Batayang Kaalaman sa WikaBatayang Kaalaman sa Wika

Kagawaran ng Filipino at PanitikanKagawaran ng Filipino at PanitikanSY 2012-2013SY 2012-2013Mr Germin O. DalaguitMr Germin O. Dalaguit

Korinto 14:10-11Korinto 14:10-11““Maraming iba’t ibang wika sa daigdig at Maraming iba’t ibang wika sa daigdig at bawat isa’y may kahulugan. Ngunit kung bawat isa’y may kahulugan. Ngunit kung hindi ako marunong ng wikang ginagamit hindi ako marunong ng wikang ginagamit ng aking kausap, hindi kami ng aking kausap, hindi kami magkakaintindihan”.magkakaintindihan”.

KAHULUGAN NG WIKAKAHULUGAN NG WIKA

Webster (1974) “Ang wika ay isang Webster (1974) “Ang wika ay isang sistema ng komunikasyon sa pagitan ng sistema ng komunikasyon sa pagitan ng mga tao sa pamamagitan ng anyong mga tao sa pamamagitan ng anyong pasulat at pasalita na simbulo.”pasulat at pasalita na simbulo.”

Archibald Hill “ Ang wika ang pangunahin Archibald Hill “ Ang wika ang pangunahin at pinakamabusising anyo sa gawaing at pinakamabusising anyo sa gawaing pansagisag ng tao.”pansagisag ng tao.”

Thomas Carlyle “ Itinuturing ang wika Thomas Carlyle “ Itinuturing ang wika bilang saplot ng kaisipan, gayuman, mas bilang saplot ng kaisipan, gayuman, mas angkop marahil sabihing ang wika ay ang angkop marahil sabihing ang wika ay ang saplot-kaalaman, ang mismong katawan saplot-kaalaman, ang mismong katawan ng kaisipan.”ng kaisipan.”

Vilma Resuma at Teresita SemorlanVilma Resuma at Teresita Semorlan “ “ Ang wika ay kaugnay ng buhay at Ang wika ay kaugnay ng buhay at

instrumento ng tao upang matalino at instrumento ng tao upang matalino at episyenteng makilahok sa lipunang episyenteng makilahok sa lipunang kanyang kinabibilangan.”kanyang kinabibilangan.”

Pamela Constantino at Galileo ZafraPamela Constantino at Galileo Zafra “ “ Ang wika ay isang kalipunan ng mga Ang wika ay isang kalipunan ng mga

salita at ang pamamaraan ng salita at ang pamamaraan ng pagsasama-sama ng mga ito para pagsasama-sama ng mga ito para magkaunawaan o makipagkomyunikeyt magkaunawaan o makipagkomyunikeyt ang isang grupo ng mga tao.”ang isang grupo ng mga tao.”

Henry Gleason “ Ang wika ay Henry Gleason “ Ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong kabilang sa isang kultura.”mga taong kabilang sa isang kultura.”

11. Ang wika ay masitemang . Ang wika ay masitemang balangkas:balangkas:

Ano mang wika sa daigdig ay Ano mang wika sa daigdig ay sistematikong nakasaayos sa isang tiyak sistematikong nakasaayos sa isang tiyak na balangkasna balangkas

Hal:Hal:Ponolohiya – Morpolohiya – Sintaks - Ponolohiya – Morpolohiya – Sintaks -

DISKURSODISKURSO

2. Ang wika ay sinasalitang 2. Ang wika ay sinasalitang tunog:tunog:

Ito ang mga tunog na nililikha ng ating Ito ang mga tunog na nililikha ng ating aparato sa pagsasalita na nagmumula sa aparato sa pagsasalita na nagmumula sa hanging nanggagaling sa baga o ang hanging nanggagaling sa baga o ang pinanggalingan ng lakas o enerhiya, pinanggalingan ng lakas o enerhiya, nagdaraan sa pumapalag na bagay na nagdaraan sa pumapalag na bagay na lumilikha ng tunog o artikulador at lumilikha ng tunog o artikulador at minomodipika ng resonador.minomodipika ng resonador.

33. Ang wika ay pinipili at . Ang wika ay pinipili at isinasaayos: isinasaayos:

Sa Lahat ng pagkakataon, pinipili natin Sa Lahat ng pagkakataon, pinipili natin ang wikang ating gagamitin. ang wikang ating gagamitin.

Hal:Hal:bunganga - bibigbunganga - bibig

4. Ang wika ay 4. Ang wika ay arbitraryo :arbitraryo :

(etimolohiya=ayon sa napagkasunduan)(etimolohiya=ayon sa napagkasunduan)

Hal:Hal:Aso, puno, langit, lupaAso, puno, langit, lupa

5. Ang wika ay patuloy na 5. Ang wika ay patuloy na ginagamit :ginagamit :

Ang wika ay kasangkapan sa Ang wika ay kasangkapan sa komunikasyon at katulad ng iba pang komunikasyon at katulad ng iba pang kasangkapan, kailangan patuloy itong kasangkapan, kailangan patuloy itong ginagamit.ginagamit.

6. Ang wika ay nakabatay 6. Ang wika ay nakabatay sa kultura.sa kultura.

7. Ang wika ay daynamik na 7. Ang wika ay daynamik na pagbabago:pagbabago:

Dinamiko ang wika. Hindi ito maaaring Dinamiko ang wika. Hindi ito maaaring tumangging magbabago. (usapin dito tumangging magbabago. (usapin dito kung buhay o patay ang wika)kung buhay o patay ang wika)

HalHalFilipino Filipino LatinLatin

8. May Antas ang wika:8. May Antas ang wika:

Ang wika ay nahahati sa iba’t ibang Ang wika ay nahahati sa iba’t ibang kategorya.kategorya.

A.A.PormalPormal1. Pampanitikan / Pambansa1. Pampanitikan / PambansaB. ImpormalB. Impormal1. Lalawiganin 2. Kolokyal 1. Lalawiganin 2. Kolokyal 3. Balbal 4. Vulgar3. Balbal 4. Vulgar

A: Pormal A: Pormal 1.1.Pampanitikan: Ito ang mga salitang Pampanitikan: Ito ang mga salitang

karaniwang matatayog, malalalim, karaniwang matatayog, malalalim, makulay at masinigmakulay at masinig

2.2. Pambansa: Ginagamit at itinuturo sa Pambansa: Ginagamit at itinuturo sa paaralan.paaralan.

ImpormalImpormal1. Lalawiganin: Ito ang mga bokabolaryong 1. Lalawiganin: Ito ang mga bokabolaryong

dayalektal (Batangas, Cavite, Laguna, dayalektal (Batangas, Cavite, Laguna, Cebu)Cebu)

2. Kolokyal: Ito’y mga pang-araw-araw na 2. Kolokyal: Ito’y mga pang-araw-araw na salita na ginagamit sa mga pagkakataong salita na ginagamit sa mga pagkakataong impormal. (Pagpapaikli ng isa, dalawa o impormal. (Pagpapaikli ng isa, dalawa o higit pang letra sa isang salita)higit pang letra sa isang salita)

Hal:Hal:nasaan – nasan paano - panonasaan – nasan paano - panokailan – kelankailan – kelan saan - saan saan - saan

3. Balbal (May labing isang uri ang 3. Balbal (May labing isang uri ang balbal.balbal.

1.1.Paghango ng mga salitang Paghango ng mga salitang katutubo/lalawiganin.katutubo/lalawiganin.

Hal:Hal:gurang (Bis) barabara (Cebu)gurang (Bis) barabara (Cebu)buang (Bis)buang (Bis) sibat (Cebu) sibat (Cebu)

2. Panghihiram sa wikang banyaga.2. Panghihiram sa wikang banyaga.Hal: Hal: dedbol (dead ball - Eng) dedbol (dead ball - Eng)

3. Pagbibigay ng bagong kahulugan sa 3. Pagbibigay ng bagong kahulugan sa salitang tagalogsalitang tagalog

Hal:Hal:luto – cook (game fixing)luto – cook (game fixing)bola – ball (lie)bola – ball (lie)damo –grass (marijuna)damo –grass (marijuna)

4. Pagpapaikli / Redukasyon4. Pagpapaikli / Redukasyon

Hal: Hal: Muntinlupa – muntiMuntinlupa – muntiAmerikano - kano Amerikano - kano

5. Pagbabaligtad / Metatesis5. Pagbabaligtad / Metatesis

Hal:Hal:sino ba sila – nosi ba lasisino ba sila – nosi ba lasikalbo - bokalkalbo - bokal

6. Paggamit ng akronim6. Paggamit ng akronim

Hal:Hal: gg (galungong)gg (galungong)th (tamang hinala)th (tamang hinala)pg (patay gutom)pg (patay gutom)ksp (kulang sa pansin)ksp (kulang sa pansin)

7. Pagpapalit ng pantig7. Pagpapalit ng pantig

Hal:Hal:asaasawa - wa - jojowawawalangwalanghiyahiya - walan - walanjojo

8. Paghahalo ng wika.8. Paghahalo ng wika.

Hal:Hal:Anong Anong saysay mo? mo?Hindi ko maHindi ko mataketake

9. Paggamit ng bilang.9. Paggamit ng bilang.

Hal: Hal: 123 – naisahan123 – naisahan50-50 – nanghihingalo50-50 – nanghihingalo143 – I love you143 – I love you

10. Pagdaragdag10. Pagdaragdag

Hal:Hal:malay – Malaysiamalay – Malaysiakulong - Colombiakulong - Colombia

11. Kumbinasyon ( May limang uri)11. Kumbinasyon ( May limang uri)

1.1.pagbabaligtad – pagdaragdagpagbabaligtad – pagdaragdag

Hal:Hal:hiya – yahi = dyahihiya – yahi = dyahi

2. Pagpapaikli at Pagdaragdag2. Pagpapaikli at PagdaragdagHal:Hal:Pilipino – pino = PinoyPilipino – pino = Pinoy

3. Pagpapaikli at Pagbabaligtad3. Pagpapaikli at PagbabaligtadHal: Hal: sigarilyo – siyo = yosisigarilyo – siyo = yosi

4. Paghihiram at Pagpapaikli4. Paghihiram at Pagpapaikliamerican boy = amboyamerican boy = amboysecurity = sekyusecurity = sekyuoriginal = origoriginal = orig

5. Paghihiram at Pagdaragdag5. Paghihiram at Pagdaragdagcry = krayolacry = krayolain love = inlababoin love = inlababo

99. Bawat wika ay natatangi:. Bawat wika ay natatangi:

Bawat wika ay naiiba sa ibang wika. Bawat wika ay naiiba sa ibang wika. (ethnic group)(ethnic group)

10. Ang wika ay komunikasyon:10. Ang wika ay komunikasyon:

11. makapangyarihan 11. makapangyarihan ang wika:ang wika:

Maaaring itong maging kasangkapan ng Maaaring itong maging kasangkapan ng pang-aalipin.pang-aalipin.

12. Kagila-gilalas ang wika :12. Kagila-gilalas ang wika :

Bagama’t ang pag-aaral ng wika / Bagama’t ang pag-aaral ng wika / Linggwistika ay isang agham, kayraming Linggwistika ay isang agham, kayraming mga salita pa rin ang kayhirap mga salita pa rin ang kayhirap ipaliwanag.ipaliwanag.

Hal:Hal:eggplant, ham, hamburger, hotdogeggplant, ham, hamburger, hotdog

Ang wika ay pantaoAng wika ay pantao Naililipat o naisasalin ang kultura ng Naililipat o naisasalin ang kultura ng

mga tao sa pamamagitan ng wikang mga tao sa pamamagitan ng wikang pantao.pantao.

RepleksyonRepleksyon Paano nagkakaugnay ang wika at kulturaPaano nagkakaugnay ang wika at kultura Paano mapatutunayang buhay ang wika? Paano mapatutunayang buhay ang wika?

Magbigay ng halimbawaMagbigay ng halimbawa Maituturing bang isang tunay na wika Maituturing bang isang tunay na wika

ang tunog ng hayop na naririnig natin sa ang tunog ng hayop na naririnig natin sa paligid? Pangatwiranan ang iyong sagot.paligid? Pangatwiranan ang iyong sagot.

Pinagmulan ng wikaPinagmulan ng wika

Mga Teorya tungkol sa Mga Teorya tungkol sa pinagmulan ng wika:pinagmulan ng wika:

Teorya ng Tore ng Babel (Genesis Teorya ng Tore ng Babel (Genesis 11:1-9)11:1-9)

Teoryang AntropologoTeoryang Antropologo

Teoryang SayantipikTeoryang Sayantipik

1.1. Teoryang Bow-wowTeoryang Bow-wow2.2. Teoryang Ding-dongTeoryang Ding-dong3.3. Teoryang Yum-yumTeoryang Yum-yum4.4. Teoryang TataTeoryang Tata5.5. Teoryang Pooh-poohTeoryang Pooh-pooh6.6. Teoryang Yo-he-yoTeoryang Yo-he-yo7.7. Teoryang Tarara-boom-de-ayTeoryang Tarara-boom-de-ay

Teoryang Bow-wowTeoryang Bow-wow

- nagmula sa panggagaya ng tunog na - nagmula sa panggagaya ng tunog na nalilikha ng mga hayop.nalilikha ng mga hayop.

Hal. Tahol ng aso, huni ng ibon, tilaok ng Hal. Tahol ng aso, huni ng ibon, tilaok ng manok at iba pa.manok at iba pa.

Teoryang Ding-dongTeoryang Ding-dong Tunog ng bagay sa kapaligiranTunog ng bagay sa kapaligiran

Hal. Tunog ng kampanaHal. Tunog ng kampana

Teoryang Yum-yumTeoryang Yum-yum Senyas ang ginagamit bilang wikaSenyas ang ginagamit bilang wika

Teoryang Pooh-poohTeoryang Pooh-pooh Nagsasaad ng matinding damdamin o Nagsasaad ng matinding damdamin o

bunga ng silakbo ng damdaminbunga ng silakbo ng damdamin

Hal. Pagkatakot, sakit, labis na katuwaan o Hal. Pagkatakot, sakit, labis na katuwaan o kalungkutan at pagkabigla.kalungkutan at pagkabigla.

Teoryang Yo-He-YoTeoryang Yo-He-Yo

Pwersang ginagamit ng isang tao.Pwersang ginagamit ng isang tao.

Teoryang Ta-taTeoryang Ta-ta Kumpas at galaw ang kanilang ginagamit Kumpas at galaw ang kanilang ginagamit

bilang wikabilang wika

Teoryang Tarara-boom-de-Teoryang Tarara-boom-de-ayay

Seremonyang ginagawa ng ating mga Seremonyang ginagawa ng ating mga ninuno ( gaya ng pagsamba o pagtawag ninuno ( gaya ng pagsamba o pagtawag sa mga bathala)sa mga bathala)

Pagkatuto ng wika ng Pagkatuto ng wika ng isang bataisang bata

Ayon kay Ayon kay BoulbyBoulby ( (1919) na ang palagiang 1919) na ang palagiang pagyakap, pagkarga at pakikipag-usap ng ina pagyakap, pagkarga at pakikipag-usap ng ina sa sanggol. sa sanggol.

Ayon kay Ayon kay WernerWerner (1978), nagsisimulang (1978), nagsisimulang makipag-ugnayan ang sanggol sa kanyang makipag-ugnayan ang sanggol sa kanyang kapaligiran sa pamamagitan ng paggalaw ng kapaligiran sa pamamagitan ng paggalaw ng katawan at pagsipsip ng pagkain na ginagamit katawan at pagsipsip ng pagkain na ginagamit ang dila.ang dila.

RepleksyonRepleksyon Paano nakaaapekto ang kapaligiran ng Paano nakaaapekto ang kapaligiran ng

bata sa pagkatuto niya ng wika?bata sa pagkatuto niya ng wika?

Malaki ba ang naitutulong ng iba’t ibang Malaki ba ang naitutulong ng iba’t ibang uri at paraan ng komunikasyon ( uri at paraan ng komunikasyon ( mass mass mediamedia) sa mabilis na pagkatuto ng wika ) sa mabilis na pagkatuto ng wika ng bata? Pangatwiranan ang iyong sagot.ng bata? Pangatwiranan ang iyong sagot.

Barayti ng WikaBarayti ng Wika

Dayalek: Pinakapopular na Dayalek: Pinakapopular na wikawika

Hal: Hal: Maynila: Ang Layo naman!Maynila: Ang Layo naman!Batangas: Ala, ang layo eh!Batangas: Ala, ang layo eh!Bataan: Ang layo ah!Bataan: Ang layo ah!

Cavite: Sir ano po ang Cavite: Sir ano po ang bugongbugong ninyo ninyo ngay-ngay-onon? Manyari po kasi, ako’y n? Manyari po kasi, ako’y namarakaamaraka kahapon, kayo po ba’y kahapon, kayo po ba’y nakain ng tinumis nakain ng tinumis na baboy.na baboy.

Manila: Sir ano po ba ang Manila: Sir ano po ba ang baonbaon ninyo ninyo ngayonngayon? Mangyari po kasi ako ay ? Mangyari po kasi ako ay namalengkenamalengke kahapon, kahapon, kumakain po ba kumakain po ba kayo ng dinuguang baboykayo ng dinuguang baboy

Sosyolek: Antas ng edukasyonSosyolek: Antas ng edukasyon

-barayti ng wikang sinasalita ng mga tao -barayti ng wikang sinasalita ng mga tao sa lipunan sa lipunan

Idyolek: Pinaka liberal na wikaIdyolek: Pinaka liberal na wika

- ang barayti ng wikang kaugnay sa - ang barayti ng wikang kaugnay sa personal na kakanyahan ng personal na kakanyahan ng tagapagsalitatagapagsalita-partikular na wikang ginagamit ng isang -partikular na wikang ginagamit ng isang indibidwalindibidwal

Pitong Pitong TungkulinTungkulin ng wika ng wika

Ayon kay M.A.K Halliday (1973)Ayon kay M.A.K Halliday (1973)

Pang-instrumentalPang-instrumental Tungkulin ng wika upang matugunan ang Tungkulin ng wika upang matugunan ang

mga pangangailangan ng tao gaya ng mga pangangailangan ng tao gaya ng pakikipag-usap sa iba lalo na kung may pakikipag-usap sa iba lalo na kung may katanungan na kailangang sagutin. katanungan na kailangang sagutin.

HalHal.. Komersyal ng produkto, (Mc Do, Komersyal ng produkto, (Mc Do, Mercury Drug Store) liham Mercury Drug Store) liham pangangalakal, liham sa patnugot atbp.pangangalakal, liham sa patnugot atbp.

PanregulatoriPanregulatori Tumutukoy sa pagkontrol ng ugali o asal Tumutukoy sa pagkontrol ng ugali o asal

ng ibang tao. Saklaw ng tungkuling ito ng ibang tao. Saklaw ng tungkuling ito ang pagbibigay direksyonang pagbibigay direksyon

Hal.Hal. a. paghahanap sa isang lugara. paghahanap sa isang lugar b. pag-inom ng gamot b. pag-inom ng gamot

c. pagsagot sa pagsusulitc. pagsagot sa pagsusulitd. paggawa ng anumang bagayd. paggawa ng anumang bagay

Pang-interaksyonPang-interaksyon Makikita ang tungkuling ito sa paraan ng Makikita ang tungkuling ito sa paraan ng

pakikipagtalakayan ng tao sa kanyang pakikipagtalakayan ng tao sa kanyang kapwa; pakikipagbiruan;pakikipagtalo; kapwa; pakikipagbiruan;pakikipagtalo; pagsasalaysay; paggawa ng liham pagsasalaysay; paggawa ng liham pangkaibigan at iba pa.pangkaibigan at iba pa.

PampersonalPampersonal Naipapahayag sa tungkuling ito ang Naipapahayag sa tungkuling ito ang

sariling pala-palagay o kuru-kuro sa sariling pala-palagay o kuru-kuro sa paksang pinag-uusapan.paksang pinag-uusapan.

Hal.Hal. Pagsulat ng talaarawan at jornal Pagsulat ng talaarawan at jornal

Pang-imahinasyonPang-imahinasyon Tumutukoy sa malikhaing guniguni ng Tumutukoy sa malikhaing guniguni ng

isang tao sa paraang pasulat o pasalita.isang tao sa paraang pasulat o pasalita.

Hal. Dula, MK, nobela,sanaysay at iba pa.Hal. Dula, MK, nobela,sanaysay at iba pa.

PangheuristikoPangheuristiko Tumutukoy ito sa pagkuha o paghahanap Tumutukoy ito sa pagkuha o paghahanap

ng impormasyon na may kinalaman sa ng impormasyon na may kinalaman sa paksang pinag-aaralan.paksang pinag-aaralan.

HalHal. interbyu,pakikinig sa radyo,pagbabasa . interbyu,pakikinig sa radyo,pagbabasa ng aklat.ng aklat.

Pang-impormatiboPang-impormatibo May kinalaman ito sa pagbibigay ng May kinalaman ito sa pagbibigay ng

impormasyon sa paraang pasulat at impormasyon sa paraang pasulat at pasalita.pasalita.

HalHal. ulat, pamanahong papel, tesis, . ulat, pamanahong papel, tesis, panayam at pagtuturopanayam at pagtuturo