 1979’a göre

“içerisindeki arazi, yollar, ağaçlar, binalar ve insanlarla beraber bir sistem olarak”

düşünülebilecek olan peyzaj (Arı 2005), “Her peyzaj kendisini yaratan kültürü

yansıtır,” “kültürlerin kaynağı, yayılması ve gelişmesi hakkında kıymetli ipuçları

ihtiva eder” ve “kültürün maddi olmayan özelliklerinin araştırma aracı” işlevle-

rini görmektedir (Jordan-Bychkov and Domosh 2003).

Çok eski çağlardan itibaren Anadolu toprakları birçok uygarlıklara, medeni-

yetlere, kavimlere, beyliklere ev sahipliği yapmıştır. Anadolu Selçukları da kültü-

rel izlerini bu bölgede bırakmıştır. Bu doğrultuda, araştırmanın amacı, Anadolu

Selçuklu kültürünün dış mekân kullanım biçimi ve bitkisel tasarım boyutunda

tarihsel süreçteki izlerini yansıtan bahçe mekânlarının irdelenmesidir.

Bu çerçevede Selçuklu döneminde (1075–1308) Anadolu–Türk bahçe kültü-

rünün tarihsel süreçte oluşumunu ve gelişimini, Selçuklu bahçelerini işlevsel ve

mekânsal özelliklerine göre sınıflandırmak, bahçe tasarımını etkileyen etmenleri

ve bahçe tasarım elemanlarını belirlemektir.

Anadolu–Türk bahçe kültürü, göçebe ve yarı yerleşik Türk kitlelerinin Ana-

dolu Selçuklu Devleti’nin kurulması ile birlikte Anadolu'ya yerleşmeleri sonucu

yerleşik hayata geçmeleri ile kimlik kazanmıştır. Bu kimlik, Anadolu’nun zengin

bitki dokusu ile su kaynaklarının birlikte kullanıldığı, Anadolu öncesi bahçe kül-

türü ile İslam bahçe kültürünün, Anadolu’ya özgü iklim ve coğrafi koşullara göre

biçimlendirilmesine dayanır.

Araştırmanın yöntemi, Anadolu-Türk bahçe kültürü ile ilgili veri toplama

aracı olarak doküman analizi kullanılmıştır. Selçuklu dönemi bahçelerinin

mekânsal kullanımı ve bitkisel tasarımı ile dönemin izlerini taşıyan bir bahçe

akımı, anlayışı ve stili hakkında yazılı ve görsel kaynak açısından yeterli bilginin

olmaması, bununla birlikte, canlı bir yapı olan bahçe örneklerinin de değişim ve

dönüşüm sonucunda günümüze ulaşmamış olması net bir tanımlama yapılması-


322

na olanak vermemektedir. Bu nedenle, Anadolu Selçuklu bahçe kültürünün ince-

lenmesinde arkeoloji, antropoloji, sosyoloji, sanat tarihi ve peyzaj alanı yazın ça-

lışmalarındaki kaynaklar ile birlikte yerli ve yabancı gezginlerin betimlemelerin-

den elde edilen bulguları yeniden ele alınarak, bütüncül bir çerçevede değerlen-

dirilmeye çalışılmıştır.

Bu açıdan bakıldığında, çalışmanın disiplinler–arası bir derleme çalışması ol-

duğu ve Anadolu Selçuklu bahçe kültürüne yönelik kaynak kullanımı boyutunda

yeni bir bakış açısı sunacağı düşünülmektedir.

2. TÜRK KÜLTÜRÜNDE BAHÇE KAVRAMININ KÖKENLERİ

Türk kültürü ortaya çıktığı, yayıldığı bölge olan Orta Asya itibari ile çok eski

ve köklü bir kültürdür. Türkler, yayılış alanlarının coğrafi konumları, iklim şart-

ları ve inançları doğrultusunda birçok kültürden (İslâm kültürü, Yunan kültürü

ve İran kültürü) etkilenmiş ve kendine özgü bir sentez oluşturmuşlardır. Bu açı-

dan bakılırsa, hem göçebe ve hem de yarı yerleşik yaşam özelliklerine sahip Türk

kültürünün, bahçe veya bahçecilik geleneği boyutundaki yansıması, Türk toplu-

munun tarihsel ve kültürel özellikleri doğrultusunda açık mekân düzenlemeleri

biçiminde olmuştur. Bu noktada, dinsel inanışların bahçe kültürünü etkileyen–

biçimlendiren temel unsurlardan biri olduğunu söylemek mümkündür. Kutsal

kitapta ve dinsel öğretilerde bahçe olgusu, genellikle “cennet bahçesi” suyu,

meyvesi, yeşilliği, serinliği ve huzur vericiliği ile karakterize edilen bir bahçe ola-

rak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda, toplumları etkileyen bu düşünce dünyada

cenneti andıran bahçelerin oluşturulmasına yöneltmiştir (Akdoğan 1995, Çınar ve

Kırca 2010, Kayakent 1999, Öztan 2004). Asurlular, Babilliler, Persler, Mısırlılar,

Çinliler, Japonlar, Eski Yunan uygarlığı, Arap-İslam medeniyeti ile antik dönem

sonrası batı kültürleri bu etki alanında yer almaktadırlar. Bu tarihsel süreçte Türk

kültürü de kendine özgün bir bahçe tarzı ortaya koymuştur (Çınar ve Kırca 2010).

İnsanın mekânsal kullanımları ve doğa ilişkisini en yakın noktada açıklayan

mekân bahçedir. Tarih boyunca “bahçe” insanların doğaya ve çevreye bakışını,

sanatsal ve kültürel yaklaşımını, yaşam biçimini, yaşam isteklerindeki ayrıntıları

ve kültürlerini özetleyerek yansıtmıştır. Türk bahçesi kültürü göçebeliğin gerek-

sinimlerine, yaşam biçimine, düşüncelerine ve ruhsal özelliklerine göre, her ba-

kımdan doğallığı yansıtan bir tarz olarak göze çarpmaktadır (Gürenli 2010). Bu

kapsamda, Türk bahçesi, coğrafya ve iklimsel koşullara, tarihsel dönemlere ait

sosyal ve kültürel yaşama bağlı olarak oluşmuş ve gelişmiştir.


323

Tarihte “bahçe” kavramı çeşitli ve farklı anlamlarda değerlendirilmiştir. Çok

eski dönemlerden beri, Türk kültüründe “bağ” ve "bahçe" sözcükleri “yarar bah-

çe” olarak ifade edilmektedir ki bu özelliği halen günümüzde de özellikle Anado-

lu’nun birçok bölgesinde meyve ve sebze bahçeleri olarak nitelendirilmektedir.

Aynı zamanda Türk bahçeleri gülizar (gül bahçesi), lalezar (lale bahçesi), çemen-

zar (çayırlık–çimenlik) sözcükleri ile anılarak kavram zenginliğine sahip olmuş-

tur. Sultanlara ait saray, kasır, köşk bahçeleri ise has bahçe olarak adlandırılmış-

tır. O dönemlerde bağlar ve bahçeler yararlı ürün veren işlevsel alanlar olmakla

beraber, insanların rekreasyon gereksinimlerini de karşılayan işlevsel ve estetik

açık alanlar olarak da değerlendirilmiştir (Gürenli 2010).

Orta Asya’daki eski Türk topluluklarının inanç sistemlerine göre; yaratanın

tecellisi olan gök, dağ, ırmak, taş ve ağaç kutsaldır. Eski Türk kültürlerindeki

bahçe olgusu, göçebe ya da yarı yerleşik yaşam biçimi ile inanç sistemi arasındaki

etkileşiminin ortaya konulmasına olanak tanımıştır. Bu inanış bahçenin şekillen-

mesinde etken olarak Türk bahçe sanatını her dönemde etkilemiştir (Ergun 2004,

Tazebay ve Akpınar 2010).

3. TÜRK BAHÇE KÜLTÜRÜNÜN OLUŞUMU

Orta Asya’da çoğu hayvancılıkla geçinen göçebeler olarak, steplerde çadır

yaşamı sürdüren Türk toplulukları akınlara, yağmacılığa, harekete ve kışları ova,

vadi veya ırmak kıyısı (kışlak), yazları dağ yamaçlarına (yayla/yaylak) olmak

üzere sürekli yer değiştirmeye dayalı göçebe bir kültüre ve yaşam biçimine sahip-

tirler. Anadolu’da Selçuklu kültüründe mevsimlik veya yazlık-kışlık farklı mekân

tercihlerini içeren yaşam biçimleri Türk toplumlarının doğayı, yaşama alanı ola-

rak kabul ettikleri görülmektedir (Özcan 2004, Tanyeli 1996).

Türklerin, 10. yüzyıldan itibaren Orta Asya’dan göçer, yarı göçer ve kentli

gruplar olarak kitleler halinde Anadolu topraklarına yerleşmeye başlamasıyla

birlikte Anadolu’nun tarihsel, kültürel, demografik ve mimari yapısı değişim dö-

nüşüm sürecine girmiştir. Bu süreçte ”bahçe” olgusu, Türk kültürünün önemli bir

parçası haline gelmiştir (Aslanoğlu Evyapan 1972, Evyapan 1991, Akdoğan 1995,

Öztan 2004, Wallace 2007).

Türk toplumunun yerleşik yaşam biçimine geçtiği Anadolu’da, bahçe olgu-

sunun “doğala yakın düzenlemeler” biçiminde belirginleştiği gözlenmektedir

(Tarhan 1998). Türklerin doğaya olan saygısı, doğal form ve düzenli yaşam şekli

ile Anadolu’nun kendine özgü iklimsel yapısı ve coğrafi özelliklerinin sunduğu


324

gerek toprak ve ürün verimliliği gerekse farklı ve zengin bitki deseninin çakışma-

sı sonucu, Anadolu Türk bahçesinin karakteristik yapısı oluşmuştur (Kuş Şahin

ve Erhan 2009).

4. SELÇUKLU DÖNEMİ BAHÇE KÜLTÜRÜ

Türkler, Anadolu Selçuklu Devleti döneminde doğal peyzaj alanlarını işlev-

sel, ekonomik ve estetik tasarımlar ile değişim dönüşüm sürecinde Türk bahçe

kültürünü yeni ve farklı bir noktaya taşımıştır.

Selçuklu dönemi bahçeleri doğaya saygılı, çevre ile uyumlu (Gürenli 2010,

Merdoğlu Bilaloğlu 2004, Öztan 2004), yalın ve işlevsel (Evyapan1974, Gürenli

2010) bahçeler olarak tanımlanmaktadır.

Türkler göç ettikleri Anadolu topraklarında yaşam mekânlarını, var olan do-

ğal kaynakları en uygun şekilde kullanabilmek amacı ile suyun en bol, mekânın

en havadar, bitki örtüsünün en zengin, av hayvanlarının en yoğun olduğu doğal

alanlara kurmuşlardır (Öztürk 2008). Bu doğrultuda yerleşik yaşama geçiş süre-

cinde Türklerin ekonomik ve işlevsel bahçe oluşturma bakış açısına sahip olduk-

ları görülmektedir. Selçuklu bahçe kültürü, tarıma dayalı üretim alanları niteli-

ğindeki bağ–bahçe ve sebze–meyvelik alanlarının, eğlence–dinlenme alanlarının,

av parklarının ve mesire amaçlı bahçelerinin kullanımına dayanmaktadır (Özcan

2004).

Orta Asya ve İran Türk-İslâm kültürü temelinde Anadolu’nun en önemli

kentleri olan Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum, Amasya, Kırşehir, Alanya, Niğde,

Antalya, Aksaray, Kubâd-âbâd gibi kentlerde ve yakın çevrelerinde Selçuklu Sul-

tanları tarafından mevsimlik yer değiştirme ya da mesire amaçlı içlerinde saray

ve köşklerin olduğu bahçelerin yaptırıldığı kaydedilmektedir (Gültekin 1991,

Memlük 2013, Özcan 2004, Redford 2008).

Anadolu Selçuklu kentlerinin birçoğu, Horasan yöresinde devlet kuran Kara-

hanlı–Gazneli ve Büyük Selçuklu kültürlerinin önemli bir imgesi olan “bahçe ve

sulama kanalları” ile “av parkları–köşkleri” çevrelenmiştir. Bu alanlar, Selçuklu

kentlerin art bölgelerinin parçası olarak Sultan ve emir–beylere ait özel dinlenme–

eğlence bahçelerinden oluşmaktadır. Selçukluların, aynı zamanda, kervansaraylar

ve kervan yolları boyunca tarımsal üretim faaliyetlerine yönelik “tarım bahçeleri”

olarak tanımlanabilecek ekim–dikim alanları oluşturdukları da söylenebilir.


325

Anadolu Selçuklu Devleti’nin başkenti Konya ve diğer Selçuklu kentlerindeki

özellikle saray ve köşklere ait Selçuklu bahçelerinin kalıntıları –tamamen– gün

ışığına çıkartılmamış olsa da, yazılı kaynaklardan bahçelere ilişkin birtakım bilgi-

leri derlemek–yorumlamak mümkündür (Memlük 2013). Örneğin, Evliya Çelebi

seyahatnamesinde Konya'da güzelliği ve bereketiyle bir Selçuklu bahçesi olan ve

Bağ–ı Meram olarak ifade edilen ünlü “Meram Bahçeleri” günümüze kadar ula-

şabilmiştir (Gökyay 1996).

4.1. Selçuklu Bahçelerinin İşlevsel Özellikleri

Selçuklu bahçeleri için iki farklı tasarım yaklaşımından söz etmek mümkün-

dür. Birincisi, dış bahçe ve doğa ile bütünleşen mesire yerleri ve benzeri alanlar

gibi büyük ölçekli bahçelerdir. İkincisi ise, iç bahçe ve mimari ile bütünleşen içe

dönük ev, konak ve saray bahçeleridir. Bu noktada, büyük ve geniş düzlüklerde

yapılan geleneksel oyun ve avcılık içerikli etkinlik alanları ile askeri manevra faa-

liyet alanları, ölçek ve kapsamı gereğince işlevsel açıdan bahçe olgusunun ince-

leme konusu dışında bırakılmıştır. Dolayısıyla, Selçuklu bağ–bahçelerini fonksi-

yonel özellikleri açısından iki başlık altında değerlendirmek mümkündür.

1. Selçuklu Sultanları ile önemli devlet adamlarının yazlık ikametgâhları ola-

rak kentlerin yakın çevresinde yer alan dinlenme–eğlenme ve mesire amaçlı alan-

lar niteliğinde olup içerisinde saray ve köşklerin olduğu bağ–bahçelerdir (Özcan

2004). Bu bahçeler, somut örneklerini mevcut Selçuklu köşk ve saray kalıntıların-

dan veya çağdaş kaynaklardan görülebilen, Osmanlı döneminde “has bahçe” ola-

rak adlandırılan, Selçuklu Sultanları ile emir–beylerine ait saray–köşklere ait özel

bahçeler niteliğindedir. Bu bahçeler arasında özellikle Alanya çevresindeki köşk-

lere ait bahçeler örnek verilebilir (Redford 2008). Aynı zamanda, Konya'da "Cim-

cime Köşkü ve bahçesi” olarak bilinen Kılıçaslan Köşkü ve Beyşehir Gölü kıyısın-

daki Kubadabad Sarayı ve bahçeleri ile Kayseri’de su kaynağı kenarında kurulu

Keykubadiye Sarayı gibi saray bahçeleri Selçuklu döneminin önemli saray bahçe-

leri arasında sayılabilir (Altun 2010, Ocak 2006).

Tarihi kaynaklarda, tarımsal peyzajın görsel etkisine sahip olan yazlık saray-

lar, av alanları ve yüksek duvarlarla çevrili iyi sulanan bahçelere sahip bir şehir

olarak tarif edilen (İbn-i Bibi 1996), Beyşehir Gölü kıyısındaki Kubadabad Sara-

yı’nda firdevs adı verilen bir av hayvanları bahçesinin varlığına işaret etmektedir

(Aslanapa 1963, Aslanapa 1984).


326

Kayseri’de su kenarında bulunan Keykubadiye Sarayı, döneme ilişkin tarihi

kaynaklarda; “…Bahçesinde yeşil bir deniz vardı. Yüzen balıkların kulaklarındaki

halkalar altından, sırtlarındaki zırhlar gümüştendi. Sultan bir eyvanda oturur,

eyvanın önünde suyunu kevser suyundan alan ve gül suyu akıtan bir çeşme var-

dı. Her yer çayır, çimen ve gül idi. O bahçe ki; sanki oraya açılan kapı firdevs

cennetine açılırdı…” şeklinde dile getirilmesi, “firdevs” ya da “cennet” benzetme-

leri bağlamında İran–İslam kültürünün etkisine yorulabilir (İbn–i Bibi 1996).

Bu bilgilerden, Selçuklu Sultan bahçeleri ya da has bahçeler, zenginliğin ve

yetkinin de simgesi olarak, Sultan ve maiyetinin zevk, sefa ve muhabbet

mekânları olarak ifade edilebilir. Bu açıdan, müzik ve edebiyat başta olmak üzere

eğlendirici, şenlendirici birlikteliğin olduğu, keyif verici şeylerin yenilip içildiği,

rengârenk ve kokulu çiçeklerin, su seslerinin doldurduğu lirik bir mekân olarak

tasvir edilebilir.

2. Mevlevilik veya Ahilik başta olmak üzere dini–mesleki ve sosyal örgüt-

lenmelerin ritüel ve seremoni biçimindeki hıdrellez ve bağ bozumu gibi özel gün-

lere ait özel tören–ayinin gerçekleştirildiği bağ-bahçelerdir. Bu bahçelere örnek

olarak Konya yakınındaki Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’nin de sıklıkla ziyaret etti-

ği Bağ–ı Meram (Meram Bahçeleri) verilebilir (Taneri 1978). Ayrıca Konya’da Re-

şideddin Vakfı sebzelikleri, Mevlânâ Bahâeddin-i Bahri bağları, Emir Necmeddin

ve Şeyh Kerimüddin-i Kal’a bostanları gibi tarımsal alanların da zaman zaman

mesire faaliyetleri için kullanıldığı söylenebilir (Özcan 2004).

4.2. Selçuklu Bahçe Tasarımını Etkileyen Etmenler

Selçuklu bahçesinin peyzaj tasarımını etkileyen etmenler; kültürel, coğrafi,

felsefi, dini etkileşimler olarak değerlendirilmiştir. Bu bilgiler doğrultusunda Sel-

çuklu bahçe tasarımı ilkeleri ve mekânsal kurgusu 6 başlık altında ele alınmıştır.

1. Doğal etmenler

Anadolu Selçukluları göçebe yaşantısının bir uzantısı olarak dış mekânda ya-

şamaya büyük önem vermişlerdir. Bu nedenle en küçük konuttan saraylara kadar

yapılan yapılar için yer seçiminde çevresel, iklimsel ve görsel/estetik etkiler göz

önünde bulundurulmuştur. Bu doğrultuda öncelikle arazinin genel konumuna

(su varlığının olduğu bölge), arazi karakteristikleri (eğim ve manzara), iklim ko-

şulları gibi çevresel–doğal etmenler, Selçuklu bahçe kurgusunda etkilidir (Asla-

noğlu Evyapan 1972, Erdoğan 1958, Evyapan 1991).


327

Doğaya saygılı ve çevre ile uyumlu bahçeler, doğal form ve düzenden hoş-

lanma duygusu ve doğal yapısına en az müdahale bahçeyi biçimlendiren etmen-

lerden bir tanesidir (Gürenli 2010, Merdoğlu Bilaloğlu 2004, Öztan 2004).

2. Bakı–Manzara ve Yöneliş

Türklerin Anadolu öncesi göçebe ve yarı yerleşik yaşam biçiminin mekânsal

tezahürü olarak, bahçelerin açık görüşlü–manzaralı olması önemli görülmüştür

(Aslanoğlu Evyapan 1972). Nitekim bu özellik tarihi kaynaklarda özellikle vurgu-

lanmaktadır. Bu açıdan, Selçuklu sultanı Aladdin Keykubad’ın Beyşehir Gölü

kıyısında inşa ettirdiği saray ve bahçelerden oluşan Kubadabad’ın konumuna

ilişkin “cennet gibi güzel bir dağ eteği” biçimindeki betimlemeler, manzara etme-

ninin yer seçimindeki etkisini açıkça göstermektedir (Ibn–i Bibi 1996).

3. Su Varlığı

Türk bahçe tasarımını etkileyen önemli bir etmen, yaşamsal olma niteliği ile

doğal ya da yapay su kaynaklarıdır. Su ögesi, bahçe tasarımında sadece bitki–

ağaç varlığı için değil, aynı zamanda mimari bir öge olarak da etkili olmuştur.

Selçuklu döneminde Konya kentinin doğusunda sultanların eğlenme-dinlenme

mekânı olan Köşk-i Sebz adlı saltanat sarayı yakınlarında, kentsel su sistemine

bağlanan suni bir göl yaptırıldığına dair bilgiler vardır (Özcan 2004).

4. Yaşamsal Gereklilikler

Bahçe tasarımını etkileyen etmenler arasında, yeme, içme ve uyuma gibi ya-

şamsal gereklilikler ile depolama, tarımsal üretim ve savunma işlevi ile eğlenme,

dolaşma ve dinlenme gibi ihtiyaçlar da sayılabilir. Bu yönüyle, bahçe tasarımının

öncelikli hedefi yaşanacak mekân olarak kurgulanması olarak görülebilir. Bu açı-

dan, bahçeler sadece mesire alanları ya da eğlence bahçeleri olarak değil, aynı

zamanda tarımsal alanlar olarak da kullanılmıştır.

5. Estetik–Görsel Kaygılar

Doğa ve çevreye manevi bir anlam yüklenmesi doğrultusunda bahçenin şe-

killendiğini görmek mümkündür. Bahçe tasarımında simetriye dayalı bir

tasarım anlayışı ortaya konulmadığı söylenebilir. Bu yaklaşımla yapı ile bahçe

arasında simetriyi oluşturacak belirgin bir aksın bulunmadığı, dış mekânda,

oturma ve yemek yeme alanları, küçük yapılar ana yapı ile bütünlük oluşturduk-

larını söylemek mümkündür.


328

6. Mahremiyet

Selçuklu bahçe kültürünü biçimlendiren etmenlerden bir başkası ise, yaşam

kültürü temelinde mahremiyet olgusudur. Türklerin geleneksel yaşam tarzının

İslam kültürü etkisinde yeniden biçimlendirilmesi, özel bahçeler boyutunda ge-

nellikle mahrem ve içe dönük tasarım anlayışının yerleşmesinde etkili olmuştur

(Gürenli 2010).

4.3. Bahçe Tasarımı Elemanları

Anadolu Selçuklu bahçe düzenlemelerinde kullanılan tasarım elemanları, ta-

rihi kaynaklardan edinilen bilgiler ışığında incelenmiştir. Bu bağlamda Selçuklu

bahçe tasarımında etkin olarak kullanılan tasarım elemanları, bitkisel elemanlar

ve su ögeleri olarak belirlenmiştir.

1. Bitkisel Elemanlar

Selçuklu bahçe tasarımında doğal yapı unsuru olarak kullanılan bitkisel ele-

manlar, bağ, bostanlar (üzüm bağları), meyvelik–sebzelikler ile meyve ağaçları,

yemişlikler ve çiçek bahçelerinden oluşmaktadır (Aran 1972, Akbay 2006, Erdo-

ğan 1997, Gürenli 2010, Tunçer 2009). Bu çerçevede, meyvelik–sebzelik veya bağ–

bahçelik alanlar işlevsel açıdan ürün verme özelliği ile ekonomik olarak değer-

lendirilmiştir.

Selçuklu bahçelerinde dinsel açıdan, Türk kültüründe kutsal bir varlık simge-

si olduğuna inanılan ağaç ögesi, önemli bir bitkisel unsur olarak görülmüştür.

Ağaç ögesi, gerek gölgelik gerekse prestij ve dinsel imaj ögesi olarak, bahçe tasa-

rımlarında yoğun olarak kullanılmıştır (Bornovalı 1999). Bu noktada, çınar ağacı

örneğinde, büyük boylu ve geniş tepeli ağaçların gölgeli mekânlar yaratma açı-

sından kullanıldığı anlaşılmaktadır (Şahin ve Erol 2009).

Selçuklu bahçe düzenlemesinde çiçek ögesi de özel bir yere sahiptir (Tunçer

2009, Gürenli 2010). Selçuklu ve Osmanlı döneminde nergis, sümbül, gül ve lale

gibi çiçeklerin, bahçe tasarımlarında kullanıldığı bilinmektedir (Mevlana Celâlet-

tin Rumi, Memlük 2013’den). Türk bahçelerinde, renk kompozisyonu ve desenler

oluşturmak yerine kokusu ve göze hoş görünüşü için çiçekler kullanılmıştır. Çi-

çek tarhları yalın olup çoğunlukla tek çiçek türü kullanıldığı görülür (Aslanoğlu

Evyapan 1972, Evyapan 1991). Aynı zamanda, çiçeklerin, havuz ve yapı/bina çev-

resinde tek tür ve tarhlar halinde kullanıldıkları anlaşılmaktadır. Selçuklu ve Os-

manlı bahçelerinde bitkisel elemanlar, su kanalı boyunca sıra ağaç kullanımı ile


329

havuzlar etrafında aynı tip bitkinin sıralanması biçimindeki düzenlemeler, sık

görülen bir özelliktir (Merdoğlu Bilaloğlu 2004).

2. Su varlığı

Tarih boyunca insan yaşamının temel elemanlarından bir tanesi de sudur.

Örneğin, insanların yer seçimlerinin ana nedenlerinden birisi su varlığıdır. Deniz

ve nehirler birçok yerleşkeye olanak sağlamıştır (Evyapan 2000). Sanat tarihi ve

arkeoloji çalışmaları insanoğlunun yerleşik düzene geçtiğinden beri yaşam kay-

nağı olan suyu temel bir gereksinim (içme, temizlik, savunma, taşıma) olmanın

yanında tarımsal (sulama), dinlenme, eğlenme, rekreasyonel ve sanatsal amaçlar-

la da kullandığını gösteriyor.

Tarihi kaynaklardan elde edilen bilgiler doğrultusunda Selçuklu bahçelerinde

kullanılan su öğeleri arasında mermer havuzlar ve fıskiyeler ile çeşmeler ve sar-

nıçlar sayılabilir. Bunun yanısıra özellikle bağ–bahçe veya meyvelik–sebzelik

alanlardaki sulama kanalları da bu bağlamda değerlendirilebilir (Erdoğan 1997,

Tazebay ve Akpınar 2010, Uslu 2002). Nitekim Selçuklu dönemi seyahatname

kayıtlarında, başkent Konya’daki Kamerüddin Bahçesinde mermer kaideli süs

havuzlarının varlığına ilişkin kayıtlar, Selçuklu bahçesinde su öğesinin kullanı-

mına örnek olması bakımından önemlidir (Konyalı 1964, Kayaoğlu 1994).

5. SONUÇ

Selçuklu dönemi bahçe kültürünün oluşum sürecini ve karakteristiklerini be-

lirlemeyi hedefleyen araştırma sonunda, Türklerin Orta Asya'dan getirdikleri bi-

rikimi Anadolu’ya taşırken, iletişim–etkileşime girdikleri diğer toplumlardan

gözlemleyip, öğrendiklerini bir süzgeçten geçirmiş, bu toprakların kültürel çeşitli-

liği ile zenginleşen Anadolu’ya özgü bir bahçe kültürünü yarattıkları söylenebilir.

Bu sentez, hem işlevsel anlam ve gereklilikler, hem de görsel–estetik değerler açı-

sından kendine özgü olup Türklerin doğal peyzajı, gözlem yetenekleri ve pratik

düşünce tarzları ile şekillendirmesinden oluşmaktadır.

Dolayısıyla, Selçuklu dönemi Türk bahçeleri; özel veya kamusal nitelikte ol-

sun, doğal peyzajın korunması temelinde yaşamsal gereklilikler ve yaşam biçimi

ile işlevsellik ilkeleri üzerine kurulmuştur. Bu itibarla, Türk bahçesinin temel ka-

rakteristiği, su ve bitkisel ögeler ile birlikte doğal peyzajın tezahürü olması, sos-

yo-kültürel açıdan eğlence–dinlenme veya mesire aktivitelerine olanak tanıması-

dır. Bunun yanısıra, ekonomik gereklilikler olarak tarımsal üretim aktiviteleri ile

dini inanışlar bağlamında, hatta askeri faaliyetler veya avcılık, çevgen vb. gele-

neksel oyunlar açısından da bahçelerin etkin işlevi olduğu belirlenmiştir. Şüphe-


330

siz, bu geniş bir alana yayılan işlevsel kullanım, Türk bahçe kültürünün Orta As-

ya’da Anadolu’ya uzanan serüveninde, Türklerin farklı kültürler ile temaslarının

sentezini vurgulaması bakımından önemlidir.

Tarih boyunca farklı dönemlerde yapılan bahçelerin özelliklerinden o dö-

nemlerin siyasi, sosyal, kültürel, dini, geleneksel ve ekonomik göstergelerin izle-

rini görmek mümkündür (Şahin ve Erol 2009, Tazebay ve Akpınar 2010, Yaşar ve

Düzgüneş 2013). Türk yaşam biçimi ve birikiminin zaman mekân değişimi kap-

samında Türk bahçelerinin bir dönemini temsil eden Selçuklu bahçelerinin özel-

liklerinin gündeme getirilmesi bu izlerin gelecek nesillere aktarılmasında vesile

olacağı düşünülmektedir.

TEŞEKKÜR

“Anadolu Selçuklu kent kültürü” konusuna ilişkin bilgisini, önerilerini sunan

ve ilgili kaynaklara ulaşmamı sağlayan Pamukkale Üniversitesi Mimarlık ve Ta-

sarım Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü öğretim üyesi Sayın Doç.Dr. Ko-

ray Özcan’a teşekkür ederim.


331

KAYNAKLAR

Akbay V. A., 2006 “Antakya Örneğinde Tarihi Ev Bahçeleri” Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, S. 76, Antakya.

Akdoğan, G.,1995. “Dünden Bugüne Bahçe Kültürümüz. Sanat Dünya-mız”,Bahçe Kültürü, Üç aylık Kültür Dergisi, Yapı Kredi Yayınları. 58, İs-tanbul, s. 7-14.

Altun, A., 2010. “Osmanlı Sarayları”. İstanbul Üniversitesi Ders Notları, http://www.istanbul.edu.tr/Bolumter/puzelsanat/osmanlisaravlari.htm. Aran, S., 1972. “İnsan Peyzaj İlişkileri” Ankara Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı

Ders Kitabı Yayın No: 2. Ankara. Arı, Yılmaz, 2005. “Amerikan Kültürel Coğrafyasında Peyzaj Kavramı”, Do-

ğu Coğrafya Dergisi, Sayı:13, S:311-340, Konya. Aslanapa, O., 1963, “Yeni Araştırmalarda Türk Saray ve Köşklerinin Ye-

ri”,Türk Kültürü, sayı:3, sayfa:23–28. Aslanapa, O., 1984, “Türk Sanatı II; Anadolu Selçuklularından Beylikler Dev-

rinin Sonuna Kadar”, Kervan Yayınları, İstanbul. Aslanoğlu Evyapan, G. 1972 “Eski Türk Bahçeleri ve Özellikle Eski İstanbul

Bahçeleri”, Ankara. Bornovalı, S., 1999. “İslam Dünyasında Bahçe ve Evren Anlatımı.” İstanbul

Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Y. Lisans Tezi, 95s, İstanbul. Çınar S.ve Kırca S. 2010. “Türk Kültüründe Bahçeyi Algılamak”, İstanbul

Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi,2010, 60 (2), s. 59-68. Erdoğan, M., 1958. “Osmanlı Devrinde İstanbul Bahçeleri”, Vakıflar Dergisi,c.

IV, s. 152-182. Erdoğan, E.,1997. “Tarih İçinde Türk bahçesi”. Çevre ve İnsan Dergisi, 37: 24-

29. Ergun, Pervin (2004). “Türk Kültüründe Ağaç Kültü”. Atatürk Kültür Merke-

zi, Ankara. Evyapan G. 1991 “Bahçe”, DİA (Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi)

IV, Ankara, s. 478. Gökyay O., Ş. 1996. “Evliya Çelebi Seyahatnamesi”, Cilt. I, Yapı Kredi Yayın-

ları, İstanbul. Gültekin, E., 1991. “Bahçe ve Sanat Tarihi”. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fa-

kültesi Ders Kitabı No:94, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Ofset ve Teksir Atölyesi, Adana.

Gürenli, Ekrem, 2010. “Kentsel Yeşil Alanların (Park ve Bahçelerimizin) Ba-kım ve Onarım Tekniği”. Elma Teknik Basım Matbaacılık Ltd.Şti. Ankara.

İbn–i Bibi, 1996. “El Evamirü'l–Ala'iye Fil Umuri'l–Ala'iye (Selçuk Name)”. Çev. Mürsel Öztürk. Ankara: TTK Yay.


332

Jordan-Bychkov, Terry. G. and Domosh, Mona, 2003, “The Human Mosaic, A Thematic Introduction to Cultural Geography”. Ninth Edition, W.H.Freeman and Company, New York.

Kayaoğlu, İsmet, 1994, “El-Herevi’ye Göre XIII. Yüzyılda Anadolu’da Ziyaret Yerleri”, XI. Türk Tarih Kongresi, II, Ankara, 733–740.

Kayakent, T., 1999. “Tarih İçinde Bahçe Olgusu ve Eski Türk Bahçelerinin Günümüz Bahçelerine Dönüşüm Süreci”. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 139s, İstanbul.

Konyalı, İbrahim Hakkı, 1964, “Konya Tarihi”, Konya Belediyesi Yayınları, Konya.

Kuş Şahin, C. ve Erhan E., U., 2009. “Türk Bahçelerinin Tasarım özellikleri”. Memlük, Yalçın, 2013. “Anadolu’da Türk Bahçesi ve Bahçe Kültürü” Merdoğlu Bilaloğlu, G.A., 2004. “Kahramanmaraş’taki Tarihi Konutlarda

Türk Bahçe Kimliğinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma”. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 295s, Ankara.

Ocak, E., 2006,“İstanbul’daki Tarihi Parkların Günümüz Kullanım İşlevleri Açısından İrdelenmesi” Yüksek Lisans Tezi Peyzaj Mimarı İstanbul Tek-nik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Özcan, K., 2004, “Anadolu’da Toprak-İnsan İlişkileri Üzerine Bir Araştırma- Selçuklu Çağında Konya Kent Peyzajı”. Konya Kitabı VII, 83–93, Konya Ticaret Odası Yayınları, Konya

Öztan, Yüksel, 2004. “Yaşadığımız Çevre ve Peyzaj Mimarlığı”, Tisamat Ba-sım Sanayi, 304s, Ankara.

Öztan, Y., 1995. “The Properties of Turkish Gardens”, Maison Francaise 1-2. Öztürk, S., 2008. “Türk Bahçesi Üzerinde Araştırmalar”. Başkent Üniversitesi,

GSTMF, İç Mimarlık Bölümü Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 124s, Antalya.

Redford, Scott, 2008. “Anadolu Selçuklu Bahçeleri”, Eren Yayınları, İstanbul. Şahin, K.C. ve Erol, E.U. 2009. “Türk Bahçelerinin Tasarım Özellikleri.” Sü-

leyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, (2): 170-181. Taneri, A., 1978. ”Türkiye Selçukluları Kültür Hayatı; Menâkıb’ül Arifûn De-

ğerlendirmesi”, Bilge Yayınları, Konya. Tanyeli, U.,1996. “Anadolu’da Bizans, Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Dönemle-

rinde Yerleşme ve Barınma Düzeni”. Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme. T.C. Başbakanlık TOKÎ II. B.M. İnsan Yerleşimleri - Habitat Konferansı Bildiriler ve Sergi Kitabı. 405-471.

Tarhan, B., 1998. “Dolmabahçe Sarayının ve Aynalıkavak Kasrı’nın Türk Bah-çe Sanatındaki Önemi ve Yeri” A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Li-sans Tezi, s:54. Ankara.

Tazebay, İlkden ve Akpınar, Nevin, 2010. “Türk Kültüründe Bahçe”. Bilgi Dergisi, 54: 243-253.


333

Tunçer, Mehmet, 2009 “Osmanlı Döneminde İstanbul'da Mesire Yerleri, Do-ğal ve Halka Açık Parklar” I. İstanbul’da Osmanlı-Türk Bahçe Mimarisi http://mehmet-urbanplanning.blogspot.com.tr/2009/07, erişim tarihi : 03.04.2014

Turgut, Hilal, 2012. “Tarihi Türk Bahçelerinde Havuz Yapıları”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi (ISSN: 2147-0626), Vol. 1, No. 3, Karabu-kUniversityhttp://kutaksam.karabuk.edu.tr/index.php

Uslu, F.R., 2002.“Osmanlı devrinde bahçe Sanatı”. http://peyzaj.org/osmanli-devrinde-bahcecilik/#more-6368

Wallace, M., 2007. “Geçmişten Günümüze Türk Kültüründe “Ev Bahçesi” Anlayışı Üzerine Araştırmalar”. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 258s, İzmir.

Yaşar,Y. ve Düzgüneş, E. 2013. “Peyzaj Tasarımına Sürdürülebilirlik Kavra-mının Entegrasyonu: Bir Stüdyo Çalışması”, İnönü Üniversitesi Sanat Ve Tasarım Dergisi. ISSN: 1309-9876, E-ISSN: 1309-9884, Cilt/Vol. 3 Sa-yı/No.7, 31-43.


334

Documents

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Ayşe ÖZDEMİR.pdf · 2016-03-11 · kurgu ve bitkisel düzenlemeler açısından irdelenmektir. Bu kapsamda, Selçuklu bahçe kültürü tarihsel arka plana