Univerzitet za poslovne studije

Seminarski radTema: Fitogeografija, florni elementi

0

SADRŽAJ

Uvod...............………………………………………………………......................................…2-3

Metod tačaka....................................................................................................3-4

Konturni metod....................................................................................................4

Flora......................................................................................................................5

Florni elementi..................................................................................................6-7

Zaključak...............................................................................................................8

Literatura..............................................................................................................9

1

Uvod

Otpad se na današnjici zaista nalazi svuda oko nas. Otpadom se podrazumjevaju materijali, energija, proizvodi ili nus-proizvodi koji se odbacuju u životnu sredinu kao krajnje odlagalište i mogu biti izvor sekundarnih sirovina. Korištenjem čvrstog komunalnog otpada mogu se dobiti sekundarne sirovine i energija.

U indsutriji, poljoprivredna djelatnosti i drugih, osim svojih primarnih proizvoda, ’’proizvode’’ i otpadne gasovite, tečne i čvrste materijale (komponente) koji direktno ugrožavaju životnu sredinu. Negativan uticaj ovih materijala može se donekle ublažiti razvojem i korištenjem efikasnijih tehničkih i tehnoloških procesa i uređaja, bezbjednim deponovanjem i stalnom kontrolom.

U ukupnom otpadu prevladavaju industrijski i komunalni otpad, pri čemu klasifikacija otpada veoma mnogo varira od zemlje do zemlje, u zavisnosti od važećih zakona i pravilnika. Otpad urbanih sredina i komercijalni otpad nazivamo čvrsti komunalni otpad ili smeće.

Masa i sastav otpada zavisi od brojnih faktora kao što su: klima, ekonomska razvijenost te zemlje odnosno regiona, veličina grada, način stanovanja, način sakupljanja i transport čvrstog komunalnog otpada.

Dnevna (godišnja) masa čvrstog komunalnog otpada po stanovniku, razlikuje se od zemlje do zemlje, pri čemu je u razvijenim zemljama viša (1,4 kg/st/dan) u odnosu na srednje razvijene ili nerazvijene zemlje (0,2 – 0,7 kg/st/dan.

Sastav čvrstog komunalnog otpada se značajno promjenio tokom poslednjih pedesetak godina, tako što je opadao udio mineralnih komponenata a povećavao se udio: papira, plastike i stakla. Krivac za tu promjenu je svakako rast i udio ambalaže u smeću (sve veće korištenje gotovih proizvoda prehrambene industrije itd.), povećanim tiražom štampe, načinom grijanja itd.

2

Na sastav otpada značajno utiče i godišnje doba. Primjećeno je povećanje udjela otpada hrane u jesenjem periodu, dok je tokom zime povećan udio mineralnih komponenata kao posljedica individualnog grijanja.

Za izbor tehnologije i opreme za transportovanje, prijem, separaciju i usitnjavanje, sagorjevanje i deponovanje otpada veoma je značajan frakcioni sastav čvrstog komunalnog otpada. Potrebno je vršiti mjerenja tokom cijele godine da bi se tačno utvrdio frakcioni sastav čvrstog komunalnog otpada.

U zavisnosti od morfološkog sastava, udjela vlage i mineralnih komponenata mjenja se i gustina komunalnog i industrijskog otpada varirajući od 100 do 1200 kg/m3. Gustina ukupnog čvrstog komunalnog otpada iznosi 100 – 300 kg/m3 i znatno je niža od gustine njegovih komponenata (drvo 530 kg/m3, staklo 3200 kg/m3). Niže vrijednosti gustine su karakteristične za čvrsti komunalni otpad iz urbanih sredina (stambeni dijelovi), a veće iz dijelova grada gdje je zastupljena individualna gradnja. Na veću gustinu u ovim dijelovima grada utiče udio mineralnih komponenata (pepela) s obzirom na individualno grijanje i povećan udio kamena i prašine kao posljedica uređenja i čišćenja dvorišta.

3

Na gustinu otpada utiče i način sakupljanja i transporta, pa čvrsti komunalni otpad sabijen u vozilima za transport ima gustinu od 180 do 450 kg/m3 a dobro sabijen otpad pri deponovanju i do 750 kg/m3. Gustina otpada zavisi i od veličine grada, tj. od broja stanovnika. Veća gustina u gradovima sa manjim brojem stanovnika je posledica veće zastupljenosti individualnih porodičnih kuća u odnosu na stambene blokove u većim gradovima.

Vlage u čvrstom komunalnom otpadu ima najviše u jesenjem period s obzirom da je tada najviši udio organskih komponenata (otpaci od hrane itd.). U zimskom i proljećnom periodu maseni udio vlage je približno 30% a u ljetnom i jesenjem periodu oko 50%.

Mineralne komponente (nesagorljive komponente i pepeo) prvenstveno potiču od staklenih i metalnih komponenata, kao i od čišćenja ulica i pepela od sagorevanja goriva u individualnim kotlovnicama. Prisustvo mineralnih komponenata je nepoželjno u otpadu jer predstavlja balast. Mineralne komponente smanjuju maseni udio gorivih komponenata a time i ukupnu toplotnu moć. Prilikom sagorjevanja otpada, u zavisnosti od sastava mineralnih komponenata, tj. temperature topljenja moguće je njihovo razlaganje i topljenje.

Omekšane i istopljene mineralne komponente otežavaju proces sagorjevanja u sloju s obzirom da onemogućavaju dovod i ravnomjemu raspodjelu vazduha za sagorjevanje.

Komponente nesabijenog čvrstog komunalnog otpada

Vlaga

Pepeo

Mešani ostaci hrane 70 5Papir 6 1,2 – 22,5Veštački materijali 2 0,5 – 4,4Tekstilni materijali 10 6,5Koža 10 9,0Staklo 2 96 – 99+Konzerve 3 94 – 99+Obojeni metali 2 94 – 99+Komponente sabijenog čvrstog komunalnog otpada Vlag

aPepeo

U kamionima za sakupljanje 20 Nema podatakaNa deponijama (prirodno sabijeni otpad) 30 Nema podatakaNa deponijama (otpad sabijan mehanizacijom za sabijanje)

30 Nema podataka

Komercijalni otpad 12 Do 70

4

Tabela 1. Maseni udio vlage i pepela u čvrstom komunalnom otpadu

(srednje vrijednosti masenih udjela u %)

Također je bitno poznavati i udio isparljivih i neisparljivih komponenata s obzirom na to da ove komponente daju jasnu sliku o ponašanju otpada u procesu sagorjevanja. Isparljive komponente sadrže i gorive i negorive komponente. Pri zagrijavanju otpada, prvo isparava gruba i higroskopna vlaga (čine negorivi dio isparljivih komponenata) a zatim sa porastom temperature, počinje proces devolatilizacije. Pri devolatilizaciji se otpad razlaže na gorive gasovite komponente koje sagorijevaju iznad sloja otpada (u ložišnom prostoru) i na čvrsti ostatak. Čvrsti ostatak sadrži mineralne komponente i gorivi dio koji sagorijeva.

Dosadašnjim istraživanjima je utvrđeno da je vrijednost toplotne moći čvrstog komunalnog otpada a posebno industrijskog otpada, u mnogim slučajevima veća od toplotne moći niskokaloričnih goriva koja se danas koriste u termoenergetskim postrojenjima. Zbog ovog ali i brojnih drugih razloga, čvrsti komunalni otpad se može tretirati i koristiti kao gorivo. Drugo je pitanje što je neefikasno sagorijevati čvrsti komunalni otpad u cjelini bez izdvajanja vrijednih materijala (sekundarnih sirovina ili reciklabilnih materijala).

Osnovni nosioci toplote unutar mase čvrstog komunalnog otpada su papir, čija je donja toplotna moć približno 18000 kJ/kg, plastični (vještački) materijali (40000 kJ/kg) i otpaci od ishrane (19000 kJ/kg). Međutim, vlaga u otpacima hrane isparava tokom procesa sagorijevanja i time smanjuje ukupnu potencijalno oslobođenu količinu toplote.

U svijetu i kod nas može se očekivati rast ukupne mase čvrstog komunalnog i industrijskog otpada, neznatno smanjenje udjela metaIa, značajan rast udjela vještačkih materijala (plastika, guma i sl.), skoro nepromenjen udio stakla i staklene ambalaže, porast udjela papira kao i drugih proizvoda od drvenih vlakana.

5

UPRAVLJANJE ČVRSTIM KOMUNALNIM OTPADOM

Analize su pokazale da efikasno iskorišćenje otpada može značajno smanjiti potrebe za primarnim sirovinama i energentima, uz istovremenu uštedu životnog prostora i zaštitu životne sredine. U sistemu upravljanja otpadom može se prepoznati šest funkcionalnih elemenata prikazanih na sliciRazmatranje svakog elementa posebno omogućava:

identifikaciju fundamentalnih aspekata uzajamnih veza između elemenata sistema i

utvrđivanje neophodnih parametara (masa, maseni i zapreminski protok, zapremina, nasipna gustina, morfološki, elementarni i frakcioni sastav i dr.) koji omogućavaju inženjerima komparaciju, analizu i izbor (evaluaciju) pojedinih ili kompleksnih sistema za tretman otpada.

6

Oldaganje otpada

Rukovanje, odlaganje (izbacivanje) i tretman otpada na izvoru prije sakupljanja je drugi od šest funkcionalnih elemenata u sistemu upravljanja otpadom. Rukovanje na mjestu nastanka otpada predstavlja iznošenje otpada (čvrstog i tečnog) iz privrednih, neprivrednih i komunalnih objekata korištenjem posuda za otpad i plastičnih vreća, i odlaganje u odgovarajuće veće posude. Te posude se koriste za odlaganje otpada prije organizovanog sakupljanja i odnošenja.

Elementi koji se moraju razmatrati pri izboru posuda su: tip posude koja se koristi, lokacija posude, estetičnost i bezbednost po okolinu i ljudsko zdravlje, način odnošenja.

U velikom broju zemalja, proces organizovanog recikliranja otpada doveo je do razvoja novih tipova posuda za privremeno odlaganje. Na taj način građani su u situaciji da sami razdvajaju pojedine vrste reciklabilnih otpadaka (baterije,staklo, novinsku i drugu vrstu papira, metale, otpatke pripreme i spremanja hrane, razne vrste ambalaže). Na taj način se skraćuje put otpada do ponovnog korištenja, uz smanjenje troškova naknadne separacije i povećanja kvaliteta recikliranih materijala i proizvoda. Troškovi proizvodnje i eksploatacije ovih posuda su viši nego u slučaju konvencionalnih ali je cijeli sistem sakupljanja značajno isplativiji.

Sakupljanje čvrstog komunalnog otpada

Sakupljanje otpada zavisi od: vrsta opreme za privremeno odlaganje i sakupljanje; vrsta sistema sakupljanja i opšte metodologije sakupljanja otpada.

Danas postoje pokretni i nepokretni sistemi sakupljanja čvrstog komunalnog otpada. Sistem sakupljanja kojim se posude za privremeno odlaganje otpada odvoze do mjesta za obradu, dalji transfer ili deponovanje a zatim vraćaju na sopstvenu ili drugu lokaciju naziva se pokretni sistem sakupljanja. Sakupljač je odgovoran za prevoz vozila, utovar, istovar i pražnjenje posuda na mjestu za preradu ili odlaganje. U zavisnosti od vrste posude, a radi smanjenja opterećenja i opasnosti, na ovim poslovima uposleno je više radnika za opsluživanje.

Posebno interesantan način sakupljanja i odnošenja reciklabilnog a posebno opasnog komunalnog otpada koji je prihvatljiv sa stanovišta ekonomije i zaštite životne sredine je sakupljanje od strane građana.

7

Transport sakupljenog čvrstog komunalnog otpada

Transfer i transport otpada podrazumjeva opremu i uređaje za pretovar otpada iz manjih vozila i posuda za sakupljanje otpada, u veIike sabirne posude i njihov transport do lokacije za preradu ili konačno odlaganje. Transfer i transport postaju neophodni kada zbog velikog rastojanja između lokacije nastajanja otpada i lokacije korištenja ili trajnog odlaganja direktan transport vozilima za sakupljanje postaje ekonomski neprihvatljiv.

Osnova postupaka pretovara i daljeg transporta je mesto za pretovar, koje zavisi od tipa pretovara, zahtjevanog kapaciteta pretovara, raspoložive opreme i propisa o zaštiti životne sredine. Otpad se može direktno pretovarati u veće sisteme za dalji transport, odlagati i po potrebi dalje transportovati ili se mogu kombinovati navedeni postupci. Za dalji transport otpada koriste se motorna vozila (kamioni), željeznica, rječni i pomorski transport.

Pri transportu motornim vozilima, neophodno je zadovoljiti sljedeće zahteve: otpad se mora transportovati uz minimalne troškove, otpad mora biti zaštićen tokom transporta, vozila moraju biti tako projektovana da se mogu kretati savremenim

saobraćajnicama (autoputevi i sl.), kapacitet ne smije doći u suprotnost sa dozvoljenom nosivošću vozila, postupci koji se koriste za utovar i istovar vozila moraju biti jednostavni i

bezbjedni.

Sortiranje otpada

Sekundarne sirovine se mogu sortirati prema morfološkom sastavu (npr. crni i obojeni metali) ili po drugim kriterijumima (npr. vrsti papira, kvaIitetu plastičnih masa, boji stakla, itd.). U postupku recikliranja poseban značaj ima klasifikacija materijala i u tu svrhu se koriste različiti postupci: vizuelni, magnetno ispitivanje materijala, promjena boje materijala pri dejstvu kiseline, mikroskopske analize, sposobnost rezanja, sagorijevanje (boja plamena, pepeo, itd.). Kao osnovna operacija u procesu recikliranja izvodi se postupak separacije materijala.

Ručno sortiranje predstavlja najstariji tip separacije. Današnji sistemi ručnog sortiranja podrazumevaju kretanje materijala na pokretnim trakama, pri čemu se za izdvajanje komponenti na bazi željeza koriste magneti.

Iz navedenih razloga, ručno sortiranje se kao postupak zadržao još samo na mjestima nastajanja otpada. Da bi se ostvarila racionalnija prerada i veće iskorištenje otpada, potrebno je, ili povećati cijenu gotovih materijala (poreskim sistemom) ili uvođenjem mehanizacije i automatizacije procesa sniziti troškove postupka prerade

U postupku mehaničkog sortiranja čvrstog komunalnog otpada razlikuju se

8

sljedeći postupci: mehaničko vizuelno odabiranje, sortiranje izmješanog i usitnjenog otpada magnetnim, elektrostatičkim,

elektrodinamičkim ili aerodinamičkim silama, pri čemu se materijali odvajaju jedan za drugim,

sortiranje materijala po komadima, sve dok se ne postigne dovoljan stepen jednorodnosti, ili dok cijeli dovedeni otpad ne bude sortiran po najboljim kategorijama.

Najefikasniji a time ujedno i najrentabilniji postupak sakupljanja i prerade već izmješanog otpada predstavlja postupak centralnog sortiranja. Gradske komunalne službe organizuju sakupljanje otpada i transportuju ga u centralnu obradnu stanicu, u okviru koje je instaliran sistem za sortiranje (od ručnog do potpuno automatizovanog).

Sita mogu biti pokretna i nepokretna, ravna i cilindrična, horizontalna i kosa. Najčešće se koriste ravna nepokretna sita, pokretna sita, dobošasta sita, vibraciona sita, sita sa tegovima i vibraciona (inerciona i elektromagnetna). U ovim uređajima se izdvajaju materijali dimenzija 0,4 - 100 mm.

U procesu sortiranja koji se obavlja pretvaranjem komponenata otpada u vlaknastu masu, otpad se iz transportnih posuda prebacuje na konvejere i odvodi u izdvajač vlakana, u kome se pretvara u meku izdrobljenu masu (otpaci hrane, papir, veštački materijali-plastika, staklo, drvena masa, lišće), i dalje drobi i melje. Teži metalni predmeti izdvajaju se gravitacionim izdvajačima. Čestice stakla, pjeska i sličnih sitnih materijala izdvajaju se u ciklonu. Mulj iz ciklona sadrži 75% stakla, pjeska, plastike i metala. Ostatak se centrifugira prolazi kroz selekciju. Nastala vlakna se suše i pakuju a ostatak sagorjeva.

Sistemi sortiranja produkata sagorjevanja (čvrsti ostatak) zasnovani su na prosijavanju, daljem mlevenju i izdvajanju materijala magnetnim separatorima. Produkti sagorjevanja predstavljaju vlažnu masu metala, stakla, šljake, mineralnih soli, ugljenisanog papira, itd.

Poslje odvajanja metala staklo se izdvaja elektrostatičkom separacijom. Organski i drugi lakši otpad izdvaja se vazdušnom separacijom, vibrirajućim i rotacijonim vazdušnim strujama.

Poslje krupnog usitnjavanja materijali se često podvrgavaju daljem usitnjavanju u drobilicama za srednje i fino drobljenje. U ovakvim drobilicama se usitnjavaju komadi do dimenzija od 10 do 12 mm. Za srednje i fino drobljenje koriste se valjčaste, centrifugalno-udarne i konusne drobilice. U dobošastim i prstenastim mlinovima, koji se pretežno upotrebljavaju za fino usitnjavanje, komadi materijala dimenzija od 2 do 10 mm se melju do veličine čestica od 2 do 0,075 mm. Za veoma fino usitnjavanje (dimenzija od 0,075-0,0001 mm) koriste se vibracioni i strujni mlinovi.

Za razIiku od postupaka prosijavanja, za veoma sitne materijale, dimenzija od 5 do

9

0,5 mm i sitnije, koriste se različite vrste klasifikatora (izdvajača). Ovi uređaji mogu biti mehanički i pneumatski. Od mehaničkih klasifikatora najpoznatiji su inercioni, spiralni, kutijasti, konusni a za izdvajanje metala - magnetni klasifikator.

U pneumatskim separatorima, koji rade u otvorenom ili zatvorenom ciklusu sa uređajima za suho usitnjavanje, izdvajanje čvrstih materijala se izvodi usljed različitih brzina taloženja čestica različitih dimenzija u struji gasa u polju centrifugalnih sila ili sile Zemljine teže. Djele se na protočne i cirkulacione. Protočni separatori služe za izdvajanje čestica dimenzija 150 do 200 µm a finija separacija (30 do 60 µ) postiže se u izdvajačima sa prinudnim obrtanjem kola sa skretnim lopaticama. Kod pneumatskih cirkulacionih izdvajača struja gasa (vazduha) cirkuliše unutar separatora i ne odvodi se u okolinu. Ispunjavajući istovremeno funkciju klasifikatora, ventilatora i ciklona, ovaj izdvajač je u poređenju sa prethodnim uređajima, kompaktniji i ima manje gubitke energije.

Veoma važnu komponentu sistema čine uređaji za transport materijala u okviru samog postrojenja. Prema vrsti obavljenih operacija, transportni uređaji se mogu podjeliti na:

1) Dizalične mašine i uređaje (mosne i jednošinske dizalice, konzolne dizalice i podizače.

2) Uređaje neprekidnog transporta;3) Mobilne transportne uređaje.

Biološki procesi prerade čvrstog komunalnog otpada

Biološki procesi prerade čvrstog komunalnog otpada obuhvataju dobijanje komposta, metana (biogasa), različitih vrsta alkohola i proteina. U biološke procese spadaju kompostiranje, digestiranje, fermentacija.

Kompost je materijal sličan humusu i koristi se u poljoprivredi. Proces može biti aerobni (bez prisustva kiseonika) i anaerobni (uz prisustvo kiseonika). Danas se najčešće koriste aerobni procesi na otvorenom ili u reaktorima. Postupak kompostiranja otpada obuhvata procese sortiranja (izdvajanje metala i drugih reciklabilnih materijala), usitnjavanja, stvaranja komposta i skladištenje komposta. Povećani udio gume u otpadu produžava vrijeme kompostiranja, što je nepovoljno.

10

Literatura

Nedović, B., Ekologija životne sredine, Banja Luka, Univerzitet za poslovne studije, 2008

Snežana B. Pešić, Osnoci Ekologije, Kragujevac, Univerzitet u Kragujevcu, 2011

www.hagemann.de/Lehrtafeln/Sekundarstufe/Lehrtafel-Vegetationszonen- der-Erde--LWD-.html

http://agroplus.rs/pelenasta-ambrozija-i/

11

12