Sosyal Medya ve Görsel İletişim · toplumu çağında medya araçları özellikle görsel ve işitsel bilgi sağlayıcıları ve fikir oluşturma ve/veya üretim araçları olarak

SAMSUN, 2016

SOSYAL MEDYA ve GÖRSEL İLETİŞİM

Öğr. Gör. Abdulkerim TURKAYA Ondokuz Mayıs Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü

2

İnsanların topluluklar halinde bir arada yaşamaya başlamasıyla birlikte bazı olgular yaşamlarının vazgeçilmez birer parçası haline gelmiştir. Bir aradalığın gerekleri olarak ortaya çıkan bu olgular, insanların bir arada yaşamalarını kolaylaştırmış ve hatta gerekli kılmıştır. Paylaşım unsuru ve alışkanlığı toplumların yapısal anlamda en önemli temellerinden ve gerçeklerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Paylaşım Kültürü

İnsanların sürekli bir arada olma olgusu, zaman zaman zoraki veya gönüllü olsun, paylaşımı insanlar için bir varoluş tarzına dönüşmüştür. Paylaşım, toplumların temelini oluştururken, toplumu oluşturan bireylerin birlikte yaşamasını pekiştiren önemli bir işleve sahiptir. Düşünüldüğünde, kişilerin yaşadıkları toplumlarda ve çevrelerindeki insanlar tarafından benimsenmelerinde ve ait oldukları toplumlara iz bırakmalarında paylaşımın rolünün oldukça fazla olduğu tartışılmaz bir gerçektir.


Bu nedenle paylaşım, insanlar için bir arada yaşamanın ve ait oldukları toplumlarda kendilerini gerçekleştirmelerinin bir aracı olarak yaşamda var olmakta ve değişik formlarla kendisini göstermektedir. Paylaşım, kuşaktan kuşağa geçen kültürel değerlerden biri olarak kabul edilirken, bireyler ve toplumlar bu olguyla ve onun ürünleriyle değerlendirilir ve/veya kritize edilir.


Paylaşım, insanların dolayısıyla toplumların gelişmelerinde önemli bir role sahiptir. Özellikle içinde bulunduğumuz "Bilgi Toplumu Çağı"nda, paylaşımın önemi çok daha fazla artmış ve bir yaşam biçimi halini almıştır. Çağımızda paylaşım, bilginin altyapısını oluşturmakta ve bu sayede bilgiler, diğer bilgilerle bütünleştirilip geliştirilerek yeni bilgiler elde edilmektedir. Böylece yeniliklerin ortaya çıkması ve özellikle teknolojinin ilerlemesi ve buna bağlı olarak insanların hayat kalitesinin gelişmesi söz konusu olmaktadır.


İnsanların hayatı boyunca edindiği deneyimlerin ailelerinden, yaşadıkları çevrelerden ve ait oldukları sosyal gruplardan geldiği düşünülür. Günümüzde bilginin hızlı bir şekilde hareket halinde olması ve teknolojik gelişmeler, iletişim araçlarını bireyler için günlük deneyimlerin meydana gelmesi ve özellikle paylaşılması anlamında aracılar olarak öğrenme kaynaklarının merkezine yerleştirmiştir.

İletişim Araçlarının Önemi

İletişim araçlarının en önemli özelliklerinin başında insanlar arasında fikirlerin, düşüncelerin, bilgilerin ve sembolik değerlerin paylaşımını sağlaması yer almaktadır. Tarihe bakıldığında söz konusu değerlerin iletiminin ve paylaşımının sağlanabilmesi ve gelecek kuşaklara aktarımı önem arz etmektedir. Mc Luhan'ın belirttiği gibi, "bizler iletişim araçlarını geliştirdikçe, onlar da bizleri ve yaşantımızı değiştirmekte ve şekillendirmektedir."


İnsanın veri kaynağı olduğu düşünülen algı sistemine, etrafında gelişen olayları anlamlandırması için gerekli olan girdileri sağlayan araçlar arasında medya araçlarının da önemli bir yeri vardır. İçinde bulunduğumuz bilgi toplumu çağında medya araçları özellikle görsel ve işitsel bilgi sağlayıcıları ve fikir oluşturma ve/veya üretim araçları olarak insanlar için önemli birer algı uyaranları haline gelmişlerdir.


Algımızı oluşturma yolunda beynimize gönderilen bir görsel imaj, beynimizin kaydettiği şey olarak, gerçeğin kendisi değil, gerçeğin yorumlanmış halidir. Gözümüzden içeri süzülen veri, beynimizde mevcut olan bilgilerle ve kültürel deneyimlerle anlam ifade eden yeni bilgiler oluşturmak amacıyla birleştirilir. Bundan dolayı gerçeklik, gerçekliğin bakış açısını ve/veya formunu oluşturan elementlere bağlı olarak değişiklik gösterir.


Barry'ye göre, TV izleyicisi olarak bizler, TV'de izlediklerimizin sadece %70'ini önceki deneyimlerimiz olarak anlarız ve dikkat etme derecemiz ve algı anında içinde bulunduğumuz duygusal durumumuz gördüğümüz şeyler üzerinde onların gerçekte neler olduğu konusunda etki yapar. Bundan dolayı, gerçeğin anlamı zamana bağlı olarak değişiklik gösterir.


Paylaşımın temellerinin ilk çağlarda mağaralarda yaşayan insanların mağara duvarlarına gündelik hayatlarında karşılaştıkları olayları tasvir etmeleri kadar eski olduğu bilinmektedir. O günkü mağara insanlarının duvarlara çizdikleri betimlemelerle bugün bizlerin teknoloji harikası akıllı telefonların multi-medya özellikleri ile sosyal medya ortamlarında paylaştığımız fotoğraflar ve videolar gibi görsellerin paylaşılma amaçları göz önüne alındığında pek de farkları olmadıkları söylenebilir.

Bir Var Olma Nedeni ve İletişim Aracı Olarak PAYLAŞIM

İnsanlar, geçmişten bugüne etrafında olup biten gelişmeleri çevresiyle paylaşarak yaşadığı çevrenin bir parçası olmaya ve aynı zamanda bu yolla sosyalleşmeye çalışmaktadır. İletişim araçlarının ve ortamlarının günümüzdeki kadar gelişmediği zamanlarda, ki bu yaklaşık 20 yıldan biraz daha fazla bir zaman önceye işaret etmektedir, insanlar söz konusu bu gelişmeleri bir arkadaş ortamına girdikleri zamanlarda sözel olarak paylaşmaktadırlar.


Günümüzde ise, bu paylaşım çoğunlukla görsel öge ve imajların sosyal medya araçları ile paylaşımı şekline dönüşmüş, bir arada olmadan sanal bir-aradalık internet üzerinden sağlanmıştır.


Teknolojik gelişmeler her alanda olduğu gibi iletişim alanında da kendisini etkin olarak göstermektedir. Özellikle internetin, halkın günlük hayatta kullanımına açılıp, kamu iletişiminde kullanılmaya başlanmasından itibaren iletişim artık yeni bir platforma taşınmıştır.


İnternetin geniş-bant bağlantı ile desteklenerek çok daha büyük çaplı bilgiyi bir yerden başka bir yere saniyeler içerisinde aktarabilmesi, internetin farklı kesimlerce çok daha yoğun olarak kullanılmasına olanak tanımıştır. Bu durum, birçok klasik iş yapış yönteminin değişerek sanal ortama adapte edilmelerine sebebiyet vermiştir.


Teknolojik gelişmelerin baş döndürücü bir hızla devam etmesi neticesinde, neredeyse her ay farklı bir markanın yeni ve daha kapsamlı bir iletişim aracıyla piyasaya çıkmasına ve gündem yaratmasına neden olmaktadır. Cep telefonlarının piyasaya sürülmesinden sonra multi-medya özellikli akıllı cep telefonları ve dizüstü bilgisayarlar ve son olarak da tabletler günlük yaşamın vazgeçilmez parçaları haline gelmişlerdir.


Böylece kullanıcılar, hareket halinde iken bile bilgisayarla yapabilecekleri hemen hemen her şeyi mobil cihazlarla yapabilir duruma gelmişlerdir. İletişimdeki bu gelişmeler kendine özgü, daha önce hiç deneyimlenmemiş "ağ toplumu" ve "bilgi toplumu" gibi kavramları gündemimize getirmiştir.


Tüm bu değişimler globalleşmeyi destekleyerek ülkeler arasındaki sınırların ortadan kalkmasına dünyanın bir ucunda gelişen bir olayın, dünyanın diğer bir ucundaki insanları meşgul eder ve onları ilgilendirir hale gelmesine neden olmuştur. Böylece, iletişim hiç olmadığı kadar gelişerek insanlar için içinde bulunduğumuz çağa adını verecek kadar önemli bir konuma gelmiştir.


İnternet ortamında yeni geliştirilen iletişim araçları ve bunlara ulaşımı sağlayan multimedya araçları sayesinde görsel ve yazılı mesajların göndericileri tarafından istenilen alıcıya ve/veya alıcılara iletimi çok basitleşmiş ve bu gelişmelerin insanların iletişim tarzlarını zenginleştirip değiştirmesi ile birlikte gazeteciliğin ve haberciliğin yapısı da gelişip, değişmiştir.


Bireysel gazeteciliğin ortaya çıkmasıyla, bireyler de gazete ve haber içeriklerinin oluşmasında medya şirketlerinin de özendirmeleri ile birlikte aktif roller almaya başlamışlardır. Bloglar, kişisel web siteleri ve paylaşım ortamları sayesinde azınlıklar seslerini daha duyurabilme imkanları elde etmişleridir.


Böylece, son yüzyıl içerisinde medya şirketlerinin, holdinglerin sahiplenmelerine geçmesi ile birlikte olumsuz olarak etkilenen çoğulculuk ve temsiliyet olgularının yeni iletişim araçlarının insanlara sağladığı imkanlarla geliştiği gözlemlenmektedir.


Web1'in geliştirilerek Web2'nin ortaya çıkası, internet üzerinden gerçekleştirilen iletişimin interaktif bir özellik kazanmasına neden olmuş, bu durum ise anlık geribildirim için yüz yüze iletişimin gerekliliği olan aynı yerde ve aynı zamanda olma zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır.


Bunun neticesinde, insanlar daha öncesinde düşüncesinin bile hayal sınırlarını aşabilecek bir durum olan sanal kamusal alan olgusunu online gazeteler, bloglar ve sosyal medya araçları aracılığı ile yaşamaya başlamışlardır. Bununla birlikte sosyal medyanın gelişimi internet kullanıcıları tarafından yoğun şekilde kullanılması bilgi edinme ve paylaşımında bu ortamların önemini oldukça artırmıştır.


Bu duruma kayıtsız kalmak ve hatta bu durumu bir avantaja çevirmek isteyen TV program yapımcıları canlı programlara sosyal medya araçları ile izler kitlelerin katılımlarını sağlamaya başlayarak kitle iletişiminin tek yönlü yapısının bir nebze de olsa değişmeye başlamasında katkıda bulunmuşlardır. Böylece sanal ortam canlı yayın içeriklerine tam olarak olmasa dahi belli bir düzeyde geribildirim sağlayarak program içeriklerinin şekillenmesinde destek vermektedir.


İletişimin paylaşımcı yapısı, yeni iletişim araçları ile doruk noktasına ulaşmıştır. Dikkat edildiğinde günümüzde yeni teknolojiler ve yeni teknoloji ürünü iletişim cihazlarının ve bunların ürünleri olarak ortaya çıkan sosyal medya ortamlarının paylaşım olgusunu pekiştirici, teşvik edici ve özendirici oldukları aşikardır. Bu durum, paylaşım olgusunun insan hayatındaki yerini ve önemini değiştirmeye başlayarak, hiç olmadığı kadar ön plana çıkarmasına neden olmaktadır.


Özellikle teknolojinin içine doğdukları düşünülen gençler, internetin sunduğu bu yeni iletişim ortamlarına çok çabuk adapte olmuş ve internet ve teknoloji odaklı yeni kültürlerin oluşumunun adeta araçları haline gelmişlerdir. Bu durum bilhassa gelenekleri günlük yaşamda çok önemli bir yer teşkil eden Türkiye gibi ülkeleri diğer ülkelere göre, alışkanlıkların değişmesi açısından çok daha fazla etkilemektedir.


Paylaşım olgusunun medya tarafından izler kitlelere empoze edilmeye başlanması, başkalarının hayatını ve onların diğer kişilerle ilişkilerini gözler önüne seren "Biri Bizi Gözetliyor" tarzı programlarla birlikte başlamıştır. Daha sonra ise, "Yemekteyiz" ve Frame Türkiye" ve "Survivor" gibi programlarla devam etmiştir.

Medya, Sosyal Medya ve Paylaşım Kültürü

Bu tarz programların izler kitlelerce yoğun ilgi görmesinin nedeni, izler kitle açısından insanların diğerlerinin yaşamları konusundaki merak duygularından, bu gibi aktivitelerde yer alanlar açısından ise, diğerlerine görünür olabilmenin cazibesinden ve bu tür programlarda diğerlerinden farklı olmayı başarıp, bu sayede dikkat çekerek ileride potansiyel bir kazanım elde edebilmekten kaynaklandığı aşikardır.


Bu tarz özel hayatların başkalarıyla paylaşımının, yeni iletişim ortamları olan sosyal medya araçlarında kendini kolayca göstermeye başlamasının temelini oluşturduğu söylenebilir. Bu konuda Virilio şöyle demektedir: "Bireyleri devamlı olarak kendilerini gözlemeye ve diğerleriyle karşılaştırmaya teşvik eden şey, küreselleşmeden başka bir şey değildir".


Yeni iletişim ortamları ve bu ortamlarda bir araya gelen "ağ toplumları" fertleri, yüz yüze iletişimin yarattığı samimiyeti ve yakınlık duygusunu da aşarak "sanal paylaşımı" - çoğunlukla gerçekte kimlerle sanal olarak karşı karşıya olduğunun ve paylaştığının çok önemi olmadan "ağ toplumu"nun bir gerçeği yaparak, bir kültür haline getirmeye başlamışlardır.


Yeni iletişim araçları sayesinde her an iletişim halinde olabilme olgusu sağladığı kolaylıklar nedeniyle insanlar için bir yaşam tarzı haline gelmektedir. Bu tarzın araçları olan sosyal medyanın hayatlarımıza hızla intibak etmesinin nedeninin bu olduğu söylenebilir.


Sağladıkları yararlar yanında özellikle gençlerin daha yoğun olarak kullandıkları Facebook, Twitter ve Foursquare gibi bazı lokasyon ve sosyal aktivite paylaşım araçları teknolojinin gelişimi ve internetin kullanımıyla birlikte ortaya çıkan "siber kültür", "tekno-kültür" ve "dijital kültür" kavramları gibi bir başka olguyu, "paylaşım kültürü"nü oluşturmaya başlamışlardır.


Biraz önce bahsettiğimiz sosyal paylaşım siteleri ilk bakışta duygu, düşünce, bakış açısı gibi belirli olguların paylaşımını sağlayan işlevleri olması gerekirken, kullanım amaçlarını aşarak ve/veya yenilerini yaratarak bir bakıma kendi kendine iletişimin sanal ortamdaki inter-aktif formları haline de gelmişlerdir.


Bu nedenledir ki, kullanıcılar ve özellikle genç kullanıcılar yüz yüze iletişimde herkesle paylaşmayabilecekleri, gün içerisinde yaşadıkları olayları ve bazen o an ki psikolojik durumları gibi birçok şeyi bu ortamlarda, sanki günlüklerine yazar gibi herkesle paylaşabilmektedir. Bu durum öyle bir hal almıştır ki, intiharlar bile saniyeler öncesinde sosyal medya üzerinden arkadaş çevresi ve/veya takipçilerle paylaşılır olmuştur.


Tüm bu gelişmeler, sosyal paylaşım sitelerinde paylaşım olgusunun sınırlarının yol olmaya başlamasıyla doğru orantılıdır. Bu durum, mahremiyetin ve özel hayatın yok olmasına sebebiyet vermektedir. Virilio, internet tutkunu bazı kullanıcıların aracısız yaşam ile ilgili olarak dahi tereddüt etmeden davranarak hapsolmuş bir biçimde tüm mahremlerini herkesle paylaştıklarını belirtmektedir.


İnternetin sebep olduğu bilginin hızlı akışı ve herkes tarafından her yerden söz konusu bilgilere ulaşılabilmesinin bizleri kabile çağına geri götürmekte olduğunu söyleyen Mc Luhan'ın bakış açısına göre, sosyal medyada yapılan paylaşımların aslında ilk çağlarda kabile bireylerinin duvarlara resim veya şekiller çizerek yapmış oldukları paylaşımın ve bu yolla kendini ifade etme şekillerinin modern bir uygulaması olduğu söylenebilir.


Burada cevabı aranması gereken en önemli soru, kullanıcıları bu derece paylaşıma iten olguların ne veya neler olduğudur. Akla ilk gelen ve belki de en önemli sebep, sosyal medya ortamlarının paylaşım esası üzerine kurulmuş olmalarıdır. Öyle ki, yeni abone olduğumuz her sosyal medya ortamının kullanıcı ayarları en üst düzeyde paylaşıma ayarlanmış olarak kullanımımıza sunulmaktadır.


"Sanal Sosyalleşme"nin zorunluluğu haline gelen paylaşım, kullanıcılar tarafından ilk başta ve/veya kullanım süresi içerisinde zaman zaman yadırgansa da, süreç içerisinde alışkanlık haline gelmektedir.


Söz konusu bu sanal ortamlarda var olabilmek, "sanal toplum"dan dışlanmamak ve sosyalleşmenin bu post-modern haline ayak uydurabilmek için kullanıcılar olarak bizler, hayatlarımızdaki hemen hemen her türlü gelişmeyi tanıdıklarımızın veya tanımadıklarımızın, yani neredeyse herkesle paylaşmak zorunda kalmaktayız.


Hemen hemen her şeyin herkesle paylaşılır olduğu sosyal medya araçlarının gerçek kullanım alanlarının bu olmadığı açıktır. Bu konuda bugün için yapılabilecek olan ise "sınırsız paylaşım kültürünün" sayısı her gün daha da artan sanal ortam kullanıcıları arasında daha fazla yerleşmeden, kullanıcıların interneti ve özellikle sosyal medyayı daha verimli ve etkin kullanım konularında eğitilmeleri ve bilinçlendirilmeleri gerekmektedir.

Sonuç

…dinlediğiniz için teşekkürler

Documents

Sosyal Medya ve Görsel İletişim · toplumu çağında medya araçları özellikle görsel ve işitsel bilgi sağlayıcıları ve fikir oluşturma ve/veya üretim araçları olarak