SESTODLAR VE PARAZİTLİKLERİ

Dr. Erdal Polat

Cestodlar

İnsanda Bazı cestodların erişkinleri ince

barsakta Larvaları ise değişik organlarda Dokularda parazit olarak yaşarlar

Cestodlar

Yassı Şerit biçiminde Boyutları 2 mm - 25 m arasında değişir Yumurtaları kapaksızdır

(Diphyllobothriidae) Yumurtalarında 3 çift çengel var HERMAFRODİT’TİRLER

Cestodla

Vücutları Baş (skoleks) skolekste çekmenler

ve çengeller bulunur Boyun Halkalardan oluşur

Taenia saginata

Sığır tenyası Sığır şeridi Silahsız şerit Abdest bozan isimleriyle bilinir Boyu 5-10 m, bazen 15-25 m olanlar var Eni 2-7 mm (1 500 – 2000 kadar halka var) Erişkinin skoleksinde rostellum ve

çengeller yoktur (silahsız cestod veya şerit)

Uterusdaki yan dalların sayısı 15-30 dur

Taenia saginata Yumurtlama deliği olmadığından,

yumurtalar ancak gebe halkaların parçalanmasıyla dışarı çıkabilir

Yumurtaları kapaksız üç çift çengelli İnce barsakta yaşar ve ömrü 25 yıl kadardır Son konak insandır Ara konak sığırlarda (az sıklıkta manda),

yumurtadan çıkan embriyon barsak duvarına yapışır

Taenia saginata

Taenia saginata

Kan dolaşımı ile çiğneme kasları, kalp, dil kasları gibi çizgili kaslara yerleşir CYSTİCERCUS BOVİS

İnsanlara bulaşması C. bovis’li etlerin pişirilmeden yenmesiyledir

Boyun kısmından halkalar oluşmaya başlar ve erişkin formu gelişir, İnsanda hastalık erişkin forma bağlı gelişir

Patogenezi ve hastalıkları Barsak mukozasının zedelenmesi ve

konağın besin maddelerini alma sonucu, sindirim bozuklukları

Kan tablosu değişiklikleri Sinirsel bozukluklar (burun/anüs

kaşıntısı) Dışkıda yumurta aranmasının önemi

yoktur halkaları tanıda önemlidir

Tedavi ve Korunma

Niklosamid Prazinkuantel Albendozol Sığır eti iyice pişirilmeli, çiğ köfte

yemeden kaçınılmalı Hasta insanlar tedavi edilmeli, insan

dışkısı gübre olarak kullanılmamalıdır

Taenia solium Domuz tenyası veya şeridi Silahlı şerit 2-5 m boyunda Skoleksi yuvarlak (1 mm) Dört çekmeni ve rostellum üzerinde iki

sıra halinde dizilmiş çengeller var Halka sayısı 1 000 kadar Uterusda yan dallanmaları sayısı 8-13 İnsan barsağında 25 yıl yaşayabilir Yumurtalarına üç çift çengeli var

Taenia solium skoleksi ve halkası

T. saginata ve T. solium

Patogenezi ve Hastalıkları İnsan hem son konak, hem ara konak olabilir Domuz gerçek ara konaktır Larvalar kan yolu ile dil, kalp kaslarına yerleşir

Cysticercus cellulosae İyi pişmemiş domuz etini yenmesiyle bulaşır Erikşin forumu ince barsakta tıkayıcılık oluşur Ara konak insan C. cellulosae deri altına,

beyin, göze, kaslar ve kalbe yerleşir Beyine yerleştiğinde üzüm salkımı gibi kitleler

oluşturur

Tanı Dışkıda halkaları aranır, yumurta

aramanın önemi yoktur Halkada uterus yan dalları 8-13

tanedir C. cellulosae olgularından hazırlanan

antijenle Presipitasyon K.B.D Deri alerjik testi yapılabilir

Hymenolepis nana

İnsanda bulunan en küçük sestoddur 20 mm boyunda 0.6 mm enindedir 0.3 mm çapında yuvarlak olan baş

kısmında dört çekmen ve bir sıra üzerinde dizilmiş 20-30 çengel taşıyan bir rostellumu bulunur

Boyundan uzak halkalar olgun halkalardır

Hymenolepis nana

Hymenolepis nana Yumurtaları Oval Şeffaf ve renksizdir Yumurtadaki üç çift çengelli

embriyo (onkosfer)’yu saran ve embriyofor olarak bilinen içteki zarın üst ve alt uçlarında kalınlaştığı noktalarda ince iplikçikler çıkar ve dış ve iç zarlar arasındadır

Hymenolepis nana

Hymenolepis diminuta

Hymenolepis nana Parazitin direkt ve indirekt evrimi vardır Direkt evrimde dışkı ile dışarı atılan

embriyonlu yumurtalar sindirim yolu ile alındığında ince bağırsakta embriyo açığa çıkar

Bağırsaktaki villüs içine giren embriyon çengellerini kaybeder ve dört gün içinde

gelişerek Serkosist denen kurtçuk şeklini alır

Hymenolepis nana

Sistiserkoid barsak boşluğuna geçer Çengelleri gelişen baş kısmıyla ileum mukozasına yapışır

İndirekt evrimde, yumurtaları alan gelişme halindeki pirelerin vücudunda; sistiserkoid oluşur ve bu pireleri yutan insanlarda erişkin helmint meydana gelir

Hymenolepis nana

Hymenolepis nana Bazı olgular asemptomatiktir Klinik belirtilerin ortaya çıkması için

helmintin barsakta çok sayıda olması gerekir

Erişkin ve kurtçuk formunun metabolizma ürünlerine bağlı olarak toksemi gelişebilir

Karın ağrısı, kanlı ishal gibi enterit tabloları görülebilir

Çocuklarda anemi, MSS belirtileri baş dönmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir

Tanı

Dışkıda yumurtaların görülmesi ile tanı konulur

Tedavisi tenyadaki gibidir Hasta insanlar tedavi edilmelidir

Diphyllobothrium latum

Pseudophyllidea grubunda yer alan parazit balık şeridi, Dibothricephalus latus isimleri ile de bilinir

İnsan bağırsağında 3-12 mm uzunluğuna ulaşan parazitin eni 1-2 mm dir

Skoleksiinde emme çukuru olarak biline iki derin oluk vardır

Diphyllobothrium latum Parazitin yumurtaları kapalıdır Yumurtalarında embriyon gelişmesi

için dışkıyla dışarı atılan yumurtaların suya karışması gerekir

Yumurta içinde embriyofor adı verilen kiprikli onkosferler oluşur

Kapağın açılmasıyla yumurtadan çıkan 6 çengelli, kirpikli embriyon korasidyum oluşur

Diphyllobothrium latum

Diphyllobothrium latum Korasidyumlar siklops cinsi kabuklular

tarafından yutulur ve evrimleri devam eder

I. Ara konağın barsağında korasidyumun kirpikli örtüsü kaybolur ve proserkoid adı verilen kurtçuk oluşur.

Birkaç hafta sonunda Proserkoidin, boyu 0.5 mm olup, 6 çengeli ve kuyruğu vardır.

Diphyllobothrium latum

Siklopsu yutan küçük balıklar veya bunları yutan tatlı su balıkları (II. Ara konak)’nın mezenter yağ dokusu, kaslar ve çeşitli organlarda yerleşen kurtçuk farklılaşarak pleroserkoid (sparganum) oluşur

Pleroserkoidi taşıyan balıkların çiğ yada az pişmiş yenmesi sonucu, insanlara bulaşır

Diphyllobothrium latum Pernisiyöz tipte hiperkromanemi B12 vitamini depolar Bazı hastalarda hipokrom yada

normokrom anemide gelişebilir Barsak tıkanma olabilir Metabolizma ürünlerine bağlı toksemi

gelişebilir Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal veya

kabızlık, iştahsızlık, zayıflama gelişebilir

Tanı

Dışkıda yumurtalarının görülmesi ile tanı konur

Tedavide Niklosamid Diklorufen Atebrin B12 vitamini verilir Çığ balık yenmemesi korunmada

önemlidir

Echinococcus granulosis

Son konağı köpek ara konağı ise hayvanlar ve insanlar olan parazitin erişkini

Boyu 2-6 mm Eni 0.6 mm olan küçük sestodur Yumurtaları embriyonludur

Echinococcus granulosus

Echinococcus granulosus

Son konağı Köpek Kurt Çakal gibi hayvanlardır Ara konağı Koyun Sığır gibi otçullar İnsanlardır

Echinococcus granulosus

Erişkinin halkalardan çıkan yumurtalar ara konak tarafından sindirim yoluyla alınır

Embriyo yumurtadan çıkar, sindirim sisteminin duvarını delerek, damarlar yoluyla karaciğere, kalbe, akciğerlere ve genel dolaşıma geçerler

Embriyo yerleştiği organlarda hidatik kist oluşturur

Echinococcus granulosus

Hidatik kistli hayvan organlarının köpekler tarafından yenmesi ile erişkin E. granulosus oluşur

İnfekte köpek dışkısıyla kirlenmiş ellerle, besinlerle ile sindirim yolundan veya havada bulunan yumurtaların solunum yoluyla alınmasıyla insana bulaşır

Echinococcus granulosus Dünyada ve yurdumuzda da

genellikle görülen bir infeksiyondur Özellikle koyunculuğun geliştiği

ülkelerde sık görülür Dokulara yerleşen embriyoya karşı

konak yanıtı gelişir Kistin büyümesi ile çevre dokulara

baskı oluşur

Echinococcus granulosus

Kistler 10 - 25 cm çapına ulaşabilir Yerleştiği organın işlevi bozuklur Metabolizma ürünleri alerjik

reaksiyonlara yol açabilir Hidaditozda bazen belirti olmayabilir Belirtiler yerel ve genel belirtiler

şeklinde olabilir

Echinococcus granulosus

Bazen büyüyen kistler vücut içinde aniden yırtılır ve konak kolapsla ölür

Hidatik kistin yerleştiği organlar Karaciğer Akciğer Deri ve deri altına Kaslar ve diğer organlardır Kemiklere yerleşen kistlerde

genellikle kütikül gelişemez

Tanı Radyoloji Ultrasonografi ve sintigrafi Kistlerdeki protoskoleksleri ve

çengelleri görerek Serolojik yöntemler Moleküler yöntemlerden PCR Deri içi deneyi olarak Casoni

Casoni

Hidatik kist

Echinococcus granulosus hydatid cysts in section

of lung