Upload
trinhtruc
View
228
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
12-‐11-‐15
1
PARKINSON EN DEMENTIE Danny Hommel, AIOTO specialisme ouderengeneeskunde Marieke van Tilburg, VS / parkinsonverpleegkundige
Inhoud workshop
¨ Wat is Parkinson ¨ Symptomen ¨ Motorische klachten ¨ Psychose ¨ Dementie ¨ Depressie
Pathologie parkinson
¨ Afbraak in de hersenen ¤ Neurodegeneratieve
aandoening
¨ Zwarte kernen ¤ Substantia nigra
¨ Niet te genezen
¨ Tekort dopamine
Braak stadia
Wat is parkinson?
¨ De patiënt aan het woord
12-‐11-‐15
2
Symptomen bij M. Parkinson
Depressie
Dementie
Bloeddrukdalingen
Hallucinaties
Obstipatie
Problemen met plassen
Verslikken
Problemen met praten
Trillen
Stijfheid Verminderde balans
Speekselverlies
Dubbelzien
Traagheid
Vastplakken aan de grond
Wanen Slecht slapen
Onrustige benen
Overbeweegelijk
Verslaving
Gedragsverandering
Pijn
Incontinentie Angstproblemen
Casus 1; alweer gevallen
¨ Dhr. Verbeek, een 80-jarige man, sinds 11 jaar gediagnosticeerd met zvParkinson. Dhr verblijft op een PG-afdeling in het vphuis.
Het afgelopen jaar is dhr meer dan 10 keer gevallen ¨ Noem 10 redenen waarom een patiënt met
parkinsondementie kan vallen.
Redenen om te vallen
Freezing Dyskinesie Balansproblemen
Propulsie Houding Orthostase
Dubbeltaken Voetheffing verminderd Verminderde visus
Traagheid in denken Vergeten loophulpmiddel Dubbelzien
Urge-incontinentie (Reactie op)Hallucinaties
Redenen om te vallen
Freezing Dyskinesie Balansproblemen Erger in Off
Propulsie Houding
Orthostase Dubbeltaken Voetheffing verminderd
Verminderde visus Traagheid in denken Vergeten loophulpmiddel
Dubbelzien
Urge-incontinentie (Reactie op)Hallucinaties
Redenen om te vallen
Freezing Dyskinesie Balansproblemen Erger in On
Propulsie Houding Orthostase
Dubbeltaken Voetheffing verminderd Verminderde visus
Traagheid in denken Vergeten loophulpmiddel Dubbelzien
Urge-incontinentie (Reactie op)Hallucinaties
Motorische fluctuaties
12-‐11-‐15
3
Tips ten aanzien van medicatie
¨ Oorzaken suboptimaal medicatie-effect:
¤ Ziekteprogressie
¤ Ongestructureerd innameschema / te lage dosis parkinsonmedicatie
¤ Vertraagde maaglediging
• Onvoldoende opname van medicatie in darmen door:
− Eiwitrijke voeding rondom inname levodopa
− Obstipatie
• Overmatige fysieke inspanning
• Stress: psychisch of door onderliggend lijden zoals infectie of griep
Verpleegkundige adviezen
¨ Medicatietijden (herinneringsalarm)
¨ 1e medicatie voor uit bed gaan / voor de ADL
¨ Levodopa icm maaltijden/eiwitten
¨ Zorgmomenten on-fase
¨ Geen belangrijke gesprekken voeren tijdens off-fase
¨ MER lijst/On-offlijst
¨ Tips paramedici (ParkinsonNet)
Fysiotherapeut
¨ Indicatie: ¤ Balans (valpreventie) ¤ Transfers, reiken, grijpen ¤ Verbeteren van het initiëren van bewegingen, queing ¤ Verbeteren van het lopen ¤ Onderhouden kracht en uithoudingsvermogen ¤ Informatie betreffende veiligheid en zelfstandig oefenen ¤ Adviseren en begeleiden partner ¤ Preventie van contractureren, decubitus, pijn en pneumonie
Ergotherapeut
¨ Trainen/verbeteren van vaardigheden en strategiën ¨ Dagstructuur ¨ Aanpassingen gebruiksvoorwerpen/omgeving ¨ Begeleiding dagelijkse activiteiten ¨ Realiseren optimale omgeving ¨ Preventie van complicaties als decubitus,
contracturen, pijn
Casus 2; op een vreemde schoot zitten
¨ Video
¨ Casus
Casus dhr X.
Dhr. heeft reeds 11 jaar de Ziekte van Parkinson. Hij is onder behandeling van de neuroloog en de parkinsonverpleegkundige in het ziekenhuis. Dhr. gaat erg achteruit. Hij krijgt steeds meer last van tremoren en speekselvloed. Dhr. heeft visuele hallucinaties maar dit beangstigt hem niet. Hij is traag in denken en handelen. In de avond is hij onrustig en wil hij naar huis. Dhr. heeft last van slikproblemen. Hierdoor is het moeilijk om zijn dagelijkse voedingsstoffen binnen te krijgen. Hij krijgt nu sondevoeding, 5 maal daags. De logopediste heeft aangegeven dat hij alleen nog maar dik vloeibaar mag eten als hij ON is. Dhr. geeft aan geen last te hebben van freezen, maar is met tijden wel traag in het lopen. Hij zakt soms door de knieen en het opstaan gaat niet altijd even makkelijk. Hij valt soms. Draaien op de plaats gaat erg moeilijk. Hij praat met zachte stem en daardoor is de communicatie vooral met medebewoners soms erg moeilijk. Hij is soms incontinent van urine, maar geeft wel aan dat hij naar toilet moet. Dan is het echter vaak te laat. Ook met de ontlasting is dit vaak het geval. Dhr. heeft verder geen lichamelijke klachten.
12-‐11-‐15
4
Behandeling van psychose
¨ Wanneer te behandelen?
¨ Stappenplan: ¨ Uitsluiten intercurrente ziekte ¨ Saneren medicatie (met mate)
¤ Stop anticholingerica ¤ Stop MAO-remmer ¤ Stop amantadine ¤ Stop dopamine agonist ¤ Stop entecapon ¤ (verminder levodopa)
¨ Start rivastigmine bij cognitieve problemen ¨ Start atypische antipsychoticum
Tips
¨ Zorg voor adequate belichting ¨ Bril/ hoorapparaat gebruiken ¨ Afhankelijk van ernst hallucinaties/ wanen
¤ Realiteit oriënterende benadering ¤ Validerende benadering
Diëtist
¨ Gewichtsverlies ¨ Overgewicht ¨ Kauw en slikproblemen (na afstemming met
logopedist) ¨ Obstipatie ¨ Verminderde werkzaamheid van medicatie /
responsfluctuaties die mogelijk samenhangen met eten
Logopedie
¨ Analyseren en behandelen van kauw en slikproblemen
¨ Behandeling van spraakproblemen ¨ Adviseren en begeleiding mantelzorg
¨ Pitch limiting voice therapy (PLVT)
Casus 3 Zoekplaatje; wat hoort waar bij?
Uitdrukkingsloos gelaat Traagheid in denken Achterdocht
Verminderd initiatief Somberheid Incontinentie
Roepgedrag Reukstoornis Angst
Vermoeidheid Slaapproblemen Verminderde eetlust
Concentratieproblemen Hallucinaties Verminderde leerbaarheid
Depressie Alzheimer Parkinson
12-‐11-‐15
5
Terug naar ‘de kern’
Depressie Alzheimer Parkinson Anhedonie Geheugen Bradykinesie Somberheid Afasie Tremor Eetlust Agnosie Rigiditeit Slaap Apraxie Balans Zelfdoding ADL/IADL probleem
ZvP en Depressie / Angstoornis
¨ Depressie (40%) ¤ Vaak gemiste diagnose ¤ Vaak onderbehandeld ¤ Vaak inadequaat behandeld
¨ Angst stoornissen (40-68%)
Depressie en angststoornis
¨ Stappenplan ¨ Aanbevolen wordt alle patienten te screenen op
depressie ¨ Wat is het beste antidepressivum voor Parkinson? ¨ Dopaminerge therapie is vaak het beste
antidepressivum ¨ 1e keus Citalopram, 2e keus Nortrilen ¨ Psychiatrische behandeling.
Apathie
¨ Weinig onderzoek naar gedaan ¨ Veel overlap met dementie en depressie ¨ Niet-medicamenteuze strategie: dagstructuur ¨ (Medicamenteuze strategie : psychostimulantia)
Dementie
¨ Wanneer diagnose Parkinson of dementie gesteld? ¨ Geheugenstoornis op voorgrond? ¨ Corticale of visuospatiële stoornissen? ¨ Hallucinaties ¨ Achterdocht ¨ Bij vermoeden van parkinsondementie level I
screening, mogelijk verwijzen voor level II screening
Diagnose Parkinsondementie
¨ M. Parkinson ¤ UK PDS Brain Bank Criteria
¨ Progressieve cognitieve stoornis ¤ MMSE<26
¨ Stoornis dagelijks functioneren ¨ Ten minste 2 van de 4 domeinen
¤ geheugen ¤ aandacht ¤ executieve functies ¤ visoconstructieve- en spatiële functies
12-‐11-‐15
6
Casus 4; Nu gaat hij echt achteruit
¨ 88-jarige vrouw ¨ 2012 van de fiets gevallen ¨ Parkinson-houding, traagheid zowel links als rechts,
stijve spieren, balansproblemen ¨ Krijgt levodopa: “slaap er wel iets beter van” ¨ Nu: op vakantie verward, hallucinaties, afvallen
door slikproblemen.
Ziekte van Parkinson??
Taxonomie
Diagnosis Number
Idiopatic Parkinson disease 147
à MMSE > 18 73
Lewy body Disease 16
Atypical parkinsonism 15
Vascular parkinsonism 13
Parkinsonism without clear diagnosis 47
No Parkinson 20
Total 258
à 49 diagnostic changes (19%)!
Characteristic Results
Participants 73
Age, mean +/- SD 78.7 +/- 6.4
Female, n (%) 40 (55)
Disease duration, years, mean +/- SD 10.1 +/- 7.3
Lenght of stay, months, mean +/- SD 22.5 +/- 27.1
Hoehn and Yahr stage, n (%)
2 1 (1)
3 8 (11)
4 28 (38)
5 36 (49)
Baseline characteristics Expert diagnosis and inclusion
Red flags
¨ Symmetrische klachten ¨ Weinig reactie op levodopa ¨ Gestoorde oogvolgbewegingen ¨ Piramidale verschijnselen ¨ Cerebellaire verschijnselen ¨ Onverwachte bewegingsstoornis ¨ (In vroege fase)
¤ Cognitieve achteruitgang ¤ Ernstige autonome verschijnselen ¤ Algehele achteruitgang
Early symptoms
Symptom Timing Overall Late stage
Connoly Coelho Weerkamp
Fatigue May precide diagnosis ~ 60 36 79
Hyposmia May precide diagnosis 25-97 - -
Depression May precide diagnosis ~ 25 62 45-66
REM-Behavioural Disorder
May precide diagnosis (by 15 yr!)
~ 30 - -
Constipation May precide diagnosis ~ 30 82 48
Beloop
Bunting Berry, L, J of Neuroscience Nursing (2006)
12-‐11-‐15
7
Handige sites
¨ parkinsonnet.nl ¨ parkinson-vereniging.nl