KSL-STANDARDEN 2018Versjon 14, oktober 2018 - Nynorsk

© 2018 Matmerk

10 HONNING Sjekkliste med rettleiing

2 10 - Honning

Sjekklistespørsmål med rettleiing

Sjekklistespørsmål der det krevst skriftleg dokumentasjon er markert med oransje bakgrunnsfarge.

* IA = ikkje aktuelt

I rettleiaren er det fleire stadar vist til Håndbok Dokumentert produksjon av honning (Handboka) og noteringsskjema i denne. Innhaldet i boka kan skrivast ut frå nettsidene til Honningcentralen.

Birøktarar som ikkje har andre driftsformer enn honningproduksjon, skal ved eigenrevisjonen svare påsjekkliste 2 Helse, miljø og tryggleik (HMS) og sjekkliste 10 Honning.

Om nokre av krava kjem i konflikt med Debio sine krav ved produksjon av økologisk honning, er det Debio-krava som gjeld.

10.1 REGISTRERINGAR OG SPORING

10.1.1 Er alle bigardane merka med namn, adresse og telefonnummer, og har kvar einskild bikube eit unikt nummer som identifikasjon?

Korrekt merking av bigardane gir omgivnadene og myndigheitene kunnskap om eigarskap.

10.1.2Er alle bigardplassar registrert hos Mattilsynet?

10.1.3 Er bigardplassar som ikkje er i bruk avregistrert hos Mattilsynet?

Ved oppretting og nedlegging av bigardplass, skal denne registrerast/avregistrerast i Mattilsynet sitt sentrale register. Kontakt Mattilsynet eller skriv ut skjemaet frå Mattilsynet sine nettsider.

Alle birøktarar som omset, det vil seie sel eller gir bort honning, skal registrera seg hjå Mattilsynet. Denne registreringa kjem i tillegg til registrering av bigard og bigardplassar. Registrering er ikkje nødvendig dersom all honning blir levert til ein honningsentral e.l.. Det er heller ikkje nødvendig dersom du berre tilfeldig leverer varer frå din honningproduksjon direkte til sluttforbrukarar. Målsettinga for Mattilsynet er å ha oversikt over primærprodusentar som omset varer i større omfang enn berre tilfeldig levering til vener og kjente.

10.1.4 Er du registrert med sal av honning hos Mattilsynet?

Dersom du sel honning skal dette registrerast. Sel du til lokalmarknaden, det vil seie Bondens marked, torget, til lokale butikkar og elles i nærområdet, skal du registrere at du sel hos Mattilsynet som Omsetning av animalsk råvare direkte fra produsent. Dette gjer du i Mattilsynet sitt datasystem MATS (mattilsynet.no).

10.1.5 Er du ved sal av honning i stor skala, det vil seie om du tek imot honning frå andre i tillegg til din eigen, for videreforedling og sal, registrert hjå Mattilsynet som honningverksemd?

Dei som driv i stor skala og fungerer som grossist for andre, det vil seie tek imot honning frå andre eller, distribuerar honning i stor skala, skal registrere Honningverksemd.. Dette gjer du i Mattilsynet sitt datasystem MATS (mattilsynet.no).

Sjekklistespørsmål med rettleiing

Ja Nei IA*

10 - Honning 3

10.1.6 Er bigarden sertifisert?

Alle bigardar kor det skjer flytting eller som det er omsetnad frå, skal vere sertifiserte. Det same gjeld for oppretting av svermebigard. Mattilsynet kan utføra sertifisering. Dei som er sertifiserte birøktarar, kan gjere dette sjølv.

Lover og forskrifter: - Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) - Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) - Forskrift om birøkt

10.2 SMITTEFØREBYGGING

10.2.1 Blir det gjennomført tiltak for å oppretthalde god hygiene i bigarden?

For å oppretthalde god helsestatus i norsk birøkt skal birøktar sørgje for god hygiene i bigarden, slik som nødvendig reingjering av bikubar, bimateriale og utskifting av vokstavler (jf. kapittel 4 i Handboka).

10.2.2 Er Mattilsynet varsla ved mistanke om B-sjukdom eller meldepliktige C-sjukdomar?

Mattilsynet skal varslast straks ved førekomst av eller mistanke om følgjande bisjukdomar:

• lukka yngelråte• open yngelråte• steinyngel• lita kubebille (Aethina tumida)• tropilaelapsmidd• varroa• trakémiddinfeksjon

Varsel om varroamidd gjeld ikkje for bigardar i regionane C og D, sjå vedlegg 1 i birøktforskrifta. Varsel om trakémidd gjeld ikkje for bigardar i sone B1, sjå vedlegg 1 i birøktforskrifta (jf. kapittel 7 i Handboka).

10.2.3 Er det ved mistanke om B-sjukdom, uansett del av landet, eller ved påvist varroa utanfor regionane C og D eller ved påvist trakémidd utanfor sone B1, gjort tiltak for å hindre smittespreiing innan Mattilsynet sett i verk tiltak?

Ved mistanke om meldepliktig bisjukdom skal bier, bieprodukt eller brukt kubemateriell ikkje førast ut av bigarden. Birøktaren skal setje i verk tiltak for å hindre smittespreiing, motarbeide sjukdommen og sette opp Mattilsynet sitt varselskilt. Du finn meir informasjon om dette i kapittel 7 i Handboka.

10.2.4 Er forbodet mot å føre bier og yngel frå region C til regionane A og B, eller frå region D til regionane A, B og C overheldt?

For å førebyggje spreiing av varroamidd er det forbode å overføre bier i alle utviklingstrinn frå og med egg til imago, utbygde vokstavler og brukt kubemateriell frå regionane C og D til regionane A og B (jf. vedlegg 1 i birøktforskrifta). Forbodet gjeld ikkje overføring av brukt kubemateriell og utbygde vokstavler som ikkje har vore i kontakt med bier dei siste 10 døgna. Du finn meir informasjon om dette i kapittel 7 i Handboka.

10.2.5 Er forbodet mot å føre bier ut av sone B1 overhalde?

For å førebyggje spreiing av trakèmidd er det forbode å overføre fullt utvikla bier (imago) frå sone B1 (jf. vedlegg 1 i birøktforskrifta), til andre delar av landet. Du finn meir informasjon om dette i kapittel 7 i Hand-boka.

Ja Nei IA

4 10 - Honning

Ja Nei IA

10.2.6 Er flytterestriksjonar i samband med utbrot av open yngelråte overhaldne?

Mattilsynet har i samband med utbrotet av open yngelråte innført restriksjonar i heile Aust-Agder og på kontaktbigarder i andre delar av landet. Birøktaren må sjølv søkje Mattilsynet om oppheving av restriksjonane.

10.2.7 Er flytterestriksjonar i samband med plantesjukdommen pærebrann overhaldne?

Det er ikkje lov å flytte bikubar til, innafor og ut av kommunar i sona som er oppretta for å motverke plantesjukdommen pærebrann frå 1. mai til 25. september. Birøktaren kan søkje om dispensasjon frå flytteforbodet.

10.2.8 Blir det gjort tiltak for å førebygge sverming frå bigardane?

Av omsyn til sjukdomsspreiing og for å hindre at menneske blir plaga, skal birøktaren gjere tiltak for å førebyggje sverming frå bigardane (jf. kapittel 4 i Handboka).

10.2.9 Er innfanga svermar plasserte i svermebigard?

For å hindre spreiing av smittsame sjukdommar skal svermar som ein ikkje veit kor kjem frå, plasserast i eigen svermebigard.

10.2.10 Er innfanga svermar bygd om etter fire dagar?

For å hindre spreiing av yngelråte skal innfanga svermar settast i ein tom, reingjort kube med byggetilvising eller byggevokstavler. Etter fire dagar skal biene settast over i ein rein kube med byggevokstavler. Den brukte voksen skal sendast til omsmelting eller brennast.

10.2.11 Er voks på lager og under transport oppbevart slik voksen ikkje kan kome i kontakt med levande bier?

Voks på lager, eller som blir transportert til vokspresseri, skal ikkje kome i kontakt med levande bier. Voksbitar skal heller ikkje ligge slengt i bigarden.

10.2.12 Blir det unngått å bruke bieprodukt frå utlandet eller frå andre sin bigard i Noreg, bortsett frå voks som er godkjent?

Det skal ikkje brukast bieprodukt (honning, bivoks, pollen, propolis, dronninggelé) frå utlandet eller andre sin bigard i Noreg. Det er berre norsk, varmebehandla byggjevoks som skal brukast, eller i enkelte tilfelle, importert voks som er godkjent av Norges Birøkterlag. Det er lov å bruke utbygde vokstavler frå andre sin bigard dersom dei kjem frå ein sertifisert bigard.

10.2.13 Er dronning og bifolk norske?

For produksjon av KSL-honning skal dronning og bifolk vere norske. Ved import vil dronningegg, dronesæd og produksjon etter dette bli rekna som norsk. Importerte dronningar, dronningceller og honningproduksjon etter dette, er ikkje godkjent som norsk.

10.2.14 Er det unngått å bruke importert brukt biemateriell i birøkta?

Det er ikkje lov å importere brukt kubemateriell, medan det er lov å importere brukt utstyr for behandling av honning dersom dette er reingjort og desinfisert.

10.2.15 Kan det dokumenterast at voks som er brukt er varmebehandla?

10 - Honning 5

Voksleverandør er pliktig til å levere erklæring om at behandling og pressing av voks er gjennomført med varmebehandling ved minimum 120 °C i 30 minutt.

10.2.16 Er biene frå svermebigard kontrollerte før dei er tekne inn i eigen sertifisert bigard? Bier frå svermebigard skal kontrollerast i høve til sjukdommane på Noteringsskjema del 2, før dei blir tekne inn i eigen sertifisert bigard. Birøktarar som er sertifiserte kan gjere dette sjølv, medan andre må få Mattilsynet til å gjennomføre denne kontrollen.

10.2.17 Er innkjøpte bier (inkludert dronningar) eller utbygde vokstavler frå sertifisert bigard? Det er berre lov å omsetje bier, i alle utviklingstrinn frå og med egg til imago, og utbygde vokstavler frå sertifiserte bigardar. Det anbefalast å be om skriftleg stadfesting på at bigarden er sertifisert, til dømes ein kopi av Noteringsskjema del 2, Sertifisering av bigard.

10.2.18 Er innkjøpt brukt biemateriell reingjort og ikkje vore i kontakt med bier dei siste ti døgna? Brukt kubemateriale (ikkje utbygde tavler) kan omsetjast frå ikkje-sertifiserte bigardar dersom materialet er reingjort og ikkje har husa bier dei siste 10 døgna før flyttinga.

10.2.19 Er alle flyttingar mellom registrerte bigardsplassar noterte med dato og bikuben sin identifikasjon? Ved flytting av bifolk mellom registrerte bigardplassar, skal ein notere dato og bikuben sin identifikasjon. Opplysingane skal takast vare på i minimum 5 år.

10.2.20 Blir leveringar av bier og utbygde vokstavler frå sertifisert bigard ved kjøp, sal, utleie, utlån og gåver notert? Det er ikkje lov å innføre bier eller utbygde tavler frå bigardar som ikkje er sertifiserte. Birøktar skal fortløpande notere all omsetnad av bier, brukt kubemateriale og utbygde vokstavler ved å angi art og dato på omsetnaden, og namn og adresse til avsendar og mottakar. Ved mottak og levering av bier eller utbygde tavler frå og til sertifiserte bigardar kan registreringane gjerast i Noteringsskjema del 3.

Lover og forskrifter: - Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) - Forskrift om tilsyn og kontroll ved import og eksport av levende dyr, annet avlsmateriale og animalsk avfall innen EØS, og ved import av levende dyr fra tredjestater.

- Forskrift om birøkt - Forskrift om tiltak mot pærebrann - Forskrift om opprettelse av soner for å bekjempe åpen yngelråte, Aust-Agder - Forskrift om varsel og melding om sjukdom hos dyr

10.3 SJUKDOMSBEHANDLING

10.3.1 Blir det sikra at biene ikkje blir tilført forbodne stoff, og at honningen ikkje inneheld restmengder av forbodne stoff, forureinande stoff eller restmengder av veterinærpreparat?

Birøktar er ansvarleg for å sette i verk nødvendige tiltak for å sikre at biene ikkje blir tilført forbodne stoff, og at honningen ikkje inneheld restmengder av forbodne stoff, forureina stoff eller restmengder av veterinærpreparat. Dette skal sikre at honning er eit reint produkt (jf. kapitla 4 og 7 i Handboka).

10.3.2 Blir det ført register over dato og type behandling? Birøktaren er ansvarleg for å føre register over dato og type sjukdomsbehandlingar. Til dette kan ein bruke Noteringsskjema, del 5.

Ja Nei IA

6 10 - Honning

Lover og forskrifter: - Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) - Forskrift om kontrolltiltak for restmengder av visse stoffer i animalske næringsmidler, produksjonsdyr og fisk for å sikre helsemessig trygge næringsmidler (restkontrollforskrifta)

10.4 AVL

10.4.1 Har ein sikra at ein ikkje har flytta bier i konflikt med reinavlsområde?

Innan eit reinavlsområde er det berre lov å halde bier av den rase som området er godkjent for. Det er eigne bestemmingar for m.a. vandring ut og inn av eit reinavlsområde, og slik vandring skal meldast til birøktar-laget i fylket v/fagleg utval for biavl innan 1. oktober same år.

10.4.2 Har ein sikra at ein ikkje har flytta bier i konflikt med parestasjonar?

Vandring ut og inn av område rundt parestasjonar eller innføring av avlsmateriale i form av embryo og sæd til same områder, må ikkje skje utan skriftleg løyve frå Norges Birøkterlag. Ein føresetnad for at eit slikt løyve kan bli gitt er at det ikkje er fare for skade på pågåande avlsarbeid, og at bestemmingar om førebygging av sjukdom er oppfylt.

Lover og forskrifter: - Forskrift om avlsfremmende tiltak på bier

10.5 FÔRING

10.5.1 Blir det drivfôra på ein slik måte at det ikkje utgjer ein risiko for honningforfalsking?

For å unngå honningforfalsking må det ikkje vere tilgang på flytande fôr etter at trekket har starta (jf. Kap. 4 i Handboka).

10.5.2 Blir tidspunkt for fôring, fôrmengd og fôrtype dokumentert? For registrering av tidspunkt for fôring, fôrmengd og fôrtype kan ein bruke Noteringsskjema, del 4. Riktig fôring og riktig fôrkvalitet gir produkt utan fare for honningforfalsking.

Lover og forskrifter: - Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) - Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) - Forskrift om honning

10.6 BEHANDLING, PAKKING OG LAGRING AV HONNING

10.6.1 Blir honning til sal og gåver merka og åtvaringsmerka?

All honning som blir pakka til sal og gåver skal merkast med informasjon om produsent, adresse, nettovekt, best før-dato og åtvaringsmerking, for at forbrukarane skal få kunnskap om produkt og opphav. Du finn meir informasjon om dette i kapittel 5 i Handboka. Det er eigne spannlappar for levering til Honningcentralen (jf. kapittel 5 i Handboka).

10.6.2 Blir honning selt i ny og rein emballasje som er godkjent for bruk til næringsmiddel?

Honning til forbrukar skal berre tappast i ny og rein emballasje. Emballasjen skal vere godkjent til bruk i kontakt med næringsmiddel. Opplysingar om den er det får du hjå emballasjeleverandøren. Honning til Honningcentralen skal leverast i godkjent, rein emballasje (spann eller fat frå Honningcentralen) (jf. kapittel 5 i Handboka).

Ja Nei IA

10 - Honning 7

10.6.3 Blir honning transportert med lokk på, og i lukka vogn eller i hengar med presenning?

Birøktar er ansvarleg for, ved eigen eller delt transport med andre, å sikre at honning blir transportert på ein hygienisk måte til mottaksstad (jf. kapittel 5 i Handboka).

10.6.4 Blir honningen behandla slik at kvaliteten blir teken vare på? Krava til kvalitet på honning går fram av forskrift om honning. Nokre viktige kriterium for å kunne kalle eit produkt for honning er at det:

• ikkje skal vere gjæra• ikkje skal ha framand smak eller lukt• som hovudregel ikkje skal innehalde over 20 % vatn ved sal • ikkje skal vere (varme-)behandla på ein slik måte at den endrar karakter

I KSL blir det stilt krav om at det blir gjort registreringar i slyngjerom og i varme-/tørkerom. Desse registreringane kan gjerast i Noteringsskjema, del 9 (jf. kapittel 5 i Handboka).

Vidare skal drifta vere gjennomgått med tanke på kartlegging av farar, og birøktar skal ha kontroll med farar når produktet blir handtert både før og etter hausting. Ein skal alltid utøve god hygiene ved behandling av honning. Les meir i kapittel 5 i Handboka. Registreringar kan gjerast i Noteringsskjema, del 7 (jf. kapittel 5 i Handboka).

Lover og forskrifter: - Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) - Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) - Forskrift om honning - Forskrift om advarselsmerking av honning - Forskrift om matinformasjon til forbrukerne (matinformasjonsforskrifta) - Forskrift om identifikasjonsmerking av næringsmiddelpartier - Forskrift om materialer og gjenstander i kontakt med næringsmidler (matkontaktforskrifta)

10.7 GENERELLE KRAV FOR DEI SOM IKKJE HAR ANDRE PRODUKSJONAR ENN HONNING

10.7.1 Er det satt eigne mål for produksjonen i bigarden?

Aktivt bruk av eit kvalitetssystem inneber at ein sett seg mål for produksjonen og arbeidet i bigarden. Bruk eigne registreringar for å vurdere eiga drift og utvikling i forhold til eigne mål.

10.7.2 Er nødvendig dokumentasjon knytt til KSL og drifta oversiktleg og tilgjengeleg for dei som treng å bruka den?

Ein skal ha oversikt over aktuell dokumentasjon slik at det er praktisk mogleg å finne fram i systemet. Oversikta treng ikkje vere detaljert. For dokument som er viktige for den daglege drifta bør det finnast ei skriftleg oversikt slik at andre personar i drifta kan finne dei når det trengst. Offentlege tilsynsrapportar skal takast vare på slik at ein kan dokumentere eventuelle tilsynsbesøk. Har du hatt offentleg tilsyn utan at det er påvist avvik eller manglar, skal du likevel krevje å få skriftleg rapport for å kunne dokumentere tilsynet.

Ved KSL-revisjon skal all nødvendig dokumentasjon vere lett tilgjengeleg, same kva for dokumentasjons-system som er brukt. Alle dokumentasjonskrav er spesifikt førte opp i KSL-standarden.

For dokumentasjonskrav er hovudregelen at dokumenta skal oppbevarast så lenge dei er aktuelle og har betyding for drifta. For nokre av krava er det definert kor lenge dokumenta skal arkiverast, og dette er da beskrive i rettleiinga til dei sjekklistepunkta det gjeld.

Ja Nei IA

8 10 - Honning

Ja Nei IA

10.7.3 Er eventuelle avvik påvist ved KSL-revisjon eller ved eigenrevisjon lukka innan gitte fristar?

Avvik som blir påviste, skal lukkast innan fristen som er sett. Lukking av avvik som er påviste ved KSL-revisjon, skal meldast til Matmerk. Dersom ein ikkje får lukka avviket innan fristen som er sett, kan ein få utsetjing. Gjeld det avvik ved eigenrevisjon, skal årsaka til at avviket ikkje er lukka, noterast i tiltaksplanen på sjekklista, og det skal setjast ny frist. Gjeld det avvik påvist ved KSL-revisjon, skal Matmerk kontaktast for å få utsett frist. Utsetjing må grunngivast.

10.7.4Er det etablert rutinar som gjer det mogleg å spore eitt ledd fram og eitt ledd tilbake ved innkjøp av drifts-middel og sal av produkt? Rekneskapssystemet kan vere basis for sporing, både ved kjøp og ved sal. Dersom ein bruker rekneskapen til dette må den vere lett tilgjengeleg.

Det skal vere mogleg å spore kvar driftsmiddel (for eksempel gjødsel, fôr og plantevernmiddel) er kjøpt. Dette kan gjerast ved hjelp av fakturaer i rekneskapssystemet. Så langt det er praktisk mogleg, skal ein også kunne spore kvar på garden innkjøpte driftsmiddel er brukte.

Det skal vere mogleg å spore kven ein sel produkta til. Ved direkte sal skal næringsmiddel vere hensikts-messig merkt eller identifisert for å gjere dei lettare å spore.

Det generelle kravet er at ein skal kunne spore eitt ledd fram og eitt tilbake.

Opplysningane skal særleg medverke til å:

• sikre rask og målretta tilbaketrekking av fôr- og matvarer som ikkje er trygge• gi grunnlag for målretta og nøyaktig informasjon til forbrukarane om maten• setje tilsynsmyndigheitene i stand til å vurdere og eventuelt handtere farar som verksemdene ikkje kan

handtere på eiga hand

10.7.5 Har du forsikra deg om at brukt utstyr som er importert frå andre land er reingjort og desinfisert før det blei sendt til Noreg, og at dette er gjenteke etter framkomst i Noreg?

Import av brukt utstyr til husdyr- og planteproduksjon kan utgjere ein risiko for spreiing av dyresjukdomar eller planteskadegjerarar. Dette gjeld jordarbeidings- og hausteutstyr, alle typar innreiing, mjølkeutstyr, fôringsutstyr, utstyr til handtering av gjødsel og anna utstyr som har vore i kontakt med dyr eller avføring frå dyr i andre land.

For å redusere risikoen for å få inn smittestoff og planteskadegjerarar, skal alt slikt utstyr vere reingjort og eventuelt desinfisert med aksepterte metodar og godkjente desinfeksjonsmiddel før det blir sendt til Noreg.

For at vask og desinfeksjon skal vere effektivt, må utstyr demonterast først. Utstyret skal vaskast og desinfiserast på nytt etter framkomst hos mottakaren, deretter skal det stå tørt i minimum 14 dagar før det blir teke i bruk.

Dokumentasjon/sertifikat på vask og desinfeksjon skal følgje utstyret når det kjem til mottakaren i Noreg.

10.7.6 Blir det gjennomført førebyggjande tiltak mot, og nedkjemping av skadedyr?

Det skal drivast systematisk førebyggjande arbeid mot skadegjerarar. Dersom ein likevel har problem med skadedyr (for eksempel mus, rotter eller fuglar) som kan påverke mattryggleiken eller produktkvaliteten, skal det noterast kva problemet er, kvar problemet er, og kva som blir gjort for å løyse det.

10.7.7Blir observerte skadedyr som kan ha negativ påverknad på mattryggleiken dokumentert med stad og omfang, og blir det sett i verk tiltak for å motverka dette?

Dersom det oppstår skadedyrproblematikk ut over det som dei ordinære tiltaka skal ivareta og som kan ha negativ påverknad på mattryggleiken, skal det vere ei rutine for registrering og iverksetting av tiltak som raskt og effektivt får bukt med problemet.

10 - Honning 9

Ja Nei IA

10.7.8 Er det dokumentert kva slags åtemiddel som blir nytta til nedkjemping av skadegjerarar, og kvar åtemidla er plasserte?

Det skal dokumenterast kva slags åtemiddel som er brukte, og kvar dei er plasserte. Dette kan gjerast på kart eller ved ei enkel skisse.

10.7.9 Har verksemda rutinar for å melde frå til Mattilsynet og varemottakar ved mistanke om helseskadelege næringsmiddel, samt rutinar for eventuell tilbakekalling av produkt?

Dersom det er grunn til mistanke om helseskadelege næringsmiddel, skal produsenten straks varsle Mattilsynet og varemottakarane sine. Vidare skal produsenten stanse omsetning eller trekkje tilbake varer frå marknaden for å førebyggje eller redusere eventuelle skadeverknader.

10.7.10 Blir farleg avfall levert til godkjent mottak?

Dette er avfall som det ikkje er føremålstenleg å behandle saman med anna forbruksavfall, fordi det kan føre til alvorlege forureiningar eller fare for skade på menneske eller dyr. Eksempel på farleg avfall er plantevernmiddelrestar, oljerestar, spillolje, målings- og lakkrestar, elektrisk og elektronisk avfall og bly- eller nikkelkadmiumholdige batteri.

Det er årleg leveringsplikt til godkjent mottak dersom den totale mengda farleg avfall (av alle slag) utgjer meir enn 1 kg. Restar av biologiske preparat skal destruerast i samsvar med etiketten. Emballasje som er reingjort i tråd med rettleiinga på etiketten, skal kunne leverast saman med anna avfall.

Farleg avfall skal handterast forsvarleg. Alle som oppbevarer, transporterer eller handterer farleg avfall, skal sørgje for nødvendige tiltak for å unngå fare for forureining eller skade på menneske eller dyr. Farleg avfall skal ikkje blandast med anna avfall. Ulike typar farleg avfall skal ikkje blandast saman dersom det kan føre til fare for forureining eller skape problem for den vidare handteringa. Enkelte stader er det ordningar med avtale om henting av farleg avfall. Les meir om sortering av el-avfall på renas.no.

10.7.11 Blir anna produksjonsavfall levert til godkjent mottak?

Alt avfall som ikkje blir brukt på nytt eller vunne att på garden, skal leverast til eit godkjent mottak. Det er forbode å tømme, etterlate, oppbevare eller transportere avfall slik at det kan verke skjemmande eller vere til skade eller ulempe for miljøet.

Kommunen kan gi pålegg om at den som har etterlate, tømt eller oppbevart produksjonsavfall slik at det kan verke skjemmande eller vere til skade eller ulempe for miljøet, skal fjerne det og rydde opp innan ein viss frist, eller dekkje rimelege utgifter til fjerning eller opprydding av avfallet.

Eksempel på produksjonsavfall er landbruksplast, metall, papir, papp, bildekk og traktordekk.

Det er forbode å brenne produksjonsavfall (det gjeld for eksempel bygg- og anleggsavfall) ope eller i småomnar.

10.7.12 Blir det brukt landbruksfolie og annan emballasje frå leverandørar som er medlemmer i Grønt Punkt Norge AS? (Sjekkast i faktura frå emballasjeleverandørar, medlemar har ført på miljøgebyr.)

Leverandørar vil gå fram av vedlegg til rekneskapen. Ved førespurnad skal leverandørar kunne dokumentere medlemskap i Grønt Punkt Norge AS. Medlemmene i Grønt Punkt betaler eit vederlag som blir brukt til ulike innsamlings- og gjenvinningsordningar for landbruksplast og annan emballasje. Medlemskapen sikrar gode gjenvinningsordningar og minst mogleg forureining og forsøpling frå landbruket. Oversikt over medlemmer i Grønt Punkt Norge AS finst på grontpunkt.no.

Lover og forskrifter: - Forskrift om skadedyrbekjempelse - Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) - Lov om vern mot forurensninger og om avfall (forureiningslova)

10 10 - Honning

- Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) - Forskrift om gjenvinning og behandling av avfall (avfallsforskrifta) - Forskrift om allmenne prinsipper og krav i næringsmiddelregelverket (matlovsforskrifta) - Lov om bokføring (bokføringslova) - Forskrift om forbud mot innførsel av dyr og smitteførende gjenstander

10 - Honning 11

MATMERK Besøksadresse: Tollbugt. 32 Postboks 487 – Sentrum0105 OsloTelefon: 24 14 83 00 ksl@matmerk.no ksl.no

KRAV NR. FORBETRINGAR/TILTAK ETTER EIGENREVISJON Frist dato Utført dato

Tiltaksplanar