2 C SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1997 MORGUNBLAÐIÐ

FERÐALOG

ÞAÐ ER gaman að láta koma sér á óvart, ekki síst í sumarfrí-inu. Eða eru þau ekki til þess

að upplifa eitthvað nýtt og spenn-andi? Þannig var mitt sumarfrí að þessu sinni. Ég sem hélt að ég væri að fara í ósköp venjulegt kórferðalag til Mið-Evrópu þar sem fólk gengi fölt og tekáð milli grárra bygginga frá tímum Stalíns, rétt sloppið úr gúllaskommúnismanum til þess eins að lenda í fanginu á nýríkri, sið-blindri mafíu.

Og svo kem ég í land sem er upp-fullt af sögu, víni og söng - að ógleymdri ferðamannaparadís sem' hefur gælt við langþreytta launa-þræla áratugum saman og þar áður verið leikvöllur hins miðevrópska að-als í rúma öld.

Við þetta langa, mjóa, grunna og góða vatn undi Dómkórinn sér í tíu daga, hvort sem það var sólin eða eldglæringarnar sem lýstu upp him-ininn. Börn og fullorðnir urðu jafn-gömul og það eina sem skyggði á dýrðina var mývargurinn, en hann er alls staðar nálægur og veit upp á hár að blóð (sumt í það minnsta) er ekki bara þykkara en vatn heldur miklu betra á bragðið.

Þróaður túrismi - og þó

Það sem kom mér skemmtilegast á óvart var að detta inn í túrisma sem á sér hefð allt til fyrstu áratuga nítjándu aldar, en er þó að mörgu leyti vanþróaðri en okkar eigin ferðaþjónusta. Við Balaton-vatn áttu margar voldugustu ættir Evrópu sumarhús á öldinni sem leið og ung-verskd aðallinn flutti inn skútur frá Englandi til að geta siglt á vatninu.

Við heimsóttum meðal annars kastala Esterhasí-ættarinnar þar sem nú er boðið upp á vinsmökkun, fíóluspil og þjóðdansa. Vínið leikur stórt hlutverk á þessum slóðum því vínrækt er ein helsta búgrein bænda. Við sáum varla nokkurs staðar búfé á beit en meðfram veg-unum skiptust á vínekrur, maísakrar og sólblómabreiður. Hugboð hef ég þó um að einhvers staðar austar í landinu leynist hjarðir af nautpen-ingi, að öðrum kosti verður gúllas-súpan óskiljanleg.

En ég var að tala um túrismann sem er aðalatvinna flestra við Balatonvatn. Hann dó síður en svo út þegar kommarnir tóku völdin og þjóðnýttu hallir aðalsins. Afram hafði þetta fagra vatn sitt aðdráttar-afl, nú á óbreytt launafólk úr allri Austur-Evrópu. Á síðustu árum kalda stríðsins var Balaton vettvang-ur sameiningar þýskra fjölskyldna á hverju sumri. Þangað flykktust Austur-Þjóðverjar á Traböntunum sínum og hittu frændur og vini frá Vestur-Þýskalandi sem gátu heim-sótt Ungverjaland enda var landið lengst af það opnasta og „vestræn-asta" af austantjalds-löndunum.

Og þegar austur-þýskar fjölskyld-ur höfðu fengið nóg af kommunum flykktust þær til Balaton haustið 1989 og lögðu þaðan upp til vesturs. Þegar þrýstingurinn var orðinn óbærilegur létu ungversk stjórnvöld undan og hleyptu þúsundum Trabanta inn í Austurríki og áfram til Vestur-Þýskalands. Þar með var spilaborgin fallin.

Stærsti leikvöllur Evrópu

Það er ekki erfitt að skilja af hverju fólk hefur tekið ástfóstri við þetta vatn. Það er afar langt, yfir 70 kílómetrar, en hvergi meira en 14 km á breidd og mælist um 600 fer-kílómetrar eða eins og tæplega þrjú Þingvallavötn. Víðast hvar er það grunnt og meðfram suðurströnd þess guma heimamenn af stærsta barnaleikvelli Evrópu því þar er hægt að ganga langt frá landi og vatnið nær fullorðnum varla í hné. Þegar sólar nýtur hitnar vatnið því fljótt og vel og er algengt að vatns-hitinn sé 27-28C yfir hádaginn í júlí.

Suðurströnd vatnsins er flatlend og þar er hver baðstrandarbærinn á fætur öðrum. Þessir bæir tæmast flestir af fólki yfir vetrartímann en meira er um að fólk hafi vetursetu á hæðóttri norðurströndinni. Við vor-um í bænum Keszthely við norðvest-urhorn vatnsins sem er töluverður skóla- og menningarbær.

SAGAN er alls staðar nálæg, til dæmis í þessun leið. Þar bjuggu upplýstir aðalsmenn sem reií

vatni. Þari

SVONA líta þau út sumarhúsin sem Austurríkismenn eru að kaupa upp allt í kringum Balatonvatn - og hefur hvert sinn víngarð.

Sælureitur í hjarta Evrópu Bolaton heitir vatn í vestanverðu Ungverjalandi, hjarta Austurrísk-ung-

verska keisaradæmisins, ó upphafsreit Trabantlestarinnar óvígu sem felldi Berlínarmúrinn. Þröstur Haraldsson upplifði þar einstakt frí.

PangaÖ flykktust Austur-Þjóðverjar á Traböntununt sínum og hittu f rændur og vini frá Vestur-Þýskalandi

gótu heimsótt Ungverjaland.

Vatnið er vel í sveit sett vestast í Ungverjalandi og frá Keszthely er ekki nema 1-2 tíma akstur til Slóven-íu, Króatíu og Austurríkis.

Það sem okkur þótti best við Keszthely og Balaton var friðsældin. Þarna hreyfðist flest með letilegum sumarleyfishraða og það var ekki stöðugt verið að reyna að pranga einhverju inn á mann eða æra mann með hávaða. Enda var þarna mikið af fjölskyldufólki, mest frá Austur-ríki og Þýskalandi auk heimamanna.

Eg rakst á það í blaði nýlega að eitt alvarlegasta vandamál Ungverja væri mengun og umhverfisspjöll. Sé svo hefur Balatonvatn sloppið ótrú-lega vel. Okkur var sagt að vatnið væri það næsthreinasta á megin-landi Evrópu og vel get ég trúað því. Um langt skeið hefur verið bannað að losa úrgang í vatnið og umferð vélknúinna farartækja er haldið í lágmarki. Um vatnið fara ferjur í áætlunarferðum og auk þess er hægt að fara í skoðunarferðir á öldnumog virðulegum bátum, en hraðbáta og lystisnekkjur sá ég eng-ar. Hins vegar var dálítið um skútur.

Hótel voru þarna við ströndina af ýmsu tagi og verðflokkum og margskyns afþreying var í boði, allt frá hjólabátum og seglbrettum upp í loftsiglingar með svifdrekum og loft-belgjum.

Það var líka hægt að gera góð kaup í ýmsum varningi. Margir komu heim klyfjaðir bróderuðum dúkum og öðrum hannyrðum, aðrir keyptu sér kristal eða handmálað postulín sem mikið var um og flestir held ég að hafi keypt vín eins og toll-urinn leyfir til að hafa með sér heim.

Allt var þetta afskaplega ódýrt því verðlag á flestum hlutum var nokkuð lægra en hér heima, talið í fonntum vel að merkja, en ein forinta leggur sig á 40 aura íslenska. Hálfur lítri af bjór kostaði sem svarar 70 krónum á hótelinu sem við gistum á og kaffi-bollinn heldur meira. Matur, þjón-usta og innlend framleiðsla er mjög ódýr en verð á innfluttum merkja-vörum mun nær því sem við eigum að venjast.

Farseðill inn f ESB?

Ungverjum er mjög í mun að forð-ast öll áföll á sviði ferðaþjónustu því við hana binda þeir miklar vonir. Hún á að verða þeim aðgöngumiði inn í Evrópusambandið. Landbúnað-ur er stór atvinnugrein í landinu og allir vita að þar er ekki hægt að von-ast eftir útþenslu. Hefðbundinn iðn-aður á heldur ekki mikla möguleika í samkeppni við iðnvædd lönd ESB.

Það eru góðar horfur á því að þessi framtíðarsýn Ungverja rætist því fjárfestingar erlendra fyrirtækja hafa verið miklar í ferðaþjónustu og þar er mikill og óplægður akur. Hótelið sem við gistum á í Búdapest var í eigu þýsks hótelhrings, Etter-em, og í Keszthely nutum við gisti-vináttu Danubius-keðjunnar sem ég held að sé austurrísk og hefur komið sér vel fyrir við Baiaton. Okkur var bent á heilu fjallshlíðarnar fullar af sumarhúsum sem Austurríkismenn höfðu keypt upp.

Um þetta eru vissulega deildar meiningar meðal Ungverja enda ekki allir sáttir við að útlendingar leggi undir sig bestu eignirnar. En stjórnvöld telja þetta bestu leiðina til

Z3&K-

£•<£ r r

^Á ! **n ̂

0 1

( S L Ó \

^gBRATISLWA _;

BÚDAPEST

—Balatoný^ \ va

*&^ V

100 ^ 200km

1 A K í A

\ f

? Kecskemet\ c.

1 * \ P \ j Szeged

Miskolc 9

\ JÚGÓSLAVÍA

\

X

Debrecer

ví'

£ WJKRAÍNA

TNyiregyhazaX

1

/'

'RÚMENÍA

' / '■

)M ^g

'■ c . . j •■•

FIÐLAN er rflcjandi hjjóðfæri í ungverskri þjóðlagatónlist sem á Sfgaunum mikla skuld að gjalda

þess að efla atvinnu- og efnahagslíf landsins. Þau hafa það fyrir sér að laun eru hvergi hærri í landinu en í vesturhlutanum þar sem ferðaþjón-usta er blómlegust og erlendar fjár-festingar mestar.

Þjónustan sem við nutum var yfir-

leitt góð og það sem á vantaði fag-mennskuna bættu menn upp með persónulegu fasi. En eins og ég nefndi í upphafi vantar ýmislegt upp á að ungversk ferðaþjónusta sé svip-uð því sem við eigum að venjast í Vestur-Evrópu. Þar er það fyrst og

4

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1997 C 3

FERÐALOG

ium kastala Festetics-ættarinnar sem átti Keszthely og nærsveitir á öldinni sem -eistu sjúkrahús og skóla fyrir alþýðuna og hófu siglingar vélbáta á Balaton arna hélt Ddmkórinn tónleika í byrjun júlí.

UNGVERJAR eru þekktir fyrir böð og heilsulindir og þar skipar heita stöðuvatnið í Hévíz heiðursess.

fremst skortur á upplýsingum sem háir. Þeir eru ekki margir sem kunna eitthvað fyrir sér í ungversku og því miður hafa fæstir Ungverjar önnur tungumál á valdi sínu. Þó gátu margir sagt það nauðsynlegasta á þýsku, en ensku skildi varla nokkur maður. Prentað upplýsingaefni er líka af skornum skammti og það litla sem ekki er á ungversku er á þýsku.

Tímarnir breytast

Þetta á eflaust eftir að breytast og er í sjálfu sér bara skemmtilegt þeg-ar maður er búinn að jafna sig á pirringnum. Það má ekki gleyma því að það eru ekki nema átta ár síðan þeir hurfu frá völdum sem bönnuðu þegnum sínum að gefa út landakort og símaskrár af því það gat hugsan-lega gagnast meira og minna ímynd-uðum óvinum. Víða eimir enn eftir af þeirri skriffinnsku og skorti á þjón-ustulund sem einkenndi fyrri stjórn-arhætti. Til dæmis geta þeir gert einfaldan hlut eins og að kaupa sig +

inn á einhvern stað ótrúlega flókinn. Skammt frá Keszthely er bær sem

heitir Hévíz en þar er mikil nátt-úruperla: vatn sem slagar hátt upp í Tjörnina í Reykjavík að stærð og er rumlega 30°C heitt. Þar er að sjálf-sögðu búið að koma upp aðstöðu til baða enda Ungverjar þekktir fyrir böð sín og heilsulindir. Þangað fórum við hjónin og stillt-um okkur upp í langa biðröð eftir miðum. Okkur þótti þetta ganga furðu hægt og sáum þá að í af-greiðslunni sat aðeins ein kona. Hún hafði að vísu tölvukassa sem spýtti út úr sér aðgöngumiðum, en eins og fleiri Ungverjar virtist hún ekki treysta þessari nútímatækni fylli-lega. Henni þótti því vissara að vera líka með stimpil og undirrita hvern miða. Og alls ekki að flýta sér um of.

En á ganginum fyrir framan af-greiðsluna voru menn að störfum að koma fyrir sjálfvirkum miðasöluapp-arötum. Það var því hver síðastur fyrir konuna góðu að sýna vald sitt.

Gott í gogginn á Södermalm

VEITINGASTAÐIRNIR og kaffi-húsin á Södermalm gefa Stokk-hólmi svipmót margra borga sunn-ar í álfunni. Þróunin þar hefur verið svipuð og víða erlendis; lífið á Söder hefur tekið stakkaskiptum frá því að það var verkamannahverfi á síð-ustu öld og á fyrrihluta þessarar, en varð síðar athvarf mennta- og lista-fólks. Nú er fjölbreytilegt mannlíf á Söder, listamennirnir ekki farnir enn frekar en verkamennirnir, menntafólkið og unga fólkið, sem er svo áberandi í kaffihúsalífi borgar-innar og heldur stórum hluta stað-anna uppi.

Af nógu er að taka á Söder. Á einni aðalgötunni, Götgatan, má nefna afskaplega nýmóðins kaffi-hús; Muggen heitir það og óvíða getur betra kaffi og samlokur. Á Götgatan 31 er Wayne's Cafe þar sem gestir sitja í stællegum stólum og gæða sér á amerískum skonsum og súkkulaðibitakökum. Cafe-Str-ing á Bondegatan er eitt þekktasta kaffihús Stokkhólms, þar sitja menningarvitar vopnaðir farsímum, blöðum og gáfulegum athugasemd-um í sundurleitum húsgagnasam-setningi og drekka kaffi framborið í köflóttum hitabrúsum. Á Katarina Bangata eru fjölmörg skemmtileg kaffihús, Cafe Blá Lotus býður óvenjulegar en afar bragðgóðar samlokur með austurlensku ívafi, mikið úrval af tei og kaffið er fyrsta flokks.

Skánegatan Ein skemmtilegasta gatan á

Söder heitir Skánegatan og þar er að finna marga fyrirtaks matstaði, sem eiga það sameiginlegt að vera litlir, notalegir, ódýrir og góðir. Einna þekktastur þeirra er Hannas Krog þar sem boðið er upp á smá-rétti og svo aðalréttamatseðil þar sem gætir aðallega suður-evr-ópskra áhrifa. Hannas Krog hefur verið einn af vinsælustu veitinga-stöðunum í Stokkhólmi, svo ekki er hægt að ganga að því vísu að fá borð þar og vissara að panta.

Eða demba sér inn á Ragnars bar och kök, steinsnar frá Hönnu. Þar er borinn fram ungverskur og tyrkneskur matur á ágætu verði. Staðurinn er afar lítill og fábrotinn en vinsæll að sama skapi, enda slá menn í Svíaríki ekki hendinni á móti ódýrum og góðum mat. Þeir sem hallast að sterkum austur-lenskum mat ættu hins vegar að kíkja inn á bambusklæddan tæ-lenskan stað, prýddan jólaljósum árið um kring. Kohphangan heitir hann og er í húsi númer 57 við Ská-negatan. Óhætt er að lofa þeim, sem vilja hafa matinn sinn sterkan, réttum við sitt hæfi og hinum reyndar líka, sem ekki eru reiðu-búnir að leggja nema miðlungsþol-raun á bragðlaukana. Þjónustan er afar heimilisleg, kumpánaleg er lík-lega rétta orðið, og enginn ætti að

Morgunblaðið/UG GESTIR njóta „heitra" rétta á hinum tælenska Kohphangan.

MUGGEN. Þar fá menn útrás fyrir sýniþörfina og koma sér fyrir í glugganum. Hinir hógværari tylla sér innar og láta sér samlokurn-

ar og kaffið nægja.

taka andköf þegar reikningurinn kemur.

Spottakorn frá Kohphangan er annar staður í austurlenskum stíl og ber einfaldara nafn. Hot Wok Cafe heitir hann og er við Nytorgsgatan 33. Hann er einn þriggja sam-nefndra staða í borginni, hinir eru á Kungsholmen, við Hantverkargatan 78 og hinn í miðbænum, á Kungsgat-an 44, í Kungshallen.

Eins og nafnið gefur til kynna, á Hot Wok Cafe ýmislegt sameigin-legt með Hard Rock Cafe. Veggjakrot um allt, tónlistin í botni og réttirnir á matseðlinum vel úti-látnir og bragðgóðir skyndibitar. Þjónustan er til fyrirmyndar, eins og reyndar á fyrrnefndum stöðum, og einkunarorð staðar-ins upp á engilsaxnesku; „A tra-ditition not a trend", (hefð, ekki tískubóla).

Matseðillinn er ekki langur og réttirnir allir eldaðir í wok-pönnum. Nöfnin galgopaleg og segja ef til vill meira um staðinn en innihaldið: „Fry me to the moon", „Hollywok bowl" og „Jumping Jack flásk". Meðal þess sem leynist í þessum samsetningi er ýmiskonar sjávar-fang, þar með talinn hákarl. Og hin-ar ómissandi tómat- og sojasósur öðlast alveg nýja merkingu á Hot Wok Cafe, því á hverju borði eru fimmtán tegundir af sósum til bragðbætis, þar með talin ban-anatómatsósa og hvítlaukssoja.

Urður Gunnarsdóttir

tBBtl&"** "1SS=--" "^"S^H «dir