Bewegingen bij eencellige organismen

Spierwerking als reactie op prikkels

Hoe gebeurt de voorbeweging?

Eencellige organismen kunnen zich op verschillende manieren voortbewegen:

• Trilharen bv. pantoffeldiertje;• Zweepharen bv. oogwiertje (Euglena);• Schijnvoetjes bv. amoebe.

Pantoffeldiertje Oogwiertje Amoebe

Voortbeweging

Trilharen

Zweepharen

Schijnvoetjes

Hoe beweegt het pantoffeldiertje?

Beweging door trilharen• Trilharen of ciliën: staan ingeplant op

celmembraan;• Bewegen achtereenvolgens = golfbeweging.

Beweging als reactie op prikkels• Aanraking: botsen tegen hindernissen en

soortgenoten verandering van richting;• Licht: aanwezigheid van licht vluchten;• Chemische stoffen: aantrekking tot stoffen uit

organisch afval (detritus);• Zuurstof: aantrekking tot zuurstofrijk milieu.

Trilhaarwerking bij de mens Luchtpijp, eileider.

Voortbeweging

Trilharen

Zweepharen

Schijnvoetjes

Hoe beweegt een oogwiertje?

Beweging door zweepharen• Draaiende beweging van zweephaar (flagel);• Flagel vooraan ingeplant vooruit zwemmen.

Beweging als reactie op prikkels• Licht: waarnemen van licht door fotoreceptor en

oogvlek naar licht toe zwemmen.

Zweephaarwerking bij de mens Spermatozoïden.

Voortbeweging

Trilharen

Zweepharen

Schijnvoetjes

Hoe beweegt een amoebe?

Beweging door schijnvoetjes• Schijnvoetjes of pseudopodiën;• Cytoplasmastroming amoebe verandert

voortdurend van vorm + vorming van schijnvoetjes;• Amoeboïde beweging: kruipen met schijnvoetjes.

Beweging als reactie op prikkels • Bacteriën of eencellige organismen: amoeben

bewegen met schijnvoetjes naar bacterie toe insluiten van bacterie vorming van voedselvacuole;

= fagocytose of celvraat.

Amoëboïde beweging bij de mens Witte bloecellen.

Voortbeweging

Trilharen

Zweepharen

Schijnvoetjes

Celoppervlak pantoffeldiertje (0,25 mm)

Rijen van trilharen

Trilharen zijn in rijen volgens de lengteas ingeplant voortbewegen: draaiend om lengteas.

Microfoto amoebe (0,5 mm)

Beweging door zweephaarwerking

Oogwiertje (0,075 mm)

Zweephaar (flagel)

Golfbeweging van de trilharen bij pantoffeldiertje

Zin van de golfbeweging

Golfbeweging: trilharen bewegen niet allemaal tegelijk, maar wel achtereenvolgend vloeiende beweging.

Trilhaarcellen aan de binnenwand van de luchtpijp

Bew

egin

gsrich

ting v

an d

e trilh

are

n

Trilhaarlaag

Epitheelweefsel

Slijmcel

Voedsel- en stofdeeltjes in de luchtpijp worden omgeven door slijm en via trilhaarwerking verwijderd.

Oogwiertje (schematisch) Fotoreceptor

Oogvlek

Flagel (zweephaar)

Bladgroenkorrel

Celkern

Kloppende vacuole

Achterkant Voorkant

Zweepstaart van een zaadcel

Spermatozoïden kunnen zwemmen dankzij een zweepstaart. De flagel stuwt de zaadcel vooruit.

Schijnvoetje

Schijnvoetje

Celkern

Voedselvacuole

Bacterie

Amoebe vormt schijnvoetjes bij de insluiting en vertering van een bacterie (fagocythose)

Dekweefselcellen

Bacterie

Amoeboïde beweging

Witte bloedcel

Haarvat

Weefsels

Weefsels

Amoeboïde bewegingen bij de mens

Het vrouwelijk voortplantingsstelsel (schematisch)

Trilhaarlaag

De eicel wordt door de trilharen verplaatst naar de baarmoeder toe.

Preparaat van een stukje eileiderwandPreparaat van een stukje eileiderwand