PowerPoint Presentation

INTERNACIONALNI UNIVERZITET U TRAVNIKUFAKULTET POLITEHNIKIH NAUKASmjer: Mainstvo/ Motori i vozila k.godina: 2014/2015Predmet: DINAMIKA MOTORA SUSSEMINARSKI RADTEMA: Teorijske postavke dinamike motornih vozilastudent: Haris Fio profesor: doc.dr. Fuad Klisurabr. Indexa: PT-97/14-I

SADRAJ:Podjela dinamike vozila i oblasti prouavanja........................................1Poloaj teita i osovinske reakcije.........................................................2Osovinske reakcije vozila u mirovanju na horizontalnoj podlozi............3Osovinske reakcije vozila u mirovanju na podlozi pod uzdunim nagibom..................................................................................................4Promjena poloaja teita pri optereivanju vozila................................5Kriteriji za odreivanje nosivosti teretnih vozila....................................6Uticaj prikljunog vozila na osovinske rekacije.......................................7Dinamike osovinske reakcije.................................................................8Literatura................................................................................................9

II.1 Odreivanje poprenih koordinata teita

Poloaj poprenih koordinata teita, odnosno odstupanje od podune ravnisimetrije (e), moe da se odredi relativno lako, mjerenjem teine cijelog vozila (G) a potomreakcija tla na teine koje padaju na tokove na lijevoj (Gl) i desnoj (Gd) strani vozila.

Slika II.1 Skica za odreivanje poprenihkoordinata teitaSlijedi ekscentrinost teita od ose simetrije:Iz momenta jednaina slijedi:

Odreivanje visine teita:Odreivanje poloaja visine teita od tla u principu se vri kao i u prethodnim eksperimentima s tim to se jedna od osovina (prednja ili zadnja) odie na neku visinu H, koja bi trebalo da bude po mogustvu to via. Radi anuliranja ugiba na sistemu za ogibljenje, potrebno je da se svi gibnjevi blokiraju.

Slika II.3 Skica za odreivanje visine teita podizanjem prednjih (zadnjih)tokova kada su prenici prednjih i zadnjih tokova istiIz momentne jednaine u odnosu na taku oslonca prednjih tokova slijedi:

Pri emu su: - ugao nagiba vozila u odnosu na horizontalnu ravanhT - visina take teitars - statiki poluprenik tokaG, Gz - teina vozila odnosno reakcija tla od teine zadnje osovine (ova veliinase meri na vagi kada je vozilo u horizontali)G z- teina koja pada na zadnju osovinu, kada je vozilo podignuto vozila (ovaveliina se meri na vagi sa podignutim zadnjim tokovima)Iz gornje jednaine ravnotee sledi visina teita hT:Iz gornje jednaine ravnotee sledi visina teita hT:

pri emu je

OSOVINSKE REAKCIJE VOZILA U MIROVANJU NA HORIZONTALNOJ PODLOZINa osnovu statikih uslova ravnotee, uzimajui u obzir lP + lZ = l, vai:

Jednostavnost navedenih relacija, kao i injenica da osovinska optereenja u zbiru moraju dati teinu vozila, dovodi do u praksi esto koritenog naina zadavanja osovinskih reakcija kroz procentualni odnos u kom se teina vozila rasporeuje na prednju i zadnju osovinu. Ovo je najbolje ilustrovati konkretnim numerikim primjerom: ako, npr. GP iznosi 0,63G, GZ tada mora iznositi G- 0,63G = 0,37G, pa se moe navesti da procentualni odnos raspodjele teine po osovinama naprijed / nazad iznosi 63% / 37%.OSOVINSKE REAKCIJE VOZILA U MIROVANJU NA PODLOZI POD UZDUNIM NAGIBOM

Slika 4. Vozilo na podlozi sa uzdunim nagibomKada se vozilo nalazi na podlozi pod uzdunim nagibom pod uglom , slika 4, od interesa je izvriti razlaganje sile teine vozila G r na komponente u pravcu upravnom na podlogu i paralelno sa podlogom: N += FFG FN = Gcos sila koja pritiska vozilo normalno na podlogu F = Gsin sila paralelna sa podlogom Statiki uslovi ravnotee tada glase: Zi = 0 GP + GZ = Gcos MA = 0 GPl = GcoslZ GsinhT Slijedi:

U navedenim izrazima moe se primjetiti da na osovinska optereenja uticaj imaju dva faktora:lan

potie od dejstva sile koja vozilo pritiska uz podlogu, djelujui na nju.upravno, a to je sila Gcos (na horizontalnoj podlozi je to sila G u cjelokupnom iznosu).lan

potie od dejstva sile Gsin, koja je paralelna sa podlogom. Moment ove sile tei da izazove preraspodjelu osovinskih optereenje, odnosno, u sluaju uzbrdice, da rastereti prednju, a da za isti iznos (jer suma vertikalnih sila ne moe biti promenjena usljed dejstva horizontalne!) dodatno optereti zadnju. Zbog toga se ovaj lan u oba sluaja javlja u istom obliku, s tim da kod prednje osovinske reakcije ima pozitivan, a kod zadnje negativan predznak. U sluaju nizbrdice, situacija je obrnuta, odnosno usljed dejstva sile Gsin (odnosno uticaja njenog momenta sa krakom hT) dolazi do dodatnog optereivanja prednje, na raun rastereivanja zadnje osovine u istom iznosu.Moment ove sile tei da izazove preraspodjelu osovinskih optereenje, odnosno, u sluaju uzbrdice, da rastereti prednju, a da za isti iznos (jer suma vertikalnih sila ne moe biti promenjena usljed dejstva horizontalne!) dodatno optereti zadnju. Zbog toga se ovaj lan u oba sluaja javlja u istom obliku, s tim da kod prednje osovinske reakcije ima pozitivan, a kod zadnje negativan predznak. U sluaju nizbrdice, situacija je obrnuta, odnosno usljed dejstva sile Gsin (odnosno uticaja njenog momenta sa krakom hT) dolazi do dodatnog optereivanja prednje, na raun rastereivanja zadnje osovine u istom iznosu.potie od dejstva sile Gsin, koja je paralelna sa podlogom. Za = 0 dobijaju se prethodno izvedene relacije:

PROMJENA POLOAJA TEITA PRI OPTEREIVANJU VOZILAVozilo predstavlja sloen mehaniki sistem koji se sastoji od vie cjelina. Takoe, prisutni su putnici, kao i koristan teret koji vozilo prevozi. Svaki od pomenutih subjekata ima sopstveno teite, tako da jedinstveno teite vozila zapravo predstavlja mjesto djelovanja rezultante svih pojedinih sila teine, koje se odreuje prema pravilima statike. Shodno tome, kada se optereenje vozila mjenja, dolazi i do promjene poloaja njegovog teita (mjenja se odnos lP i lZ), a shodno tome i do promjene procentualnog odnosa osovinskih rekacija. Kod putnikih vozila, masa putnika odnosno tereta u odnosu na masu vozila je obino takva da se promjena poloaja teita pri promjeni optereenja moe zanemariti, to nije sluaj kod teretnih vozila, gdje su razlike u masi praznog i optereenog vozila znatne.

Slika 5. Promjena poloaja teita teretnog vozila pri promjeni teine tereta: GUK rezultanta sila G0 i GT, zamenjuje njihova pojedinana dejstva!KRITERIJUMI ZA ODREIVANJE NOSIVOSTI TERETNIH VOZILAZa svako vozilo proizvoa deklarie najveu dozvoljenu masu (misli se na ukupnu masu vozila i cjelokupnog tereta, putnika i opreme) odnosno teinu (GMAX), kao i dozvoljena osovinska optereenja (GPMAX i GZMAX) koja u toku eksploatacije vozila ne smiju biti prekoraena. Nosivost vozila se, prema tome, odreuje kao razlika izmeu najvee dozvoljene mase i mase praznog vozila. Pri tome, osovinska optereenja pri potpuno optereenom vozilu moraju ostati u granicama maksimalnih vrijednosti koje propisuje proizvoa. Mjerenjem osovinskih optereenja vozila optereenog do maksimalne nosivosti, odnosno raunskim putem primjenom optih statikih uslova ravnotee, kao to je prikazano u gornjim razmatranjima moe se provjeriti da li je ovaj uslov ispunjen, uzimajui u obzir da su osovinska optereenja GP i GZ posljedica sumarnog dejstva G0 i GT, slika 5 (ukupna teina vozila: GUK = G0 + GT).UTICAJ PRIKLJUNOG VOZILA NA OSOVINSKE REAKCIJEPrisustvo prikljunog vozila izaziva zbog horizontalne i vertikalne komponente sile na poteznici preraspodjelu osovinskih optereenja vunog vozila ali i promjenu njihove sume (uticaj vertikalne komponente!). U zavisnosti od uslova kretanja i pogonskog koncepta, ova preraspodjela moe se pozitivno ili negativno odraziti na mogunost realizacije vunih sila pri ogranienom prijanjanju izmeu pogonskih tokova i podloge. Postupak za odreivanje osovinskih reakcija prikljunog i vunog vozila je isti kao to je gore opisano, s tim to se mora izvriti dekompozicija sistema i meusobno dejstvo vunog i prikljunog vozila zamjeniti reakcijama veze, slika 6. Na taj nain se formira sistem jednaina koji se moe rijeiti.

Slika 6. Princip dekompozicije za odreivanje osovinskih reakcija pri vui prikljunog vozilaDINAMIKE OSOVINSKE REAKCIJEDinamiki uticaji koji izazivaju promjenu vrijednosti osovinskih reakcija pri kretanju vozila su: inercijalna sila, iji uticaj ima isti karakter kao i uticaj nagiba podloge, odnosno izaziva preraspodjelu ne mjenjajui sumu, i aerodinamike sile izdizanja, koje menjaju vrijednosti osovinskih reakcija, po pravilu mjenjajui (tj. najee smanjujui) i njihovu sumu. Otpor kotrljanja tokova takoe doprinosi preraspodjeli osovinskih reakcija pri kretanju vozila, ali je njegov uticaj mali i u praksi se obino ne uzima u razmatranje.LITERATURA-Dinamika mehanizama, prof. dr. sc. Mirko Husnjak-Dinamika motornih vozila, Knor-Motori i motorna vozila, prof. dr. Ivan Filipovic-Motori sa unutarnjim izgaranjem, dinamika i oscilacije, prof. dr. Ivan Filipovic-Internet