/ 281

Sınıf 2, 11.09.2012Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi

Ortama UygunOrtama UygunSağlık HizmetiSağlık Hizmeti

Zekeriya Aktürk, Prof. Dr.zekeriya.akturk@gmail.com http://aile.atauni.edu.tr

Amaç – Hedefler• Bu ders sonunda katılımcıların aile hekimliğinin

sağlık hizmeti sunum prensiplerinden bireyselleştirilmiş ve ortama uygun sağlık hizmeti hakkında bilgi sahibi olmaları amaçlanmıştır.

• Hedefler– Ortama uygun sağlık hizmetinin aile hekimliği

uygulamasındaki yerini açıklayabilmek– Ortamla ilgili hataların tıptaki önemini açıklayabilmek– Ortama uygun hizmet bağlamında sağlık

okuryazarlığını tartışabilmek / 282

Bir Vaka

• Jackie Anderson, 43 y ♀

• 2 yıldır satış elemanı

• 2 aydır yanma tarzında karın ağrısı var

• Antacidlerden fayda görmemiş

• Ağrı yemekle azalıyor, acılı yiyeceklerle artıyor

• Kilo kaybı yok

• Mide kanaması belirtisi yok/ 283

• Çalışma hayatı çok yorucu

• Ağrı nedeniyle 3 gün işe gidememiş

• İşini sevmiyor

• Annesi Alzheimer – evde bakım alıyor

• Anne-baba boşanmış – babayla görüşmüyor

• Günde 3-4 bardak şarap içer

• Ailede alkol bağımlılığı hikayesi var/ 284

• Fizik muayene normal

• Karaciğer enzimleri hafif artmış

• Doktoru baryumlu film çekmek için 2 hafta hazırlık öneriyor. Alkolü kesiyor

• Jackie tetkiklerden sonra doktoruyla değerlendirme randevusuna geliyor

• Karın ağrısı belirgin olarak iyileşmiş

/ 285

Bu hastada yaklaşımımız nasıl olmalı?

• Biyomedikal: – Tanı: alkole bağlı gastrit– Tedavi: PPI– Alkol bırakma danışmanlığı

• Biyopsikososyal: – Aile ve iş stresine yaklaşım sağlanmalı

• Aile sistemleri modeli– Aile kökeni ve soy ağacının araştırılması

/ 286

Ortama Uygun Bakım Modeli

• Hastanın tanımlamasına yardım etmeli;– Hangi ortam faktörlerinin araştırılacağını– Ve hangi sırayla

• Semptomların hastanın yaşamındaki yerinin araştırılması

• Hekimin rolünün tanımlanması

• Hekimin rolüyle uyumlu bir tedavi modeli geliştirilmesi

/ 287

Hastanın ortamı

• Aile ortamı– Ailenin yapısı nasıldır?

• Hastaya göre aile bireyleri kimler?

• Aile içerisinde bireylerin ilişkisi nasıl?

• Hastanın diğer bireylerle ilişkisi nasıl?

– Ailenin işlevselliği nasıl?• Gıda, barınma, giyinme…

• Çocuklara karşı sorumluluklar

• Toplumun kültürel değerleri/ 288

Üst Ortam

• Aile

• Gelir düzeyi

• Eğitim

• İş

• Boş zaman

• Sosyal destekBu faktörlerin tek tek öneminden ziyade hastalığı ve hastayı

etkileme açısından ilişkileri önemlidir/ 289

Alt Ortam

• Toplum – aile desteği• Kültür• Ekonomi• Sağlık sistemi• Sosyal hikaye• Coğrafya• Ekosistem

/ 2810

Ortamla ilgili hatalar

• Uygun sağlık hizmeti vermek için hastanın çevresi veya davranışıyla ilgili faktörlerin ihmal edilmesi durumunda ortaya çıkan hatalara ortamla ilgili hatalar (contextual error) denir.

• Biyomedikal hatalar hastaya özgü olmayabilirken ortamla ilgili hatalar bireysel sağlık hizmeti sunulamamasının bir sonucudur

/ 2811Weiner SJ, Schwartz A, Weaver F, Goldberg J, Yudkowsky R, Sharma G. Contextual Errors and Failures in

Individualizing Patient Care: A Multicenter Study. Annals of Internal Medicine 2010;153(2):69-77

• Hekimler daha çok biyomedikal ipuçlarına dikkat ederler; ortamla ilgili olanları fazla sormazlar.

• Bir araştırmada;– Komplikasyonsuz karşılaşmalarda %73– Biyomedikal komplikasyon olması halinde %38– Ortamla ilgili komplikasyon varsa %22– Hem biyomedikal, hem de ortam komplikasyonu

varsa %9 hatasız uygulama yapılmış

/ 2812Weiner SJ, Schwartz A, Weaver F, Goldberg J, Yudkowsky R, Sharma G. Contextual Errors and Failures in Individualizing Patient Care: A Multicenter Study. Annals of Internal Medicine 2010;153(2):69-77

/ 2813

/ 2814

• Her bireyin kendin ortamına uygun sağlık kaynakları ve riskleri vardır

• Kişinin ortamını dikkate almadıkça tedavimiz yeterince başarılı olamaz

• Açlık sınırında fakir bir hastaya “proteinden zengin ve lifli diyet” önermenin anlamı yok!

/ 2815

• “Evet Ahmet Bey, hapları aldığınızı söylüyorsunuz ama nasıl alıyorsunuz?”

• “Bir gün mavi hapı, sonraki gün beyaz olanı daha sonraki gün ise pembe olanı alıyorum.”

• “Ahmet Bey . . . neden böyle yapıyorsun?”

• “Hep nasihat ettiğin gibi doktorum: aşırıya kaçmama, mutedil olma ”

/ 2816

Muayene ortamının mahremiyetinde hastalarıma her türlü özel soruları sordum

Cinsel yönelimleri, madde kullanımı, gelirleri, eşlerine sadakatleri, aile içi şiddet…

Ama hiç okuyup yazma durumlarını sormadım!…

Halbuki Amerikalıların %1’i okur yazar değildir ve %30-40’ının sağlık sunumu için yeterli eğitimlerinin olmadığı tahmin edilmektedir

/ 2817

LaCombe MA

• Amerikalıların %50’sinin okur yazarlık durumlarının ilaç prospektüslerini okumak için yeterli olmadığı tahmin edilmektedir

/ 2818

LaCombe MA. Contextual Errors. Annals of Internal Medicine 2010;153(2):126-127

/ 2819

“Türkiye genelinde okuryazar olmayan nüfus oranı 1980 yılında yüzde 27,26 iken, 2010 yılında yüzde 3,89'a düştü.”

http://gundem.bugun.com.tr/turkiye-nin-egitim-haritasi-191844-haberi.aspx

Sağlık Okuryazarlığı

/ 2820

/ 2821

http://www.annfammed.org/cgi/reprint/3/6/514

Scoring of “The newest vital sign”

/ 2822

1. If you eat the entire container, how many calories will you eat?

2. If you are allowed to eat 60 g of carbohydrates as a snack, how much ice cream could you have?

3. Your doctor advises you to reduce the amount of saturated fat in your diet. You usually have 42 g of saturated fat each day, which includes 1 serving of ice cream. If you stop eating ice cream, how many grams of saturated fat would you be consuming each day?

4. If you usually eat 2500 calories in a day, what percentage of your daily value of calories will you be eating if you eat one serving?

5. Pretend that you are allergic to the following substances: Penicillin, peanuts, latex gloves, and bee stings. Is it safe to eat this ice cream?

6. Why or why not?

/ 2823

Toplumun sağlık kaynaklarına ulaşım şansı eşit değildir

• Küçük şehirlerde, doğu ve güneydoğuda ve kırsal alanda sağlık personeli sayısı ve niteliği diğer bölgelere göre daha azdır.

/ 2824

/ 2825

100 bin kişiye düşen hekim açısından Türkiye, AB ortalaması ve DSÖ Avrupa bölgesi karşılaştırması

Akdağ R (Ed.) HEALTH TRANSFORMATION PROGRAM IN TURKEY PROGRESS REPORT 2010 Republic of Turkey, Ministry of Health Publication No: 807

/ 2826

100 bin kişiye düşen aile hekimi açısından Türkiye, AB ortalaması ve DSÖ Avrupa bölgesi karşılaştırması

/ 2827100 bin kişiye düşen hekim açısından Türkiye ile AB ülkeleri karşılaştırması

Özet

• Ortama uygun sağlık hizmetinin aile hekimliği uygulamasındaki önemini açıklayınız

• Ortamla ilgili hata yapılması durumunda hatasız sağlık hizmeti verme ihtimali ne kadardır?

• Sağlık okuryazarlığının sağlık hizmeti sunumundaki önemi nedir?

/ 2828