SİNDİRİM SİSTEMİ

Öğr. Grv. Serkan ŞEN

• Sindirim sisteminin görevi vücut hücrelerinin

alacağı besinler hazırlamaktır.

• Büyük besin molekülleri mekanik ve kimyasal

parçalamaya uğrarlar yeterli küçüklüklerdekiler

dolaşım aracılığıyla hücrelere dağılır.

• Sindirim ve absorbsiyonun yapıldığı yer olan

sindirim kanalı gastrointestinal kanal adı alır.

• Birçok yardımcı organların ince barsağa

salgıladıkları sekresyonlar sindirim olayına

katkıda bulunur.

• Besinler peristaltik hareketlerle barsak kanalına

ilerler.Peristaltizm organ duvarlarının dalga

benzeri kasılmalarıdır.

• Sindirim ağızda başlar. Besinler ağızda çiğnemeyle parçalanırken tükrükle karışır,tükürükteki enzimlerle daha küçük parçalara ayrılır.

• Hafif ıslanan besinler yutularak önce ösefagusa daha sonra mideye geçer. Midede pepsin ve HCL asit yardımıyla daha küçük parçalanmaya uğrar.

• Mide çıkış kısmı olan pilordan ince barsağın ilk bölümü olan duedenuma besinler geçer. Daha sonra jejenum ve ileuma geçer.

• Karaciğer,safra kesesi ve pankreas sindirime yardımcı olan organlardır.

• Sindirilmemiş besinler,su ve sindirim içeriği kalın barsağa geçer.

• Kalın bağırsak;çekum,appendix,çıkan kolon,transvers kolon ,inen kolon,sigmoid kolon ve rektumdan oluşmuştur

Sindirim

Sistemi

• Gastrointestinal sistem (GİS) dudaklardan başlayan, anüste sona eren, genişlemeler ve daralmalar gösteren steril olmayan yaklaşık 9 metre boyunda bir kanaldır.

Bu sistemi oluşturan organlar;

• Ağız

• Forenks

• Özofogus

• Mide

• İnce barsak (duedonum, tejunum, ileum)

• Kalın barsaklar (Asenden kolon, Transvers, Desenden kolon)

• Rektum ve anal kanal.

• Sindirime yardımcı organ;

• Karaciğer

• Pankreas

• Safra kesesi

Ağız boşluğu (cavitas oris): Sindirim kanalının başlangıç kısmı

olan ağız boşluğu, önden dudaklar, yandan yanaklar, üstten

damak, alttan dil ve ağız döşemesi ile çevrelenmiş bir boşluktur.

AĞIZ FARENKS VE TÜKRÜK

BEZLERİ

• Sindirim sürecinde ilk eylem çiğnemedir.

Besinlerin ağıza girmesiyle başlar. Dişler,

dil, yanaklar ve damak bu eyleme katılır.

Çiğneme (mastikasyon) büyük besin

parçalarını böler ve tükrük bezlerinin

salgılarıyla besinleri karıştırır.

Arkada isthmus faucium aracılığı ile pharynx’e (yutak) açılır.

Ağız boşluğu; vestibulum oris (diş önü) ve cavitas oris propria

(diş arkası) olmak üzere iki bölüme ayrılır.

isthmus faucium

labium superius

labium inferius

Dudaklar (labia oris): Ağız boşluğunun ön duvarını oluşturan

dudaklar alt dudak (labium inferius) ve üst dudak (labium

superius) olma üzere iki tanedir.

Damak (palatum): Ağız boşluğunun tavanını ve burun

boşluğunun tabanını oluşturan yapıdır.

palatum

Sert damak (palatum durum) ve yumuşak damak (palatum

molle) olarak iki kısma ayrılır.

palatum durum

palatum molle

Serbest olan arka kenarın ortasında aşağıya doğru sarkan

uzantıya uvula palatina (küçük dil) denir.

uvula palatina

Dilde bulunan papillalar: Dilin üst yüzeyinde (dorsum

linguae) ve sulcus terminalis’in önünde papilla adı

verilen kabartılar yer alır.

Papillalar fonksiyon ve yapılarına göre papillae vallatae

(acı), papillae fungiformes (tatlı-tuzlu), papillae foliatae

(ekşi) ve papillae filiformes olarak sınıflandırılırlar.

Papillae filiformes’lerde tat tomurcuğu bulunmaz.

acı

ekşi

tuzlu

tatlı

Dişeti (gingiva): Ağız içerisini döşeyen mukozanın alt ve üst

çenedeki diş kavislerini (proc. alveolaris) ve dişlerin boynunu

(cervix dentis) örten kısmına gingiva denir. Ağız mukozasından

daha kalındır.

gingiva

AĞIZ FARENKS VE TÜKRÜK

BEZLERİ

• Ağızda üç çift tükrük

bezi vardır: “parotis” ”sublingual” ”submandiolar” bezler. Bu bezlerden günde yaklaşık olarak 1.5 litre tükrük salgılanır. Tükrük, nişasta sindiriminde rolü olan pityalin enzimi ve besini kayganlaştıran glukoprotein yapısında olan mukusu kapsar.

AĞIZ FARENKS VE TÜKRÜK

BEZLERİ

• Yutma (deglütisyon), ağızda

çiğnenerek lokma haline

gelen besinlerin mideye

iletilmesidir. Çiğnenmiş olan

besin, dil hareketiyle

farenkse itilir. Farenks

adalesi kasılarak lokmayı

aşağıya özofagusa doğru

iter.

Yutak (pharynx): Sindirim sisteminin ağız boşluğundan sonra

gelen bölümü olup ağız boşluğu, burun boşlukları ve larynx’in

arkasında yer alır. Kas ve zarlardan yapılmıştır.

ÖZOFAGUS

• Özofagus, içi boş silindir şeklinde, yaklaşık 25 cm. uzunluğunda, 2 cm. çapında frenksten, midenin kordiyasına kadar uzanan bir organdır. Özofagusun diyagrafmayı geçtiği yere hiatus, mideye açıldığı uç kısma kardio adı verilir.

• Başlıca fonksiyonu; Ağız yoluyla alınan besinleri mideye iletmektedir. Besinler yaklaşık 5-10 saniyede mideye ulaşır.

Yemek borusu (oesophagus): Yaklaşık 25 cm uzunluğunda

pharynx ile mide arasında uzanan kas yapılı bir borudur.

oesophagus

diaphragma

Özofagusun esas fonksiyonu besin ve sıvıların farinksten mideye

taşınmasını sağlamaktır.

Mide (gaster: ventriculus): Sindirim sisteminin en geniş parçası

olup özofagus ile duodenum arasında bulunur. Karın boşluğunun

üst kısmında orta hattının biraz solunda ve diaphragma’nın

hemen altına yerleşmiştir.

gaster

Mideyi özofagusa birleştiren deliğe ostium cardiacum,

duodenuma birleştiren deliğe ostium pyloricum (L1 seviyesinde)

denir.

ostium pyloricum

ostium cardiacum

MİDE

• Mide, sindirim kanalının en geniş ve yiyeceklerin depo

edildiği kısmıdır. Diyatragmanın altında karın ön duvarının, ön ve sol tarafına yerleşmiştir. Normal kapasitesi 1-2 litredir. Anotomik olarak üç bölümden oluşur:

• Fundus; özofogusun mideye girdiği kısmın üst sol tarafında, midenin genişlemiş kısmıdır.

• Karpus (gövde); midenin orta kısmıdır.

• Pilorik antrum; midenin alt kısmıdır.

• Midenin iki ucunda, mideye giriş ve çıkışı düzenleyen iki sfinkter vardır: Kordiyot sfinkter ve pilorik sfinkter.

Midenin kısımları: Mide anatomik olarak 5 kısımda incelenir.

Pars cardiaca: Midenin ostium cardiacum çevresindeki kısmıdır.

Fundus gastricus: İncisura cardiaca’dan geçen yatay düzlemin

yukarısında kalan mide bölümüdür.

pars cardiaca

fundus gastricus

Corpus gastricum: Inc. cardiaca’dan geçen yatay düzlem ile inc.

angularis’den geçen yatay düzlem arasında kalan mide

bölümüdür. Midenin en çok genişleyebilen kısmıdır.

corpus gastricum

MİDE

Pars pylorica: Inc. angularis’ten geçen yatay düzlem ile pylorus

arasında kalan kısımdır.

canalis pyloricus

antrum pyloricum

Pylorus: Midenin duodenum ile birleşen bölümüdür. Burada

mide ile duodeum arasındaki geçişi kontrol eden düz kastan

meydana gelen bir sfinkter (m. sphincter pyloricus) bulunur.

m. sphincter pyloricus

MİDE

• Mide, 4 tabakadan oluşur: dış seraza, adele tabakası, submukaza, iç mukozal tabakalar.

• Kordiyak bezler: Midenin kordiyak girişine yakın kısmında yer alırlar ve mukus salgılarlar.

• Fundik ya da gastrik bezler: Midenin fundus ve karpusunda yer alırlar. Bu bezlerde üç tip hücre vardır.

• Peptik hücreler; Pepsinojen salgılar pepsinojen asit ortamda pepsine dönüşür. Pepsin proteolitik ( proteinleri parçalama özelliğinde) enzimdir.

• Pariyetal hücreler; Hidroklorik asit (HCI) ve antrinsik faktör salgılarlar. HCI, proteinlerin sindirimine yardımcı olur. İntrinsikfaktör, B12 vitamini ile birleşerek, terminal ileumdan B12 vitamininin emilmesini sağlar.

• Bayun hücrleri; Mukus salgılar.

• Pilorik bezler; Midenin pilor ve antrumunda yer alırlar, gastrin hormonu salgılar. Gastrin, pariyetal hücreleri uyararak HCI salgılamasına neden olur.

Midenin yapısı: Mide duvarı tunica mucosa, tunica

submucosa, tunica muscularis ve tunica seroza olmak

üzere 4 tabakalıdır.

tunica mucosa

tunica submucosa

tunica muscularis

tunica serosa

mide

Midenin fonksiyonu;

• Alınan besinlerin depolanması, bu

besinlerin gastrik sıvıyla kimus haline

gelinceye kadar karıştırılması ve bu yarı

sıvı besinlerin duodenuma boşaltılmasını

sağlar. Proteinlerin yıkımının ilk aşaması

midede olur.

İnce bağırsaklar

• İnce bağırsaklar, sindirim kanalının, mideyle kalın bağırsaklar arasında uzanan parçasıdır. Kıvrımlı bir boru görünümde olan ince barsakların uzunluğu 5-6 metre, çapı yaklaşık 2.5 cm. dir. 3 parçası vardır:

• Duodelum; İnce bağırsağın en kısa ve en geniş kısmıdır. Ortalam 25 cm. uzunluğundadır. Brunner bezleri vardır ve bunlar mukus salgılar. Ayrıca A,D,E,K,Ca ve Fe burada emilir. 2.5 m uzunluğundadır.

• İleum; İnce bağırsağın son parçasıdır yaklaşık 3.5 m uzunluğundadır. B12 vitaminin emildiği yerdir.

İnce Bağırsaklar

İnce bağırsakların fonksiyonu;

• Besinlerin ağızda başlayan sindiriminin tamamlanması,

• Sindirilen besinlerin emilimi,

• Safra ve pankreas salgısını düzenleyen hormonların ve intestinal sıvının salgılanması.

• Sekretin; alkoli özellikteki pankreotik sıvı salınımını uyarır ve böylece kolesistokinin salınımı uyarılır.

• Kolesistokinin; safra kesesinden safra salınımını uyarır. Safra, yağların sindiriminde rol oynar.

KOLON( Kalın bağırsak)

• Kalın bağırsaklar, ileum sonunda anüse kadar uzanır. Ortalama 1.5 m. uzunluğunda, 5 cm. genişliğindedir. Çekum, çıkan (osenden) kolon, transvers kolon, inen (desendon) kolon, sigmoit kolon, rektum ve anal kanaldan oluşur.

Karın (abdomen): Vücut boşluklarının en büyüğü olan karın

boşluğunun üst sınırını diaphragma, alt sınırını pelvis döşemesi

(diaphragma pelvis) oluşturur. İki kısma ayrılarak incelenir.

diaphragma

abdomen

Yukarıda kalan büyük bölüme asıl karın boşluğu (cavitas

abdominale) denir ve burada mide, bağırsaklar, dalak, karaciğer,

pancreas, böbrekler ve böbrek üstü bezleri bulunur.

Aşağıda kalan küçük bölüme ise pelvis boşluğu (cavitas pelvis)

denir ve burada sindirim kanalının son kısmı ile kadın veya

erkeğe özgü genital organlar yer alır.

Periton (peritoneum): Karın boşluğunun iç yüzünü ve karın

içerisindeki organların dış yüzünü örten vücudun en büyük seröz

zarıdır. Karın boşluğunun iç yüzünü döşeyen bölümüne

peritoneum parietale, organların dış yüzünü örten bölümüne

peritoneum viscerale denir.

peritoneum parietale

peritoneum viscerale

KARACİĞER

• Karaciğer, bedenin

en büyük bezidir,

karnın sağ üst

kodranında,

diyatragmanın

altında yer alır.

SAFRA SİSTEMİ

• Safra sistemi, safra kesesi ve safra yollarında

oluşur. Safra kesesi, küçük armut şeklindedir ve

yaklaşık 45 ml safra depolayabilir.

• Safra kesesi; karaciğerde yapılan safranın

depolanma yeri olarak fonksiyon görür.

• Safra yolları ve safra kesesi; safrayı toplama,

konsantre etme ve depolama fonksiyonu görür.

PANKREAS

• Pankreas, uzun silindir şeklinde yaklaşık 15 cm. uzunluğunda ve 4 cm. genişliğinde bir bezdir.

• Pankreasın Fonksiyonları; insülin ve glikogon hormonlarının kana salınımından sorumludur. Pankreotik amiloz karbonhidratların, pankreotik lipoz yağların, pankreotik tripsin proteinlerin sindiriminde rol oynar.

Safra Kesesi

Anatomik Terimler

• Cavum oris: ağız boşluğu

• dentes: dişler

• uvula: küçük dil

• linguae: dil

• farenks: yutak

• osefagus: yemek borusu

• gaster: mide

• Kardiya: yemek

borusunun mideye

açıldığı yer

• pilor: midenin

doudenuma açıldığı

delik

• intestinum: bağırsaklar

• jejenum:ince

barsakların ikinci kısmı

• ileum: ince

bağrsakların 3. bölümü

• Mezenteryum:jejunum

ile ileum kıvrımlarını

karın arka duvarına

asan periton parçası

• kolon: kalın barsaklar

• sigmoid kolon:ince

bağırsak ile rektum

arasında kalan kısım

• rektum: simoid kolon

ile anüs

arasındakiKalın

bağırsak ğarçası

• Anal kanal: sindirim

kanalın son bölümü

• Anüs: anal kanalın

dışarıya açılan

bölümü

• hepatis: karaciğer

• vesica biliaris: safra

kesesi

• pankreas: karın

arka duvarına

yerleşmiş, iç ve dış

salgı yapan bez

• Periton: karın ve

pelvis boşluğunda

bulunan organları

saran, duvarları

döşeyen vücuttaki

en geniş seröz zar

Semptomatik terimler

• Absorbsiyon:Sindirilen

gıda maddelerinin

bağırsak mukoza

hücreleri aracılığı ile

kana geçmesi,

gıdaların emilmesi

• Akalazya: herhangi bir

sfinkterin yeteri kadar

gevşeyememesi, kasılı

kalması

• Hepotemagali:

karaciğerin büyümesi

• Anoreksi: iştah kaybı

• afaji: yutamama

• aspirasyon:yutulan gıdaların nefes borusuna (trekeaya ) kaçması

• dehidratasyon: aşırısu kaybı

• diyare. İshal

• hematemez: kan kusma

• Malabsorbsiyon:

yetersiz besin emilimi

• obstrüksiyon: içi boş

kanal şeklindeki

organlarda tıkanma

• penetrasyon: yırtılma

• perforasyon: delinme

• spazm.??

• Vomit: kusma

• ???????: kusmayı

önleyici ilaç

• regurjitasyon: ağıza

midedeki yemeğin

yada acı su gelmesi

• Aklorhidri: Midede hidroklorik asidin olmayışı Anoreksi: İştah bozukluğu. Anoreksi nervoza psikolojik nedenlerden dolayı yemek yiyememe, yemek yemeyi reddetme Bulimia:Yemeğe karşı aşırı eğilim gösterme, aşırı iştah artımı Kolik: Ortasında boşluk veya geçit gösteren bir organda aniden meydana gelen kasılmanın sebep olduğu şiddetli ağrı Emezis: Kusma Hemoroid:Rektumdaki genişlemiş venlerin meydana getirdiği –meme şeklinde- oluşum İleus: Barsak obstrüksiyonu Melena:İntestinal kanamanın sonucunda katran siyahı feçes oluşması (Yeni doğanlarda yaygındır) Regurjitasyon: Geri emilme, geri alma Ülser: Mukoz membran veya ciltteki lezyon veya yara

Diagnostik terimler

• Anal fistül: anüsten rektuma kadar uzanan patolojik geçit

• Sizroz: KC hücrelerinin harabiyeti

• kolelithiazis: safra kesesinde taş olması

• Diyare: ishal

• enterit: ince barsağın enflamasyonu

• Özafajit:özafagus iltihabı

• ulser:deri veya mukozaya yüzeyinde üst tabaka dokusunun kaybıyla gelişen lezyon

• peptik ülser: mide ülseri

• kolit: kalın bağırsağın iltihabı

Diagnostik Terimler

• İnspeksiyon:???

• Palpasyon:???

• Perküzyon:??

• Laparoskopy:bir mercekli

alet yardımı ile karın

boşluğunun incelenmesi

• biyopsi: tanı koymak

amacıyla dokudan küçük

örnek almak

• ?????:ucu ışıklı bir alet yardımı ile GİS sisteminin incelenmesi

• Parasentez: Tanı ve tedavi amacıyla iğne ile girilerek ksrın boşluğundan sıvı çekmek

• kolonoskopy:???

• Hepatoma:???

• Hepato-

splenomegali:???

• Hepatit: karaciğerin

bulşıcı enfeksiyonu

• hepatit a, Hepatit B

ve C türleri bulunur.

Bulaşıcıdır.

• Herni:fıtık, herhengi bir

organ veya bir organ

parçasının normal

yerleşim yerinden dışarı

doğru çıkması

• hemoroid:basur, anus

etrafında genişlemi

venlerin meydana

getirdiği mem şeklindeki

oluşum

Operatif Terimler

• Gastr-ektomi:midenin

bir kısmının yada

tamamının çıkarılması

• laparatomy: Kesi

yapılarak karın

boşluğuna girilmesi

• hemoroid -ektomi:???

• Kolostomi: Kalın

barsağın karın

duvarına

ağızlaştırılması

• Laparoskopik

kolesistektomi:

safra kesesinin

laporoskop aleti ile

çıkarılması

• kolelithotomi:safra

taşlarının

şıkarılması:

• kolesistektomi:

safra kesesinin

çıkarılması

• Anastomozis: İki şeyi (barsak uçları vs.) ağız ağıza getirilip, birbirine dikme, ağızlaştırma Apendektomi: Apendiksin cerrahi olarak çıkarılması. Parenteral Hiperalimentasyon: Tüm besinlerin damar içinden verilmesi. Vagotomi: İlaç tedavisine cevap vermeyen gastrik ülserlerde tedavi amacıyla nervus vagusun kesilmesi.

• Terapötik terimler

• Diyet: kişinin

yapısal özelliğine

göre planlı olarak

gıda ve sıvı alımı

• Gastrik

lavaj:mideye tüp

uygulaması

• İLAÇLAR

• Antiasit:mide asidini

nötürleştiren ilaçlar,

• anti emetik:

kusmayı engelleyen

ilaçlar

• antispazmatik:????

• Sedatif:

sakinleştirici ilaçlar

KÖK ANLAM ÖRNEK TANILAMA • Oro ağız orofarinks farinks’in yumuşak damağın

altında kalan kısmı Stoma ağız stomatitis ağızın inflamasyonu Gnath/o çene prognatik çıkık çeneli Chell/o dudak keiloplasti dudaklara plastik cerrahi yapılması Labi/o dudak labiodental dudak-dişle ilgili Bucc/o yanak bukkal yanakla ilgili Dent/o diş dentist diş hekimi Odon/o diş odontalgi diş ağrısı Gingiv/o diş eti gingivektomi diş etinim eksizyonu Lingu/o dil lingual dil ile ilgili Gloss/o dil glossit dil iltihabı Sial/o tükrük, sialolith tükürük bezi taşı tükrük bezi

KÖK ANLAM ÖRNEK TANIMLAMA • Palat/o damak palatin damakla ilgili

Esephog/o özefagus özefagal özefagusla ilgili Gastro/o mide epigastrium karnın mide üstünü kapsayan üst-orta bölümü Pylor/o pilor pilorospazm pilor’un daralması Enter/o barsak enterit barsak inflamasyonu Dueden/o duedenum duedenektomi duedenumun cerrahi olarak kesilip çıkarılması Jejeun/o jejenum jejenoileal jejenum ve ileum ile ilgili İle/o ileum ileitis ileumun inflamasyonu Cec/o çekum çekotomi çekum’a kesit yapma Col/o,colon/o kolon kolonalji kolon ağrısı Sigmoid/o sigmoid,kolon sigmoidoskop rektal yolla sigmoid kolon içini muayenede kullanılan alet

KÖK ANLAM ÖRNEK TANIMLAMA • Rect/o rektum rektosel rektumun fıtıklaşması

Proct/o rektum proktoloji rektum ve anüs hastalıkları ve tedavilerini alan tıp dalı An/o anüs anorektal anüs ve rektumla ilgili Hepat/o karaciğer hepatosit karaciğer hücresi Bili safra bilier safra ile ilgili Chol/e,chol/o safra kolestazis safra akımının durması,tıkanması Cholecyst/o safra kesesi kolesistektomi safra kesesinin cerrahi olarak alınması Cholangi/o safra kanalı kolanjitis safra kanalının inflamasyonu Choledoch/o ana safra kanalı koledokolitiazis ana safra kanalında taş oluşması Pancreat/o pankreas pankreatotrop pankreası uyaran