Silvikültürel Uygulamaların Teknik Esasları

T.C. ORMAN VE SU LER BAKANLI I

ORMAN GENEL MÜDÜRLÜ Ü S LV KÜLTÜR DA RES BA KANLI I

S LV KÜLTÜREL UYGULAMALARIN TEKN K ESASLARI

TEBL NO: 298 BÜTÜN TE K LATA

OCAK 2014

2

3

4

S LV KÜLTÜREL ÇALI MALAR LE L K L GEÇM TE HAZIRLANAN ve YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMI TEBL TAM M VE

TAL MATLAR

Tebli No: 177-A Ormanlar n Gençle tirilmesine mar ve Islah na ve Bak m na Ait Silvikültürel Esaslar

Tebli No: 177-A/Ek.1 177-A Tebli in (Ek.5) Bak m Dispozisyonunun De i ikli i Tebli No: 177-A/Ek.1-3 S kl k Bak m Planlanmas Tebli No: 177-A/Ek.2 Suni Gençle tirme Gerekçe Raporu Tebli No: 177-A/Ek.3 Silvikültür Planlar n n Düzenlenmesi ve zlenmesi Esaslar Tebli No: 177-A/Ek.3-1 Silvikültür Planlar n n Revizesi Tebli No: 177-A/Ek.4 Enerji Orman Sahalar nda Me e Tohumu Ekimi ve Me e

Fidan Dikim Esaslar ile Sürgün Seyreltmenin Prensipleri Tebli No: 177-A/Ek.5 Kar k Ormanlarda Do al Gençle tirmenin Silvikültürel

Planlamas Esaslar Tebli No: 177-A/Ek.6 K z lçam Do al Gençle tirme Yöntemleri ve Bak mlar Tebli No: 177-A/Ek.7 Ana A aç Türlerimizde Özel Gençle tirme Sürelerinin

Uzat lmas De er Art na Gidilmesi Tamim No: 3291 Gençle tirme Uygulamalar Hk. Tamim No: 3291-Tk-1 Tamim No: 3371

Gençle tirme Uygulamalar Gençle tirme Alanlar n n Korunmas .

Tamim No: 4025 A açland rma, Erozyon Kontrolü, Mera Islah ve Silvikültür Çal malar Uygulama zleme Cetvelleri Tanzim Esaslar

Tamim No: 4450 Gençle tirme Uygulamalar nda Dikkat Edilecek Hususlar Tamim No: 4922 Genç Me cerelerde Bak m Patikalar n n Aç lmas Tamim No:5010 Ard ç Ormanlar m z Tamim No: 4910 Sedir Ormanlar n n yile tirilmesi, letilmesi, Do al Yay l

S n rlar çindeki Alanlar n Optimal Düzeye Ç kar lmas Tamim No: 4125-Ek-1 Fidan Dikim Aral k Mesafeleri Tamim No: 3569 Gençle tirme Sahalar n n Korunmas Tamim No: 6369 ne Yaprakl Türlerde Odun Kalitesinin Artt r lmas na

Yönelik Budama K lavuzu Tamim No: 6273 Orman Fonksiyonlar , Fonksiyonel Alanlar n

Belirlenmesinde Kullan lacak Kriterler ve Uygulanacak Silvikültürel lkeler

Tamim No: 6389 Do al Denge çin B rak lacak A açlar Tamim No: 5051 Kay nda Koruya Tahvil Çal malar Tamim No: 6165 F st kçam nda Bak m ve Budama K lavuzu Tebli No: 291 Ormanlar m zda Uygulanacak Silvikültürel Esas ve lkeler

5

Ç NDEK LER

G R .................................................................................................................................... 91. GENÇLE T RME .......................................................................................................... 101.1. Gençle tirme Çal malar nda Genel Esaslar ................................................................ 101.1.1. Ayn Ya l Koru Ormanlar nda Gençle tirme .......................................................... 101.1.1.1. Tabii Gençle tirme ................................................................................................. 101.1.1.1.1. Tabii Gençle tirme Esaslar ................................................................................ 101.1.1.1.2. Tabii Gençle tirme Metotlar .............................................................................. 111.1.1.1.2.1. Haz rlama ve Tohumlama Kesimleri ............................................................... 111.1.1.1.2.2. I k ve Bo altma Kesimleri .............................................................................. 181.1.1.1.3. Tabii Gençle tirme Çal malar nda Ba ar n n Tespiti ........................................ 221.1.1.2. Suni Gençle tirme .................................................................................................. 231.1.1.2.1. Suni Gençle tirme Uygulamalar nda Göz Önünde Bulundurulacak Prensipler 241.1.1.2.2. Suni Gençle tirme Tekni i ................................................................................. 251.1.1.2.2.1. Arazi Haz rl ................................................................................................. 251.1.1.2.2.1.1. Ölçü ve Aplikasyon ....................................................................................... 251.1.1.2.2.1.2. Örtü Temizli i ............................................................................................... 251.1.1.2.2.1.2.1. Ölü Örtü Temizli i ..................................................................................... 251.1.1.2.2.1.2.2. Diri Örtü Temizli i .................................................................................... 261.1.1.2.2.1.2.2.1. Makineli Diri Örtü Temizli i .................................................................. 261.1.1.2.2.1.2.2.2. çi ile Diri Örtü Temizli i ..................................................................... 261.1.1.2.2.1.3. Toprak leme ............................................................................................... 261.1.1.2.2.1.3.1. Makineli Toprak leme ............................................................................. 261.1.1.2.2.1.3.1.1. Paletli Traktörle (Dozerle) Toprak leme .............................................. 271.1.1.2.2.1.3.1.2. Lastik Tekerlekli Traktörle Toprak leme ............................................. 271.1.1.2.2.1.3.1.3. Ekskavatörle Toprak leme ................................................................... 271.1.1.2.2.1.3.2. çi ile Toprak leme................................................................................. 271.1.1.2.2.1.3.2.1. Devaml Teras Hâlinde Toprak leme ................................................... 281.1.1.2.2.1.3.2.2. Kesik Teras Hâlinde Toprak leme ....................................................... 281.1.1.2.2.1.3.2.3. Ocak eklinde Toprak leme ................................................................. 291.1.1.2.2.2. Dikim/Ekim ...................................................................................................... 291.1.1.2.2.2.1. Dikim ............................................................................................................ 291.1.1.2.2.2.1.1. Dikimde Dikkat Edilecek Hususlar ........................................................... 291.1.1.2.2.2.1.2. Dikim Metotlar ......................................................................................... 311.1.1.2.2.2.1.2.1. Plantuvar Dikimi ..................................................................................... 311.1.1.2.2.2.1.2.2. Çukur Dikimi .......................................................................................... 31 1.1.1.2.2.2.1.2.2.1 Çukurda Kenar Dikimi .......................................................................... 31 1.1.1.2.2.2.1.2.2.2 Adi Çukur Dikimi ................................................................................. 32 1.1.1.2.2.2.2. Ekim .............................................................................................................. 331.1.1.2.3. Suni Gençle tirme Çal malar nda Ba ar n n Tespiti ......................................... 341.1.2. De i ik Ya l Koru Ormanlar nda Gençle tirme ...................................................... 341.1.2.1. Seçme Ormanlar nda; ............................................................................................. 351.1.2.2. Devaml Ormanlarda; ............................................................................................. 351.1.3. Kar k Ormanlarda Gençle tirme ............................................................................ 361.1.4. Baltal k Ormanlarda Gençle tirme ........................................................................... 37

6

1.1.4.1. Normal Baltal klarda Gençle tirme (Yenileme) .................................................... 381.1.4.2. Bozuk Baltal klarda Gençle tirme ( mar- hya) .................................................... 391.2. Gençle tirme Alanlar n n Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar ................................. 401.3. Gençle tirme Alanlar nda Yap lacak Tür De i ikli i ................................................. 401.4. Ard ç Ormanlar nda Gençle tirme ............................................................................... 411.4.1. Orman içi A açland rma Sahalar nda ....................................................................... 421.4.2. Ard ç letme S n f nda ............................................................................................. 421.4.3. Kar k ve Di er letme S n flar nda ....................................................................... 421.5. F st kçam Ormanlar nda Gençle tirme ....................................................................... 431.6. Çöken ve Çökmekte Olan Ormanlarda Gençle tirme.................................................. 441.7. Sekonder Ormanlarda Dönü türme Esaslar ve Gençle tirme ..................................... 452. ORMAN BAKIMI .......................................................................................................... 462.1. Genel Esaslar ................................................................................................................ 462.2. Orman Bak m Tedbirleri .............................................................................................. 472.2.1. Ayn Ya l Koru Ormanlar nda Bak m ..................................................................... 482.2.1.1. Gençlik ve Kültür Bak m ...................................................................................... 482.2.1.2. S kl k Bak m (Ay klama) ...................................................................................... 512.2.1..3. Aralama ................................................................................................................. 542.2.1.4.I kland rma ............................................................................................................ 572.2.1.5. Alt Tesis ................................................................................................................. 572.2.1.6. Budama .................................................................................................................. 572.2.1.6.1. ne Yaprakl Türlerde Odun Kalitesinin Artt r lmas na Yönelik Budama ....... 572.2.1.6.2. F st kçam Ormanlar nda Kozalak Verimini Art rmaya Yönelik Budama ......... 602.2.2. De i ik Ya l Koru Ormanlar nda Bak m ................................................................ 622.2.3. Baltal k Ormanlar nda Bak m ................................................................................... 632.2.4. Orman Bak m Uygulamalar nda Bilinmesi ve Göz Önünde Tutulmas Gereken Hususlar .. 632.2.5. Koruya Dönü türme (Tahvil) Çal malar ................................................................ 642.2.6. Tabii Denge çin B rak lacak A açlar ...................................................................... 683. DETAY S LV KÜLTÜR PLANLARININ DÜZENLENMES VE ZLENMES ESASLARI .. 683.1. Düzenlenmesi Esaslar ................................................................................................. 683.2. zlenmesi Esaslar ........................................................................................................ 703.3. Detay Silvikültür Plan Dispozisyonuna Ait zahname ............................................... 703.4. Silvikültür Planlar n n Revizesi ................................................................................... 744. ORMANLARIN REHAB L TASYONU ....................................................................... 755. FONKS YONEL OLARAK PLANLANMI ORMANLARDA UYULACAK S LV KÜLTÜREL LKELER ............................................................................................ 775.1. Ekonomik Fonksiyon Görecek Ormanlarda Uygulanacak Silvikültürel lkeler ......... 775.1.1.Orman Ürünleri Üretimi Fonksiyonu Görecek Ormanlarda ...................................... 775.2. Ekolojik Fonksiyon Görecek Ormanlarda Uygulanacak Silvikültürel lkeler ............ 795.2.1. Do ay Koruma Fonksiyonu Görecek Ormanlarda ................................................. 795.2.2. Erozyonu Önleme Fonksiyonu Görecek Ormanlarda ............................................... 815.2.3. klim Koruma Fonksiyonu Görecek Ormanlarda ..................................................... 825.3. Sosyo-Kültürel Fonksiyon Görecek Ormanlarda Uygulanacak Silvikültürel lkeler .. 835.3.1. Hidrolojik Fonksiyon Görecek Ormanlarda ............................................................. 835.3.2. Toplum Sa l Fonksiyonu Görecek Ormanlarda ................................................... 845.3.3. Estetik Fonksiyon Görecek Ormanlarda ................................................................... 845.3.4. Ekoturizm ve Rekreasyon Fonksiyonu Görecek Ormanlarda .................................. 855.3.5. Ulusal Savunma Fonksiyonu Görecek Ormanlarda.................................................. 855.3.6. Bilimsel Fonksiyon Görecek Ormanlarda: ............................................................... 86

7

EKLER ................................................................................................................................ 87(Ek:1a) Tabii Olarak Gençle tirilecek Me cerelerde Bol Tohum Y l Tespit Tutana (K z lçam için) .................................................................................................................... 88(Ek:1b)Tabii Olarak Gençle tirilecek Me cerelerde Bol Tohum Y l Tespit Tutana (Karaçam-Sar çam için) ...................................................................................................... 90(Ek:1c) Tabii Olarak Gençle tirilecek Me cerelerde Bol Tohum Y l Tespit Tutana (Kay n-Me e-Ladin ve Göknar için) ................................................................................... 92(Ek:2) Tabii Gençle tirme Çal malar na Ait I k/Bo altma Kesimi Karar Tutana ........ 94(Ek:3) Tabii Gençle tirme Uygulamas na Ait 1. Ke if Özeti ............................................. 95(Ek:4) Tabii Gençle tirme Uygulamas na Ait Fidan Say m Tutana ................................ 97(Ek:5) Gençle tirmesi Planlanm Sahalarda Suni Gençle tirme Yap lmas na Ait Gerekçe Raporu ................................................................................................................. 101(Ek:6) Suni Gençle tirme Uygulama Projesi ve Ke if Özeti ............................................ 103(Ek:7) Orman A açlar le Yap lacak Tesislerde Dikkate Al nacak Fidan-Aral k Mesafeleri105(Ek:8) Suni Gençle tirme Uygulama Sahas na Ait Fidan Say m Tutana ...................... 106(Ek:9) Aktüel Seçme Orman ............................................................................................ 110(Ek:10) Devaml Ormanlarda Yap lacak Uygulamalar Takip Cetveli ............................ 114(Ek:11) Koruya Dönü türme (Tahvil), Enerji Orman Tesisi ile lgili Program/Gerçekle me Cetveli ............................................................................................................................... 115 (Ek:12) Tür De i ikli i Teklif Raporu (Dispozisyon) ..................................................... 116(Ek:13) Sözle me (Gençle tirme, A açland rma, Enerji Orman Tesisi, Rehabilitasyon ve YARDOP Alanlar n n Köy/….Tüzel Ki iliklerince Korunmas na Ait) ...................... 118(Ek:14) Gençlik Bak m na Ait 1. Ke if Özeti (Dispozisyon ve zahname) ..................... 118(Ek:15) Kültür Bak m na Ait 1.Ke if Özeti (Dispozisyon ve zahname) ......................... 120(Ek:16) S kl k Bak m Program/Uygulama Sonuçlar Cetveli ......................................... 125(Ek:17) S kl k Bak m na Ait 1.Ke if Özeti (Dispozisyon ve zahname) .......................... 126(Ek:18) ne Yaprakl Türlerde Odun Kalitesinin Artt r lmas na Yönelik Budamaya Ait 1. Ke if Özeti (Dispozisyon ve zahname) ................................................................. 128(Ek:19) Budama Takip Formu .......................................................................................... 127(Ek:20) F st kçam nda Budamaya Ait 1. Ke if Özeti (Dispozisyon ve zahname) .......... 128(Ek:21)Y l Sonu tibar le Gençle tirme Alanlar n n Durumunu Gösterir Tablo (10 No.lu Tablo) ................................................................................................................ 131(Ek:22) Arazi ncelemeleri Tablosu .................................................................................. 133(Ek:23) Gençle tirme Alanlar Gruplar Tablosu .............................................................. 135(Ek:24) Gençle tirilecek Sahalara Ait Zaman-Mekan Düzenlemesi Tablosu .................. 136(Ek:25) Kombine Grup Metodu le Gençle tirilecek Kar k Me cereler çin Kesim Plan ....................................................................................................................... 138(Ek:26) Ormanlar n Rehabilitasyonu Uygulama Projesi ve Ke if Özeti .......................... 140

8

O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

9

S İ L V İ K Ü L T Ü R E L U Y G U L A M A L A R I N T E K N İ K E S A S L A R I

G R

Silvikültür; planl olarak yeni ormanlar n kurulmas , bu ormanlarla birlikte tabii olarak yeti mi ormanlar n bak m , gençle tirilmesi ve bu ormanlar n kendisinden beklenen fonksiyonlar yerine getirmesi ve sürdürülebilir bir ekilde devam ettirmesi ile u ra an bir bilim dal d r.

Silvikültürün esas gayesi, ormanlarda en az masrafla mevcut ekolojik artlar n mümkün k ld ekonomik, ekolojik ve sosyokültürel fonksiyonlar n en yüksek kalite ve kantitede, toplumun ihtiyaçlar n kar layacak ekilde üretilmesini sa lamak ve bu fonksiyonlar en iyi ekilde yerine getirebilecek nitelikte d etkilere dayan kl ormanlar tesis etmektir.

K saca ifade etmek gerekirse silvikültür;

-Biyotik ve abiyotik tehlikelere kar sa l kl ve stabil ormanlar n kurulmas n ,

-En yüksek miktar ve kalitede sürekli olarak orman ürünleri üretiminin sa lanmas n ,

-Orman n çe itli ekolojik, ekonomik ve sosyokültürel fonksiyonlar n n sürekli ve en iyi ekilde yerine getirilmesini kendisine gaye edinmi tir.

Silvikültürel uygulamalara yol gösteren ilkeler, ormanlardaki a aç türleri, idare süreleri, i letme s n flar , aktüel ve optimal kurulu özellikleri, i letme gayeleri ve koruma hedefleri ile ormanlardan beklenen fonksiyonlara göre belirlenmektedir. Ancak bu husus ülkemizin sahip oldu u çok farkl iklim bölgeleri, ormanlar m z n yap s , farkl jeolojik olu umlar ve topo rafik özellikler nedeniyle çok büyük farkl l klar gösterebilmekte ve önem ta maktad r.

Bu nedenle mevcut ormanlar m z olu turan a aç türlerinin biyolojik ve silvikültürel özellikleri ile, yeti me ortam artlar dikkate al narak “Kesime Olgunluk Ça ” na gelmi ormanlar m z gençle tirmek, gençle tirilen alanlar optimal kurulu a kavu turmak, biyotik ve abiyotik zararl lara kar daha dayan kl bir yap kazand rmak amac ile geli me ça lar na uygun silvikültürel bak mlar n yapmak, bozuk orman alanlar n rehabilite etmenin yan s ra, geçmi te baltal k olarak i letilen sahalar n tohumdan meydana gelmi koru ormanlar na dönü türülmesini sa lamak gayesi ile yap lacak teknik ve idari esaslar n ana hatlar yla belirlenmesi gerekmektedir.

Yine son y llarda bütün dünyada artan ormans zla ma, çevre sorunlar ve küresel s nmadan kaynaklanan iklim de i ikliklerinin yan s ra ormanlar n karbon tutmadaki rolleri ile ekolojik ve sosyokültürel fonksiyonlar n öneminin artmas sonucunda “Do aya Yak n Ormanc l k” anlay ve uygulamalar da ön plana ç km t r.

Ormanlar m z ve ormanc l m z meydana gelen bu de i im ve geli melerden etkilenmekte, bu konudaki silvikültürel esas ve ilkelerde zaman zaman güncelleme ve yeniden düzenleme ihtiyac ortaya ç kmaktad r.

Ormanlar m zda yukar da belirtilen silvikültürel esas ve gayelerin gerçekle tirilmesi için de i ik ormanc l k teknikleri uygulan r. Bu teknikler, uyguland saha ve metotlar bak m ndan iki ana grupta toplan r. Bunlar “gençle tirme” ve “orman bak m ” teknikleridir.

10


1. GENÇLE T RME 1.1. Gençle tirme Çal malar nda Genel Esaslar 1.1.1. Ayn Ya l Koru Ormanlar nda Gençle tirme Orman n son has las n olu turan ve kesimlik ça a ula m a aç, a aç topluluklar ve maktal koru orman nda me cerelerin devaml l n n sa lanmas için kesilerek yerlerine yeni ve genç generasyonun getirilmesine “gençle tirme” denir. Gençle tirmenin amac , ormandan sürdürülebilir bir ekilde faydalanmay emniyet alt na almakt r. Gençle tirmede tabii (do al) ve suni (yapay) olmak üzere iki ana metot kullan lmaktad r.

1.1.1.1. Tabii Gençle tirme

1.1.1.1.1. Tabii Gençle tirme Esaslar

Tohumun tabii kaynaklardan, tabii yollarla sahaya gelerek de i ik etkenler sonucu çimlenmesi ile elde edilen gençli e “tabii gençlik”, bunu gerçekle tirmek için yap lan çal malara da “Tabii Gençle tirme” denir.

Ya s n flar ve devaml orman anlay na göre düzenlenmi amenajman planlar nda, gençle tirmeye al nan verimli koru ormanlar n n plan süresi içerisinde gençle tirilmesi esas olup bu gaye ile genellikle tabii gençle tirme metotlar n n uygulanmas planlarda önerilmi tir.

Gençle tirme çal malar na (tohumlama kesimi, toprak haz rl vs.) ba lamadan önce arazide gerekli etüt ve incelemeler yap larak me cerelerde, tabii yolla gençlik getirme imkân bulunup bulunmad öncelikle belirlenmelidir.

Tabii gençle tirme çal malar nda ba ar l olmak için a a daki hususlar dikkate al nacakt r:

- Gençle tirilecek me cerenin topo rafik yap s ve toprak özellikleri incelenmelidir. Çok dik, kayal k ve erozyona maruz olan, yeterli mutlak ve fizyolojik derinli i bulunmayan, ana kayan n yatay olarak tabakaland alanlar kesinlikle gençle tirmeye konu edilmemelidir.

- Sosyal bask olu turabilecek yayla, köy ve benzeri yerle im alanlar n n biti i indeki ormanlar n gençle tirme alan olarak seçiminde dikkatli olunmal d r.

- Gençle tirilecek me cerede yeterli say ve da l ta iyi nitelikli tohum a ac bulunmal d r.

- dare süresini doldurmu kesime olgunluk ça na gelmi ya l me cereler tabii gençle tirmeye konu edilmelidir. Bu özellikleri ta mayan me cereler ise bak ma konu edilmelidir.

- Yanan ve yenilenmesi zorunlu hâle gelen ormanlarda, tabii gençle tirme artlar n n bulunup bulunmad öncelikle incelenecektir.

Yanan k z lçam me ceresi ise kozalaklar n içindeki olgun tohumlar n yang ndan genelde etkilenmedi i bilindi inden, tabii gençle tirmeyi gerçekle tirmek için o yörede önceden yap lan gözlemlerle tespit edilmi bulunan çimlenmelerin görüldü ü tarihten 2-3 hafta önce bütün i lemler bitirilmi olarak (yanan me cerenin durumuna göre gerekli tohum takviyesi yap lmas da dâhil olmak üzere) sahadan ç k lacak ve saha en etkin bir ekilde korumaya al nacakt r.

11


1.1.1.1.2. Tabii Gençle tirme Metotlar

Bilindi i üzere ülkemizde tabii gençle tirmede;

1-Büyük saha siper veya zon siper 2-Grup siper 3-Etek eridi ve erit siper 4-Etek eridi ve erit t ra lama 5-Büyük saha t ra lama (k z lçam vb.) metotlar kullan lmaktad r.

Tabii gençle tirmede gaye saf me cere elde etmek ise kullan lacak gençle tirme metodu genellikle büyük saha siper, erit veya etek eridi t ra lama i letmeleridir. E er do aya uygun olarak kar k me cereler (çam+göknar, kay n+çam+göknar, ladin+göknar vb.) kurulmak isteniyorsa yöresel artlara uygun grup i letmeleri yolu ile gençle tirme yapmak gerekir. Grup i letmeleri, t ra lama ve büyük alan i letmelerine nazaran daha itinal ve yo un bir çal may gerektirir. Bu metodun uygulanaca alanlarda, tabii gençle tirmeye yard mc olmak amac yla gerekti inde suni gençle tirme i lemlerine de ba vurarak kombine çal ma yap labilir.

Devaml orman anlay na uygun olarak i letilecek me cerelerdeki küçük alanlar hâlinde yer alan ya l me cere gruplar nda, t ra lama veya grup siper vaziyeti uygulanacakt r.

Gençle tirme çal mas yap lacak me cerelerde, gaye kurulu u elde etmek için silvikültürel yönden uygun görülen yukar daki tabii gençle tirme metotlar ndan biri veya birkaç uygulanmal d r.

Unutulmamal d r ki tabii gençle tirmede ba ar , gençle tirilecek me cereyi olu turan a aç türlerinin biyolojik özellikleri ve istekleri ile yörenin ekolojik durumunun çok iyi bilinmesine ve bunlara uygun gençle tirme yönteminin uygulanmas na, tohumlama kesimleri ile arazi haz rl n n zaman nda yap lmas na ba l d r.

Di er taraftan kar k ormanlar m zdaki a aç türlerinin farkl biyolojik özellikleri ile silvikültürel isteklerinden dolay , itinal çal may gerektirdi inden, bu me cerelerdeki tabii gençle tirme çal malar mümkün oldu u ölçüde küçük alanlarda yap lmal d r.

Maktal planlanan üretim fonksiyonlu ormanlarda yürütülecek gençle tirme çal malar nda t ra lama metoduna karar verilirse a aç türlerinin biyolojik özellikleri ve saha bütünlü ü de dikkate al narak uygulama alan , 25 hektardan büyük olmamal d r. Biyolojileri gere i tabii gençle tirmelerinde genellikle t ra lama yöntemi kullan lan k z lçam vb. türlerde %60 e ime kadar olan alanlarda en fazla 25 hektarl k alanda t ra lama kesimi yap lmal d r. Birbirini takip eden y llarda gençle tirme çal mas yap lan alanlar biti ik olmamal ve kesim alanlar aras nda yeterli mesafeler b rak larak t ra lama alanlar n n blok olu turmas engellenmelidir. Kesim alanlar aras ndaki mesafe, yamaç e imi, toprak özellikleri ve me cere kapal l dikkate al narak belirlenmelidir. E imin %60’ n üzerinde oldu u alanlarda ise saha ile ilgili amenajman planlar nda belirlenmi olan fonksiyonlar n silvikültürel esaslar na göre müdahalelerde bulunulacakt r.

Devaml orman anlay ile i letilen ormanlarda gençle tirmeler yine a aç türlerinin biyolojik özelliklerine göre en fazla büyük grup, küçük me cereler boyutlar nda olmal d r.

1.1.1.1.2.1. Haz rlama ve Tohumlama Kesimleri

Gençle tirilecek me cerelerin kapal l klar ndan dolay yeterli miktarda tohum tutmamalar hâlinde, haz rlama kesimlerine ihtiyaç duyulur. Bu tip gençle tirme alanlar genellikle

12


geçmi te silvikültürel bak mlar n yeterince yap lmad alanlard r. Haz rlama kesimlerinde gaye, me cere kapal l n gev eterek a açlar n bol a kavu malar n ve bu suretle tepe taçlar n geli tirip tohum tutma kapasitesini art rmak, ham humus tabakas n n ayr mas n h zland rmak ve me cere topra n tava getirmektir.

A açlar n tohum verimini artt rmak aç s ndan bu kesimlerin olumlu sonuçlar çam türleri için 3 y l sonra görülebilir. Bu nedenle haz rlama kesimi yap lm çam gençle tirme alanlar nda en erken 3-4 y l sonra tohumlama kesimleri uygulanmal d r. Ülkemizdeki k z lçam orman alanlar n n tamam na yak n haz rlama kesimlerine ihtiyaç göstermeyecek yap dad r. Ayr ca di er ana a aç türlerimizden karaçam, sar çam, kay n, ladin ve sedir ormanlar m z geçmi te yap lan müdahaleler nedeni ile genellikle haz rlama kesimlerine ihtiyaç göstermezler.

Tabii gençle tirme çal malar n n ba ar s n etkileyen en önemli faktör, topra a dü ecek yeterli ve sa l kl tohum miktar d r. Bu nedenle tabii gençle tirme çal malar n n mutlaka bol tohum y llar nda yap lmas esast r. Tabii yolla gençle tirilmesine karar verilen orman alanlar nda, gençle tirme çal malar na ba lanmadan önce ilgili me cerenin bol tohum y l içinde olup olmad öncelikle ve sa l kl ekilde belirlenmelidir.

Bol tohum y l , tohumun döküldü ü y l olarak de il tohumun olgunla t y l olarak anla lmal d r. Ancak ladin, göknar, kay n, baz me e ve geni yaprakl türlerde tohum ayn y l olgunla p döküldü ünden bol tohum tespiti y l içerisinde yap lmaktad r. Karaçam ve sar çam gibi tohumu bir y ldan daha uzun sürede olgunla an türlerde bol tohum y l tespiti ise bir y l önceden yap lmal d r.

K z lçam ormanlar nda da bol tohum y l tespiti yap lmas esast r. Özellikle kuzey enlem derecelerinde (Kuzey Ege, Marmara ve Karadeniz Bölgelerinde), yüksek zonlarda (Orta/ Güney Ege ve Akdeniz Bölgesi’nde 800 metreden yukar s ) ve karasall n a r bast yeti me ortamlar nda yeterli tohumun ancak bol tohum y l nda bulunaca göz önünde bulundurulmal d r.

Tohumu ayn y l içinde olu an ve olgunla an kay n, ladin, göknar ve baz me e türlerimizde de bol tohum tespiti yap ld ktan sonra gençle tirme çal malar na ba lanmal d r. Bilindi i üzere bol tohum y l tespitleri gözlemlere dayal olarak yap lan bu türlerimizde, di er türlerde oldu u gibi çal ma yap lmadan önce bol tohum y l olup olmad bir tutanakla tespit edilecektir.

Daha sonraki bol tohum y llar n n takibi için her y l bol tohum y l tespit tutanaklar (Ek:1a, 1b, 1c) düzenlenecektir. Düzenlenen tutanaklar uygulamaya ba lamadan önce bölge müdürlü üne bilgi için gönderilecektir.

Tabii gençle tirmede, ana me ceredeki a açlardan dökülen veya uçarak yak n çevreden gelen tohumlar n topra a (çimlenme yata na) ula arak çimlenebilmesi ve köklenerek gençlik olu turabilmesi için, diri ve ölü örtü engeli olmamas gerekir. Çimlenme gerçekle mi olsa bile, fidecikler köklerini müsait bir ortama eri tiremezse su ve besin maddesi noksanl yüzünden yok olurlar. Bu nedenle ba ar l bir gençle tirme için çimlenme ve kök geli imini engelleyecek diri örtünün öncelikle gençle tirme alanlar ndan uzakla t r lmas gerekir.

Yo un diri örtü (orman gülü, bö ürtlen vb.) bulunan, kay n ve ladin gençle tirme sahalar nda bol tohum y l na ba l olarak tohumlama kesimi, diri örtü temizli i ve toprak i leme gibi faaliyetler a ustos-ekim aylar aras nda k s tl bir süreye s k t için, tohum

13


dökümünden önce ço u zaman sahadan ç k lamamakta veya geç kal nmakta, bunun neticesinde de ba ar s zl a neden olunmaktad r.

Karadeniz Bölgesi ormanlar n n en yayg n diri örtüsü olan orman gülünün topra n asiditesine yapt olumsuz etkiyi ve gençle tirme çal malar ndaki zaman darl n n olumsuz etkilerini en aza indirgemek için gençle tirme sahalar ndaki orman güllerinin tohumlama kesiminden 1-3 y l önceden temizlenmesine (köklenmesine) ihtiyaç duyulmaktad r. Bu nedenle öncelikle iyi bonitetli sahalardaki orman gülü temizli i için detay silvikültür plan nda zaman-mekân düzenlemesi yap lacakt r. Bu çal malar n ödene i Döner Sermaye Bütçe Formülündeki ilgili hesap kaleminden kar lanacak olup bu tür alanlar Döner Sermaye Bütçe haz rl s ras nda dikkate al nacakt r.

Tohumlama kesimi bol tohum y l nda yap lan tek kesimden ibaret olup tohum dökümünden önce (k z lçam hariç) yap lmal d r. Tohum a açlar n n elit fertlerden ve homojen da l ta olmas na özen gösterilmelidir. Ara tohum y llar nda tohum miktar ve kalitesindeki olumsuzluklar (çimlenme yüzdesi dü üklü ü gibi) nedeniyle uygulama yap lmayacakt r.

Tohumlama kesimi ile me cere kapal l a aç türünün biyolojik isteklerine uygun olarak yeteri kadar gev etilmelidir. Bonitet ve bak pozisyonlar na göre de a a da belirtilen kapal l k oranlar de i ebilir. yi bonitetli sahalarda kapal l k biraz daha gev etilmeli ancak bu durumda diri örtü istilas mutlaka göz önünde bulundurulmal d r. Fena bonitetli sahalarda ise kapal l k fazla k r lmamal , iyi bonitetli sahalara göre daha s k b rak lmal d r.

A aç türlerinin biyolojik isteklerine uygun olarak siper metotlar n n uygulanmas esnas nda, tohumlama kesimi ile olu turulacak kapal l k oranlar yöresel özelliklere göre farkl l klar gösterse de genelde;

- K z lçam (0,20 – 0,30) - Karaçam (0,50 – 0,60) - Sedir (0,50 – 0,60) - Sar çam (0,60 – 0,70) - Ladin (0,60 – 0,70) - Kay n (0,60 – 0,70) - Me e (0,60 – 0,70) olmal d r.

En büyük yay l n ülkemizde yapan k z lçam n tabii gençle tirmesinde siper veya t ra lama yöntemlerinden hangisi uygulan rsa uygulans n, gençle tirme kesimlerine bol tohum y l nda ve me cerede tüm a açlardaki tohumun azamisi topra a döküldükten sonra ba lanmal d r. K z lçam n tabii gençle tirilmesinde faydalan labilir tohum kaynaklar n n en önemlisi, gençle tirme çal mas n n yap laca y l olgunla m ve a rl kl olarak may s ay sonundan itibaren tohumlar n dökmeye ba lam olan kozalaklard r. Bir di er tohum kayna ise gerekli görülen yerlerde, takviye amac yla sahaya at lan tohumlard r. Tohum takviyesi, tohum hasat ve transfer s n rlar içerisinde kalan iyi nitelikli me cerelerden toplanan tohumlarla, do aya uygun zamanda ve ekilde, kesimlere ba lamadan önce serpme suretiyle yap lmal d r.

K z lçam me cerelerinde tohumlar n büyük ço unlu u haziran–kas m aylar aras nda dökülmekte olup bu tohumlar n toplam miktar di er çam türlerimize (Çk–Çs) nazaran çok az miktardad r. Bu bak mdan k z lçam me cerelerinde tohumun azamisinin topra a dökülmesinden sonra gençle tirme kesimlerine girilmeli ve çimlenme ba lamadan 2–3 hafta önce bütün i lemler bitirilmi olarak sahadan ç k lmal d r.

14


Yap lan ara t rma ve gözlem sonuçlar na göre, k z lçam tohumunun çimlenmesi için gerekli s cakl k (15-35 ºC) ve yeterli rutubetin (%70) ayn anda bulunmas artt r. Bu artlar n olu tu u aylar, k z lçam n genel yay l n yapt Akdeniz ve Ege’de ubat– mart – nisan - may s aylar d r. Ancak alçak zonlar n (Akdeniz/Orta ve Güney Ege Bölgelerinde 0-400m rak m) baz özel kesimlerinde kas m ay ndan itibaren bu artlar olu makta ve meydana gelen çimlenmelerden ya ama ans yüksek gençlikler elde edilebilmektedir. Alçak rak mlardaki bu tür yerlerde yap lacak gençle tirme çal malar nda çok dikkatli olunmal d r.

E imin %70’ten fazla oldu u yerlerle, bol tohum y l aral klar n n normalden uzun ve bol tohum y l nda tohum verimi dü ük ortamlarda ve turistik yerle im alanlar na biti ik yerlerde estetik gaye ile küçük alan siper i letmesi uygulanmal d r. Sonbahar çimlenmelerinin al nabilece i alçak zondaki baz k z lçam alanlar nda da t ra lama yöntemi yerine siper yöntemi uygulanarak tabii gençle tirme çal malar yap labilecektir.

K z lçam gençli inin gelip yerle ebilmesi için en az %65-70 k yo unlu una ihtiyaç oldu u bilindi inden siper i letmesi uygulayaca m z sahalarda tohumlama kesimi sonras kapal l k 0,2-0,3’e dü ürülür. Gençli in gelmesini müteakip k z lçam n sipere tahammülsüzlü ü nedeniyle 1-2 ya nda iken bo altman n yap lmas gerekmektedir.

Gençle tirme uygulamalar na tabi tutulacak me cerelerde, yer yer gruplar halinde sahaya gelmi gençliklere rastlanabilir. Bu gibi hâllerde, öncü gençli in kabul edilip edilmeyece ine karar verilmesi önemlidir.

Öncü gençlikler, hiçbir emek sarf edilmeden ve masraf yap lmadan tabii yolla kazan lm gençliklerdir. Bu tür gençliklerin kabul edilip edilmemesinde gençli in ya , s kl (hektardaki adedi), üst tabakan n kapal l (me cere siperi) ve me cere boniteti en önemli etkenlerdir.

Yine bu tür gençliklerin kabul edilebilmesi için;

-Me cere kurulu amac na uygun a aç türlerinden olmalar ,

-Sa l kl , büyüme enerjilerini yitirmemi (Son 2–3 y ll k sürgün boylar nda gerileme olmamas , tepe sürgününün yan sürgünlerden k sa olmamas , aç kta geli mi ayn ya taki ferde nazaran belirgin boy fark n n olmamas büyüme enerjisinin göstergesidir.), iyi nitelikli, yeterli say da ve kapal l kta bulunmalar gerekir.

Yaln z biyolojik özellik ve isteklerinin farkl l nedeniyle yukar da konu edilen hususlar k z lçam için uygulanmamal d r.

Gençle tirme Alan n n Haz rlanmas :

Gençle tirme alanlar nda ihtiyaç var ise toprak haz rl çal malar tohum dökümünden önce bitirilecektir. Bu duruma göre tohumlama kesimlerinin ve bu kesimler sonucu elde edilecek ürünlerin gençle tirme alan d na ta nmas i lemlerinin tohum dökümünden önce ve ihtiyaç duyulan yerlerde örtü temizli i ile toprak haz rl n n yap lmas na zaman kalacak ekilde bitirilmi olmas , bunun içinde yöresel artlara göre farkl l k gösteren tohum döküm zamanlar n n bilinmesi gerekir.

Ülkemizde ara t rma ve gözlemlere göre a aç türleri itibar yla kozalak ve meyvenin olgunla ma zaman ve süresi ile bol (zengin) tohum y llar n n tekerrürü ve 100 kg kozalaktan elde edilen tohum miktar a a daki çizelgede gösterilmi tir: (Tablo 1)

15


Tablo 1: A aç Türlerinde Kozalak ve Meyvenin Olgunla ma Zaman ve Süresi ile Zengin Tohum Y llar n n Tekerrürü ve 100 kg. Kozalaktan Elde Edilen Tohum Miktar (Kaynak: Orman A açlar ve Tohumlar Islah Ara t rma Enstitüsü Müdürlü ü)

Bilimsel Ad Türkçe ad

Pinus brutia Ten. K z lçam Kas m-Aral k 22 ay ubat-May s 1-2 4.5

Pinus nigra Arnold Karaçam Ekim-Aral k 18 ay Kas m-Mart 2-3 2.5

Pinus silverstris L. Sar çam Ekim-Aral k 18 ay Kas m-Mart 2-3 y l 1.5

Abies spp. Göknar(Uluda - Do u Ka.) Ekim-Kas m 6 ay Ekim-Kas m 2-3 11-13

Picea orientalis L. Ladin Ekim-Kas m 6 ay Ekim-Kas m 2-4 1.5

Cedrus libani A.rich Toros Sediri Eylül-Ekim 26 ay Ekim-Kas m 2-3 8-10

Pinus pinea L. F st kçam Kas m-Ocak 31 ay Kas m-Nisan 3-4 20

Cupressus sempervirens L. Adi servi Ekim 18 ay Ekim-Kas m 1 _

Pinus halepensis Mill. Halepçam Ekim-Kas m 30 ay Ekim-Aral k 1 2.5

Pinus pinaster Ait. Sahilçam Kas m-Nisan 19 ay Kas m-Nisan 1-2 5

Pseudotsugo menziesii (Mirb.) Adi Duglas A ustos-Eylül 6 ay Eylül 5-7 2

Larix decidua L. Melez Ekim 1.5 y l Kas m-May s 3-4 6

Thuja orientalis L. Do u Maz s A ustos-Ekim 5 ay A ustos-Ekim 2-3 2

Fagus orientalis Lipsky Do u Kay n Ekim 7 ay Ekim-Kas m 4-6

Quercus spp. Me e türleri(Ak me elerde) Eylül-Kas m 7 ay Ekim-Kas m 2-4

Carpinus betulus L. Adi Gürgen Eylül-Ekim 6 ay Eylül-Ekim 1

Alnus spp. K z la aç türleri Ekim-Kas m 8 ay Ekim- ubat 1

Castanea sativa Mill. Kestane Ekim 6 ay Ekim-Kas m 1-2

Fraxinus spp. Di budak türleri A ustos-Eylül 6 ay Ekim 2-3

Tilia spp. Ihlamur türleri Temmuz-Ekim 5 ay A ustos-Ekim

Acer spp. Akçaa aç türleri Eylül 6 ay Eylül-Ekim 2-3

Ulmus spp. Karaa aç türleri May s-Haziran 3 ay May s- Haziran 2

Betula spp. Hu türleri Temmuz-Eylül 6 ay A ustos-Eylül 1-2

Robinia Pseudoacacia L. Yalanc Akasya Eylül-Ekim 6 ay Ekim- ubat 1-2

Juglans regia L. Ceviz Eylül-Ekim 6 ay Eylül-Ekim 2

Platanus orientalis L. Do u Ç nar Ekim-Kas m 7 ay Ekim-Kas m 1

100 Kg Kozalaktan Elde edilen

Tohum (Kg)

A aç TürüKozalak (Anatom.olg.) veya Meyve

Olgunla ma Zaman (Ay)

Kozalak (Anatom. olg.) veya Meyve

Olgunla ma Süresi

Tohum Toplama Zaman (Ay)

Zengin Tohum Y llar

Tekerrürü (Y l)

16


Gençle tirme alan , her türlü ürün ve art klardan temizlendikten sonra topra n hangi araç ve tekniklerle i lenerek haz rlanaca , a aç türlerinin biyolojik isteklerine, arazinin topo rafik ve topra n fiziki yap s na, diri örtünün cinsine ve yo unlu una göre iyice etüt edilerek önceden tespit edilmelidir.

Topra n haz rlanmas nda gaye, humus ve azotça zengin ölü örtünün mineral toprakla kar m ile dökülen tohumlar n toprakla temas n sa lamak ve toprak nemini yaz kurakl na kar korumakt r. Bu ortam olu turmak için yap lacak en uygun arazi haz rl ekilleri türler itibar yla;

Karaçam, Sar çam, Ladin: Tabii gençle tirilmesi uygun görülen bu türlere ait me cerelerdeki e imli (%30 e imin üstünde) sahalarda toprak üzerindeki diri ve ölü örtü 2 m geni likte tesviye e rilerine paralel eritler hâlinde temizlenmeli ve bu materyal alttaki 1m’lik i lenmeyecek eritlere toplanmal d r. %30 e imin alt ndaki alanlarda temizlenen erit geni li i artt r labilir. Temizlenen eritlerde ç kan art klar; temizlenmeyen eritler,

kayalar, kütükler ve gençlik beklenmeyen alanlara y lmal d r.

Kurak ve yar kurak m nt kalarda ise de erlendirilemeyen ince materyalin tamam 1m’lik eritlere toplanmaya çal lmamal , tek kat hâlinde kabaca alana serilmelidir. Kabuklar da

ayn i leme tabi tutularak gençlik beklenen alanlar tamamen örtmesine meydan verilmemelidir.

Yukar da tarif edilen diri örtü ve ölü örtü temizli inden sonra yap lacak toprak haz rl i lemlerinde, mineral topra n tamamen yüzeye ç kmamas na dikkat edilmeli, ayr makta olan humus tabakas ile mineral topra n kar t r lmas suretiyle tohumlar n çimlenmesine en elveri li ortam olan k r nt l bünye olu turulmal d r. Bunun sa lanmas için, yeti me ortam n n özelliklerine (bak , toprak vb.) uygun aletlerle toprak i leme yap lmal d r. lgili alanlarda çay rla m ve kompaktla m yerlerin bulunmas hâlinde ise tam alanda veya eritler hâlinde (1mx1m veya 1mx2m gibi) toprak en az 10-15 cm derinli e kadar

i lenmelidir.

Uygun ekipmanlarla çal ma imkân olan sahalarda makineli diri örtü temizli i ve toprak i leme daha ekonomik olaca ndan tercih edilmelidir. Ancak makineli yap lan tabii gençle tirme çal malar nda topra n fiziki yap s nda olumsuzluklara meydan vermemek için a r makineler tercih edilmemelidir.

Ülkemizde topraktaki rutubet ekonomisinin uygun olmad , denizden uzak da silsilelerinin arka kesimlerinde ve ç Anadolu Bölgesi gibi hassas ekosistemlerde özellikle yüksek rak mlarda bilhassa karaçam ve sar çam tabii gençle tirmelerinde ba ar n n dü ük olmas , bu yeti me ortamlar nda daha k sa sürede yaz kurakl na girilmesi, toprak derinli i ve su tutma kapasitesinin yetersiz olu undan kaynaklanmaktad r. Yaz n su aç bulunan yar kurak ve kurak yeti me ortam artlar nda rutubet ve s n n birlikte ve yeterince oldu u dönemler ço u kez s n rl bir döneme rastlad veya baz ekstrem y llarda da hiç olmad için çimlenmeler yok denecek kadar az olabilmektedir. Bu bak mdan teknik aç dan s faktörünü etkileyemeyece imiz fakat topraktaki rutubeti olumlu yönde etkileyece imiz dikkate al narak topra n su tutma kapasitesini artt rma aç s ndan en az ndan 5-10cm’lik bir k r nt bünye sa layacak ekilde toprak haz rl yap lmas ba ar oran n önemli ölçüde artt r r. Bu tip alanlarda makineli toprak i lemesi yap ld nda, ihtiyaç halinde toprak özelliklerine uygun ekipmanlarla (diskaro vb.) topra n k r nt l bünyeye kavu turulmas sa lanmal d r.

17


Yukar da konu edilen tüm i lemler karaçam ve sar çam alanlar nda yöresel artlara göre en geç kas m ay sonuna, ladin sahalar nda ise ekim ay sonuna kadar tamamlanarak mutlaka bölmeden ç k lacakt r.

Kay n, Me e: Kay n ve me e tabii gençle tirme sahalar n n diri örtü olan bölümlerinde eritler halinde diri örtü köklenip de erlendirilemeyen art klar, temizlenmeyen dar eritlere

y lmal d r. Ancak temizlenmeyen eritlerin geni tutulmamas na özen gösterilmelidir. Zira sahada olu turulacak bu tür büyük y nlar fare yuvas ve üremesine neden olmaktad r. Özellikle kay n alanlar ndaki yo un diri örtünün (orman gülü vb.) köklenerek sökülmesi halinde dolayl olarak toprak i lemesi de gerçekle tirilece inden iki yönlü fayda sa lanacakt r.

Yüzeyde ayr makta olan humus tabakas ile hemen alt ndaki mineral toprak, geni a zl çapa ile üsteki yaprak ve topra s y rmadan tohumlar n saklanmas n ve çimlenmesini sa layacak k r nt l bünyeye kavu turulur. Bu ekilde haz rlanm me cerelerde tohumlar n dökülmesinden sonra ku ve fare zararlar n n minimuma indirilmesi için tohumlar n üzeri mutlaka 1-2cm toprakla örtülmelidir. Bu a amada çimlenme yata üzerinde bulunan çürümü gövde ve ince dal y nlar n n tümüyle sahadan uzakla t r lmas yönüne gidilmemelidir. Özellikle e imli yerlerde dü en tohumlar n toprakta tutunmalar n sa lamak, ku ve fare zararlar n azaltmak, ilk y llarda olu abilecek yo un otlanmay asgariye indirmek için bu tür çal ma büyük önem kazanmaktad r. Bu ekildeki çal ma ile parasal maliyet te azalt lm olacakt r.

Bu çal malar esnas nda yöresel artlara uygun olarak ekolojik ve ekonomik kriterler de mutlaka göz önünde bulundurulmal d r. Biyolojik çe itlili in korunmas yine yüksek e im gruplar nda ve fazla ya alan yörelerde, toprak muhafazas yönünden diri örtü temizli i eritler hâlinde yap lmal d r. Uygun ekipmanlarla çal ma imkân olan sahalarda makineli

toprak i leme daha ekonomik olaca ndan tercih edilmelidir.

Toprak haz rl çal malar ekim ay ortalar na, tohumun üzerinin toprakla örtülme i lemleri ise tohum dökümünden sonra en geç kas m ay ortalar na kadar tamamlanarak sahadan ç k lmal d r. Bu takvim yöresel farkl l k ve hava artlar na göre de i ebilir.

Tabii gençle tirme çal malar n n bitirilmesini müteakip ihtiyaç halinde sahalar koruma alt na al nacakt r.

K z lçam: K z lçamda çimlenme yata genellikle ölü örtü tabakas ndan olu maktad r. 3-4cm’ye kadar olan ölü örtü kal nl tohumlar n topra a ula mas n ve çimlenmesini engellememekte, buna kar l k evaporasyonu azaltan ve fidanlar n toprak suyuna ortak olacak diri örtünün olu mas n geciktiren bir ortam olu turmaktad r.

Ara t rmalar ile ülkemizdeki k z lçam ormanlar n n tamam na yak n k sm nda ölü örtü kal nl n n 3-4cm civar nda oldu u belirlenmi oldu undan bu ölü örtünün daha da inceltilmesi gibi bir gayretin içine girilmemelidir.

Sahadan de erlendirilebilir emval ç kar ld ktan sonra son birkaç y l n sürgünlerinden olu an ince dallar üst üste gelmeyecek ekilde tüm sahaya serilmelidir. Homojen ince bir tabaka hâlinde saha üzerine serilen bu dallar buharla may azaltarak (malçlama etkisi) topra n su tutma kapasitesini artt rd gibi k z lçam gençle tirilmesinde sorun olan otlanmay da engellemektedir. Bu nedenle dal serme k z lçam tabii gençle tirme çal malar nda vazgeçilmez bir i lem olarak kabul edilmelidir. Ancak nem ekonomisinin iyi oldu u, otlanma tehlikesinin olmad üst zonlarda dal serme i lemine gerek görülmeyebilir.

18


K z lçamda yukar da belirtilen i lemler, o yörede çimlenmelerin görüldü ü tarihten 2-3 hafta önce bitirilmeli, saha korunmaya al nmal ve çimlenmeler tamamlan ncaya kadar sahaya girilmemelidir.

Sedir: Ülkemizde yay l n n büyük k sm n Toroslar üzerinde yapan, odununun teknolojik özellikleri (dayan kl l , rengi, kokusu vb.) nedeniyle çok eski ça lardan beri tan nan ve bu yüzden büyük tahribata u rayan sedir ormanlar m z n hemen hemen yar s bozuk yap dad r.

Oldukça geni potansiyel alanlarda yeniden sedir ormanlar yeti tirmek ve bozuk alanlar n iyile tirilmesi için en önemli unsur olan ve ba ka bir yerden temini mümkün olmayan yeterli tohuma ihtiyaç vard r. Bu tohumun kayna ise çok az kalan ve tohum verme yetene ine ancak ula m mevcut sedir ormanlar m zd r. Büyük ço unlu u genç olan bu ormanlar m z da gençle tirmeye ald m z takdirde k sa süre sonra yeterli tohum kayna m z da kalmayacakt r. Zira sedirin en bol ve çimlenme yüzdesi en yüksek tohumunu ancak 100 ya ndan sonra verdi i ara t rmalarla ortaya konmu tur.

Ayr ca ekonomik de erinin yüksek olmas nedeniyle kal n çapl ve kaliteli ürün üretimi de mümkün olacakt r.

Bu sebeplerden dolay yeterli tohum kayna na sahip olmak ve odun üretimi neticesinde ekonomik kay plara u ramamak için silvikültürel müdahaleler (aralama) yap lmas artt r.

Amenajman plan , ya s n flar metoduna göre yap lm sa bu metodun “Küçük Maktal Varyant na” göre yap lacak, gençle tirme sahalar plan ünitesi içerisine olabildi ince da t lacakt r.

Gençle tirme sahalar öncelikle 0–0,1 kapal alanlardan, daha sonra 0,1–0,4 kapal alanlardan seçilecek, te kili dü ünülen ya s n flar ndan ilk 3 ya da 4 ya s n f bu tür sahalar üzerinde tesis edilecektir. 0,4’ten fazla kapal saf sedir me cerelerinin, vasf , alan ve ya ne olursa olsun gençle tirmeye konu edilmeyecektir. Ancak çok ya lanm , gerek tabii gerekse abiyotik nedenlerle kurumaya, çürümeye yüz tutmu , çökme tehlikesi olan me cereler gençle tirmeye konu edilebilecektir. Gençle tirme çal malar yap lacak me cerelerde kesilecek her a ac n tohum kayna n azalt c etki yapaca göz ard edilmemelidir.

1.1.1.1.2.2. I k ve Bo altma Kesimleri

Tabii gençle tirme çal malar ile getirilen gençli in, türüne göre belli bir ya a ula t ktan sonra daha fazla a ihtiyaçlar bulundu u bilinmektedir. Büyük saha siper, zon siper, erit t ra lama ve grup siper metotlar ile getirilmi gençlikler, üzerinde veya yanlar ndaki a açlar n siperi alt nda uzun süre hayatiyetlerini devam ettiremezler, dejenere olmaya ba larlar veya zamanla sahadan uzakla rlar.

Geçmi te tabii gençle tirme çal malar nda sert müdahalelerle, ablonsal hâle gelmi olan baz uygulamalar sonucunda olumsuzluklar ya and bilinmektedir. Gençle tirme çal malar nda aceleci davranarak karaçam, sar çam, ladin, sedir, kay n vb. a aç türlerimizin özel gençle tirme sürelerini çok k sa sürelere çekti imiz ve bunun neticesinde gençliklerin biyolojik ba ms zl klar na eri meden erken bo altmalarda biyotik ve abiyotik zararl lar n tahribine u rad klar bilinen bir gerçektir. Bu nedenle üstteki orman varl ne kadar uzun süre devam ettirilirse, me cerelerin tabii yolla gençle tirilmeleri için de o derece uygun ekolojik artlar sunduklar gibi do aya yak n ormanc l k ta sa lanm olacakt r.

Bat Karadeniz Bölgesinde karaçam tabii gençle tirme artlar üzerine yap lan ara t rma sonucuna göre karaçam gençli inin ilk 2-3 y l içerisindeki geli mesinde nem faktörünün,

19


a göre daha belirgin rol oynad , 4-5 ya ndaki gençliklerin 0,6 kapal l k derecesindeki boy geli imlerinde herhangi bir gerilemenin söz konusu olmad , gençliklerin 5. vejetasyon dönemindeki boy art m n n di er y llara göre daha fazla oldu u tespit edilmi oldu undan, “gençlik ks zl ktan ölüyor” tezi ileri sürülerek gençle tirme alan üzerindeki siperin 1. ya da 2. y l n sonunda tamamen ve bir seferde kald r lmas n n do ru olmad belirtilmi tir. Ancak özellikle karaçam ve sar çam i letme s n f ndaki baz gençle tirme alanlar nda gelen gençli in yeterlili i konusunda tereddütler ya anmas nedeniyle ya l üst tabakan n gerekenden uzun süre muhafaza edildi i gözlemlenmektedir. Bu sürenin uzun tutulmas durumunda getirilen gençlikler dejenere olmakta ve ya amlar n sürdürseler bile daha sonraki dönemlerde istenen art m ve geli meyi gösterememektedirler. Bu nedenle siper metotlar ile gençlik getirilen alanlarda sürekli tespitler yap larak k ve bo altma kesimlerinde gecikmeye de meydan verilmemelidir.

A aç türlerimiz, gençliklerinde türlere göre farkl dozlarda k ihtiyac göstermekte iseler de hemen hepsi iyi bonitetli yeti me ortamlar nda daha uzun bir süre k azl na dayanabilmektedir (k z lçam hariç). Yani bonitetin iyile ti i oranda gençlikler yetersiz k entansitesinde bile dü ük bonitetlere göre bir süre daha deformasyona u ramadan geli melerini sürdürebilmektedir.

Günümüzde odun üretimi gayesi ile i letilen ormanlar m zda fiziki üretimde kesinti olmaks z n son has lada en iyi kalite ve en fazla de erde ürün al nmas amaçlanmaktad r. Bu amac gerçekle tirmek için tohumlama kesimi ve k kesimlerinden sonra do rudan bo altma kesimi yapmaks z n üstte bulunan ana generasyondan de er art m yapabilecek kalitede elit gövdeli a açlar b rakmak suretiyle, son has laya kadar b rak lan bu a açlardan istenilen çapa gelenlerin hasatlar n n yap lmas hedeflenmelidir.

Bu teknik çal malar uygulan rken alt tabakadaki gençli in deforme olmamas na ve de er art m na b rak lan a açlar n yörenin ekolojik ve piyasa artlar na göre en fazla de er getirecek çapa ula m olmas na dikkat edilmesi gerekmektedir.

Bu konuda ayr ca;

- A açlar n sa l k durumu - Üretim teknikleri - Me cerelerin ta d di er fonksiyonlar (rekreasyon, hidrolojik, koruma, bilimsel

vs.) büyük önem ta r.

Yukar daki esaslar çerçevesinde takip edilecek yöntemler türler itibariyle;

yi Bonitetli (1. ve 2. Bonitet) Me cerelerde:

Karaçam: Tohumlama kesiminden sonra, yeterli karaçam gençli inin elde edilmesi hâlinde veya yeterli gençli in geldi i bölümlerinde, gençli in 4-5 ya n tamamlamas ndan sonra (karaçamda böylece bu süre içerisinde 2-3 zengin tohum y l n geçirmi olmaktad r)

k kesimine girilmelidir. Bu safhada me cere siperine ortalama 0,20-0,25 kapal l a dü ecek ekilde müdahale edilmeli, sahada kaliteli ve art m gücü yüksek olan a açlar b rak lmal d r.

Bu a açlar n, tabii gençlik 10-12 ya na ula ncaya kadar sahada kalmalar nda bir sak nca bulunmamaktad r. Bundan sonra yine gençli e k vermeyi hedefleyen bo altma kesimlerine (k smi bo altma) girilirken ana generasyonun kapal l 0,10-0,20’lere dü ürülecek ekilde bir müdahale yap larak daha do rusu ikinci k kesimleri anlam nda müdahalelerde bulunularak sahada kalan fertlerin de er art na devam etmeleri

20


sa lanmal d r. Bu fertler gençli in durumuna göre ileriki y llarda zamanla sahadan ç kar lmal d r. Uygun artlarda I. k kesimleri biraz daha geciktirilerek, I. k kesimleri sonras nda de er art na uygun a açlar b rak larak II. k kesimine gerek duyulmayacak müdahalelerinde olabilece i göz önünde bulundurulmal d r.

Sar çam: Karaçamda oldu u gibi sar çamda da üstteki siperin kapal l , buna göre yeni elde edilen gençli in ve varsa öncü gençli in sipere dayanabilme ve k ihtiyac göz önünde tutulmal , üst ve alt tabaka ili kisi kurulmal d r.

Tabii gençle tirmeye konu edilecek me cerelerin mevcut durumda en az tohumlama kesimi a amas ndaki kapal l kta bulunmas hâlinde kabul edilebilir mevcut öncü gençlikler genellikle ortalama 3-5 ya nda olmal d r. Ya s n r en fazla 10’u geçmemelidir. Siper alt nda yeti en sar çam gençli inin 5-6 ya ndan itibaren art k siper ihtiyac nda olmad tespit edilmi tir.

Bu genel bilgiler nda tohumlama kesiminin en erken üçüncü k nda yeterli gençli in elde edilmesi durumunda k ihtiyac nda olan 3 ya n doldurmu gençli in üzeri ortalama 0,40 kapal l a dü ürülüp 2-3 y l ara ile de ikinci k kesimi ile kapal l k 0,20-0,25’lere, bundan 2-3 y l sonra sahadaki ya l generasyonun kapal l 0,10-0,20’lere indirilerek kalan fertlerin de er art na devam etmeleri sa lanmal , bu fertler gençli in durumuna göre ileriki y llarda zamanla sahadan ç kar lmal d r.

Kay n: Kay n ormanlar nda tohumlama kesimiyle, 0,60-0,70 kapal l k kalacak ekilde yap lacak tabii gençle tirme çal malar sonras yeterli oranda gençli in gelmesi halinde ve gençliklerin 35-40 cm boya eri meleri üzerine (bu da iyi bonitetlerde 3-4 ya a tekabül eder) ilk k kesimleri yap larak kapal l k 0,50-0,60‘a indirilir. Bu a amada kesimlerin kar üzerinde yapt r lmas tercih edilmelidir. Yeterli kar ya n n olmamas durumunda devirme ve sürütme zararlar n en aza indirecek önlemler al nmas art yla kar olmas beklenmeksizin 1. k kesimi yap lmal d r.

Gençli in 60-80cm boya eri meleri üzerine (bu da iyi bonitetlerde 7-8 ya a tekabül eder) 2. k kesimleri yap larak kapal l k 0,40-0,50’lere indirilir. Daha sonra gençlik 10-12

ya lar na ula t nda ya l generasyonun kapal l 0,15-0,25’lere indirilerek en kaliteli, sa l kl elit fertlerin sahada kalmalar ve de er art m yapmalar na devam etmeleri sa lanmal d r. Kay nda bu süre çamlara göre daha uzundur. Böylece fiziki üretim aç s ndan uzun süreli bir bo luk da olu turulmam olur.

I k kesimlerinin bir veya iki kere yap lmas kural de ildir. Uygulay c me cerenin geli me dinami i ve a açlar n geli im ve kalite durumu ve piyasa talepleri do rultusunda de erlendirme yapmal d r. Bazen 1. k ve sonra bo altma olaca gibi bazen de yeterli miktarda de er a ac b rak larak bir seferde saha bo alt labilir.

Sedir: Gölgeye dayanabilme özelli inden dolay baz literatürde “yar k a ac ” olarak da nitelendirilen bu a aç türümüz, yeti ti i toprak artlar (karstik ve çok ta l arazilerde yeti ti inden) dikkate al narak gençli inin sahaya çok say da getirilmesi önerilmektedir.

Bu hususlar dikkate al nd nda 0,50-0,60 kapal l k kalacak ekilde tohumlama kesimi sonras elde edilen gençlikten sonra, genellikle 2-3 y lda bir tekrarlayan zengin tohum y l n n ikincisinden de gençliklerin elde edilmesi zorunlu olmaktad r. Bu durumda sahan n durumuna göre ilk gençli in elde edildi i tarihten 6-7 y l sonra k kesimlerine veya do rudan bo altmaya karar verilebilir.

21


Ladin: Ladin ormanlar nda tohumlama kesimleri sonras 0,60-0,70 kapal l k kalacak ekilde yap lacak tabii gençle tirme çal malar sonras , 1-2 bol tohum y l n takiben yeterli

oranda gençlik elde edildi inde (8-10 ya lar nda) olabilecek rüzgâr devrikleri dikkate al narak bir k kesimi yap lmal d r. Gençliklerin en az ndan 50-70cm (12-16 ya lar nda) boya ula malar ile de mekanizasyon kullan larak do rudan bo altma kesimlerine gidilmelidir.

Me e: K z lçamdan sonra ana a aç türlerimiz içinde k ihtiyac en fazla olan me e türlerimizin bu özelli i dikkate al narak özel gençle tirme süresi k sa olmal d r. Me e tabii gençle tirme çal malar 4-6 y l içinde tamamlanmal d r. Gençlik elde edildikten 2-3 y l sonra k kesimi, gençlik 30-40cm boya ula t nda yani biyolojik ba ms zl n kazand ktan sonrada bo altma kesimi yap lmal d r.

Fena Bonitetli Me cerelerde: I. ve II. bonitete sahip gençle tirme alanlar nda kland rma kesimlerinden sonra iyi geli me gösteren fertlerden bir bölümünün sahada

b rak lmas n n amac de er art n n sa lanmas d r. Bu nedenle III. ve daha zay f bonitete sahip alanlarda bu amac n gerçekle mesi çok zor oldu undan, k kesimlerinden sonra sahada de er art yapmas amac ile a aç b rak lmayacak, sadece ihtiyat a ac eklinde (transport dikkate al nmak kayd yla) fert b rak labilecektir.

Fena bonitetli alanlarda gençlikler iyi bonitetli alanlara göre k azl nedeni ile daha çabuk dejenere olduklar ndan, bu gibi alanlarda gençle tirme çal malar yap l rken gençli in durumu çok iyi gözlenerek k kesimlerine daha etkili olarak girilebilece i göz önünde bulundurulacakt r.

Böylesine sab rl ve temkinli bir i letmecilik sayesinde gerek sahaya getirilen gençli in biyotik ve abiyotik zararl lara kar güven alt nda büyümeleri sa lanacak gerekse özel gençle tirme süresinin uzun tutulmas sonucu birkaç bol tohum y l ndan yararlanarak ba ar s zl k oran en aza indirilmi olacakt r.

Ayr ca; yi bonitetli sahalarda son k kesiminden sonra sahada de er art m için baz fertlerin b rak lmas a amas nda esasen gençle tirme çal malar gerçekle tirilmi tir. Yani bu alanlar gençle tirilmi olarak kabul edilerek üzerinde bir bölüm ya l generasyonun ekonomik dü üncelerle b rak ld alanlar olarak de erlendirilecektir. Burada dikkat edilecek husus gençli in devaml gözlenerek ihtiyaç duydu u teknik müdahalelerin yap lmas d r.

I k kesimleri me cerenin iç k sm ndan d a do ru yap lmal d r. Böylece yap lacak son kesimler ile ç kar lacak a açlar n gençlik üzerindeki tahribat en aza indirilecektir ( ekil 1).

ekil 1: I k ve Bo altma Kesimi Safhalar

TOHUMLAMA KESİMİ BOŞALTMA KESİMİI. IŞIK KESİMİ II. IŞIK KESİMİ

22


I k ve bo altma kesimleri s ras nda, iki a aç boyu (40-60m) aral kla 3-4m geni li inde sürütme yollar aç lacakt r. Kesilecek a açlar bu sürütme yollar na do ru devrilecek, elde edilen emval buralardan ta nacakt r.

Bo altma kesimlerinin gecikmesi hâlinde gençli in bask alt nda geli emeyece i ve ileride kilitlenen ya l generasyonun devrilmeleri ve bölmeden ç kar lmalar s ras nda gençli e zarar verecekleri unutulmamal ve mutlaka budanmal d r. Gençli e zarar vermeyecek a açlar n budanmas ndan kaç n lacakt r. Budanacak a açlar n kök numaralar dikili a aç tutana nda gösterilecek, devirme istikametleri ise ok eklinde a aç gövdesi üzerinde i aretlenecektir. Sürütme yollar ise i letme efli ince arazide gösterilecek, rastgele yerlerden sürütme yap lmamas sa lanacakt r.

Budama için yap lacak harcama ilgili hesap fasl ndan (kesme-tomruklama gideri) kar lanacakt r.

Tabii gençle tirmeye ili kin olarak yap lacak k ve bo altma kesimlerinin kararlar , hatalar n en aza indirilmesi aç s ndan bölge müdürlü ünün ilgili teknik elemanlar ile i letme müdürlü ü teknik elamanlar n n birlikte mahallinde yapacaklar tespitler neticesinde düzenlenecek tutanaklarla (Ek:2) belirlenerek uygulamalar daha sa l kl hâle getirilmelidir.

Tabii gençle tirme çal malar için mahalli birim maliyetlere ve/veya yürürlükteki birim fiyat cetvellerine dayal birinci ke if özeti düzenlenecek (Ek:3) ve bölge müdürlü ünce onayland ktan sonra uygulamaya geçilecektir.

1.1.1.1.3. Tabii Gençle tirme Çal malar nda Ba ar n n Tespiti

Tabii gençle tirme alanlar nda ilk fidan say mlar , çimlenmelerin al nd ilkbaharda yap lacak, bu say m sonbaharda tekrarlanacak olup takip eden y llarda ba ar n n sa lanmas na kadar geçen süre (belirlenmi takip süreleri) içinde sadece sonbahar fidan say mlar yap lacakt r. Say mlar yeni çimlenmelerin al naca bölmeler ile geçen y llarda çal ma yap lm ve takip süreleri içinde bulunan bölmelerde yap lacakt r. Tabii gençle tirme alanlar n n ba ar l say labilmesi için a aç türlerine göre fidan say m tutanaklar nda (Ek:4) say m sonucu ortaya ç kan miktar n en az a a da belirtildi i ekilde olmas gerekmektedir.

K z lçam n ba ar l say lmas n n alt s n r %60 (bir vejetasyon dönemini tamamlam , homojen da l ta ve sa l kl gençli in bulunmas art yla) olmal d r.

Karaçam, sar çam, sedir ve me enin ba ar l say lmas n n alt s n r %70 (4 vejetasyon dönemini tamamlam , homojen da l ta her say m noktas nda birden fazla ve sa l kl gençli in bulunmas art yla) olmal d r.

Kay n ve ladinin ba ar l say lmalar n n alt s n r %80 (6 vejetasyon dönemini geçirmi , homojen da l ta ve her say m noktas nda birden fazla sa l kl gençli in bulunmas art yla) olmal d r.

Özellikle kay n ve ladin için fidan say mlar nda 2 m2 alan içinde kalan fidan say s çok daha önemli olup 2 adet fidan dahi tatminkâr görülmemelidir.

Türlere göre en az yukar da belirtilen artlarda ve oranlarda ba ar sa lanm alanlar n takibine son verilerek fidan say mlar yap lmayacakt r.

Ancak yukar da belirtilen artlarda ve oranlarda gençli in elde edilemedi i ve ek iyile tirme çal malar ile ba ar l hâle getirilen gençle tirme alanlar nda, iyile tirme

23


çal ma sonuçlar n n kesinlik kazanmas (ba ar oran n n az çok stabil hâle gelmesi) aç s ndan, bu iyile tirme yap lan sahalar n izlenmesine, a aç türlerine göre yukar da belirtilen süreler kadar devam edilecektir.

Ara t rma sonuçlar al nana kadar stebe aç k yar kurak alanlar ile karstik alanlarda takip süreleri sonunda belirlenen ba ar oranlar na eri ilemeyen tabii gençle tirme alanlar ndan; k z lçamda %50-60, karaçam, sar çam, sedir ve me ede %60-70 aras ndaki ba ar oranlar ndaki alanlar, bölge müdürlü ünce olu turulacak komisyon taraf ndan incelenerek takip sürelerinin devam hakk nda karar verilecektir.

Ba ar oranlar bak m ndan bir bölmede farkl gençlik da l m alanlar varsa (örne in; bölmenin bir k sm %70 ba ar l , di er k sm %40 ba ar l ) bu yerler ayr ayr de erlendirilecek ve ba ar durumlar na göre belirtilen kriterlere tabi tutulacakt r.

Silvikültür çal malar nda daha ba ar l olabilmek için uygulama alanlar ndaki fenolojik, klimatolojik ve biyolojik gözlemlere ait veriler, önceki y llarda yap lan uygulamalardaki metot ve teknikler, yap lan i lemler ve al nan sonuçlara ait gözlem ve tespitlerin bilinmesi büyük önem ta maktad r. Bu nedenle bu gözlem ve tespitler “Teknik Gözlem Defteri ”ne kaydedilecektir. Bu defter ve teknik gözlemler ile ilgili dijital vb. belgeler orman i letme efleri aras nda zimmetle devir-teslim edilecektir. Teknik gözlem defteri i letme müdürü

taraf ndan onaylanarak mühürlenecek, ilgili teknik elemanlar taraf ndan kontrol edilecek ve kontrol sonunda imzalanacakt r.

1.1.1.2. Suni Gençle tirme

Ormanlar m z n gençle tirilmesinde öncelikle tabii gençle tirme yöntemlerinin uygulanmas , tabii gençle tirme artlar n n bulunmamas hâlinde ise suni gençle tirme yöntemlerinin uygulanmas esast r.

Uygulamalarda idari aç dan çok kere suni gençle tirme ile a açland rma kavramlar n n birbirine kar t görüldü ünden bu kavramlar n aç klanmas nda yarar görülmü tür. Bilindi i üzere, kapal l klar %0-10 olan bozuk koru ve baltal k ormanlar, a açland r lmas gerekli alanlar olarak kabul edilmi ve amenajman planlar nda “A açland rma, Rehabilitasyon ve Erozyon Kontrol Çal malar Tablosu”na al nm lard r.

Amenajman planlar nda a açland rma, rehabilitasyon ve erozyon kontrol çal ma alan olarak ayr lm sahalarda yap lacak dikim ve ekim çal malar “A açland rma”, gençle tirme periyoduna al nm ancak tabii gençle tirme artlar bulunmayan veya tür de i ikli ine gidilmesi zorunlu görülen alanlarda yap lmas gereken dikim veya ekim çal malar ise “Suni Gençle tirme” olarak adland r lmaktad r.

Verimli koru ormanlar nda suni gençle tirmeyi zorunlu k lan faktörler a a da gösterilmi tir.

-Gençle tirilecek me cerede yeterli adette ve da l ta sa l kl tohum a ac bulunmamas ,

-Tohumlar n olgunla mas ndan önce ç kan yang nlarla tohum a açlar n n tamamen yanm olmas ,

-Gençle tirme alan olarak ayr lm fakat diri örtünün yo un olarak bulunmas nedeniyle tabii gençle tirmenin çok pahal ya mal olaca n n tespit edilmesi,

-Yang n, devrik, böcek zarar gibi tabii afete maruz kalm ormans z alanlarda,

24


-Tabii gençle tirmenin ba ar l oldu u alanlardaki bo luklar n tamamlanmas na ihtiyaç duyulmas hâlinde,

-Me cereyi olu turan tür yerine ba ka bir tür getirilmesinin, yani tür de i ikli ine gidilmesinin zorunlu görülmesi durumlar nda, (toprak ve di er ekolojik artlar dikkate al narak)suni gençle tirme uygulamalar yap lmal d r.

Suni gençle tirmeye konu olan sahalar n, vejetasyon ve toprak faktörlerine ait etütleri gerekçe raporu ile ortaya konur ve uygunluk hâlinde suni gençle tirmeye karar verilir. Suni gençle tirmeye konu edilen sahalar için düzenlenen gerekçe raporlar n n (Ek:5) orman bölge müdürlü ünce onaylanmas esast r.

Suni gençle tirme gerekçe raporlar , yerine getirilmesi gereken bürokratik bir i lem de il, hem yeti me muhitinin özelliklerini ortaya koyan teknik bir belge, hem de buna ba l olarak orman bölge müdürlü ünün suni gençle tirme yap lmas na olur veren bir izin belgesi hüviyetindedir.

Silvikültür plan düzenlenmemi gençle tirme alanlar ile yan k sahalar ve silvikültür plan nda tabii olarak gençle tirilmesi planlanm iken ba ar s zl k nedeni ile suni gençle tirmeye aktar lan sahalar için de suni gençle tirme gerekçe raporu düzenlenecek ve ilgili bölge müdürlü ünce onaylanacakt r. Ayn zamanda bu sahalar için silvikültür planlar revize edilecektir.

Suni gençle tirme gerekçe raporlar n n düzenlenmesi, programlar n belli olmas n müteakip k z lçam sahalar için en geç ubat sonuna kadar, k z lçam haricindeki sahalar için de yöresine göre yine en geç may s sonuna kadar düzenlenerek bölge müdürlü ünce onaylanacakt r

Suni gençle tirme uygulama projesi, silvikültür plan olan sahalar için düzenlenmeyecek, bu sahalar için sadece ke if özeti düzenlenecektir. Silvikültür plan bulunmayan ve suni gençle tirilmesi gerekecek sahalar için ise uygulamaya esas olmak üzere uygulama projesi ve ke if özeti (Ek:6) birlikte düzenlenerek bölge müdürlüklerince onaylanacak, ayr ca Genel Müdürlü e gönderilmeyecektir.

1.1.1.2.1. Suni Gençle tirme Uygulamalar nda Göz Önünde Bulundurulacak Prensipler

- Ekosistemin bozulmamas ve ekolojik dengenin devam , ekonomik ve sosyal yönden muhtemel problemler göz önünde bulundurularak ayr ayr bölmelerde olsa bile (bozuk yap da dahi olsa) %11 kapal l n üzerinde orman a aç ve a açç klar bulunan 25 hektardan fazla blok te kil edecek sahalarda t ra lama yap lmamas esast r.(Biyotik ve abiyotik etkenlerle kurulu özellikleri bozulmu ormanlar ile endüstriyel plantasyonlar hariç)

- Ekosistemin devam için t ra lama kesimleri s ras nda gerekli hassasiyet gösterilerek genetik erozyona sebebiyet verilmemelidir. Tabii vejetasyon içerisindeki endemik türler ile hlamur, kestane, ard ç, yabani kiraz, üvez, porsuk, im ir, Türk f nd , akçaa aç, ceviz

gibi türlerin yan s ra t bbi ve aromatik özellik ta yan türler münferit veya gruplar hâlinde muhafaza edilerek biyolojik çe itlilik korunacakt r.

- Dere içi yaprakl vejetasyonu oldu u gibi muhafaza edilmeli, sadece içerisindeki kuru ve dejenere olmu bireyler sahadan uzakla t r lmal ve mevcut türler slah edilmelidir.

- Suni gençle tirme uygulamalar nda me e ve kay n gibi sürgün verme yetene inde ve uygun kök da l m nda olan türler, gerek yaprakl kar m n sa lanmas aç s ndan gruplar

25


hâlinde gerekse yang na hassas yörelerde özellikle kök sürgünü verme yetene indeki me e türleri belli aral k ve geni likte tesviye e rilerine paralel ve hâkim rüzgâr istikametine dik ekilde canland rma kesimlerine tabi tutulmal d r.

- Tabii olarak sahada mevcut ve sa l kl olan ve suni olarak getirilecek gençli e ya yönünden uyum sa layacak fidanlar yok say lmay p mutlak surette korunmal d r.

- Do aya yak n ormanc l k anlay n , tabii gençle tirme ans n kaybetmi (k z lçam hariç) suni yolla gençle tirilebilecek özellikteki alanlar n gençle tirilmesi s ras nda da uygulamam z gerekmektedir. 1-2 bol tohum y l n geçirmesine ra men en az %50 ba ar elde edilememi ve geçen süre içerisinde yabanla ma gibi tabii gençle tirme için olumsuz artlar meydana gelmi alanlarda, konu bölge müdürlü ü ilgilileri ile birlikte tabii

gençle tirme artlar da gözetilerek özellikle yüksek rak mlarda ve güney bak larda ana me cerenin 0,15-0,20 kapal l alt nda kombine (tabii+suni) bir çal ma yap lacakt r. Böylece mevcut ekolojik de erlerin muhafazas sa lanarak yerine göre bunlardan az da olsa elde edilecek gençliklerle mahalli rk n devam na da imkân verilmi olacakt r. Yine ba tan itibaren tabii gençle tirme artlar n n bulunmad ve suni gençle tirme artlar n n oldu u yerlerde çal malara ve dikilen fidanlar n k ihtiyac na engel olmayacak belli dozda ya l generasyon muhafaza edilerek suni gençle tirme yap lmal d r.

-Makineli çal ma imkân olan sahalarda mutlaka makineli çal ma yoluna gidilmelidir. Makineli çal ma diri örtü temizli i ve toprak i leme giderlerini dü ürerek daha ekonomik çal may ve ilk y llarda h zl büyüme ile birlikte ba ar l bir suni gençle tirmeyi ve yap lacak bak mlar n en az masrafla yap lmas n sa lar.

1.1.1.2.2. Suni Gençle tirme Tekni i

Suni gençle tirme çal malar :

I- Arazi haz rl II- Dikim/Ekim

olmak üzere iki a amadan olu maktad r.

1.1.1.2.2.1. Arazi Haz rl

Suni gençle tirme alanlar n n dikime haz r hâle getirilmesine arazi haz rl denilmektedir. Arazi haz rl çal malar u safhalardan olu maktad r:

-Ölçü ve aplikasyon -Örtü temizli i (ölü ve diri örtü) -Toprak i leme

1.1.1.2.2.1.1. Ölçü ve Aplikasyon

Suni gençle tirme çal malar nda ilk i bölme ve bölmecik s n rlar n n araziye aplikesidir. Bunlar arazide kaz klarla tespit edildikten sonra gerekli yollar, yang n emniyet yol ve eritleri aç l r.

1.1.1.2.2.1.2. Örtü Temizli i

1.1.1.2.2.1.2.1. Ölü Örtü Temizli i

Kesimi müteakip de erlendirilecek emval al nd ktan sonra geriye kalan kesim art klar n n toplan p y lmas d r. Bu arada toprak i leme çal malar na engel olmayacak, kolayca

26


çürüyüp topra a kar abilecek ince dal, yaprak, yonga ve kabuklar n topra n zenginle mesi aç s ndan sahada b rak lmas maksada uygundur.

1.1.1.2.2.1.2.2. Diri Örtü Temizli i

Dikilecek fidanlar n su ve besinine ortak olacak, n engelleyecek süceyrat n, gövde ve/veya kökleri ile beraber sahadan uzakla t r lma i lemidir.

1.1.1.2.2.1.2.2.1. Makineli Diri Örtü Temizli i

Paletli traktör veya lastik tekerlekli traktörlere ba l tarak ve çal do ray c gibi ekipmanlar ve yine ekskavatörlerin kovalar na monte edilen özel tarak ekipmanlar kullan lmak suretiyle mevcut diri örtü, kök ve gövdeleriyle birlikte e im istikametinde temizlenerek tesviye e rilerine paralel olarak y l r. Makineli diri örtü temizli ine alt yamaçtan ba lan r, e im a a ve diri örtü köklenerek yap l r. Dereler temizlenen diri örtü ile doldurulmamal d r. Dere kenarlar nda yakla k 10-15m geni li indeki örtüye dokunulmaz. Burada dikkat edilecek husus, mutlak surette tarak ekipman n n kullan lmas , çal malar n topra n tavda oldu u zamanlarda yap lmas ve üst topra n diri örtü ile beraber ta nmas n n önlenmesidir.

E imin fazla olmas nedeniyle sarp ve dik arazi yap s na sahip olan, iddetli ve bol sa anak ya alan bölgelerdeki gençle tirme alanlar nda, erozyon durumu göz önüne al narak diri örtü temizli i eritler hâlinde yap lmal d r. eritler hâlinde yap lan diri örtü temizli i, ekonomik çal man n yan s ra bu hassas ekosistemlerdeki tabii dengenin bozulmamas na da yard mc olur. Ayr ca biyolojik çe itlili in muhafazas n da sa lam olur. Bu nedenle dü ük e im gruplar ve düz alanlarda da temizlenmemi bantlar b rak lmas biyolojik çe itlili in devaml l na yard mc olur. eritler hâlinde yap lan diri örtü temizli inde, eritlerde temizlenen art klar e yükselti e rilerine paralel olarak y l r.

Diri örtü temizli i yap lacak eritlerin ve i lenmeyecek bantlar n geni li i arazinin e imine, topra n ve diri örtünün yap s na (türü, s kl , boyu, ya vb.) göre tespit edilir.

Yang na dirençli yaprakl türler, endemik türler ve ekolojik ve/veya ekonomik de eri yüksek türlerin ( hlamur, akçaa aç, kestane, di budak, karaa aç, ard ç, yabani kiraz, al ç, üvez, porsuk, im ir gibi) yan s ra t bbi ve aromatik özellik ta yan türler münferit veya gruplar hâlinde muhafaza edilmelidir. Belirtilen türlerden özellikle nadir bulunanlar azman niteli inde de olsa korunmal d r.

1.1.1.2.2.1.2.2.2. çi ile Diri Örtü Temizli i

Makineli çal man n mümkün olmad yerlerde motorlu testere, tahra, balta gibi aletlerle, diri örtü vejetasyon mevsimi içinde mümkün oldu unca toprak seviyesinde kesilerek eritler hâlinde belirli aral klarla y l r.

1.1.1.2.2.1.3. Toprak leme

Toprak i lemenin amac topra a k r nt l ve gev ek bir bünye kazand rarak fidan köklerinin geli mesini sa lamak, topra n su tutma kapasitesini artt rmak ve dolay s yla su ve besin maddelerinin fidan kökleri taraf ndan al nmas n kolayla t rmak, mikroorganizma faaliyetlerini artt rmak, topra n havalanmas n ve düzenli gaz de i imini sa lamakt r.

1.1.1.2.2.1.3.1. Makineli Toprak leme

Mekanizasyona karar verilmesi durumunda, diri örtü, toprak ve arazi artlar na göre isabetli bir metot seçimi ve buna uygun makine ve ekipman tespitinin yap lmas gerekir. Ülkemiz,

27


iklim, yeryüzü ekilleri, toprak ve diri örtü bak m ndan yörelere göre büyük farkl l klar göstermesi nedeniyle bu farkl l klar n ara t rmalarla iyi tespit edilmesi gerekir. Aksi hâlde mekanizasyondan beklenen faydan n sa lanmas bir yana, tabii denge ve topra n verimlili i bozulabilir, hedeflenen ekonomik gayeler gerçekle tirilemez.

Yurdumuzun büyük bir bölümü yar kurak iklim ku a nda yer ald ndan toprakta su depolanmas n n artt r lmas ve dikilen fidanlar n kök geli iminin sa lanmas maksad yla topografyan n elveri li oldu u alanlarda toprak i lemesi makine ile yap lacakt r.

1.1.1.2.2.1.3.1.1. Paletli Traktörle (Dozerle) Toprak leme

Özellikle %40 e ime kadar olan orta ve a r bünyeli topraklarda paletli traktör (dozer) + ikili veya üçlü riper ile tesviye e rilerine paralel olacak ekilde 60-80cm derinlikte, toprak i lemesi yap l r. E imin çok dü ük (%0-10) ve topra n a r bünyeli oldu u alanlarda/k s mlarda (drenaj problemli sahalar/k s mlar), riperli derin toprak i lemleri kazaya tak l olarak yap lmal d r. Toprak ta l l n n fazla olmas durumunda (özellikle alt toprak) kazayaks z riper kullan lmal d r.

1.1.1.2.2.1.3.1.2. Lastik Tekerlekli Traktörle Toprak leme

Alt toprak i lemesine gerek olmayan sahalarda %35 e ime kadar, 4x4 lastik tekerlekli traktör vb.+ tek soklu pullukla çift geçi , çift soklu pullukla tek geçi te tesviye e rilerine paralel ekilde ve dikilecek türün aral k mesafesine uygun olarak teraslar hâlinde toprak i lemesi yap lacakt r.

1.1.1.2.2.1.3.1.3. Ekskavatörle Toprak leme

Paletli traktörlere göre daha hafif olan, yüksek e imlerde de diri örtü temizli i ve derin alt toprak i lemesi yapabilen de i ik yap daki ekskavatörlerin seçiminde, çal lacak alan n toprak yap s , ta l l k ve e im durumu, temizlenecek diri örtünün cinsi, yo unlu u, boyu ve ya göz önüne al nmal d r.

Ülkemizde de i ik yörelerde, farkl tiplerdeki ekskavatörlerle farkl metotlar kullan larak toprak i leme çal malar yap lmaktad r. (Buror teras, Meror teras vb.)

Buror Teras (Bursa Modeli): Paletli traktör ile toprak i lemesi yap lamayan, e imin fazla oldu u ve genellikle dikim aral k-mesafelerinin fazla (4-10m) oldu u türlerin dikilece i alanlar ile erozyon ve sel kontrolü sahalar nda, aks geni li i 100-200cm, kova geni li i 40-45cm olan ekskavatörlerle yap lan, 100-150cm geni li inde, 60-80cm (ortalama 70cm) derinli inde, e yükselti e rilerine paralel, içeriye do ru ise %20-40 e imli olan teraslard r. Mutlak toprak derinli i ve toprak i lemenin zorluk durumuna göre Buror Teras n farkl tipleri uygulamada kullan lmaktad r.

Meror Teras (Mersin Modeli): Paletli traktör ve ekskavatör ile gradoni eklinde toprak i lemenin yap lamad , parçal ana kayan n hâkim oldu u Toros silsilesi veya benzeri yap daki sahalarda, paletli ekskavatör ve k r c yerine monte edilmi tekli riper ile e yükselti e rilerine dik,1m uzunlu unda ortalama 0,25m aral klarla yan kaz yap ld ktan sonra bunlar n tesviye e rilerine paralel birle tirilmesi ile 40-60cm alt toprak i lemenin yap ld teras eklidir.

1.1.1.2.2.1.3.2. çi ile Toprak leme

çi gücü ile teraslar halinde veya ocaklarda yap lan toprak i leme eklidir. Teraslar su aç olan yerlerde yüzeysel ak en aza indirerek suyu tutup topra a s zd rmak, ya l yerlerde de fazla suyu zarars z bir ekilde ak tmak ve her iki durumda da yüzeysel ak n neden

28


oldu u toprak ta nmas n önlemek için tesis edilir. Ya l bölgelerde yamaç boylar n k saltarak yüzeysel ak azaltan ve onun yönünü de i tirerek zarars z bir ekilde ak tan teraslara “sapt r c ” veya “e imli”, kurak ve yar kurak bölgelerde de yüzeysel ak engelleme ve toprak koruma yan nda suyu tutarak depo etme ve s zd rmay sa layan teraslara “yatay” veya “emici” teraslar ad verilmektedir.

Teraslar hâlinde toprak i lemede, klizimetre veya tesviye pergeli ile tesviye e rilerine paralel, dikilecek türün dikim aral klar da dikkate al narak arazide belirlenen hat üzerinde 35–40cm derinlikte, 60-80cm geni likte toprak i lenecek olup yap lacak teras yüzeyi yamaca do ru %10-30 e imli olacakt r. çi önce yamaç yönüne dik olarak durur ve 40-60cm geni li inde 20-25cm derinli inde “yan kaz ” tabir edilen toprak i lemesini yaparak ilerler. Bu i lem s ras nda topra a k r nt l bünye kazand racak ekilde yerinde toprak i lemesi yap l r.Bir müddet bu ekilde çal an i çi, i lenmi eridin ba lang ç veya biti noktas ndan ba layarak, yüzü yamaç yukar duru vaziyeti alarak daha önce kazm oldu u topra a hiç dokunmamak art ile yamaç yukar s ndan 10-15cm civar ndaki k sm kazarak, yamaç e iminin aksi yönünde, verilmesi istenen e imi vererek, ilk kazd topra n üzerine çekerek toprak i leme i ini tamamlar.

1.1.1.2.2.1.3.2.1. Devaml Teras Hâlinde Toprak leme

Diri örtünün yo un, su aç n n fazla oldu u ve erozyona maruz çok e imli sahalarda devaml teras yap l r. Bu i leme eklinde toprak teras mihveri üzerinde 60-

80cm geni likte ve 35-40cm’lik i lenmi toprak derinli i sa layacak ekilde i lenerek, teras formu olu turulur. Bu i leme eklinde toprak, teras mihveri üzerinde devaml olarak i lenir. Ayr ca teras evine 1:1 oran nda e im verilerek bu suretle evin y k l p teras n dolmas na engel olunacakt r.

iddetli ya larda teraslarda toplanan suyun ak a geçerek teraslar n bozulmas na neden olmamas için 4-5m aral kla 15-20cm geni likte i lenmemi alanlar b rak l r.

lenmemi alanlar n seçiminde kök, kütük, ta vb. sabit engeller tercih edilir. ( ekil 2)

ekil 2: Kesik ve Devaml Terasta Toprak leme

1.1.1.2.2.1.3.2.2. Kesik Teras Hâlinde Toprak leme

Su aç n n bulunmad ve erozyon önlemlerini gerektirmeyen ya bol, az e imli sahalarda i in ekonomisi de dü ünülerek devaml teras yerine kesik teras yap l r. Topra i leme ekli devaml terasta oldu u gibidir. Bu i lemede toprak teras mihveri üzerinde atlamal olarak i lenir. Bir altta yap lacak teras n üstte i lenmeden b rak lan bo lu u

ekil 2: Kesik ve Devaml Terasta Toprak leme

29


dolduracak ekilde olmas na dikkat edilecektir. Genellikle 80-100cm aras nda de i en uzunlukta teras yap l r, i lenmeden b rak lan k sm n uzunlu u ise fidan aral klar na göre belirlenir. ( ekil 3)

ekil 3: Kesik Teras Aplikasyon Düzeni

1.1.1.2.2.1.3.2.3. Ocak eklinde Toprak leme

Devaml ve kesik teras yap m kök ve ta lar nedeniyle imkâns z olan yerlerde toprak, ocaklar eklinde i lenir.

1.1.1.2.2.2. Dikim/Ekim

1.1.1.2.2.2.1. Dikim

Dikim çal malar , arazi haz rl yap lan alanlarda, yörenin iklimine ve yüksekli ine ba l olarak, vejetasyon döneminin sona erdi i sonbahar, k aylar nda ba lay p tekrar vejetasyon döneminin ba lad ilkbahar aylar na kadar tamamlanm olacakt r.

Dikimde kullan lacak aral k-mesafeler, (Ek:7) do rultusunda uygulanacakt r.

Ancak yang n önleme tesislerinde (YDZT, YOAT, ZOAT) ve tesis içi yang n engellerinde kapal l n bir an önce olu turulup diri örtü bask s n n azalt lmas amac yla dikim s kl klar (aral k-mesafeler) suni gençle tirme ve a açland rma çal malar nda uygulanan aral k-mesafelere göre daha dar tutulabilir.

1.1.1.2.2.2.1.1. Dikimde Dikkat Edilecek Hususlar

- Tohum transfer rejyonlar na uygun olarak üretilmi uygun orijinli fidanlar kullan lmal d r.

- Dikimde uygulanacak aral k ve mesafelerde Genel Müdürlü ümüz talimat esas al nacakt r.

- Toprak mutlaka tavda olmal , rutubet en az 30-40cm derinli e kadar i lemi olmal d r.

- Fidan canl l n etkileyecek derecede rüzgârl , i çi sa l ve verimlili ini olumsuz etkileyecek derecede so uk günler ile donlu günlerde dikim yap lmamal d r.

- Fidanlar kök bo az na kadar topra a gömülmelidir. Dikilecek fidanlar n, fidanl klarda kök budamas ve seleksiyonu yap ld için ayr ca sahada selekte edilmemelidir. Çok k sa bir süre bile aç kta, güne te ve rüzgârda kalan fidanlar n tutma yüzdelerinin çok dü ük olaca unutulmamal d r. Ayr ca ibreli fidanlarda nakil s ras nda tepe tomurcu u k r lm sa bu fidanlar asla dikilmemelidir.

- Fidanl klardan balya ambalajl gelen fidanlar, rüzgâr almayan bir yerde günlük dikebilecekleri kadar i çilere da t lacak, nemli yosun, telis bezi veya çuval parças ile sar lm olarak dikim sand klar na konacakt r.

- Teras üzerinde fidanlar, teras tepe noktas ndan yamaç dibine kadar olan mesafenin 1/3’lük k sm na, di er bir ifade ile yamac n teras kesti i noktaya dikilmelidir.

30


- Dikim çukuru içerisinde ve çukura doldurulan toprakta kök dal ve ta parçalar bulunmamal ve çukur derinli i fidan kök boyundan en az 5cm fazla olmal ve fidan çukur içerisine yerle tirilirken köklerin k vr lmamas na dikkat edilmelidir.

- Dikimde kullan lan çukur açma kazmas , dikim çapas gibi aletler i e uygun ve bak ml olmal d r.

- Dikim postalar arazinin toprak türü, ta l l k ve topra n tav durumuna göre (1 kaz c + 1, 2 veya 3 fidan dikici) ayarlanacak ve i çilerin beklemesinden dolay zaman kayb önlenecektir.

- Toprak i lemesi yap ld ktan sonra, topra n oturmas için üzerinden bir k mevsimi geçmesi veya 2-3 defa yeterli ya murlar ya p topra n oturdu u kontrol edildikten sonra fidan dikilmelidir.

- Dikimi takiben i çi fidan köküne zarar vermeden ayakla fidan n çevresini toprak türünü (a r veya hafif bünyeli) dikkate alarak s k t racakt r.

Donlar n kuvvetli oldu u yörelerde, don atmas veya ç plak don zarar dedi imiz olay meydana geliyorsa teraslar n ince dal parçalar , a aç kabu u, ot, ta vb. ile örtülmesi / malçlanmas faydal olur.

- Fidanl ktan fidan n sökülmesi ile sahada fidanlar n dikilmesi aras ndaki zaman çok k sa olmal , bu nedenle hava hâlleri ve i çi potansiyeline göre fidan planlamas yap larak mümkün oldu u kadar taze fidan kullan lmal d r.

- Dikilen fidanlar n i çinin sahaya geli ve gidi inde zarar görmemesi için yolun saha ile ba lant durumuna göre dikime ba lama yeri ve devam yönü belirlenecektir.

- Fidanlar balyalar hâlinde gelmi se, balyalar serin ve kuytu yerlerde, birbirine de meyecek ekilde kapal ve havadar bir yerde saklanacak, gün a r alt üst edilecek ve balyalar slat lacakt r. Daha uzun süreli saklamak için so uk hava depolar na konulacakt r.

- So uk hava deposuna al nma imkân olmayan ibreli fidanlar ile ç plak köklü yaprakl fidanlar uygun yerlerde ve uygun ekilde gömüye al nacakt r. So uk hava deposu bulunmayan yerlerde gömüye al nmas gerekti i takdirde, mümkünse sahaya yak n, kuytu yerler tercih edilmelidir.

- Dikim sahas ile gömü yeri mümkün oldu u kadar birbirine yak n olmal d r. Gömü yeri rüzgâr ve güne ten korunakl olmal d r. Yamaçlar ile fazla güne li bak lardan ve durgun su bulunan yerlerden kaç n lmal d r. Gömü yerinin düz, topra n taze ve süzek olmas önemlidir. Fidanlar gömüye al n ncaya kadar do rudan güne ve rüzgâra maruz b rak lmamal d r.

Kal n kar tabakas n n oldu u birikintilerde ise öncelikle “kar gömüsüne” al nmas daha uygundur. Fidanlar tekni ine uygun olarak gömüde 2-3 hafta, so uk hava depolar nda 5-6 haftal k bir süre saklanabilir.

- Söküm a amas ndan gömüye ve gömüden dikilinceye kadarki süreçte her a amada fidanlar titizlikle korunmal ve fidanlar n tazeli i mutlak surette sa lanmal d r. Fidanlar n k z mas n önlemek ve kök rutubetini korumak için gerekti inde köklere su serpilmelidir. Ancak köklerin slat lmas nda tazyikli su kullan lmamal d r.

-Yanan ormanlar n yeniden tesisi veya yang na hassas ormanlar n yang na dirençli hâle getirilmesi projesi (YARDOP) kapsam nda tesis edilen yang n önleme tesisleri (YDZT,

31


YOAT, ZOAT) ve tesis içi yang n engellerinde yap lacak dikimlerde suni gençle tirme teknik ve esaslar uygulanacakt r.

1.1.1.2.2.2.1.2. Dikim Metotlar

1.1.1.2.2.2.1.2.1. Plantuvar Dikimi

1+0 veya 2+0 ya nda ç plak köklü ibreli fidanlarda ve yeterli ya a sahip yörelerde ve genellikle kaz k köklü türlerde kullan l r. Plantuvar dikimi kaba ve orta tekstürlü topraklarda uygundur.

Bu yöntemde kullan lan çe itli tiplerde plantuvar veya kama beli gibi aletler ile aç lan yar a dikim yap l r. Genellikle dikim, biri plantuvar kullanan (plantuvarc ) ve di eri de dikici olmak üzere iki ki ilik bir ekiple yap l r. ( ekil 4)

ekil 4: Örnek Plantuvar Modelleri ve Plantuvar Dikimi

1.1.1.2.2.2.1.2.2. Çukur Dikimi

Çukur dikimlerinde çukurda kenar dikimi, adi çukur dikimi, çukurda derin dikim, çukurda tepe dikimi, çukurda çukurlu tepe dikimi gibi yöntemler söz konusudur. Uygulamada çukurda kenar dikimi ve adi çukur dikimi metotlar yayg n olarak kullan lmaktad r.

1.1.1.2.2.2.1.2.2.1. Çukurda Kenar Dikimi Ç plak köklü ibreli fidanlar n dikiminde kullan l r. Belirlenen dikim noktalar nda, çukurun dik kenar n n olu turulaca alan önce ayakla hafif s k t r l r, sonra kazma veya çapa ile kök uzunlu undan en az 5cm daha fazla derinlikte, bir kenar düz ve dik çukur aç l r.

32


Çukurun dik kenar e imli arazilerde yamac n alt taraf nda olur. Dikim i çisi, dikim sand ndan ç kard fidan , kök bo az toprak seviyesinde kalacak ekilde bir avuç nemli toprakla çukurun dik kenar na tutturur. Bir eliyle fidan köklerini koruyarak di er elindeki dikim çapas ile çukurdan ç kan nemli topra dik kenar n kar s ndan çekerek çukuru doldurduktan sonra dik kenar n kar s na geçerek ayaklar yla “V” eklinde s k t r r ve teras formu verir.

nce tekstürlü topraklarda yap lan dikimlerde s k t rma i leminde çok dikkatli olunmal , toprak fazla s k t r larak kompaktla t r lmas na neden olunmamal d r. ( ekil 5)

ekil 5: Çukurda kenar dikimi

1.1.1.2.2.2.1.2.2.2. Adi Çukur Dikimi Ç plak köklü yaprakl fidanlar ile tüplü fidanlar n dikimlerinde kullan l r. Aç lacak çukurun ebatlar fidanlar n kök boylar na, kök sistemlerine göre istenilen derinlik ve geni likte, köklerin tabii durumda dikimine imkân verecek ekilde olmal d r.

Fidan çukurun ortas nda dikim derinli inde yerle tirilir, kökler toprakla iyice beslenerek fidan n dik durmas sa lan r. Çukurdan ç kan toprakla çukur iyice doldurulur, ayakla bast r larak s k t r l r. Toprak düzeltilip teras formu verilerek dikim tamamlanm olur. S k t rma i lemi ince tekstürlü topraklarda, kaba ve orta tekstürlü topraklara göre daha az iddette olmal d r. ( ekil 6)

15-20 cm

30 cm

40-50 cm

Yandan GörünümÜstten Görünüm

Kök boğazı

Alt toprak

Üst toprak

Fidan

Toprak

Toprağın sıkıştırılması

İbreli Fidan

15-20 cm

A

B

Islak topraklı pullama

A

B40-50 cm

30 cm

33


ekil 6: Adi çukur dikimi

1.1.1.2.2.2.2. Ekim

Dikim yoluyla suni gençle tirmeye uygun olmayan alanlarda ekim yoluyla suni gençle tirme yap labilir.

Ekimle suni gençle tirme; mutlak toprak derinli inin s ve orta, fizyolojik derinli in yeterli oldu u alanlar ile karstik arazilerde uygulanabilir olmas , i çilik ihtiyac n n dü ük olmas ve fidanlar n tabii kök geli imlerini daha iyi sa layabilmeleri nedenleriyle tercih edilmektedir.

Ancak, kurak ve yar kurak alanlarda, yüksek s cakl n, kurutucu rüzgârlar n hâkim oldu u yer ve bak larda, fazla e imli ç plak yamaçlarda, yabanla m , slak ve s k istiflenmi topraklarda, fizyolojik derinli in yetersiz, yatay tabakal , ana kayan n çatlaks z oldu u alanlarda ekimle suni gençle tirme yap lmamal d r.

15-20 cm

30 cm

Yandan GörünümÜstten Görünüm

Kök boğazı

Fidan

Toprak

Toprağın sıkıştırılması

Yapraklı Fidan

B

B

40-50 cm

15-20 cm

A A

B

B

40-50 cm

30 cm

Alt toprak

Üst toprak

34


Ekim yoluyla suni gençle tirme, tam alanda yap ld gibi eritler ve ocaklarda da yap labilir.

Ülkemizde yar kurak bölgelerdeki gençle tirme çal malar nda yap lan çizgi ekimlerinde, di er ekim metotlar na göre daha ba ar l sonuçlar al nm t r. Bu metotta, kullan lan tohum miktar daha az, kültür bak m çal malar nispeten daha kolay ve ucuzdur. Tohum ekimi, i lenmi olan eritlerin ortas nda aç lan s ve 3-5cm geni likteki çizgi içine yap l r. Çizgi çapa, lata, saban, pulluk vb. ekipmanlarla da aç labilir. Amaca göre de i mekle birlikte en çok kullan lan çizgi aral klar ; kay nda 100-120cm, me ede 120-140cm, sar çam ve karaçamda 130-150cm, k z lçam ve f st kçam nda 150-200cm aras nda de i ir. Elle çizgi ekiminde i çi, erit boyunca yürüyerek torbas ndan ald tohumu çizgiye b rak r. Tohumun ekim çizgisindeki da l ve ekim derinli i önemlidir. Da l , mümkün oldu unca e it fidan aral klar sa layacak ekilde (sar çam, karaçam ve k z lçamda 1-2cm, f st kçam nda 5-8cm, kay n ve me ede 8-10cm) olmal d r. Daha sonra arkadan gelen bir i çi veya ayn i çi geri dönerek çizgi içindeki tohumlar el, çal ç rp , t rm k ve tohum kapatma merdanesi vb. ile topra kapat r.

1.1.1.2.3. Suni Gençle tirme Çal malar nda Ba ar n n Tespiti

Fidan say mlar yeni fidan dikilmi bölmeler ile istenilen seviyede ba ar elde edilmemi ve takip edilen bölmelerde yap lacakt r. Suni gençle tirme alanlar nda, ilk fidan dikimini takip eden ilkbahar mevsiminde fidan say m yap lmayacak, takip eden sonbahar mevsiminden itibaren say mlara ba lanacak ve daha sonraki sonbaharda say mlar tekrarlanarak bu durum fidan say m tutanaklar nda belirtilecektir. (Ek:8)

Suni gençle tirme alanlar n n ba ar l say labilmesi için dikimden sonra iki vejetasyon mevsimi geçirmi olan bir bölmede sonbahar fidan say mlar n n, homojen da l ml olmas kayd yla %80 olmas gerekmektedir. 2 vejetasyon dönemi geçirmi ve en az %80 ba ar sa lanm suni gençle tirme bölmelerinin takibine son verilecektir. Yukar da belirtilen oranda ve artlarda ba ar sa lanamam , ba ar oranlar tamamlama dikimleri ile yükseltilmi bölmelerin takibine en az bir y l daha devam edilecek ve fidan say mlar yap lacakt r.

Ancak bu konudaki ara t rma sonuçlar al nana kadar stebe aç k yar kurak alanlar ile karstik alanlarda takip süreleri sonunda belirlenen ba ar oranlar na eri ilemeyen suni gençle tirme alanlar ndan %60-80 aras ndaki ba ar oranlar ndaki alanlar, bölge müdürlü ünce olu turulacak komisyon taraf ndan incelenerek takip sürelerinin devam hakk nda ayr ca karar verilecektir.

Serpme ekim metodu ile yap lan suni gençle tirme uygulamalar nda ba ar n n tespiti, tabii gençle tirme çal malar ndaki süreler dikkate al narak ayn teknikle yap lacakt r.

1.1.2. De i ik Ya l Koru Ormanlar nda Gençle tirme

Bilindi i gibi i letme ormanlar ayn ya l ormanlar (maktal ormanlar) ve de i ik ya l ormanlar (seçme, devaml orman) olmak üzere iki grupta i letilmektedirler.

Ayn ya l ormanlarda bir plan ünitesinde belirli bir biçim ve büyüklükte (ayn ya , çap, boy) alanlar vard r. De i ik ya l ormanlarda ise belli bir alan içerisinde de i ik ya ta ve çapta gövdeler vard r.

De i ik ya l ormanlarda, faydalanman n düzenlenmesinde çap s n flar metodu kullan l r. Bu orman formunda, ayn ya l sahalar, küçülmü , daralm , ufak gruplara ve tek a aca

35


inmi oldu undan, faydalanmay düzenleme unsuru olarak ya yerine çap s n f ve saha unsuru yerine de me cere a aç say s ve gö üs yüzeyi esas al n r. Bu ormanlarda faydalanmaya yönelik i lem ünitesi birimi grup, küme ve tek a aca kadar uzanan olgun a açlard r. Olgunluk ölçüsü ise planlaman n ba lang c nda tespit edilen belirli bir gaye çap d r.

De i ik ya l ormanlarda (devaml orman ve seçme orman formlar nda) bütün silvikültürel i lemler yani bak m ve gençle tirme faaliyetleri ayn me cerede bir arada yap l r.

De i ik ya l ormanlarda gençle tirme çal malar na yönelik diri örtü temizli i ve arazi haz rl gençle tirme çal malar sonucu elde edilen gençli in korunmas ve bak m için ihtiyaç duyulan harcamalar döner sermaye bütçesinin ilgili fasl ndan kar lanacakt r.

1.1.2.1. Seçme Ormanlar nda

Bu ormanlar gölgeye dayan kl a aç türleri ile çok tabakal , de i ik ya l kurulu gösterirler. Ülkemizde bu özellikleri ta yan göknar n ço unlukla hâkim oldu u saf ve kar k me cereler seçme orman olarak i letilir.

Seçme orman nda gaye aktüel kurulu u, optimal kurulu a götürmektir. Optimal kurulu tan sapma gösteren aktüel kurulu lara sahip seçme i letme s n flar n ve bunlar olu turan bölmeleri optimal kurulu a ula t rabilmek için, her bir bölme ayr ayr olmak üzere, çap kademelerinin a aç say lar nda optimale oranla görülen (+) ve (-) farklar silvikültürel i lemler ile giderilecektir. Aktüel seçme ormanlar n optimal kurulu a kavu turmak için üst, orta ve alt me cerede yap lacak silvikültürel i lemler (Ek:9)’da gösterilmi tir.

Seçme orman nda hasat kesimi, ekillendirme (biçimlendirme) kesimi ve gençle tirme kesimi bir arada yürütülür. Normal seçme kurulu undan yer yer uzakla m bulunan seçme orman nda gençle tirme kesimleri uygulan r. Küçük gruplarda grup siper kesimi tekni ini uygulamak ve mutlak koruma sa lamak suretiyle gençlik gruplar elde edilir.

Optimal kurulu a oldukça yak n yada optimal kurulu a gelmi olan seçme ormanlar nda ise oldukça küçük alanlarda, bir taraftan seçme kurulu unun devam n sa lamak ve di er taraftan da me cerelerin kalitelerini yükseltmek amac ile “Gençle tirme Seçme” kesimleri ve “Orman Bak m ” ile “Son Has lat” kesimleri iç içe müdahaleler hâlinde küçük alanlarda tek a aç faydalanmas eklinde yap lmal d r. Büyük bo luklar ise dikim yolu ile doldurulmal d r.

1.1.2.2. Devaml Ormanlarda

De i ik ya l orman i letme metotlar ndan biri olan devaml orman i letmesi, de i ik orman fonksiyonlar n n ön plana ç kmas , üretim fonksiyonu kadar önemli olmas durumunda ve maktal i letmenin sak ncal oldu u yerlerde uygulanmaktad r.

Devaml ormanlarda, de i ik geli me ça lar ndaki a açlar en küçük alanda yan yana bulunurlar. Gençle tirme, bak m ve hasat kesimleri birbirinden ayr lmam t r. Kural olarak gençle tirme; geni alanlarda t ra lama veya büyük alan siper vaziyetinde de il, a aç türünün imkân verdi i en küçük alanda küme, grup, büyük grup ve küçük me cereler hâlinde tabii yolla gerçekle tirilecektir.

Devaml ormanlar n, seçme ormanlar ile sistem benzerlikleri olup genellikle ayn i letme kurallar na sahiptirler. öyle ki:

- Uzun süreli yeti me ortam devaml l , - Do aya uygun yap ve stabilite sayesinde üretim emniyeti,

36


- Devaml do adan faydalanma ve uzun süreli yo un bak mlar, - Münferit fertlerin kesime olgunluk ça na gelmesinin dikkate al nmas , - dare süresi kavram n n önemini kaybetmesi, - Devaml gençliklerin bulunmas ile makta i letmesinden ayr lmaktad r.

Devaml ormanlardaki silvikültürel i lemler:

- Mümkün oldu u müddetçe me cereler tabii yolla gençle tirilecek, gerekti i yerlerde diri örtü temizli i, toprak i lemesi yap lacakt r. Gençle tirme gruplar a aç türü k iste ine ve yeti me ortam özelli ine göre en küçük alanlarda, çe itli geometrik ekillerde olabilecek, kar mda bulunmas istenen türler tabii yolla gelemeyecek ise suni olarak getirilecektir. Suni yolla gençle tirilecek gruplar seçilirken; bölmecikler içindeki mevcut bo luklar, kapal l 0,2-0,3’lere kadar dü mü çok ya l gruplar ile diri örtünün daha az yo unlukta oldu u alanlar öncelikle tercih edilmelidir.

- Bir bölmecik içerisinde silvikültürel i lemlerin (gençlik bak m , ay klama, aralama, gençle tirme kesimleri) hepsi veya bir k sm uygulanabilir. Bunu me cerenin aktüel kurulu unun amaçlanan optimal kurulu undan olan fark ve geçi süreleri belirler.

- Me ceredeki kabul edilebilir gençlikler ve az say da bulunan türler korunacak, geli meleri te vik edilecek ve devaml l klar sa lanacakt r.

- Gölge ve yar gölge a açlar n hâkim oldu u me cere k s mlar nda dikey kapal l k artt r lacak, k a açlar n n hâkim oldu u k s mlarda en küçü ü bu k a ac n n biyolojik geli me yapabilece i kadar olacak ekilde maktalar tesis edilecektir.

- Me cerelerin öncelikli olarak devaml l klar n n ve sa l klar n n muhafazas yan nda, kapal l k ve bonitet göz önünde bulundurularak birim alandaki ortalama servetin belirli bir optimum servete ayarlanmas ndan sonra korunarak dayan kl l k ve s hhat dereceleri artt r lacakt r.

- Me cereden öncelikle kuru, kovuk, hasta ve yaral fertler ç kar lacakt r.

Devaml orman formundaki ormanlar m zda grup gençle tirme nüvelerinin çok küçük, çok say da ve da n k olmas nedeniyle bu sahalar n yerlerinin belirlenmesi, kontrolü, takibi ve sonraki uygulama s ras nda yerlerinin bulunabilmesi için, bu sahalar n kay tlara al nmas (planlarda ve teknik gözlem defterinde) ve yerlerinin belirlenmesi (boya, teknik imkân varsa koordinatlar n n kaydedilerek GPS aleti ile yerlerinin bulunmas vb.) gerekmektedir.

Ayr ca uygulamalar n takibi ve kontrolü aç s ndan, devaml orman i letme ünitesi olarak ayr lan ve grup gençle tirmeleri yap lacak her bölmecik için ayr ayr devaml ormanlarda Grup Gençle tirme Uygulamalar Takip Cetveli (Ek:10) düzenlenecektir. Y ll k i programlar n n orman bölge müdürlü üne gönderilerek tekliflerin onaylat lmas ve uygulamaya daha sonra geçilmesi gerekir. Uygulamalar ve sonuçlar y l n sonunda düzenli olarak bu cetvele i lenecektir.

1.1.3. Kar k Ormanlarda Gençle tirme

Ana a aç türlerimizin kendi aralar nda muhtelif oranlarda kar k me cereler kurduklar bilinmektedir. Bu tür me cereleri çok iyi gözlemledi imizde büyük oranda münferit kar mlardan çok grup, küme ve zonlar hâlinde, bir türün a rl nda me cereler olu turduklar görülmektedir. Mevcut kar k ormanlar m z tamamen tabiaten kendi kendine meydana gelmi lerdir. nsan etkisi ve silvikültürel müdahaleler sonucu ortaya

37


ç kan orman alanlar de ildir. Kar k ormanlar m z 1963 y l ndan itibaren saf ormanlarda oldu u gibi (göknar hâkimiyetindeki seçme ormanlar hariç) uzun y llar ya s n flar metoduna göre planlanm ve i letilmi lerdir.

Ülkemizde saf ormanlar n gençle tirilmesinde ba ar l çal malar ortaya konmu olmas na ra men, kar k ormanlar n gençle tirilmesinde pek ba ar l örnekler ortaya konamam , baz lar nda arzu edilen kar m oranlar de i mi , baz lar ise saf ormanlar hâline dönü türülmü tür. Buna, kar k ormanlardaki türlerin geçmi te biyolojilerinin, kar l kl büyüme ili kilerinin bilinmemesi, literatürde kar k ormanlar n gençle tirilmesinde kullan labilecek metotlar n karma k ve ülkemiz artlar nda zor uygulan r olmas neden olmu tur.

Kar k ormanlar m z n gençle tirilerek devaml l n sa lamak için, Türkiye artlar nda uygulanmas zor olan, birden fazla vaziyeti bir arada kullanan grup metotlar yerine türlerin biyolojileri ve yeti me muhiti özelliklerine göre do aya uygun yeni bir anlay la, küçük alanlarda gruplar halinde, her a aç türünün ayr ayr bak m n ve gençle tirilmesini öngören metotlar kullanmam z do ru olacakt r.

Gençle tirme alan n tamam nda büyük saha siper ve büyük saha t ra lama metotlar ile de il, her a aç türünün biyolojisi ve ekolojik isteklerine uygun olarak yerel küçük (küme, grup, büyük grup ve küçük me cerelerde) alanlarda gerçekle tirilmelidir.

Örne in kay n ve me enin optimum geli me gösterdikleri ve üst tabakada kar ma kat ld klar bir me cerede, kar mlarda grup kar m ön planda tutularak gölgeli ve rutubetli alanlar kay n, güne li bak ve s rtlar me e gruplar na tahsis edilmelidir. Zaten tabiatta müdahale görmemi kay n+me e ormanlar nda güne li bak larda kar m me e lehine geli irken gölgeli bak larda kar m n kay n lehine geli ti i bilinmektedir.

Her türün bulundu u gruba geli me ça lar n n gerektirdi i silvikültürel i lemler uygulanmal d r. Yine bu kar k me cereler gençle tirmeye konu edildiklerinde gruplarda hâkim türün yukar da belirtilen gençle tirme esaslar çerçevesinde çal malar yap lmas uygun olacakt r. Ancak me enin optimum yay l alanlar nda kay nla kar m yapt en kaliteli me e ormanlar m z mevcuttur. Bu kar mda, alt ve ara tabakada kay n n, üstte me enin bulundu u tabakal yap mevcuttur ve bu yap me e i letmecili inde aranan ve istenen bir özelliktir. Bu yap daki kar k ormanlar özenle devam ettirilmelidir. Bu kar mlarda me enin k a ac olmas nedeni ile üst tabakada devaml l istendi inden kay n silvikültürel müdahalelerle devaml ara ve alt tabakaya geriletilmelidir. Ancak me enin kalite ve miktar bak m ndan yetersiz oldu u alanlarda srar edilmemeli ve kay n üst tabakaya ç kar lmak suretiyle üstte küme ve grup kar m eklinde devam ettirilmelidir.

Bu ormanlar n planlanmas nda da genel gençle tirme süreleri silvikültürel uygulamalar yönünden yeterli uzunlukta olmal d r. Zira uygulamalar küçük alanlarda ve entansif çal malar gerektirdi inden özel gençle tirme süresi uzamaktad r.

Yerine göre kar kl n sa lanmas için dikimler de dü ünülmelidir. Ayr ca s kl k/s r kl k ça na kadar bak m tedbirleri ile kar m n düzenlenmesi sa lanabilecektir.

1.1.4. Baltal k Ormanlarda Gençle tirme

Baltal k ormanlar, yaprakl koru ormanlar n n (me e, kay n, gürgen, kestane, k z la aç ve okaliptüs gibi) düzensiz ve devaml tahrip edilmesi (düzensiz kesimler ve a r otlatmalar) sonucu ortaya ç kan bir i letme eklidir.

38


Baltal klar n gençle tirilmesi, olu um ekillerine uygun olarak vejetatif yoldan, yani kütük, gövde ve kök sürgünlerinin geli mesi suretiyle olur. Bu nedenle kütük, gövde ve kök sürgünlerinin olu umlar ve özellikleri ile tan mlanmalar nda yarar vard r. ( ekil 7)

Kütük Sürgünleri: Kesilen a ac n kütü ü üzerindeki tomurcuklar n n uyanmas ve geli mesi ile olu an sürgünlerdir. Kütü ün kök bo az ndan ç kan bu sürgünler kütük etraf nda ocak olu tururlar

Gövde Sürgünleri: Kesilen a ac n topraktan yüksek gövde k sm ndaki sürgün tomurcuklar n n uyanmas ve geli mesi ile olu urlar. Proventif men eli olup ayr bir kök sistemi geli tirmeleri çok zor ve hatta imkâns z oldu undan kütük ve kök filizleri gibi makbul say lmazlar.

ekil 7: Adventif ve proventif sürgün olu umlar

Kök Sürgünleri: A aç köklerinden ç kan ve geli en sürgünlerdir. Köklerin toprak yüzeyinde kalan k s mlar ndan veya toprak alt nda fakat yüzeye yak n k s mlar ndan ç karak geli irler. Kök sürgünleri, ana köke sahip olduklar gibi, k sa sürede ayr kök geli tirebilirler. Bu sürgünler kesimlerden evvel ve sonrada olu urlar.

1.1.4.1. Normal Baltal klarda Gençle tirme (Yenileme)

Amenajman planlar na göre normal ve bozuk baltal klar, genellikle 20 y ll k idare süresine göre kesim düzenlerine al nm olduklar ndan, kesim düzenindeki baltal klar n 1/20’sinde (alan olarak) her y l t ra lama suretiyle yenileme (gençle tirme) kesimlerinin yap lmas önerilmi tir.

Bu sebeple, amenajman plan nda kesim mekân ve zamanlar belirtilen parsellerde ve bahse konu y llarda kesimler uygulanacak, y l gelmeden hiçbir parselde kesim yap lmayacakt r.

Kesimlere ba lamadan önce y ll k kesim parselleri arazide tespit edilecek ve özel i aretlerle belirlenecektir.

Planlarda maktal i letme esas na göre kesilmesi önerilen parsellerde uygulanacak t ra lama kesimlerde a a daki önlemler al nacakt r:

- Kesimler, vejetasyon devresi d nda yani a açlara su yürümeden önce ve genellikle k aylar nda ancak don olmayan günlerde yap lacakt r.

- Kütük ve kök sürgünlerinin olu mas n sa lamak maksad yla a açlar kök bo az ndan yani toprak hizas ndan kesilecektir.

Adventifkök sürgünü

(Şah)

Adventifkütük sürgünü

Proventifkütük sürgünü

ekil 7: Adventif ve proventif sürgün olu umlar

39


- Kesim yüzeyi e imli ve düzgün olacak (mantar enfeksiyonunu önlemek bak m ndan), kesim s ras nda dip kütükteki kabu un kambiyumdan ayr lmamas na (don zarar na kar ) özen gösterilecektir.

- lkbaharda olu acak ve geli ecek sürgünlere zarar vermemek için, kesim sonunda elde olunan de erlendirilebilecek ürünler vejetasyon mevsimi ba lamadan önce yani k aylar nda kesim alanlar ndan ç kar lm olacak, ayet bu dönemde ç kar lamam ise vejetasyon döneminin sonuna kadar beklenecek ve sürgünlerin odunla t ve elastikiyet kazand sonbahar ve k aylar nda kesim alan d na ta nacakt r. K ymetlendirilmesi mümkün olmayan ince dallar, çürüyüp topra a kar mas için kesim alan na da t lacakt r.

- Amenajman planlar n n kesim düzenine ba lad baltal k alanlar ndaki bo luklar ekim ve dikimler ile tamamlanacakt r.

- Üretim i leri biter bitmez saha hayvan otlanmas na kar emniyet alt na al nacakt r.

1.1.4.2. Bozuk Baltal klarda Gençle tirme ( mar- hya)

Verimli baltal klar n, geçmi y llarda a r otlatma ve usulsüz kesimlerle tahrip edilerek bozuk baltal klara dönü tükleri, bunun neticesinde milyonlarca hektar orman alan m z n verimsiz hâle geldi i malumdur.

Amenajman planlar nda bozuk baltal k alanlar, A açland rma, Rehabilitasyon ve Erozyon Kontrol Çal malar Tablosuna, bozuk baltal klar n bir k sm ise verimli baltal klarla birlikte normal kesim düzenlerine al nm lard r.

Amenajman planlar nda A açland rma, Rehabilitasyon ve Erozyon Kontrol Çal malar Tablosuna al nm olunan bozuk me e baltal k alanlar n biran önce ve en ekonomik ekilde verimli hâle getirebilmek için bu sahalar içinde, istenen me e türlerine ait yeterli kök sistemi bulunan, ekolojik artlar n elveri li oldu u tespit olunan alanlar, rehabilitasyon çal malar na konu edilecektir.

Amenajman planlar nda normal kesim düzenine al nm bozuk baltal k alanlar ile yine kesim düzeninde bulunan verimli baltal klardan aktüel durumu bozuk baltal a dönü mü alanlar, plan de i ikli i yap lmak art ile rehabilitasyon çal malar na konu edileceklerdir.

Gençle tirme Yöntemi:

Bozuk baltal klar, tabii (vejetatif) ve suni (ekim, dikim) gençle tirme yöntemlerinin bir arada uygulanmas ile gençle tirilirler. Bu maksatla, bozuk baltal k alanlar nda mevcut yaprakl a aç türlerine (istenen türlere) ait canl sürgün verme niteli ini kaybetmemi kovuk ve çürük öz odunlu a açlar, kök bo az ndan t ra lama kesilerek (yenileme kesimi ile), yine ayn alanda mevcut olup sürgün verme niteli ini k smen kaybetmi kütük ve kökler kazma veya çapa ile çürükleri temizlenerek ve yaralanarak (canland rma kesimleri ile) sürgün vermeye zorlan rlar.

Söz konusu kesimlerin vejetasyon mevsimi d nda ve genellikle k aylar nda (donlu günler haricinde) yap lmas gerekir. Bu uygulamalar neticesinde, eski kök ve kütüklerden meydana gelen sürgünler ocaklar hâlinde geli ece inden ileriki y llarda tekleme vb. bak m i lemlerine tabi tutulurlar.

mar-ihya alanlar ndaki bo luklar, istenen türe ait tohumlar ekilerek (ocak veya çizgi ekimleri ile) veya fidanlar dikilerek doldurulur.

40


Bozuk baltal klarda gençle tirme yap lacak alanlar n zaman mekân düzenlemesini yapmak üzere arazide me cereler incelenerek aktüel yap lar na göre gençle tirme öncelikleri belirlenip y ll k program tespitleri yap lacakt r. Tespit edilen bölmeler için (Ek:11) no.lu tablo düzenlenecektir. Bu tablo ile birlikte bir önceki y l n bozuk baltal k uygulama sonuçlar (enerji orman tesisi) için ayn örnek tablo düzenlenecek ayr ca i letme efli i, i letme müdürlü ü ve bölge müdürlü ünde ar ivlenmesi sa lanacakt r.

1.2. Gençle tirme Alanlar n n Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Gerek tabii gençle tirme ve gerekse suni gençle tirme yöntemlerinin ayr ayr veya bir arada uygulanarak amenajman planlar nda gençle tirme periyoduna ayr lm me cerelerin gençle tirilmesine çal lmal d r. Bu alanlar n plan süreleri içerisinde tamamen gençle tirilmesi için genel esaslar, yukar daki bölümlerde aç klanm ve özellikle bu çal malar n ba ar l sonuçlanmas için gençle tirme alanlar n n ekolojik artlar n n öncelikle incelenmesi gerekti i de vurgulanm t r. Yap lan bu incelemeler sonucunda;

- Topra n derinli i ve ta l l yönünden (pek s ve s , çok ta l ve kayal k) tabii yolla gençle tirilemeyece i gibi suni yolla gençle tirilmesi de mümkün görülmeyen,

- Otlak, yayla kenar , köy ve kasaba gibi yerle im yerlerinin biti i indeki ve sosyal bask nedeniyle gençle tirme çal malar n n olumlu sonuç vermeyece i belirlenen,

- Heyelan (toprak kaymas ) alanlar ile erozyonun do aca sarp, yalç n (%61’den fazla arazi e imi) topo rafik yap ya sahip olup tabii dengenin bozulmas hâlinde orman formasyonunun tamamen kaybolaca anla lan,

- Subalpin veya alpin zonda bulunan ve vejetasyon mevsiminin çok k sa olu u nedeniyle, gerek tabii ve gerekse suni gençle tirme çal malar nda olumlu sonuç al namayaca na karar verilen,

- dare amac itibar yla, ara t rma orman , tohum me ceresi, tabiat koruma ve av üretme, millî park ve mesire yeri olarak ayr lm olduklar bilinen fakat sehven amenajman planlar nda gençle tirme alan olarak ayr ld belirlenen,

- Turizm yönünden önemli olan ve gençle tirme çal malar ile çevrenin estetik görünümünün bozulaca anla lan alanlar, gençle tirme alan olarak ayr lmamal d r.

Gençle tirme çal malar ile ilgili yukar da aç klanan hususlar, yurdumuzda mevcut ana a aç türlerinden olu mu prodüktif ormanlar için genel kurallar olup uygulay c teknik elemanlar n bilgisi ve yap lm ara t rmalara ait bulgular dikkate al narak yöre artlar na göre uygulama yap lmal d r.

1.3. Gençle tirme Alanlar nda Yap lacak Tür De i ikli i

Bilindi i üzere tabii yeti me ortamlar nda bulunan a aç türleri karakteristik özelliklerini, çok uzun y llar içerisinde ayn yeti me ortam artlar etkisinde kazanm lard r. Bu nedenle belli bir yeti me ortam nda uygun kurulu lar gösteren türlerin yerine, ba ka bir türün ekonomik olarak daha de erli olmas veya daha k sa sürede geli im gösterece i dü ünülerek getirilmesi, ileride giderilmesi mümkün olmayacak sorunlar yaratabilmektedir. Tür de i ikli ine karar verilebilmesi için, belli bir yeti me ortam nda mevcut a aç türünün geli imi ile onun yerine getirilmesi öngörülen türün dikiminden en az bir idare müddeti kadar ki sürede gösterece i geli imin mukayesesini sa layacak ara t rmalara ihtiyaç vard r.

41


Bugüne kadar tür de i ikli i yap lm alanlardaki olumsuz sonuçlar n genellikle oradaki yeti me ortam artlar n n türün isteklerine uygun olmay ndan ileri geldi i tespit edilmi tir.

Tür de i ikli i yap lmas söz konusu oldu unda klimatik artlar n türün isteklerine uygunlu u yan nda, edafik artlar n n da uygun olup olmad n n çok iyi etüt edilmesi gerekti i bilinen bir gerçektir. Bu nedenle tür de i ikli ine konu sahalarda toprak etütleri sonucunda, toprak özelliklerinin getirilecek tür için uygunluk ta d tespit edildi i takdirde tür de i ikli ine gidilmelidir.

Ku kusuz baz a aç türlerinin optimum yay l yerleri d ndaki alanlarda normal kurulu göstermeyen me cereler olu turduklar n n ve bu nedenle iyi bir geli me göstermedikleri gibi, ekonomik de eri dü ük odun üretiminde bulunduklar n n tespit edilmesi hâlinde, mevcut tür yerine ayn yeti me ortam artlar nda daha iyi geli en, daha kaliteli ve fazla miktarda odun üreten türlere yer verilmesi ve bu gaye ile de i ik türlerle suni gençle tirme yoluna gidilmesi gerekebilir.

Ancak tür de i ikli ine gidilmeden önce, tür de i ikli ine konu edilecek orman alanlar ; bölge müdürlü ü odun d ürün ve hizmetler,silvikültür, a açland rma ve orman idaresi ve planlama ube müdürleri, etüt proje ba mühendisleri, ilgili i letme müdürü ve i letme efinden olu turulacak bir kurul taraf ndan ayr nt l bir ekilde incelenerek gerekçeli bir

rapor (Ek:12) düzenlenecek ve bölge müdürünün uygun görü ünden sonra 4 nüsha olarak Genel Müdürlü e gönderilerek uygulanmas için izin istenecektir. Genel Müdürlü ümüzden izin al nmadan hiçbir suretle tür de i ikli ine gidilmeyecektir. Yanan ormanlar n yeniden tesisi veya yang na hassas ormanlar n yang na dirençli hâle getirilmesi projesi kapsam nda yap lan yang n önleme tesisleri (YDZT, YOAT, ZOAT) ve tesis içi yang n engellerinde yeti me ortam artlar na uygun türler kullan lmas na dikkat edilecek ve bu alanlar için tür de i ikli i raporu yap lmayacakt r.

Yukar da belirtilen nedenlerden dolay , tür de i ikli ine konu sahalar n toprak etütlerinin, ormanc l k ara t rma enstitüsü müdürlüklerinin toprak laboratuvarlar nda yapt r larak toprak özelliklerinin o tür için uygun oldu unu belirtir etüt raporlar , tür de i ikli i teklif raporlar na eklenecektir.

1.4. Ard ç Ormanlar nda Gençle tirme

Ülkemiz ard ç ormanlar n n %97’sini bozard ç (Juniperus excelsa Bieb.) ve ya ard c (Juniperus foetidissima Willd.) ormanlar olu turur. Bu alanlar n ise % 87,3’nün bozuk oldu u bilinmektedir. Bu durum ise verimli ard ç ormanlar n n gençle tirilmesini, bozuk alanlar n ise rehabilitasyonunu gündeme getirmektedir.

Orman Genel Müdürlü ünce yürürlükten kald r lan 5010 say l tamim ile ard c n gerek biyolojisi, gerek ekolojisi gerekse silvikültürü hakk nda yeterli bilginin olmamas ve herhangi bir uygulaman n yap lmamas nedeni ile ard ç ormanlar m z n geli tirilmesi, iyile tirilmesi ve verimli ormanlar hâline dönü türülmesine yönelik her türlü kesim, teknik ve sosyal sorunlar çözülünceye kadar yasaklanm t .

Ancak son y llarda yap lan çal malar sonucunda, ard ç türlerimizin tohumlar ndaki çimlenme engelinin giderilerek kitle hâlinde fidan üretimine ba lanm olmas , ba ar l gençle tirme ve a açland rma çal malar n mümkün k lm t r.

42


Ard çlar n ülkemizin topo rafya, toprak, iklim ve sosyal bask yönünden en marjinal yeti me ortamlar nda bulunmas nedeniyle daha dikkatli, farkl ve entansif çal malar yap lmas gereklidir. Bu artlarda orman kurma gençle tirme ve rehabilitasyon çal malar nda tek bir yöntemin kullan lmas dü ünülemez. Bu nedenle orman kurma ve gençle tirme yöntemlerinin bile iminden yararlan lmal d r.

Toprak i lemenin mümkün oldu u alanlarda a açland rma tercih edilmelidir. Gençle tirme, a açland rma ve rehabilitasyon çal malar ndaki dikimlerde tüplü fidan kullan lmas n n ba ar y sa lamada önemli oldu u görülmektedir. Toprak i lemenin mümkün olmad kayal k alanlarda ise tohumdan gençle tirme yöntemlerine ba vurulmal d r.

1.4.1. Orman içi A açland rma Sahalar nda Kapal l %10 ve daha alt nda oldu u için amenajman planlar ile “A açland rma, Rehabilitasyon ve Erozyon Kontrol Çal malar Tablosuna (22 no.lu tablo)” al nan sahalarda a açland rmalar yap lmaktad r. Bu sahalarda bulunan ekonomik yönden de erlendirilebilir a aç ve a açç klar kesilerek sahadan uzakla t r lmaktad r.

Ancak bu alanlarda tabii vejetasyon içerisindeki endemik türlerle birlikte hlamur, kestane, yabani kiraz, al ç, üvez gibi yaprakl türlerin yan nda ard çlar n da kesilmeden oldu u gibi muhafaza edilmesi gereklidir.

Di er taraftan ard ç plantasyonlar n n kurulaca sahalarda çal maya engel olan ard çlar bulundu u ve kesilmesi zorunlu oldu u takdirde sadece bu fertler kesilebilecektir. Bu gibi sahalarda do aya yak nl k prensibi içinde çal lacak ard çlar n tamamen t ra lanarak kesilmesine müsaade edilmeyecektir. Düzenlenen tutanak ve krokilerde ard çlar n korunaca aç kça belirtilecektir.

1.4.2. Ard ç letme S n f nda Amenajman planlar nda ard ç i letme s n f olarak ayr lan ormanlarda gençle tirme alanlar , bozuk veya (1) kapal me cerelerden öncelikle suni gençle tirmeye uygun yerlerden al nacakt r. Bozuk ve bir kapal ard ç me cereleri var iken bunlar n d ndaki me cerelerden gençle tirme alan seçilmeyecektir.

Kapal l %41’in üzerindeki ard ç me cerelerinde gerekti inde me cere sa l na etki eden fertlerin al nmas na yönelik zay f veya mutedil müdahaleler eklinde me cere bak mlar yap labilecektir. Ancak planlamalarda kesinlikle kuvvetli müdahaleler önerilmeyecektir.

1.4.3. Kar k ve Di er letme S n flar nda Bozuk alanlardan verilen gençle tirme alanlar yla bu gençle tirme alanlar civar ndaki bozuk sahalarda bölme bütünlü ünü sa lamak amac yla yap lan gençle tirme çal malar nda varsa mevcut ard çlar korunacakt r.

Ancak gençli in gelmesine engel olacak kadar yo un diri örtü eklindeki ard çlar çimlenme yata n olu turmak için temizlenebilecektir. Bu çal malar s ras nda mevcut ard ç fertlerinden düzgün geli me gösterenler teklenerek b rak lacak ve ard çlar n tamamen temizlenmesinden kaç n lacakt r. Ard c n kar ma girdi i me cerelerde ard ç gençliklerinin getirilmesi için çal malar yap lacakt r. Bu tür me cerelerin gençle tirilmesinde ard ç gençlikleri de (tabii veya suni olarak) getirilerek yeni generasyonda da kar m n devam sa lanacakt r. Bu me cerelerde yap lacak tamamlama dikimlerinde ard ç fidan da kullan lacakt r.

43


Gerek gençle tirme gerekse rehabilitasyon çal malar esnas nda makineli toprak i lemesi suretiyle arazi haz rl yap larak tesis edilen sahalarda, makineli çal maya engel olan ve getirilen gençlik ve dikilen fidanlar n k ihtiyac n ve geli imlerini olumsuz engelleyecek ard ç a açlar kesilebilecektir.

Ayr ca ard c n kar ma girdi i me cerelerde ara has lat etas , kar kl devam ettirmek kayd ile al nacakt r.

Çevrenin bütün olumsuz etkilerine kar n oldukça dayan kl ve uzun ömürlü oldu u bilinen ard ç ormanlar nda kayda de er bir tabii enkaz (k r k, devrik, dikili kuru vb.) olu mamaktad r. Dolay s ile ard çlara yönelik her türlü enkaz ve ola anüstü raporlar , bölge müdürlü ünce görülüp onaylanmad kça kesinlikle üretimine ba lanmayacakt r.

Ard ç alanlar nda usulsüz müdahalelere yönelik koruma ve denetimler art r larak devam ettirilecektir.

Özellikle çit kaz temini veya ba ka maksatlar için ard çta özel üretim yap lmayacakt r.

1.5. F st kçam Ormanlar nda Gençle tirme F st kçam (Pinus pinea L.), karasal iklimlere kar duyarl olup s s düzenli olan s cak iklimleri sever. Tipik k a ac d r. Yan siper bile tepe geli imini ve kozalak verimini olumsuz etkilemektedir. F st kçam gençlikleri vejetasyon dönemi içindeki donlara kar hassast r.

F st kçam ormanlar , odun, reçine ve tohum (çam f st ) üretimi esas al nmas na göre i letilmekte ve planlanmaktad r. Ülkemizde ise ço unlukla tohumu (çam f st ) esas al narak i letilmektedir. letme gayesi meyve/tohum has lat olan ormanlarda meyve/tohum veriminin dü tü ü ve odun has lat n n de erini kaybetmedi i a aç ya , bu ormanlarda idare müddetini (kesim ya ) belirlemede esas olmal d r. Ülkemizdeki f st kçamlar n n 100 ya ndan sonra tohum has lat n n dü tü ü ve bu ya tan sonra odun evsaf n n bozuldu u görülmektedir.

F st kçam ormanlar n n gençle tirilmesi tabii gençle tirme yolu ile yap labilece i gibi suni gençle tirme (ekim, dikim) metotlar yla da yap labilir. Ancak ülkemizde f st kçam ormanlar nda kozalaklar n mahallî köylülerce tamamen toplanmas ve f st kçam tohumunun çok miktarda zararl s n n bulunmas nedeniyle tabii yoldan bu ormanlar n gençle tirilmesi zor olmaktad r.

Tabii gençle tirme uygulamas n n mümkün oldu u yerlerde, gençle tirme yap lacak y l kozalak hasad yap lmaz ve toprak i leme yap larak ilkbaharda dü en tohumlar n çimlenmeleri sa lan r. Gelen gençliklerin üzerindeki ya l me cere 1-2 y l içinde bo altma kesimi ile bo alt larak gençle tirme tamamlan r. F st kçam ormanlar nda bak m müdahaleleri esnas nda hektarda 100-120 adet gelecek (istikbal) a ac b rak lmas yeterlidir. F st kçam tohumlar uçma yetene inde olmad ndan tabii gençle tirmeye dayal etek eridi t ra lama ve erit t ra lama metotlar ile gençle tirilmesi mümkün olmaz.

Don zararlar n n görülmedi i ortamlarda suni yoldan ekim ve dikimle de gençle tirme yap labilir. Dikimlerde i letme amac na göre 6,00x3,00, 6,00x6,00 ve 10,00x10,00m aral k mesafeler kullan l r. letme amac tohum üretimi olan f st kçam ormanlar nda, tesiste hangi aral k mesafe kullan l rsa kullan ls n kozalak verimini artt rmak için, 40-50 ya lar ndan sonra a açlar aras nda 10,00x10,00m aral k mesafe b rak lmas na dikkat edilmelidir.

44


yi bir geli menin istendi i aday f st kçam plantasyon sahalar nda;

-Kum içeri inin %60 veya üzerinde olmas , kil oran n n %20’yi ve toz+kil oran n n ise %40’ geçmemesi,

-Strüktür aç s ndan, kök yay l n engelleyen hava-su-besin dengesini bozan tane dizili i ve/veya geçirimsiz bir tabakan n olmamas ,

-Vejetasyon dönemini de kapsayacak ekilde, etkili kök derinli inde nem aç n n olmamas ,

-Mutlak toprak derinli inin 100cm’den fazla olmas ,

-Taban suyunun etkisi alt nda bulunan sahalarda, taban suyu seviyesinin 150cm’den yukar da olmamas artlar aranmal d r.

1.6. Çöken ve Çökmekte Olan Ormanlarda Gençle tirme Çöken orman; ormanlar n birbirini takip eden tabii ya am evrelerinden olan, olu um ve optimal kurulu a ula ma evrelerini geçirdikten sonra ya lanma veya çökme evrelerini ya ayan, fizyolojik ya s n r na eri mi , zaman nda gerekli gençle tirme çal malar yap lmad için süreklili i tehlike alt na girmi , çözülme süreci ya ayan ormanlard r.

Çöken ormanlarda üst tabakada artan ölüm ve ya a ba l olarak tek tek a açlar veya kümeler eklinde me cere çözülmeleri görülür. Gövde say s nca fakir ya l a açlardan olu an me cereler, bu ormanlar n en tipik özellikleridir. Bu ormanlarda tabakal l k yok olmaya ba lam veya yok olmu , ya ama gücü gerilemeye ba lam t r. Çöken ormanlarda, a aç servetindeki art m yava lamas na paralel olarak a aç servetinde yava yava gerileme olur ve me cerede artan derecede bo luklar olu maya ba lar. Olu an bo luklarda, ço unlukla gençlik meydana gelmemekte, gelen gençlikler de ks zl k vb. de i ik nedenlerle yok olup gitmektedir. Bu me cerelerde stabilite ve vitalitedeki gerilemeler nedeniyle f rt na ve kabuk böce i zararlar artmaktad r.

Ülkemizde idare sürelerini çoktan doldurmu , çökme evresine girmi veya girmekte olan ancak de i ik nedenlerle gençle tirme kapsam na al nmam , ibreli, yaprakl veya kar k a aç türlerinden olu an büyük, küçük orman alanlar na rastlanmaktad r. Ayr ca yeti me muhiti artlar n n iyi oldu u henüz üst tabakadaki fertlerin ayr lmas yla büyük bo luklar n olu mad ancak fizyolojik ya l l k s n r nda olan ve çökme ba lang c nda olmas na ra men hâlâ gençle tirilmesi planlanmam ormanlar m z bulunmaktad r. Bu ormanlarda geçmi te verilen bak m etalar n n yetersizli i, verilen etan n da ola anüstü has lat etalar na mahsup edilmesi ve yeterli yol a n n olmamas gibi nedenlerle gereken me cere bak mlar yap lmad gibi mevcut a aç türlerinde fizyolojik ya lanma için kritik ya lara ula lmas na ra men ormanlar n gençle tirilmesine ba lanmam t r.

F rt na ve böcek zararlar neticesinde yap lan ola anüstü kesimlerin d nda herhangi bir silvikültürel i lem yap lmamas nedeniyle bu ormanlar n devaml l tehlike alt ndad r. Bu ormanlarda, çökme evresinde ölümlerin toplu ve ayn anda meydana gelmesini önlemek için planlarda gerekli revize ve yenilemeler yap lmas n müteakip belirlenen gençle tirme ve bak m tekniklerinin bir an önce uygulamaya konmas gerekmektedir.

45


Çöken ve Çökmekte Olan Ormanlar n Silvikültürü:

A r ya lanm ormanlarda silvikültürel olarak tipik alansal ve zamansal planlama pek mümkün de ildir. Bu ormanlardaki öncelikli gaye en k sa zamanda yeterli miktarda gençli in geli inin sa lanmas d r. Ancak bu yap l rken küçük alanlar üzerinde çal lmal ve de i ik ya l l k olu turulmal d r. Çökmekte olan ormanlar n yeniden olu turulmas için saha emniyetinin sa lanarak otlatma tehlikesinin mutlaka ortadan kald r lmas gerekir. Ayr ca a a daki önlemleri de dikkate alan bir silvikültürel planlama ile çökmekte olan ormanlar m zda ba ar sa lanabilir:

* Ya ama gücü yüksek a açlar gövde kalitesine bak lmaks z n korunmal d r. (Bunlardan siperine, tohumuna ve ekolojik denge aç s ndan ihtiyaç bulunmayanlar ekonomik olarak de erlendirmek üzere ç kar labilirler.)

* Gençle tirme için büyük alanlarda çal lmamal , bu alanlar grup d nda t ra lanmamal d r.

* Sahada mevcut olan sa l kl bütün gençlikler korunmal d r.

* E imin fazla oldu u, kar ya an yüksek m nt kalarda ekonomik olarak de erli olmayan gövdeler yüksek kesim yap larak kar n kaymas n engelleyecek ekilde yamaç e imine çapraz yat r larak b rak lmal d r.

* Tabii gençle menin olmayaca yerler daha fazla beklenmemeli, büyük me cere bo luklar nda suni gençle tirme metoduyla fidan dikimleri yap lmal d r.

* Ya l me cere içerisindeki bu gençle tirme çal malar na öncelikle yol ve ula m sorunu olmayan bölgelerden ba lanmal ve ula m sorunu bir an önce çözülmelidir.

1.7. Sekonder Ormanlarda Dönü türme Esaslar ve Gençle tirme

Ormanlar m z, çevre etkileriyle a aç türlerinin ekolojik ve biyolojik niteliklerine göre çe itli yap ve ekiller gösterirler. Büyük k sm nda tabii geli menin neticesinde klimaks türler olu mu bu ormanlar m z az veya çok derecede stabil durumda primer orman vasf ndad r.

Ancak baz ormanlar m z üzerinde ba ta insan olmak üzere biyotik ve abiyotik etkiler, orman n ya am ortakl n etkileyerek biyolojik ve ekolojik dengenin bozulmas na, dolay s yla klimaks türlerin k smen veya tamamen uzakla mas na neden olmu lard r. Bunun sonucunda, optimum yay l alanlar d nda olmas na ra men baz türler, bu alanlara de i ik yollardan gelip yerle erek genelde erken ya larda çürüme ve böcek zararlar na kar stabil olmayan me cereler olu turmakta ve bu ormanlara sekonder karakter gösteren ormanlar denilmektedir.

Ülkemizde yay l gösteren orman a açlar ndan a rl kl göknar türleri olmak üzere birçok tür bugün yukar da bahsedilen gerekçe ile kendisinin optimal yay l alan d nda di er türlerin optimum yay l alanlar içerisinde saf me cereler kurabilmektedir. Bu me cerelerde genelde erken ya larda çürüme ve böcek zararlar na ba l olarak stabil olmayan bir ya am söz konusudur.

Yine kay n yeti me ortamlar nda düzensiz faydalanmalar neticesi kay n n yok edilmesi veya yerlerine karaçam, sar çam gibi ibreli türlerin gelmesi veya getirilmesi ile olu an ibreli ormanlar ve karaçam, sar çam gibi ibreli türlerin öncü olarak geldi i ormanlar sekonder kurulu göstermektedir.

46


Bu tür ormanlar n rehabilite edilerek me cereyi temsil eden esas türlerin alana yeniden getirilmesi ve bu türlerin tabii süksesyon seyri içerisinde iyi korunmalar gerekir.

Ba ta göknar türlerimiz olmak üzere sekonder özellik gösteren ormanlar esas kurulu lar na dönü türmek için yap lacak silvikültürel i lemler, me cere özelliklerine göre;

-Öncelikle sekonder karakter gösteren orman alanlar n n ve dönü türmeye konu edilecek a aç türlerinin yeti me ortam isteklerine göre sa l kl bir ekilde tespit edilmesi (klimaks türün),

-Planlama esnas nda sekonder özellik ta yan bu alanlar n asli a aç türlerine dönü türülmesi için bir i letme s n f olu turulmas ve hedeflenen kurulu a en k sa zamanda ula mak için ihtiyaç duyulan silvikültürel etan n belirlenerek uygulanmas n n sa lanmas ,

-Bu tür özellik ta yan ormanlar me cere özelliklerine göre belirli bir sürede asli a aç türlerine dönü türülürken türlerin biyolojik ve ekolojik istekleri de dikkate al narak devaml orman formuna uygun müdahalelerin uygulanmas ,

-Sekonder özellikleri nedeniyle tepe çökmesi, çürüklük ve böcek-mantar tasallutu nedeniyle sa l klar n kaybetmi saf me cerelerin dönü türmeye konu edilmesi ve düzensiz faydalanmalarla say lar çok azalt lan klimaks türlerin lehine etkili silvikültürel bak m ve gençle tirme çal malar yap lmas ,

-Hedeflenen me cere kurulu unu olu turacak türlerin gençli inin bilinen gençle tirme metotlar ile alana getirilmesine yönelik detay silvikültür planlar n n yap lmas ve istenilen amaca ula l ncaya kadar bu planlara uyulmas ,

-Bak mlarla istikbaldeki de erleri garanti alt na al nacak istenilen amaca uygun mevcut gençlikler ile sonradan alanda tesis edilecek gençliklerin, biyolojik ba ms zl klar na kavu uncaya kadar izlenmesi ve bu alanlar n özellikle hayvan bask s na kar sürekli kontrol alt nda tutulmas d r.

2. ORMAN BAKIMI

2.1. Genel Esaslar

Bir orman, ister suni yolla isterse tabii yolla kurulmu olsun, tesis tarihinden itibaren ba layarak idare süresinin (kesime olgunluk ça ) sonuna kadar bak mlara konu edilmelidir.

Me cerenin tesisinden itibaren yap lan ilk bak m tedbiri gençlik ça nda uygulanan gençlik bak m d r. Bu ilk ve en önemli bak m tedbiri olup uygulanmazsa (tamamlama yap lmaz, koruma ihmal edilir, zararl diri örtü ile mücadele edilmez ise) tesis edilen me cere k sa bir süre sonra yok olur ki bu da bütün emeklerin, zaman n ve yap lan harcaman n bo a gitmesi demektir.

Gençlik bak m ndan sonra gelen bak m tedbirleri (s kl k bak m , aralama, kland rma, budama) daha çok me cerenin istikbaldeki de erinin art r lmas na yöneliktir.

Sebebi ne olursa olsun, bak m amac ile zaman nda ormana müdahale edilmez ise tabiat “gövde ayr lmas ” dedi imiz olay ile aralamay kendisi yapmaktad r. Böylece me cerenin birçok fertleri de (ço unlukla aday istikbal a açlar ) kuruyarak yok olup gitmektedir. Bu nedenle ihtiyac na göre uygun zamanlarda me cerelere girilip tekni ine uygun bak mlar

47


yapmak hem günümüzün odun hammaddesi ihtiyac n kar lamak hem de me cerenin gelecekteki ekonomik ve ekolojik de erini art rmak bak m ndan son derece önemlidir.

2.2. Orman Bak m Tedbirleri

Orman bak m tedbirleri, me cere geli me ça lar na göre birbirinden farkl tekniklerle çal lan silvikültürel uygulamalard r ki bunlar:

-Gençlik bak m -S kl k bak m (ay klama) -Aralama (ferahland rma) -I kland rma (çap art m na yönelik) -Alt tesis -Budamad r.

Bir me cerede hangi orman bak m tedbirinin uygulanaca na karar verebilmek için öncelikle me cerenin hangi geli me ça nda bulundu unu bilmek gerekir. ( ekil 8)

ekil 8: Me cere geli im ça lar

Tablo incelendi inde, gençlik ça nda gençlik bak m , s kl k ça nda s kl k bak m (ay klama), s r kl k, direklik, ince a açl k, orta a açl k, kal n a açl k ça lar nda ise aralama (ferahland rma) uygulanaca görülmektedir.

ÇAĞLAR

ÇAĞLARINTANIMLARI

Amenajmanagöre çağ sınıfları

Silvikültüre göre yapılacak

müdahale

GENÇLİK

Gençliğin getirilişinden,

kapalılığın teşekkülüne kadar

SIKLIK

Kapalılığın teşekkülünden

dal budanmasının başlamasına kadar

SIRIKLIK

1,30 çapları8 - 10,9 cm

arası

DİREKLİK

1,30 çapları11 - 19,9 cm

arası

İNCE AĞAÇLIK

1,30 çapları20 - 35,9 cm

arası

ORTA AĞAÇLIK

1,30 çapları36 - 51,9 cm

arası

1,30 çapları52 cm’den

yukarı

Gençlik bakımıkültür bakımı

Sıklık bakımı(ayıklama)

0 - 7,9 (a) 8 - 19,9 (b) 20 - 35,9 (c) 36 - 51,9 (d) 52 < (e)

Aralama (Ferahlandırma)

Meşçere Bakımı

MEŞCERE GELİŞİM ÇAĞLARI

BOY

KALIN AĞAÇLIK

48


2.2.1. Ayn Ya l Koru Ormanlar nda Bak m

2.2.1.1. Gençlik ve Kültür Bak m

Gençlik bak m , gençlik ça nda uygulanan bir bak m tedbiridir. Gençlik ça me cerenin kurulmas ndan me cere kapal l n n olu maya ba lamas na kadar devam eden geli me ça oldu una göre gençlik bak m n n amac , gençli in sahaya geli inden sonra onun geli me seyrini sürekli takip ederek istenilen i letme amac na uygun nitelikte me cerenin yeti mesini sa lamakt r. Bu ise gençli in geli me artlar n iyile tirmek, genç fidanlar n daha ilk ya lardan itibaren zarar görmeden büyümelerini emniyete almakla mümkündür.

Gençlik ve Kültür Bak m Tedbirleri:

Gençli in Zararlardan Korunmas :

Koruman n sa lanamad yerlerde di er bak m önlemlerini de uygulamak zorla r. Bu nedenle daha gençli in sahaya getirilmesi sürecinde gerekirse otlatmaya kar gençle tirme alanlar n n çitlerle veya tel örgülerle çevrilmesi gerekir. Bu sahalar n idaremiz elemanlar yla korunmas n n zor oldu u alanlarda köy tüzel ki ilikleri ile sözle me imzalanarak korunmas sa lanmal d r. (Ek:13)

Yang n tehlikesinin fazla oldu u yörelerimizde de yang n emniyet yollar ve eritlerini yeterli s kl kta açmak, bak ml bulundurmak ve YARDOP esaslar do rultusunda tesis ve çal malar yapmak gereklidir. Yine suni gençle tirme alanlar nda hâkim rüzgâr yönü göz önüne al narak mevcut yaprakl türlerden olu turulacak yaprakl erit ve bantlar yang nlarla mücadelede önemli i levler üstlenmektedir. Böcek ve mantar zararl lar yla mücadele ihmal edilmemelidir.

Gençlikte Kontrol ve Zarar Görmü lerin Al nmas :

Tabii gençle tirme alanlar nda k ve bo altma kesiminin hemen ard ndan yap l r. Ya l generasyonun alandan ç kar lmas esnas nda ezilen, soyulan ve tepeleri kopan bireylerle birlikte mantar veya böcek ar z olmu , hasta, çal la m ve kemirici hayvanlar taraf ndan zarar verilmi bireyler de ç kar l r. Üretim art klar da vejetasyon mevsimi ba lamadan önce gençli in üzerinden kald r lmal d r.

S k Tabii Gençliklerin Seyreltilmesi:

Sahaya çok s k gelmi ibreli gençlikler aras nda su ve besin mücadelesini önlemek amac yla uygulanan bir bak m önlemidir. Tabii gençle tirme ve ekimle (tam alan, çizgi ve ocak ekimleri ile) kurulan plantasyon alanlar nda uygulan r.

Seyreltme müdahalelerinde a aç türlerinin büyüme özellikleri göz önünde tutulmal d r. Zira yaprakl lar s k yeti tirilmezlerse tepelerini yayma, çal la ma özellikleri gösterirler. Bu nedenle özellikle kay n ve me e gibi türlerimizde fena ekilli azman bireylerin temizlenmesi d nda bir seyreltme i lemi gerekmemektedir.

Seyreltme yapma ya ve hangi aral k mesafelerle yap laca hususunda yeti me ortam n n verimlili i, a aç türlerine göre boy büyümesinin h zl ya da yava olmas , a olan gereksinimleri etkili olmaktad r.

Ancak ilk ya lardan itibaren serbest ya ama alan na ihtiyaç gösteren ve h zl büyüme özelli ine sahip olan k z lçam türümüzde seyreltme müdahaleleri büyük önem ta r. Zira h zl büyüme özelli ine sahip olan bu türümüzde ilk ya lardan itibaren fertlere serbest

49


ya ama alan sa lanamazsa art m enerjisi duraklamakta, daha sonra bak m müdahaleleri yap larak yeterli ya ama alan na kavu turulsalar bile bu fertlerin beklenen geli meyi yapamad klar n ara t rma ve uygulama sonuçlar göstermektedir. Bu nedenle k z lçamda s k gençlikler mutlaka seyreltilmelidir.

K z lçam gençliklerinde seyreltme çal malar na, yeti me ortam artlar ve gençli in s kl na göre de i mekle beraber gençlik 50-70cm boya geldi inde ba lanmal d r. Büyük ço unlukla k z lçam ormanlar m zda, gençlik bu boya geldi inde en iyi fizyolojik derinli i bulan fertlerle, bulamayan fertler aras nda “boy farkl la mas ” meydana gelmekte olup çal malara bundan sonra ba lan lmas isabetli olmaktad r. Ülkemizdeki k z lçam gençliklerinde boy farkl la mas yeti me ortam artlar na göre de i mekle birlikte genellikle 4-5 ya lar nda ba lamaktad r. Bu çal malarda ablonsal davran lmamal , mutlaka iyi geli me gösteren fertler lehine müdahale yap lmal d r. Bu nedenle selektif bir i lem yap larak hektarda 3000-5000 adet dolay nda iyi geli me gösteren fertlerin b rak lmas uygundur. Seyreltme çal mas bir defada bitirilmeli ve tercihen vejetasyon mevsimi ba lamadan önce yap lmal d r.

Karaçam ve sar çam türlerimizde ise yeti me ortam artlar na göre de i mekle birlikte boy farkl la mas n n bariz olarak görüldü ü 7-8 ya lar nda (boy 60-80cm) hektarda 6000-7000 adet birey kalacak ekilde bir seyreltmenin yap lmas uygun olacakt r.

Sedir ve ladinde de çok s k (f rça büyümesi) büyüyen gençliklerde, büyüme enerjilerine katk sa lamak için seyreltilmeleri gerekir.

Kar m n Düzenlenmesi:

stenilen amaca uygun kar m n sa lanmas için yap lan himaye edici uygulamalard r. Kar k me cerelerin gençle tirme alanlar nda ya da saf me cerelerin kar k me cerelere dönü türülmesi a amas nda uygulan r. Himaye kesimleri ile biyolojik yönden zay f türün gençli i koruma alt na al n r. Kar m düzenleme kesimleri s ras nda, ç kar lmak istenen türün gençli ini dipten keserek uzakla t rmak yerine sadece tepesini kesmek daha ekonomik olur (geni yaprakl larda).

Kar m n düzenlenmesinde, kar ma giren türlerin kar l kl büyüme ili kilerinin (biyolojik mücadele güçlerinin) bilinmesi önem ta r. Ancak bu sayede bak m yap l rken hangi türe yard mc olunup hangi türün geriletilece i kestirilebilir.

Dikimle tesis edilen me cerelerde kar kl k, gerek tür gerekse oran olarak ba lang çta kurulmal d r.

Bo ma Tehlikesinin Önlenmesi (Sürgün Kontrolü):

Fidanlar n suyuna ve besinine ortak olan ayr ca gençli in üstüne ç k p onlar siperleyerek güne nlar ndan faydalanmas n engelleyen, s k t ran, dolay s yla ölümlerine neden olan ot, süceyrat, sar l c bitkiler ve kök - kütük sürgünleri ile yap lan mücadeledir. Gençlik ve kültürler biyolojik ba ms zl n kazan p bo ulma tehlikesini atlat l ncaya kadar mücadeleye devam edilir.

Sürgün kontrolü vejetasyon döneminin ba nda yap lmal d r. Zira fidanlar n en h zl büyüme dönemlerinde onlara su ve k yönünden gerekli ortam sa lanmal d r. I k a ac türlerinde bu husus özellikle önem kazan r. Gecikmi temmuz ve a ustos aylar nda yap lacak bir sürgün kontrolünde genç fidanlar n sürgünleri en s cak devrede güne

nlar na maruz kalaca ndan zarar görebilecektir. ( ekil 9)

50


Süve

Ot

Çauyçapedisahdikiçt

Otve

Çayaptopsürbak

Otbit

Bo

Gebadoger

Tageniçeketür30

ürgüngen

t alm

apalaygulapalamilerehalarkkatlten d

t almbesi

apalap lmpraklrdürük lar

tsu btirilm

o Ka

ençlear s

lay srekir

amamnçlikerisinsimirlerim y l

n konç bir

ma-Ç

ama anan ma

ek tor ndali olu

d a d

ma-çain ko

ama mama

lar ülmerdan

bitkimesi

alan

e tirms zl ks ylar.

mlamk veynde tinin mizdgibi

ntrolreyle

Çapa

genbir eklin

opraka uygunmdo ru

apalaonusu

derinal d r

bulelidirve o

ilerlegere

n Yer

me k taba top

malarya ktamaard

de özi bir

lü ileerin b

alam

ellikbaknde

kta çgulan

mal du yap

ama iunda

nli ir. Çlundr. Çaotlatm

e meklid

rleri

çalbii spra

rda gkültüramlamndan

zel gr sür

e mübulun

ma:

kle çm tyap

çatlaknan r. Çp lm

i lema fida

i topÇapalduranapalaman

mücaddir.

in Do

malsay lan k

gecikr ile mann yaençle da

ücadndu

ç plaktedbilan bkl klilk ç

Çapalmal d

mi toanlar

prak laman kama n yo

deled

oldu

lar nabili

kapan

kmemkayn

n n biap lme tir

aha b

deleyu al

k alairidirbak mlar n çapallamar.

oprarla re

teksta ik s m

i lero un

de d

urulm

nda r. A

nmas

mek na aitirilmal drme sbekle

ye sülanla

e

anlarr. Dima ive

lamaa, bir

a kekab

türünlemi

mlardrine ön oldu

de b

mas

de iAncaks iç

esasamazmesid r. sürelenec

ürgünara d

kil 9

rda ikimilk otkaym

a i lerinci

r ntbet ed

ne gine an önceu u

bu b

(Ta

i ik k meçin o

st r. z. Sui gerAnc

lerince in

n yoaha y

9: Sü

su ami tak

tlar nmaklemler

y l

l birden o

göre önceba l

eliklek s m

bitkil

amam

nede ceolu a

Aksiuni grekircak nin uznden

unluya l

ürgün

açkip en gölanmri s rd ta

r bünotsu

de ielikllay pe rutumlar

ler t

mlam

denlere k

an b

i hâlençl

r. Tabkarazat ltam

u un alan

n ko

buledenrülm

man nras nan iç

nye vbitk

i ir. Kle rup dubetdan

tohu

ma):

erle kapalbo lu

lde te tirbii gaçamarak

maml

nun nlara

ontro

lunann ilkbmesi in oldnda fçe do

vererkileri

Kumutub

daha t kayba l

umlar

:

meyl l

uklar

tamarme agençl

m, sak deama

çok a gör

olü

n vebahaile bdu ufidano ru

rek sin za

mlu tbetin

soyb n nanm

r n

ydann n n e

amlamalanlle tirar çaer ar için

oldure ön

e çatar veba lanu devn köku ve

su tuarar n

toprako

onra n çok

mal d

dök

na gk sa

en k

ma ilar nrme m, rt nn ya

u u knceli

tlakle yazn r vvreleklerins b

utman yo

aklarlayc

ak oldr.

kmed

gelena bir

sa z

ile gnda tçalsedirna gi

l g

k s mk tan

lar n z aylve saerde ne zabir

kapok ed

rda ça kr b

du u

den

n %r zamzama

etirilesistmalr veidildgener

mlardn nm

olular n

aha dtekr

arar vekild

asiteder.

çok dkaybobüny

u s rt

önce

%15-2mandanda

len ften sar nd

e kadi i drasyo

dan bmal d

u tunda odevamrarlanvermde, d

esini

derinolduyeli tlarda

e ça

20 da oa do

fidansonrada d

ay n durumonun

ba lad r.

u yeot alml kn r.

memedi er

artt

n çapu ala

an, g

al m

oranlu mlduru

nlar a ilk a bogibi

mlarn tam

anm

erlerlma kontrKültek içr y ll

r r. S

palamkum

anlargüne

malar

n ndamamaulma

önceiki yaltm

i arda 2mam

al

rde ve rol tür çin lar

Su

ma mlu rda e li

r n

aki as as

eki y l ma aç

20-men

10-15 cm 10-15 cm10-15 cm 10-15 cm

80-100 cm 80-100 cm

51


uzakla t r ld zamana kadar beklenmez. lk veya ikinci k kesiminin ard ndan (örne in karaçamda kapal l n 0,20-0,25 civar na dü üldü ü ilk k kesiminin ard ndan) yap lmas uygundur.

Azmanlarla Mücadele ve Dik Kenarlar n Giderilmesi:

Gençle tirme alan nda, düzgün gövdeli, dar ve simetrik tepeli bireyleri ezen, tepesi yayg n, gövdesi fena dall , kal n ve bozuk olan kaba fertlere azman denir. Me cerelerin aralama ça nda daha çok belirgin ve rahats z edici olan bu tür fertlerin ya tamamen dipten kesilmesi ya da bo luklar olu turmamak için tepe veya yan dallar n kesmek suretiyle zarars z hâle getirilmesi gerekir.

Yine çe itli ya taki gençlik gruplar n n yan yana gelmesi ile bu alanlar n s n r nda olu an dik kenar durumunda, büyümesi üstün olan fertler biti i indeki fidanlara bo ucu etki yapar. Bu durumda gerek bo ma tehlikesini önlemek gerekse dik kenar n sak ncalar n gidermek için gruplar aras nda tedrici bir geçi i sa lamak amac yla, iki grup aras ndaki s n rda yer alan yaprakl boylu gençlik veya fidanlarda tepeler kesilir.

Gençlik/kültür bak m tedbirlerinde gençlik/kültür bak m çal malar n n ke if özetine dayand r lmas gereklidir. Bu nedenle uygulanmas öngörülen gençlik bak m i ve i lemleri için, ayn yörede 20x20m (0,04 ha) örnek alanlar seçilerek bu alanlarda yap lacak uygulama sonuçlar , 1 ha alana göre hesaplanacak (çevirme katsay s =25) ve böylece bulunacak mahallî birim maliyetlere ve/veya yürürlükteki birim fiyat cetvellerine dayal birinci ke if özeti düzenlenecek (Ek:14) ve bölge müdürlü ünce onayland ktan sonra uygulamaya geçilecektir. Kültür bak m çal malar için de ke if özeti düzenlenecek (Ek:15) ve bölge müdürlü ünce onayland ktan sonra uygulamaya geçilecektir.

Gençlik ve kültür bak m tedbirleri uygulama süresi, yeti me ortam özellikleri ve a aç türüne göre de i mekte olup gençlik ve kültür bak m tedbirleri zaman nda yap lmal , anlat lan ve gösterilenleri çabuk kavrayan kabiliyetli, becerikli, yeti kin i çiler kullan lmal , bu i çilerin çal malar sürekli kontrol edilmelidir. Gençlik ve kültür bak m ile ilgili program ve ödenek orman bölge müdürlüklerinin talepleri do rultusunda bütçe ile verilmekte olup haz rlanan ke if özetlerine dayanarak ihtiyaç hâlinde ek program ve ödenek ile de desteklenebilmektedir.

2.2.1.2. S kl k Bak m (Ay klama)

Me cere kapal l n n te ekkülünden kuvvetli dal budanmas ve gövde ayr lmas n n ba lamas na kadar geçen süre s kl k ça olup bu ça da ormana yap lan bak m s kl k bak m d r.

S kl k bak m n n en önemli amac , gelece in istikbal a ac n bugünden belirlemek, onu kolayca tan n r ve bulunur duruma getirmek, bu a açlara serbest ya ama alan vermek, k ve hava ihtiyaçlar n sa lamak, kar m söz konusu ise me cere kar m n i letme amac na uygun düzenlemek ve me cere perdesinin bak m n yapmak eklinde özetleyebiliriz.

S kl k bak mlar na ba lama zaman olarak, dallar n birbirine de ip de topra n tamamen siperlendi i zaman dikkate almak gerekir. Bu dönem y l olarak a aç türü ve yeti me ortam artlar na göre de i iklik gösterebilmektedir.

S kl k bak mlar matematiksel dü ünceye göre de il, silvikültürel dü ünceye yer verilerek yap lmal d r. Birim alanda belli say da fert b rakmak gibi bir ablona ba l kal nmamal , alanda homojen da l ta bir yap olu turulmal d r. Uygulama esnas nda öncelikle hasta, yaral , c l z, ölmü ve ölmekte olanlar ç kar l r, sonra bütün kaba büyüyen fena ekilli

52


(yamuk, çatall , çal la m ) fertler ile namzet istikbal a açlar na bask yapan fertler ve me cere kurulu una kat lmalar arzu edilmeyen a aç türlerine ait fertler s kl ktan ç kart l r.

Bütün bu i lemler yap l rken a aç türlerinin biyolojileri ve ekolojik istekleri göz önünde bulundurulmal , yar k, yar gölge ve gölge a aç/a açç klardan olu an ara ve alt tabaka muhafaza edilmelidir. S kl k bak m , ça n geçirmeden 3-5 y ll k dönü müddetleri ile uygulanmal d r. S kl k bak mlar n n ihmal edilmesi özellikle yüksek m nt kalarda kar k rmas , devirmesi ve e mesine sebep olur. S kl k bak m n vejetasyon mevsimi d nda, özellikle erken ilkbahar ve geç sonbaharda yapmak gerekir.

Gelecek (istikbal) a açlar ise me cerelerde, yönetim süresi sonuna kadar kalacak ve me cere art m üzerlerine yüklenecek a açlard r. Bu bak mdan gelecek a açlar , canl ve gür bir büyüme gösteren, iyi biçimlenmi simetrik bir tepeye sahip, hiçbir yara ve kal c kusur göstermeyen, tabii dal budamas iyi, ince dall , düzgün, silindirik, kaliteli bir gövdeye sahip, aralama kesimlerine kar iyi bir tepki gösterme yetene inde olan a açlard r.

Gelecek a aç say s idare süresine, me cerenin has lat düzeyine ve tahmini gövde niteliklerine ba l olarak a aç türlerine göre hektardaki say s a a daki gibi olmal d r.

Türler Hektardaki Gelecek A aç Say s Kay n 80-150 Me e 80-150 Karaçam 150-200 K z lçam (iyi bonitet) 150-250 Sar çam 200-250 Ladin 200-250 Sedir 200-250 Göknar (ayn ya l ) 200-250

Gelecek a açlar n n say s , iyi yeti me ortamlar nda alt s n rlara, kötü yeti me ortamlar nda üst s n rlara yakla abilir.

K z lçam n s kl k bak mlar nda di er türlere göre daha kuvvetli müdahaleler yap lmal , yukar da belirtilenler d nda iyi nitelikli fertler aras nda da bir seleksiyon yap larak me cereyi olu turacak fertlerin her birisine daha fazla “serbest ya ama alan “ sa lanmal d r. K z lçamda art m enerjisinin yava lat lmadan sürdürülebilmesi için bu husus çok önemlidir.

Uygulamalar s ras nda me cere perdesinin hiçbir suretle bozulmamas na özen gösterilmelidir. Me cere kenar ndaki fertler kaba büyümede gösterse al nmamal , kesinlikle budanmamal , kendi artlar içerisinde müdahalesiz büyümesine imkân verilmelidir. Çünkü me cere perdesi sayesinde me cere içine girecek rüzgâr daha az olacak, bu sayede evaporasyonu azalacakt r. Yang na hassas m nt kalarda me cere perdesine yang n riski dikkate al narak müdahalede bulunulmal d r.

Genç me cerelere yap lan bak mlar n en etkin ekilde ve zaman nda yap labilmesi için ana yollara dik istikamette (%40 e ime kadar) 30-40 metre aral klarla 2-3 metre geni li inde eritler (bak m patikalar ) aç lmal , yine yamaç istikametinde 80-100 metrede bir 2-3

metrelik yatay eritler ile birbirlerine ba lanmal d r. ( ekil 10)

53


ekil 10: S kl k bak m patikalar

Bak m patikalar ;

-Teknik eleman n me cere içlerine kadar kolayca girmesi, orman daha iyi tan mas dolay s yla teknik müdahalede daha isabetli karar verme imkân sunmas ,

- çilere çal ma kolayl sa lamas , yap lan i lemlerin teknik eleman ve memur taraf ndan kolayca kontrol-takip edilmesi ve dolay s yla i disiplini sa lanmas ,

-Ç kacak ürünlerin di er me cere elemanlar na zarar vermeden ve k sa yoldan me cereden ç kart lmas ,

-Yang na ula ma ve müdahalede kolayl klar sa lamas ,

-Ayn patikalar n devaml kullan lmas ile orman içlerinde geli igüzel güzergah aç lmamas dolay s yla erozyonun önlenmesi gibi birçok faydalar sa lamaktad r.

Arazi e iminin %40’tan fazla oldu u yerlerde ise yine ana yollarla irtibatl ancak dik de il aral k ve mesafe ayn kalmak art yla %20-30 e imli olarak bak m patikalar aç lacakt r.

S kl k bak m na konu me cereler, zaman-mek n düzenlemesini yapmak üzere arazide incelenerek, aktüel yap lar na göre bak m öncelikleri belirlenip y ll k program tespitleri yap lacakt r. Tespit edilen bölmeler ile ilgili (Ek:16) no.lu tablo düzenlenecektir. Bu tablo ile birlikte bir önceki y l n s kl k bak m uygulama sonuçlar için ayn örnek tablo düzenlenecek ayr ca i letme efli i, i letme müdürlü ü ve bölge müdürlü ünde ar ivlenmesi sa lanacakt r.

S kl k bak m yap lacak alanlarda zaman - mekân düzenlemesi yap l rken a a daki hususlara dikkat edilecektir:

-Grift kapal me cereler daha gev ek kapal me cerelerden, -Daha genç olan me cereler daha ya l olan me cerelerden, - yi bonitetli me cereler dü ük bonitetli me cerelerden, -Kar k me cereler saf me cerelerden, -I k a açlar ndan olu an me cereler gölgeye dayan kl a açlardan olu an

me cerelerden daha öncelikli olarak de erlendirilecek ve zaman-mekân düzenlemesi buna göre yap lacakt r.

Yamaç eğimi %40’tan büyük ise Yamaç eğimi %40’tan küçük ise

54


S kl k bak m çal malar s ras nda i in ekonomisi dikkate al narak gayret gösterilecek, me cere geli imini etkilemeyecek fuzuli çal malardan kaç n lacakt r. Bu nedenle alt tabakadaki de erlendirilmesi mümkün olmayan süceyrat n temizlenmesi dü ünülmeyecektir. (Yang na hassas bölgeler hariç)

Çal malar engelleyen dallar ile yang na hassas yörelerdeki orman yolu, yang n emniyet yolu ve eritlerine rastlayan me cere kenarlar nda iki tarafl 25-50m’lik eritler hâlinde kuru ve ya dal budamas yap labilecektir. Ayr ca kaliteli ürün elde etmeye yönelik olarak seçilmi istikbal a açlar nda budama yap labilecektir.

Bak m müdahaleleri sonucu ortaya ç kan de erlendirilmesi mümkün olmayan kesim art klar zorunlu olmad kça saha d na ç kart lmayacak, bunlar büyük y nlar olu turmayacak ekilde sahada b rak lacakt r.

Gerçek anlamda s kl k ça nda bulunan me cerelerde yap lan müdahaleler sonucu de erlendirilebilecek ürün elde etmek genellikle mümkün de ildir. Ancak ormanlar m z n ço u zaman k sa mesafeler içinde de i ebilen yap lar dikkate al narak de erlendirilebilecek ürün elde edilmesi mümkün olacak yerlerde bu materyalden endüstriyel odun ve yakacak odun üretimi için gerekli önlemler al nacakt r.

Bak m müdahalesi yap lan ayn saha içinde yukar da aç kland gibi de erlendirilebilecek ürün elde edilecek yerlerde varsa buralarda s kl k bak m ödenekleri kullan lmayacak üretim ödenekleri ile çal malar yap lacakt r. Ancak bu alanlarda istikbal ferdi seçimi ve bunlar n budanmas , bak m patikalar n n aç lmas çal malar için gerekli harcamalar s kl k bak m hesap fasl ndan kar lanacakt r.

S kl k bak m çal malar ile ilgili ke if özeti (Ek:17) bölge müdürlü ünce onayland ktan sonra uygulamalara ba lan lacakt r.

2.2.1.3. Aralama

S kl k ça ndan sonra gelen me cere geli me ça lar nda (s r kl k, direklik, ince, orta ve kal n a açl k) uygulanan bak m tedbiridir. S kl k ça ndan sonra, s kl k nedeniyle tabii dal budamas n n, me cere tabakal l n n, gövde s n flar n n belli olmaya ba lamas ndan, me cere gençle tirmeye al n ncaya kadar, a açlar n kendi aralar nda yapt klar mücadeleye aktif müdahaleler yapan devaml ve planl kesimlere aralama denilmektedir.

Aralamalar amenajman planlar nda bak m bloklar nda bulunan, zaman ve mekân düzenine ba lanm ve eta verilmi alanlarda plan verileri do rultusunda yap lan çal malard r.

Aralaman n amac ;

-Hasta, fena ekilli, s k k a açlar ç kartarak me cereyi yang n, böcek ve mantar olmak üzere birçok biyotik ve abiyotik tehlikelere kar dayan kl hâle getirmek,

-Me ceredeki istikbal a açlar n n bak m n yapmak, yani onlara daha iyi geli me ortam sa lamak,

-Me cereyi tabii gençle tirmeye haz rlamak,

-Orman , istenilen fonksiyonel hizmete göre arzulanan formuna kavu turmak,

-Bütün bunlar yaparken de ara has lat alarak ülke ekonomisinin ihtiyaç duydu u odun hammaddesini sa lamakt r.

55


Aralama ekilleri;

Seçerek (Selektif) Aralama,

Tabii artlarda olu mu ormanlarda seçerek aralama esast r. Türkiye ormanlar nda genel olarak seçerek (selektif) aralama uygulan r. Aralama yap l rken a açlar n seçiminde Ormanc l k Ara t rma Kurumlar Birli inin gövde s n fland r lmas kullan l r. Aralamada esas olan iyi geli me gösteren fertlerin lehine kötülerin ç kart lmas d r.

Seçerek aralama kesimleri “Alçak Aralama” ve “Yüksek Aralama” olarak ikiye ayr l r.

Alçak aralama ve dereceleri: I k (me e hariç) ve yar k a açlar n n olu turdu u ara ve alt tabakaya sahip olmayan veya çok az bulunan tek tabakal me cerelerde uygulanan bir aralama çe ididir. Alçak aralama müdahaleleri genellikle ara ve alt tabaka üzerinde yo unla r. Zorunlu hallerde galip me cereye yani 2. s n f gövdelerden veya birbirine zarar veren 1. s n f gövdelerden baz lar na da müdahale edilebilir.

Alçak aralaman n zay f alçak aralama, mutedil alçak aralama ve kuvvetli alçak aralama olmak üzere üç derecesi vard r.

1. Zay f Alçak Aralama:

Alçak aralaman n bu derecesinde, me cerelere aktif müdahalede bulunulmaz. Gövde s n flar taksimat na göre 5. s n f ve 2e s n f kesilerek me cere d na ç kart l r.

2. Mutedil Alçak Aralama:

Me cere bünyesine, l ml aktif müdahalelerde bulunan bir aralama derecesidir. 5. s n f ve 2e s n f gövdelere hemen, 4. s n f gövdelere bo luklar olu turmayacak ekilde, 1. s n f gövdelere zarar veren 2. s n f gövdelerden, öncelik s ras na göre 2b, 2d, 2a ve 2c s n flar ndaki gövdeler ise tedricen ç kart l r.

3. Kuvvetli Alçak Aralama:

Gaye, 1. s n f gövdelerin hâkim oldu u kaliteli me cere kurmakt r. Bu aralama derecesinde 5. s n f, 2e ve 4. s n f gövdeler hemen, 3. s n f gövdeler ise tedricen alandan ç kart l r. Hatta birbirine zarar veren 1. s n f a açlardan üstün vas fl lehine ve 1. s n f a açlara zarar veren 2. s n f gövdelere de müdahalede bulunulur.

Yüksek aralama ve dereceleri: Me cerelerde galip tabakada yap lan aralamalar yüksek aralama olarak isimlendirilir. Bu uygulamalar s ras nda me cerede bulunan ara ve alt tabaka korunur. Bu nedenle yüksek aralama; çok çe itli hizmet veren ara ve alt tabakaya sahip gölge ve yar gölge a açlar ndan olu an me cerelerde uygulan r.

Yüksek aralaman n mutedil ve kuvvetli olmak üzere iki derecesi vard r.

1. Mutedil Yüksek Aralama:

Mutedil yüksek aralamada gaye, me cere kapal l n tekrar te ekkül edecek kadar k rmak; yani kapal l aç kl klar olu acak ekilde bozmamak olmal d r.

Bu yüksek aralama derecesinde, ma lup me cere elamanlar ndan 5. s n f bireyler, 3. ve 4. s n flardan hastal kl olanlar, galip me ceredeki gövdelerden de 2e s n f ndakiler me cereden hemen uzakla t r l rlar. Geriye kalan 3. ve 4. s n flar kesilmez ve fonksiyonel halde kalmalar için ne gerekiyorsa yap larak bak ml hâlde tutulurlar. Galip tabakadaki di er a açlardan da s ras yla 2a, 2d, 2b ve 2c s n f ndakiler, gerekti inde ç kart labilirler.

56


Hatta birbirini rahats z eden 1. s n flara da müdahale edilerek bunlar n en kaliteleri sahada b rak larak di erleri kesilebilir.

2. Kuvvetli Yüksek Aralama:

S r kl k ve direklik ça nda müspet seleksiyon uygulanarak belirlenen istikbal a açlar n n (1. s n f gövdeler) bak m n amaçlayan aralama derecesidir. stikbal fertlerinin geli mesine engel olan gövdeler 1. ve 2. s n f dahi olsa uzakla t r l r.

Bak m çal malar nda esas olan, orman n ihtiyaç duydu u ölçüde a aç ç kartmak ve ç kar lan a aç miktar n n ne ölçüde oldu unu bilmektir. Bu konuda en somut ölçüt “Gö üs Yüzeyi”dir. (Gö üs yüzeyi, a ac n 1,30 kesitinin m2 cinsinden de eridir.) A açlar n ç kar lmas ile yap lan aralama i lemlerine “Zay f/Mutedil/Kuvvetli” müdahale diyebilmek için birim alandaki toplam gö üs yüzeyini bilmek ve ç kar lan a açlar n gö üs yüzeyi toplam n buna oranlamak gerekir. Tam kapal me cerelerde ç kart lan a açlar n gö üs yüzeyi toplam , birim alandaki gö üs yüzeyi toplam n n %15’ini (%10-20) olu turuyorsa yapt m z i lem “zay f”, %25’ini (%20-30) olu turuyorsa “mutedil”, %35’ini (%30-40) olu turuyorsa “kuvvetli” olarak adland r l r.

Sistematik ( ematik, s ra, mekanik) Aralama:

Bu aralama, esas olarak belli aral k – mesafelerde dikilmi olan suni gençle tirme veya a açland rma sahalar nda uygulanabilir. Toprak artlar n n homojen oldu u yerlerde uygulanmas gerekir. Genel olarak bir s ra b rak l p bir s ra ç kart larak yap ld gibi bir atlay p bir almak vb. eklinde de olabilir.

Aralama Çal malar nda Kullan lan Gövde S n fland rmalar ( ekil 11):

I. Galip Gövdeler (Üst tepe kapal l na kat lan gövdeler)

1. S n f: Tepe geli mesi normal ve gövde ekli iyi olan galip gövdeler.

2. S n f: Tepe geli mesi anormal ve gövde ekli fena olan galip gövdeler.

Bunlar; a) S k k gövdeler b) Fena ekilli azmanlar c) Çatal gövdeler d) K rbaçlay c lar e) Her türlü hasta gövdeler ve dikili

kurular

II. Ma lup Gövdeler

3. S n f: Geri kalm fakat tepeleri henüz siperlenmemi gövdeler. 4. S n f: Ezilmi (alt vaziyette, tepelerin üstü kapal ) fakat henüz ya ama yetene indeki gövdeler. 5. S n f: Ölmek üzere olan ya da ölmü gövdeler, topra a do ru k vr k s r klar. ekil 11: Gövde S n flar Taksimat

57


2.2.1.4. I kland rma

Aralamalardan çok daha kuvvetli yap lan ve me cere üst tepe kapal l n n devaml olarak k r lmas n sa layan, böylece aralamalardan sonra me cerede kalan elit a açlar n tepelerini tamamen serbest duruma getirip onlar tamamen a kavu turarak çap art m n h zland r p k sa zamanda büyük çapl gövdeler elde etmeye yönelik uygulaman n ad na kland rma denilmektedir.

I kland rma kesimlerine gölge a açlar k a açlar na nazaran daha ileri derecede cevap verirler. Bu bak mdan özellikle kay n, göknar, karaçam iyi yeti me ortamlar nda

kland rma uygulanmas na en uygun türlerdir.

2.2.1.5. Alt Tesis

Ya l bir me cerenin alt nda, o me cerenin bak m na hizmet etmek için, yap lan tesise alt tesis denilmektedir. Özellikle me elerde su sürgünü olu mamas için alt tesise ihtiyaç vard r.

Alt tesis, tek tabakal me cere kurulu lar nda me cere alt na, genelde dikim yoluyla gölge ve yar gölge a açlar getirilmek suretiyle olu turulur ve u faydalar sa lar;

- Topra gölgeler üst topra n a r kurumas n önler, - Me cerede otlanmaya ve yabanla maya engel olur, - Yaprak dökümü ile topra n organik maddece zenginle mesini sa lar, - Ölü örtünün daha iyi ayr mas n sa lar, - Olas olu acak bo luklarda yükselerek kar ma girer ve me cere devaml l n garanti

alt na al r, - Dolgu görevi görerek kaliteli, düzgün, dals z ve budaks z ürün almam za yard mc olur.

Kay n, göknar, ladin, hlamur, gürgen vb. alt tesise en uygun a aç türlerimizdir.

2.2.1.6. Budama

2.2.1.6.1. ne Yaprakl Türlerde Odun Kalitesinin Artt r lmas na Yönelik Budama

Odun hammaddesi üretimi amac ile i letilen ormanlarda temel prensip, birim alandan en fazla kalite ve kantitede ürün elde etmektir. Te kilat m z uzun y llardan beri birim alandan en fazla kantitede ürün üretimine yo unla m , kaliteli ürün elde etme konusunda en önemli bak m tedbirlerinden birisi olan budama yak n zamana kadar sadece literatür bilgisi olarak kalm , uygulama olana bulunamam t r.

ne yaprakl a aç türlerinde tabii dal budanmas sonucu kuruyan dallar n dü mesi uzun zaman almakta, genel olarak gövdeye birle tikleri yerden dü meyerek gövde odunlar nda dü er budak olu umu meydana gelmektedir. Bu da odun kalitesini önemli ölçüde olumsuz olarak etkileyen bir durumdur. Budama, sonuçta ekonomik olarak daha fazla gelir getirdi i için önemli bir bak m tedbiri olarak tavsiye edilmektedir.

Bu nedenle i ne yaprakl türlerin kaliteli odun elde etmek için belli prensipler çerçevesinde budanmalar gerekir.

Budama Yap lacak Me cerenin Seçimi:

Budama, çal malar i ne yaprakl türlerimizin saf ya da kar k hâlde bulundu u me cerelerde yap lacakt r.

Budama yap lacak me cerelerde gaye iyi kaliteli 1. s n f emval elde etmek oldu una göre me cerelerin, odun hammaddesi üretimi fonksiyonu görecek, iyi yeti me ortam nda (I. - II.

58


bonitet), iyi geli me gösteren, sa l kl , usulsüz müdahalelerin, böcek-mantar zararlar n n olmad ve ula m problemleri olmayan yerlerden seçilmesi esast r. Özellikle böcek - mantar zarar riski olan yerlerde budama çal mas yap lmamal d r

Budaman n daha erken ya larda iki a amal olarak yap lmas mümkündür. Ancak çal ma artlar nedeni ile i in hem ekonomisi hem de kay t i lemlerindeki güçlükler göz önüne

al narak budaman n bir defada yap lmas daha uygundur. Bu nedenle budama bir defada yap laca ndan me cerenin s r kl k-direklik geli im ça lar nda, me cere üst boyunu temsil eden ortalama 10-15cm gö üs çap ndaki büyüme enerjisi yüksek genç istikbal a açlar nda uygulama yap lmal d r.

Yukar daki özellikleri ta yan I. II. bonitetteki karaçam, sar çam, göknar, ladin ve sedir me cereleri ile I. bonitetteki k z lçam me cerelerinde budama yap lacakt r.

I. ve II. bonitetlerde olmamas na kar l k tomruklar yüksek fiyatlarla al c bulan baz özel yeti me ortamlar nda da budama yap labilecektir.

Budama Yap lacak A açlar n Seçimi

Budama çal malar me cerelerde bulunan tüm fertlere uygulanmayacakt r. Me cerede kesime olgunluk ça na gelinceye kadar kalacak ve me cere art m n üzerlerinde toplayacak sa l kl ve geli me dinami i yüksek olan fertlerden gelecek a ac (istikbal ferdi) seçilecek ve bunlar budanacakt r.

Gelecek a açlar (istikbal fertleri) a a daki özellikleri ta mal d r;

-Galip tabakada, canl gür bir büyüme gösteren iyi biçimlenmi simetrik bir tepeye sahip olmal .

-Hiçbir yara ve kal c kusuru olmamal . -Tabii dal budanmas iyi, ince dall , düzgün, silindirik, kaliteli, stabilitesi yüksek bir

gövdeye sahip olmal d r.

Budaman n Uygulanmas :

A aç budand ktan sonra kaliteli odun elde edebilmek ve budamadan sonuç alabilmek için gövdenin her iki taraf nda budaks z 10’ar santimetrelik bir k sm n olu mas gerekir. Bu da budama ve yaran n kapanmas ndan sonra a ac n en az 20cm’lik bir art m yapmas demektir.

Buna göre gö üs yüzeyi çap 10cm olan bir a aç budand ktan sonra yara yerinin kapanmas için 2-2,5cm’lik bir geli meye ihtiyaç oldu una göre 15cm çap’ tan sonra, 15cm gö üs yüzeyi çap na sahip bir a aç da 20cm çaptan sonra budaks z gövde olu turmaya ba layacakt r. Budamadan sonra bekleme süresi ne kadar uzat labilirse al nacak de erli ürün oran da o kadar artacakt r. ( ekil 12).

ekil 12: Budaman n uygulanmas

Kabuk

10-15 cm.likbudakl› merkez

2-3 cm.lik budakkaynama bölgesi

10 cm.likbudaks›z k›s›m

1.30 daki budaks›zçap 41 cm

35 cm2.5

5 m

2.5

59


Seçilen istikbal a açlar yerden 5-6m yüksekli e kadar budanacakt r.

Budama yüksekli i a aç boyunun 1/2’sinden, ye il budama tepe boyunun 1/3‘ünden fazla olmayacakt r. Tepe boyunun 1/3‘ ünü geçen ye il budamalar iki seferde yap labilecektir.

KAL TEYE YÖNEL K BUDAMA YAPILACAK ME CERELERDE UYGULAMA ESASLARI

Budanacak dallar n gövdeye te et “silme” tabir edilecek ekilde kesilmesi yani dal kesit yüzeyinin en aza indirilmesi esast r. Gövde ile dal n birle ti i yerde i kinlik varsa i kinli in bitti i yerden budaman n yap lmas kesit yüzeyinin küçültülmesi aç s ndan

önemlidir. Ya dal budamalar nda kabu un s yr larak gövdeye zarar vermesini engellemek için önce dal n alt taraf ndan küçük bir kesim, sonra üstten esas kesim yap lmal d r. ( ekil 13)

Budanacak a açlarda gövdenin budama yüksekli ine (5-6m) kadar olan bölümündeki dallar tabii dal budanmas sonucu tamamen kurumu iseler bu tip me cerelerde budamalar y l n her mevsiminde yap labilir (kuru budama).

ME CERE ÜST

BOYU (m) UYGULANACAK S LV KÜLTÜREL TEDB RLER

3-5m

- Bak m patikalar n n aç lmas ,

- Hastal kl , yaral , c l z, zay f fertlerin ç kar lmas (menfi seleksiyon),

- yi geli me gösteren s k k gruplarda ay klama (müspet seleksiyon) yap lmas ,

- Varsa kar m n düzenlenmesi.

5-10m

- 5-8m aral k-mesafe ile hektarda 150-300 adet aday gelecek a ac (aday istikbal ferdi) seçilmesi,

- Bu fertlere tepeden bask yapan 1-3 ferdin ç kar lmas ,

-Gerekiyorsa aradaki di er fertler aras nda selektif aralama yap lmas .

10-15m

- Gelecek a ac (istikbal ferdi) seçimi,

- Çz için: 6-8m aral k mesafelerle hektarda 150-250 adet,

- Çs, S,L,G için: 6-7m aral k mesafelerle hektarda 200-250 adet,

- Çk için: 7-8m aral k mesafelerle hektarda 150-200 adet,

- Bu fertlere tepeden bask yapan 1-3 ferdin ç kar lmas ,

-Gerekiyorsa aradaki di er fertler aras nda selektif aralama yap lmas ,

- stikbal a açlar n n yerden 5-6m yüksekli e kadar kuru ve ya dallar n n budanmas .

>15m - stikbal a açlar n n korunmas ve te viki.

60


ekil 13: Budama ekilleri

Ancak ya dal budamas gereken me cerelerde budama vejetasyon mevsimi d nda sonbahar ya da k mevsiminde yap lacakt r (ye il budama). Bu durumda vejetasyon mevsiminin ba lamas ile yara yerinin kapanmas daha kolay olacak ayr ca mantar enfeksiyonlar n n ve kabuk böce i üremelerinin önüne geçilmi olacakt r.

Kaliteye yönelik budama çal malar ile ilgili ke if özeti (Ek:18) bölge müdürlü ünce onayland ktan sonra uygulamaya ba lan lacakt r.

Budama Çal malar n n Kay t Edilmesi:

Budama çal malar nda gaye budaks z, de erli ürün elde edilerek bunlar n daha yüksek fiyatla pazarlanabilmesidir. Budama çal malar n n sonuçlar uzun y llar sonra al naca ndan, budama bilgilerinin sonraki y llara ta nmas ve hatta sat larda bu bilgilerin kullan lmas gerekmektedir. Aksi takdirde amaçlanan yüksek geliri sa lamak mümkün olmaz.

Bu nedenle, nerede (serisi, bölme no.), hangi türden, kaç metreye kadar, hangi çapta a ac n budand sa l kl olarak kay tlara geçirilerek ve muhafaza edilecektir. Amenajman plan yenileme çal malar nda budama yap lan bölme numaralar de i mi se yeni bölme numaralar kay tlara yaz larak güncelle tirilecektir.

Bunun için Budama Takip Formu (Ek:19) düzenlenecektir. Üç nüsha düzenlenecek takip formunun bir nüshas i letme efli indeki amenajman plan na eklenecek, bir nüshas dosyalanarak i letme efli inde, bir nüshas da i letme müdürlü ündeki amenajman plan nda muhafaza edilecektir.

2.2.1.6.2. F st kçam Ormanlar nda Kozalak Verimini Art rmaya Yönelik Budama

Plantasyon ve tabii f st kçam ormanlar nda özellikle kozalak verimini art rmak için budaman n usulüne göre yap lmas artt r. Bu nedenle f st kçam nda uygulanan budama ekilleri, tekni i, zaman , tekrar ve ça n n iyi bilinmesi gereklidir.

61


F st kçam nda budama ile kozalak ve tohum veriminin artt r lmas hedeflenmektedir. Bu gaye için öncelikle aralama ve budamalarla a aç tepe tac n n geni letilmesi gerekir. A açta budama ile sürgün geli imi te vik edilir. Ayn zamanda taç içerisindeki s k kl k giderilerek hava sirkülasyonu artt r l r ve polen transferi kolayla t r lm olunur.

Budama Ça : Budamaya, fertlerin 2-2,5m boya eri meleri ile ba lan r. Budama ekli: F st kçam nda budama “Alt Dal Budamas ” ve “Taç (Tepe) Budamas ” eklinde yap l r. Alt Dal Budamas : En az 2-2,5m boya gelmi fertlerde alttan 2-3 dal halkas kesilecek ekilde yap l r. Bu i lem yap l rken budanan k sm n gövdenin 1/3 ünü en fazla 1/2 sini

geçmemesine dikkat edilmelidir. ( ekil 14) Taç (Tepe) Budamas : F st kçam k a ac oldu undan yeterli k alamayan dallardaki

ibreler, k alanlara göre daha soluk renkli, zay f, narin ve incedir. Bu tip ibre ta yan dallar n kozalak üretimine katk s pek yoktur. Bu nedenle a açlar n tepelerinin içlerine kadar k girmesini ve hava ak m n sa layacak ekilde budama yap l r.

Bunun için öncelikle ayn dal halkas nda bulunan di er dallara göre daha ince ve c l z olan yan dallar al n r.

Ayr ca a açta kalan yan dallara ba l ince dallar n gövdeden itibaren ilk 1-3 dal halkas nda bulunanlar n tamam , daha sonrakilerin ise sadece tac n içinde kalan yani gövdeye bakan ince dallar kesilir. Bu i leme tepeye do ru devam edilir. Fakat tam tepeye kadar ç k lmaz, son 3 y l n sürgünleri budanmayarak oldu u gibi b rak l r. ( ekil 15)

ekil 14: F st kçam nda Alt Dal Budamas ekil 15: F st kçam nda Dal Budamas

62


F st kçam nda çatal gövde olu umu istenmeyen bir durumdur. Çatal gövde olu umlar kuvvetli gövdenin lehine zay f al nmak suretiyle yok edilmelidir. Ancak a aç 20-25 ya lar na gelmi ise çatal gövdelerden zay f olan n n öncelikle tepesi kesilir, kalan mevcut dallardan kozalak üretimi sa lan r. Daha sonraki budamalarda dibinden tamamen kesilir. Böylece kuvvetli bir tepe ve gövdenin olu mas sa lan r.

Budama Mevsimi: Budamalar vejetasyon mevsimi d nda yap lmal d r.

Budaman n Tekrar : Me cerede bulunan fertlerin geli imi dikkate al narak budama çal malar 3-4 y lda bir tekrar edilir.

Budama Tekni i: F st kçam kuvvetli bir k a ac d r. Bu nedenle budama uygulamalar nda k ihtiyac ve a ac n biyolojisi göz önünde bulundurulmal d r. A ac n ye il taç k sm na 1/3’ten fazla müdahale edilmemelidir. Ye il dallar n fazla ç kar lmas asimilasyonu azaltaca için yeterli büyüme temin edilemez. Yine f st kçam nda di i ve erkek çiçekler ayn a aç üzerinde fakat ayr dallarda te ekkül eder. Di i çiçekler genellikle a aç tac n n üst k sm nda, son y l sürgünlerinin ucunda, erkek çiçekler ise, a aç tac n n daha alt k s mlar nda meydana gelir. Bu çiçeklenme durumu budama uygulamalar nda dikkate al nmal ve tozla ma ve döllenme için yeterli polen olu umu temin edilmelidir. Alt dallara yap lacak sert müdahaleler erkek çiçek ve polen olu umunu azaltabilir. Bu ekilde sert budama yap lm alanlardaki a açlarda yak nlarda tozla may sa layacak polen kayna yoksa döllenme sorunlar ortaya ç kabilir, bo kozalak veya sa r tohumlar olu ur. A aca âdeta bir k rbaç görünümü kazand ran budama uygulamalar ndan da kaç n lmal d r.

Budama, genel budama kurallar na uygun olarak dallar önce alttan daha sonra üstten kesilmek suretiyle yap lmal d r. Budaman n ilkbahar aylar nda yap lmas durumunda mantar enfeksiyonlar n önleme aç s ndan yara yüzeyine a macunu gibi maddeler sürülmelidir.

Kozalak verimini artt rmaya yönelik budama çal malar ile ilgili ke if özeti (Ek:20) bölge müdürlü ünce onayland ktan sonra uygulamaya ba lan lacakt r.

2.2.2. De i ik Ya l Koru Ormanlar nda Bak m

Me cereyi olu turan a açlar de i ik ya l oldu u, dolay s yla de i ik geli me ça lar nda bulundu u için bu tip me cerelerde ayn ya l me cerelerin aksine bütün silvikültürel önlemler birlikte uygulan r.

De i ik ya l koru ormanlar nda yap lacak silvikültürel i lemlerde, gençle tirme ve bak m kesimleri birle mi tir. Optimal kurulu un gerçekle tirilmesine yönelik kesimlerde, bir yandan gençle tirme gerçekle tirilirken di er yandan me cere sa l ve kalitesine yönelik bak m tedbirleri uygulan r. Me cerede uygulanan silvikültür tedbiri tohumlama kesimi, k kesimi, bo altma kesimi, gençlik bak m , s kl k bak m ve aralama niteli i ta yabilir.

De i ik ya l ormanlarda da direklik ve a açl k ça na gelmi me cerelerde istikbal a açlar belirlenir. Bu arada bunlara zarar verenler, hasta, ölmü veya ölmek üzere olan a açlar ç kar l rken yer yer s kl k ve gençlik bak m na yönelik i lemler yürütülür. Ayr ca kar ma giren türlerin ya amlar n n sürdürülmesine yönelik tedbirler al nmal d r.

63


2.2.3. Baltal k Ormanlar nda Bak m

Baltal k i letmecili inde akla gelen ilk bak m önlemi, alan otlatma zararlar na kar korumakt r. Çünkü taze sürgünlere keçi ba ta olmak üzere küçük ve büyükba evcil ve yabani hayvanlar çok zarar verirler.

Baltal klardan ayet s r k, direk, kaz k elde edilmek isteniyorsa idare müddetinin ortalar nda ocaklarda seyreltme (tekleme) yap lmal d r. Baltal klarda seyreltme çal malar yaz n yap lmal d r. Böylece kesit yüzeyinde ve gövde parçalar nda yeni sürgün olu umu azalt lm olur. Seyreltme kesiminin bir gayesi de hasta, zay f, c l z ve ölmekte olan sürgünlerin kesilerek uzakla t r lmas d r. Ayr ca say ca az, farkl türlerle kar m da düzenlenebilmektedir.

Baltal k i letmecili inde ilk y llarda h zl bir geli im gösteren genç sürgünleri diri örtüye kar kollamak gerekmez. Genetik çe itlili in devaml l için ise tür çe itlili i korunmal d r.

2.2.4. Orman Bak m Uygulamalar nda Bilinmesi ve Göz Önünde Tutulmas Gereken Hususlar

-Ayn ya l orman saf yani tek türden olu uyorsa me cereyi olu turan fertler aras nda mücadele çok iddetli olmakta, bu mücadele neticesinde baz fertler galip ve büyük çapl , baz lar da ma lup ve ince çapl olurlar.

-I k a açlar n n saf me cereleri, me cere geli me ça lar n n ilk devrelerinde s k kapal l k gösterirler, sonra kapal l k k r lmaya ba lar. Yar gölge a açlar nda s k kapal l k daha uzun sürelidir. Bu nedenle tabii budanma daha iyi gerçekle ir. Gölge a açlar ndan olu an saf me cereler ise me cere hayat boyunca tam kapal kal r ve a açlar hayatlar n n sonuna kadar tepelerini geli tirmeye ve çap art m na devam ederler.

-Saf çam me cerelerinde ayr mam ham humus söz konusu iken saf gölge a ac me cerelerinde böyle problemler yoktur.

-Ayn ya l tek türden olu an me cere ister k a ac , isterse gölge a ac ndan olu mu olsun d etkilere kar kar k me cerelerden daha dayan ks zd r.

-Ayn ya l saf me cerelerin amenajman ve silvikültürü kar k ormana nazaran daha kolayd r.

-I k a açlar n n saf me cereleri özellikle topra bozdu u için, silvikültürel yönden tercih edilmez, bu sak nca kar ma yar gölge a ac sokmakla biraz azalt l r, gölge a ac n n sokulmas ile tamamen ortadan kald r l r.

-I k a açlar n n me cerede üst tabakada gölge a açlar n n ara ve alt tabakada bulunmas hâlinde k a açlar azami has lat verirler.

-En kapal me cerelere s kl k ça nda rastlan r. yi nitelikli topraklar üzerindeki me cerelerde kapal l k daha iyidir ve uzun süre devam eder. Kötü nitelikli topraklarda kapal l k daha dü ük, devaml l daha k sad r. Fakir topraklarda birim sahada ayn ça s n f ndan daha fazla gövde bulunur. So uk rejyonlarda kapal l k nispeten bozulur. Kuru yerlerde kapal l k daha bozuk, rutubetli yerlerde nispeten daha iyidir.

-Mevcut planlarda “b” ça ndaki me cerelerde, verilen eta ve müdahale zaman silvikültürel ihtiyaçlara cevap veremiyorsa amenajman planlar ndaki zaman-mekân düzeni

64


ve etalara ba l kal nmaks z n silvikültürel ihtiyaçlar ve piyasa taleplerine göre 5 y ll k dönü müddetleriyle uygulama yap l r.

-YARDOP, rehabilitasyon vb. projelerin uygulanmas nda me cerelerin geli im ça lar na uygun bak mlar son derece önemli olup bu tebli in ORMAN BAKIMI bölümündeki genel ve teknik esaslar bu tür çal malarda dikkate al nacakt r.

-Me cerenin sa l na ve kalitesinin artt r lmas na yönelik bak m çal malar n n sonuçlar n görebilmek için me cere kenar nda uygulama öncesi me cereyi temsil edecek 20x20m büyüklü ünde bir alan “kontrol parseli" olarak b rak lacak olup ayr ca bu sahalara tan t m levhas as lacak ve korunacakt r.

2.2.5. Koruya Dönü türme (Tahvil) Çal malar

Geni yaprakl ormanlara yap lan düzensiz ve kuvvetli müdahaleler ormanlar n yap s n bozarak baltal k i letmecili i gibi bir faydalanma eklini de ortaya ç kartm t r. Odun ve odun kömürüne olan talep baltal k i letmecili inin yaln z devaml l n de il ayn zamanda de erini de art rm t r. Günümüzde ise sosyal talebin ve yöresel bask n n olmad baltal k alanlar bozuk koru ormanlar ile birlikte uygun türlerle tohumdan meydana gelmi koru ormanlar na dönü türülmektedir.

Koruya tahvil çal malar sonucunda, yeti me ortam na uygun lokal rklar korunarak ormanlar daha sa l kl ve stabil hale dönü ecektir. Böylece toplumda geli en do a ve çevrecilik bilinci içerisinde ekoloji ve ekonominin uyum içerisinde olaca sürdürülebilir bir ormanc l k yap lacakt r.

Baltal k (sürgün) ormanlar kütük ve kökler üzerinde ç kan kütük ve kök sürgünlerinden olu mu lard r. Bu sürgünler uyuyan (proventif) veya sonradan olu an (adventif) tomurcuklardan geli en sürgünlerdir. ( ekil 7)

Sürgün ormanlar düzensiz faydalanma ve baltal k i letmecili inden geldi i için genelde proventif sürgünden olu mu lard r. Ana kütükten do rudan beslenen proventif sürgünler toprak yüzeyine yak n yerden yap lan kesimlerden olu mu ise koruya tahvil çal malar nda tercih edilmelidir.

Ülkemizde yay l gösteren geni yaprakl ormanlar n tahribat ve düzensiz faydalanmalar neticesi baltal a dönü en türlerin ba nda me e (Quercus ssp.) ile do u kay n (Fagus orientalis Lipsky) gelmektedir. Ayr ca gürgen, k z la aç, kestane, hlamur, f nd k, üvez, di budak, akçaa aç, karaa aç, kavak ve kayac k vb. türleri de sürgün verme özelliklerine sahiptirler.

Me e, kestane, gürgen, akçaa aç, hlamur, k z la aç ve di budakta bol miktarda proventif sürgün meydana gelir. Kay nda proventif sürgünler çok az ve c l zd r. Bu nedenle kay nda adventif sürgün önemlidir. K z la aç, titrek kavak, yalanc akasya ve hlamur bol miktarda kök sürgünü verirler.

Ancak bilinmelidir ki sürgün verme, sürgünlerin bol ve canl veya az ve zay f olmas , a aç türlerine oldu u kadar d faktörlere ( k, bak ) ve a ac n ya na da ba l d r.

65


KAYINDA KORUYA DÖNÜ TÜRME ÇALI MA ESASLARI (Kök Sürgününden Gelmi )

ÜST BOY UYGULAMA ESASLARI

5m’ye kadar

-Ana yollara dik istikamette veya yamaç a a 25-30m ara ile 2-3m geni li inde bak m patikalar n n aç lmas ,

-Menfi seleksiyon ile çürük azman ve fena ekilli kötü formlar n alandan uzakla t r lmas ,

-Tamamen kötü formlu fertlerden olu an veya çal la m bir yap gösteren grup ve alanlar n oldu u yerlerde, canland rma (t ra lama) kesimleri yap larak yeni sa l kl ve kaliteli sürgünlerin elde edilmesi,

-Kar k a aç türlerinin himaye edilmesi,

-Kar bask s olan ve de erlendirilecek ürün ç kan yerlerde seyreltme yap lmas ,

-Yol kenarlar nda baz ya l fertlerin tabii ve biyolojik denge için sahada b rak lmas (hektarda 1-3 adet).

5-10m

- 3-6m aral k mesafe ile aday istikbal fertlerinin seçimi (hektarda 400-1000 adet) ve bu fertlerin himaye edilmesi, onlar üst tabakada rahats z eden fertlerin uzakla t r lmas ,

- S k k sürgünlerin seyreltilmesi,

- Küme ve grup kar m eklinde kar m türlerinin himaye edilmesi.

10-15m

- lk müdahalede aday istikbal a açlar n n seçimi (7-10m ara ile hektarda 150-200 adet),

- Sonraki müdahalelerde istikbal a ac seçimi (8-12m ara ile hektarda 80-150 adet),

- Bütün müdahalelerde aday ve istikbal a açlar na bask yapan fertlerin uzakla t r lmas ,

- S k k sürgünlerin seyreltilmesi,

- Kar m türlerinin himaye edilmesi ve bunlara yönelik bak m yap lmas .

> 15m

- Bak m patikalar n n ihtiyaç duyulan yerlerde geni letilmesi 50-60m’de bir 3-4m’ye ç kart lmas ,

- stikbal fertlerini rahats z edenlerin uzakla t r lmas ,

- Alt tabakan n muhafazas (s k sürgünlerde iyi fertler lehine seyreltme),

- Kar m n himaye edilmesi ve bunlara yönelik bak m yap lmas .

66


ME EDE KORUYA DÖNÜ TÜRME ÇALI MA ESASLARI (Kök ve Kütük Sürgününden Gelmi )

ÜST BOY UYGULAMA ESASLARI

1.5m’ ye kadar

-10-15m ara ile 1-1,5m geni li inde bak m patikalar n n aç lmas ,

-Menfi seleksiyon ile zararl sürgün ve istenmeyen fertlerin ç kar lmas ,

- Kar ma giren a aç türlerinin himaye edilmesi,

- Menfi seleksiyon d nda sa l kl me elerin gövde say s nda azaltma yap lmamas ,

- Tamamen kötü formlu fertlerden olu an veya çal la m bir yap gösteren grup ve alanlar n oldu u yerlerde, canland rma (t ra lama) kesimleri yap larak yeni, sa l kl ve kaliteli sürgünlerin elde edilmesi.

-Yol kenarlar nda baz ya l fertlerin tabii ve biyolojik denge için sahada b rak lmas (hektarda 1-3 adet).

1.5-5m

- Bak m patikalar n n 20-30m aral k, 2-3m geni li inde aç lmas ,

- Azman ve çatal fertlerin uzakla t r lmas ,

- Kar ma giren di er türlerin korunmas ,

- 2-3m ara ile galip tabakadaki iyi fertlerin tepelerinin serbestle tirilmesi ile galip tabakadaki fert say s n n azalt lmas ,

- Kar ve rüzgâr bask s olan ve de erlendirme yap labilen yerlerde ocaklardaki baz sürgünlerde seyreltme yap lmas ,

- 3-5 y l ara ile yüksek aralama tekni i ile bak mlar n tekrarlanmas .

>5m

- Bak m patikalar n n 40-60m aral k, 3-4m geni li e ç kar lmas ,

- Kar m türlerinin korunmas ,

- Alt tabakadaki yar gölge ve gölge a açlar n n muhafazas ,

- Ocaklarda s k k sürgünlerde seyreltme yap lmas ,

- lk müdahalede aday istikbal a açlar n n (tohum a ac ) seçimi (7-10m ara ile hektarda 150-200 adet),

- Sonraki müdahalelerde istikbal a ac seçimi (8-12m ara ile hektarda 80-150 adet).

67


Kay n, Me e ve Di er Geni Yaprakl Türlerimize Yönelik Koruya Tahvil (Dönü türme) Çal malar Esnas nda Dikkat Edilecek Hususlar:

- Üst boyu 15 metre ve alt ndaki me cerelerde ilk defa uygulanacak yüksek aralamalarda müdahalelerin mutedil olmas prensibiyle hareket edilecektir.

- Me cere hiç müdahale görmemi se ilk olarak menfi seleksiyon uygulanacak (çürük, fena ekilli, zay f, c l z, ölmü ve ölmekte olanlar vb.), sonra müspet seleksiyon mant ile

aralamalar yap lacakt r. Azman ve çok kötü fertlerin bulundu u me cerelerde ilk müdahaleye, bu kötü fertlerin di er fertlere zarar vermeden ç kart lmas ile ba lanacakt r. Ancak, meydana getirece i bo luk uygulay c taraf ndan iyi de erlendirilecektir.

- Müdahale esnas nda ara ve alt tabaka korunacak ( k a açlar hariç) ancak çok s k k fertlere müdahale edilecektir.

- Me cerelerde aday ve istikbal a açlar seçmek ve art mlar n n bu fertler üzerinde toplanmas ile arzu edilen çaplara en k sa zamanda ula malar ve bunlar n yapaca tohumlama ile koru orman na geçmek esas oldu una göre bu fertlerin aralama çal malar esnas nda korunmas na özen gösterilecektir.

- Baz sürgün ormanlar nda nihai me cereyi olu turacak say da fert bulmak güçle ebilir. Bu tip yerlerde nihai me ceredeki a aç say s n n yar s bile kaliteli ise koruya tahvil çal malar na devam edilecek ve bu fertler daima bak mlarla desteklenecektir. ayet tohum a ac na yönelik namzet bireyler yok denecek kadar az ise bu tür sahalarda, son kez sa l kl kök ve kütük sürgünü elde edilecek ekilde t ra lama kesimi uygulanacakt r.

- stikbal a ac (tohum a ac ) da l m n n homojen bulunmad yerlerde de, aral k mesafe düzeni dikkate al nmadan iyi fertlerin bulundu u yerlerde ikili ve üçlü gruplar hâlinde grup bak mlar yap lacakt r.

- Kar m türlerinde en az ndan küme ve grup kar mlar tercih edilecek ve bu türler daima bak mlarla te vik ve himaye edilecektir.

- Tohumdan gelmi geni yaprakl genç ormanlarda da bak mlar benzer prensipler çerçevesinde yap lacak ancak sürgün kaynakl fertlerin erken ya larda çürümeleri nedeniyle (100 ya ndan sonra) daha erken kal n çapa ula malar için üst boyun 15m’den daha fazla oldu u (genelde 30-50 ya ) ça larda aralamalar n daha da iddetli yap lmas zorunludur.

- Sürgün orman nda bulunan türler koru orman kurmaya elveri li olmal d r. Sürgün orman , en az ndan orta bonitet sahalar içermeli ve maktalar aras nda büyük bonitet farklar bulunmamal d r.

Ancak türün biyolojik özelliklerinin yan s ra ba ta iklim ve toprak özellikleri olmak üzere yeti me ortam n n olumsuz artlar ndan kaynaklanan nedenlerden dolay koruya dönü türme çal malar n n ba ar s z olaca alanlarda uygun i letme ekilleri dü ünülmelidir.

-Koruya dönü türme çal malar esnas nda ölü, ya l , kuru, kovuk vb. a açlardan hektarda 1-3 a aç tabii denge için alanda b rak lacakt r.

-Koruya dönü türme çal malar nda, zaman mekân düzenlemesini yapmak üzere arazide me cereler incelenerek, aktüel yap lar na göre öncelikleri belirlenip y ll k program tespitleri yap lacakt r. Tespit edilen bölmeler için (Ek:11) no.lu tablo düzenlenecektir. Bu tablo ile birlikte bir önceki y l n koruya dönü türme uygulama sonuçlar için ayn örnek tablo

68


düzenlenecek ayr ca i letme efli i, i letme müdürlü ü ve bölge müdürlü ünde ar ivlenmesi sa lanacakt r.

2.2.6. Tabii Denge çin B rak lacak A açlar Bilindi i üzere ormanlar, yeryüzünde geni alanlar kaplayan, topografyan n, iklim ve topra n, bar nd rd canl ve cans z varl klar n çe itli etkile imleri, ortak ya amlar , rekabetleri gibi çok karma k birlikteliklerin olu turdu u bir ili kiler bütünüdür. Bu hâliyle ormanlar dünyadaki ekosistemlerin en ilgi çekici ve karma k olan d r. Ormanlar, bulundu u yak n çevreyi, insanlar ve hatta tüm dünyay etkileyen bir güce ve i leve sahiptir.

Bu nedenle ormanlar sadece a aç toplulu u olarak de il, di er odunsu ve otsu bitkiler, hayvanlar, toprak ve mikroorganizmalar n birlikte olu turduklar bir ekosistem, bir tabii ünite olarak görmek gerekir.

Burada önemli olan, orman ekosistemi içinde bulunan elemanlar birbirlerine fonksiyonel ba larla ba l olduklar ndan, orman kaynaklar ndan yararlan rken ekosistemde olu acak de i ikliklerin zarar n en aza indirgemek, de i imi olumlu yöne do ru yönlendirmek, olumsuzluklar s n rland rarak var olan tabii sisteme zarar vermemektir.

Bu ba lamda ormandaki ekolojik dengenin korunmas ve biyolojik çe itlili in geli tirilmesine yönelik olarak ormanlar n tabii yap s n n, ender, endemik, tehlike alt ndaki türlerin korunmas ve ölü a açlar n ormanda b rak lmas gibi birçok önlem al nmaya ba lanm t r.

Özellikle ölü a açlar orman ekosisteminin en önemli bile enlerinden biridir. Bu a açlar, binlerce hayvan, bitki, mantar, liken ve alg türünün ya am alan n olu tururlar.

Bu nedenle, odun hammaddesi üretimi fonksiyonu ile i letilen koru ve baltal k ormanlarda yukar da belirtilen ölü, ya l , kuru, kovuk vb. a açlardan hektarda 1-3 adedinin b rak lmas ,

An t a aç özelli i ta yan ya l , kal n a açlar n korunmas ,

Sa l kl fertlerden de 1-3 ad/ha’ n yukar da belirtilen ekilde ormanda b rak lmas ,

Bu i lemler yap l rken sadece gençle tirme alanlar nda de il, bak ma konu ormanlarda da yap lmas n ve su kenar , dere içi, kayal k yerler ile yol kenarlar n n tercih edilmesi,

Ekolojik ve biyolojik denge için kesim alanlar nda yeterli say da a ac n b rak lmas ve bunlar n ileride kesilip yok edilmemeleri için “Bu A aç Ekolojik ve Biyolojik Denge çin Do aya B rak lm t r. OGM“ eklinde levhalar n as lmas ve korunmalar için gerekli her türlü önlemin al nmas gereklidir.

3. DETAY S LV KÜLTÜR PLANLARININ DÜZENLENMES VE ZLENMES ESASLARI

3.1. Düzenlenmesi Esaslar Orman amenajman planlar n n gençle tirmeye ay rd alanlarda gençle tirme çal malar detay silvikültür planlar na göre yürütülmektedir.

Ya s n flar metodunda periyodik son has lat etas esast r. Y ll k eta periyodik etan n periyot y llar na bölünmesi ile bulunur. Ancak uygulanacak gençle tirme metoduna,

69


özellikle bol tohum y llar n n olu um s kl na, gençle tirmenin seyrine göre y ll k eta miktarlar nda sapmalar olabilir. Gençle tirmenin tabii yoldan yap lmas n n öngörülmesi hâlinde, son has lat etas detay silvikültür plan nda belirtilen miktard r.

Ayr ca özel ormanlara ait amenajman plan ile belirlenmi gençle tirme alanlar için de silvikültür planlar düzenlenecektir. Özel ormanlardaki gençle tirme çal malar ; amenajman planlar na ve bu planlara uygun olarak düzenlenecek detay silvikültür planlar na göre yap lacakt r.

Detay Silvikültür planlar nda;

– Silvikültürel planlaman n esas n ya s n flar metodunun gere i olan maktal ormanlar n gençle tirme sahalar te kil eder ve i letme s n flar ayr bölümler hâlinde düzenlenir.

– Silvikültür planlar gençle tirmenin tabii yoldan yap lmas n n öngörülmesi halinde genel gençle tirme süresi esas al narak düzenlenir. Bu durumda k ve bo altma kesimleri amenajman plan süresini a abilir. Gençle tirme çal malar n n suni yolla yap lmas n n öngörülmesi hâlinde, amenajman plan süresi içerisinde gerçekle ecek ekilde düzenlenmelidir.

– Silvikültürel uygulamalar n ematik bir kal ba sokulmas mümkün olmad ndan teknik elaman n, serbestçe kendi silvikültür bilgilerini yerel ekolojik artlara göre de erlendirerek planlamaya konu olan me cere için en uygun silvikültürel uygulama yöntemini tayin etmesi ve bu hususta verece i karara dayal olarak silvikültürel planlamay yapmas gerekir.

– Detay Silvikültür plan nda, amenajman plan nda gençle tirme periyoduna al nm me cerelerin aktüel kurulu lar , ekolojik artlar arazide etüt edilerek tabii gençle tirme alanlar nda tohum ve siper a açlar n n da l m , kozalak ve tohum tutma durumlar , bol tohum tutma zamanlar n n hangi y llara rastlayaca , bol tohum y llar nda bir hektar alana ne miktar tohum dökülece i, kesimlerin tahminen hangi y llarda uygulanaca , tabii gençle tirme için toprak haz rlama ve i lemenin zaman , ekli ve niteli i, k kesimlerinin aral klar ve y llar , bo altma kesiminin hangi y llarda yap laca , gerek tohum a ac n n yetersizli i ve gerekse yo un diri örtü nedeniyle tabii gençle tirmenin mümkün olmayaca n n belirlenmesinden dolay suni yolla gençle tirilmesine karar verilen alanlar n yerleri ve geni likleri, ölü ve diri örtü temizli i ile toprak i lemenin zaman , ekli ve miktar ile dikim veya ekim zaman , bu gaye ile uygun orijinli tohum ve fidan temininin nas l yap laca belirtilir.

– Silvikültür plan n n ne ekilde düzenlenece ine dair izahname ve dispozisyon ile ekleri (Ek:22, 23, 24, 25) tebli ekinde olup silvikültür plan bu aç klama ve s ralamaya göre sa l kl bir ekilde düzenlenecektir.

Devaml orman anlay na göre düzenlenmi planlarda silvikültürel planlama çal mas yap lmayacakt r.

– Amenajman plan yenileme çal malar ndan önce silvikültür planlar na konu olacak gençle tirme alanlar silvikültür ube müdürü, i letme müdürü veya yard mc s ve ilgili i letme efi taraf ndan arazide yap lacak incelemeler sonuncunda sa l kl olarak tespit edilecek ve amenajman plan yap mc s yla mutabakat sa lanacakt r.

Detay Silvikültür planlar , amenajman planlar yla e zamanl olarak düzenlenecek ve amenajman plan içerisinde yer almas sa lanacakt r.

70


Düzenlenen silvikültür planlar n n bir tak m bölge müdürünün onay ndan sonra Genel Müdürlü e gönderilecektir.

3.2. zlenmesi Esaslar Bilindi i üzere amenajman planlar n n gençle tirmeye ay rd alanlar ve buralarda yap lan gençle tirme çal malar n n y llar itibar yla kümülatif takibini mümkün k lmak amac yla ta ra birimlerince 10 no.lu tablolar düzenlenmektedir.

10 no.lu tablonun düzenlenmesi ile ilgili aç klay c bilgiler ve tablo örnekleri ektedir. (Ek:21) Bu cetveller takip eden y l n mart ay sonuna kadar Genel Müdürlü e gönderilecektir.

3.3. Detay Silvikültür Plan Dispozisyonuna Ait zahname Detay Silvikültür planlar na ba l k olarak a a daki ibare yaz lacakt r.

.........................................ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜ Ü

.......................................... LETME MÜDÜRLÜ Ü

.......................................... LETME EFL

.......................................... LETME SINIFI S LV KÜLTÜR PLANI (20 ........./20..............)

ÖNSÖZ

Önsözde, plan n düzenlenme nedeni, kimler taraf ndan düzenlendi i ve dilekler yer alacakt r.

I- G R

Bu bölüm a a daki alt ba l klar alt nda i lenecektir.

1 – dare gayeleri, 2 – Gençle tirme alan (gençle tirme blo unun verimli ve bozuk alanlar ), 3 – Önceki plan döneminde yap lm tabii ve suni gençle tirme alanlar n n bölmeler itibar yla aktüel durumlar ve yeni plan döneminde bu sahalarda yap lmas gerekli çal malar detayl olarak aç klanacakt r. 4 – Yol durumu: Gençle tirme çal mas n n yap labilmesi için ihtiyaç duyulan ebekede mevcut ya da ebeke harici yollar bölmeler itibar yla ortaya konulacakt r.

II - GENÇLE T RME ALANI ETÜDÜ

Alan etüdü planlama ünitesinin tan nmas n sa layacak ve çal malara temel te kil edecek bilgileri toplama çal mas d r. Arazi inceleme cetvelleri sahada yap lacak etütler sonucuna göre doldurulacakt r. (Ek:22) Bu bilgiler nda gençle tirme alan n n aktüel durumu (alan etüdü s ras ndaki durum) itibar yla benzer özellikler gösteren, benzer uygulama teknikleri gerektiren alanlar grupland r l r. (Ek:23)

Örne e uygun gruplar cetveli arazi etütleri bilgilerine dayal düzenlenece i gibi plan n metin bölümünde her grubun detayl aç klamas yap lacakt r. (yeti me ortam artlar , ölü ve diri örtü, me cere kurulu özellikleri, müdahale y llar ve gençli in durumu vb.)

Gruplar cetveline uygun düzenlenmi ve renklendirilmi harita, plan sonuna eklenecektir.

71


III – KES MLERE L K N HUSUSLAR

1-Siper Vaziyeti ile Gençle tirilecek Alanlarda Kesimlere li kin Hususlar:

- Haz rlama Kesimleri: Haz rlama kesimlerinden beklenen fayda me cereyi tohuma tahrik etmek, topra tav durumuna getirmektir. Bu gayelere yönelik olmayan haz rlama kesimleri me cereyi tohum aç s ndan yoksulla t rma, topra yabanla t rma, sonuç olarak tabii gençle tirme artlar n n yok edilmesine neden olmaktad r. Bu gibi gayesiz uygulamalardan kesinlikle kaç n lacakt r. Genellikle gençle tirme alanlar m z önceki y llarda müdahale gördükleri için haz rlama kesimini gerektirmezler.

- Tohumlama Kesimi: Tohumlama kesimi bol tohum y l nda (tohumun olgunla t y l) planlanacak ve uygulanacakt r. Planda bol tohum y llar periyodik olarak belirtilecek ise de bu y llar tahmini olarak kararla t r ld ndan uygulamalar n mutlaka tohum tespitine dayal bol tohum y llar na dayand r laca aç k ekilde ifade edilecektir. A ac n biyolojisi, i in yo unlu u (üretim ve saha haz rl ) ve i gücü imkânlar dikkate al narak kesim zaman belirtilecektir. Tohumlama kesimi sonras nda olu acak kapal l k, hem alan n tohumlanmas na yetecek hem de gençli in ilk y llar ndaki k ihtiyac n kar layacak ekilde olacak ve % olarak ifade edilecektir. Tohumlama kesimi, bu tebli in gençle tirme

bölümündeki aç klamalara uygun olarak planlanacak ve uygulanacakt r.

- I k ve Bo altma Kesimleri: Bu kesimlerde gaye, getirilmi gençli in ilerleyen ya na paralel olarak artacak k ihtiyac n n kar lanmas d r. Kesimin vejetasyon dönemi d nda ve tercihen kar üzerinde yap laca , mekanizasyondan faydalan lmas gerekti i belirtilecektir. I k ve bo altma kesimleri bu tebli in gençle tirme bölümündeki aç klamalara uygun olarak planlanacak ve uygulanacakt r.

2- Kar k Ormanlarda Tabii Gençle tirmenin Planlanmas Esaslar :

Planlama konusu olan orman n çe itli özellikleri, gençle tirme plan n n temel verilerini olu turur. Bu nedenle gerçekçi plan yap labilmesi, ormana ve me cereye ait özelliklerin do ru ve sa l kl olarak belirlenmesi ile mümkündür. Bu bilgiler amenajman planlar ndan, orman hakk nda yap lan di er çal malardan ve bizzat yap lacak tespitlerin sonuçlar ndan ç kart l r.

- Gençle tirme alan n n ekolojik ve me cere kurulu özellikleri,

- Kar mdaki a aç türleri, bunlar n tohum y llar , tohum y llar n n tekrar ve döküm zaman , gençli in siper gereksinimi ve biyolojik ba ms zl a kavu ma ya ,

- Kar m olu turan a aç türlerinin kar l kl büyüme ili kileri,

Bu bilgilerin nda gençle tirme amac saptan r ve gençle tirme yönteminin seçimi ve uygulama plan yap labilir.

Kar k me cerelerin gençle tirilmesinde uygulanan i letme biçimleri; kenar durumu, grup siper durumu, erit siper durumu ve erit t ra lama durumundan yararlanarak çe itli kombinasyonlar yapan i letme biçimleri ya da gençle tirme yöntemleridir. Bunlar n literatüre geçen en önemlileri “Saf Grup letmesi”, ”Etek eridi Grup letmesi”, “Kombine Grup letmesi” ve “Etek eridi Seçme letmeleri” dir.

Bu i letme biçimlerinde küçük alanlarda çal l r. Büyük alanlarda gençle tirme yapmak, izlenmesi ve çözümü güç sorunlar do urabilir. Kombine grup i letmesinde ise daha geni alanlarda daha h zl çal ma imkân vard r. Gerekli teknik ve idari önlemleri almak art yla uygulanabilecek yöntem kombine grup i letmesidir. Ayr ca ülkemiz ormanlar ndaki kar k

72


me cerelerde kar m n daha çok grup ve büyük alan kar m göstermesi de bu yöntemi tercih etmeyi gerektiren bir neden olarak belirtilebilir.

-Kombine Grup letmesinin Planlanmas :

Gençle tirme önce don ve kurakl a duyarl , gençlikte yava büyüyen türlerin gruplara yerle tirilmesi için grup siper durumlar yla ba lar. Gruplar tohum a açlar n n yetersiz oldu u durumlarda suni gençle tirme ile de olu turulur. Gruplarda gençli in gelmesi ve istenilen ya ve boy üstünlü üne kavu mas durumunda di er gruplarda gençle tirme çal malar na ba lan r.

Kar k ormanlar n birço unda, ekonomik de eri olsun ya da olmas n ziynet türleri bulunmaktad r. Porsuk, im ir, akçaa aç, kiraz, karaa aç, üvez, baz me e türleri ekolojik yönden ve do ay koruma bak m ndan önem arz etmektedir. Bu konuda gerekli önlemler tespit edilerek belirtilmelidir.

Kar k me cereler, saf me cerelere göre biyolojik ve ekonomik bak mdan birçok üstünlükler gösterir, tabii gençle tirmenin planlanmas nda her eyden önce me cereye ait özelliklerin do ru olarak tespit edilmesi gerekir. Bunlar n ba l calar unlard r;

- Gençle tirme alan n n ekolojik ve me cere kurulu özellikleri, - Kar mdaki a aç türleri, bunlar n tohum y llar , tohum y llar n n tekrar ve tohum döküm zaman , - Gençli in siper ihtiyac ve biyolojik ba ms zl a kavu ma ya , - Kar m olu turan a aç türlerinin kar kl ve büyüme ili kileri,

Bu özelliklere ve i letme amac na ba l olarak gençle tirme amac belirlenmeli ve uygun gençle tirme yöntemi seçilmelidir.

Planlamada ise;

- Gençle tirme kesimlerinin gere i, zaman , say s ve iddeti, - Diri örtüye kar önlemler, - Toprak i lemenin gere i, zaman , tekni i, - Suni gençle tirme için gerekli haz rl klar ve teknik önlemler detayl olarak belirtilmelidir.

3- Suni Yolla Gençle tirilecek Alanlarda Kesimlere li kin Hususlar:

Yeti me ortam faktörleri dikkate al narak dikim zaman önceden kararla t r lacak, alan n bo alt lmas , örtü temizli i, toprak i lemesi ve i lemeyi müteakip topra n oturmas için lüzumlu süre göz önünde bulundurularak kesimler ve arazi haz rl ayn y lda planlanacakt r. Dikimler ertesi y l n ilkbahar na kalabilir.

IV – ARAZ HAZIRLI I–TOPRAK LEME–EK M VE D K ME L K N HUSUSLAR:

a) Tabii Gençle tirme Alanlar nda:

a.1) Diri örtü temizli i: Bu ba l k alt nda diri örtünün yo unlu u ve biyolojisi dikkate al narak temizli in ekli (tam alanda, eritlerde) belirtilecek, diri örtü temizli i için uygun zaman n vejetasyon mevsimi içinde oldu u hususu vurgulanacakt r. Diri örtü olarak orman gülünün bulundu u alanlarda i gücü ve i yo unlu u aç s ndan problemler yarataca hesaba kat larak daha dikkatli davran larak temizli in kökleme eklinde ve mümkün oldu unca tohumlama kesiminden önceki erken y llara planlanacak, planlama metin içinde a a daki tablo hâlinde verilecektir.

73


Ormangülü temizli inin yap laca y l Bölme no Alan (ha)

“ “ “ “ “ “ “ “ “

TOPLAM a.2) Ölü örtü temizli i: Gençle tirme alan ndaki ölü örtünün gençle tirmeye engel te kil etti i durumlarda engelleyici özelli in ne ekilde giderilece i ortaya konacakt r.

a.3) Toprak haz rl : Alanda toprak i lemeyi gerektirecek bir durum yoksa diri–ölü örtü temizli i ile arazi haz rl tamamlanm olmaktad r. Bunun çimlenme ortam n n haz rlanmas aç s ndan yetersiz oldu unun görülmesi hallerinde toprakta yap lacak i lemlerin neler oldu u ortaya konur.

a.4) Ekim ve dikimler: Bu ba l klar alt nda tabii gençle tirme alanlar nda gençlik aç s ndan var olacak muhtemel bo luklar n nas l kapat laca (ekim – dikim) aç klanacak ve yap lacak i lerin zaman ortaya konacakt r.

b) Suni Gençle tirme Alanlar :

Suni gençle tirme alanlar nda diri ve ölü örtü temizli i, toprak haz rl ve dikim faaliyetleri, bu tebli in gençle tirme bölümündeki aç klamalara uygun olarak bu bölümde izah edilecek, planlanacak ve uygulanacakt r.

V - BAKIM SAHALARINA L K N HUSUSLAR

Bu ba l k alt nda yöresel artlar çerçevesinde gençlik ve kültür bak mlar n n genel prensipleri k sa ve öz ekilde i lenecektir.

VI – KORUMAYA L K N HUSUSLAR

Bu k s mda, yang n emniyet yollar , tabii ve suni gençle tirmelerde tel çit, köy tüzel ki ili i ile koruma, gençlik zararl lar ile mücadele, usulsüz kesimler, gençle tirme sahas n n çevre köylere ilan gibi hususlara yer verilecektir.

VII - GENÇLE T R LECEK BÖLMELER N ZAMAN-MEKÂN T BARIYLA PLANLANMASI

Bu ba l k alt nda gençle tirmeye ili kin planlaman n (Ek:24), (Ek:25) no.lu cetvellerde planland ve planlanmaya göre uygulama yap laca belirtilecektir.

SONSÖZ

Bu ba l k alt nda uygulamalar n plan çerçevesi içinde yap laca , planlama objesinin özellikleri nedeniyle tahminlerde yan lmalar n olabilece i böyle bir durumla kar la ld nda revizyon i lemlerine ba vurulaca gibi hususlar belirtilecektir.

74


Düzenleyenler

Orman letme efi letme Müdür Yrd. Tetkik Edildi

…/…/20 letme Müdürü

Uygundur …/…/20

Silvikültür ube Müdürü Or. d.Pl. ube Müdürü Tasdik Olunur …/…/20 Bölge Müdürü

3.4. Silvikültür Planlar n n Revizesi Silvikültür planlar , devaml uygulanabilir olmas için a a daki hâllerde revize edilecektir.

- Orman yang nlar ba ta olmak üzere çe itli biyotik ve abiyotik etkenler sonucu bünyesi bozulan bak m alanlar n n amenajman plan de i ikli i yap larak gençle tirme sahas olarak tefriki yap ld nda (amenajman plan de i ikli i raporlar eklenecektir.),

- Plan do rultusunda tabii yolla gençle tirilmesine ba lan lm iken çe itli nedenlerle ba ar s z olunan ve yeti me ortam özellikleri de göz önünde bulundurularak suni yolla gençle tirilmesi gereken sahalar olu tu unda (as l olan, daha silvikültür planlar n n düzenlenmesi a amas nda yeti me ortam artlar n n çok iyi etüt edilerek gençle tirme metodunun do ru tespit edilmesi, riskli sahalar n da gençle tirmeye konu edilmemesidir.),

- Arazi etütleri s ras nda hatal bir tespit yap ld n n anla lmas , yap lan planlaman n me cerenin bünyesine uymamas hâlinde (e im, toprak özellikleri, üst orman zonu vb. nedenlerle i letme orman olarak i letilemeyecek, ba ta koruma fonksiyonu a rl kl olmak üzere tabiat korumaya ayr lmas gereken sahalar n tespiti hâlinde veya tersi durumunda, ayr ca gençle tirme metodunun hatal tespit edilmesi vb.),

- letme efliklerinin bölünmesi ile idari taksimatta de i iklik olmas durumunda (yeni idari taksimata uygun olarak),

- Amenajman plan yenileninceye kadar geçen süre içerisinde verilen gençle tirme alanlar için silvikültür planlar revize edilecektir.

Bol tohum, k ve bo altma kesim y llar n n düzenlenen planlardaki y llara uymamas hâlinde, de i iklik ilgili planlara i lenmek sureti ile revize edilecek, gerekçe raporuyla birlikte onay n müteakip Genel Müdürlü e gönderilecektir.

Silvikültür planlar n n revizesi yukar da say lan hususlar n olu mas ve/veya tespitini takip eden üç ay içinde düzenlenecektir. Revize silvikültür planlar nda de i ikli i gerektiren nedenleri ve bugüne kadar yap lan uygulamalar detayl olarak ortaya koyan i letme müdürü ve ilgili i letme efi taraf ndan düzenlenecek rapor ile ilgili cetveller yer alacakt r. Revize silvikültür plan 5 tak m olarak düzenlenecek, onay bölge müdürlü ünce yap larak 2 tak m bilgi için Genel Müdürlü e gönderilecektir.

Y ll k üretim programlar belirlenirken “Silvikültür Planlar ” daima dikkate al nacakt r. Bu nedenle söz konusu silvikültür uygulamalar na ili kin planlamalar n en gerçekçi ekilde

75


düzenlenmesi ile daima revizeye aç k olaca n n bilinmesi, planlamalar n ve uygulamalar n bu yönde özenle gerçekle tirilmesi gerekmektedir.

4. ORMANLARIN REHAB L TASYONU

Rehabilitasyon çal malar nda gaye, bir kapal ve bozuk orman alanlar ndan mevcut me cerelerin geli me dinamizmi ve büyüme enerjisinden maksimum derecede faydalanmak, orman ekosistemini bozmadan yeti me muhitine uygun tabii türleri yerinde korumak suretiyle en az emek ve masrafla ormanlar iyile tirmektir.

Amenajman planlar nda (1) kapal olup da eta verilmeyen ve hiçbir silvikültürel müdahale önerilmeyen sahalardan aktüel durumu itibar yla da (1) kapal (%11-40) olan alanlar ve amenajman planlar nda kapal l %10 ve daha a a olan bozuk ormanl k alanlar ile üzerinde bitki örtüsü tahrip olmu orman içi aç kl klar rehabilitasyon çal malar na konu edilir. Aktüel durumu itibar yla (2) ve (3) kapal olan ve 3,0 hektardan büyük olan alanlarda plan de i ikli i ile silvikültürel uygulama yap l r. 3,0 hektardan küçük alanlar ise plan de i ikli ine konu edilmeden gerekli silvikültürel müdahalelere tabi tutulur.

Herhangi bir i lem önerilmemi (1) kapal , bozuk ve aç k sahalar, mülkiyet yönünden titizlikle incelendikten sonra devlet orman olanlar, düzenlenecek plan ve projelere göre etüt edilerek rehabilitasyon çal malar na tabi tutulur. Bu çal malarda öncelikle mahalli bitki türlerinin kullan lmas ve korunmas sa lan r. Ayr ca biyolojik çe itlili i ve yaban hayat n koruyucu ve geli tirici tedbirler al nmal d r.

Bu çal malar n yap labilmesi için:

lgili i letme elemanlar nca bu alanlarda proje dispozisyonunda rehabilite edilecek sahalar n aktüel durumlar na ve öngörülen çal malara ait tablodaki i lemlerden birini veya baz lar n uygulayarak iyile me sa lanaca n n öngörülmesi, bu kapsamdaki sahalar n ve yap lacaklar n (Ek:26)'daki proje dispozisyonuna uygun ekilde yaz l hâle getirilmesi (projelendirilmesi) ve bunun bölge müdürlü ünce onaylanmas gerekmektedir. Onaylanan projeler bölge müdürlü ünde muhafaza edilerek proje kapsam nda yap lan çal malar n takip ve kontrolü bölge müdürlü ü ilgili teknik elemanlar nca sa lanacakt r.

Projeler ihtiyaca göre y ll k ya da birkaç y ll k olarak düzenlenecektir.

Aktüel durum itibar yla yeterli kök yap s n n oldu u ancak orman kuracak yeterli say da ve kalitede fertlerin olmad sürgün verme nitelikli yaprakl sahalarda, mutlaka canland rma kesimi yap lacakt r. Böylece türlerin sürgün verme gücünden ve h z ndan faydalan lacakt r. Bunu yaparken alanda iyi geli en ve kaliteli gövde yap s na sahip bireyler gruplar halinde muhafaza edilecek, dejenere olmu ve zarar görmü lere canland rma kesimi uygulanacakt r.

Nadir ve yabani meyve a açlar /çal lar kalitesine bak lmaks z n korunacakt r. Ayr ca canland rma kesimi yaparken bu mevzuat n "Bozuk Baltal klarda Gençle tirme ( mar-hya)" ba l alt nda yer alan canland rma kesimi ile ilgili esaslara uyulacakt r.

Rehabilitasyon çal malar nda mevcut gençliklerin kabul edilmemesine (ilave gençli in/kültürün getirilmesine) karar verirken gençli in kabul edilmemesi eklinde bir yol izleme yerine sahada uygun da l mda büyüyünce me cere kurabilecek say da ferdin (örne in 200-300 adet/ha) olup olmad ara t r lacak, varsa buralarda ilave gençli in gelmesine yönelik çal malar yap lmayacakt r.

76


K z lçam gençliklerinin ks zl ktan büyüme enerjilerini yava latacaklar dikkate al narak rehabilitasyon sahalar ndaki k z lçam gençliklerinin kabulünde daha hassas olunacakt r. Yine rehabilitasyon sahalar nda varsa ölü, ya l , kuru, kovuk a açlardan bir k sm tabii denge için b rak lacakt r.

Yaprakl yeti me ortamlar na mümkün oldu unca ibreliler dikilmeyecek, buralara yaprakl lar getirilecektir. Ancak blok bo luklarda kar m n sa lanmas için yeti me ortam na uygun i ne yaprakl türler dikilebilecektir. Rehabilitasyon sahalar nda kar m n sa lanmas amac ile tür de i ikli i yap labilmesi için iklim (klimatik) artlar n n türün isteklerine uygunlu u yan nda toprak (edafik) artlar n da uygun olmas önemlidir. Bunun için mutlaka toprak etütlerinin yapt r larak tür de i ikli i raporuna eklenmesi gerekir.

Rehabilitasyon alanlar ndaki genç me cerelerde "Bak m Patikalar " s kl k bak m bölümünde izah edilen esaslara göre tesis edilecektir.

Rehabilitasyona konu olabilecek sahalara salt odun üretimi aç s ndan bak lmayacak, özellikle odun d orman ürünleri yönünden de erlendirilebilecek, bozuk maki alanlar ndaki maki elemanlar n n a rl kta oldu u, av ve yaban hayat n da zenginle tirecek alanlarda yöresel artlara göre yeni f rsatlar olu turacak rehabilitasyon çal malar yap labilecektir.

Çok daha fazla orman ürün ve hizmetleri üretme potansiyeline sahip iyi yeti me ortamlar ndaki (1) kapal me cereler (örne in orman gülü ile kapl Knd1 me ceresi) öncelikle ve acilen rehabilite edilerek verimi artt r lacakt r.

Yeti me ortam artlar na göre (1) kapal sahalarda yer yer küme, grup, büyük grup eklinde gençlikler gelmi olabilir. Bunlar kabul edilecek ve büyük alanlarda ayn ya l me cereler amaçlanmayacakt r.

Alt na yeteri kadar kabul edilebilir gençlik gelmi ve bu gençli in sipere ihtiyac kalmad alan ve gruplardaki ya l fertler ilk önce ç kar lacakt r. Gençli in olmad , ya l fertlerin bulundu u yerlerde ise gençli i getirmek için her türlü silvikültürel tedbirler al nacakt r. Silvikültürel çal malar ile getirilen ve biyolojik ba ms zl na kavu mu gençlikler üzerindeki ya l fertler al nacakt r.

S kl k veya aralama ça ndaki grup veya kümelerde ay klama ve aralamalar yap lacakt r. Ancak kapal l n yetersiz oldu u yerlerde 2–3 ferdin bir arada oldu u durumlarda grup bak m yap lacak ve daha fazla bo luk olu turulmamas na dikkat edilecektir.

Toprak artlar n n iyi fakat me cerenin bozuk oldu u sahalarda entansif tesis ve kültür metotlar na uygun alanlardan ba lamak üzere suni gençle tirmeler yap labilecektir.

Daha önceki y llarda rehabilitasyon çal mas na konu edilen ve iyile menin yeterli görülmedi ine karar verilen sahalar mükerrer rehabilitasyon tesis program na konu edilebilecektir. Bu alanlar n gençlik/kültür bak m vb. silvikültürel tedbirler ile yeterli iyile me sa lanamayacak alanlar olmas gerekir. Bölge müdürlü ünce olu turulacak bir komisyon taraf ndan mükerrer rehabilitasyon tesis çal mas na konu olacak sahalar incelenerek yeti me ortam artlar yönünden olumsuzluk bulunmamas ve gerekli görülmesi durumunda programa al nabilecektir. Bu takdirde saha ile ilgili proje yenilemesi yap lmal d r.

Silvikültürel tedbirler ile iyile tirilemeyecek alanlar ise tabii seyrine b rak larak izlenecektir.

77


5. FONKS YONEL OLARAK PLANLANMI ORMANLARDA UYULACAK S LV KÜLTÜREL LKELER

Orman fonksiyonu orman ekosisteminde, orman n ya am süresi içinde kendili inden olu an, toplumun u anda fark nda oldu u, gereksinim duydu u ve yararland mal ve hizmetlerin tamam d r.

Ana orman fonksiyonlar ; uluslararas sözle melerde de kabul edilen 1-ekonomik, 2-ekolojik, 3-sosyo-kültürel fonksiyonlar ba l klar alt nda incelenmektedir.

1-Ekonomik Fonksiyonlar:

Orman Ürünleri Üretimi Fonksiyonu (kaliteli ve özellikli odun üretimi, yakacak odun üretimi, en yüksek miktarda odun üretimi, en yüksek miktarda endüstriyel odun üretimi, basral alanlar, bitkisel ürünler, hayvansal ürünler, su ve mineral ürünler vb.)

2-Ekolojik Fonksiyonlar:

Do ay Koruma Fonksiyonu (gen koruma, tohum me cereleri, millî parklar, tabiat parklar , tabiat koruma alanlar , do al ya l ormanlar, hassas ekosistemler, orman süksesyonu izleme alanlar vb.)

Erozyonu Önleme Fonksiyonu (ç , heyelan, kaya ve ta yuvarlanmay önleme, sel ve ta k nlar önleme, toprak koruma vb.)

klim Koruma Fonksiyonu

3-Sosyo-Kültürel Fonksiyonlar:

Hidrolojik Fonksiyon (içme suyu, kullanma suyu, su kaynaklar n koruma)

Toplum Sa l Fonksiyonu (gürültü, hava kirlili i önleme, ehir ormanlar , sa l k tesislerini koruma)

Estetik Fonksiyonu ( estetik amaçl perdeleme ve koruma, estetik görünüm)

Ekoturizm ve Rekreasyon Fonksiyonu (do a spor alanlar , rekreasyon, avlak alanlar , turizm alanlar )

Ulusal Savunma Fonksiyonu (askerî tesis ve tatbikat alanlar , ulusal s n r ve stratejik alanlar)

Bilimsel Fonksiyon (e itim ve ara t rma amaçl orman ve arboretum)

5.1. Ekonomik Fonksiyon Görecek Ormanlarda Uygulanacak Silvikültürel lkeler 5.1.1. Orman Ürünleri Üretimi Fonksiyonu Görecek Ormanlarda Ekonomik fonksiyon görmek üzere ayr lan ormanlar ekonomik de eri olan odun hammaddesi ve odun d ürün üretimini sa layan, ulusal ve uluslararas ekonominin bu ürünlere olan talebini sürekli olarak kar lamak üzere i letilen alanlard r.

Ekonomik fonksiyon görecek ormanlardan, odun hammaddesi üretimi yap lacak ormanlardaki silvikültürel i lemler amenajman planlar ile bu planlar do rultusunda düzenlenecek silvikültür planlar na göre yürütülecektir.

78


Üretim orman olarak ayr lan orman alanlar ndan yeti me ortam artlar aç s ndan herhangi bir olumsuzlu a sahip olmayan, saf (göknar türleri hariç) veya k a açlar ndan olu an kar k ormanlar ayn ya l olarak planlanmal ve i letilmelidir.

Yeti me ortam artlar nda baz olumsuzluklar olan ya da gölge-yar gölge a aç türlerinden olu an kar kl a sahip üretim ormanlar , do aya yak n bir anlay la (devaml orman) planlanmal ve i letilmelidir.

Maktal olarak planlanan yerlerdeki gençle tirme çal malar nda, t ra lama metoduna karar verilirse a aç türlerinin biyolojik özellikleri ve saha bütünlü ü dikkate al narak uygulama alan 25 hektardan büyük olmamal d r.

Devaml orman olarak planlanan yerlerde gençle tirme çal malar “Grup, Büyük Grup, Küçük Me cere” boyutlar nda olmal d r. Gerekiyorsa devaml ormanlarda da gençle tirme çal malar s ras nda örtü temizli i, toprak i lemesi, gençlik bak m gibi silvikültürel i lemler yap lmal d r.

Orman ürünleri üretimi fonksiyonu görecek ormanlarda, gençle tirme çal malar nda öncelikle tabii gençle tirme tercih edilmelidir. Bu çal malar s ras nda tohum takviyesi gerekiyorsa mutlaka yöresel tohum kaynaklar ndan sa lanan tohumlar kullan lmal d r. (endüstriyel plantasyonlar hariç)

Tabii gençle tirme çal malar nda gençli in k ihtiyac da gözlenerek ve iyi de erlendirilerek, k ve bo altma kesimleri tedrici ve uzun sürelere yay larak yap lmal , yani özel gençle tirme süreleri uzun tutulmal d r. (k z lçam, sahilçam ve me e türleri hariç)

Suni gençle tirme çal malar nda yöresel tohum kaynaklar ndan sa lanm uygun orijinli tohumlardan elde edilen fidanlar kullan lmal , arazi haz rl çal malar s ras nda kötü vas fl bile olsa ya l generasyondan bir k sm alanda b rak lmal , bunlardan az da olsa al nacak gençliklerle yöresel rk n devam sa lanmal d r.

Ayr ca gençle tirme alanlar nda, özellikle e imin fazla oldu u dere yamaçlar nda, toprak koruma, yaban hayat n n süreklili i, orman geçmi inin bilinmesi, biyolojik ve genetik çe itlili in korunmas , amac yla ayn özellikleri gösteren gençle tirme blok alanlar n n yakla k %10'u (3 hektar geçmemek üzere) “Ya land rma Adac klar ” b rak larak buralarda gençle tirme çal malar esnas nda hiçbir ekilde kesim ve diri örtü temizli i yap lmayacakt r. Ya land rma adac klar n n alansal büyüklü ü ve yerleri silvikültür plan nda gösterilerek silvikültür plan haritalar nda ayr ca i aretlenecektir.

Bak m müdahaleleri gençlik–kültür ça ndan itibaren aksat lmadan yürütülmeli, stabil ormanlar olu turulmal d r.

De erli ürün veren türlerde iyi bonitetlerde ve baz özel yeti me ortamlar nda kaliteli ürün elde etmek için istikbal a ac seçimi, bak m ve i ne yaprakl türlerde bunlar n budanmas çal malar yayg nla t r lmal d r.

Her türlü silvikültürel müdahale s ras nda ender bulunan, k ymetli ve tehlike alt ndaki türler korunmal , te vik edilmelidir. Hatta baz yerlerde gruplar hâlinde dikim yapmak suretiyle küçük me cereleri olu turulmal d r (kiraz, di budak vb.).

Silvikültürel müdahaleler s ras nda biyolojik ve ekolojik denge için varsa ölü, ya l , kuru ve kovuk a açlardan 1-3 ad/ha, sa l kl fertlerden de 1-3 ad/ha ormanda b rak lmal d r.

79


Orman ürünleri üretimi ormanlar nda özel yeti me ortamlar (sulak alanlar, göl, akarsu kenarlar , kayal klar vb.) varsa korunmal , buralara müdahale edilmemelidir. Söz konusu alanlar n yak n nda do ay koruma alan olarak belirlenen alanlar varsa arada müdahale edilmeden b rak lacak orman örtüsünden olu an “Ekolojik Koridorlar” ile birbirine ba lanmal d r.

Orman ürünleri üretimi ormanlar nda da özellikle gençle tirme çal malar s ras nda gerekiyorsa toprak koruma tedbirleri al nmal d r.

Üretim çal malar s ras nda bölmeden ç karma i lemleri belirlenmi sürütme yollar ndan yap lmal , gerekiyorsa mekanizasyondan yararlan lmal d r.

Orman ürünleri üretimi ormanlar nda da do aya yak n anlay ön planda olmal d r.

Baz orman a aç ve a açç klar n n gövdelerine tekni ine uygun yöntemle yara açmak suretiyle elde olunan reçine, s la ya gibi balzami ya lar; defne, okaliptüs gibi a aç ve a açç klar n yapraklar ; maz , palamut, sumak, defne, mahlep, menengiç, çam f st gibi meyveler; baz a aç ve a açç klar n gövde kabuklar , ince dal ve sürgünleri ile gerek orman alt floray olu turan, gerekse orman rejimine giren alanlarda yay l gösteren kekik, adaçay , e relti otu, nane, pelin otu, hardal vs. a açç k, çal gibi bitkiler ile otsu, rizomlu, yumrulu ve so anl bitkiler “Odun D Ürünler” olarak isimlendirilir.

Orman ürünleri üretimi s ras nda ortaya ç kan a aç kabuklar , kozalaklar, çal lar, yongalar, kökler ile mantarlar, likenler, orman topra örtüsü, hayvansal ürünler (memeliler, ku lar, bal klar vb.) su ve mineral ürünler (su, kum, çak l, ta , maden vb.) ayn grupta yer almaktad r. Bu ürünlerden reçine, s la ya , ç ra ve im ir gibi baz lar n n üretimi, y ll k üretim program dâhilinde yap lmakta di erleri ise 6831 say l Orman Kanunu’nun ilgili maddelerine göre de erlendirilmektedir. Odun d ürünlerin üretimlerinde, yap lacak i ve i lemler ise ilgili tebli inde belirtilmi tir.

5.2. Ekolojik Fonksiyon Görecek Ormanlarda Uygulanacak Silvikültürel lkeler 5.2.1. Do ay Koruma Fonksiyonu Görecek Ormanlarda Tabii, bilimsel, estetik, biyolojik, ekolojik, jeolojik, tarihî, kültürel, ender bulunma gibi özellikleri ve güzellikleri nedeni ile de erli olan orman alanlar ile yeti me ortam artlar nda olumsuzluklar bulunan baz orman alanlar koruma alt na al nabilir. Yani bir

orman alan baz özelliklerinden dolay de erli bulundu u için korunabilece i gibi ekolojik artlar ndaki olumsuzluklar nedeni ile de korunabilir (ta l k, kayal k alanlar, çok sarp, dik

e imli yerler, alpin zona yak n orman alanlar vb.).

Do ay korumak, onu do a artlar na terk etmek anlam nda alg lanmamal , bilinçli silvikültürel müdahalelerle yap s n n iyile tirilmesi, güçlendirilmesi ve ekosistem olarak devaml l n n sa lanmas anla lmal d r. Aksi takdirde bu orman alanlar n n tabii süksesyon seyri içinde varl klar n sürdürebilmeleri rastlant lara ba l olur. Bu rastlant lar orman aç s ndan olumlu geli mezse orman tamamen veya k smen o alandan uzakla abilir ve/veya yok olabilir. Bu nedenle, do ay koruma orman olarak ayr lan orman alanlar nda da mevcut ekosistemi oka sokmadan bilinçli, do aya yak n silvikültürel müdahalelerde bulunulmas zorunludur.

Do ay koruma orman , usulsüz yararlanma ve otlatmalara kar mutlak olarak korunmal d r.

80


Yap lacak silvikültürel müdahalelerde yeti me ortam artlar ve orman n yap s çok iyi etüt edilmeli ve do ay koruma alan olarak ayr lma nedeni dikkate al nmal d r.

Do ay koruma orman , do aya yak n bir anlay la planlanmal ve i letilmelidir.

Orman örtüsünün kesintiye u ramadan devaml l sa lanmal d r.

Korumaya ayr lan orman alanlar nda a aç türlerinin biyolojik özelliklerinin elverdi i ölçüde büyük maktal orman kurulu lar terk edilmeli, “Grup, Büyük Grup ve Küçük Me cere” boyutlar na indirilmeli, en fazla 5 hektar olmal , özel ve genel gençle tirme süresi uzun tutulmal d r.

A aç türlerinin biyolojik özelliklerinin elverdi i ölçüde tabakal l k olu turulmal , kar k me cere kurulu lar ve tabii yap s korunmal d r. Bu yap bak m müdahaleleri ile desteklenmelidir.

Me cerelerin biyotik ve abiyotik zararl lara kar dayan kl ve stabil hâle getirilebilmesi için, genç ormanlarda ilk ya lardan itibaren düzenli ve planl bak m müdahaleleri yap lmal d r. Bunun için; gençlik-kültür, s kl k bak m ve ilk aralamalar ihmal edilmeden gerçekle tirilmelidir.

Her türlü silvikültürel müdahale s ras nda ender bulunan, k ymetli, tehlike alt ndaki türler korunmal d r.

T ra lama kesimleri kesinlikle yap lmamal d r.

Mevcut öncü gençlikler, sa l k durumlar ve geli meleri de dikkate al narak korunmal , te vik edilmeli ve bunlardan yararlan lmal d r.

Orman n üst s n r ndan 50-80m a a ya kadar olan bölümde, hiçbir surette müdahalede bulunulmamal , devrilen, kuruyan, k r lan a açlar oldu u gibi yerinde çürümeye b rak lmal d r.

Silvikültürel müdahaleler s ras nda gerek d me cere perdesi gerekse yol kenarlar ndaki ve orman içi aç kl klar n etraf ndaki iç me cere perdesi korunmal , geli tirilmesi için çal malar yap lmal d r.

Dikili hâldeki ölü, kuru, kovuk ve yat k a açlar alanda b rak lmal d r (hektarda en fazla 15 adet).

Orman içindeki tabii olarak a açs z olan küçük alanlar, oldu u gibi korunmal d r.

Rehabilitasyon çal malar ile orman n yap s n n iyile tirilmesine çal lmal d r.

Ormana yap lan müdahaleler s ras nda özel yeti me ortamlar (sulak alanlar, kayal klar, göl, akarsu kenarlar vb.) korunmal , buralara müdahale edilmemelidir.

Do ay koruma orman olarak ayr lan alan d nda ve/veya yak n nda özel yeti me ortamlar varsa (sulak alanlar, göl, akarsu kenarlar , kayal klar vb.), do ay koruma orman ile bu alanlar aras nda müdahale edilmeden b rak lacak orman örtüsünden olu an “Ekolojik Koridorlar” olu turulmal d r.

Do ay koruma orman olarak ayr lan alanlar tek tabakal , ayn ya l , olumsuz toprak artlar , orman kurulu lar n n sa l , kendisini yenileyebilme özellikleri çok iyi ve düzenli

olarak kontrol edilmelidir. Bu ormanlar n geleceklerini tehlikeye dü ürecek ekilde

81


sa l klar n n bozulmas , kendisini yenileyememesi gibi durumlarda, mevcut me cere tohum verme özelli ini yitirmeden, yani orman çökü evresine girmeden önce küçük alanlarda gençle tirme çal malar yap lmal d r. Bu gibi durumlarda do ay koruma orman nda gençle tirme, do aya yak n ekilde öncelikle tabii gençle tirme ile sa lanmal d r. Gençle tirme süresi uzun olmal , grup siper metodu tercih edilmelidir.

Silvikültürel müdahaleler s ras nda ve sonras nda kesme ve sürütme i lemlerinde me cerede kalan a açlar n ve topra n en az zarar görecek ekilde uygulama yap lmas na dikkat edilmeli, yol in aatlar n n çevre üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirilmelidir.

5.2.2. Erozyonu Önleme Fonksiyonu Görecek Ormanlarda Toprak Erozyonu: Arazi yüzeyinin su, rüzgâr ve buzul gibi d etkenler taraf ndan a nd r l p, ta nmas olay d r. Erozyonu önleme fonksiyonu gören orman, kendi yeti me ortam ile etraf ndaki koruma bölgesinde bulunan alanlar su ve rüzgâr erozyonundan, toprak kaymalar ndan, ta ve kaya yuvarlanmalar ndan, sel-ta k n önleme, ç dü melerinden koruyan, humusun ve topra n çe itli etkenlerle ta n p kaybolmas n önleyen ormand r.

Orman n kapal l ile erozyon aras nda kuvvetli bir ili ki bulunmaktad r. Kapal l n k r lmas erozyonun artmas na neden olmaktad r. Bu nedenle erozyonu önleme (toprak koruma) orman nda vejetasyonun ve orman örtüsünün (a aç, a açç k, çal , otsu bitkiler, ölü örtü) kesintiye u rat lmadan devam ettirilmesi gerekir. Bu gaye ile me cere kurulu u sürekli korunmal , yeti me ortam , a aç türü ya da türlerinin biyolojik özelliklerinin imkân verdi i oranda s k, gö üs yüzeyi yüksek, kar k, katl , derin kök yap s na sahip ormanlar olu turulmal d r.

Bunun için erozyonu önleme fonksiyonlu ormanlar a aç türü ya da türleri uygun oldu u sürece seçme ya da do aya yak n (devaml orman) anlay yla planlanmal ve i letilmeli, tabakal bir yap olu turulmal d r.

A aç türü ya da türlerinin buna uygun olmama durumunda planlama ya s n flar amenajman metodunun küçük maktal varyant (ya s n f alan n n ormana da t lmas sistemi) kullan larak yap lmal , büyük alanlarda ayn ya l ve tek tabakal me cerelerin olu mas na engel olacak ekilde planlama ve uygulamalar yap lmal d r.

Erozyonu önleme fonksiyonlu ormanlarda yap lacak her müdahalenin do aya yak n anlay ta olmas na özen gösterilmelidir.

Gençle tirme çal malar küçük alanlarda (grup, büyük grup, küçük me cere boyutlar nda) yap lmal , en fazla 5hektar olmal özel ve genel gençle tirme süresi uzun tutulmal d r.

Erozyonu önleme fonksiyonlu ormanlarda kesinlikle t ra lama kesim yap lmamal d r.

Gençlik, kültür, s kl k bak m ve aralama müdahaleleri aksat lmadan yap lmal , biyotik ve abiyotik zararl lara kar dayan kl me cereler olu turulmal d r.

S kl k bak m ve aralama müdahaleleri mutedil olmal , kapal l k k r lmamal d r. Mümkün olan yerlerde sürütme yap lmamal , havai hat vb. sistemler kullan lmal d r.

Gençlik-kültür bak mlar s ras nda esas me cereyi olu turacak türlerin fidan ve gençliklerine zarar olmayan her türlü vejetasyon korunmal , tam alanda süceyrat temizli i, ot mücadelesi yap lmamal d r.

82


Silvikültürel müdahaleler s ras nda gerek d me cere perdesi, gerekse yol kenarlar ndaki ve orman içi aç kl klar n n etraf ndaki iç me cere perdesi korunmal , geli mesi için çal malar yap lmal d r.

Kapal l bozulmu alanlarda mevcut yap mümkün oldu unca korunarak gençle tirme ve rehabilitasyon çal malar ile kapal l n en k sa sürede olu turulmas na çal lmal d r.

Gerekiyorsa çal ma yap lan yerlerde erozyon kontrol tedbirleri al nmal d r.

Ta yuvarlanmas ve ç tehlikesinin oldu u yerlerde kesimler yüksek yap lmal , bu yükseklik ç tehlikesinin oldu u yerlerde azami kar yüksekli inden az olmamal d r.

Ta , kaya yuvarlanmas tehlikesinin oldu u yerlerde kesilen baz gövdeler yamaç yönüne dik olarak a a ya yuvarlanmayacak ekilde alanda b rak lmal d r.

Nehir ve dere yamaçlar nda bulunan orman alanlar nda, e ime ba l olarak küçük ve dar tabanl sulu derelerin her iki yan nda 25-50m büyük ve geni tabanl sulu derelerin her iki yan nda ise 50-100m koruma ku aklar ayr larak korunmal ve bu alanlarda orman yap s na göre mutedil müdahalelerde bulunulmal , orman örtüsünü kesintiye u ratacak müdahaleler yap lmamal d r.

Kesme ve bölmeden ç karma i lemleri s ras nda mekanizasyondan yararlan lmal , mümkün olmayan durumlarda emvalin belirlenmi sürütme yollar ndan bölme d na ç kart lmas sa lanmal d r.

Erozyonu önleme orman nda baltal k i letmecili inden vazgeçilmeli, mevcut baltal klar koruya dönü türülmelidir.

Erozyonu önleme ormanlar nda mümkün oldu unca yol yap lmamal , zorunlu hallerde yol in aatlar dozer kullan lmadan, araziye en az zarar verecek ekilde gerçekle tirilmelidir.

Heyelan tehlikesi olan alanlarda topra n stabil hale getirilmesi için öncelikle a r kütlesiyle heyelan h zland racak a aç yerine yöre artlar na uygun a açç k ve çal lar kullan lmal d r.

Sel-Ta k n Önleme: Ya sular n n bir k sm n n topra n içine girmeden e im yönünde akarak mevcut akarsulara kar mas na “yüzeysel ak ” denilmektedir. Yüzeysel ak sonucu bazen bir bölgedeki toprak belirli bir süre için tamamen veya k smen su alt nda kalabilir. Bu olaya ise bir tabii afet olan “sel” denilmektedir.

Yüzeysel ak la önemli derece toprak suyu kay plar meydana geldi i gibi erozyona da yol açmaktad r. Bunlara engel olmak için yukar daki önlemlerin yan s ra a a daki önlemler al nabilir:

Teraslama ile e im etkisinin azalt lmas , Topra n e yükselti e rilerine paralel i lenmesi, Toprak yüzeyinin malçlama ve vejetasyonla örtülmesinin sa lanmas .

5.2.3. klim Koruma Fonksiyonu Görecek Ormanlarda

Ormanlar yeryüzünün iklimini etkileyen en önemli ekosistemlerdendir. Bulunduklar çevreyi de bu aç dan etkilerler. klim koruma orman , yerle im yerlerini, dinlenme tesislerini, tar m alanlar n so uk havan n zararlar ndan, rüzgâr n zararl etkisinden, hava

83


de i imlerinden koruyan ve bulundu u yerin iklimini iyile tiren ormand r. Ayr ca ormanlar atmosferdeki CO2 oran n azalt c etki yaparak sera gaz etkisini azalt r.

klim koruma orman nda güçlü bir me cere perdesi olu turulmal ve korunmal d r.

Kar k ve tabakal bir yap olu turulmal , orman vejetasyonunun kesintiye u rat lmadan süreklili i sa lanmal d r.

Me cere kenarlar nda veya kenara yak n yerlerde t ra lama kesimler yap lmamal d r.

Silvikültürel bak mlar aksat lmadan yap lmal , d etkilere kar stabil me cereler olu turulmal d r.

Özellikle kuvvetli rüzgâr etkisinin bulundu u yerlerde yol in aat veya t ra lamalar gibi dik kenar olu umlar na neden olabilecek faaliyetlerden kaç nmal ve mevcut dik kenarlar giderilmelidir.

Gençle tirme çal malar küçük alanlarda ve uzun sürelerde gerçekle tirilmelidir.

Atmosferdeki karbondioksit emisyonlar n n azalt lmas için h zl büyüyen türlerle ayn ya l endüstriyel plantasyonlar kurulmal ve k sa idare süreleri ile i letilmelidir.

5.3. Sosyo-Kültürel Fonksiyon Görecek Ormanlarda Uygulanacak Silvikültürel lkeler 5.3.1. Hidrolojik Fonksiyon Görecek Ormanlarda Hidrolojik fonksiyon gören orman, taban suyunun, akarsu, tatl su gölü, gölet ve barajlardaki sular n temiz tutulmas n , su kaynaklar n n sürekli ve düzenli olmas n sa layan ormand r.

Ço u zaman ayn alanda yer almalar gereken hidrolojik fonksiyonla, toprak koruma fonksiyonunun genellikle çat ma hâlinde olduklar dikkat çekicidir. Su kaynaklar , akarsu, su toplama havzalar , göl, gölet ve barajlarda bir yandan daha çok su olmas arzu edilirken bir yandan da özellikle ülkemizin topo rafik artlar dikkate al nd nda toprak erozyonundan olumsuz yönde etkilenmelerinin önlenmesi de çok önemlidir.

Hidrolojik fonksiyonlu bir ormanda kullanma suyu elde edilecekse daha az gö üs yüzeyi bulunmas arzu edilirken içme suyu elde edilecek ya da toprak koruma fonksiyonu görecek bir ormanda aksine daha fazla gö üs yüzeyinin bulunmas istenilmektedir. Keza, toprak koruma ve içme suyu için tabakal bir yap istenirken kullanma suyu için maktal bir yap daha uygun olmaktad r.

Sadece su veriminin önemli ve ön planda oldu u yerlerde ayn ya l , maktal ormanlar olu turulmal , gerek su verimini art rmak, gerekse ham humus olu umunu engellemek için me cere kapal l k r lmal d r. Bu nedenle gerekli olan yerlerde erozyon kontrol tedbirleri de al nmal d r.

Suyun kalite ve süreklili inin önemli oldu u yerlerde tabakal ve de i ik ya l bir yap tercih edilmelidir.

Hidrolojik ve toprak koruma fonksiyonlar n n ayn zamanda görülebilmesi için kar k me cereler kurulmal , bak m müdahaleleriyle kar m te vik edilmelidir.

84


Gerek su veriminin, gerekse suyun kalitesinin (içme suyu) önemli oldu u hidrolojik fonksiyonlu ormanlarda, mutlak koruma alan (31.12.2004 tarihli Su Kirlili i Kontrolü Yönetmeli i’nde 300m yatay mesafe) içerisinde t ra lama kesimleri yap lamaz. Mutlak koruma alan d ndaki alanlarda ise öncelikle siper kesimleri dü ünülmeli, zorunlu hâllerde en fazla 3 hektar kadar t ra lama kesimleri yap lmal d r.

Ancak su veriminin önemli ve ön planda oldu u yerlerde, Su Kirlili i Kontrolü Yönetmeli i’nde belirtilmi bulunan orta mesafeli koruma alan (2000m yatay mesafe) d nda kalan alanlarda, öncelikle siper kesimleri dü ünülmeli, zorunlu hâllerde erozyon kontrol tedbirleri de al narak, baz k a açlar nda (k z lçam, sahilçam vb.) gençle tirme amac ile en fazla 10 hektar kadar t ra lama kesimi yap labilecektir.

Sa l k ve ola anüstü kesimler d nda mutlak koruma alan içerisinde herhangi bir çal ma yap lmayacakt r.

5.3.2.Toplum Sa l Fonksiyonu Görecek Ormanlarda Toplum sa l fonksiyonu gören orman; gürültünün, zehirli gaz ve at klar n, tozun ve

nlar n zararl etkisini, sanayi ve di er faaliyetlerden kaynaklanan çe itli olumsuzluklar , çevre kirlili inin etkilerini azalt r, bunlar n insan n ruh ve beden sa l n olumsuz etkilenmesini önler. Bu ormanlar, filtre etme özelli i nedeniyle tozlar n havaya kar mas n engeller, havay temizler, sa lad hava ak m nedeniyle hava kalitesini iyile tirir, gürültüyü azalt r, toprak ve bünyesindeki bitkiler zehirli gazlar absorbe eder.

Özellikle sanayi tesislerinin etraf ndaki ormanlar bu fonksiyonu görmek üzere ayr lmal d r. Otoban, karayolu, demiryollar ile yerle im yerleri aras ndaki ormanlar da gürültüyü önleme aç s ndan toplum sa l fonksiyonu görecek alanlar olarak ayr l r. erit hâlinde dü ünüldü ünde bu alanlar n geni li inin en az 50 metre olmas gerekmektedir.

Toplum sa l fonksiyonu görecek olan ormanlar, özellikle zehirli gazlar n etkisini azaltmak için ayr lanlar, kendileri de bu gazlar n zararl etkisi nedeniyle tehlike alt ndad rlar. Bu nedenle bu ormanlarda ekosistemin ve a aç türlerinin biyolojik özelliklerinin elverdi i ölçüde kar k bir yap olu turulmas gerekir.

Bu fonksiyonu görecek ekilde yeni tesis edilecek ormanlarda zehirli gazlar n etkilerine kar dayan kl türler seçilmelidir. (me e, kay n, gürgen, hu , akçaa aç, di budak, yalanc akasya, karaçam gibi)

Zehirli ve zararl gazlardan koruma orman nda ayn ya l ve tek tabakal kurulu lardan kaç nmal , seçme ya da küçük alanl , farkl ya ve kurulu ta me cereler olu turmal d r.

Gürültünün etkisini azaltmak için ayr lan ormanlarda me cere perdesi güçlendirilmeli, gerekiyorsa yeniden tesis edilmelidir.

5.3.3. Estetik Fonksiyon Görecek Ormanlarda Estetik (görüntüyü koruma) fonksiyon gören orman do an n ve çevrenin görüntüsünü bozan, görüntüsüyle rahats z edici olan maden, ta , mermer ocaklar , fabrikalar, tu la-kiremit fabrikalar gibi tesisleri gizler, ayr ca estetik görüntüler olu turur.

Devaml olarak çevrenin tabii görüntüsünü bozan ve bu nedenle insanlar rahats z eden mekânlar örten, gizleyen orman alanlar estetik fonksiyon görmek üzere planlanmal d r.

ehirleraras karayolu, otoban ve demiryolu kenarlar ndaki orman alanlar nda da estetik

85


görüntüler olu turabilmek amac yla kenardan içeriye do ru yakla k100m’lik bir bant bu fonksiyonu görmek üzere ayr lmal d r.

Bu fonksiyonu gören ormanlar tercihen i ne ve geni yaprakl türlerden olu an kar k me cerelerden seçilmeli ve onlar n mevsimlere göre de i en görünü leri göz önünde tutulmal d r.

Orman örtüsünün kesintiye u ramadan devam ettirilmesi için devaml orman olarak ya da ayn ya l tek tabakal orman kurulu unun küçük maktal formunda i letilmelidir.

T ra lama kesimleri yap lmamal d r.

Bak m müdahaleleri mutedil olmal d r.

Silvikültürel müdahaleler s ras nda me cere perdesinde bo luklar olu turulmamal d r.

5.3.4. Ekoturizm ve Rekreasyon Fonksiyonu Görecek Ormanlarda Ekoturizm ve rekreasyon fonksiyonu ormanlar ; insanlar n beden ve ruh sa l na, mutlulu una, do a sevgisini tatmalar na ve ruhen yenilenmelerine hizmet eden ormanlard r.

Ekoturizm ve rekreasyon ormanlar devaml orman ya da ayn ya l tek tabakal orman kurulu unun küçük maktal formunda planlanmal ve i letilmelidir.

Kar k me cere kurulu u olu turulmal ve devam ettirmelidir.

A aç türü, ya ve me cere kurulu u gibi özelliklerin k sa mesafelerde de i ebildi i bir yap bak m müdahaleleriyle olu turulmal d r.

Ormandaki de i ik formlu, azman ve acayip görünümlü a açlar muhafaza edilmelidir.

Çal ve a açç k formundaki bitkiler korunmal d r.

Ekoturizm ve rekreasyon fonksiyonu gören ormanlardaki en önemli sorun özellikle a r talep gören, yo un bir ekilde ziyaret edilen yerler ile, stebe geçi zonlar nda bulunan rekreasyon ormanlar nda ekolojik artlar n (özellikle edafik artlar n) gittikçe bozulmas ve orman alan n n bundan olumsuz ekilde etkilenmesidir. Bu durum orman n az bulundu u stebe geçi bölgelerinde çok daha önem kazanmaktad r.

Bu gibi yeti me ortamlar nda zaten zor artlarda ya am n devam ettirebilen orman, artlar n daha da olumsuzla mas ile bazen hastal kl , c l z, kötü bir görünüm arz etmekte,

sa l ve devaml l tehlike alt na girmektedir. Bu gibi yerlerde zaman zaman orman n kendisi dinlendirilmeli, ekolojik artlar n, özellikle bozulmu olan toprak artlar n n iyile tirilmesi için gerekli rotasyon tedbirleri al nmal d r. Bu ormanlar devaml orman ya da ayn ya l tek tabakal orman kurulu unun küçük maktal formunda planlanmal ve i letilmelidir.

5.3.5. Ulusal Savunma Fonksiyonu Görecek Ormanlarda Ulusal savunma fonksiyonu görecek olan ormanlar sava ekonomisinin gerektirdi i orman ürünlerinin sa lanmas yan nda, stratejik öneme sahip askerî birlikleri, silahlar , radar üstlerini vb. tesisleri gizleyen, ayr ca sava tarihi bak m ndan önemli olan yerleri ve kal nt lar koruyan ormanlard r.

Bu ormanlar n tespiti, askerî makamlar taraf ndan s n rlar belli olarak talep edilmesi durumunda yap l r.

86


Ulusal savunma fonksiyonu gören ormanlarda büyük çapl ve detayl silvikültürel müdahalelerin yap lmas beklenemez. Ancak gerekiyorsa hastal kl , ölmü , k r k, devrik fertlerin al nmas eklinde ve askerî bir amaca uygun olarak bunu gerçekle tirmek üzere müdahaleler yap labilir.

5.3.6. Bilimsel Fonksiyon Görecek Ormanlarda: Bilimsel fonksiyon gören ormanlar; ön planda ormanc l k bilimleri ve tekni i olmak üzere, do a tarihi, jeoloji, jeomorfoloji, mineroloji, botanik, zooloji, arkeoloji vb. bilimler yönünden orman ekosistemi içindeki bitkisel, hayvansal ve mineral men eli elemanlar , her çe it canl ve cans z varl klar gözlemek, incelemek, deney, ara t rma ve ekskürsiyonlar yapmak amac ile “do a laboratuvar ” olarak kullan lan ormanlard r.

Silvikültürel ilkeler, uyulmas gereken ana ilkeler olup bu ilkelerin alt nda yöresel yeti me ortam artlar , a aç türü ya da türleri, me cere yap s dikkate al narak bu fonksiyona hizmet edecek silvikültür teknikleri daha ayr nt l belirlenmelidir.

87


EKLER

88


(Ek:1a) TAB OLARAK GENÇLE T R LECEK ME CERELERDE

BOL TOHUM YILI TESP T TUTANA I (K z lçam çin)

Bölge Müdürlü ü :

letme Müdürlü ü : letme efli i :

Bölme No : Plana Göre Me cere Tipi : Aktüel Me cere Tipi : Alan (ha) : Ortalama Rak m (m) : Bak s : Tohum A ac Vasf nda Hektardaki Ortalama A aç Adet ve Da l m (Homojen-Heterojen) :

Say m Yap ld Y lda ________________________________________________________________________

Kesilen A aç Yeni Olu an Birinci Ya n drak Etmi kinci Ya n Tamamlamam No Kozalak Adedi Ye il Renkli Kozalak Adedi Kahverengi Kozalak Adedi 1 2 3 . . . ________________ _____________________ ______________________ TOPLAM

SONUÇ: 1) Söz konusu ........................ i letmesi gençle tirme alan nda yap lan kozalak tespitine göre en fazla kozala n bulundu u anla lan ..................y l /veya her y l bol tohum y l d r. 2) lgili alanda ......... y l çimlenmelerinin al nmas amac yla tabii gençle tirmeye ili kin çal malar ..................... aylar nda yap l p saha en geç ............. y l n n ......................ay nda çimlenmeye haz r hâle getirilmi olacakt r.

bu tutanak taraf m zdan düzenlenmi tir. ..../..../20..

Orman letme efi letme Müdür Yard mc s

89


TUTANA IN DÜZENLENMES NE A T AÇIKLAMALAR

-Bol tohum y l tespit tutana , k z lçam türümüzün hâkim oldu u ve tabii olarak gençle tirilecek me cereleri için düzenlenecektir.

-Bol tohum y l tespiti için, may s–haziran aylar nda tohum a ac karakterindeki fertlerden bak ve yükseltiye ba l olarak sahay temsil edecek yeterli say da a aç kesilip kozalak say m yap lacakt r.

-Kesilecek a açlar, me cerenin de i ik bak ve rak mlar ndan seçilecek ve kozalak verimi bak m ndan me cereyi temsil edecek tohum a ac vasf nda olmalar na dikkat edilecektir.

-Kesilecek a açlardan tespit edilecek her ya taki kozalaklar n say lar birbirleriyle kar la t r larak bol tohum y l n n tespitine çal lacakt r. Bunun için yeni olu an, 1 ve 2 ya lar n idrak eden kozalaklar ayr ayr say larak bol tohum y l tespit edilecektir. Hemen hemen her y l ayn miktarlarda kozalak bulundu unun o yeti me muhitinde her y l yeterli tohum oldu unun göstergesidir.

-K z lçamda tabii gençle tirme çal malar na bol tohum y l n n belirlenmesinden sonra bu yeterli görülen kozalaklar n tohumlar n n azamisinin dökmesine müteakip ba lanacak, en geç çimlenme tarihinden 2–3 hafta önce tüm i ler bitirilerek sahadan ç k lacakt r.

90


(Ek:1b) TAB OLARAK GENÇLE T R LECEK ME CERELERDE

BOL TOHUM YILI TESP T TUTANA I (Karaçam-Sar çam için)



Bölme No : Plana Göre Me cere Tipi : Aktüel Me cere Tipi : Alan (ha) : Ortalama rak m (m) : Bak s : Tohum A ac Vasf nda Hektardaki Ortalama A aç Adet ve Da l m (Homojen-Heterojen) :

Say m n Yap ld Y lda Kesilen A aç No

Yeni Olu an Kozalak Adedi

Birinci Ya n drak Etmi Ye il Renkli Kozalak Adedi

Tohumlar n Dökmü ve Yere Dü mü Kozalak

Adedi 1 2 3 . .

--------------------- ----------------------------- ---------------------- TOPLAM SONUÇ: 1-) Söz konusu .......................... i letmesi gençle tirme alan nda yap lan kozalak tespitine göre en fazla kozala n bulundu u anla lan ...................y l /veya her y l bol tohum y l d r. 2-) lgili alanda ...............y l çimlenmelerin al nmas amac yla tabii gençle tirmeye ili kin çal malar...............aylar nda yap l p saha en geç .......................y l n n .......................ay nda çimlenmeye haz r hâle getirilmi olacakt r.

bu tutanak taraf m zdan düzenlenmi tir. ...../...../20...


91


TUTANA IN DÜZENLENMES NE A T AÇIKLAMALAR 1- Bol tohum y l tespit tutana karaçam, sar çam a aç türlerimizin hâkim oldu u ve tabii olarak gençle tirilecek me cereleri için düzenlenecektir.

2-Tohum tespitleri, bir y l sonraki tabii gençle tirme programlar n n belirlenmesi amac yla temmuz ay içinde yap lacakt r. Yine herhangi bir yanl l a sebebiyet verilmemesi için de program uygulamas na ba lan lmadan ayn tespitler tekrarlanacakt r.

3-Bol tohum tespiti için en az tohum a ac karakterindeki fertlerden bak ve yükseltiye ba l olarak sahay temsil edecek yeterli say da a aç kesilip kozalak say m yap lacakt r.

4-Kesilecek a açlar, me cerenin de i ik bak ve rak mlar ndan seçilecek ve kozalak verimi bak m ndan me cereyi temsil edecek tohum a ac vasf nda olmalar na dikkat edilecektir.

5-Kesilecek a açlar n tespit edilecek her ya taki kozalaklar n say lar birbiriyle kar la t r larak bol tohum y l n n tespitine çal lacakt r. Bunun için erken ilkbahar n tohumlar n ve müteakibinde kozalaklar n dökmü karaçam ve sar çam me cerelerinde, tohum a ac karakterindeki fertlerin altlar na dökülmü kozalaklar (say m n n yap ld y lda dökülmü parlak kahverengi kozalaklar) mümkün mertebe sa l kl ekilde belirlenecek ve ayr ca kesilecek a ac n üzerindeki yeni olu mu ve birinci ya n idrak etmi kozalaklar say lacakt r. Üç farkl y lda olu mu kozalak say lar aras nda mukayese yap larak tabii gençle tirme çal malar n n yap lmas n n uygun olaca gerçek bol tohum y l belirlenmeye çal lacakt r. Karaçam ve sar çamda tohum y l , tohumun döküldü ü y l olarak de il, tohumun olgunla t y l belirtilerek ifade edilir. Karaçam ve sar çamda tohum dökümünden önceki y l içinde çal malara ba lan r ve o y l n en geç son aylar nda tabii gençle tirmeye ili kin çal malar bitirilir.

6-De i ik ya lardaki kozalak say lar n n birbirine yak n olmas durumunda, 3. maddede belirtilen esaslara uyulacakt r.

7-Kozalak say m n n yap ld y l, bol tohum y l olarak belirlenirse yani ertesi y l n ilkbahar na do ru a açlardan dökülecek tohumlara dayal gençle tirme çal malar yap lacak tutana n sonuç bölümündeki 2. madde gere ince doldurulur.

92


(Ek:1c) TAB OLARAK GENÇLE T R LECEK ME CERELERDE

BOL TOHUM YILI TESP T TUTANA I (Kay n, Me e, Ladin ve Göknar için)



Bölme No : Plana Göre Me cere Tipi : Aktüel Me cere Tipi : Alan (ha) : Ortalama Rak m (m) : Bak s : Tohum A ac Vasf nda Hektardaki Ortalama A aç Adet ve Da l m (Homojen-Heterojen) :

Yukar da genel bilgileri verilen........................... no.lu bölmede bol tohum y l olup olmad n tespit etmek için yap lan incelemelerde :

Bölmenin tamam nda, tohum a ac özelli i ta yan a açlar n en az %70’inde bol tohum bulundu u, buna ba l olarak say m n yap ld ...................y l n n bol tohum y l oldu u tespit edilmi tir.

Bu nedenle ilgili alanda .................. y l çimlenmelerinin al nmas amac yla tabii gençle tirme çal malar ................................... aylar nda yap l p saha en geç .......................... y l n n ..........................ay nda çimlenmeye haz r hale getirilmi olacakt r.

bu tutanak taraf m zdan düzenlenmi tir. ...../...../20...


93


TUTANA IN DÜZENLENMES NE A T AÇIKLAMALAR -Bol tohum y l tespit tutana tohumlar ayn y l olu an, olgunla an ve dökülen kay n, me e, ladin ve göknar türlerimizin tabii olarak gençle tirilecek me cereleri için kullan lacakt r.

-Kay n ve me ede, a ustos ay nda me cere içindeki tohum a ac karakterindeki fertler gözlenerek bol tohum y l olup olmad tespit edilmeye çal lacakt r. Bunun için me cere içindeki tohum a ac vasf ndaki a açlardan en az %70’inin bol tohum ta y p, ta mad na bak lacakt r.

-Bol tohum y l tespitlerinde kay n ve me ede dallar n tohumlar n a rl ndan dolay a a sark p sarkmad na yani endospermin dolgun olup olmad na (a ustos ay nda) dikkat edilecektir.

-Ladin ve göknarda nisan ve may s aylar nda ya lardan ve geç donlardan sonra a açlarda kalan di i çiçeklerin miktar ve temmuz-a ustos aylar nda kozalaklardaki tohumlar n dolu ve bo olduklar kontrol edilerek tohumun yeterli olup olmad kararla t r lmal d r.

-Ladin ve göknarda iyi ve bol tohum y llar nda me ceredeki sa l kl ve galip a açlar n en az %70’inde di er y llara göre daha fazla miktarda kozalak olu mu olmal d r.

94


(Ek:2) TAB GENÇLE T RME ÇALI MALARINA A T I IK/BO ALTMA KES M

KARAR TUTANA I Bölge Müdürlü ü :


Bölme No : Plana Göre Me cere Tipi : Aktüel Me cere Tipi : Çimlenme Y l : Kesim Nevi : Alan (ha) :

ARAZ NCELEMES :

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

.....................................................................................................

NCELEME SONUCU VER LEN KARAR:

:.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

bu tutanak taraf m zdan tanzim edilerek mü tereken imza alt na al nm t r. ./. ./20

Silvikültür ube Müdürü letme Müdürü Orman letme efi

Ad Soyad Ad Soyad Ad Soyad mza mza mza

95


(Ek:3) TAB GENÇLE T RME UYGULAMASINA

A T 1. KE F ÖZET

I- PROGRAMA ALINAN PROJE SAHASININ :

Bölge Müdürlü ü : letme Müdürlü ü : letme efli i :

Bölme No : Me cere Tipi : Aktüel Me cere Tipi : Alan (ha) : Sahan n Ame.Plan na Göre Kurulu Gayesi : li / lçesi :

ll- B R M F AT ANAL Z :

(Koru ormanlar nda yap lacak tabii gençle tirmede a a daki i karakteristiklerine ait birim fiyat analizleri tanzim edilir.)

a- Diri Örtü Temizli i:

(De erlendirilecek ürünler için kesme–ta ma masraflar üretim giderlerinden kar lanaca ndan projede dikkate al nmaz) Ekonomik de eri olmayan diri örtünün temizlenmesi için 1 hektar alanda gerekli i günü ile rayiç gündelik çarp larak hesaplan r.

b- Ölü Örtü Temizli i:

Ölü örtünün temizlenmesi için 1 hektar alanda gerekli i günü ile rayiç gündelik çarp larak hesap edilir ( ayet gerekiyorsa).

c- Toprak lemesi:

Uygulanacak toprak i lemesinin ekline ve nispetine göre 1 hektar alanda gerekli i günü ile rayiç gündelik çarp larak hesap edilir.

d- Tohum Temini ve Ekimi:

Tabii gençle tirmeye yard mc olmak üzere 1 hektar alana gerekecek tohum miktar ve tohumun 1 kilogram n n temini için yap lacak masraf tespit edilerek ve ekim için gerekecek i günü ile i çi gündeli i çarp larak hesap edilir.

e- Tel Çit ile Çevirme:

Cari y l için idarece düzenlenmi olan, “ hale ile Yapt r lacak Çal malara Ait Birim Fiyat Cetvelleri”ndeki ilgili pozlardan faydalan lacakt r.

lll- 1. KE F ÖZET :

(Birim fiyat analizi ile tespit olunan birim fiyatlar dikkate al narak )

....................... letmesi ..................... efli i …................... no.lu bölmesinde yap lacak gençle tirmeye ait ke if özeti.

96


S ra No Yap lacak in Nevi Miktar Birimi Birim Fiyat

(TL) Tutar (TL)

1 Diri Örtü Temizli i ha 2 Ölü Örtü Temizli i ha 3 Toprak Haz rl ha 4 Tohum Temini ve Ekimi ha 5 Tel Çit Çekilmesi km 6 Malzeme al mlar %10 ilave edilecektir.……………………

Toplam Bu ke if özeti taraf mdan düzenlendi.

…/…/20 Orman letme efi

Tetkik Edildi …/…/20

letme Müdürü

Uygundur …/…/20

Silvikültür ube Müdürü

Tasdik Olunur …/…/20 Bölge Müdürü

NOT: Birim fiyat usulü ile orman köylerini kalk nd rma kooperatifleri ve köylülerden al nacak silvikültür i lerine ait hizmet al mlar nda, “A açland rma, Erozyon Kontrolü ve Silvikültür lerinde Birim Fiyat Usulü le Hizmet Al mlar na Dair Yönetmelik” ve ilgili tamimde belirtilen usul ve esaslar dikkate al nacakt r.

97


(Ek:4)

.........YILI TAB GENÇLE T RME UYGULAMA SAHASINA A T F DAN SAYIM TUTANA I



Bölme No : letme S n f :

Uygulama Alan (ha) : Bak s : Rak m (m) : Plana Göre Me cere Tipi : Aktüel Me cere Tipi : Say m n Yap ld Tarih : Fidanlar n lk Çimlenme Y l : Çimlenmenin Elde Edili ekli : Bir Önceki Dönemdeki Ba ar Oran : Tabii Gençle tirme alan nda arka sayfadaki fidan say m çizelgesine göre; a) Fidan Say m Noktas Toplam Adedi : b) Fidan Bulunan Nokta Adedi : c) Fidan Bulunmayan Nokta Adedi : d) BA ARI YÜZDES (bx100/a) : Ba ar s zl n Nedenleri: .................................................................................................................................................................................................................................................................. Ba ar s z Alanlar n Ba ar l H le Getirilmeleri çin Yap lacak lemler ve Zaman : ..................................................................................................................................................................................................................................................................

bu say m tutana arazide yap lan tespitler sonucunda taraf m zdan düzenlenmi tir. .../.../20

Say m Heyeti Ba kan Say m Görevlisi Say m Görevlisi ( letme efi) (Memur) (Memur)

98


::

::

::

::

::

::

AA

Ç T

ÜR

Ü :

12

34

56

78

910

1112

1314

1516

1718

1920

2122

2324

3

FD

AN

SA

YIM

ÇZE

LGES

4 16 17 18

ME

CER

ENN

ALT

KEN

AR

I BO

YU

NC

A A

LIN

AN

DEN

EME

ALA

NLA

RI B

ALA

NG

IÇ N

UM

AR

ALA

RI

10 11 12 13 145 6 7 8 91 2 19

Fida

n Sa

ym

N

okta

No

......

......

... O

RM

AN

LE

TME

EFL

BÖ

LME

NO

UY

GU

LAM

A A

LAN

IB

AK

ISI

RA

KIM

I

PLA

NA

GÖ

RE

ME

ÇER

E T

PA

KTÜ

EL M

EC

ERE

TP

SAY

IMIN

YA

PILD

II T

AR

HSA

YIL

AN

FD

AN

LAR

IN Ç

MLE

NM

E Y

ILI

FD

AN

SA

YIM

NO

KTA

SI T

OPL

AM

AD

EDF

DA

N B

ULU

NA

N N

OK

TA A

DED

FD

AN

BU

LUN

MA

YA

N N

OK

TA S

AY

ISI

BA

AR

I YÜ

ZDES

15

99


TAB GENÇLE T RME ALANLARINDA GENÇL KLER N SAYIMI ve TUTANA IN DÜZENLENMES NE A T AÇIKLAMALAR

Gençliklerin say lmas için 2m2 alan kaplayacak ekilde 1,40x1,45m ebad nda ç tadan yap lm bir dikdörtgen çerçeve veya ayn alan verecek bir çember (çap =1,60m) haz rlanacakt r. Gençliklerin say m a a daki ekilde yap lacakt r:

1- Gençle tirme alan n n alt kenar nda durulup (bölme kar m za gelecek ekilde) sol taraftaki kö eden 10m içeriden 1 no.lu ba lang ç noktas tespit edilerek bu noktan n sa na ve soluna ç ta konulmak suretiyle çerçeve içinde kalan gençlikler say lacak ve çizelgeye i lenecektir.

2- Daha sonra tesviye e rilerine paralel olarak yürünerek 40 ad mda (yakla k 28-30m) bir fidan say m noktas tespit edilerek bu noktalar n hem sa na, hem soluna çerçeve konularak yukar daki gibi say mlar yap lacak ve çizelgeye i lenecektir.

3- Bu say mlar 40 ad mda bir tekrarlanarak bölmenin di er kenar na gelinerek yamaç yukar 25m ç k larak 2 no.lu ba lang ç noktas tespit edilecektir. Bu noktada da yukar daki gibi fidan say m yap larak tesviye e rilerine paralel ve geli istikametinin ters yönünde 40 ad mda bir say mlara devam edilecek, bölmenin di er kenar na gelindi inde yamaç yukar 25m ç k larak 3 no.lu ba lang ç noktas tespit edilecek ve say mlara bu ekilde bölme bitinceye kadar devam edilecektir.

4 3 2 1

4- Baz gençle tirme alanlar nda bir zaruret sonucu eritler hâlinde çimlenme alanlar haz rlanm olabilir. Böyle bir yerde say m esnas nda at lan 40 ad m, fidan beklenen eride isabet etmeyebilir, bu takdirde ç tay en yak n eride kayd rarak say m yap lmal d r. Bazen say m noktalar kayal k, süceyrat kümesi veya ölü örtü y nlar gibi asl nda çal ma yap lmam ve fidan beklenmeyen yerlere rastlayabilir. Bu durumda say m çizelgesindeki yerine (-) i areti koyarak ba ar yüzdesi hesab nda dâhil edilmemelidir. Fidana rastlamak için ç tay yer de i tirerek say m i inde subjektif davran lmamal d r.

5- Deneme alan nda hiç fidan bulunmamas hâlinde çizelgede (0) olarak gösterilecek ve her fidan bulunmayan nokta ba ar yüzdesi hesab na dâhil edilecektir. 1.2.3.4 fidan tespiti hâlinde aynen dikkate al nacak 4’ten fazla fidan bulunmas hâlinde ise fazlas yaz lmay p çizelgeye 4 rakam n n alt na çizgi çekilecek ekilde yaz lacakt r. Fidan bulunan yerler ye ille, bulunmayan yerler k rm z yla boyanacakt r.

100


6- Fidan say m zapt n n saf me cerelerin d nda kar k me cereler için de kullan lmas hâlinde ise yine ayn esasa göre say m yap lacak ve tür çe itleri itibar yla ayn anda ayr ayr fidan say m çizelgesi doldurulacakt r. Bir kar kl a sebebiyet verilmeden ba ar nispeti sa l kl tespit edilmelidir (zab tlara say m n hangi tür için yap ld net olarak belirtilmelidir).

101


(Ek:5)

GENÇLE T RMES PLANLANMI SAHALARDA SUN GENÇLE T RME

YAPILMASINA A T GEREKÇE RAPORU

GEREKÇE RAPORUNA KONU ALANIN I. GENEL DURUMU Bölge Müdürlü ü :


Amenajman Plan Süresi : letme S n f ve Boniteti :

Bölme Numaras : Plana Göre Me cere Tipi veya Tipleri, Alan : Aktüel Me cere Tipi veya Tipleri, Alan : Amenajman Plan ndaki Durumu : Silvikültür Plan ndaki Durumu : Say m n Yap ld Tarih : Aktüel Kapal l k (% olarak) ve Bozulma Nedenleri : Mevcut A açlar n Kalite ve Sa l k Durumlar : Tohum A açlar n n Yeterli Olup Olmad : II. YET ME ORTAMI ÖZELL KLER 1- Diri Örtü Durumu a) Türleri : b) Kapal l : c) Dip Çap : d) Ortalama Boyu : 2- Sahan n a) E imi (%) : b) Bak s : c) Rak m (m) : d) Anakayan n Türü ve yap s : 3-Toprak Tipi ve Tekstürü 4-Topra n Ortalama a) Mutlak Derinli i : b) Fizyolojik Derinli i : 5- Topra n Ta l l k Durumu a) Yüzeysel Ta l l k : b) Profillerdeki Ta l l k : III. SONUÇ 1- Tohum A ac Durumu : 2- Suni Gençle tirmeyi Gerektiren Sebepler :

102


3- Toprak leme Metodu ve Kullan lacak Makine Ekipman : 4- Dikilecek Uygun Orijindeki Fidan n

a) Türü ve Ya : b) Temin Edilece i Fidanl k Ad :

5- Uygulama Y l :

bu “Suni Gençle tirme Gerekçe Raporu”ndaki teknik bilgiler belirtilen sahada yap lan yeti me ortam etütleri ve araziyi karakterize edecek da l mda ve ekli haritada belirtilen (…) adet noktada aç lan toprak profillerinde yap lan incelemeler sonucunda belirlenmi tir. ..../..../20

T a n z i m E d e n l e r

Silvikültür b. Müd. Or. da. ve Pl. b. Müd. letme Müdürü letme efi

UYGUNDUR ..../..../20.....

Bölge Müdürü

103


(Ek: 6) SUN GENÇLE T RME UYGULAMA PROJES VE KE F ÖZET

I.PROJE SAHASININ YER Bölge Müdürlü ü :


Bölme Numaralar : Alan (ha) : Rak m (alt ve üst s n r yaz lacak) :

II. JEOLOJ VE TOPRAK DURUMU

Proje sahas n n; ana kayas , topra n türü, yap s , mutlak ve fizyolojik derinliklerinin tespiti ile gençle tirme çal mas yap lacak alanda vejetasyonun de i ti i, bak ve yükseltiye ba l olarak sahay temsil edecek yeterli say da aç lacak toprak profillerinden elde olunacak de erlerden faydalan larak a a daki çizelge 1 düzenlenecektir.

Çizelge 1 Bölme

No

Aktüel Me cere

Tipi

Ana Kayas

Toprak Türü

E im Gruplar (%) Toprak Derinli i Profil Ta l l k 0-40

(ha) 40< (ha)

Mutlak (cm)

Fizyolojik (cm)

TOPLAM

III. Ç TAKS MAT EBEKES Proje sahas n n bölme ve bölmecik s n rlar nda, var olan planlanm yollar da göz önünde tutularak “yang n emniyet yollar ” ile “yang n emniyet eritleri” tesis edilmelidir. Ayr ca yang na hassas bölgelerde “YARDOP” esaslar na göre gerekli tesisler yap lmal d r. Bu yollar n ve eritlerin durumu, eklenecek harita ve krokilerde gösterilmelidir.

Projede yap lacak iç taksimat ebekesindeki tesislerin kenarlar nda 5–10m yöreye uygun yaprakl ve ibreli türlerden eritler ve rüzgâr perdeleri yap lmal d r.

IV. D R ÖRTÜ DURUMU Proje sahas n n diri örtüsünün (türü, ortalama boyu, kapal l vs.) hakk nda bilgi verilerek çizelge 2 doldurulacakt r.

Çizelge 2 Bölme

No

Me cere Tipi Alan (ha)

Yüzeysel Ta l l k

(%)

Diri Örtünün Kapal l k (%)

Planda Aktüel Boy (m)

Çap (cm)

0-40 (ha)

40< (ha)

TOPLAM

Diri örtü temizleme tekni i: Diri örtünün tam alanda veya eritlerde nas l kesilece i, köklenip-köklenmeyece i, eritlere mi ta nacak? Yoksa yak lacak m ? Gibi hususlar aç klanacakt r.

V.ARAZ HAZIRLI I Proje sahas nda, i çi ve makine ile diri örtü temizli i, toprak i lemesi, teras yap m , dikilecek fidan n türü ve miktar ile dikim tekni i ayr ayr belirtilerek çizelge 3 doldurulacakt r.

104


Çizelge 3 Bölme

No Bölme

Alan (ha) Diri Örtü Temizli i Toprak leme

çi (ha) Makine (ha) çi (m) Makine (ha) TOPLAM

Toprak i leme tekni i: Makineli toprak i leme tekni i, i çi teras yap m tekni i (teras tipi, derinli i, s ra aralar vb.) aç klanacak.

Kullan lacak Fidan Miktar

Çizelge 4 Bölme

No Alan (ha) Dikilecek Fidan n Dikilecek Fidan Adedi (1000 adet) Türü Ya

TOPLAM

VI. KORUMA: Koruman n nas l sa lanaca aç klanacakt r. VII. TEL Ç T: Cari y l için idarece düzenlenmi olan, “ hale ile Yapt r lacak Çal malara Ait Birim Fiyat Cetvelleri” deki ilgili pozlardan faydalan lacakt r.

VIII. PROJE G DERLER S ra No

Poz No Yap lacak in Çe idi Birimi Birim Fiyat

(TL) Toplam

Miktar Tutar 1 Diri Örtü Temizli i ha 2 Toprak leme(Mak. veya çi) ha 3 Fidan Bedeli TL 4 Dikimi (Tüplü veya Tüpsüz) Ad 5 Tel Çit Tesisi km Malzeme al mlar %10 ilave edilecektir. TOPLAM

NOT :Me cere tipi haritas projeye eklenecek. …/…/20 Orman letme efi


letme Müdürü Uygundur …/…/20

Silvikültür ube Müdürü Or. da. ve Pl. b. Müd. Tasdik Olunur …/…/20 Bölge Müdürü


105


(Ek:7) ORMAN A AÇLARI LE YAPILACAK TES SLERDE D KKATE ALINACAK F DAN

ARALIK MESAFELER (Dikimde Kullan lacak Aral k- Mesafeler)

Türler Aral k x Mesafe (m)

Hektarda Yap lacak Teras Uzunlu u

(m)

Hektara Dikilecek

Fidan Adedi

Karaçam-Sar çam 2,50 x 1,25 3,00 x 1,50

3860 3217

3100 2220

K z lçam-Halepçam Toros Sediri 3,00 x 2,00 3217 1660

Sahilçam -Radiata 3,00 x 3,00 (1.bonitet) 3217 1100 3,00 x 2,00 (2.bonitet) 3217 1660

Duglaz 3,00 x3,00 3217 1100

F st kçam 6,00 x 3,00 6,00 x 6,00

10,00 x 10,00 _

555 277 100

D.Ladini-Göknar 2,50 x 1,50 3860 2660

Kay n 2,00 x 1,50 2,00 x 1,00

1,00 x (1,00-1,50)

4825 -

9650

3300 5000 10000

Me e 2.00 x 1.50 4825 3300

Ceviz-Kestane 8,00 x 8,00 10,00 x 10,00 Çukur 156

100 Okaliptus-K z la aç

Ihlamur-Orman Kiraz Akçaa aç-Di budak

Di er Yaprakl lar

3,00 x 3,00

Çukur " " "

1100

Yalanc Akasya 2,00 x 2,00 2,00 x 1,50 2,00 x 1,00

4825 2400 3200 4825

Melez Kavak (Tam alanda)

- -

Melez Kavak (S ra dikimi)

"

4,00 x (1,50 – 2,00 – 3,00) 5,00 x 5,00

6,00 x (5,00 – 6,00) 7,00 x 5,00

3,00 x – 4,00 x – 5,00 x -

Çukur " " " " " "

840–1670 400 340 290

- - -

Yerli Kavak (Tam alanda)

- -

(S ra dikimi)

3,00 x 1,00 4,00 x (1,00 – 1,50)

4,00 x 2,00 3,00 x 3,00

(1 – 1,5 – 2,00) x -

Çukur " " " "

2230–3340 1000–2500

- 1250

- P. Servi (Tam alan)

P. Servi (S ra dikimi) 3,00 x 1,50

2,00 x - " "

2220 -

Dall Servi (Tam alan) S ra dikimi

3,00 x 2,00 2,50 x -

" "

1600 -

NOT: 1- Kay n dikimlerinde kök ve kütük sürgünlerinden alt ve ara tabakay olu turmak üzere yeterli ferdin gelece i yerlerde 1. veya 2. alternatifler kullan lacakt r. 2- Dikim aral k ve mesafeleri ile hektara dikilecek fidan miktar , kurulacak orman n fonksiyonlar na ve de i ik amaçl projelere göre de i ebilir.

106


(Ek:8) …………………YILI SUN GENÇLE T RME UYGULAMA SAHASINA A T

F DAN SAYIM TUTANA I

Bölge Müdürlü ü : letme Müdürlü ü : letme efli i :

Bölme No : letme S n f :

Uygulama Alan (ha) : Bak s : Rak m (m) : Plana Göre Me cere Tipi : Say m n Yap ld Tarih : Tesis Y l : Tesis Edilen Tür : Bir Önceki Dönemdeki Ba ar Oran :

F DAN SAYIM Ç ZELGES Teras No 0 Ba lang ç 100 metre 200 metre 300 metre 400 metre 500 metre

10 20 30 40 50 60 70 “ “ “

TOPLAM A1= A2= A3= A4= A5= A6=

Not : A= Normal geli me gösteren fidanlar n toplam d r. B= Bulunmas gereken 30 fidan n, ölçüm yap lan nokta adedinin çarp m ile bulunan say d r.

A1+A2+A3+A4+A5+….. Ba ar Derecesi = --------------------------------- = %....

B

Ba ar s zl n Nedenleri: .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Ba ar s z Alanlar n Ba ar l H le Getirilmeleri çin Yap lacak lemler ve Zaman : ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Say m Heyeti Ba kan Say m Görevlisi Say m Görevlisi (Orman letme efi) (Memur) (Memur)

107


F DAN SAYIM TUTANA I AÇIKLAMASI

1- Suni gençle tirme alan nda dikilen fidanlar belli aral klarla yap lm bulunan teraslara belli mesafelerle dikildiklerinden, sahadaki ba ar durumlar n n belirlenmesi de belli bir sistematik esasa göre yap lacak fidan say mlar yla ortaya konulacakt r.

öyle ki; Tesis alan n n alt taban nda durulup (tesis alan önümüze gelecek ekilde) sol kenar ndan ba layan 10’uncu terasa gidilerek (ç k larak) 30 fidana tekabül eden yerdeki fidanlar n sa l kl ve iyi geli enleri say l r. Ayn teras veya e yükselti e risinde yürünerek ba lang çtan itibaren her 100 metrede ayn ekilde 30 fidana tekabül eden yerlerdeki fidanlar n sa l kl ve iyi geli enleri say l r. Bulunan de erler 10. terasa ait yatay sütuna yaz l r. Bölmenin sonuna gelindi inde 20. terasa gidilerek (ç k larak) ayn i leme bölme tamamen say l ncaya kadar devam edilir.

Örnek:

Teras No 0 Ba lang ç 100 Metre 200 Metre 300 Metre 400 Metre 500 Metre

10 25 22 30 23 29

20 23 30 26 28 25

30 30 20 28 29

40 29 29 28

50 29 30

TOPLAM A1=136 A2=131 A3=112 A4=80 A5=54

Örnek olarak doldurulan fidan say m çizelgesinde ba ar derecesi öyle olacakt r.

A1+A2+A3+A4+A5 136+131+112+80+54 513 Ba ar Derecesi = ------------------------ = ------------------------ = ----- = %90

B 19x30 570

2- Geni Aral k-Mesafelerde Dikim Yap lan Suni Gençle tirme Sahalar nda Ba ar Yüzdesinin Hesaplanmas : Suni gençle tirme sahalar nda baz a aç türlerine (f st kçam , ceviz, kestane, badem vb.) ait fidanlar geni aral k mesafelerle (6x6m, 8x8m, 10x10m vb.) dikilmektedir. Yine özellikle ekskavatörlerle arazi e imi, diri örtü özellikleri vb. nedenlerle 4 metrenin üzerinde aral klarla teraslar (Buror, Meror vb.) yap lmaktad r. Bu sahalardaki suni gençle tirme ba ar yüzdesinin hesaplanmas için yap lan fidan say mlar Ek:8’deki sistematikle yap ld takdirde sa l kl sonuç vermeyecektir. Bu nedenle geni aral k mesafelerle yap lan dikimlerde ba ar yüzdesi a a daki ekilde hesaplanacakt r.

a- Suni gençle tirme sahas nda, en az 4 metre aral klarla yap lm bulunan teraslara veya fidan s ralar üzerinde, 4m, 5m, 6m ve 7m gibi mesafelerde (4x4m, 5x5m, 6x6m,7x7m vb.) dikim yap ld ise tesis sahas n n alt taban nda durulup, sol kenardan ba layarak 3’cü terasa gidilerek (ç k larak)10 fidana tekabül eden yerdeki sa l kl ve iyi geli enler say l r. Ayn teras ve e yükselti e risinde yürünerek ba lang çtan itibaren her 120 metrede 10 fidana tekabül eden yerdeki sa l kl ve iyi geli enler say l r. Bulunan de erler 3. terasa ait sat ra

108


yaz l r. Bölmenin sonuna gelindi inde 6. terasa gidilerek (ç k larak) ayn i leme bölme tamamen say l ncaya kadar devam edilir.

4m’nin üzerinde aral klarla yap lan Buror, Meror vb. teraslarda yap lan dikimler içinde ayn sistematik uygulanacakt r.

Örnek: Teras No 0 Ba lang ç 120 Metre 240 Metre 360 Metre 480 Metre 600 Metre

3 8 6 10 7 9

6 10 9 8 5 10

9 9 8 7 9

12 10 9 8

TOPLAM A1=37 A2=32 A3=33 A4=21 A5=19

Örnek olarak doldurulan fidan say m çizelgesinde ba ar derecesi öyle olacakt r.

A1+A2+A3+A4+A5 37+32+33+21+19 142 Ba ar Derecesi = ------------------------ = ----------------------- = ----- = %83

B 17x30 170

b- Dikimler teras üzerinde veya belli bir s ra üzerinde yap lmay p da n k olarak yap lm ise tesis sahas n n alt taban nda durulup sol kenardan ba layarak dikim sahas n n s n r istikametinde 50 metre gidilerek (ç k larak) fidan say m için ba lang ç noktas na gelinir. Bu noktaya en yak n 10 fidana tekabül eden yerdeki sa l kl ve iyi geli enler say l r ve 50 metreye ait sat ra (ba lang ç sütununa) yaz l r. Bu noktadan e yükselti e risinde yürünerek her 120 metrede ayn ekilde en yak n 10 fidana tekabül eden yerdeki sa l kl ve iyi geli enler say l r ve bulunan de erler 50 metreye ait yatay sütuna yaz l r. Bölmenin sonuna gelindi inde 50 metre ç k larak (100. metreye) ayn i leme bölme tamamen say l ncaya kadar devam edilir. Bu ekilde say mlar yap ld ktan sonra 1. maddede yaz lan esaslar do rultusunda ba ar yüzdesi hesaplanacakt r.

c- Suni gençle tirme çal malar nda 8x8m ve daha yukar s aral k mesafelerde dikim yap ld ise sahadaki tüm sa l kl ve iyi geli en fidanlar say larak, sahada dikilen tüm fidan say s na oranlanarak ba ar yüzdesi hesaplanacakt r.

Ba ar s zl n nedenleri bölümünde:

Ba ar s zl n münferit fidan zayiatlar ndan m , yoksa küme veya gruplar hâlinde olu an fidan zayiatlar ndan m ileri geldi i ve ba ar s zl n nedenleri (böcek, dolu, don vb.) gibi hususlar ayr nt l ele al nacakt r.

3-Son bölümde ba ar s z alanlar n ba ar l hale gelmesi için yap lacak i lemler ve zaman ayr nt l biçimde ele al nacakt r.

109


ekil: 1

ekil: 2

NOT: Çerçeve sa l ve sollu iki yana konulup fidan say mlar yap lacakt r.

+ + + + (4)

+ + (2)

1,60m

1,40m

1,45m

0.75m

+ + (2)

+ + + + (4)

1,45

m

1,40m

0,75m

110


(Ek:

9)

AK

TÜEL

SEÇ

ME

OR

MA

NLA

RI

Me

cere

Ta

baka

lar

Akt

üel S

eçm

e O

rman

Tip

leri

I.TP

(A T

ipi)

(Ya

lanm

Seç

me

Orm

an)

II.T

P (B

Tip

i) (G

enç

Seçm

e O

rman

) II

I. T

P (C

Tip

i) (O

rta

Ya

l Se

çme

Orm

an)

IV.T

P (D

Tip

i) (Ü

ç Ti

pin

Kar

mnd

an

Olu

an S

eçm

e O

rman

) Bu

Akt

üel S

eçm

e O

rman

Tip

lerin

i Opt

imal

Kur

ulu

a G

ötür

mek

Üze

re U

ygul

anm

as G

erek

en S

ilvik

ültü

rel

lem

ler.

Üst

Me

cere

60 c

m a

maç

çap

n a

anla

rdan

az

man

, kov

ukla

m, f

ena

ekill

i ola

nlar

dan

bala

mak

üz

ere

me

cere

bün

yesi

bozu

lmad

an ç

karl

r ve

yerle

rine

genç

lik g

elm

esi

sala

nr.

Tepe

si k

rk v

e ile

ri de

rece

de h

asta

fertl

er

vars

a al

nr.

Yok

sa h

içbi

r m

üdah

ale

yap

lmaz

.

Sade

ce h

asta

ve

fena

eki

lli

azm

anla

r aln

r ve

açla

n kü

mel

ere

genç

lik g

elm

esi

sala

nr.

Am

aç ç

apn

çok

tan

am

fe

rtler

çka

rlar

ak y

erle

rine

yeni

gen

çlik

get

irilir

.

Ort

a M

ece

re

Sade

ce te

pesi

krk

, kur

u de

vrik

ve

has

talk

l ol

anla

r aln

r. D

ier

leri

koru

nur.

Srk

ve

genç

aaç

lk

devr

esin

deki

gru

plar

a ay

klam

a ve

ara

lam

a m

üdah

alel

eri y

apla

rak

çapl

arn

bir a

n ön

ce

kaln

lam

as sa

lan

r.

II. v

e III

. çap

sn

flarn

da

aykl

ama

ve a

rala

ma

müd

ahal

eler

i yap

lara

k ça

plar

n ka

lnla

mas

sa

lan

r.

Say

lar

çok

az o

ldu

u iç

in

hiç

doku

nulm

az. A

ncak

sk

ksm

lard

a ay

klam

a ve

ar

alam

a ya

plr

.

Alt

Me

cere

Sade

ce te

pesi

krk

ve

hasta

lkl

olan

lar a

lnr.

Di

erle

ri ko

runu

r ve

yen

i gel

en g

ençl

ikle

alt

me

cere

dol

duru

lmay

a ça

llr

.

Gen

çlik

ve

skl

k gr

upla

rnda

bak

mla

r ya

pla

rak

bir a

n ön

ce ç

ap

ve b

oy a

rtm

yap

mal

ar

sala

nr.

Sade

ce s

klk

vars

a se

yrel

tilir

ve y

eni g

ençl

ik g

rupl

ar e

lde

edile

rek

say

s ço

k az

ola

n ça

p ka

dem

eler

i do

ldur

ulm

aya

çal

lr.

Enta

nsif

bak

m te

dbirl

eri

ile b

ir an

önc

e ço

k ka

lnla

mas

sala

nara

k or

ta m

ece

reni

n do

ldur

ulm

as sa

lan

r.

Tahm

in E

dile

n D

üzen

lem

e Sü

resi

Plan

c v

e uy

gula

mac

lar a

ktüe

l yap

y d

ikka

te a

lara

k bi

rlikt

e ka

rar v

erec

ekle

rdir.

111


(Ek:

10)

D

EVA

MLI

OR

MA

NLA

RD

A Y

API

LAC

AK

UY

GU

LAM

ALA

R T

AK

P C

ETV

EL

OR

MA

N A

MEN

AJM

AN

PLA

NI B

LGLE

R

GR

UP

GEN

ÇLE

TR

ME

ALA

NI

BLG

LER

LE

TME

MÜ

DÜ

RLÜ

Ü

: BÖ

LME/

BÖLM

ECK

NO

:

Gru

p G

ençl

etir

me

Ala

n N

o 1

23

4 LE

TME

EFL

:

Bölm

ecik

Ala

n (h

a)

: G

rup

Gen

çle

tirm

e A

lan

ha

PLA

N Ü

NTE

S

: Bö

lmec

ik S

erve

ti (m

3)

: A

ktüe

l (K

lasik

) Me

cere

Tip

i

LE

M Ü

NTE

S T

P

: Bö

lmec

ik G

enel

Eta

s (m

3):

Di

er N

otla

r

GR

UP

GEN

ÇLE

TR

ME

ALA

NIN

DA

K U

YG

ULA

MA

LAR

BÖ

LME/

BÖLM

ECK

KRO

KS

N

ÖLÇ

EK:1

/250

00

Uygulama Yl

Grup No

Uygulama Ylnda Aktüel Mecere Tipi

Gen

çle

tirm

e M

etod

u

Di

er

Faal

iyet

Çe

idi

Gençlik Durumu

Bak

mla

r

Uyg

ulam

a M

aliy

eti

(TL)

Orm

an

letm

e ef

i A

d v

e m

zas

Tabi

(h

a)

Suni

(h

a)

Kes

im

ekli

Gen

çlik

(h

a)

Kül

tür

(ha)

G

ençl

etir

me

Met

odu:

Ala

nlar

ve

tohu

mla

ma,

kl

and

rma,

bo

altm

a (k

esim

yap

lrsa

) ile

ifad

e ed

ilir.

Di

er F

aaliy

etle

rin

Çe

idi:

Topr

ak i

lem

e, d

iri ö

rtü te

miz

lii,

ekim

, dik

im il

e ifa

de e

dilir

. Ba

km

lar:

Gen

çlik

; Tab

ii yo

lla g

etiri

lmi

genç

lik, K

ültü

r; su

ni y

olla

get

irilm

i ge

nçlik

bak

m a

lan

dr.

Kro

ki v

e H

arita

ar

etle

ri: S

a k

smda

gös

teril

en st

anda

rt ve

renk

lerd

e ha

zrla

nr.

TAK

P K

AR

TI: B

ölm

ecik

için

deki

seçi

len

1, 2

, 3,..

......

... n

o.lu

gen

çle

tirm

e gr

upla

r iç

in d

üzen

leni

r.

HA

RTA

A

RET

LER

BÖLM

E N

O V

E SI

NIR

I

BÖLM

ECK

NO

VE

SIN

IRI

G

RU

P G

ENÇ

LET

RM

E SA

HA

SI N

O.S

U V

E SI

NIR

I

NA

KL

YE

VE

SÜR

ÜTM

E Y

OLL

AR

I

112


(Ek:

11)

……

.. Y

ILI K

OR

UY

A D

ÖN

ÜTÜ

RM

E (T

AH

VL)

, EN

ERJ

OR

MA

NI T

ESS

LE

LG

L P

RO

GR

AM

/ G

ERÇ

EKLE

ME

CET

VEL

BÖLG

E M

ÜD

ÜR

LÜÜ

:……

……

Orm

an

letm

e M

üdür

lüü

Orm

an

letm

e ef

lii

Bölm

e N

o M

ece

reTi

pi

Kor

uya

Dön

ütü

rme

(Tah

vil)

Ener

ji O

rman

lar

Tes

isi

AÇ

IKLA

MA

Pr

ogra

m

Ger

çekl

em

e Pr

ogra

m

Ger

çekl

em

e

(ha)

(h

a)

(ha)

(h

a)

TOPL

AM

Not

: Bu

cetv

el y

ln b

and

a pr

ogra

m, y

ln so

nund

a ise

ger

çekl

em

eler

i gös

tere

cek

ekild

e dü

zenl

enec

ektir

.

Düz

enle

yen

Kon

trol E

den

ON

AY

LAY

AN

. .

./. .

./20

. .

./. .

./20

. .

. /.

. . /2

0 O

rman

le

tme

Müd

ürü

Silv

ikül

tür

ube

Müd

ürü

Bölg

e M

üdür

ü

113


(Ek: 12) TÜR DE KL TEKL F RAPORU

(Dispozisyonu)

1. a) Bölge Müdürlü ü: b) letmesi: c) efli i : d) Bölme numaralar : e) Me cere tipleri

- Plan verisi: -Aktüel: 2. Sahas (ha): 3. Gençle tirme periyoduna girip girmedi i: 4.

a) letme ekli: b) letme S n f : c) Amenajman plan ndaki gaye kurulu u:

5. a) Mevcut asli a aç türleri (Amenajman plan na göre): b) Mevcut asli a aç türlerinin % nispetleri (aktüel yap s ): c) Mevcut me cerenin kapal l k durumu (aktüel yap s ): d) Mevcut me cerenin sa l k durumu (aktüel yap s ):

6. a) Arazinin topo rafik yap s (aktüel yap s ): b) Arazinin ortalama e imi (aktüel yap s ) : c)Arazi bak s (aktüel yap s ): d) Arazi ortalama rak m (aktüel yap s ):

7. a) Toprak türü, tekstürü, strüktürü ve derinli i : b) Anakaya :

8. Tür de i ikli ine gitme nedenleri : 9. Getirilmesi önerilen tür veya türlerin;

a) Ad : b) Edafik özellikleri : c) Klimatolojik özellikleri : d) Türkiye’deki yatay yay l sahalar : e) Türkiye’deki dikey yay l sahalar : f)Temin edilece i fidanl k: g)Fidan miktar ve ya :

10. Birden çok tür oldu u takdirde; a) Kurulacak me cerede kar ma giren türler: b) Kurulacak me cerede kar m n oran : c) Ya veya çap s n flar na göre i letme ekli :

11. Getirilecek türün, çevre ormanlar nda sa l kl örneklerinin olup olmad , de i tirilen türün çevrede ayn kurulu özelliklerine sahip sa l kl örneklerinin bulunup bulunmad :

bu rapor taraf m zdan düzenlenmi tir.

114


Tanzim Edenler .../......./20.. .../......./20..

Orman letme efi Orman letme Müdürü

.../......./20.. .../......./20.. .../......./20.. .../......./20.. .../......./20..


Or. d.Pl. ube Müdürü

A açland rma ube Müdürü

Od. D Ür. ve Hiz. b. Md.

Etüt Proje Ba mühendisi

UYGUNDUR .../......./20..

Bölge Müdürü

NOT: Bu rapora toprak tahlil laboratuvarlar ndan al nan analiz raporunun yan s ra saha ile ilgili foto raflar ve haritalar eklenecektir.

115


(Ek:13)

SÖZLE ME (Gençle tirme, A açland rma, Enerji Orman Tesisi, Rehabilitasyon ve YARDOP

Alanlar n n Köy / ………. Tüzel Ki iliklerince Korunmas na Ait)

KORUNACAK ALANIN Orman Bölge Müdürlü ü : Orman letme Müdürlü ü : Orman letme efli i : Çal ma Nevi : Bölme No/No.lar : Alan (ha) : Me cere Tipi -Amenajman Plan na Göre : -Aktüel Duruma Göre : Sözle me Tarihindeki Ba ar Oran

:

Gençliklerin/Kültürlerin Ya : li : lçesi :

Köyü/Mahallesi : S n rlar (Koordinat de erleri) -Do usu : -Bat s -Kuzeyi : -Güneyi : SÖZLE MEN N KONUSU

1-) Yukar da genel bilgileri verilen alan n otlatma ve usulsüz müdahalelere kar korunmas , 6831 say l Orman Kanunu’nun 81. maddesi ve 25.03.1957 günlü Bakanl k Oluru ile yürürlü e giren “Ormanlar n Korunmas nda Muhtar ve htiyar Kurullar n n Görevlerine Ait Talimatname” ve ilgili mevzuat hükümlerine göre a a daki artlarla ...........................................tüzel ki ili i taraf ndan yap lacakt r.

N ZAMANI VE SÜRES

2-) Koruma i lemi otlatma ve usulsüz kesim zararlar na kar önlemler eklinde olacak, ancak etkili korumaya ra men önlenemeyen zararlar ile tespit edilen fidan kurumalar ile böcek zararlar görüldü ünde hemen ilgili orman i letme efli ine bildirilecektir.

Bunlar n d nda, mevcut ise tel ihatas n n korunmas ve küçük tamiratlar da …….tüzel ki ili i taraf ndan yapt r lacakt r.

3-) in ba lama tarihi ..../..../20.. , Biti tarihi ..../..../20.. dir.

4-) Orman letme Müdürlü ü yap lan koruman n uygun, sa l kl ve yararl olmas durumunda ve ihtiyaç duyulmas hâlinde bir sonraki y l içinde ayn ekilde koruma i ini ..................tüzel ki ili ine yapt rabilir.

116


N KONTROLÜ

5-) Otlatma ve usulsüz müdahalelere kar korunmas için ........................……..tüzel ki ili ine teslim edilen söz konusu sahada i in ba lang c ndan itibaren her üç ay n sonunda ilgili i letme müdür yard mc s , i letme efi, muhafaza memuru veya memurlar , ilgili ……..muhtar veya ihtiyar heyetinden bir ki inin kat l m ile kurulacak bir komisyon taraf ndan koruman n gere i gibi yap l p yap lmad kontrol edilecektir.

6-) Yap lan bu kontroller sonucu, sahada herhangi bir otlatma ve usulsüz müdahalenin olup olmad , varsa bunlardan hangilerinin ……..tüzel ki ili ince idareye bildirildi i tespit edilerek bir tutanak düzenlenecektir.

N BEDEL VE ÖDEMEL EKL

7-) in toplam bedeli, mahalli fiyat olarak belirlenen ...........................................TL. dir.

8-) Ödemeler; üçer ayl k dönemler sonunda sahada yap lacak kontrollerdeki tespitler sonucu düzenlenecek tutana a ve idarenin nakit durumuna göre ……..tüzel ki ili inin bildirece i banka hesap numaras na o döneme dü en miktar kadar usulünce yat r lacakt r. Muhtemel nakit yoklu u sebebi ile ödemede vaki olabilecek gecikmeler için ……..tüzel ki ili i ek bir talepte bulunmayacakt r.

D ER HÜKÜMLER

9-) Üçer ayl k dönemler halinde yap lacak kontrollerin her birinde koruma için gerekli tedbirlerin al nmamas ve koruman n gere i gibi yap lmamas , bundan dolay sahada zarar-ziyan meydana gelmesi hâlinde, 6831 say l Kanun’un 112, 113 ve 114. maddeleri gere ince hesaplanacak idare zarar miktar dönem sonu ödenecek koruma bedelinden mahsup edilecektir.

Meydana gelen zarar n hesaplanacak bedelinin dönem koruma bedelinden fazla olmas hâlinde, dönem koruma bedelini a an zarar miktar dönem sonundan ödemenin yap laca tarihe kadarki yasal faizi ile birlikte hiçbir mahkeme karar na gerek kalmaks z n ……..tüzel ki ili ince dareye ödenecektir.

10-) Koruma görevinin gere i gibi yap lmamas hâlinde, koruma i ini devralan ...................……..tüzel ki ili i TCK hükümlerine göre sorumlu olacakt r.

11-) Dönem sonunda yap lan kontrollerde üst üste 2 dönem koruma önlemlerinin al nmad ve koruma i inin gere i gibi yap lmad n n tespiti hâlinde orman idaresi tek tarafl olarak anla may feshetmeye yetkilidir.

12-) sahiplerinin kanuni ikametgâh na yap lan her türlü tebligat ahs na veya hükmü ahsiyetine yap lm say l r.

13-) Bu sözle meden do an her türlü hukuki ihtilaflar için ..........................mahkemeleri yetkilidir.

ÖZEL HÜKÜMLER

(Korunacak alan n ekolojik artlar, yörenin ekonomik ve sosyal yap s vb. nedenlerle baz ek hükümler getirilirse burada belirtilecektir. Ayr ca di er genel hükümlere de bu do rultuda eklemeler ve de i iklikler yap labilecektir.)

117


.................................................tüzel ki ili i ad na yukar da ........... madde hâlinde belirtilen genel ve ............ madde halinde belirtilen özel hükümlere göre krokisi bu sözle meye ekli köyümüz/mahallemiz s n rlar içindeki ................no.lu bölmeyi/bölmeleri otlatma ve usulsüz müdahalelere kar korumay kabul ve taahhüt ederiz.

bu Sözle me ….sayfadan ibarettir. ..../..../20.. Eki: 1 (Korumaya konu alan n krokisi) Not: 06.12.2012 tarihinde yürürlü e giren 6360 say l Kanun’a göre mahalle statüsüne dönü türülen köyler için artnamede gerekli izahat yap lacakt r.

..................TÜZEL K L ADINA

Köy/Mahalle Muhtar Aza Aza Aza

(Ad -Soyad ) (Ad -Soyad ) (Ad -Soyad ) (Ad -Soyad ) mza - Mühür mza mza mza

DARE ADINA ....................... Orman letme Müdürü ..........................Orman letme efi

(Ad – Soyad ) (Ad – Soyad ) mza mza

118


(Ek:14) GENÇL K BAKIMINA A T

1. KE F ÖZET (Dispozisyon ve zahname)

I-PROGRAM SAHASI HAKKINDA GENEL B LG LER Bölge Müdürlü ü:

letme Müdürlü ü: letme efli i:

li ve lçesi: Köyü/Mahallesi :

Bölme No Alan (ha)

Gençli in Bak s Rak m (m) A aç Türü Boyu (cm)

II-GENÇL N DURUMU: a- Tohumlama kesimi yap ld ktan sonra ilk çimlenmelerin al nd tarih, (ay ve y l olarak) b- I k ve bo altma kesimlerinin ba lad , bitirildi i ve sahadan ç k ld tarihler (kay n veya özel gençle tirme sürelerinde uzatmaya gidilen türler için bu i lemler ikmal edilmemi olunabilir) ve bu kesimler sonras nda gençlik aleyhine ortaya ç kan durumlar, c- m2 deki ortalama fert adedi, da l lar n n homojen olup olmad , geli me durumlar (tepe sürgünlerinin geli meleri dikkate al narak), ortalama boy ve dip çap vb. hususlar, d- Geçmi te uygulama yap ld ise yap ld y llar ve uygulanan gençlik bak m tedbirleri, e- Diri ve ölü örtü (ot, öncü gençlik, diri örtü cinsi ve yo unlu u, kesim art klar n n yo unlu u vb.) durumu, f-vb. Hakk nda bilgiler verilecektir. III-BAKIM TEDB RLER N N BEL RLENMES : Gençlik bak m tedbiri çal malar ; 1-Gençlikte kontrol ve zarar görmü lerin al nmas , 2-S k gençliklerin seyreltilmesi, 3-Kar m n düzenlenmesi, 4-Bo ma tehlikesinin önlenmesi, 5-Ot alma-çapalama, 6-Bo kalan yerlerin doldurulmas (tamamlama), 7-Fena ekilli ve etraf na zarar verenle mücadele ve dik kenarlar n giderilmesi, eklinde grupland r ld bilinmektedir.

Program saham zda bu i karakteristiklerinden hangisi gerekiyorsa gençli in durumu, a aç türünün biyolojisi ve i letme gayesi dikkate al narak gereken bak m tedbirleri belirlenir.

119


A-Bak m tedbirlerine ait birim fiyat tespiti;

S ra No Yap lacak in Nevi 1.0 hektara Gerekli

Gücü (saat/i çi) 1 Gençlikte kontrol ve zarar görmü lerin al nmas ………… 2 S k gençliklerin seyreltilmesi ………… 3 ……………………………………….. ………… ... ……………………………………….. …………

NOT: 1- karakteristikleri itibar yla birim fiyat analizleri (saat/i çi miktar ) ilgili letme efi taraf ndan tespit edilecek 0,04 (20x20m) hektarl k yeterli adetteki örnek alan

çal malar na dayand r lacakt r.

B- Gençlik bak m nda kullan lacak malzemeler (tahra, çapa, ba b ça , çivi, tel vb.) fiilen yap lacak bak m uygulamalar nda sarf edilecek toplam harcaman n ortalama %10’u oran nda hesaplan lmak suretiyle dikkate al nacakt r.

IV- KE F ÖZET :

Yap lacak in Nevi Sahas

(ha) Birim Alana

Gereken Gücü Gerekli Tüm

Gücü (saat)

Saat Ücreti (TL)

Tutar (TL)

a- b- c- … … k- Malzeme al mlar %10 ilave edilecektir. GENEL TOPLAM:

bu ke if taraf mdan tanzim edilmi tir …/…/20 Orman letme efi


letme Müdürü

Uygundur …/…/20

Silvikültür ube Müdürü Tasdik Olunur …/…/20 Bölge Müdürü

NOT: 2- Birim fiyat usulü ile orman köylerini kalk nd rma kooperatifleri ve köylülerden al nacak silvikültür i lerine ait hizmet al mlar nda, “A açland rma, Erozyon Kontrolü ve Silvikültür lerinde Birim Fiyat Usulü le Hizmet Al mlar na Dair Yönetmelik” ve ilgili tamimde belirtilen usul ve esaslar dikkate al nacakt r.

120


(Ek:15) KÜLTÜR BAKIMINA A T

1. KE F ÖZET (Dispozisyon ve zahname)

I-PROGRAM SAHASI HAKKINDA GENEL B LG LER Bölge Müdürlü ü :


li / lçesi : Köyü / Mahallesi :

Bölme No

Alan (ha)

Kültürün Bak s Rak m (m) A aç Türü Boyu (cm)

II-KÜLTÜRÜN DURUMU: a- Fidanlar n dikildi i tarih (ay ve y l olarak) b- hektardaki ortalama fert adedi, da l lar n n homojen olup olmad , geli me durumlar (tepe sürgünlerinin geli meleri dikkate al narak), ortalama boy ve dip çap vb. hususlar, c- Geçmi te uygulama yap ld ise yap ld y llar ve uygulanan kültür bak m tedbirleri, d- Diri örtü (ot, diri örtü cinsi ve yo unlu u vb. ) durumu, e-vb. Hakk nda bilgiler verilecektir. III-BAKIM TEDB RLER N N BEL RLENMES : Yap lacak kültür bak m tedbiri çal malar n n takvimi ve tekni i hakk nda bilgi verilecektir. B-Kültür bak m nda kullan lacak malzemeler (tahra, çapa, ba b ça , çivi, tel vb.) fiilen yap lacak bak m uygulamalar nda sarf edilecek harcaman n ortalama %10'u oran nda hesaplan lmak suretiyle dikkate al nacakt r. IV-KE F ÖZET :

Birim Fiyat Toplam Tutar

TL TL1234

Y l

TOPLAMI

MiktarS ra No

Poz No Yap lacak in Çe idi Birimi

Malzeme al mlar %10 ilave edilecektir.

121


bu ke if taraf mdan tanzim edilmi tir.



letme Müdürü

Uygundur …/…/20




122


(Ek:

16)

……

.. Y

ILI S

IKL

IK B

AK

IMI P

RO

GR

AM

/UY

GU

LA

MA

SO

NU

ÇL

AR

I CE

TV

EL

BÖ

LG

E M

ÜD

ÜR

LÜ

Ü:…

……

……

….

Orm

an

letm

e M

üdür

lüü

Orm

an

letm

e ef

lii

Böl

me

No

Me

cere

Tip

i Pr

ogra

m

Mik

tar

(ha)

Ger

çekl

em

e (h

a)

AÇ

IKLA

MA

A

men

ajm

an P

lan

na

Gör

e A

ktüe

l

Not

: B

u ce

tvel

pro

gram

yl

band

a pr

ogra

m m

ikta

rn b

elirt

mek

içi

n y

lson

unda

ger

çekl

em

eler

i be

lirle

mek

içi

n ay

r ay

r dü

zenl

enec

ektir

. Düz

enle

yen

Kon

trol E

den

Uyg

undu

r ...

/.../2

0 ...

/.../2

0 ...

/.../2

0 O

rman

le

tme

Müd

ürü

Silv

ikül

tür

ube

Müd

ürü

Orm

an B

ölge

Müd

ürü

123


(Ek:17) SIKLIK BAKIMINA A T 1. KE F ÖZET

(Dispozisyon ve zahname)

I- PROGRAM SAHASI HAKKINDA GENEL B LG LER Bölge Müdürlü ü :



Bölme No Alan (ha)

S kl n Bak s Rak m (m) A aç Türü Boyu (cm)

II- SIKLI IN DURUMU: a- S kl n ilk tesisinden itibaren s kl k bak m uygulamas na ba lan laca ana kadar gördü ü silvikültürel müdahaleler hakk nda genel bilgiler b- Hektardaki ortalama fert adedi, geli me durumlar (tepe sürgünlerinin geli meleri dikkate al narak), ortalama boy ve dip çap vb. hususlar, Hakk nda bilgiler verilecektir. III- SIKLIK BAKIM TEDB RLER N N BEL RLENMES : S kl k bak m amac yla alandan ç kart lacak veya alanda b rak lacak a açlar n i aretlenmesi, kesilmesi, de erlendirilmesi mümkün olmayan kesim art klar n n gerekti inde alan d na ç kart lmas , çal may engelleyen diri örtünün kald r lmas , bak m patikalar n n aç lmas , s kl k, s r kl k, direklik geli im ça lar nda aday istikbal veya istikbal fertlerinin seçimi, bunlar n budanmas , bak m patikalar n n aç lmas , bu çal malar için gerekli alet ve malzeme ile ilgili i ve i lemler hakk nda genel bilgiler. Program alanlar nda yukar da say lan i lerden hangisi gerekiyorsa; s kl n durumu, a aç türünün biyolojisi ve i letme gayesi dikkate al narak gereken bak m tedbirleri belirlenir.

A- Bak m tedbirlerine ait birim fiyat tespiti;

S ra No Yap lacak in Nevi 1 hektara Gerekli

Gücü (saat/i çi) 1 S kl k bak m amac yla alandan ç kart lacak fertlerin belirlenip kesilmesi ………… 2 Bak m patikalar n n aç lmas ………… 3 ……………………………………….. ………… ... ……………………………………….. …………

NOT: karakteristikleri itibar yla birim fiyat analizleri (saat/i çi miktar ) ilgili letme efi taraf ndan tespit edilecek 0,04 (20x20m) hektarl k yeterli adetteki örnek alan çal malar na dayand r lacakt r.

124


B- S kl k bak m nda kullan lacak malzemeler, fiilen yap lacak bak m uygulamalar nda sarf edilecek harcaman n ortalama % 10'u oran nda hesaplan lmak suretiyle dikkate al nacakt r.

IV- KE F ÖZET :

Yap lacak in Nevi

Sahas (ha)

Birim Alana Gereken Gücü

Gerekli Tüm Gücü (saat)

Saat Ücreti (TL)

Tutar (TL)





letme Müdürü

Uygundur …/…/20




2- Bu ke if özeti, koruya dönü türme çal malar na da uyarlanarak kullan lacakt r.

125


(Ek:18) NE YAPRAKLI TÜRLERDE ODUN KAL TES N N ARTIRILMASINA

YÖNEL K BUDAMAYA A T 1. KE F ÖZET (Dispozisyon ve zahname)

I- PROGRAM SAHASI HAKKINDA GENEL B LG LER Bölge Müdürlü ü :



Bölme No

Alan (ha)

Budanacak A ac n Bak s Rak m

(m) Türü Ort. Boyu (cm)

Ort. Çap (cm)

II- ODUN KAL TES N ARTIRMAYA YÖNEL K BUDAMA YAPILACAK ME CEREN N DURUMU: Budama yap lacak türler ve me cerenin kurulu undan bu yana gördü ü silvikültürel müdahaleler ile me cerenin gelecekte görece i fonksiyonel hizmetlere yönelik vb. genel bilgiler verilecektir. III- BUDAMAYA YÖNEL K BAKIM ÇALI MALARININ BEL RLENMES : A aç türünün biyolojisi ve i letme gayesi dikkate al narak budama yap lacak me cerenin geli im ça ve yeti me muhiti özellikleri ile budama yap lacak a açlar n seçimi, budaman n uygulanma teknikleri, budama mevsimi, budama da kullan lacak alet ve ekipmanlar vb. hususlarda bilgiler verilecektir.

A- Budama çal malar na ait birim fiyat tespiti;

S ra No Yap lacak in Nevi 1 hektara Gerekli

Gücü (saat/i çi) 1 ……………………………………….. ………… 2 ……………………………………….. ………… 3 ……………………………………….. ………… ... ……………………………………….. …………

NOT: karakteristikleri itibar yla birim fiyat analizleri (saat/i çi miktar ) ilgili letme

efi taraf ndan tespit edilecek 0,04 hektarl k (20x20m) yeterli adetteki örnek alan çal malar na dayand r lacakt r.

B- Budama çal malar nda kullan lacak malzemeler fiilen yap lacak uygulamalarda sarf edilecek toplam harcaman n ortalama %10’u oran nda hesaplan lmak suretiyle dikkate al nacakt r.

126


IV- KE F ÖZET :

Yap lacak in Nevi Sahas (ha)



Saat Ücreti (TL)

Tutar (TL)





letme Müdürü

Uygundur …/…/20




127


(Ek:19) BUDAMA TAK P FORMU

BÖLGE MÜDÜRLÜ Ü: LETME MÜDÜRLÜ Ü: LETME EFL :

BÖLME NO

ME CERET P

BUDAMA YAPILACAK

ALAN (ha)

BUDANAN A AÇ YAPILAN BUDAMANIN

AÇIKLAMA TÜRÜ YA I

ORT. 1,30m. ÇAPI (cm.)

YILI ADED Ort.

Yüksekli i (m)

NOT:Bu cetvel üç nüsha düzenlenecek takip formunun bir nüshas letme efli indeki amenajman plan na yap t r lacak, bir nüshas dosyalanarak i letme efli inde, bir nüshas da i letme müdürlü ündeki amenajman plan nda muhafaza edilecektir.

Düzenleyen ......./...../20

Orman letme efi

128


(Ek:20)

FISTIKÇAMINDA BUDAMAYA A T 1. KE F ÖZET

(Dispozisyon ve zahname) I-PROGRAM SAHASI HAKKINDA GENEL B LG LER Bölge Müdürlü ü :



Bölme No Alan (ha)

Budanacak A ac n Bak s Rak m

(m) Türü Ort. Boyu (cm)

Ort. Çap (cm)

II-FISTIKÇAMINDA BUDAMA YAPILACAK ME CEREN N DURUMU:

Budama yap lacak me cerenin kurulu undan bu yana gördü ü silvikültürel müdahaleler ile me cerenin görece i fonksiyonel hizmetlere yönelik vb. genel bilgiler verilecektir. III- BUDAMAYA YÖNEL K ÇALI MALARIN BEL RLENMES : A aç türünün biyolojisi ve i letme gayesi dikkate al narak budama yap lacak me cerenin geli im ça ve yeti me muhiti özellikleri ile budama yap lacak a açlar n seçimi, budaman n uygulanma teknikleri, budama mevsimi, budama da kullan lacak alet ve ekipmanlar vb. hususlarda bilgiler verilecektir. A- Budama tedbirlerine ait birim fiyat tespiti;

S ra No Yap lacak in Nevi 1.0 hektara Gerekli

Gücü (saat/i çi) 1 ……………………………………….. ………… 2 ……………………………………….. ………… 3 ……………………………………….. ………… ... ……………………………………….. …………

NOT: karakteristikleri itibar yla birim fiyat analizleri (saat/i çi miktar ) ilgili letme

efi taraf ndan tespit edilecek 0,04 hektarl k (20x20m) yeterli adetteki örnek alan çal malar na dayand r lacakt r.

B- Budama çal malar nda kullan lacak malzemeler fiilen yap lacak uygulamalarda sarf edilecek toplam harcaman n ortalama % 10’u oran nda hesaplan lmak suretiyle dikkate al nacakt r.

129


IV- KE F ÖZET :

Yap lacak in Nevi Sahas (ha)



Saat Ücreti (TL)

Tutar (TL)





letme Müdürü

Uygundur …/…/20




130



(Ek:

22)

AR

AZ

N

CEL

EMEL

ER T

ABL

OSU

LETME SINIFI

ME

CER

ENN

TO

PRA

K Ö

ZELL

KLE

R

ÖLÜ ÖRTÜ KALINLII HUMUS FORMU

DR ÖRTÜ (Çal, Deforme öncü gençlik-ot tabakas ve elemanlar, skl,

dankl ve alan)

AAÇ TÜRÜ (Karklk ekli ve oran)

AKTÜEL KAPALILIK

TOHUM AACI DURUMU

GENÇLK

GENÇ MECERE

YOL DURUMU

PLA

NLA

MA

D

II

GEN

ÇLE

TRM

E M

ETO

DU

BÖLME NO

TP

ALANI

BAKISI

YÜKSEKL

EM

TOPRAK TÜRÜ

SKELET MUHTEVASI (Tallk Derecesi)

DER

NL

TEKNK

SOSYAL

TAB

SUN

PLANA GÖRE

AKTÜEL

MUTLAK

FZYOLOJK

DKM

EKM

ha

m

%

%

cm

cm

cm

ha

ha

ha

km

ha

ha

ha

ha

ha

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

LETM

E SI

NIF

I TO

PLA

MI

LETM

E SI

NIF

I TO

PLA

MI

……

……

......

GEN

EL

TOPL

AM

133


ARAZ NCELEMELER CETVEL N N DOLDURULMASINA A T AÇIKLAMALAR

1. sütuna i letme s n f yaz lacakt r. 2. sütuna bölme numaras , 3. sütuna bölmenin me cere tipi yaz lacakt r. (Amenajman plan n n 28 no.lu tablosundaki me cere tipleri aynen al nacakt r). 4. sütuna arazide tespit edilen aktüel me cere tipi yaz lacakt r. 5. sütuna, me cere tipinin alanlar , 6. sütuna, me cere tipinin bak s , 7. sütuna, me cere tipinin rak m (denizden yüksekli i), 8. sütuna, me cere tipinin e imi % olarak yaz lacakt r. 9. sütuna, toprak türü (topra n mekanik bile imi) yaz lacakt r. Topra n türü (tekstürü); hafif, orta ve a r bünyeli olarak ifade edilecektir. 10. sütuna, topra n iskelet muhtevas (ta l l k derecesi); çok az ta l , az ta l , orta derecede ta l , çok ta l , pek çok ta l (iskelet topra ) eklinde ifade edilecektir. 11. sütuna, topra n mutlak derinli i; pek s (15cm’den az), s (15–30cm), orta derin (30- 60cm), derin (60–120cm), pek derin (120cm’den fazla) eklinde yaz lacakt r. 12. sütuna, topra n fizyolojik derinli i; toprak profilinde tespit edilecek olan, köklerin ula abildi i (nüfuz edebildi i) azami derinlik (cm cinsinden) yaz lacakt r. 13. sütuna, ölü örtü durumu; da l , yaprak, çürüntü ve humus tabakalar n n yakla k olarak kal nl klar ile humus formlar (mull tipi humus, çürüntü tipi humus, ham humus) eklinde ifade edilecektir.

14. sütuna, diri örtünün tür yada türleri topra örtme dereceleri, da l lar , yakla k olarak alanlar , gençle tirme çal malar na etkisi ve gençle tirme artlar n n olu turulmas için diri örtüye yap lmas gereken müdahale ekli yaz lacakt r. 15. sütuna, kar kl a giren a aç türleri, kar kl k ekli (münferit, küme, grup, s ra, erit) ve oran (% olarak) yaz lacakt r. 16. sütuna, me cere tipinin aktüel kapal l % olarak (%10 farkla) yaz lacakt r. (örne in; %50-60 yada %30-40 gibi) 17. sütuna, me cere tiplerinde yeterli miktar ve da l ta tohum a ac bulunup bulunmad (gövde formu, tepe geni li i, tohum verme ça göz önünde bulundurularak) belirtilecektir. 18. sütuna tabii veya teknik müdahaleler sonucu tabii ve suni yolla getirilmi gençlik ça ndaki sahalar. 19. sütuna ise; tabiaten gelmi ve kabul edilebilir nitelikte genç me cereler yaz lacak. Bu sahalar haritalarda ayr ayr gösterilecektir. 20. sütuna, sahalar n yol durumu (yeterli–yetersiz) yaz lacakt r. 21. sütuna teknik nedenlerle planlama d b rak lan alanlar yaz lacakt r. 22. sütuna, sosyal nedenlerle planlama d b rak lan alanlar yaz lacakt r. 23. 24. ve 25. sütunlara, di er sütunlar n doldurulmas ndan sonra izahnamedeki hususlar da göz önünde bulundurularak var lacak, kanaate göre gençle tirme metodu tespit edilen gençle tirilecek sahalar n miktar “hektar” olarak yaz lacakt r.

134


(Ek: 23) GENÇLE T RME ALANLARI GRUPLAR TABLOSU

letme S n f

S ra No

Gruplar

Bölme No

ME CERE T P

Sahas

E T A

Plana Göre Aktüel

Plan Verisi Al nan Kalan

ha m3 m3 m3

letme S n f Toplam

letme S n f Toplam

…………………………

Genel Toplam NOT: Bu cetvel, arazi inceleme cetvelindeki tespitlerle uyumlu olarak düzenlenecek ve gençle tirme alan n n aktüel durumu itibar yla benzer özellikler gösteren, benzer uygulama teknikleri gerektiren alanlar grupland r lacakt r.

135


(Ek:

24)

G

ENÇ

LET

RLE

CEK

SA

HA

LAR

A A

T

ZAM

AN

- M

EKÂ

N D

ÜZE

NLE

MES

TA

BLO

SU

……

……

……

……

LE

TME

SIN

IFI

MÜDAHALE YILI

BOL

TOH

UM

BÖLME NO

ME

CER

E T

P

GEN

ÇLE

TR

ME

EKL

TOPLAMETA

DEER ARTIINA /HTYAT

ÇNBIRAKILAN

KESM EKL

AÇIKLAMA

PL. GÖRE

AKTÜEL

TAB

ETASI

SUN

VA

R

(X)

AA

Ç

TÜR

Ü

EKM

DK

M

SPE

R

ETA

SI

NSAN GÜCÜ

MAKNELI

NSAN GÜCÜ

MAKNELI

ha

m3

ha

ha

ha

ha

ha

m3

m3

m3

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

11

12

13

14

15

16

17

18

TO

PLA

M

TO

PLA

M

TO

PLA

M

TO

PLA

M

TO

PLA

M

G

ENEL

TO

PLA

M

136


GEN

ÇLE

TR

LEC

EK S

AH

ALA

RA

AT

ZAM

AN

-MEK

ÂN

DÜ

ZEN

LEM

ES T

ABL

OSU

NA

AT

AÇ

IKLA

MA

LAR

1.

sütu

na to

hum

lam

a ke

simin

in y

apla

ca y

l yaz

laca

ktr.

2. sü

tuna

bol

tohu

m y

llar

iare

tlene

cekt

ir. (X

) 3.

sütu

na a

aç tü

rü y

azla

cakt

r. 4.

sütu

na b

ölm

e nu

mar

as y

azla

cakt

r. 5.

sütu

na a

men

ajm

an p

lan

nn

28 n

o.lu

tabl

osun

daki

me

cere

tipi

ayn

en y

azla

cakt

r. 6.

sütu

na a

razi

de te

spit

edile

n ak

tüel

me

cere

tipi

yaz

laca

ktr.

7. sü

tuna

tabi

i yol

la g

ençl

etir

ilece

k sa

ha y

azla

cakt

r. 8.

sütu

na ta

bii y

olla

gen

çle

tirile

cek

saha

nn

etas

gru

plar

cet

velin

e uy

umlu

ola

rak

yaz

laca

ktr.

9. sü

tuna

eki

mle

suni

yol

la g

ençl

etir

ilece

k sa

ha y

azla

cakt

r.

10. s

ütun

a in

san

gücü

yle

suni

yol

la g

ençl

etir

ilece

k sa

ha y

azla

cakt

r. 11

. süt

una

mak

ine

gücü

yle

suni

yol

la g

ençl

etir

ilece

k sa

ha y

azla

cakt

r. 12

. süt

unu

insa

n gü

cüyl

e sip

er a

lt d

ikim

met

oduy

la g

ençl

etir

ilece

k sa

ha y

azla

cakt

r. 13

. süt

una

mak

ine

gücü

yle

siper

alt

dik

im m

etod

uyla

gen

çle

tirile

cek

saha

yaz

laca

ktr.

14.

sütu

na s

uni

yolla

gen

çle

tirile

cek

saha

lard

an (

9-10

-11-

12-1

3 no

.lu s

ütun

lar)

çka

cak

eta

mik

tar

grup

lar

cetv

elin

e uy

gun

olar

ak

yaz

laca

ktr.

15. s

ütun

a 8

ve 1

4 no

.lu sü

tunl

arn

topl

am y

azla

cakt

r. 16

. süt

una

boal

tma

kesim

i son

unda

de

er a

rtna

vey

a ih

tiyat

için

bra

kla

n a

açla

rn e

tas

yaz

laca

ktr.

17. s

ütun

a ke

sim e

kli (

HK

. TK

. IK

. BK

.TK

. vs.)

, 18

. süt

una

açkl

amal

ar y

azla

cakt

r.

137


(Ek:

25)

K

OM

BN

E G

RU

P M

ETO

DU

LE

GEN

ÇLE

TR

LEC

EK K

AR

IIK

ME

CER

ELER

ÇN

KES

M P

LAN

I

Bölm

e N

o

TOPL

AM

Bölm

e A

lan

(h

a)

Zonl

ar N

o

Zon

Saha

s (h

a)

Aaç

Tür

leri

Eta

(m3 )

Ylla

r Bo

l Toh

um

Ylla

r K

esim

N

evi

Topr

ak

Haz

l. K

esim

N

evi

Topr

ak

Haz

l. K

esim

N

evi

Topr

ak

Haz

l. K

esim

N

evi

Topr

ak

Haz

l. K

esim

N

evi

Topr

ak

Haz

l. K

esim

N

evi

Topr

ak

Haz

l. K

esim

N

evi

Topr

ak

Haz

l. K

esim

N

evi

Topr

ak

Haz

l.

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

NO

T:…

……

138


KOMB NE GRUP METODU LE GENÇLE T R LECEK KARI IK ME CERELER Ç N KES M PLANI CETVEL NE A T AÇIKLAMALAR.

A– SATIRLARDA: (Yukar dan a a ya do ru s ras yla) Bölme No: Gençle tirilecek bölmenin numaras yaz lacakt r. (Gençle tirilecek bölme say s kadar cetvel uzat labilir) Bölme Alan : Bölmenin toplam alan (ha) olarak yaz lacakt r. Zonlar: Bölmede tespit edilen zonlar n numaralar Romen rakam ile yaz lacakt r. I, II, III,......................... (Bölmede kaç zon varsa sütün say s o kadar art r labilir) Zon sahas : Zonlar n alanlar (ha) olarak yaz lacakt r. A aç Türleri: Kar k me ceredeki a aç türleri yaz lacakt r. Kar ma i tirak eden tür say s kadar sütun aç lacakt r. (Örnek dört türe göre düzenlenmi tir. Tür say s azald kça sütun say s da ona göre azalt lacakt r.) Eta :Zonda, her türe isabet eden eta miktar m3 olarak yaz lacakt r.

B– SÜTUNLARDA: (Soldan sa a do ru s ras yla) Y llar: (1 no.lu sütuna ) gençle tirmenin periyot y llar plandan al narak üstten a a ya do ru yaz lacakt r. Bol Tohum Y llar : (2,3,4,5 no.lu sütunlara) Sütunlar n üstüne a aç türü yaz lmak suretiyle, periyot içinde faydalan lacak tohum y llar a aç türleri itibar yla periyot y llar hizas na (X) i areti konarak belirtilecektir. (A aç türü say s 2 veya 3 olursa sütun say s da o kadar azalt labilir) Kesim Nevi: (6,8,10,12, no.lu sütunlara) her a aç türünde y llara göre zonlarda uygulanacak kesim nevi rumuzlarla ve al nacak etada m3 olarak yaz lacakt r. (A aç türü say s 2 veya 3 olursa sütun say s da o kadar azalt labilir). Kesim Nevilerine ait rumuzlar: H.K= Haz rlama Kesimi T.K= Tohumlama Kesimi I.K= I k Kesimi G.S.K= Grup Siper Kesimi G.K.K= Grup Kenar Kesimi G.T.K= Grup T ra lama Kesimi B.T= Bo altma Kesimi Toprak Haz rl : (7,9,11,13 no.lu sütunlara) her a aç türünde yap lacak toprak haz rl uygulanaca y l hizas na (X) i areti konarak belirtilecektir. Toplam: (14 no.lu sütuna ) Her sütunun yatay toplam yaz lacakt r. Kar k me cerelerinin gençle tirilmesi, saf me cerelere oranla daha entansif bir çal ma gerektirdi inden sütunlarda aç klanamayan hususlar cetvelin alt ndaki “Not:” k sm nda s ra numaras verilerek teker teker aç klanabilir. (Toprak haz rl n n kesim y l ndan farkl bir y lda yap laca , tohumlama kesiminin zonun tamam ndan veya bir k sm nda yap laca gibi hususlar)

139


(Ek: 26) ORMANLARIN REHAB L TASYONU

UYGULAMA PROJES VE KE F ÖZET

I. PROJE SAHASININ YER Orman Bölge Müdürlü ü : Orman letme Müdürlü ü : Orman letme efli i : Amenajman Plan : li : lçesi : lgili Köyler :

Projenin Uygulanaca Y llar : II. PROJEN N GAYES VE KAPSAMI Rehabilitasyon çal mas yap lacak sahan n programa al nma sebepleri, yap lacak faaliyet çe itleri, ula lmak istenen hedefler belirtilecektir.

III. BÖLGE ORMANLARININ GEÇM TEK DURUMU Yapaca m z çal malara k tutabilecek bölgedeki ormanlara yap lan plans z ve bilinçsiz müdahalelerin, bask lar n içeri i ve boyutlar ortaya konacakt r.

IV. BÖLGEN N JEOLOJ K YAPISI, TOPRAK VE KL M ÖZELL KLER Müdahale edilecek sahalara ilgili yeti me ortam artlar ve özellikleri (erozyona hassasiyet, arazi yap s gibi) anlat larak çal ma tarz belirtilecektir.

V. YAPILACAK ÇALI MALARIN SOSYAL VE EKONOM K BOYUTU Yap lacak çal malar n yöre halk na sa layabilece i sosyal ve ekonomik katk lar, orman halk ili kileri ile i letmecili i etkileyebilecek yönleri aç klanacakt r.

VI. REHAB L TE ED LECEK SAHALAR, AKTÜEL YAPILARI VE GEREKL GÖRÜLEN S LV KÜLTÜREL ÇALI MALAR Bu projeye konu sahalar n mevcut durumlar (Amenajman plan verileri ve aktüeli) k sa ve net bir ekilde belirtilip bu tespitlerle ili kilendirilerek yap lacak çal malar gerçekçi olarak (Tablo 1) ortaya konacakt r. Ayr ca bu sahalar aktüel durumlar da dikkate al narak harita üzerinde gösterilecektir. VII. KE F ÖZET Rehabilitasyon çal malar için mahalli birim maliyetlere ve/veya yürürlükteki birim fiyat cetvellerine dayal ke if özeti düzenlenecektir.

Birim Fiyat Toplam Tutar

TL TL123

Y l

PROJE G DERLER TOPLAMI

MiktarS ra No

Poz No Yap lacak in Çe idi Birimi

………y l birim fiyatlar na göre yaln z ……………….TL’dir.

140


VIII. SONUÇ VE ÖNER LER Burada, proje uygulanmas nda dikkat çekilecek veya gözden kaçmamas gereken

hususlar ve sorumluluklar zikredilecektir.

bu proje ve ke if özeti taraf m zdan düzenlenmi tir. …./…./20

Projeyi Düzenleyenler

Orman letme efi letme Müdür Yrd.


letme Müdürü

Uygundur …/…/20

Silvikültür ube Müdürü Or. d. Pl. ube Müdürü Tasdik Olunur …/…/20 Bölge Müdürü


2- 3 hektardan büyük alanlar için me cere tipi haritas na yap lacak i ler i aretlenerek projeye eklenecektir.

141


Gençlik Bakm

Sklk Bakm

Aralamalar

Toprak Hazrl

Tohumlama Kesimi

Ik Kesimi

Boaltma Kesimi

Toprak Hazrl

Ekim

Dikim

Dikilecek veya Ekilecek Aaç Türü / Türleri

Rumuzu

Canlandrma Kesimi

Koruma (sadece koruma tedbirleri ile rehabilite

edilecek saha)

Koruya Tahvil

Tel hatas

haha

haha

haha

haha

haha

haha

haha

haha

km1

23

45

67

89

1011

1213

1415

1617

1819

201

2

3 4 ... TO

PLAM

(ha

veya

km

) NO

T: Ö

ngör

ülen

silv

ikül

türe

l ted

birle

r için

cetv

elde i

htiy

aç ha

linde

satr

ve sü

tun e

klen

ip ç

karl

abili

r.

ME

CERE

BAK

IMI

TAB

GEN

ÇLE

TRM

E

Açklama

ÖNG

ÖRÜ

LEN

SLV

KÜL

TÜRE

L TE

DBRL

ER

Sra No

AMEN

AJM

AN P

LAN

VER

LER

DER

FAA

LYE

TLER

REH

ABL

TASY

ON

ÇALI

MAS

I YA

PILA

CAK

SA

HAN

IN

Bölme No.

Mecere Tipi.

SUN

GEN

ÇLE

TRM

E

Alan

Aktüel Mecere Tipi

Alan

142

141


VIII. SONUÇ VE ÖNER LER Burada, proje uygulanmas nda dikkat çekilecek veya gözden kaçmamas gereken

hususlar ve sorumluluklar zikredilecektir.

bu proje ve ke if özeti taraf m zdan düzenlenmi tir. …./…./20

Projeyi Düzenleyenler

Orman letme efi letme Müdür Yrd.


letme Müdürü

Uygundur …/…/20

Silvikültür ube Müdürü Or. d. Pl. ube Müdürü Tasdik Olunur …/…/20 Bölge Müdürü


2- 3 hektardan büyük alanlar için me cere tipi haritas na yap lacak i ler i aretlenerek projeye eklenecektir.

142


143


144


Documents

Silvikültürel Uygulamaların Teknik Esasları