SOSYAL BİLGİLER - BİLFEN YAYINCILIK · 2018-10-30 · atu 6. sinif sosyal bİlgİler 1. dÖnem 1. dönem tam ÖlÇme tam ÖlÇme sosyal bİlgİler tÜrkİye’de İlk defa ÖĞretİcİ

ATU

6.SINIF

SOSYA

L BİLG

İLER 1. D

ÖN

EM1. Dönem

TAM

ÖLÇ

ME

TAM ÖLÇME

SOSYAL BİLGİLER

TÜRKİYE’DEİLK DEFA

●ÖĞRETİCİ BOL ETKİNLİK

●KAZANIMLARA TAM UYUMLU KONU TESTLERİ

●ÜNİTE TARAMA TESTLERİ

●YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI

●YARIYIL VE YIL SONU DEĞERLENDİRME SINAVLARI

●DİJİTAL ÇÖZÜMLER

ROLLERİN DEĞİŞİMİ

116. Sınıf Sosyal Bilgiler

ETKİNLİK 1

ETKİNLİK 2

Geçmiş yıllarda kadınlar ev işi ve annelik görevinden sorumlu iken babalar da evin geçimini sağla-makla yükümlü idi. Günümüz aile yapısında bu durum değişime uğramış, annelik ve babalık rolleri ev - iş konusundaki dayanışma ve ortaklığın artmasına neden olmuştur. Bunun nedeninin ne olabilece-ğini kısaca açıklayınız.

Aile hem kalıtımla aktarılan özellikler hem de doğumdan itibaren çocuğa en yakın kişiler olarak kişili-ğin oluşmasında önemli bir rol oynar. Aşağıda boş bırakılan bölüme kendinizi ve ailenizi kısaca tanı-tan bir yazı yazarak aile kurumu ile ilgili düşüncelerinizi belirtiniz.

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

Kentleşme oranının geçmişe oranla ciddi düzeye ulaşması; ekonomik yapının değişmesi sonucu kadınların da çalışma yaşamına katılması, kadınların ekonomik ve akademik anlamda hakkını araması gibi nedenlerle kadınlar iş yaşamına daha fazla katılmıştır. Hem iş hem de evde sorumlulukları olması dayanışma ve ortak-lığı gerekli kılmıştır.

ROLLERİN DEĞİŞİMİ

12 Bilfen Yayıncılık

ETKİNLİK 3

Aşağıdaki etkinlik kâğıdında verilen bilgi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” sütununu işaretleyiniz.

ROLLERİN DEĞİŞİMİ D Y

Aile, çocuğun büyümesinde ve gelişmesinde en önemli ortam ve toplumsal kurumdur.

Erkek ve kadının toplum içinde değişen rolleri nedeniyle anne ve babalık görevlerini kesin sınır-larla ayırmak artık mümkün değildir.

Kadınların annelik ve ev hanımlığı dışında bir iş yapması doğru değildir.

Yeni oluşan baba rolünde, babalar ev işlerine ve çocuk bakımına daha çok zaman harcamak-tadır.

Günümüzde kadınlar aile bütçesine katkıda bulunmak, yaşam standartlarını yükseltmek, mes-lek sevgisi gibi nedenlerle çalışma hayatına daha çok katılmaya başlamışlardır.

Kadınların çalışması aile hayatını her alanda olumsuz etkileyen bir unsur olmuştur.

Çocuğun kişilik gelişiminde önemli bir rolü olan babaların ev işi yapmaları kötü bir izlenime ve yanlış bir örneğe neden olmaktadır.

Sanayileşme, kentleşme gibi faktörler kadının aile hayatı ve toplumdaki yükünü artırmıştır.

Babaların değişen rolleri nedeniyle çocuklarla geçirdikleri vakit azalarak iletişimleri de zayıfla-mıştır.

İnsanların sosyal rollerinin değişmesi her zaman olumsuz sonuçlar doğurur.

Yukarıda açıkladığınız kavramlardan birini seçerek toplumsal birlikteliğe katkısına dair ne düşündüğünüzü kısaca açıklayınız.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔


TOPLUMSAL BİRLİKTELİK

ETKİNLİK 4

Sosyal, kültürel ve tarihî bağlar toplumsal birlikteliğin oluşmasında önemli bir role sahiptir. Bu bağları oluşturan kavramları kısaca açıklayınız.

Dil: ............................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

Kültür: .....................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................

Tarih: ........................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

Hoşgörü: ................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

Yukarıda açıkladığınız kavramlardan birini seçerek toplumsal birlikteliğe katkısına dair ne düşündüğünüzü kısaca açıklayınız.

İnsanların, duygularını, düşüncelerini bildirmek için sözcükler ya da işaretler aracılığıyla yaptığı anlaşma

Bir toplumun gelenek durumundaki her türlü yaşayışı

Ülkeleri, ulusları, toplumları, kuruluşları etkileyen eylemlerin bütünü

Kendine aykırı gelse de herşeyi anlayışla karşılayarak olabildiğine hoş görme durumu


TOPLUMSAL BİRLİKTELİK

ETKİNLİK 5

ETKİNLİK 6

Aşağıdaki görselde farklı dinlere ait ibadethaneler yan yana yer almaktadır. Bu görselin size ne ifade ettiğini kısaca yazınız.

Toplumun kendi kültürel özelliklerini yeni kuşaklara sosyalleşme yoluyla aktarmasına kültürlenme denir. Siz de geçmişten günümüze kadar ulaşan kültürel özelliklere örnekler veriniz. Örneklerinizi aşağıdaki boş kutu-cuklara yazınız.

Farklı ibadethanelerin bir arada olması toplumda hoşgörü olduğunun göstergesidir. Hoşgörü, toplumsal birlik-teliğin temel unsurlardan biridir.

Kahve kültürüTürk kahvesi

Düğünlerimiz

Türk mutfağı

Türk lokumuKaragöz ve

Hacivat(Orta oyunu)


FARKLILIKLAR GÜZELDİR

ETKİNLİK 7

Aşağıda bazı görseller verilmiştir. Görselleri inceledikten sonra altlarında bulunan cümleyi uygun kelimeyi yazarak tamamlayınız.

Bu görsellerde yer alan kişilerin ortak özelliği ................... olmalarıdır.

ETKİNLİK 8

Albert Einstein’in “Önyargıları parçalamak atomu parçalamaktan daha zordur.” sözü ile ne anlatmak istemiş olabileceğini yazınız.

..........................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................

ETKİNLİK 9

Yaşadığınız coğrafyada sizden farklı bir dine inanan, sizden farklı bir millete mensup olan kişilerin varlığına karşı olan insanlar olsaydı onlara tepkiniz ne olurdu? Düşündükten sonra kısaca yazınız. (Yaşadığınız bir olay var ise onu anlatınız.)

..........................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................

insan

Atomu parçalamak imkânsız sanılan bir eylem olmasına rağmen gerçekleşmiştir. Ancak Einstein insanların ön

yargılarını değiştirmenin bundan bile zor olduğunu düşünmektedir. Çünkü insanlar kalıplaşmış düşüncelerini

değiştirmekte zorlanırlar.


SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA

Sivil toplum kuruluşlarının neler olduğunu öğren-meden önce, bu konuyu daha iyi anlamamıza yar-dımcı olması için aşağıdaki kavramları araştırıp açık-lamalarını karşılarına yazalım.

• Örgüt: Ortak bir amacı veya işi gerçekleştirmek için bir araya gelmiş kurumların veya kişilerin oluşturdukları birlik.

• Dayanışma: Bir topluluğu oluşturanların duygu, düşünce ve ortak çıkarlarda birbirlerine karşılıklı sorum-luluk duyması, yardımcı olması.

• Sivil Toplum Kuruluşu: Resmî kurumlar dışında ve onlardan bağımsız olarak toplumun bazı sorunlarının çözümüne katkı sağlamak amacıyla gönüllü insanların oluşturduğu kurum.

• Sosyal Örgüt: Belirli bir amaç etrafında toplanmış ve toplum yararına hizmet veren topluluk.

• Vakıf: Bir ya da birçok kişi tarafından kurulan ve toplum yararına çalışmayı ilke edinen kuruluş.

• İş Birliği: Amaç ve çıkarları bir olan kişilerin oluşturduğu çalışma ortaklığı

ETKİNLİK 10



ETKİNLİK 11

ETKİNLİK 12

KIZILAY MARŞI

Her dilde her dinde ırk gözetmeyiz.

Şefkatten hoşgörüden taviz vermeyiz.

Dünyanın her yerinde hep beraberiz

Biz insana değer veren gönüllü neferiz.

Kızılay Marşı’nda altı çizili ifadelerden hareketle Kızılay’ın hangi özelliklere sahip olduğunu kısaca yazınız.

Sizden bir sivil toplum örgütü için afiş ve slogan hazırlamanız isteniyor. Çalışmanızı aşağıdaki alana hazırlayın.

Irk gözetmiyor olması ayrım yapmadan, herkese hizmet götürdüğünü gösterir. Dünyanın her yerinde olması yalnız yurt içinde değil yurt dışında da insanlara yardım ettiğini kanıtlar. Son olarak örgüt gönüllü-lük esası ile çalıştığını dile getirmiştir



Aşağıdaki alanlara tablodaki açıklamalara uygun olan sivil toplum kuruluşlarından örnekler veriniz.

ETKİNLİK 13

ALANI GÖREVİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI

İnsan haklarının korunması ile ilgili

kuruluşlar

Tüm insanların, ayrım yapılmaksızın, haklarını korumak için çalışmalar

yaparlar.

• Kadın Haklarını Koruma Derneği

• Türkiye Sokak Çocukları Vakfı

• Umut Çocukları Derneği

• İnsan Hakları Derneği

Eğitimin desteklen-mesi ile ilgili

kuruluşlar

Toplumu oluşturan bireylerin daha iyi eğitim alabilmesi için çalışmalar

yaparlar.

• Türk Eğitim Vakfı

• Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği

• Türkiye Eğitim Gönüllüler Vakfı

• Anne Çocuk Eğitim Vakfı

Sağlık hizmetlerinin desteklenmesi ile

ilgili kuruluşlar

Sağlık olanaklarının artırılması ve insan

sağlığına önem verilmesi için çalışan kuruluşlardır.

• LÖSEV

• Yeşilay

• Türk Böbrek Vakfı

• Türk Kalp Vakfı

Çevrenin korunması ile ilgili kuruluşlar

Daha temiz, daha düzenli, daha sağlıklı bir çevrede

yaşama ve doğal varlıkları koruma amacı taşır.

• Türkiye Çevre Koruma Vakfı

• Doğal Hayatı Koruma Derneği

• TEMA

• ÇEKÜL

Doğal afetlerde ilk yardım ve arama

kurtarma hizmetleri ile ilgili kuruluşlar

Doğal afetlerde zarar gören insanlara maddi ve manevi destek sağlamak amacıyla

çalışan kuruluşlardır.

• Türkiye Acil Tıp Derneği

• Türk Kızılayı

• AKUT

Hayvanların korunması ile ilgili

kuruluşlar

Sokak hayvanları ve doğal ortamda yaşayan hayvan-

ları korumayı amaçlar.

• Doğal Hayatı Koruma Derneği

• Hayvanların Yaşam Haklarını Koruma Derneği

• Hayvanları Koruma Derneği

• Evsiz Hayvanları ve Doğayı Koruma Derneği

Kültür ve sanat faaliyetleri ile ilgili

kuruluşlar

Toplumda sanat ve kültür bilinci oluşturma amacıyla

faaliyet gösterir.

• Türkiye Millî Kültür Vakfı

• İstanbul Kültür Sanat Vakfı

• Halk Sanatları Vakfı


HAKLARIMIZ, SORUNLARIMIZIN ÇÖZÜMÜNDE ANAHTARDIR

ETKİNLİK 14

Aşağıdaki kutucukları başlıklarına uygun bilgilerle tamamlayınız.HAK

• Yaşamak

• Sağlıklı bir ortamda büyümek

• Eğitim almak

SAHİP OLDUĞUMUZ HAKLAR

SORUMLULUK

• Eğitim almak

• Vergi vermek

• Çevreyi kavramak

SAHİP OLDUĞUMUZ SORUMLULUKLAR

ÖZGÜRLÜK

Aşağıdaki görsele uygun kısa bir öykü yazarak öyküdeki hak ve sorumluluk unsurlarına değininiz.

ETKİNLİK 15

Ahmet geç saatlere kadar yüksek sesle müzk dinleyince annesi odaya gelerek onu uyardı. Ancak Ahmet bu uyarı-yı dikkate almayarak müziğin sesini biraz daha yükseltti. Bunun üzerine annesi Ahmete kızdı. Ahmet ise odasında müzik dinlemenin hakkı olduğunu buna kimsenin karışamayacağını söyledi.Müzik dinlemek Ahmet’in hakkıdır. Ancak hak ve özgürlüklerimiz bize başkalarını rahatsız etme hakkı vermez. Müziği, başkalarını rahatsız etmeyecek bir sesle dinlemek Ahmet’in sorumluluğudur.

İnsanların gerçekleştirmek istediklerine olanak sağlamak amacıyla hukukun bireylere

tanıdığı yetkidir.

Kişinin davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir.

Herhangi bir kısıtlamaya bağlı olmaksızın düşünme ve davranma


HAKLARIMIZ, SORUNLARIMIZIN ÇÖZÜMÜNDE ANAHTARDIR

Ülkemizde yaşadığımız sorunlar karşısında başvurabileceğimiz kurumların neler olduğunu aşağıda boş bırakılan kutucuklara yazınız.

ETKİNLİK 16

ETKİNLİK 17

Tüketici Hakları İhlalleri İçin

u

u

u

u

Hizmet Aksamaları İçin

u

u

u

u

Haklarının çiğnendiğini düşünen kişiler ilgili kuruluşlara dilekçe ile başvuru yapabilir. Sorun ve şikâyetlerimize dilekçe yazarak çözüm aramak etkili bir vatandaşlık örneğidir. Dilekçede bulunması gereken bilgiler nelerdir? Aşağıda boş bırakılan alana yazınız.

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

Tüketici Mahkemesi Muhtarlıklar

Belediyeler

Kaymakamlıklar

Valilikler

Tüketici Hakları Derneği

Tüketici Hakları Merkezi

Tüketici Sorunları Hakem Heyeti

Muhatap olan kurum ya da makam

Dilekçe metni

İletişim bilgileri / adres

Tarih - imza - ad - soyad


A. Aşağıda verilen bilgilerin karşısına bilgi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. (Her doğru yanıt 6 puan değerin-dedir.)

1. Devlet, tüketicinin hakları ile ilgilenmek zorunda değildir. (Y )

2. Toplumun kendi kültürel özelliklerini yeni kuşaklara sosyalleşme yoluyla aktarmasına “kültürlenme” denir. (D)

3. Toplumda hoşgörü olması birlik ve beraberliği güçlendiren en önemli unsurlardan biridir. (D)

4. Geçmişten günümüze erkeğin rolü değişmiş ancak kadının rolü aynı kalmıştır. (Y )

5. TEMA, ülkemizde sağlık alanında önemli çalışmalar yapan bir sivil toplum örgütüdür. (Y )

B. Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilere tamamlayınız. (Her doğru yanıt 6 puan değe-rindedir.)

1. Hepimiz doğumumuzdan itibaren öğrenmeye başlarız ve ilk bilgilerimizi ailemizden öğreniriz.

2. Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğin ölçüsünü gösteren araçların bütününe kültür denir.

3. Atatürk’ün 1928 yılında gerçekleştirdiği Harf inkılabı ile Arap harfleri kaldırılmış, Türk dünyası ile kurulmasını arzuladığı kültür birliği için önemli bir adım atılmıştır.

4. Bir kimse ya da bir şeyle ilgili olarak belirli şart, olay ya da görüntülere dayanarak, önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz peşin yargı, fikir ve hükme ön yargı denir.

5. Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesine sorumluluk denir.

YAZILIYA HAZIRLANALIM

İLK TÜRK DEVLETLERİ


ETKİNLİK 1ETKİNLİK 1

Orta Asya kültür ve uygarlığı ile ilgili aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.

A) Devlet Yönetimi

1. Devletin başında ........................, ........................ ya da ........................ adı verilen hükümdar bulunuyordu.2. Hükümdarın eşine ........................ adı veriliyordu.3. Devlet işlerinin görüşüldüğü meclise ........................denilirdi.4. Kurultayda alınacak kararlarda tüm üyelerin söz söyleme hakkı olmasına rağmen son söz hakkı hüküm-

dara aitti. Bu durum kurultayın .................... meclisi özelliğini taşıdığı gösterir.5. Veraset sistemine göre yönetimde ........................ anlayışı vardır. Bu nedenle, ........................ ..............................

artmış, Türk devletleri ............................... sürede yıkılmıştır.

B) Toplum Yapısı

1. Göçebe yaşam nedeniyle Türklerde ...................................... toplum yapısı yoktur. Eşitlik vardır.

2. Halk her zaman savaşa hazır bulunduğundan askerlik bir meslek sayılmazdı (............................................... anlayışı)

3. Türklerin ......................................... yaşam sürmesi onların savaşçılık yeteneklerini geliştirmiştir.

C) Hukuk

1. Yazılı olmayan hukuk kurallarına ..................................... adı verilir.2. Devlet ................................ göre yönetilirdi.

D) Din ve İnanış

1. Türkler ......................................’ya inanmışlardır.

2. Ölen kişilerin eşyaları ............................... adı verilen mezarlara konulurdu. Bu durum ........................ ...................... olduğunun kanıtıdır.

E) Ekonomi

1. Temel geçim kaynakları ..........................................., ........................................... ve ...........................................

F) Yazı, Dil ve Edebiyat

1. Türklere ait ilk yazılı eserler .........................................................................2. Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti olan ........................... döneminde edebiyat ve yazılı kültür gelişmiştir.

Han Hakan Kağan

HatunKurultay

danışmakut taht kavgaları

kısa

sınıflı

ordu - millet

göçebe

töretöreye

Göktanrı

ticarettir.hayvancılık

Göktürk Kitabeleridir.

tarım

Uygurlar

ahiret inancıkurgan

İLK TÜRK DEVLETLERİ


ETKİNLİK 2

İstanbul

İskenderiyeKahire

HalepPalmira

Şam

Bağdat

Tahran

Aşkabat

Merv

Meşhed

Kabil

Buhara

HireTaşkent

SemerkantKaşgar

Almatı

BişkekTurfan

Urumçi

Termez

Lahor

Şilan

Pekin

Şangay

Dunhuang

Delhi

Akra

TebrizAnkara

A K D E N İ Z

K A R A D E N İ Z

HA

ZA

R DE

Nİ Z

İ

KI Z

I L DE

Nİ Z

BASRA KÖRFEZİ

KAZAKİSTAN

TÜRKMENİSTAN

AFGANİSTAN

Ç İ N

KIRGIZİSTAN

HİNDİSTAN

PAKİSTAN

İRAN

MISIR

A) Asya Hun Devleti

Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletleri ile ilgili aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgi-lerle tamamlayınız.

• Hunlar, ........................ ........................ egemenliği için Çin ile sürekli savaşmışlardır.

• Çinliler Hun akınlarından korunmak için ........................ ........................ yapmışlardır.

• Kurucusu ......................................................................

• Mete Han’ın orduda oluşturduğu ................................................ diğer Türk devletlerine de örnek olmuştur.

• Eli silah tutan herkes askerdir. (............................................... anlayışı)

• Hunların Batı’ya doğru yaptıkları göç ............................................................. başlatmıştır.

B) Kavimler Göçü’nün Sonuçları (375)

Aşağıdaki bilgilerin karşısına bilgi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

• Roma İmparatorluğu ikiye ayrıldı. (........)

• Avrupa Hun Devleti kuruldu. (........)

• Feodalite (Derebeylik) sistemi ortaya çıktı. (........)

• Bugünkü Avrupa milletlerinin temeli atıldı. (........)

• Orta Çağ sona erdi, Yeni Çağ başladı. (........)

• Avrupa’nın etnik yapısı değişti. (........)

• Avrupa’da İslamiyet yayıldı. (........)

C) Uygurlar

.......................................... dinini benimsedikten sonra Uygurlarda .......................................... hayat başlamıştır. Bunun sonucunda: .......................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................

D) Köktürk Devleti

• ........................ adıyla kurulan ilk Türk devletidir. (Bu durum ......................................... olduklarını kanıtlamakta-dır.)

• Ülkeyi doğu - batı şeklinde ikiye ayırarak yönetmişlerdir. ( ........................................................................ anlayışı)

E) II. Köktürk Devleti

• İlk Türk alfabesini oluşturdular. Bu durum ..................................................... olduklarının göstergesidir.• Türk tarihinin ilk yazılı kaynakları olan ............................................ bu dönemde dikilmiştir.

• Yazıtlarda yer alan “Açların doyurulduğu çıplakların giydirildiği” ifadeleri ............................................. anlayışını benimsediklerini gösterir.

İpek Yolu

Teoman’dır.

onlu sistem

Çin Seddi’ni

ordu millet

Kavimler Göçü’nü

DD

D

D

Y

D

Y

yerleşikSavaşçılık özelliklerini yitirmiş, tarımda gelişmiş, mimari alanda gelişmişlerdir.

Maniheizm

Türk milliyetçi

milliyetçiOrhun Yazıtları

sosyal devlet

ikili teşkilat


İSLAMİYET DOĞUYOR

ETKİNLİK 3

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.

1. Emevilerden sonra gelen ................................... onlardan farklı olarak tüm Müslümanlara eşit davranmışlardır.

2. Müslümanlar arasındaki ayrılıkların başlaması ............................................ Dönemi’nde olmuştur.

3. Hz. .................... Dönemi iç karışıklıklarla geçtiği için fetihler açısından başarılı olunmamıştır.

4. Mısır ve Suriye topraklarının fethi ........................................... Dönemi’nde olmuştur.

5. Halkının bir bölümü Türk olan Horasan bölgesine fetihler ......................................... Dönemi’nde başlamıştır.

6. Hz. Muhammed Dönemi’nde savaşta ele geçirilen esirlerin on Müslümana okuma yazma öğretmesi karşılı-ğında serbest bırakılması bu dönemde .................................................. önem verildiğinin kanıtıdır.

7. Araplar dışında diğer milletleri kendileriyle eş görmeyerek ayrımcılık yapan .......................................... yönetimi uzun ömürlü olmamıştır.

8. İslamiyet’in kabulünden önce Arap Yarımadası’nda yaşanan döneme ............................................................................ denilmektedir.

9. İslamiyet’in ilk önce ezilen ve yoksullar arasında yayılması, bu dinin ...................................... anlayışından kay-naklanmaktadır.

10. Hz. Muhammed’in son haccında Müslümanları toplayarak onlara öğütler verdiği konuşması ..........................................................................

Abbasiler

Hz. Osman

Hz. Osman

Hz. Ömer

eğitime

Emeviler

Cahiliye Dönemi

eşitliğe dayalı

VedaHutbesi’dir.

Ali



Aşağıdaki soruları bulmacada, soldan sağa ve yukarıdan aşağıya olacak şekilde yanıtlayınız.

1. İslamiyet’ten önce Arabistan Yarımadası’nda en yaygın inanç.

2. Müslümanlarla Mekkeliler arasında yapılan ilk antlaşma.

3. Müslümanların Mekkelilere karşı kazandığı ilk zafer.

4. Abbasilerin Türk askerleri ve aileleri için kurduğu şehir.

5. Hz. Muhammed ve ona inananların Mekke’den Medine’ye göçüne İslam tarihinde verilen isim.

6. Hz. Ömer Dönemi’nde kullanılmaya başlanan takvim.

7. Halifeliğin saltanat hâline geldiği dönem.

8. Kur’an-ı Kerim’i çoğaltarak önemli merkezlere gönderen halife.

9. Hz. Muhammed’den sonra İslam Devleti’nin başına geçen devlet başkanlarına verilen isim.

10. İslam Devleti’nin kurumsallaşma çalışmalarının en fazla yapıldığı dönemin halifesi

ETKİNLİK 4

1

9

7

2 3 5

6

104

8

H B H

P U T P E R E S T L İ K Ö

D D A C M

E İ M R H E

Y R A E M E V İ L E R

O B R T C

S İ R R

M Y A İ

H A L İ F E

N



8. Aşağıda, Arap Yarımadası’nda düzenlenen bir panayırın temsilî resmi gösterilmiştir.

Yüce Lat! Bir oğlum olmasını istiyorum.

Ey falcı! Geleceğimde neler olacak? Fal oklarına bak bakalım.

Fiyatı biraz düşürürsen bu köleyi satın alabilirim.

Duydunuz mu? Mek-ke’deki kabileler ara-sında yine anlaşmazlık çıkmış.

Buna göre, İslamiyet öncesi Arap Yarımadası ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Siyasi birliğin sağlanamadığı B) Batıl inançların var olduğu C) İnsanlar arasında eşitliğin olmadığı D) Sosyal ve kültürel faaliyetlerin yaygın olduğu

9. Dört Halife Dönemi, halifelerin seçimle iş başına gelmesinden dolayı “Cumhuriyet Dönemi” ola-rak da bilinir.

Buna göre, bu dönemle ilgili,

I. demokratik bir anlayış bulunduğu, II. kişiler arasındaki çatışmaların tamamen sona

erdiği, III. devlet yönetiminde tek söz sahibinin halk ol-

duğu

yargılarından hangisi ya da hangileri söylene-bilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III

ETKİNLİK 5

Aşağıdaki kavramları açıklayarak bunlara ülkemizden birer örnek veririz. Verdiğiniz örneğin hangi dönemden kaldığını ve bugün hangi ilin sınırları içinde yer aldığını örnekte olduğu gibi belirtiniz.

Açıklama Örnek Kimlerden kaldı? Hangi şehirde?

Cami

Kervansaray

Medrese

Çini -Seramik

Türbe

Genellikle ünlü bir kimse için yaptırılan ve içinde o kimsenin mezarı bulunan yapı

GülçiçekHatun

Türbesi

OsmanlıDevleti

Bursa

Müslümanların ibadet etmek için toplandıkları yer.

Divriği Ulu Cami Mengücekliler Sivas

Ana yollarda kervanların

konaklaması için yapılan büyük

yapılar

SultanhanıTürkiye

SelçuklularıAksaray

İslam ülkelerinde genellikle İslam dini kurallarına

uygun bilimlerin okutulduğu yer

KaratayMedresesi

TürkiyeSelçukluları

Konya

Yüksek ısıda pişirilmiş, süslenmiş

nesne seramiktir. Çini süsleme

amacıyla yapılır.

ÇiniliKöşk

OsmanlıDevleti

İstanbul



ETKİNLİK 6

Aşağıdaki bilgilerin karşısına bilgi doğru ise “J”, yanlış ise “L” çiziniz.

1. Türkler Müslümanlarla ilk defa Hz. Ömer Dönemi’nde karşı karşıya geldiler. (J)

2. Türklerin İslamiyet’i kabul ettiği savaş Bedir Savaşı’dır. (L)

3. Türkler ve Araplar arasındaki dostluk dönemi Abbasiler döneminde başladı. (J)

4. Türklerin İslamiyet’i benimsemelerinde İslamiyetin Gök Tanrı inancı ile benzerliği etkili olmuştur. (J)

5. XII. yüzyılda Orta Asya’da yaşayan Ahmet Yesevi, Türkler arasında İslamiyet’in yayılmasında büyük rol oyna-mıştır. (J)

6. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk Devleti Uygurlardır. (L)

7. Karahanlılar ile ilgili en önemli bilgi kaynaklarımızdan biri Kaşgarlı Mahmut’un yazdığı Divânü Lugati’t Türk’tür. (J)

8. Gazneli Devleti’nin en tanınmış hükümdarı Tuğrul Bey’dir. (L)

9. Anadolu’nun Türk yurdu olduğunun kesinleşmesi Pasinler Savaşı ile olmuştur. (L)

10. Malazgirt Zaferi Türklerin Anadolu’yu yurt edinmesinde bir dönüm noktası olmuştur. (J)

11. Büyük Selçuklu Devleti’nin her alanda en çok geliştiği dönem Melikşah Dönemi’dir. (J)

12. Siyasetname adlı eser Selçuklularda Ömer Hayyam tarafından kaleme alınmıştır. (L)


TÜRKLERİN YENİ YURDU ANADOLU

ETKİNLİK 7

Aşağıdaki kavramların açıklamalarını karşılarına yazınız.

Devlet: Toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal bakımdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğundan

oluşan yasal oluşum.

Fetih: Bir şehir veya ülkeyi savaşarak alma.

Gaza: İslam dinini korumak veya yaymak amacıyla Müslüman olmayanlara karşı yapılan kutsal savaş.

Medrese: İslam ülkelerinde, genellikle İslam dini kurallarına uygun bilimlerin okutulduğu yer.

Kervansaray: Ana yollarda tüccarların ve onların kervanlarının konaklaması için yapılan büyük hanlar.

Darüşşifa: Sağlık yurdu, hastane

Külliye: Bir caminin çevresinde cami ile birlikte kurulmuş medrese, imaret, sebil, kitaplık, hastane vb. yapı-

ların tamamı.

Bedesten: Kumaş, mücevher vb. değerli eşyaların alınıp satıldığı kapalı çarşı.

Siyasi Birlik: Bir ülkede birden fazla siyasi güç odağı varsa siyasi birlik yoktur. Bu güçlerden biri diğerini ege-

menliği altına alırsa, birlik sağlanmış olur.



ETKİNLİK 8

Anadolu’nun Türkleşmesinin aşamalarını kısaca açıklayınız.

1. Keşif akınlarının yapılması: Büyük Selçuklu Devleti, artan nüfusa yurt bulmak için keşif akınları düzenlen-miştir.

2. Malazgirt Savaşı: Büyük Selçuklular, sayıca üstün olan Bizans’ı yenilgiye uğratarak Anadolu’da Türkiye tarihini başlatmıştır. Türkler kalabalık gruplar hâlinde Anadolu’ya akınlar düzenlemiştir.

3. Miryokefalon Savaşı: Türkiye Selçukluları Haçlılardan da yardım alan Bizans ordusunu yenmiş böylece Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir.

ETKİNLİK 9

Aşağıdaki soruları soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru yanıtlayınız.

4

5

1

2 3

6

1. Erzurum merkez olmak üzere Ebul Kasım Saltuk tarafından kurulan beylik 2. Sivas ve Tokat çevresinde Danişmentoğlu Ahmet Gazi tarafından kurulan beylik3. Erzincan merkez olmak üzere Mengücek Gazi tarafından kurulan beylik4. Güneydoğu Anadolu’da Artuk Bey ve oğulları tarafından kurulan beylik5. İznik’te, Süleyman Şah tarafından kurulan Türk Devleti6. İlk Türk denizcisi

T U K L U L A RRA

C

E

MND

Ü RT

U

T

L

K

A

S

U

L

A

R

G

N

E

Ş E N T L İ L E Rİ

EYK İ S L Ç U K L U L A R IE

L

K

L

E

İ

L

B

E

A

Y

Ç

A



13.

Türk-İslam mimarisinde görülen yapılardan hangisi ticareti geliş-tirme amacıyla yapılmışt?

Cihan Öğretmen’in sorusuna aşağdaki öğrenci-lerden hangisi doğru yanıt vermiştir?

C)

B)

D)

Medrese

Cami

Kümbet

Kervansaray

A)

14. İlk Türk İslam uygarlıklarında şifahanelerin inşa edilmesi hangi alanda çalışma yapıldığının ka -nıtıdır?

A) Sağlık B) EğitimC) Ekonomi D) Din

15. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu’da I. Beylikler Dönemi’nde kurulmamıştır?

A) Artuklular B) SaltuklularC) Osmanoğulları D) Mengücekliler

16. Anadolu’nun Türk yurdu olduğunun kesinleş-mesi aşağıdaki savaşlardan hangisi ile olmuştur?

A) Pasinler B) MalazgirtC) Dandanakan D) Miryokefalon

ETKİNLİK 10

Aşağıda, Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri ve devletlerinden kalan eserler verilmiştir. Eserlerin karşısına hangi beylik ya da devlet tarafından yaptırıldığını, hangi alanla ilgili olduğunu ve günümüzde hangi şehirde yer aldığını, örnekte olduğu gibi yazınız.

Eser Kimden kaldı? İlgili olduğu alan Bugün nerede?

Yağıbasan Medresesi Danişmentliler• Eğitim - Kültür

• Tıp eğitimi verilmiş-tir.

Tokat - Niksar

Divriği Ulu Camiive

Darüşşifası

Mama Hatun Külliyesi

Malabadi Köprüsü

Sultan Hanı

Mengücekliler Din ve sağlık Divriği - Sivas

SaltuklularDin - eğitim - kültür ve sosyal alanlarda hizmet

vardır.Tercan - Erzincan

Artuklular Ulaşım ve ticaret Silvan - Diyarbakır

Selçuklular Ticaret Aksaray


DOĞU İLE BATI’YI BULUŞTURAN YOL: İPEK YOLU

Yaşadığınız bölgeyi yazarak bu bölgede daha önce yaşamış olan uygarlıkları ve bu uygarlıklara ait tarihî kalıntıları belirtiniz. Türk İslam tarihine ait eserler varsa bu eserlerin yapılış amacını ve günümüzde hâlâ kullanı-lıp kullanılmadığını yazınız.

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................

Geçmişte kullanılan önemli ticaret yollarının hangileri olduğunu yazarak bu yolların siyasi, kültürel ve ekono-mik ilişkilerdeki rolüne örnek veriniz.

ETKİNLİK 11

ETKİNLİK 12

Kral Yolu, İpek Yolu ve Baharat Yolu geçmişte kullanılan önemli ticaret yollarıdır. Bu yollar geçtikleri yerler-

deki insanlara ekonomik kazanç sağlamanın yanı sıra farklı kültürlerden insanların birbirini tanımasını sağ-

lamıştır. Bu da kültürel birikimin artmasını sağlamıştır. Bu yollara sahip olan devletler siyasi üstünlüğü de

ele geçirmiştir.


A. Aşağıdaki soruların yanıtlarını altlarına yazınız. (Her doğru yanıt 10 puan değerindedir.)

1. Orta Asya ilk Türk devletlerinin kültürel özellikleriyle yaşadıkları yerin coğrafi özellikleri arasındaki ilişkiyi örneklerle açıklayınız.

Orta Asya bozkır olduğu ve tarıma elverişli olmadığı için tarım imkânları kısıtlıdır. Ana geçim kaynağı hayvancı-lıktır. Buna bağlı olarak göçebe bir yaşam tarzı benimsenmiştir. O yüzden eşitlik vardır. Mimari gelişmemiştir. Yazılı kültür ve edebiyat geç gelişmiştir.

2. İpek Yolu’nun toplumlar arası siyasi, kültürel ve ekonomik rolünü örneklerle değerlendiriniz.

Ticaret bir etkileşim unsurudur. İpek Yolu ticari faaliyetler yoluyla toplumların etkileşim yaşamasına, dolayısıyla birbirlerinden farklı özellikler benimsemelerine neden olmuştur. Büyük bir ekonomik kazanç sağlayan İpek Yolu rekabeti devletler arasında önemli savaşların yaşanmasına da yol açmıştır.

3. Türklerin İslamiyeti kabulünden sonra kurulan Türk devletleri hangileridir? Bu devletlerin İslamiyet’i yay-mak için yaptığı çalışmalara örnek veriniz.

Karahanlılar → İslam medeniyeti eserleri inşa etmişlerdir.

Gazneliler → Sultan Mahmut Hindistan’a seferler düzenlemiştir.

Büyük Selçuklular → Abbasi halifesini Büveyhoğullarının baskısından kurtarmıştır.

4. Türkiye Selçukluları Dönemi’nde gerçekleştirilen kültürel faaliyetlerin Anadolu’nun Türkleşme ve İslam-laşma sürecine katkılarına örnek veriniz.

Anadolu’ya gelen Türkler pek çok mimari eser yapmışlar, ele geçirdikleri yerlere Türkçe isimler vermişler. Böylece Anadolu’da Türk ve İslam kültürünün kalıcı olmasına katkıda bulunmuşlardır.

5. Türk İslam tarihindeki ilk yazılı eserlere örnek veriniz.

• Kutadgu Bilig • Divanı Hikmet • Atabetü’l Hakayık




B. Aşağıdaki bilgilerin karşısına bilgi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. (Her doğru yanıt 5 puan değerindedir.)

1. Orhun Yazıtları, Asya Hun Devleti’ne aittir. (Y )

2. Uygurlar, yerleşik yaşama geçen ilk Türk devletidir. (D)

3. İslamiyetin Türkler tarafından kabulü ilk defa Gazneliler Dönemi’nde olmuştur. (Y )

4. Anadolu’nun Türkleşmesi aşamalar hâlinde gerçekleşmiş,Türk yurdu olduğunun kesinleşmesi ise Miryo-kefalon Savaşı ile olmuştur. (D)

5. Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği Danişmentlilerdir. (Y )

C. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız. (Her doğru yanıt 5 puan değerin- dedir.)

1. Türkiye Selçukluları ticareti geliştirmek amacıyla ......................................... inşa etmişlerdir.

2. Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlet .........................................

3. Hükümdar ailesine ülkeyi yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılırdı. Bu yetki kan yoluyla babadan oğula geçerdi. Buna ................................................................... denirdi.

4. Büyük Selçuklu Devleti’nde hem Alp Arslan hem de Melik Şah’a vezirlik yapmış olan ünlü devlet adamı .........................................

5. Gazneli Mahmut’un “sarayımın en değerli hazinesi” dediği bilim insanı .........................................

kervansaraylar

Köktürk Devleti’dir.

kut anlayışı

Nizamülmilk’tür.

Biruni’dir.


DÜNYA’YI KEŞFEDİYORUZ

Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.

ETKİNLİK 1

1. Herhangi bir ülkenin, bölgenin ya da şehrin dünya üzerinde bulunduğu yerin belirtilmesine .............................denir.

2. Bir yerin dünya üzerindeki yeri, paralel ve meridyen dairelerinden yararlanılarak belirtiliyorsa o yerin ......................... konumu ifade edilmiş olur.

3. Herhangi bir yerin kıtalara, okyanuslara, denizlere, boğazlara ve önemli geçitlere olan uzaklığı ile yer altı kay-

nakları, komşu olduğu ülkeler, yükseltisi, yer şekilleri, vb. .......................... konumunu ifade eder.

4. Dünya’nın iki uç noktasına .......................... noktası denir.

5. Dünya’yı iki eşit parçaya böldüğü varsayılan en büyük paralel dairesine ......................... adı verilir.

6. Ekvator’a ve birbirine paralel birer derece aralıklarla çizilen hâyali çemberlere ................................... denir.

7. Bir kutuptan diğer kutup noktasına uzanan, Ekvator’u ve tüm paralelleri dik kestiği varsayılan hayalî yarım çem-

berlere ............................... denir.

8. Dünya nüfusunun büyük bir bölümü ................................ ................................ ................................ yaşamaktadır.

9. Kendine bağlı yakın adalarla birlikte, çevresi deniz ve okyanuslarla çevrili büyük kara parçalarına ..............................

denir.

10. Dünya üzerinde ................. tane kıta vardır.

11. Yeryüzündeki geniş ve derin çukurları dolduran büyük su kütlelerine .................................. denir.

12. Yüz ölçümü en büyük kıta .........................................’dır.

13. Yüz ölçümü en büyük okyanus ......................................... .

14. Sürekli yerleşmenin olmadığı tek kıta ......................................... kıtasıdır.

15. Türkiye’nin topraklarının büyük bir bölümü ......................................... kıtasındadır.

coğrafi konum

matematik

özel

kutup

Ekvator

paralel

meridyen

Kuzey Yarım Küre'de

Kıta

okyanus

Asya

Pasifik'tir.

Asya

Antarktika

yedi



ETKİNLİK 3

Ülkemiz ile ilgili aşağıda verilen bilgilerin karşısına verilen bilgi doğru ise J, yanlış ise L çiziniz. Yanlış oldu-ğunu düşündüğünüz bilgilerin altına doğrusunu yazınız.

1. Ekvator’un kuzeyinde, Başlangıç Meridyeni’nin doğusunda yer alır. (J)...............................................................................................................................................................................................................................

2. Güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe sıcaklık artar. (L)...............................................................................................................................................................................................................................

3. Çok çeşitli yer altı kaynaklarına sahiptir. (J)...............................................................................................................................................................................................................................

4. Dört tarafı denizlerle çevrilidir. (L)...............................................................................................................................................................................................................................

5. Dağların genel uzanışı doğu-batı yönündedir. (J)...............................................................................................................................................................................................................................

Ülkemiz ile ilgili aşağıdaki bilgilerin karşısına bilgi özel konumu belirtiyor ise “★ˮ, matematiksel konumu belir-tiyor ise “▲ˮ sembolünü çiziniz.

ETKİNLİK 2

1. 26o - 45o Doğu Meridyenleri, 36o - 42o Kuzey Paralleri arasında yer alır. (.........)

2. Üç tarafı denizlerle çevrilidir. (.........)

3. İstanbul ve Çanakkale boğazları ülkemiz sınırları içindedir. (.........)

4. En doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık yerel saat farkı vardır. (.........)

5. Yükseltisi batıdan doğuya doğru gidildikçe artar. (.........)

6. Zengin petrol yataklarına sahip Orta Doğu ülkelerine komşudur. (.........)

7. Orta Kuşak’ta yer alır. (.........)

8. Güneş ışınlarını 90o ile alamaz. (.........)

9. Üç kıtanın bağlantı alanında bulunur. (.........)

10. Deniz ticareti ve balıkçılık yapma imkânı vardır. (.........)

Koordinat sisteminde verilen merkezlerle ilgili aşağıdaki soruları 20° 10° 0° 10° 20° 30° 40° 50° 60° 7010°

0°

10°

20°30°

40°

50°

FD A

H

E

B

GC

örnekte olduğu gibi yanıtlayınız.

1. Güney Kutup Noktası’na en yakın merkezi yazınız...............................................................................................................................

2. Yerel saatleri aynı olan merkezleri yazınız...............................................................................................................................

3. Başlangıç Meridyeni üzerinde yer alan merkezleri yazınız...............................................................................................................................

4. Kuzey Kutup Noktası’na en yakın merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................

5. Başlangıç Paraleli üzerinde yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................

6. F ve E merkezleri arasındaki yerel saat farkını yazınız................................................................................................................................................................................................................................

7. D ve A merkezleri arasındaki yerel saat farkını yazınız................................................................................................................................................................................................................................

8. Güney Yarım Küre’de yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................

9. Kuzey yarım kürede yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................

10. D ve C merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................

11. F ve C merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................

12. F ve D merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................

13. B merkezinden G merkezine gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................

14. C noktasından Ekvator’a gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................

15. E noktasından Kuzey Kutup Noktası’na gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................

▲

▲

▲

▲

★

★

★

★

★

★

Ekvator'dan uzaklaştıkça, sıcaklık artar.

Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır.



1. 26o - 45o Doğu Meridyenleri, 36o - 42o Kuzey Paralleri arasında yer alır. (.........)

2. Üç tarafı denizlerle çevrilidir. (.........)

3. İstanbul ve Çanakkale boğazları ülkemiz sınırları içindedir. (.........)

4. En doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık yerel saat farkı vardır. (.........)

5. Yükseltisi batıdan doğuya doğru gidildikçe artar. (.........)

6. Zengin petrol yataklarına sahip Orta Doğu ülkelerine komşudur. (.........)

7. Orta Kuşak’ta yer alır. (.........)

8. Güneş ışınlarını 90o ile alamaz. (.........)

9. Üç kıtanın bağlantı alanında bulunur. (.........)

10. Deniz ticareti ve balıkçılık yapma imkânı vardır. (.........)

ETKİNLİK 4

Koordinat sisteminde verilen merkezlerle ilgili aşağıdaki soruları 20° 10° 0° 10° 20° 30° 40° 50° 60° 7010°

0°

10°

20°30°

40°

50°

FD A

H

E

B

GC

örnekte olduğu gibi yanıtlayınız.

1. Güney Kutup Noktası’na en yakın merkezi yazınız...............................................................................................................................

2. Yerel saatleri aynı olan merkezleri yazınız...............................................................................................................................

3. Başlangıç Meridyeni üzerinde yer alan merkezleri yazınız...............................................................................................................................

4. Kuzey Kutup Noktası’na en yakın merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................

5. Başlangıç Paraleli üzerinde yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................

6. F ve E merkezleri arasındaki yerel saat farkını yazınız................................................................................................................................................................................................................................

7. D ve A merkezleri arasındaki yerel saat farkını yazınız................................................................................................................................................................................................................................

8. Güney Yarım Küre’de yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................

9. Kuzey yarım kürede yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................

10. D ve C merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................

11. F ve C merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................

12. F ve D merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................

13. B merkezinden G merkezine gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................

14. C noktasından Ekvator’a gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................

15. E noktasından Kuzey Kutup Noktası’na gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................

G merkezi

F, D, C merkezleri

H merkezi

F ve E merkezleri

3 saat 20 dakika

1 saat 20 dakika

D, A, H, B, C, G merkezleri

–

3330 km

4440 km

1110 km

90 paralel

40 paralel

20 paralel

F ve E noktaları



ETKİNLİK 5

Aşağıdaki görsellerde, Dünya ile Kuzey ve Güney Yarım Kürelerde kara ve denizlerin dağılış oranları yazılacaktır.

Görsellerde deniz oranlarını mavi, kara oranlarını ise pembe renge boyayınız.

%71

%29

%61

%39

%19

%81

Pembe

Dünya

Mavi

Karalar

Denizler

Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre

ETKİNLİK 6

Aşağıdaki dünya haritasında belirtilen kıtaların adlarını kıtaların üzerine yazınız.

KuzeyAmerika

GüneyAmerika

Avrupa

Afrika

Asya

Okyanusya

Antarktika


HARİTANIN DİLİ

Bu konuyu öğrendiğimizde Türkiye’nin ka bartma hari-tası üzerinde, yaşadığımız bölgenin yüzey şekillerini genel olarak öğreneceğiz. Konuyu daha iyi öğrenmek için öncelikle aşağıdaki kavramları açıklayalım.

Doğal Unsurlar: Doğada kendiliğinden oluşmuş yeryüzü şekillerine doğal unsurlar denir.

Beşerî Unsurlar: İnsanlar tarafından sonradan yapılan binalar, parklar, barajlar, yollar gibi yapılardır.

Ova: Çevresine göre alçakta olan, akarsular tarafından derin yarılmamış ve genellikle akarsuların

yüzeyden aktığı, verimli toprakların bulunduğu alçak düzlüklerdir.

Plato: Akarsular tarafından derince yarılmış, çevresine göre yüksekte kalan düzlüklerdir.

Dağ: Çevresine göre oldukça yüksek ve eğimli yamaçlara sahip geniş kara kütlelerine denir.

Akarsu: Yeryüzünde belirli bir yatak içinde, eğim boyunca sürekli veya zaman zaman akan su kütlesidir.

Vadi: İki dağ arasında kalan ve genellikle akarsuyun içinden aktığı çukurluklara denir.

Göl: Karalar üzerindeki çanakları doldurmuş, oluşumu genellikle tektonik, volkanik gibi olaylara bağlı

olan derin, geniş, tuzlu veya tuzsuz su kütlesine denir.

Deniz: Yeryüzünün çukur bölümlerini kaplayan büyük tuzlu su kütlesidir.

Körfez: Denizlerin, karaların iç kesimlerine doğru sokulmasına denir.

ETKİNLİK 7


HARİTANIN DİLİ

Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün kuş-bakışı görünüşünün belirli bir ölçek dâhilinde küçül-tülerek kâğıda aktarılmasına harita denir. Şimdi harita çeşitlerinin neler olduğunu ve bunların özel-liklerini kısaca yazalım.

ETKİNLİK 8

Girit

Rodos

K A R A D E N İ Z

EGE

DENİZİ

MARMARADENİZİ

A K D E N İ ZFırat N.

YesilırmakCoruh N.

Aras N.

Kızılırmak

Sakarya N.

Dicle N.

Dicle N.

Kızılırmak

Fırat N.

ÇıldırGölü

Van Gölü

Keban Barajı

Karakaya Barajı

Atatürk Barajı

TuzGölü

HirfanliBaraji

AltınkayaBaraji

İznik Gölü

Ulubat Gölü

Eğirdir Gölü

Beyşehir Gölü

K.K.T.C.

İRAN

RussiaBULGARİSTAN

Aze.

YUNANİSTAN

ERMENİSTAN

GÜRCİSTAN

IRAK

SURİYE

G.K.R.Y.

Erzurum

Diyarbakır

Samsun

Sivas

Malatya

Gaziantep

Kahramanmaraş

Hatay

Mersin

Adana

Kayseri

Konya

Kocaeli

Eskişehir

Bursa

İstanbul

İzmir

Antalya

Erzincan

Bayburt

RizeTrabzon

Gümüşhane

Kars

Artvin

Ağri

Van

BitlisSiirt

Şırnak Hakkâri

MuşElâzığ

TunceliBingol

Batman

Mardin

Şanlıurfa

GiresunOrdu

Tokat

Amasya

Çorum

Çankırı

Kastamonu

Sinop

Karaman

Kırıkkale Yozgat

Kirşehir

AksarayNevşehir

NiğdeAdıyaman

Zonguldak

Kütahya

Bilecik

BalıkesirÇanakkale

BoluSakarya

Tekirdağ

Kirklareli

Edirne

Denizli

UşakManisa

Aydın

Mugla

Afyon

IspartaBurdur

Bartın

DüzceYalova

Osmaniye

Iğdır

Ardahan

Kilis

Karabük

x

x

xAnkara

Lefkoşa

36° 38° 40° 42° 44°34°32°30°28°26°

36° 38° 40° 42° 44°34°32°30°28°

40°

38°

36°

42°

40°

38°

36°

42°

Ankara

İstanbul

Ülke Sınırı

İl Sınırı

Yol

Nehir

Göl 0 100 150 km50Ölçek

Erciyes D.

Ala Dağ

lar

Ağrı D.

Hakkâri Dağları

Gölgeli Dağ

Aydın Dağlar

Boz Dağlar

Kaz Dağı

Madra Dağı

Tekirdağ

Yıldız Dağları

K ö r o ğ l u D a ğ l a r ı

Madran Baba D.

Beşparmak D.

Sündiken Dağlar

Sultan Dağları

Nur D

ağlar

ı

Uludağ

Mercan Dağları

Ak Dağ

ları

Tahta

lı D.

Sakarat D.

Canik DağlarıIlgaz Dağları

Karagü

ney D

ağı

AkdağlarBay Dağları

Cudi Dağı

Yunt Dağı

Palandöken Dağları

Allahuekber D

ağları

Van Doğusu D

ağları

Akdoğ

an D.

G ü n e y D o ğ u T o r o s l a r

O r t a T o r os l a r

Ba t

ı Toroslar

Cihanbeyli Platosu

Haymana Platosu

Yukarı Sakarya Havzası

Ereğli Ovası

Konya Ovası

Şanlıurfa Platosu

Obruk Platosu

Uzun Yayla Platosu

Karaman Platosu

Banaz Platosu

Çivril Ovası

Gördes-Uşak Plt.Balat Ovası

Bozok Platosu

Kırşehir Platosu

Mürted Ovası

Ç u k u r o v a

AmikOvası

GaziantepPlatosu

Elbistan Ovası

Ergene Havzası

Kocaeli Y.Ad.ve Platosu

Gelibolu Y.Ad.

Yüksekova

Diyarbakır Havzası

Muş Ovası

Erzurum Ovası

...........................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................

Girit

Rodos

K A R A D E N İ Z

EGE

DENİZİ

MARMARADENİZİ

A K D E N İ ZFırat N.

YesilırmakCoruh N.

Aras N.

Kızılırmak

Sakarya N.

Dicle N.

Dicle N.

Kızılırmak

Fırat N.

ÇıldırGölü

Van Gölü

Keban Barajı

Karakaya Barajı

Atatürk Barajı

TuzGölü

HirfanliBaraji

AltınkayaBaraji

İznik Gölü

Ulubat Gölü

Eğirdir Gölü

Beyşehir Gölü

K.K.T.C.

İRAN

RussiaBULGARİSTAN

Aze.

YUNANİS

TAN

ERMENİSTAN

GÜRCİSTAN

IRAK

SURİYE

G.K.R.Y.

Erzurum

Diyarbakır

Samsun

Sivas

Malatya

Gaziantep

Kahramanmaraş

Hatay

Mersin Adana

Kayseri

Konya

Kocaeli

Eskişehir

Bursa

İstanbul

İzmir

Antalya

Erzincan

Bayburt

RizeTrabzon

Gümüşhane

Kars

Artvin

Ağri

Van

BitlisSiirt

Şırnak Hakkâri

Muş

Elâzığ

TunceliBingol

Batman

MardinŞanlıurfa

GiresunOrdu

Tokat

Amasya

Çorum

Çankırı

Kastamonu

Sinop

Karaman

Kırıkkale Yozgat

Kirşehir

Aksaray

Nevşehir

Niğde Adıyaman

Zonguldak

Kütahya

Bilecik

BalıkesirÇanakkale

BoluSakarya

Tekirdağ

KirklareliEdirne

Denizli

Uşak

Manisa

Aydın

Mugla

Afyon

IspartaBurdur

Bartın

DüzceYalova

Osmaniye

Iğdır

Ardahan

Kilis

Karabük

Ankara

Lefkoşa

36° 38° 40° 42° 44°34°32°30°28°26°

36° 38° 40° 42° 44°34°32°30°28°

40°

38°

36°

42°

40°

38°

36°

42°

Ankara

İstanbul

Ülke Sınırı

İl Sınırı

Yol

Nehir

Göl 0 100 150 km50Ölçek

Fiziki Harita. Özellikleri: Yeryüzü şekillerini gösteren haritalardır. Fizikî haritalarda kullanı-lanlar her bir renk ayrı bir yükseltiyi ifade eder.

Siyasi Harita. Özellikleri: Kıtaların ya da ülkelerin sınırlarını gösterir. İllerin birbirleriyle olan sınırları-nı, hangi ilin hangi bölgede olduğunu, illerin kapladığı alanı gösterir.


HARİTANIN DİLİ

ETKİNLİK 9

Aşağıdaki öğrenciler fizikî haritalarda kullanılan renklerle ilgili bilgi vermektedir. Öğrencilerin isimlerinin karşısına verdikleri bilgi doğru ise J, yanlış ise L çiziniz. Yanlış bilgi veren öğrencilerin isminin karşısına bilginin doğru-sunu yazınız.

Ertuğrul: .....................................................................

Serpil: ..........................................................................

Merve: .........................................................................

Özgür: .......................................................................

Cengiz: .......................................................................

Yasemin: ....................................................................

Fiziki haritada kullanılan renk-ler yükseltinin kaç metre oldu-ğunu gösterir.

Ertuğrul

Deniz seviyesi 200 metre ola-rak kabul edilir.

Özgür

Haritalarda deniz seviyesinden aşağılara inildikçe mavi renk koyulaşır.

Serpil

Fiziki haritalarda, deniz seviyesin-den 500 m yükseltiye kadar yeşil, 1500 m’ye kadar sarı, 1500 m’den sonra kahverengi ile gösterilir.

Cengiz

Fiziki haritalarda dağlar yeşil renk ile gösterilir.

Merve

Haritalarda deniz ve akarsular mavi, sınırlar kırmızı renk ile gösterilir.

Yasemin

J

J

J

J

L

L Kahverengi ile gösterilir.

Deniz seviyesi “0” metredir.


HARİTANIN DİLİ

ETKİNLİK 10

ETKİNLİK 11

Aşağıdaki doğal ve beşeri unsurların karşısına verilen yer doğal olarak oluşmuşsa “D”, beşeri un-surlar etkili ise “B” yazınız.

1. Çukurova: ...........................................................

2. Minyatürk: ...........................................................

3. Boğaz Köprüsü: .................................................

4. Gökova Körfezi: .................................................

5. Nemrut Dağı: .....................................................

6. Van Gölü: .............................................................

7. Efes Harabeleri: .................................................

8. Kız Kulesi: ............................................................

9. Akdeniz: ...............................................................

10. Fırat Nehri: ........................................................

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.

1. Çevremizde gördüğümüz dağ, ova, akarsu gibi yeryüzü şekilleri ......................................unsurları oluşturur.

2. Çevresine göre oldukça yüksek ve eğimli yamaçlara sahip geniş kara kütlelerine ........................................ denir.

3. İki dağ arasında kalan ve genellikle akarsuyun içinden aktığı çukurluklara .......................................... denir.

4. Denizlerin karaların iç kesimlerine doğru sokulmasına .......................................... denir.

5. Yüzey şekillerini gösteren haritalara .......................................... harita denir.

6. Belirli bir konu için özel olarak hazırlanmış haritalara ................................... harita denir.

7. Haritalarda .......................................... renk yaylaları ve yüksek ovaları gösterir.

8. Çevresine göre alçakta kalan düzlüklere .......................................... denir.

9. Çarşamba Ovası .......................................... unsurlara örnek verilebilir.

10. Kral Kaya Mezarları .......................................... unsurlara örnek verilebilir.

D

D

D

D

D

D

B

BB

B

doğal

dağ

vadi

körfez

fizikî

özel

sarı

ova

doğal

beşerî


HARİTANIN DİLİ

Bu konuyu öğrenmemizdeki amaç ülkemizin farklı yerlerinde farklı iklim türlerinin görüldü-ğünü anlamak ve değerlendirmektir.

Şimdi size konuyu pekiştirmek için bazı sorular soracağım:

1. Hava olaylarının kısa süreli ortalama durumuna ne denir?

2. Hava olaylarının uzun yıllar boyunca gösterdiği ortalama duruma ne denir?

3. Türkiye’de iklimi etkileyen faktörler nelerdir?

4. Ülkemizde sıcaklığın güneyden kuzeye gidildikçe azalmasında etkili olan faktör nedir?

5. Türkiye’de etkili olan yerel rüzgârlar nelerdir?

Mehtap Öğretmen’in sorularını doğru yanıtlayan öğrencilerin yanıtlarını aşağıdaki konuşma baloncuklarına sırasıyla yazınız.

1

4

2

5

3

ETKİNLİK 12

ETKİNLİK 13

Verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.

1. Türkiye’de sıcaklık isteği yüksek tarım ürünlerinin yetiştirilmesinde güney yamaçların tercih edilmesi, .................... etkisinin sonucudur.

2. Enlem etkisine bağlı olarak kutup yönünden gelen rüzgârlar sıcaklığı .................................. ; Ekvator yönünden gelen rüzgârlar sıcaklığı ..................................

3. Türkiye’de etkili olan soğuk yerel rüzgârlar .................................., .................................. ve ..................................

4. Türkiye’de etkili olan sıcak yerel rüzgârlar .................................., .................................. ve ..................................

5. Türkiye’de kışın en sıcak bölgenin Akdeniz olması .................................. etkisinin sonucudur.

Hava durumu

Enlem - Bakı - Denizellik - Karasallık - Yer şekilleri - Beşeri

faktörler

Karayel - Yıldız - Poyraz - Lodos - Kıble - Samyeli

Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de olması. Güneş ışınlarının düşme

açısı

bakı

düşürürartırır

Karayel Yıldız Poyraz'dır.

Lodos Kıble Samyeli'dir.

enlem

İklim


HARİTANIN DİLİ

ETKİNLİK 15

Ülkemizde görülen iklim tipleri ile ilgili tabloyu uygun bilgileri yazarak tamamlayınız.

AKDENİZ İKLİMİ

Yaz dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................

Kış dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................

Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................

Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................

En yağışlı mevsim : .....................................................................................................................................................................

Yağış oluşum şekli : .....................................................................................................................................................................

Görüldüğü illere örnek : .............................................................................................................................................................

KARADENİZ İKLİMİ



Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................

Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................



Görüldüğü illere örnek : ............................................................................................................................................................

KARASAL İKLİM



Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................

Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................




ETKİNLİK 14

Aşağıdaki grafiklerle ilgili verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri grafiğe göre uygun bilgilerle tamamlayınız.

a) 1. Sıcaklığın en yüksek olduğu aylar ...................., .................... ve .................... aylarıdır.

2. Yağış en fazla ...................., ................... ve .................... aylarında görülmektedir.

Sıcaklık (°C) Yağış (mm)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Yağış Sıcaklık

30

25

20

15

10

5

0

160

140

120

100

80

60

40

20

00

b) 1. Sıcaklığın en yüksek olduğu aylar ...................., ..................... ve .................... aylarıdır.

2. Yağış en fazla ....................., .................... ve ..................... aylarında görülmektedir.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Yağış Sıcaklık

30

25

20

15

10

5

0

160

140

120

100

80

60

40

20

00

c) 1. Sıcaklığın en yüksek olduğu aylar ....................., ...................... ve .................... aylarıdır.

2. Yağış en fazla ...................., .................... ve ..................... aylarında görülmektedir.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Yağış Sıcaklık

20

18

16

14

12

10

8

6

4

2

0

20

15

10

5

0

-5

-10

-15

-20

-25

haziran

haziran

haziranmayıs

haziran

temmuz

temmuz

temmuz

temmuz

ağustos

ağustos

ağustos

aralık ocak

ocakkasım

şubat

şubat


HARİTANIN DİLİ

ETKİNLİK 15

Ülkemizde görülen iklim tipleri ile ilgili tabloyu uygun bilgileri yazarak tamamlayınız.

AKDENİZ İKLİMİ



Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................

Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................




KARADENİZ İKLİMİ



Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................

Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................



Görüldüğü illere örnek : ............................................................................................................................................................

KARASAL İKLİM



Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................

Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................




Sıcak ve kurak geçer. Yağış miktarı azdır.

Yazları serin ve yağışlıdır.

Sıcak ve kuraktır.

Kışlar ılıktır. Kar yağışı ve don olayı azdır.

Kışlar ılık ve yağışlıdır.

Soğuk ve kar yağışlıdır.

Maki adı verilen kısa ağaçlar. (Zeytin, zakkum, defne)

Ormandır.

Bozkırdır.

Turunçgiller, zeytin, adaçayı, kekik gibi.

Çay, fındık, mısır ...

Buğday, nohut, mercimek...

(Aralık - Ocak ayları) Kış mevsimi

Sonbahar

İlkbahar

Cephe yağışları

Yamaç (Orografik)

Yükselim yağışları (Kırkikindi yağmurları)

Antalya, Mersin, Hatay

Zonguldak, Rize, Amasya

Ankara, Konya, Sivas


HARİTANIN DİLİ

ETKİNLİK 16

Aşağıdaki görsellerin hangi iklime ait olduğunu ve görüldüğü yerleri yazınız.

Görüldüğü İklim

..................................................

Görüldüğü Bölgeler


..................................................



..................................................


Orman

Bozkır

Maki

ETKİNLİK 17

Aşağıda görselleri verilen bitkilerin altına hangi iklimin tanıtıcı bitkisi olduğunu ve hangi bölgelerde daha fazla yetişebileceğini yazınız.


..................................................


..................................................


..................................................

Yetişebileceği Bölge

..................................................


..................................................


..................................................

Zeytin Buğday Çay

Akdeniz İklimi

Akdeniz İklimi

Akdeniz, Ege ve MarmaraBölgeleri

İç Anadolu Bölgesi Karadeniz Bölgesi

Karadeniz İklimi

Karadeniz İklimi

Karadeniz Bölgesi kıyı kesimleri

Marmara’nın bir bölümü

Türkiye’nin denize uzak iç kesimleri

Akdeniz kıyılarıGüney Marmara Kıyıları

Ege kıyıları

Karasal İklim

Karasal İklim


HARİTANIN DİLİ

ETKİNLİK 18

Aşağıdaki haritada yurdumuzun ekonomik hayatı ile ilgili bilgiler yer almaktadır.

Bu haritaya bakarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

1. Yurdumuzda turunçgillerin, elma ve fındığın yetiştirildiği yerlere örnek veriniz.

Turunçgiller: ……………….………Elma: ………………………………Fındık: ……………………………..

2. Yurdumuzda buğday, mısır ve arpanın yetiştirildiği yerlere örnek veriniz.

Buğday: ……………………………Mısır: ……………….………….…...Arpa: ………………………………

3. Yurdumuzda çay, zeytin ve şeker pancarının yetiştirildiği yerlere örnek veriniz.

Çay: ……………….……………….Zeytin: ……………….………….….Şeker pancarı: ……….………….….

Akdeniz Bölgesi

İç Anadolu Bölgesi


Karadeniz Bölgesi


Doğu Anadolu Bölgesi

Akdeniz Bölgesi

Ege Bölgesi

Karadeniz Bölgesi


HARİTANIN DİLİ

ETKİNLİK 19

Nüfus, göç, yerleşme, tarım, hayvancılık, sanayi, turizm vb. dağılışını gösteren haritalara beşerî ve ekonomik haritalar denir. Aşağıda, yurdumuza ait bir harita örneği yer almaktadır. Öncelikle yaşadığınız bölgeyi renkli bir kalemle boyayınız. Yaşadığınız şehri de işaretleyiniz. Ardından yaşadığınız bölge ile ilgili soruları yanıtlayarak bölgenin beşerî ve ekonomik özellikleri hakkında bilgi veriniz.

1. Yaşadığınız bölge göç alan bir bölge mi yoksa göç veren bir bölge midir? Nedenleri ile yazınız.

……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….

2. Yaşadığınız bölgenin nüfusu hakkında bilgi veriniz. Nüfusun hangi şehirlerde yoğun, hangi şehirlerde daha seyrek olduğunu yazınız.……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….

3. Yaşadığınız bölgedeki geçim kaynaklarını ve hangi ekonomik faaliyetlerin gerçekleştirildiğini yazınız.Bu faaliyetler hangi şehirlerde gerçekleştirilmektedir?……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….


DEĞİŞİK YERLER, FARKLI YAŞAMLAR

ETKİNLİK 20

Dünyada görülen iklim tipleri ile ilgili aşağıdaki tabloyu uygun bilgileri yazarak tamamlayınız.

KUTUP İKLİMİ

Yaz Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Kış Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Bitki Örtüsü : ...................................................................................................................................................................................Tarım Ürünleri : ...................................................................................................................................................................................En Yağışlı Mevsim : ...................................................................................................................................................................................Görüldüğü Yerlere Örnek : ........................................................................................................................................................................

MUSON İKLİMİ


AKDENİZ İKLİMİ


EKVATORAL İKLİM


9. İş kolu Çalışan nüfus oranı

Tarım % 48Sanayi % 14Hizmet % 38

Yukarıdaki tabloda, Türkiye’de çalışan nüfusun iş kollarına dağılımı verilmiştir.

Tablodaki verilere göre,

I. Hizmet sektöründe çalışanların oranı, sana-yide çalışanlardan fazladır.

II. Tarımsal üretimden elde edilen gelir, sanayi üretiminden elde edilenden fazladır.

III. Türkiye’de çalışan nüfusun büyük bir kısmı geçimini tarım sektöründen sağlamaktadır.

yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve IIC) I ve III D) I, II ve III

10. Yukarı

Kızılırmak Bölümü

Tuz Gölü Çevresi

Haritada taranan yerlerin seyrek nüfuslanma-sında,

I. Tuz Gölü ve çevresinde su kaynaklarının yetersiz olması,

II. Yukarı Kızılırmak Bölümü’nde sert iklim koşullarının görülmesi,

III. Yukarı Kızılırmak Bölümü’nde yeryüzü şekil-lerinin engebeli olması,

IV. Tuz Gölü çevresinde orman arazisinin yoğun olması

faktörlerinden hangisinin etkili olduğu söylene-mez?

A) I B) II C) III D) IV

Yıl boyu düzenli yağış alır.

Yıl boyu sıcak ve kuraktır.

Yazlar yağışlıdır.

Kar, buz, soğuk hâkimdir. Hava çok soğuk ve kurudur.


Ilık ve yağışlıdır.

Kışlar kuraktır.

Kar, buz, soğuk hâkimdir. Hava çok soğuk ve kurudur.

Ormandır. Yıl boyu yeşil kalır. Çok sık ve uzun ağaçlardan oluşur.

Maki

Kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanları

Bitki örtüsü ve tarım ürünü yoktur.

Kahve, kakao, kauçuk, muz

Mersin, defne, kocayemiş, zeytin

Pirinç, çay

Bitki örtüsü ve tarım ürünü yoktur.


Kış

Yağış rejimi düzensizdir. Yaz mevsimi yağışlıdır.

Az olan yağış genellikle kar şeklindedir.

Amazon Havzası, Malezya, Papua Yeni Gine Adaları

Güney Portekiz, Orta Şili, ülkemizin güneyi

Pakistan, Hindistan, Çin, Japonya

Kuzey Kutbu çevresi, Grönland’ın iç kesimleri, Antarktika


DEĞİŞİK YERLER, FARKLI YAŞAMLAR

ETKİNLİK 21

Aşağıdaki görsellerin hangi iklime ait olduğunu ve görüldüğü yerleri yazınız.


..................................................

Görüldüğü Yerler

Zeytinlikler


..................................................


Buzullar


..................................................


Geniş yapraklı gür ormanlar


..................................................


Pirinç tarlası

ETKİNLİK 22

Aşağıda görselleri verilen bitkilerin altına, hangi iklimin tanıtıcı bitkisi olduğunu ve hangi bölgelerde daha fazla yetişebileceğini yazınız.

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

Akdeniz İklimi

Kutup İklimi

Muson İklimi

Ekvatoral İklim

Ekvator ve çevresi Akdeniz kıyıları Muson ikliminin görüldüğü alanlar

Akdeniz İklimi Muson İklimi

HindistanÇin

Meksika Körfezi

Kongo HavzasıAmazon Havzası

Endonezya

Kuzey Kutbu çevresiGrönland Adaları

Antarktika

Yunanistan, Portekiz, Türkiye

Ekvatoral İklim


A. Aşağıdaki soruların yanıtlarını altlarına yazınız. (Her doğru yanıt 4 puan değerindedir.)

1. Türkiye’nin matematik konumuna ait özelliklere üç tane örnek veriniz.

............................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................

2. Harita çeşitlerini yazınız.

............................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................

3. Dünya’da görülen iklim türlerinden üç tanesini yazınız.

............................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................

4. Türkiye’de görülen iklim türlerini yazınız.

............................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................

5. Aşağıdaki bitki örtüsü türlerinin görüldüğü yerlere örnek veriniz.

a) Maki : .....................................................................................................................................................................................................b) Bozkır : .....................................................................................................................................................................................................c) Orman : .....................................................................................................................................................................................................

6. Türkiye’nin özel konumu ile ilgili üç özellik yazınız.

............................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................

7. Yeryüzü şekillerinden beş tanesini yazınız.

............................................................................................................................................................................................................................

8. Dünya üzerindeki okyanusları büyükten küçüğe doğru sıralayınız.

............................................................................................................................................................................................................................

9. Türkiye’de, Erzurum’da kayak yapılırken aynı anda Antalya’da denize girilebilmesinin nedeni nedir?

..............................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................

10. Dünya üzerinde yer alan kıtaların adını yazınız.

............................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................


8.

Yukarıdaki şekilde, Karadeniz kıyıları boyunca uzanan bir dağın kuzey ve güney yamaçlarındaki bitki örtüsü gösterilmiştir.

Kuzey yamaçlarında ormanların geniş yer tut-masının temel nedeni aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) Kuzey yamaçların bol yağış almasıB) Kuzey yamaçların az güneş almasıC) Toprak türünün verimsiz olması D) Kuzey yamaçlarında tarım alanlarının az olması

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hava durumu ile ilgili bir ifade yer alır?

A) Bu bölgede yağışlar daha çok ilkbaharda düşer.

B) Bizim köyde kış boyunca kar yerden hiç kalk-maz.

C) Erzurum - Kars Platosu’nda yazlar yağışlı ve serindir.

D) Gün içinde İstanbul’da yer yer sağanak yağış etkili oldu.

10.

Benim etkili olduğum yerde sıcaklık değerleri sürekli 0°C’nin altındadır. Bu yüzden bitki örtüsüne sahip değilim.

Özellikleri verilen “?” yerine aşağıdaki iklim tip-lerinden hangisi getirilmelidir?

A) Akdeniz B) KutupC) Muson D) Ekvatoral

▲ Nüfus ■ Hayvancılık● Sanayi ★ Eyaletler

En kuzeyi ile en güneyi arasında 6 paralel fark bulunur. En kuzeyi ile en güneyi arasındaki kuş uçuşu mesafe yaklaşık 666 km’dir. En doğusu ile en batısı arasındaki yerel saat farkı 76 dk’dır.

Fiziki harita, Siyasi harita, Beşerî ve ekonomik harita

Muson iklimi, Kutup iklimi ve Ekvatoral iklim

Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi, Karasal iklim

Mersin

Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlar. Zengin petrol yataklarına sahip Orta Doğu ülkelerine komşudur. Dünyada bor madeninin en çok bulunduğu ülkedir.

Dağ, ova, plato, göl, deniz

Pasifik – Atlas – Hint

Yeryüzü şekillerinin etkisi. Denizellik - karasallık etkisi.

Asya - Afrika - Kuzey Amerika - Güney Amerika - Antarktika - Avrupa - Avustralya

KonyaRize


B. Aşağıda verilen bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” sütununu işaretleyiniz. (Her doğru yanıt 1 puan değerin-dedir.)

D Y

1. Siyasi haritalar Türkiye’nin iklim özellikleri hakkında bilgi verir.2. Okyanusya “Yeni Dünya” kıtalarından biridir.

3. Türkiye’nin Asya ve Avrupa kıtalarında toprağı bulunmaktadır.

4. Türkiye’de dört mevsimin belirgin olarak yaşanması matematik konumunun sonucudur.

5. Karalar Güney Yarım Küre’de daha fazla yer kapladığı için Güney Yarım Küre’de daha çok insan yaşar.

6. Bakı (güneşlenme süresi) sıcaklığı etkileyen bir faktördür.7. Her 200 metrede bir yükseğe çıkıldığında sıcaklık 1°C düşer.

8. Karadeniz ve Akdeniz Bölgesi’nde dağlar kıyıya paralel uzandığı için kıyı ile iç kesimler arasında farklı iklimler görülür.

9. Karasal iklimin bitki örtüsü makidir.

10. Akdeniz Bölgesi’nde en çok yağış yaz mevsiminde düşer.

C. Aşağıdaki cümleleri uygun bilgilerle tamamlayınız. (Her doğru yanıt 5 puan değerindedir.)

1. Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili bir ........................................ .2. Yeryüzü şekilleri ........................................ haritanın kapsamındadır.3. En büyük paralel dairesi ........................................ .4. Başlangıç Meridyeni dünyayı .................................... ve ........................................ olmak üzere iki yarım küreye ayırır.5. Dünya üzerinden geçtiği varsayılan ........................................ tane paralel ve ......................................... tane meridyen var-

dır.6. Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olması, Çanakkale ve İstanbul boğazlarına sahip olması, uluslararası

ticaret yollarına ve jeopolitik öneme sahip olması ........................................ konumu ile ilgilidir.7. Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün belli oranlarda küçültülerek kâğıt üzerine aktarılmış hâline ...............

.................. denir.8. Türkiye’de en yaygın görülen ve sıcaklık farkının en fazla olduğu iklim ........................................ iklimdir.9. Çay, fındık gibi tarım ürünleri ..................................................... ikliminde yetişirken, turunçgiller, muz gibi ürünler

....................... ikliminde, buğday, arpa, çavdar gibi tarım ürünleri ise ...................................... iklimde yetişir.10. Aşağıdaki boşlukları doldurunuz. Yağış Türü

a. Karadeniz iklimi: ................................ b. Akdeniz iklimi: ................................

c. Karasal iklim: .................................


Doğu Yarım Küre Batı Yarım Küre

yarımadadır.

Ekvator’dur.fiziki

180 360

özel

haritakarasal

KaradenizAkdeniz karasal

Yamaç yağışı

Cephe yağışları

Yükselim yağışları

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

Documents

SOSYAL BİLGİLER - BİLFEN YAYINCILIK · 2018-10-30 · atu 6. sinif sosyal bİlgİler 1. dÖnem 1. dönem tam ÖlÇme tam ÖlÇme sosyal bİlgİler tÜrkİye’de İlk defa ÖĞretİcİ