Sık sık verilen aynı öğütten sıkılma. Çünkü bir çiviyi çakabilmek … · Mehmet BERK, Dr. Buhara ÖNAL ve Dr. Rana GÜVEN, Meslek Hastalıkları Rehberi ó, Çalışma

“Sık sık verilen aynı öğütten

sıkılma. Çünkü bir çiviyi

çakabilmek için defalarca

vurmak gerekir.”

Mevlânâ Hazretleri

Her türlü eğitim-öğretim en temeldeöğrencilere şu iki yöntemi

verebilmelidir:

1. 'Akıl yürütmek' ki, 'bilgi'yi verir.2. 'Gönül yürütmek' ki, 'sevgi'yi verir.

Bunun için şu iki temeli kurmalıdır:1. 'Aklın ahlâkı', 'mantık'

2. 'Gönlün ahlâkı', 'edeb'...İhsan Fazlıoğlu

Abdullah DEMİR, Dr.

Makine Mühendisliği

MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ

DERSİN İÇERİĞİ▪ İş sağlığı ve güvenliğinin tarihi▪ İş güvenliğinin önemi, genel tanımlar▪ Meslek hastalıklarının tanımı, ilgili yönetmelikler, meslek hastalıkları ile ilgili

alınması gereken tedbirler,▪ İş güvenliğinde yöntem,▪ Kazalardan korunma▪ Kişisel koruyucu donanımlar,▪ Fiziksel ve kimyasal risk etmenleri,▪ Risk analizleri ve risk değerlendirmesi,▪ Risk Analizi ve değerlendirmesinin örneklerle açıklanması,▪ İş hukuku,▪ Yönetim sistemleri, ulusal ve uluslararası iş güvenliği yönetmelikleri,▪ Yangın tipleri, yangın önleme yöntemleri, yangın ile ilgili yönetmelikler, önleme

yöntemleri,▪ Bakım-onarım/tamirat işlerinde iş sağlığı ve güvenliği,▪ Motorlu taşıtlarda iş sağlığı ve güvenliği,▪ Kaldırma araçlarında güvenlik,▪ Kaynak işlerinde güvenlik,▪ İnşaat işlerinde güvenlik,▪ Madenlerde güvenlik

"İNSAN EN KIYMETLİ VARLIKTIR"

• Uluslararası Çalışma Örgütü - ILO

• Dünya Sağlık Örgütü - WHO

***

• 4857 SAYILI İŞ KANUNU

• 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KANUNU

• 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU

• OHSAS 18.001 - İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ

İş kazalarında 2014 yılında 16262015 yılında ise 1248 2016 yılında yaklaşık 1.970 kişi

SON DURUM:İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin edindiğibilgilere göre, 2018 yılının Ocak ayında en az144, Şubat ayında en az 128, Mart ayında enaz 129, Nisan ayında en az 189, Mayıs ayındaen az 169, Haziran ayında en az 151 işçi,Temmuz ayında en az 200 ve Ağustos ayındaen az 180 olmak üzere; Türkiye’de 2018yılının ilk sekiz ayında en az 1,290 işçi işkazalarında yaşamını yitirdi.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi(İSİG) verilerine göre, 2017’dekayıtlara geçmiş 2006 ölüm vakasıyaşandı.

İşçi sağlığı ve iş güvenliği: Kavram, daranlamda işçinin sağlık ve emniyetinin işyerisınırları ve iş dolayısıyla doğan tehlikelere karşıkorunmasını anlatır. Fakat zamanla bunun yeterliolmadığı görülerek, kavramı sadece işçiyle veişyeri sınırları içindeki tehlikelerle sınırlamanındoyurucu gözükmediği anlaşılarak çerçevesigenişletilmiştir. Böylece ulaşılan geniş anlamdaiş sağlığı ve iş güvenliği ise; yalnızca iş yerindendeğil işyeri dışından da olsa işçinin sağlık vegüvenliğini olumsuz etkileyebilecek risklere karşıönlem almayı ifade etmektedir (Beyazıt, 2006:529).

Özal Çiçek - Mehmet Öçal, Dünyada ve Türkiye’de İş Sağlığı ve İş Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi, EMEK ve TOPLUM HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, Cilt: 5, Yıl: 5,

Sayı: 11 (2016/1) ISSN: 2147-3668

İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG): İşkazası ve meslek hastalıklarınınneden oldukları kayıpları en azaindirmek amacıyla, sistemli vebilimsel araştırmalara dayalıgüvenlik önlemlerinin saptanmasıve uygulamasına yönelikçalışmaları kapsar.Üç temel amacı vardır;- Çalışanları Korumak,- Üretim Güvenliğini Sağlamak,- İşletme Güvenliğini Sağlamak.

“İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ” KAVRAMI VE ÖNEMİ

Çalışma ortamında çalışanların sağlığını olumsuz etkileyebilecek risketmenlerinden çalışanları korumak, üretimin devamlılığını sağlamak veverimliliği artırmak için yapılan ve çok disiplinli olarak yürütülençalışmaları ifade eden “iş sağlığı ve güvenliği” kavramı, sanayinin veteknolojinin gelişmesine paralel olarak giderek önem kazanmaktadır.

İş sağlığı ve güvenliği yaklaşımında çalışma ortamında tehlikekaynaklarının belirlenerek sağlık ve güvenlik açısından bir riskdeğerlendirmesinin yapılması, önleme ve koruma tedbirlerininbelirlenerek uygulanması ve çalışanların bilgilendirilmesigerekmektedir.

Bireyin çalışma hayatına atılmadan önce genel sağlık durumu, fiziksel vepsikolojik kapasitesinin tanımlanması, temel kayıtların tutulması vetestlerin yapılması iş sağlığı ve güvenliği açısından vazgeçilmezdir.

Kaynak: Mehmet BERK, Dr. Buhara ÖNAL ve Dr. Rana GÜVEN, “Meslek Hastalıkları Rehberi”, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM), ISBN: 978-975-455-169-3, Matsa Basımevi, Kasım 2011- ANKARA

İş güvenliği konusunun ilk sahipleri kuşkusuz;

çalışanlar,devlet,işverenler,vesendikalardır.Arzu edilen sonuçlara ulaşılabilmesi için bu dörtlününkendilerine düşen ödevleri en iyi şekilde yerine getirmesi,ayrıca kendi aralarında olumlu bir işbirliğinin tümkoşullarını oluşturmaları gerekir. Öte yandan,üniversitelerin, araştırma kurumlarının, kitle haberleşmearaçlarının, meslek kuruluşlarının ve bu konuda kurulacakgönüllü derneklerin iş güvenliği faaliyetlerine etkili birbiçimde katılması, iş kazaları ve meslek hastalıklarınınönlenmesi amacına olumlu katkılar getirebilecektir.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Hedefleri: • Sıfır risk,

• Sıfır iş kazası, • Sıfır meslek hastalığı,

• Tam güvenli bir iş ortamı olmalıdır.

TARİHİ…

Kaynak: Prof. Dr. A. Hakan ONUR ve Yrd. Doç. Dr. M. Kemal ÖZFIRAT, “İş Güvenliğine Giriş, Önemi, Genel Tanımlar”

❑ İlk insanla başlayan üretim süreci boyunca üretim teknik ve biçimleri dedeğişmiştir.

❑ Çalışma/İş yaşamındaki gelişmelerin getirdiği sorunların çözümü için yapılançalışmalar işçi sağlığı ve iş güvenliğinin gelişiminde de temel unsurlar olmuştur.Bu nedenle YAPILAN İŞ ile SAĞLIK arasında ilişki kurmanın tarihçesi oldukçaeski çağlara dayanmaktadır.

❑ Geçmişi anlamak kuşkusuz, hazır zamanı ve geleceği inceleyen sağlık vegüvenlik çalışmalarına yardımcı olur. Zira, sağlık ve güvenlikteki moderngelişmeler ne tek başınadır, ne de bağımsızdır. Bilakis, devamlılığın birparçasıdır.

❑ İnsanların çalıştıkları iş ve bu açıdan yaşadıkları sağlık problemlerine yönelikolarak karşılaştıkları sorunsalları işaret eden ilk kişi M.Ö. 2600’lü yıllardayaşamış olan, Antik Mısır’da mimar ve mühendis olarak çalışmasının yanındahekimlikte yapmış olan İmhotep olmuştur. Özellikle Mısır piramitlerinin yapımıesnasında meydana gelen kazalarda çok sayıda kişinin ölmesi ve çalışanlardasıklıkla bel sorunlarının görüldüğüne yönelik tespitlerde bulunan İmhotep,modern tıbbın babası olarak kabul edilen Hipokrat’tan yüzyıllar önce butespitleri yapmıştır (http://uzmaniyiz.biz/issagligi-ve-guvenligi/genel-bilgiler/isg-gelisim-

sureci.html).

TARİHİ…


Taş sütunlara yazılı Hammurabi Kanunları Yazıtı"Eğer bir müteahhidin sağlam yapmadığı bir binanınçökmesi sonucunda bina sahibi hayatını kaybederse,müteahhit ölüm cezasına çarptırılır; eğer bina sahibininoğlu hayatını kaybetmişse, müteahhidin oğlu ölümcezasına çarptırılır; eğer bina sahibinin kölesi hayatınıkaybetmişse, müteahhit aynı değerde bir köleyi binasahibine verir. Eğer müteahhidin sağlam yaptığı birbinanın çökmesi sonucunda bina sahibinin malları hasargörmüşse, müteahhit binayı yeniden yapacağı gibi, binasahibinin tüm zarar ve ziyanını da karşılayacaktır. Birbinanın inşaat kurallarına uyulmadan yapılan bir duvarıyıkılırsa, müteahhit tüm masrafları kendisine ait olmaküzere o duvarı sağlamlaştırmak zorundadır”.

M.Ö. 2000'lerde Babil İmparatorluğunun kurucusu Hammurabi (M.Ö. 1819-1950) tarafından hazırlanan Hammurabi Kanunlarında İş Sağlığı ve Güvenliğihususunda hükümler bulunmaktadır.

Çalışanın sağlığı ve çalışma koşulları arasındaki ilişkiyüzyıllardır sürmektedir.

Hipoccrates (M.Ö.460-370) kurşunzehirlenmesinin başlıca belirtilerine, Juvenal (M.S.60-140) ise ayakta durarak çalışanların varislerineişaret etmiştir.

Aristotle (M.Ö. 384-222) koşucularınhastalıklarından söz etmiş, gladyatörler için özeldiyet tarif etmiştir.

Pergamonlu Dr. Galen; Roma dönemindekigladyatörlerin başhekimliğini yaptığı süre boyunca,gladyatörlerle seyircilerin vücut yapılarınıkarşılaştırmış ve sürekli beden hareketlerinin sağlıklıyaşam için oldukça önemli olduğuna dair tespitlerdebulunmuştur. Bu açıdan bilinen beden hareketleri ilefizyoloji ve tedavi ilişkisini de kuran ilk tıp doktoruolarak bugünkü spor hekimliği kavramının kurucusuolarak da kabul edilmiştir

Mehmet BERK, Dr. Buhara ÖNAL ve Dr. Rana GÜVEN, “Meslek Hastalıkları Rehberi”, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM), ISBN: 978-975-455-169-3, Matsa Basımevi, Kasım 2011- ANKARA

Hipoccrates (M.Ö.460-370)

KUR’ANDAN• Ey inananlar! Tehlikelere karşı tedbirinizi alın… (Nisa, 4/71).

Kuranı Kerim açık bir şekilde risk ve tehlikelere karşı tedbirlerin alınması gerektiğini genel bir ilke olarak savaş örnekliğinde anlatmıştır.

• İnsan ancak çabasının sonucunu elde eder ve çabasının karşılığı ileridemutlaka görülecektir. Sonra kendisine karşılığı tastamam verilecektir.(Necm, 53/39-41)

• İnsan için ancak çalıştığının karşılığı vardır. (Necm, 39)

• Kim zerre kadar hayır işlemişse onun karşılığını görecektir. Her kim dezerre kadar şer işlemişse onun karşılığını görecektir. (Zilzal Sûresi, 7-8)

• Biz, her insanın işlediklerini/yaptıklarını kendi boynuna doladık,kıyamet gününde onun için açılmış olarak önüne konacak bir kitapçıkarırız. (İsra, 13)Bazı meallerde “Biz her insanın kaderini, kendi çabasına bağlı kıldık.”

şeklinde de ifade edilmiştir.

HADİS’İ ŞERİFLERDEN• Hz. Peygamber, evinin damında tedbir almaksızın -mesela uykuda iken

yuvarlanıp aşağı düşmesini engelleyecek bir korkuluk edinmeden-uyuyandan Allah’ın korunmasının (zimmet) kalkacağını bildirmiştir (Ebu

Davud, Edeb 104, Tirmizi, Edeb 72).

• Kadere iman eden, kederden emin olur.• Allah, sizden birinizin yaptığı işi tam ve sağlam olarak yapmasından

hoşnut olur.• Hiç kimse kendi el emeğiyle kazandığından daha hayırlı bir yiyecek yemiş

olamaz.• Dürüst tüccar, peygamberler, sıddîklar (dosdoğru kimseler) ve şehitlerle

beraberdir (Tirmizî, Buyu’, 4).

• Hz. Peygamber, işçilere ücretlerini ödemeyip sömürenlerin kıyametgününde Allah’ı karşılarına alacaklarını haber vermiştir (Buharî, İcare, 10).

• İşçinin ücretini, alnının teri kurumadan ödeyiniz.• İşçinin ücretini vermeyenin ahirette hasmı benim.• Ücretini almadan acele işi terk edip giden bir işçinin yıllar sonra

geldiğinde ücretini istediğinde işveren işçisine koyun sürüsünü, deve vesığır sürülerini göstermiş: “Bunlar senin, ben senin ücretini bunlarayatırdım ve bu kadar arttı, al malını götür” demiş, o da mallarını almışgitmiş (Buhari - Buhari, K. el-İcare 12).

XV ve XVI. yüzyıllarda yaşayan iki hekim; Agricola veParacelsus, meslek hastalıklarının boyutları ve şiddetikonusundaki çalışmalarıyla, madencilerin sosyaldurumlarında olumlu değişiklikler sağlamışlardır.Georgius Agricola (1494-1555) “De Re Metallica” adlı12 ciltlik kitabında madenci hastalıklarını İsviçreliParacelsus (1493-1541) “On Miners’ Sickness and OtherMiners’ Diseases” adlı üç ciltlik kitabında madencilerdegörülen akciğer hastalıkları ile madenlerin eritilmesiişlerinde çalışanların sorunlarına ve cıvaya bağlı olarakgelişen sağlık sorunlarına yer vermiştir.


İtalyan klinikçisi Dr. Bernardini Ramazzini (1633-1714) ilk kapsamlı meslek hastalıkları kitabını “DeMorbis Artificum Diatriba” yazan kişi olarak “işsağlığının babası” olarak günümüzde deanılmaktadır. Ramazzini iş kazası geçiren herhastasına iş koşulları konusunda kapsamlı sorularyöneltirken işyerini ayrıntılı olarak gezipincelemektedir. Kitapta 53 hastalık ayrıntıları iletanımlanmaktadır. Kitapta ayrıca meslekhastalıklarından korunma yöntemleri, beslenme,hijyen ve ergonomi de yer almaktadır. Ramazzini’yegöre “Sağlığı yitirmek pahasına elde edilenkazanç, pis-kirli bir kazançtır.” Dr. Ramazzini, hastamuayenesi sırasında “NE İŞ YAPIYORSUN?”sorusunun yerleşmesini sağlayan hekim olarak tarihegeçmiştir.Thomas Percival (1740-1804) İngiltere’de gençlerinçalışma koşulları ve süreleri hakkındaki raporu ile“Çocukların Bedeni ve Manevi SağlıklarıHakkındaki 1802 Kanunu” adlı ilk fabrika yasasınınçıkışına katkı sağlamıştır.

Dr. Bernardini Ramazzini(1633-1714)


Pervical Pott (1714-1788) 1775 yılında baca temizleyicileri arasında, toplumaoranla daha büyük sıklıkla görülen skrotum kanserlerinin başlıca nedenlerindenbirinin yapılan iş olduğunu ortaya koymuştur.Charles Turner Thackrah (1795-1833) İngiltere’de meslek hastalıkları ile ilgili ilkkitabı yazmıştır.John Thomas Arlidge (1822-1899) çanak çömlekçilerin hastalıkları ile ilgiliçalışmaları sürdürmüş, çini ve toprak ürünleri üretimiyle uğraşan fabrikalara işyerihekimi atanmasını sağlamıştır.Bugün çevre sağlığının kurucusu olarak anılan Edwin Chadwick (1800-1884) 1842yılında “Çalışanların Çevre Sağlığı Koşulları” adlı bir rapor hazırlamıştır.Alice Hamilton (1869-1970) Amerika Birleşik Devletlerinde işçilerin sağlığınınkorunması ve işyerlerinde yüksek düzeyde sağlık gözetimi sağlanmasına öncülüketmiş bir hekimdir.F.F. Erisman (1842-1915) Rusya’da çevre sağlığı biliminin kurucularından biridir.

Büyük teknolojik uyanışın görüldüğü 18. yüzyılın ikinci yarısında fabrikalarda iş veçevre koşulları çalışanların sağlığını koruyacak şekilde düzenlenmemiştir. Genelyaşam koşulları, toplumsal refah, beslenme ve hijyen alışkanlıklarının da etkisi ile buyüzyılda tarihte hiç görülmemiş bir sıklıkta insanlar meslek hastalıkları nedeniyle acıçekmişlerdir. Civa, kurşun zehirlenmesi, solunum sistemi hastalıkları gibi bazıhastalıklar bu dönemde öne çıkmaktadır.


ARA ÖZET


Tarihsel Gelişim

❑ İmhotep - M.Ö. 2600’lü yıllar – Piramitlerin yapımında yaşanan sağlık sorunları

❑ Hipokrat - M.Ö. 460-370 - Kurşun zehirlenmesi,

❑ Platon (Eflatun) - M.Ö. 428-348 - Zanaatkarların çalışma koşullarından kaynaklanan

sorunları,

❑ Aristo –M.Ö. 384-322 - Gladyatör diyeti,

❑ Galen –M.S. 2. yüzyıl - Hastalıklarda çevre faktörü (Miasma Teorisi) öne çıkan

çalışmalardır

Sanayi Devrimi

Sanayi devrimi ile birlikte ilk önce kömür madenlerinde ortaya çıkansuyun tahliyesi için kullanılan buhar makinasının, daha sonraları budevrimin simgesi olan pamuklu dokuma makinalarında kullanılmasıfabrika sistemlerinin ilk örneklerini meydana getirmiştir.

Buharlı makinanın icadı ile birlikte başlayan sanayi devrimiyle birlikteaile işletmelerinin yerini fabrika üretiminin alması sonucu üretimsürecinde çalışacak insana gereksinim giderek artmıştır.

İstanbul Uzman - ISG Kavram ve Kuralları Gelişimi

Sanayi Devrimi

Sanayi Devrimi

Bu dönemde çocuklar ve kadınlarda dahil tüm işçiler fabrika ve madenocaklarında çok kötü koşullarda iş kazalarına ve meslek hastalıklarınaneden olabilecek etkilere maruz kalarak günde 16-18 saat gibi uzunsüreler çalıştırılmışlardır.

Yetersiz beslenme, olumsuz barınma, uzun çalışma, eğitimsizlik,deneyimsizlik, uyumsuzluk vb. nedenlere bağlı olarak meydana gelenmeslek hastalığı ve kazalarında bir çok işçi yaşamını yitirmiş veyasakatlanarak çalışamaz hale gelmiştir.

İstanbul Uzman - ISG Kavram ve Kuralları Gelişimi

Sanayi Devrimi

Bu dönemin İngiltere Parlamenterlerinden Antony Ashly Cooper; kadın veçocukların korunmasını öngören yasalar çıkarılması konusunda çok ciddiçalışmalar yapmıştır.

Thomas Percival isimli bir hekimin genç işçilerin çalışma saat vekoşulları ile ilgili olarak yaptığı çalışma sonucunda hazırladığı rapordanetkilenen İngiliz parlamenter Sir Robert Peel; girişimleri ile “ÇıraklarınSağlığı ve Morali” isimli yasa yürürlüğe girmiştir. İSG yönündenİngiltere'de çıkartılan bu ilk yasanın sonucunda günlük çalışma saati12 saat olarak sınırlamış ve işyerlerinin havalandırılması baştaolmak üzere bir çok İSG kuralı getirmiştir.

1833 yılında “Fabrikalar Yasası” olarak adlandırılan yasanın yürürlüğegirmesiyle işyerlerinin denetimi için müfettiş atanması öngörülmüş, 9yaşın altındaki çocukların işe alınması ve 18 yaşından küçüklerin ise 12saatten fazla çalıştırılmaları yasaklanmıştır.

Osmanlı ve Türkiye’de İSG’nin Tarihi


Bu dönemde işçilere çeşitli kaynaklardan değişik yollarla sosyalyardımlar yapılmış, ancak yardımlar yasal zorunluluktan değil vakıfve esnaf kuruluşları aracılığıyla yapılan yardımlar olduğundansüreklilik kazanamamıştır. Tanzimat'tan sonra bazı girişimler sonucuişçi yararına düzenlemeler yapılmıştır. Bunlar özellikle Ereğli Kömürİşletmeleri'nin Deniz Bakanlığı'na geçmesi ile kömür ocaklarındaçalışan işçilerin çalışma koşullarını düzenleyen yasalar olmuştur.Osmanlı İmparatorluğu'nda işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgilimücadele 1820'lerde kurulan ilk işletmelerde çalışan işçilerinyaşama ve çalışma koşullarının düzeltilmesi amacıyla başlamış,ancak, 1850 yılında çıkarılan POLİS NİZAMNAMESİ ile bu türetkinlikler engellenmiştir. İşçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda ilkçalışmaların başladığı 1850 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nda,askeri amaçlı üretimlerin yanı sıra, daha çok el tezgahları olarakgelişmeye başlayan sanayileşme, daha sonraları kömür ocakları vemadenler, demir yolu yapımı, tütün işletmelerinin katılımı ilesürmüştür.

OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE İŞ SAĞILIĞI VE GÜVENLİĞİ


Bu dönemde çalışma koşulları oldukça ağır olup, çalışma süresi günde 16 saate kadaralabilmekteydi. Ayrıca, ağır işlerde kadın ve çocukların çalıştırılması dayaygınlaşmıştır. Bu yıllarda işçiler tezgah başında uyuyup tezgah başında yemek yemekzorunda kalmışlardır. Ereğli Havzası'ndaki kömür ocaklarında çalışan işçiler kısa süredemeslek hastalıklarına yakalanmışlar ve giderek artan iş kazalarında yaşamlarınıyitirmişlerdir. Fransızlar tarafından işletilen kömür ocaklarında 16 saat çalışan çevreköylerden gelen işçiler, penceresiz ve sağlıksız barakalarda yatmışlardır. Beslenmeleri deson derece yetersiz olan işçiler, kömür ocaklarındaki sağlıksız koşullar nedeniyle kısasürede kömür tozlarının yol açtığı pnomokonyoz hastalığına yakalanmışlardır.Kömür ocaklarındaki çalışma koşullarının ağırlığı ve çok sayıda işçinin akciğerhastalıklarına yakalanması üretimde düşmelere neden olmuştur. Üretimi artırmak amacıyla1865 yılında Madeni Hümayun Nazın Dilaver Paşa tarafından bir tüzük hazırlanmıştır.Ancak padişah tarafından onaylanmadığı için bir tüzük niteliği kazanamamış olan DilaverPaşa Nizamnamesi, çalışma koşullarına ilişkin olarak getirdiği düzenlemeleryanında, madende bir hekim bulundurulmasını da hükme bağlamıştır. Kömürmadenlerinde çok sık görülen iş kazalarına ilişkin olarak ise bir hükümgetirilmemiştir. 100 maddeden oluşan Dilaver Paşa Nizamnamesi daha çok üretiminartırılmasına yönelik olmasına karşın, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili ilk yasalbelge olması açısından önemlidir.



Tanzimat'tan sonraki ikinci önemli belge olan MaadinNizamnamesi, genellikle iş güvenliğini ilgilendiren önemlihükümler getirmiştir. Bu tüzüğün getirdiği yenilikler veönemli hükümler şunlardır:▪ İşveren iş kazasının oluşmasını önlemek için gerekli

önlemleri alarak iş güvenliğini sağlamak zorundadır.▪ Kazaya maruz kalanlara veya ailesine mahkeme

tarafından hükmedilecek tazminat işveren tarafındanödenecektir. Kaza, işverenin kötü yönetim ve denetimiveya gereken önlemlerin yasalara uygun olarak yerinegetirilmemiş olması nedeniyle meydana gelmiş ise,işveren ayrıca 15-20 altın tutarında daha fazla tazminatödeyecektir.

▪ Havzada her işveren, diplomalı bir hekim çalıştırmak veeczane bulundurmak zorundadır.


Ülkemizde çalışma koşullarını düzenlemeyi hedefleyen ilk yazılı metin 1865’deyayınlanan ve kömür madenlerindeki çalışma koşullarını düzenleyen Dilaver PaşaNizamnamesidir.1930 yılında yayınlanan Umumi Hıfzısıhha Kanunu önemli düzenlemelerden biri olupçalışma hayatına sağlık ve güvenlikle ilgili düzenlemeler getirmiştir. Umumi HıfzıssıhhaKanunu, halen halk sağlığı, iş sağlığı ve güvenliği alanlarında önemli bir yaptırım aracıolarak kullanılmaktadır.Anayasamız, Borçlar Kanunu ve İş Kanunu; iş hukuku, iş sağlığı ve güvenliği, sosyalgüvenlik alanlarında düzenlemeler içermektedir. Ayrıca iş sağlığı, iş kazaları ve meslekhastalıkları ile ilgili yaptırım gücü ve daha iyi uygulamalar için özendirme işlevi olanSosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu da unutulmamalıdır.Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) 1945 yılında iş kazaları ve meslek hastalığı pirimitoplayarak bu alanda sosyal güvenlik ihtiyacını karşılamıştır. Bu yıllarda, meslekhastalıkları ile ilgili var olan bilgi eksiği ve kurumun bu alandaki işlevlerini yerinegetirirken diğer devlet hastanelerinden yararlanamaması nedeniyle SSK 1949 yılında ilkhastanesini İstanbul Nişantaşı Meslek Hastalıkları Hastanesi olarak kurmuştur. SSKsigorta kapsamına hastalık, analık gibi sigorta alanlarını da alınca birçok hastane kurmuşve söz konusu hastane de hizmet hastanesine çevrilmiştir.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİNDE İŞ SAĞILIĞI VE GÜVENLİĞİ


Ülkemizde 1960 yılından itibaren "Benzen"in sebep olduğu kan hastalıkları ve özellikle lösemisorunu üzerinde çalışmaya başlayan Prof. Dr. Muzaffer Aksoy, 1974'de "Leukemia in ShoeworkersExposed Chronically to Benzene" isimli çalışması ile ABD'de benzenin yasal sınır değerinin 1 ppm'edüşürülmesini sağlamış ve bu önemli buluşu ile dünya iş sağlığı ve güvenliği literatürüne girmiştir.1978 yılında Ankara ve İstanbul illerinde iki meslek hastalıkları hastanesi kurulmuştur.Hastanelere teşhis, ilgili sigorta alanlarında sigortacılık kararları (maluliyet belirleme, sigortalılıkişlemlerine hak kazanma kararı) alabilmenin ve tedavinin yanı sıra “kurumu korumak amacıyla”koruyucu sağlık hizmetleri, gezici sağlık hizmetleri ve meslek hastalıkları alanında eğitimhizmetlerini yürütme görevleri verilmiştir. Meslek Hastalıkları Hastaneleri, ülkemizde birtakımilklere imza atmıştır. İş psikolojisi laboratuvarı, iş hijyeni laboratuvarı, toksikoloji laboratuvarı,gelişkin solunum fonksiyon laboratuvarı, gezici iş sağlığı laboratuvarı olan ilk hastanelerdir. Zenginlaboratuvarlarla donatılan bu hastanelerde çok sayıda, sahaya yönelik, bilimsel çalışma ve araştırmagerçekleştirilmiştir.Meslek hastaneleri diğer SSK hastaneleriyle birlikte 19.02.2005 tarihinde Sağlık Bakanlığınadevredilmiştir.Halen ülkemizde bulunan üç meslek hastalıkları hastanesi’nin (Ankara, İstanbul ve Zonguldak)yanı sıra 2008 yılından bu yana devlet üniversiteleri hastaneleri ile 2011 yılından itibaren SağlıkBakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri, sigortalının çalışma gücü ve meslekte kazanma gücükaybı oranlarının tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemek üzereyetkilendirilmişlerdir. Meslek hastalıkları tıbbi tanılarını koymaya yetkili hastane sayıları artırılarakülke çapında meslek hastalıkları tanısında beklenen artışa katkı sağlanması amaçlanmıştır.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİNDE İŞ SAĞILIĞI VE GÜVENLİĞİ


İŞ GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ VE AMAÇLARI

İş güvenliği kavramında, çalışanların can güvenliği (yani sağlık)makine araç ve gerecin, işyerinin, çevrenin, üretilen malıngüvenliği yer almaktadır. Bu kapsamdan, iş dünyasında çalışan çoksayıda insan, büyük miktarlar tutan malzeme, makine, araç vegereçler (yani para) çevre, ekoloji, iş dünyası ile ilgisi olmayanmilyonlarca insanın hayatı ve mutluluğu anlaşıldığına göre işgüvenliğinin önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.Bu nedenle denilebilir ki, bir iş yerinde değil, bir ülkede İşGüvenliği varsa orada sağlık ve mutluluk vardır. İş güvenliği yoksa,can kaybı, sakatlık, hastalık, para ve zaman kaybı vardır. O haldesözün burasında “ÖNCE İŞ GÜVENLİĞİ” vardır.İş Güvenliğinin tanımı ve öneminden anlaşıldığı gibi amaçlarışunlardır:1. Çalışanları korumak,2. Üretimin güvenliğini korumak,3. İşletmenin güvenliğini sağlamak,4. Çevreye zarar vermemek.


İŞ GÜVENLİĞİNDE SORUMLULUK

İş kazaları ve meslek hastalıklarından korunmak, işçi, iş veren, sendika ve devletinişbirliği ile mümkündür.İşçi: Kendi sağlığı söz konusu olduğundan mesleğine ait bilgi ve beceriler yönündenkendini yetiştirmesi, iş güvenliği kurallarına uyması işçinin hem sağlığını koruyacakhem de mali sorumluluk altına girmesini önleyecektir. Yapılan araştırmalar işkazalarının %80-90 oranının çalışanların hatasından ve kurallarauymamalarından kaynaklandığını göstermektedir.İşveren: İş yeri sahipleri, iş görenlerin yapılan işin özelliklerine uyan şartlarıoluşturmak, işçilerin kendi başlarına alamayacakları eğitimleri kendilerinegördürmek, işçiye ve çevreye karşı kanunların kendilerine yüklediği yükümlülükleriyerine getirmek durumundadırlar. İş kazalarının %10-20’si yönetim hatalarındanmeydana gelmektedir.Devlet: Devlet iş ve çalışma dünyasında kanunlara dayanan gücü ile yaptırımcıözelliğe sahiptir. Anayasamızın ilgili hükümleri ve buna dayanarak çıkarılmış olanyasa ve yönetmeliklere ilgili olan herkes uymak mecburiyetindedir. Devletin yasalyükümlülükleri uygulatması yanında, Çalışma Bakanlığı, çalışma hayatınıdüzenleyici, rehberlik edici ve eğitici çalışmaları da yerine getirir. İş ve çalışmahayatında gerek iş barışı gerekse iş güvenliği açısından ilgili kuruluşların elbirliğiiçinde çalışmaları, olumlu sonuçlar verir.


İş Sağlığı ve Güvenliği Çalışmaları

▪ Dinamiktir.

▪ Eğitimi gerektirir.

▪ Parasal yatırımı gerektirir.

▪ Örgütlenmeyi ve organizasyonu gerektirir.

▪ Bilim ve teknolojiyi takibi gerektirir.

▪ Mevzuat takibini gerektirir.

▪ Verimliliği etkiler.

▪ Verimli bir yatırımdır.

▪ Cezai ve hukuki sonuçları vardır.

Kaynak: Prof. Dr. A. Hakan ONUR ve Yrd. Doç. Dr. M. KemalÖZFIRAT, “İş Güvenliğine Giriş, Önemi, Genel Tanımlar”

İŞ KAZASI: Uluslararası ÇalışmaÖrgütü (ILO) tarafından iş kazası“planlanmamış ve beklenmeyen birolay sonucunda sakatlanmaya vezarara neden olan durumdur” şeklindetanımlanmıştır.Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise işkazasını; “önceden planlanmamış, çoğuzaman kişisel yaralanmalara, makinearaç ve gereçlerin zarara uğramasına,üretimin bir süre durmasına yol açanbir olay” olarak tanımlamıştır.

İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümünedeniyle meydana gelen, ölümesebebiyet veren veya vücut bütünlüğünüruhen ya da bedenen özre uğratanolaylara iş kazası denir.Kaynak: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Kanun No: 6331, Sayı:28339, 30 Haziran 2012.


Tehlike: Mal, can ve çevre için potansiyel bir tehlike oluşturan malzeme,durum veya aktivitenin karakteristiği.

Risk: İdrak edilmekte olan spesifik bir tehlikenin gerçekleşme olasılığı vetehlikenin sonuçlarını kapsayan kavram.

TEHLİKE: İşyerinde var olan yada dışarıdan gelebilecek, çalışanıveya işyerini etkileyebilecekzarar veya hasar vermepotansiyeline “tehlike” denir.Risk: Tehlikeden kaynaklanacakkayıp, yaralanma ya da başkazararlı sonuç meydana gelmeihtimalidir.Kaynak: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Kanun No:6331, Sayı: 28339, 30 Haziran 2012.


OLAY: Bir kazaya yol açan veya bir kazaya nedenolabilecek potansiyeli olan durum. OHSAS18002’ye göre hiçbir sağlık bozulması sakatlanma,hasar veya başka kaybın olmadığı bir olay ayrıca“yakın-ıskalama” (ramak kala) olarak daadlandırılır. “Olay” terimi “yakın-ıskalama”yı dakapsar.

http://www.educore.com.tr/wp-content/uploads/2013/05/Ohsas.jpeg

Kaynak: İsmet APAK, «İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ – Sunum»

Kaynak: İsmet APAK, «İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ – Sunum»

İŞ KAZALARI

İş Sağlığı ve Güvenliği İhmal Döngüsü

Mehmet Öçal - Özal Çiçek, Türkiye ve Avrupa Birliği’nde İş Kazası Verilerinin Karşılaştırmalı Analizi, Emek ve Toplum, Kabul Tarihi: 25.12.2017.

ILO, 2010: 14

İŞ KAZALARI

İçinde yer aldığımız 21. yüzyılda çalışma ve çalışmadan kaynaklısorunlar, içki, uyuşturucu ve savaşlardan çok daha fazla insanınölümüne yol açmış ve savaşlardan kaynaklı olarak yılda 650 bininüzerinde insan hayatını kaybederken, iş kazaları ve meslek hastalıklarıdolayısıyla her yıl ortalama 2.7 milyon üzerinde insan öldüğü,ortalama 2 milyon kişinin meslek hastalığına yakalandığı, dünyaüzerinde her gün 1000 çalışanın iş kazası sonucunda hayatını kaybettiği,her yıl 313 milyon iş kazası yaşandığı ve bu kazaların günde 860.000kişiyi etkilediği görülmektedir. Bu kazaların ortaya çıkarmış olduğuortalama maliyet ise yıllık 1,25 trilyon dolar civarındadır.

***Türkiye’de iş kazaları ve ölümle sonuçlanan iş kazaları Avrupaülkelerine kıyasla daha sık meydana gelmektedir. 2016 yılında 1405çalışan kazalar sebebiyle hayatını kaybetmiş, kaza mortalite oranı100.000 kişide 8,8 olmuştur. Kaza mortalite oranı çoğu Avrupaülkesinde 100.000’de 2 ile 6 arasında değişmektedir. AvrupaBirliğinde (EU-28) çalışan aktif nüfusun ortalama %3,2’si her yıl işkazasına uğramaktadır (ILO, 2016: 68, EUROSTAT, 2010: 27).


İŞ KAZALARI


İŞ KAZALARININ OLUŞ NEDENLERİ

İş kazasının meydana gelmesi için, tehlikelidurumla, tehlikeli davranışın aynı anda birarada bulunmaları gerekir. göre bu;

İş Kazası = Tehlikeli Durum + TehlikeliDavranışşeklinde matematiksel bir formül ileyazılabilir.

İş kazalarının meydana gelmesine, teknik,sosyal, psikolojik, fizyolojik etkenlerneden olabilir. Çalışan kişinin kendisi,çalıştığı işyeri, iş yeri arkadaşları, çevresi,kullandığı makine ve malzemeler, araçgereçlerin her biri iş kazasının nedenidir.Bu sayılanların hepsi birbiri ile etkileşimiçinde olan faktörlerdir. Bu faktörleriaşağıdaki şekilde sınıflandırmakmümkündür.


Kaynak: Emrah Gürer, “Temel İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi”, ÇASGEM


Kaza Nedenleri ile İlgili Yanlış Görüşler:

1. ŞANSIZLIK

2. KAÇINILMAZLIK

3. DİKKATSİZLİKKaynak: Emrah Gürer, “Temel İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi”, ÇASGEM

Kazaların Temel Nedenleri (4M)

• MAN (İnsan)

• MACHINE (Makine)

• MEDIA (Ortam, Çevre)

• MANAGEMENT (Yönetim)


1- Malzemea- Malzemenin kimyasal ve fiziksel özelliklerinden kaynaklanan faktörler,b- Kullanılan maddelere göre uygun üretim sisteminin seçilmemiş olması,2- Makine ve teçhizata- Malzeme yorgunluğu,b- Koruyucu tedbirlerin alınmaması,c- Makinelerin yanlış seçilmesi veya yanlış kullanılması,3- Çevrea- Sıcaklık, nem, aydınlatma, gürültü gibi fiziki faktörler,b- Mekanik etkiler,c- Sağlık şartları,4- İnsana- Eğitim ve bilgi eksikliğib- Dalgınlık, dikkatsizlik,c- İlgisizlik, düzensizlik,d- Bedenin iş uyumsuzluğu,e- Meleke (Beceri) noksanlığı,f- Aile düzeni,g- Beslenme yetersizliği


“Mükemmel güvenlik, mükemmel insanda

olduğu gibi ancak cennette olanaklı olabilir;

dünya üzerinde buna ulaşabilme şansına

sahip değiliz. Bu nedenle, kabul edilebilir

düzeyde riski içeren güvenliği hedeflemek

durumundayız.” / Prof. Richard Goss

MESLEK HASTALIKLARI

İŞLE İLGİLİ HASTALIKLARIN TANIMIİşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır. İşe girmeden önce var olan veyaçalışırken ortaya çıkan herhangi bir sistemik hastalık yapılan iş nedeniyle daha ağırseyredebilmektedir. Çalışanın uygun işe yerleştirilmemesi ya da sistemik hastalığınilerlemesine neden olan etkenlerin çalışma ortamında ortadan kaldırılmamasınedeniyle mevcut hastalığın şiddetlenmesi söz konusudur.Çalışanlar arasında meslek hastalıklarından daha sık görülen işle ilgili hastalıklar;kalp hastalıkları, kronik obstrüktif akciğer hastalıkları, kas iskelet sistemi hastalıklarıgibi kronik ve dejeneratif hastalıklardır. Bu hastalıkların oluşumunda birçok faktör roloynamaktadır. Bazı mesleklerde çalışıyor olmak bazı hastalıklar için riski artıranfaktör olabilmektedir. Örneğin, lumbal disk hernisi olan bir kişinin elle taşıma işindeçalışıyor olması nedeniyle kişinin şikayetleri şiddetlenip akut ağrılı disk hernisinedönüşebilecektir. Her elle taşıma yapan kişide disk hernisi olmamasına karşın diskhernisi olan kişinin uygun olmayan bir şekilde elle taşıma işinde çalıştırılması tabloyuağırlaştırabilmektedir. Uygun işe yerleştirilmeme nedeniyle Avrupa Birliğindeçalışan her üç çalışandan birinde sırt ağrısı problemi bulunmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü “işle ilgili hastalıkları” şu şekilde tanımlamaktadır:Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında vegelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şeklinin, diğer sebepler arasında önemli birfaktör olduğu hastalıklardır. Kısaca çalışma koşulları nedeniyle doğal seyri değişenhastalıklardır.



MESLEK HASTALIKLARININ TANIMIMeslek hastalıkları, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisiile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. Dünya Sağlık Örgütüve Uluslararası Çalışma Örgütü gibi uluslararası kaynaklarda meslekhastalıkları; zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücuduarasında, çalışılan işe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki ilişkisininortaya konabildiği hastalıklar grubu olarak tanımlanmaktadır.5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun14. maddesinde “MESLEK HASTALIĞI, sigortalının çalıştığı veyayaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işinyürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık,bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir” şeklindetanımlanmaktadır.Meslek hastalıkları etkenle çalışanın ilk temasından 1 hafta ile 30yıl sonra ortaya çıkabilmektedir.

Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkanhastalıklardır.Kaynak: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Kanun No: 6331, Sayı: 28339, 30 Haziran 2012.

MESLEK HASTALIKLARI

Ülkeler arasında meslek hastalığı sayılarında farklılık yaratan faktörlerin teknolojikulanım düzeyi, riskli iş kollarının yoğunluğu, ülkenin iş sağlığı politikaları, işçi-işverenve devletin akılcı ve sorumlu yaklaşımı olduğu söylenebilir.

Türkiye’de riskli iş kolları gelişmiş ülkelere göre oldukça yoğundur. Çimento sanayi,madencilik, dokuma sanayi, akü üretimi, pestisid ve diğer kimyasalların üretimiTürkiye’de ilk dikkati çeken riskli alanlardır. Türkiye’de meslek hastalıkları ile ilgilielde edilen veriler sadece Sosyal Sigortalar Kurumu istatistikleriyle sınırlıdır. SağlıkBakanlığı istatistikleri içerisinde meslek hastalıkları ile ilgili bilgiye rastlanmadığı gibihenüz bu tür bir veri de toplanmamaktadır.

SGK istatistikleri çalışanların tümünü kapsamamakta, işkolu ve hastalık sınıflarına göremeslek hastalıkları verileri elde edilememektedir. SGK istatistiklerine göre 2009 yılındasigortalı işçi sayısı 9.030.202’dir ve saptanan meslek hastalığı sayısı 429’dur (Grafik 3).Yılda her bin işçi için 0,16 meslek hastalığı saptanmaktadır. Harrington J.M.’ninverdiği değer hatırlanacak olursa, bir ülkenin iş sağlığı alanındaki gelişmişlik düzeyiylebağlantılı olarak saptanması gereken meslek hastalığı sayısı binde 4-12 arasındaolmalıdır. Binde dört değeri temel alınırsa saptayamadığımız meslek hastalığı sayısı30.000’in, binde on iki rakamı temel alınırsa yılda saptayamadığımız meslek hastalığısayısı ise 100.000’in üzerindedir.


MESLEK HASTALIKLARININ ÖNEMİ

Meslek Hastalıklarının ÖzellikleriMeslek hastalıkları tümüyleönlenebilir hastalıklardır. Yalnızca tekbir etmenin değil, birçok etmenin birarada etkilediği olgulardır. Bunlararasında beslenme, bireyselduyarlılık veya varyasyonlar,kullanılan ilaçlar, sigara ve alkolalışkanlığı, şişmanlık vb sayılabilir.Meslek hastalıklarının ailevi, sosyalve toplumsal sonuçları vardır. Meslekhastalıkları tanılarının konulması içinözgün örgütlenme ve düzenlemelergereklidir. Çünkü meslek hastalıkları,ancak bilinçli olarak arandıklarızaman bulunabilirler. Meslekhastalıklarının, diğer hastalıklardanfarklı, kendilerine özgü tanı ve taramayöntemleri vardır.


http://tilki.net/2014/08/29/meslek-hastaligi-ve-bilinmesi-gerekenler.html

MESLEK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASI

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kurulduğu yıl olan 1919 yılında ilk meslek hastalığı olarak“antraks” hastalığını tanımlamıştır. Daha sonra 1925 yılında Çalışanların Tazmini (MeslekHastalıkları) Sözleşmesinde (No.18) ilk “ILO Meslek Hastalıkları Listesi” yayınlanmıştır. İlklistede 3 meslek hastalığı mevcuttur. 18 No’lu Sözleşme 1934 yılında gözden geçirilerek 42nolu Sözleşme ile 10 adet meslek hastalığı tanımlanmıştır. 1964 yılında yayınlanan 121 noluSözleşme ekinde ayrı bir meslek hastalıkları listesi yayınlanmıştır.En son olarak 2002 yılında ILO, meslek hastalıkları listesini güncellemiş ve 70 adet meslekhastalığını tanımlayarak 194 sayılı Meslek Hastalıkları Listesi Tavsiye Kararını yayınlamıştır.Tıbbi ve yasal olarak bir hastalığın mesleki maruziyete bağlı olduğu kesin olarakkanıtlandığında adı meslek hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Bununla beraber builişkiyi ortaya koymak her zaman o kadar kolay olmamaktadır. Meslek hastalıklarının büyükkısmı çok faktörlü bir etkileşim sonucu ortaya çıkmaktadır.İş ve hastalık ilişkisi üç kategoride tanımlanmaktadır:1. Meslek Hastalıkları (Occupational Diseases): Genellikle tek bir etkenle meydana gelen,özgün ve kuvvetli bir mesleki ilişkinin ortaya konması ile meslek hastalığı tanısı konur.2. İşle İlgili Hastalıklar (Work Related Diseases): Pek çok etkenin bir arada görüldüğü,çalışma ortamının rol oynayabildiği, birlikte farklı risklerin de yer aldığı, karmaşık biretyolojiye sahip hastalıklardır.3. Çalışanları Etkileyen Hastalıklar (Diseases Affecting Working Populations): İşle ilgilibir ilinti olmamasına karşın mesleki zararlı etkenlerle ortaya çıkışı artan hastalıklardır.


Not: ETİYOLOJİ veya NEDEN BİLİMİ, neden olmanın, nedenselliğin, nedenin incelenmesidir.


Okuma Parçası:Şarbon (Antraks)Hastalığın etkeni, Bacillus antracis, sporlanarak çoğalan bir bakteridir. B. antracis, 55- 60 oC'de 10-15 dk'da inaktif hale gelirken, sporları toprakta, merada ve sularda 50-60 yıl canlı kalabildiği gibi, fiziksel ve kimyasal etkilere karşı çok dayanıklıdır. Nemliısıda, 121 oC'de 15 dk'da, kuru ısıda 160 oC'de 60 dk.'da ölürler. Antraks sporları,%0.1 sublime içinde 70 saat, %4 potasyum permanganatta 15 dk., %3 formolde 3-4gün ve %5 fenolde 2-40 gün canlılığını koruyabilmektedir.Kurutulmuş halde sporların yıllar boyu saklanması mümkündür. Doğal koşullaraltında soğukkanlı hayvanlar hariç tüm sıcakkanlı hayvanlar ve insanlar enfeksiyonayakalanabilirler. Ancak çok koyun, keçi, sığır, manda, deve ve geyikler, daha az olarakdomuz, at ve karnivorlarda görülür.Bulaşma:Bulaşma başlıca 3 yolla olmaktadır:Sindirim yoluyla (Bağırsak şarbonu)Solunum yolu ile (Akciğer Şarbonu)Deri yolu ile (Deri Şarbonu)Son iki Şarbon türü ‘Meslek Hastalığı’dır.Derleyen: Dr. Seza ESKİİZMİRLİLER

Kaynak: www.abveteriner.org/Dosyalar/SARBON.doc

MESLEK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASIOkuma Parçası:Şarbon (Antraks)Hastalığın etkeni, Bacillus antracis, sporlanarak çoğalan bir bakteridir. B. antracis, 55 - 60 oC' de 10-15 dk.' da inaktif hale gelirken, sporları toprakta, meradave sularda 50-60 yıl canlı kalabildiği gibi, fiziksel ve kimyasal etkilere karşı çok dayanıklıdır. Nemli ısıda, 121oC' de 15 dk' da, kuru ısıda 160 oC' de 60 dk.' daölürler. Antraks sporları, %0.1 sublime içinde 70 saat, %4 potasyum permanganatta 15 dk., %3 formolde 3-4 gün ve %5 fenolde 2-40 gün canlılığınıkoruyabilmektedir.Kurutulmuş halde sporların yıllar boyu saklanması mümkündür. Doğal koşullar altında soğukkanlı hayvanlar hariç tüm sıcakkanlı hayvanlar ve insanlarenfeksiyona yakalanabilirler. Ancak çok koyun, keçi, sığır, manda, deve ve geyikler, daha az olarak domuz, at ve karnivorlarda görülür.Bulaşma:Bulaşma başlıca 3 yolla olmaktadır ;Sindirim yoluyla (Bağırsak şarbonu): Hayvanlarda bulaşma su, yem, ot gibi gıdalarla mikrobun alınması ile olurken, insana bulaşma yolu; iyi pişirilmemişetlerin yenmesi ile şekillenir. İnsanlarda toksemi sonu 2- 3 gün içinde ölüm oluşur. Vakaların %25-75 oranında ölümle sonuçlanır. Solunum yolu ile (AkciğerŞarbonu): Hayvanlarda nadiren görülen bu yolla enfeksiyona, insanlarda sıkça rastlanır. Hayvanların deri, kıl,yapağı ve yünü ile uğraşan insanlarda görülür.Dolaşım yetmezliği ve şok sonu 2-3 gün sonra ölüm oluşur. Ölüm oranı %20’den yüksektir.Deri yolu ile (Deri Şarbonu) : Deride oluşan çizik, sıyrık ve yaralardan mikrobun girmesi ile olur. İnsanlar, yine hastalıklı kan ve ete temasla mikrobu alırlar.Bakterinin inkubasyon süresi 1-10 gündür. Deri enfeksiyonlarında %5-20 oranında ölüme neden olur.Son iki Şarbon türü ‘Meslek Hastalığı’ dır.Hayvanlarda Klinik Belirtiler :Antraks basili, bazı olgularda vücutta çabuk üreyerek klinik belirti oluşturmadan ölüm oluşturabilir ki, bu seyir sırasında; sendeleme, solunum güçlüğü,ayakta duramama, titreme, halsizlik, titreme ve yere düşerek kısa sürede ölüm görülür. Ölümden önce ve sonra ağız, burun ve anüsten kanlı bir akıntı gelir.Konakçının direncinin daha yüksek olması halinde ise; vücut ısısı artar (40-420C) ve bir süre aynı düzeyi koruduktan sonra aniden düşer ve hayvanlar (3-4gün içinde) ölürler. Olguların çoğunda sinirlilik, huzursuzluk, iştahsızlık, asfeksi,önceleri kabızlık sonraları kanlı ishal ve kanlı idrar, deride püstüller,gebelerde yavru atmalar, eritrosit sayısında azalma ve şekillerinde bozukluklar görülür. Bu belirtilerin hepsi genellikle bir hayvanda bulunmaz. Sığırlardaakciğer ve deri antraksı nadirdir.Ölen hayvanda teşhis, antraxlı hayvanların kadavralarında çok çabuk bir kokuşma görülür. Ölüm sertliği tam değildir veya yoktur. Doğal deliklerden (ağız,burun, anüsten) siyah renkte kan gelir ve pıhtılaşmaz. Otopsi de en tipik bulgu; dalağın şişkin ve çamur kıvamda olmasıdır.3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununa göre Antraks ihbarı mecburi hastalıklardan olup, hastalığa yakalanmış hayvanlar tazminatsız olaraköldürülür ve imha edilir. Kesimlerine müsaade edilmez. Hastalıktan şüphe edilenler 5 gün müşahadeye alınır. Müşahade süresi sonunda hasta oldukları tespitedilenler tazminatsız olarak öldürülür ve imha edilir. Bulaşmadan şüpheli hayvanlar masrafları sahiplerine ait olmak üzere 15 gün karantinaya alınır. Hastahayvanlar tazminatsız olarak öldürülür ve imha edilir. Hastalıksız hayvanlar müşahade ve karantina sonunda serbest bırakılır.Korunma Önlemleri:Antrakstan ölmüş hayvanların yakılarak veya 2 metre derine gömülüp üzerine bol sönmemiş kireç tozu serperek ortadan kaldırılması gerekir.Hastalığın merada çıktığı durumlarda mera duyarlı hayvanlara kapatılır, hastalar ayrılır, sağlamlar daha yüksek yerlere taşınır ve aşılanırlar. Hastalık ahırdaçıkmışsa hastalar ayrılır ve gerekirse tedaviye alınır. Sağlamlara aşı uygulanır. Tüm ahır malzemesi dezenfekte edilir. Yine hasta hayvanların temas ettiğinakil vasıtaları dezenfekte edilir. Hayvan yemi veya artıkları ve hayvansal maddeler yakılarak imha edilir. Hasta ve hastalıktan şüpheli hayvanların kesilmesive etlerinin tüketimi yasaktır. Ölen hayvanlara otopsi yapılmaz.Bulaşık meralarda otlatılması zorunlu hayvanlara antraks Max Sterne aşısı uygulanır ve aşılamadan 15 gün sonra bölgenin dezenfeksiyonu yapıldıktan sonrabu bölgeye gimesine izin verilir. Aşı antrakslı bölgelerde hastalık çıkmadan önce ilkbaharda uygulanır. Bağışıklık 1-2 haftada şekillenir, 6-12 aya kadardevam eder.Hayvansal ürünler (yün, kıl, deri vb.) uygun yöntemlerle sterilize edilir . İnsanda korunma : Bulaşık hayvan ürünleri ile uğraşan kişiler, uygun elbise, maske veeldiven kullanmalı, risk grubundaki insanlar ise, koruyucu antijen ile bağışık hale getirilmelidir.Derleyen : Dr. Seza ESKİİZMİRLİLER

Kaynak: www.abveteriner.org/Dosyalar/SARBON.doc

MESLEK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASIMeslek hastalığı tanısının konması için önemli olan ikikriter; özel çalışma ortamı ve/veya aktivitesi ile özel birhastalık arasında etken-maruziyet ilişkisinin olması ve tanıkonan hastalığın söz konusu meslek çalışanlarında toplumortalamasına göre daha fazla görülmesidir. Etken-maruziyetilişkisinin net bir şekilde ortaya konabilmesi için; klinik vepatolojik tanıların konması, mesleki anamnez ve iş analizi,etken ve hastalık ilişkisini ortaya koyan epidemiyolojikveriler yararlı olmaktadır.

Uluslararası meslek hastalıkları listesine bir hastalığıneklenmesi için tanımlayıcı kriterler şunlardır:• Maruz kalma ve etkilenim ilişkisinin güçlü ve bilimsel

olarak ispatlanmış olması,• Hastalığın belli işlerde veya çalışma alanlarında ortaya

çıkması,• Maruz kalan işçi sayısı ile riskin şiddeti arasındaki

ilişkinin kuvvetli olması,• Hastalığın birçok ülkenin ulusal meslek hastalığı

listesinde yer alması.


ILO Meslek HastalıklarıListesinde meslekhastalıkları üç kategoridetoplanmaktadır:1. Ajanlarla meydana gelen

meslek hastalıkları(fiziksel, kimyasal vebiyolojik),

2. Hedef organ vesistemlerin meslekhastalıkları (solunum,deri, kas iskelet),

3. Mesleki kanserler.

ajan İng. agentHastalık oluşturan veyahastalığı yayan herhangi biretken.Örneğin:Mikroorganizmalar,bakteriler, virüsler


Meslek hastalıkları, neden olan etmenlere göre sınıflandırılabilir:1. Kimyasal kaynaklı meslek hastalıkları1.1. Ağır metaller1.2. Çözücüler1.3. Gazlar2. Fiziksel kaynaklı meslek hastalıkları2.1. Gürültü ve titreşim2.2. Yüksek ve alçak basınçta çalışma2.3. Soğuk ve sıcakta çalışma2.4. Tozlar2.5. Radyasyon3. Biyolojik kaynaklı meslek hastalıkları3.1. Bakteri kaynaklı olanlar3.2. Virus kaynaklı olanlar3.3. Biyoteknoloji kaynaklı olanlar.4. Psikolojik kaynaklı olan meslek hastalıkları5. Ergonomiye özensizlikten kaynaklanan meslek hastalıkları.Kaynak: Mehmet BERK, Dr. Buhara ÖNAL ve Dr. Rana GÜVEN, “Meslek HastalıklarıRehberi”, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü(İSGGM), ISBN: 978-975-455-169-3, Matsa Basımevi, Kasım 2011- ANKARA

Sosyal Sigortalar KanununSağlık İşleri Tüzüğü’ne göremeslek hastalıkları beş anagrupta toplanmıştır. Bunlar;1-Kimyasal nedenlerden olanmeslek hastalıkları,2-Mesleki cilt hastalıkları,3-Mesleki solunum sistemihastalıkları,4-Mesleki bulaşıcı hastalıklar,5-Fiziksel etkenlerle olanmeslek hastalıklarıKaynak: Prof. Dr. A. Hakan ONUR ve Yrd. Doç. Dr. M. KemalÖZFIRAT, “İş Güvenliğine Giriş, Önemi, Genel Tanımlar”


Meslek Hastalıklarının Tıbbi ve Yasal Tanı Koyma SüreciBirçok meslek hastalığı tanısı temel iş sağlığı hizmetleri kapsamındakonulabilir. Ancak birçoğunda uzmanlaşmış mesleki tıp kliniklerinebaşvurulması gerekmektedir. Her iki durumda da tanıya ait özel bir planizlenmektedir:• Hastalığa neden olabilecek maruziyetin tanımlanması,• Özel maruziyetle ilişkili olduğu bilinen klinik bulguların incelenmesi,• Hastalığın olası bir nedeni olarak meslek dışı faktörlerin hariç

tutulması,• Meslek hastalığının varlığı veya yokluğu hakkındaki sonuç (tanı),• İşyerinde önleyici tedbirler için öneriler oluşturulması,• Meslek hastalıklarının yetkili makamlara bildirilmesi,İşle ilgili hastalıkların tanısının, tazminat açısından kesin bir yasalstatüsü bulunmamaktadır, fakat önleyici ve kontrol tedbirleriüzerinde önemli bir etkisi bulunabilir.



İşyeri hekimi meslek hastalığı tanısı alan kişiye hukuki hakları vehastalığı hakkında bilgi vermeli, psikolojik olarak destek olmalı veonu “koruma” altına almalıdır. O güne kadarki iş ve işveren ilişkisiile orantılı olarak meslek hastalığı tanısı alan kişinin, işe devamıveya uzaklaştırma kararına karşı açıkça düşmanlık, kızgınlık,depresyon gibi psikolojik reaksiyonları olabilmekte ve tümüyleönlenebilir bir durum olan meslek hastalığına işverenin nedenolduğunu düşünebilmektedir.

Meslek hastalığı tıbbi olduğu kadar yasal açıdan da bir sigortacılıktanımıdır. Bu tanı iş risklerinin işveren tarafından yönetilemediği veçalışanın bu nedenle fonksiyon kaybına ya da hastalık durumunauğradığını kanıtlamaktadır. Bütün bu nedenlerle, meslek hastalığıtanısı koyacak sağlık birimleri ve ekiplerinin konuyla ilgili iyieğitimli ve yasal sürece hakim olması gerekmektedir.


MESLEK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASIMeslek Hastalıklarının Tıbbi ve Yasal Tanı Koyma SüreciKlinik bulgulara ilaveten kişinin maruziyet bilgisi tanıyı koydurabilir. Yaniçalışanın iş ve maruziyet öyküsü meslek hastalığı tanısını koymada hayati önemehaizdir.

Meslek hastalığı tanısında kullanılan laboratuvar testleri 5 gruptatoplanabilir:Genel sağlık değerlendirmesi: Kan sayımı, akciğer grafisi, EKG, tam idrar analizi.Maruziyete ait nonspesifik testler: Ortalama korpusküler volum, ortalamakorpusküler hemoglobin konsantrasyonu, eozinofil, karaciğer enzimleri, solunumfonksiyon testi.Maruz kalınan ajan veya metabolitlerine ait testler: Toluen maruziyetindeidrarda hippürik asit, inorganik kurşun zehirlenmesinde kanda kurşun analiziyapılması gibi.Genetik veya alerji testleri: Kronik obstrüktif akciğer hastalıklarında serum alfa1 antitripsin eksikliği, hemolitik kimyasallara duyarlıkta glukoz 6 fosfatdehidrogenaz eksikliği, organik madde hiper sensitivitelerinde IgE, IgG bakılmasıgibi.Kromozomal değişiklikler: Bazı fiziksel ve kimyasal ajan maruziyetlerikromozomal değişiklikler yapabilmektedir.


KavramlarOrtalama Korpusküler Hemoglobin Konsantrasyonu: The mean corpuscular hemoglobinconcentration, a measure of the concentration of hemoglobin in a given volume of packed redblood cells. It is reported as part of a standard complete blood count. Örneğin ortalamakorpüsküler hemoglobin konsantrasyonu %32 ile 36 arasındadır.Hemoglobin: Kanda solunum organından dokulara oksijen, dokulardan solunum organına isekarbondioksit ve proton taşıyan protein.Eozinofil: Eozinofil, eozinofil granülosit veya asidofil olarak da adlandırılan lökosit hücresi.Granülosittir. Parazitlerce oluşturulan enfeksiyonlarla savaşırlar. Sahip oldukları granüller "eozin"isimli boyayı tuttuğu için eozinofil olarak adlandırılmışlardır. Eozinofiller tümlökositlerin %2.3'ünü oluştururlar. Ortalama 10-12 μm büyüklüğündedirler. Kandaki değerlerininsayıca artmasına Eozinofili denir. Eozinofili, allerjik reaksiyonlarda ve paraziter infeksiyonlardakendini gösterir.Enzim: Biyolojik katalizor olarak özetlemek mümkündür. Aslında kendileri protein olan enzimler,biyokimyasal tepkimelerin daha hızlı gerçekleşmesini sağlarlar ve kendileri tepkime sonundadeğişmeden kalır.Kronik obstrüktif akciğer hastalıkları (KOAH): KRONİK kelimesi uzun süredir devam edenanlamındadır. OBSTRÜKTİF kelimesi tıkayıcı anlamındadır ve bu hastalıkta nefes borularının(bronşların) tıkandığını göstermek için kullanılır. O halde KOAH’ı, “uzun süredir bronşlardatıkanmaya neden olan bir hastalıktır” şeklinde tarif edebiliriz. Bu hastalığın en kötü yanı,bronşlarda oluşan tıkanmanın bir daha düzelmemesi ve tedavi olunmaz ise hastalığın sinsiceilerlemesidir. Hastalığın en önemli nedeni SİGARA bağımlılığıdır. (http://www.ailehekimligi.gov.tr)

Hemolitik kimyasallar:Hemoliz: Hemoliz eritrositlerin (alyuvarların) büyük boyutlarda yıkımı. Hemoliz sonucu bir türanemi olan hemolitik anemi oluşur.

http://en.wikipedia.org/wiki/Red_blood_cells

http://en.wikipedia.org/wiki/Complete_blood_count

http://tr.wikipedia.org/wiki/Gran%C3%BClosit

http://tr.wikipedia.org/wiki/Enfeksiyon

http://tr.wikipedia.org/wiki/Gran%C3%BCl

http://tr.wikipedia.org/wiki/Eozin

http://tr.wikipedia.org/wiki/L%C3%B6kosit

http://tr.wikipedia.org/wiki/Mikrometre

MESLEKİ TIBBİ BAKIM


Uluslararası ticaretten kaynaklanan küreselleşme verekabetin artması, dünyanın her yerinde işletmelerdeişgücü verimlilik beklentilerinin artmasına yolaçmaktadır. Ek olarak, meydana gelen demografikgelişmeler çalışanların ortalama yaşının yükselmesineneden olmaktadır. Kuruluşların ekonomik başarısı,eğitimli ve deneyimli çalışanların yeteneklerinebağlıdır. Bu nedenle, toplumun nitelikli iş isteğinikarşılamak ve ayrıca ekonomik başarının temelinioluşturmak için çalışanların sağlığının korunması vegeliştirilmesi sosyal ve ekonomik açıdan giderek dahaönemli hale gelmektedir. Daha sağlıklı bir iş çevresininoluşturulması, sadece rekabet avantajı sağlamamakta,aynı zamanda başarılı ticaretin sosyal kabulünün birgöstergesi olmaktadır.



Avrupa Birliğinde (AB), işçilerin sağlık ve güvenliğinin uygun şekildesağlanması, işverenlerin yasal bakım görevlerinin bir parçası olarakistenmektedir. AB’ye üye çeşitli ülkelerin ilgili yasaları arasında belirginfarklar olmasına rağmen Konsey Direktifi 89/391/EEC ve ilişkili özelyönergelerde açıklanan ortak bir temel bulunmaktadır. İş, meslek vesağlıkla mesleki tıbbi bakım etkileşimi bu yönergelerde ele alınmaktadır.Mesleki tıbbi bakımın başlıca amaçları aşağıda yer almaktadır:• Çalışma koşullarının değerlendirilmesi (risk değerlendirmesi),• Çalışma koşullarının geliştirmesiyle ilgili önerilerin sağlanması,• İşverenleri işle ilişkili sağlık riskleri konusunda bilgilendirme ve

önerilerde bulunma,• Meslek hastalıkları ve iş ile ilişkili hastalıkların erken tanısı ve korunma,• Maruziyetler ve riskler açısından bilgileri geliştirme.

EEC: European Economic CommunityECE: Economic Commission for Europe



Bu nedenle mesleki tıbbi bakım,yalnızca çalışanları sağlıklıtutmayı değil, işyerinde sağlığınkorunması konusundakiyenilikleri de getirir. Meslekitıbbi bakım aracılığıyla, işverentıbbi bakımın nitelikli uzmanlartarafından kalite kontrolüsağlanan koşullar altındaverilmesini ve sonuçların doğrubiçimde değerlendirilmesinisağlayarak “bakım görevi”sorumluluklarını yerinegetirdiğini belgeleyebilir.

RİSK DEĞERLENDİRMESİ ve SAĞLIK GÖZETİMİ


İşyerinde sağlık ve güvenliğin sağlanmasının temeli riskdeğerlendirmesidir. Bu amaçla işveren, sağlık ve güvenlik tehlikelerinin işleilgili olup olmadığını veya hangi noktaya kadar işle ilgili olduğunu (işe başlarkenve sonrasında belirli aralıklarla) değerlendirir.Bu süreçte, işveren sağlık ve güvenlik uzmanlarından, işyeri hekiminden veyadiğer iş sağlığı profesyonellerinden destek alabilir. Prensipte, işverenin her türlüriski en aza indirmesi ve gerekli tüm kurumsal ve kişisel koruyucu önlemlerialması beklenir. Risk değerlendirmesi uygun şekilde belgelenmelidir.Risk değerlendirme sonucunda tüm koruyucu önlemlere rağmen çalışanlar içinhala önemli bir risk mevcutsa, işyeri hekimi tarafından mesleki tıbbi muayeneyapılmalıdır.İşe başlayacak veya devam edecek bir çalışanın mesleki tıbbi muayenedengeçirilmesini gerektiren koşullar ilgili mevzuatla belirlenir. Bu muayeneler, birkişinin işe uygunluğunu saptamak için yapılan ve mevzuat ile düzenlenmeyenveya özel işyeri riskleri ile ilişkili olmayan genel sağlık muayenelerindenoldukça farklıdır. Bununla birlikte bu tür tıbbi muayeneler, çalışanın sağlığınıngeliştirilmesi ve işe uygunluğunun sürdürülmesi için bir başlangıç noktasıolabilir.

MESLEKİ TIBBI MUAYENE


Bir çalışana mesleki tıbbi muayene yapılması gerektiğinde, muayene olupolmamak veya hekimin sorularını cevaplayıp cevaplamamak çalışanın kendikararına bağlıdır. Çalışan muayene olmayı kabul etmediğinde, işyeri hekimiişvereni çalışanın işe başlamak veya devam etmek için sağlık durumununuygunluğu hakkında herhangi bir rapor verilemeyeceği konusundabilgilendirmelidir.Mesleki tıbbi muayeneler, işyeri hekimi tarafından önerilen toplu koruyucuönlemlerden (örneğin eğitim toplantılarında işçilere mesleki toksikolojikonusunda bilgi verilmesi ve önerilerde bulunulması gibi) farklı olarak kişiyeyönelik koruyucu girişimlerdir. İş süreci boyunca özel sağlık risklerine maruzkalan çalışanın sağlık durumunun gözlenmesindeki amaç, işle ilişkili sağlıksorunlarının erken tanısı ve bir işin kişisel sağlık riskinin artması ile ilişkili olupolmadığının saptanmasıdır. Aynı zamanda, tıbbi muayene ile koruyucu önlemlerinetkisi kontrol edilebilir ve meslek hastalıklarının kanıtları belgelenebilir.

Toksikoloji: Toksikoloji yani zehir bilim, kimyasallar ile biyolojik sistemarasındaki etkileşimleri, zararlı sonuçları yönünden inceleyen bilim dalıdır ya dakimyasalların zararsızlık limitlerini belirleyen bilim dalıdır.


İş Sağlığı Profesyonellerinin Sorumlulukları“Mesleki tıbbi muayene, doğal olarak bir hekim tarafındanyapılmalıdır. Bununla birlikte, doğrudan bir hekim tarafındangerçekleştirilmeyen tıbbi yöntemler en azından hekim denetimi vesorumluluğu altında gerçekleştirilmeli ve ciddi kalite kontrolüne tabitutulmalıdır. Temel olarak, mesleki tıbbi muayenenin yapılması birdizi sorumlulukla ilişkilidir.”İlk olarak, muayeneyi yapan kişi gerekli araçlara ve diğergereksinimlere ulaşabilmeli ve uygun niteliklere sahip olmalıdır.İşyeri hakkındaki özel bilgiler de bu kapsamdadır; ideal olan,bilginin işyerindeki kişisel gözlemlerden elde edilmesidir.Muayene öncesi çalışan, planlanan işlem hakkındabilgilendirilmelidir. Muayene kalite kontrol kriterlerini karşılamalı vemesleki tıptaki en son gelişmelerle uyumlu olmalıdır.


İş Sağlığı Profesyonellerinin Sorumlulukları (dvm.)

Muayene sonrasında çalışana sunulan öneriler özellikle önemlidir. Buöneriler kişinin özel eğilimlerini göz önünde bulundurmalı ve tüm somutsağlık sorunlarına yönelik olmalı, ayrıca iş hijyeni ve sağlıklı davranışbiçimi ile ilgili genel önerileri de içermelidir. Ayrıca, iyileşme dönemindekikişiler işe dönme olasılıkları hakkında bilgilendirilmelidir. Mesleki tıbbimuayene ile ilgili düzenlemeler, sonuçları işçi ve işverene ulaştırmayöntemiyle ilgili net talimatları içermelidir. Muayene sonuçları vedeğerlendirme yazılı olarak kaydedilmeli ve çalışan bilgilendirilmelidir.Tüm tıbbi muayenelerde olduğu gibi sonuçlar tıbbi muhakeme kurallarınatabidir. Bu nedenle, sonuçların işverene iletilmesi ile ilgili açıklama,muayene tarihi ve söz konusu işle ilgili gözlenecek herhangi bir durumlailgili detaylar ile sınırlandırılmalıdır. Eğer mesleki tıbbi muayene sonuçlarıkurum içinde kritik bir duruma ait kanıtlar ortaya çıkarırsa iş sağlığıprofesyoneli, bir yandan tıbbi gizliliği gözetirken diğer yandan işverenibilgilendirmeli ve gerekli önerilerde bulunmalıdır.

MESLEK HASTALIKLARI REHBERİ


Rehberlerin temelinde, işyeri hekiminin mesleki tıbbi muayeneyi yaparak gereken verileritoplaması, risk değerlendirmesi yapması ve çalışana öneride bulunması yer almaktadır.Rehberler, mesleki tıbbi muayenelerin -tek bir endüstri dalında, bölgesel özellikler vekoşullardan bağımsız olarak- aynı şekilde yürütülmesini ve sonuçların tek bir kriter dizisinegöre değerlendirilmesini sağlar. Muayenelerden elde edilen bilgilerin iş sağlığı vegüvenliğinin evrensel gelişimi için kullanımı ancak bu durumda mümkün olabilir.”“Rehberler, “sağlık gözetimi” için yasal gereklilikleri yerine getiren mesleki tıbbimuayene yaklaşımlarıdır ve “en iyi uygulama” önerisi olarak anlaşılmalıdır.Tıbbi uzmanlık rehberlerinden farklı olarak bu rehberler, tek bir uzmanlık grubununfikirlerini yansıtmamakta, iş sağlığı alanındaki ilgili tüm uzmanlık dernekleri, iş sağlığı bilimuzmanları, iş sağlığı ve güvenliği uzmanları ve devlet temsilcileri arasındaki işbirliğininsonucu oluşturulmaktadır.”“Rehberler ile ilgili kavramın diğer bir karakteristik özelliği sistematik olmasıdır. Rehberlerinaçık ve tutarlı yapısı, konusu hangi maruziyet olursa olsun tüm tıbbi muayenelerin aynıprensipleri izlemesini sağlar. Rehberler; muayeneyi yapan kişinin, olgulara uygulanmasıgereken tıbbi prosedürün kısıtlanmadan kalite kontrolü sağlanan sağlık gözetimini yerinegetirmesi için önemli bir araç işlevi görmektedir. Bununla birlikte, pratikte muayenelerin nekadar sıklıkla yapılması gerektiğini belirleyen yasal gereklilikler değildir. Riskdeğerlendirmesi sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda işyeri hekimi tarafındankarar verilmesi en doğrusudur.”

MESLEK HASTALIĞINA NEDEN OLAN UNSURLAR

Kaynak: Prof. Dr. A. Hakan ONUR, MESLEK HASTALIKLARI, Sunum – 3

Meslek hastalıkları tıp otoritelerince muhteliftasnif metotları ile tasnif edilmektedir. Genelve yaygın tasnif şekli aşağıdadır.• Zararlı gazlar ve dumanları (buharlar)• Alifatik hidrokarbonlar (Metan, etan,

propan, bütan vb.)• Halojenli hidrokarbonlar• Aromatik hidrokarbonlar ve türevleri• Zararlı tozlar (pnömokonyozlar)• Metal ve metaloidler• Kanserojen faktörler (meslek kanserleri)• Pestisidler• Fiziksel ajanlar• İnfeksiyon amilleri (mesleksel enfeksiyon

hastalıkları)• Dermatoz amilleri (mesleksel

dermatozlar)• Plastik maddelerden gelebilecek zararlar

Hidrokarbonlar: Yalnızca hidrojenve karbon içeren kimyasal bileşik.Hidrokarbonlar, moleküllerininyapısına bağlı olarak üç ana grubaayrılırlar.Alifatik hidrokarbonlarda karbonzinciri açıktır. Yani karbonatomları birbirine bir çizgiboyunca bağlanmışlardır.Aromatik hidrokarbonlar ise üççift bağ taşıyan en az bir benzenhalkası içerirler.

KISACA…

Mesleksel maruziyetlerin yanında hava kirliliği, gürültü, çevreselasbestos gibi birçok çevresel tehdit erken ölümler, kronik hastalıklarve kanserle bilimsel olarak ilişkilendirilmiştir.

AB ülkelerinde sadece hava kirliliğine bağlı olarak yılda 450.000erken ölüm yaşandığı tahmin edilmektedir.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO); her yıl 270 milyon iş kazası, 160milyon meslek hastalığı, 355.000 işe bağlı ölüm ve 12.000 çocukçalışan ölümü olduğunu bildirmiştir. Kanser, işe bağlı ölümleriçerisinde en sık rastlanan ölüm nedeni olup bu şekilde oluşanölümlerin %32’sinden sorumludur.

Dünyadaki gayri safi milli hasılanın %4’ü işten kaynaklanansakatlıklar, ölümler ve hastalıklara bağlı olarak kaybedilmektedir.

http://www.oedc2018.org/davet

Doç. Dr. Esin OCAKTAN, “MESLEK HASTALIKLARI”, Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı, 02-05 Aralık 2014

İşle ilgili hastalıklar: Yapılan iş hastalığın kısmen nedenidir. Hastalık üzerineetkili birden fazla etmen vardır. Ör: KOAH, Astım.Meslek hastalıkları: Yapılan iş hastalığın birincil nedenidir. İşle güçlü ilişkivardır. Yasal boyutu vardır. Ör: Silikozis, Asbestozis

Meslek Hastalıkları

Türkiye’de kas iskelet sistemi ve deri hastalıkları çok çok

az düzeylerde tespit edilmektedir.


Doç. Dr. Esin OCAKTAN, “MESLEK HASTALIKLARI”, Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı, 02-05 Aralık 2014/

Seçilmiş Ölüm Nedenleri Projeksiyonları (2000-2030)

BAZI İSTATİSTİKLER

İŞ KAZALARI

SON DURUM:İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin edindiği bilgilere göre, 2018 yılınınOcak ayında en az 144, Şubat ayında en az 128, Mart ayında en az 129,Nisan ayında en az 189, Mayıs ayında en az 169, Haziran ayında en az 151işçi, Temmuz ayında en az 200 ve Ağustos ayında en az 180 olmak üzere;Türkiye’de 2018 yılının ilk sekiz ayında en az 1,290 işçi iş kazalarındayaşamını yitirdi.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) verilerine göre,2017’de kayıtlara geçmiş 2006 ölüm vakası yaşandı.

İŞ KAZALARI

Kaynak:http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari(Erişim Tarihi: 06.11.2017) adlı kaynaktan yıllık veriler derlenerek oluşturulmuştur.

Türkiye’de 2011-2016 Yılları Arasında Meydana Gelen İş Kazaları veÖlümler


Avrupa Birliği (EU-28)’de 2011-2015 Yılları Arasında Meydana Gelen İşKazaları ve Ölümler

Kaynak:http://ec.europa.eu/eurostat/web/health/health-safety-work/data/database (Erişim Tarihi: 07.11.2017) adlı kaynaktan yıllık veriler derlenerek oluşturulmuştur.

1995 - 2010 TÜRKİYE’DE İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

Kaynak: 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kitabı, ISBN 978-975-455-176-1, Kasım 2012, Ankara.

Kaynak: 2003-2010 Verileri için

Çalışma ve Sosyal Güvenlik

Bakanlığı tarafından hazırlanan 6331

sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği

Kanunu, s. 35. 2011-2014 verileri

için Sosyal Sigortalar Kurumu ve

İSİG Meclisi verileri

(*) Soma ve Ermenek hariç işçi

ölümleri

İş Kazası Ölüm Oranları (2003-2014)

HATIRLATMA:İş kazalarında 2014 yılında 16262015 yılında ise 1248 2016 yılında yaklaşık 1.970 kişi

https://www.birgun.net/haber-detay/iste-size-istatistik-sayin-bakan-80119.html

EUROSTAT VERİLERİNE GÖRE 100 BİNDE ÖLÜMLÜ İŞ KAZASI ORANLARI (2002-2007)

Kaynak: 6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu Kitabı, ISBN

978-975-455-176-1, Kasım 2012, Ankara.

Kaynak: (http://epp.eurostat.ec.europa.eu)

Meslek Hastalığına bağlı ölümlerden 74,000’i asbest dahil işyerindekitehlikeli maddelerden kaynaklanmaktadır. Kanser vakalarının %9,6’sının işebağlı olarak ortaya çıktığı tahmin edilmektedir. (ÇSGB- AB’de İSG, Yayın No:12)

Ref.: Öğr.Gör. Enes Gündüz, Dünyada ve Türkiye’de İSG’nin Önemi, 06.06.2016

Veysel T., Her gün yaşanan gerçek: iş kazaları, 20 Mar, 2018

http://gazetenisan.net/wp-content/uploads/2017/12/%C3%96l%C3%BCm-oranlar%C4%B1.jpg


Ölümlü İş Kazası Oranları / 100.000 işçi

(Kaynak: http://laborsta.ilo.orghttp://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/health/health_and_safety_at_work/database)

(*SGK 2014 İstatistik yıllığına göre hesaplanmıştır.)


Ülkemizde İş Kazaları ve Ölümlerin Yıllara Göre Dağılımı(SGK İstatistik Yıllıklarına göre hazırlanmıştır.)


Ülkemizde Meslek Hastalıkları ve Ölümlerin Yıllara Göre Dağılımı (SGK İstatistik Yıllıklarına göre hazırlanmıştır.)

Dünyada işe bağlı sağlık sorunlarının toplamının %56’sımeslek hastalıkları, %44’ü iş kazaları,Türkiye’de %99’dan fazlası iş kazası %1’den azı meslekhastalığıdır.

Beklenen/Saptanan Meslek HastalıklarıBeklenen Meslek Hastalığı sayısı: 1000’de 4-12Her yıl Türkiye’de 40.000-120.000 vaka,

100.000’de 400-1200 sıklık beklenmelidir.WHO –Dünya Sağlık Örgütü Verilerine Göre Beklenen (%0.4-%0.12)




Dünyada İş Kazası ve Meslek Hastalığı Oranları

Türkiye’de İş Kazası ve Meslek Hastalığı Oranları:İŞ KAZASI 99,78%MESLEK HASTALIĞI 0,22%

http://www.buraktuna.net/ab-ulkeleri-is-kazasi-istatistikleri-ve-turkiyenin-yeri/

http://data.euro.who.int/hfadb/SGK İstatistik Yıllıkları

Tablo: Türkiye’de 2000-2012 yılları arasında meslek hastalıkları sayıları ve

sıklıkları (100.000’de)



İŞ GÜVENLİĞİNDE YÖNTEM

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin Genel Prensipleri

Amerikalı yazar W. HEINRICH herhangi biralanda yürütülecek işçi sağlığı ve iş güvenliğiçalışmalarının ON PRENSİP üzerindeyapılmasını önermektedir.

Prensip-1

«Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi»

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla) etkin sonuç elde edilmesi için çalışmalar yapılmasını

kabul eder.

İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef

alır.

İŞ GÜVENLİĞİ BİRİNCİ PRENSİBİ

İŞ GÜVENLİĞİ BİRİNCİ PRENSİBİ

KAZA ZİNCİRİ

Yaralanma «Zarar-Hasar»

Kaza Olayı

Tehlikeli Hareket Tehlike Durum

Kişisel Kusurlar

İnsanın Tabiat Şartları Karşısında Zayıflığı

«İnsanla İlgili»

Tehlikeli hareket ve durumun aynı anda olması gerekir.

«İSG’nin Hedefi…»

Prensip-2

«İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen

nedendir.»

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

İŞ GÜVENLİĞİ İKİNCİ PRENSİBİ

%10 Tehlikeli Durum

İŞ KAZALARI NEDENLERİ (% ORANLARI)

%2 Sebebi Bilinmeyen

%88 Tehlikeli Hareket

İŞ KAZASI

TEHLİKELİ HAREKETLER

1.Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),2.Gereksiz şekilde hızlı çalışma,3.Emniyet donanımını kullanılmaz hele

getirme,4.Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,5.Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme

yapma, 6.Tehlikeli yerlerde çalışma, 7.Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma, 8.KKD kullanmama,

TEHLİKELİ DURUMLAR

1.Uygun olmayan KKD, 2.Koruyucusuz çalışma, 3.Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,4.Emniyetsiz yapılmış alet-makineler 5.Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine6.Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma 7.Yetersiz havalandırma 8.Emniyetsiz yöntem-şartlar

TEHLİKELİ HAREKETLER – DURUMUNLAR

KKD: Kişisel Koruyucu Donanım

Engin Üngüren, Serdar Arslan, Tayfur Süleyman Koç, The Effect Of Fatalistic Beliefs Regarding Occupational Accidents On Job Satisfaction AndOrganizational Trust In Hotel Industry, Advances in Hospitality and Tourism Research (AHTR) An International Journal of Akdeniz UniversityTourism Faculty ISSN: 2147-9100 (Print), 2148-7316 (Online) Webpage: http://www.ahtrjournal.org/ 2017 Vol. 5 (1) 23-56

BU KONUYA FARKLI YAKLAŞIMLAR• In analyzing the reasons for accidents from a general perspective, the

results show that the root of almost all accidents is human error(Gerek, 2006: 29).

• In a study by Kepir (1983), it was found that 10% of occupationalaccidents are caused by mechanical error and 88% of them arehuman factor-based.

• Çelikol (1977) revealed that 20% of occupational accidents result frominappropriate production means and environmental conditions and80% of them result from human factors (Camkurt, 2007: 81; Copur,Varlı, Avşar & Şenbaş, 2006: 158; Karakurt, Satar, Bilen, Acıkalın & Bilen,2012).

• Results of research by Aybek, Güvercin and Hursitoglu (2003) ontechnical personnel working in public institutions point out theimportance of human behavior in terms of occupational health and safety.According to respondents in managerial positions, 84.4% ofoccupational accidents are caused by distrustful behaviors ofemployees and 15.6% of them occur because of unsafe workingconditions.

Engin Üngüren, Serdar Arslan, Tayfur Süleyman Koç, The Effect Of Fatalistic Beliefs Regarding Occupational Accidents On Job Satisfaction AndOrganizational Trust In Hotel Industry, Advances in Hospitality and Tourism Research (AHTR) An International Journal of Akdeniz UniversityTourism Faculty ISSN: 2147-9100 (Print), 2148-7316 (Online) Webpage: http://www.ahtrjournal.org/ 2017 Vol. 5 (1) 23-56

BU KONUYA FARKLI YAKLAŞIMLAR• According to the 2011 statistics from the Turkish Electric Distribution

Association Company (TEDAŞ), 13% of accidents result from not usinghealth and safety equipment, 17% are caused by not taking necessaryprecautions and 24% of them are due to negligent risk assessment ofsituations (Geçer, 2014).

• In their study carried out on employees working in a heavy metalmanufacturing, construction and building company, Gulhan, Ilhan & Civil(2012) found that occupational accidents occurred due to insufficientpersonal protective equipment (44%), lack of attention (37%),personal reasons (17%), not taking safety precautions (17%) andlack of vocational training.

• According to the Health and Safety Executive (HSE), a prestigiousauthority that addresses occupational health and safety, 90% ofoccupational accidents result from human-driven mistakes.

• In addition, it is indicated that 70% of accidents could be prevented ifparticular precautions were taken in advance (Hughes & Ferett, 2012:70).

Prensip-3

«Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.»

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı meydana getiren

sebepleri ortadan kaldırılmaya dönük olması gerektiğini söylemektedir.

İŞ GÜVENLİĞİ ÜÇÜNCÜ PRENSİBİ

OLUŞAN ZARAR

Kolayca ÖnlenirÖnlenemez

Metotlu Çalışmayla Önlenir

%50 %48%2

Prensip-4

«Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29 uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan

(ramak kala) olay vardır.»

Bu prensipten özellikle «RAMAK KALA» olaylarının nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

İŞ GÜVENLİĞİ DÖRDÜNCÜ PRENSİBİ

HER KAZANIN TEMELİNDE (1/29/300 ORANI)

29 Uzuv Yaralanmalı Olay

1 Ağır Yaralanma / Ölüm

300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay

(Ramak Kala Olay!)KAZA

300

29

1

Ölümcül Kaza : 1Kayıp İş Günü Durumu: 30Tıbbi Tedavi Durumu : 300Güvensiz Koşullar : 30.000Dikkatsizlik Durumları : 300.000

300

1

29

Prensip-5

«Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri?»

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar nedeniyle kaza yapmakta veya meslek

hastalığına yakalanmaktadır.

Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin nedenleri incelenmelidir.

İŞ GÜVENLİĞİ BEŞİNCİ PRENSİBİ

Bilgi ve ustalık yetersizliği

İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları

«dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık»

Tehlikeli Hareketlerin

Nedenleri

Fiziki yetersizlikler, Uygunsuz mekanik koşullar

TEHLİKELİ HAREKETLERİN NEDENLERİ

Prensip-6

«Kazalardan Korunma Metodu»

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir şekilde ele alınmıştır.

İŞ GÜVENLİĞİ ALTINCI PRENSİBİ

MUHENDİSLİKREVİZYON

İKNA VE TEŞVİKERGONOMİ

«İŞ-İŞÇİ UYUMU»

Tehlikeli durumların bilinmesi,

Tehlikeli durumların analizi,

Tedbirlerin alınması,

Tedbirlerin uygulanması

Gerekli kontrollerin sağlanması,

Eğitim ve öğretim çalışmaları,

Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi,

Uyarı levhaları ve afişler,

Propaganda,

Ödüllendirme ve özendirme,

Yapılacak işe uygun işçi temini ve

çalışanları biyolojik özellikleri ile

kabiliyetlerine göre makine, tesis ve

aletleri geliştirmek,

KAZALARDAN KORUNMA METODU

DİSİPLİN KURALLARI

İş güvenliğini sağlamada en son

başvurulacak çözüm yolu, disiplin tedbirlerine

başvurulması,

Prensip-7

«Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Bu benzerlik kalite yönetim sistemlerinde daha net görülmektedir.

İŞ GÜVENLİĞİ YEDİNCİ PRENSİBİ

Prensip-8

«İSG ile ilgili Çalışmalara, Kurallara ve Alınacak Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa

Ortak Olmalıdır.»

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla görevlendirilen personelle sınırlı kalmamalıdır. Özellikle

üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG çalışmalarını desteklemelidir.

İŞ GÜVENLİĞİ SEKİZİNCİ PRENSİBİ

İşyeri

Güvenlik

Kültürü

İŞYERİNDE GÜVENLİK KÜLTÜRÜ

Prensip-9

«Formen, Ustabaşı ve Benzeri ilk Kademe Yöneticiler, Kazalardan Korunmada En Önde Gelen Personeldir.»

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli olduğuna

işaret etmektedir.

İŞ GÜVENLİĞİ DOKUZUNCU PRENSİBİ

Prensip-10

«İG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İG’nin Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör

Vardır.»

1. Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet düşecektir.

2. Kazalarda meydana gelen zarar, yapılan ödemelerin 5 katıdır.

İŞ GÜVENLİĞİ ONUNCU PRENSİBİ

KAZA ZİNCİRİNİN 5 TEMEL FAKTÖRÜ

Yaralanma «Zarar-Hasar»

Kaza Olayı

Tehlikeli Hareket Tehlike Durum

Kişisel Kusurlar

İnsanın Tabiat Şartları Karşısında Zayıflığı

«İnsanla İlgili»

Tehlikeli hareket ve durumun aynı anda olması gerekir.

«İSG’nin Hedefi…»

Dikkatsizlik, pervasızlık, asabiyet, dalgınlık, ihmal,

önemsemezlik gibi yanlış ve gereksiz hareketler.

«Zayıflığın Kişisel Boyutu» İSG İnsanı Kusurlu Varlık Kabul

Eder.

Yaralanma (zarar veya hasar) meydana gelmeli

Kazanın -yaralanma/zararın-meydana gelmesi gerekir

İnsan tabiat karşında zayıf olmasaydı kazalar olmazdı. «Kazalar tam önlenemez!»

Kaza zincirini oluşturan halkalardan biri olmadıkça diğeri oluşmaz ve kaza meydana gelmez!

İSG KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ

1. Düzeltmekten çok koruyucudur!2. Multidisiplinerdir (Çok disiplinli yapı)3. Ancak ilgili tarafların katkısıyla gelişebilir

• Devlet• İşverenler ve Örgütleri• Çalışanlar• Sendikalar

İSG KÜLTÜRÜ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI

İŞVEREN

DEVLET

ÇALIŞANLAR

ÜniversitelerMeslek

Örgütleri

TEMEL KAVRAMLAR…

Kader ve Kaza: Türkçe’de ki takdir, miktar ve kader kelimeleri aynıköktendir. Kelimenin kök anlamında; gücü yetme, planlama, ölçü ileyapma, şeklini ve niteliğini belirleme gibi manalar vardır (DIA Kadermd.). Allah’ın, olacakların hepsini, önceden bilip takdiretmesine (ölçüp, biçip belirli kılmasına) denir. Bu, Allah’ın ilimsıfatının sonucudur. Kaza ise Allah’ın takdir ettiği şeylerin zamanıgelince, Onun tarafından yaratılıp ortaya çıkmasına denir.

Kadercilik: Kader yaratıcının ezeli bilgisiyle her şeyi bilmesidir.Kadercilik ise insanın iradesini yok saymadır. Halbuki insana cüziirade, seçme ve tercih etme hakkı verilmiştir. İnsana özgür iradeverilmiş ve bu konuda Allah zorlayıcı davranmamıştır. Kendi dininibile yayan Peygambere insanları zorlamamasını tavsiye etmiştir.Sonuçta bizim imtihanımız tercihlerimizle alakalıdır (Er, 2014).

Tevekkül: Hedefe ulaşmak için gerekli olan her türlü maddi vemanevi sebeplerin hepsine başvurduktan sonra, Allah’a dayanıpgüvenmektir (Anonim, 2018).

Tedbir: Bir şeyi önlemek veya olmasını sağlamak için yapılanhazırlık, baş vurulan çâre, önlemdir. Yada üzerinde tasarruf etme,idâre etme, yönetme. “Tedbir almak” ise bir işi önlemek veyayapılmasını sağlamak için gereken hazırlıkları yapmak, gerekliçârelere başvurmaktır (Kubbealtı Lügati, 2018/b)

Sorumluluk: İslam’da esas olan sorumluluktur. İnsan yaptıklarınıkendi özgür iradesiyle seçip yapamıyorsa onu sorumlu tutmaktaabes olur (Beşer, 2014/b). İnsan hatası ile meydana gelecek heryarala/n/ma ve ölümde, mesuliyet vardır.

Alın Yazısı: Alın yazısı, Kubbealtı lügatinde “Allah tarafındaninsanın başına gelmesi ezelde kararlaştırılmış olan şeyler, kader,yazgı, takdir” olarak tanımlanmıştır. Alın yazısı sözü Araplardayoktur fakat bizde vardır. Kuran’da buna delalet eden, “Biz insanıalnından yakalarız” denilmektedir. Bunun alın yazısı ve kaderle nekadar alakası var bil/e/miyoruz tabii (Beşer, 2014/c).

O L

A S

I L

I K

Ş İ D D E T(Hasar, Zarar)

RİSK = OLASILIK (İHTİMAL) x ŞİDDET (ZARARIN) DERECESİ RİSK = O x Ş

RİSK DEĞERLENDİRME:Tehlike potansiyeli bulunanmaddelerle ilgili her türlü bilimselbilgi ve malumatın düzenlenmesive analiz edilmesine yöneliksistematik bir yaklaşımdır. Dahabasit ifadesiyle; probleminmodellenmesi, tehlikedeğerlendirmesi, tehlikelimaddeye maruz kalmaetkilerinin analizi ve risktanımlaması gibi anakavramlardan oluşan riskanalizidir.Kaynak: Prof. Dr. A. Hakan ONUR ve Yrd. Doç. Dr. M.Kemal ÖZFIRAT, “İş Güvenliğine Giriş, Önemi, GenelTanımlar”

Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecektehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler iletehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontroltedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalardır.

Kaynak: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Kanun No: 6331, Sayı: 28339, 30 Haziran 2012.

KATLANILABİLİR RİSK: Organizasyonun yasal yükümlülüklerive İSG politikası çerçevesinde tahammül edilebilir düzeyeindirilmiş risk.RİSK YÖNETİMİ: İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili risklerindeğerlendirilmesi ve kontrol edilmesine yönelik olarak,politikalar, tecrübeler ve kaynakların sistematik olarakuygulanmasıdır.Kaynak: Prof. Dr. A. Hakan ONUR ve Yrd. Doç. Dr. M. Kemal ÖZFIRAT, “İş Güvenliğine Giriş, Önemi,Genel Tanımlar”

Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işinözelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkanmaddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortamve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri içinbelirlenen tehlike grubunu ifade eder.Kaynak: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Kanun No: 6331, Sayı: 28339, 30 Haziran 2012.

Maruziyet Süresi: Zararlı etkinin başlamasıyla meslek hastalığı

belirtilerinin ortaya çıkması için geçmesi kabul edilen en kısa

süredir.

İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ileçalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ilenitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenenişyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma,muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğereklentiler ve araçları da içeren organizasyondur.

Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özelişyerlerinde istihdam edilen gerçek kişiyi ifade eder.


İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliğiolmayan kurum ve kuruluşları ifade eder.

Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma,çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma vebenzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı ifade eder.

Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgiliönleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzerikonularda özel olarak görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitimesahip kişiyi ifade eder.

Eğitim kurumu: İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlıkpersonelinin eğitimlerini vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamukurum ve kuruluşlarını, üniversiteleri ve Türk Ticaret Kanununa görefaaliyet gösteren şirketler tarafından kurulan müesseseleri ifade eder.

Genç çalışan: Onbeş yaşını bitirmiş ancak onsekiz yaşını doldurmamışçalışandır.


İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı vegüvenliği alanında görev yapmaküzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş,iş güvenliği uzmanlığı belgesinesahip mühendis, mimar veyateknik elemanı ifade eder.

İşyeri hekimi: İş sağlığı vegüvenliği alanında görev yapmaküzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş,işyeri hekimliği belgesine sahiphekimlerdir.

İşyeri sağlık ve güvenlik birimi:İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğihizmetlerini yürütmek üzerekurulan, gerekli donanım vepersonele sahip olan birimdir.


Ortak sağlık ve güvenlik birimi:Kamu kurum ve kuruluşları,organize sanayi bölgeleri ile TürkTicaret Kanununa göre faaliyetgösteren şirketler tarafından,işyerlerine iş sağlığı ve güvenliğihizmetlerini sunmak üzerekurulan gerekli donanım vepersonele sahip olan veBakanlıkça yetkilendirilenbirimlerdir.

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgiliriskleri “Önleme”: İşyerindeyürütülen işlerin bütünsafhalarında iş sağlığı ve güvenliğiile ilgili riskleri ortadan kaldırmakveya azaltmak için planlanan vealınan tedbirlerin tümü bukapsamdadır.


İş sağlığı ve güvenliği mevzuatındaki “Teknikeleman” tanımı: Teknik öğretmen, fizikçi vekimyager unvanına sahip olanlar ileüniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programımezunlarıdır.

İş sağlığı ve güvenliği mevzuatındaki “İşyerihemşiresi” tanımı: 25/2/1954 tarihli ve 6283sayılı Hemşirelik Kanununa göre hemşirelikmesleğini icra etmeye yetkili, iş sağlığı vegüvenliği alanında görev yapmak üzereBakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hemşireliğibelgesine sahip hemşire/sağlık memurunu ifadeeder.


ILO

ILO (International Labour Organization -Uluslararası Çalışma Örgütü)“Sosyal adalet ve uluslararası insan ve çalışmahaklarının iyileştirilmesi için faaliyetleryürütür.” İnsan haklarına saygı, Yeterli yaşam şartları, İnsanca çalışma koşulları, İstihdam olanakları, Ekonomik güvence,


Documents

Sık sık verilen aynı öğütten sıkılma. Çünkü bir çiviyi çakabilmek … · Mehmet BERK, Dr. Buhara ÖNAL ve Dr. Rana GÜVEN, Meslek Hastalıkları Rehberi ó, Çalışma