Upload
vokhuong
View
216
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Sprawozdanie z realizacji zadań
z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej
za 2016 rok
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie
marzec 2017
1
Wprowadzenie
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
wprowadziła od 1 stycznia 2012 r. nowe obowiązki sprawozdawcze wynikające z zapisów:
• art. 76 ust. 4 pkt 15 ustawy - organizator rodzinnej pieczy zastępczej przedstawia
staroście i radzie powiatu coroczne sprawozdanie z efektów pracy;
• art. 179 ust. 1 ustawy - wójt składa radzie gminy, roczne sprawozdanie
z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawia potrzeby związane
z realizacją zadań;
• art. 182 ust. 5 ustawy - kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie składa
zarządowi powiatu coroczne sprawozdanie z działalności powiatowego centrum
pomocy rodzinie oraz przedstawia zestawienie potrzeb w zakresie systemu pieczy
zastępczej.
Sprawozdanie ma na celu przedstawienie działań podejmowanych w zakresie
wspierania rodzin i systemu pieczy zastępczej w 2016 r. a także wskazanie istniejących
problemów, potrzeb i dalszych kierunków działań w tym obszarze.
2
Spis treści:
I. Wspieranie rodziny.………………………………………………………………….. 3
1. Działalność Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej
w zakresie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej………..
3
1.1. Poradnictwo specjalistyczne…………………………………………….. 3
1.2. Interwencja kryzysowa………………………………………………….. 4
1.3. Mieszkania chronione…………………………………………………… 5
1.4. Działania realizowane na rzecz kandydatów do pełnienia funkcji
rodzinnej pieczy zastępczej………………………………………………
6
2. Zespół do Spraw Asysty Rodzinnej ...…………………………………………. 8
3. Placówki wsparcia dziennego………………………………………………….. 24
4. Dodatkowe formy wspierania rodziny…………………………………………. 26
II. Zadania Organizatora Pieczy Zastępczej…………………………………………….. 28
III. System pieczy zastępczej…………………………………………………………….. 35
1. Rodzinna piecza zastępcza…………………………………………………….. 36
1.1. Prowadzenie postępowań administracyjnych mających na celu ustalenie
opłaty rodzicom biologicznym dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej.
39
2. Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej…………………………………… 41
3. Rodziny pomocowe…………………………………………………………….. 42
4. Instytucjonalna piecza zastępcza………………………………………………. 43
4.1. Postępowania administracyjne dotyczące ustalania odpłatności rodziców
biologicznych za pobyt dzieci w instytucjonalnej pieczy
zastępczej…………………………………………………………………
45
4.2. Koszty utrzymania dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo -
wychowawczej……………………………………………………………
46
IV. Usamodzielnienia…………………………………………………………………….. 47
1. Przyznawanie świadczeń wychowankom pieczy zastępczej oraz wychowankom
innych placówek zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy społecznej ……………….
47
2. Organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym - wychowankom pieczy
zastępczej oraz wychowankom innych placówek zgodnie z art. 88 ustawy o
pomocy społecznej przez wspieranie procesu usamodzielnienia………………..
48
V. Zestawienie potrzeb……………………………………………………………………. 50
3
I. Wspieranie rodziny
Rodzina stanowi wyjątkowe i niepowtarzalne środowisko - wspólnotę miłości
i solidarności - niezbędną dla prawidłowego rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego
dziecka, jedyną pod względem możliwości wychowywania, nauczania i przekazywania
wartości.
Wartość rodziny jest wartością bezcenną. Dobrej rodziny w procesie wychowania
i wzrastania dzieci i młodzieży nie można zastąpić niczym innym, dlatego polityka państwa
oraz działania wielu instytucji samorządowych, w tym Miejskiego Ośrodka Pomocy
Społecznej, a także szeregu organizacji pozarządowych, nakierowane są na pomoc udzielaną
rodzinie i w rodzinie.
W sytuacjach kryzysowych, gdy rodzina nie jest w stanie poradzić sobie z problemami,
nie potrafi zajmować się dzieckiem, zachodzi konieczność udzielenia jej pomocy, wsparcia
lub interwencji z zewnątrz. W tych wyjątkowych sytuacjach zgodnie z Konstytucją RP -
art. 72 ust 2 - dziecko ma prawo do pomocy, w tym do pomocy w formie pieczy zastępczej:
„Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz
publicznych”.
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie udziela bezpłatnej pomocy
i wsparcia rodzinom z terenu Rzeszowa w formie:
1) konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;
2) terapii i mediacji;
3) usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych;
4) pomocy prawnej w szczególności w zakresie prawa rodzinnego;
5) organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz
zapobieganie izolacji.
1. Działalność Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej
1.1. Poradnictwo specjalistyczne
Konsultacje i poradnictwo specjalistyczne realizowane jest w Miejskim Ośrodku
Pomocy Społecznej przez pracowników Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji
Kryzysowej. Wsparcie psychologiczne, pedagogiczne w zakresie przemocy i rozwiązywania
kryzysów udzielane jest indywidualnie, grupowo oraz w formie spotkań rodzinnych.
Dodatkowe wsparcie stanowi poradnictwo prawne.
4
W celu zwiększenia dostępności do poradnictwa specjalistycznego, usługa realizowana
była od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:30 do 20:00.
Obecnie czas oczekiwania na korzystanie z poradnictwa specjalistycznego w formie
poradnictwa psychologicznego i rodzinnego nie przekracza tygodnia, a poradnictwa
prawnego nie trwa dłużej niż dwa tygodnie.
Bieżącemu zaspakajaniu potrzeb w zakresie poradnictwa specjalistycznego służy
systematyczne rozwijanie zespołu specjalistów świadczących poradnictwo. Obecnie
poradnictwo specjalistyczne prowadzone jest przez 4 psychologów i 1 prawnika, wspieranych
przez 4 pracowników socjalnych, 4 osoby zatrudniane w formie umowy zlecenia
do pełnienia dyżurów nocnych i weekendowych oraz kierownika OPSIK.
Wsparciem w formie poradnictwa specjalistycznego w 2016 r. objętych zostało
907 rodzin (2330 osób). Ponad 94% z nich to rodziny naturalne, 6% (54 rodziny) stanowiły
rodziny zastępcze.
Z poradnictwa psychologicznego i rodzinnego skorzystało 357 rodzin, natomiast
wsparcie prawne otrzymało 550 rodzin. Poradnictwo psychologiczne i rodzinne prowadzone
jest w formie konsultacji psychologicznych, których częstotliwość uzależniona jest
od indywidualnych potrzeb klienta i trwa od 1 spotkania do nawet kilkudziesięciu sesji.
Poradnictwo prawne prowadzone jest przez radcę prawnego w wymiarze 25 godzin
tygodniowo. W 2016 r. dla 550 rodzin przeprowadzono ponad osiemset konsultacji prawnych.
Dodatkowo 12 rodzin korzystających z poradnictwa psychologicznego skorzystało
z terapii, w tym trzy rodziny z terapii rodzinnej, która udzielana jest tylko i wyłącznie
w indywidualnych przypadkach gdy przekierowanie osoby do instytucji terapeutycznej poza
OPSiIK nie jest wskazane.
W celu świadczenia wysokiej jakości usług adekwatnych do potrzeb klientów,
pracownicy OPSiIK stale podnoszą swoje kwalifikacje poprzez udział w szkoleniach
i cyklicznej comiesięcznej superwizji.
1.2. Interwencja kryzysowa
Pracownicy Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej
podejmują również działania na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu w formie
interwencji kryzysowej. Celem pomocy jest przywrócenie równowagi psychicznej
i umiejętności samodzielnego radzenia sobie z trudnościami, a tym samym zapobieganie
przejściu sytuacji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej.
5
Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia
emocjonalnego, budowaniu poczucia bezpieczeństwa oraz redukowaniu lęku.
Z pomocy w formie interwencji kryzysowej korzystają osoby i rodziny znajdujące się
w sytuacjach kryzysowych m. in.: doświadczające przemocy, ofiary przestępstw, rodziny
osób uzależnionych, osoby znajdujące się w krytycznej sytuacji życiowej spowodowanej
zdarzeniami losowymi i innymi czynnikami zewnętrznymi.
W 2016 r. ze wsparcia w formie interwencji kryzysowej skorzystały 24 rodziny
(91 osób) z czego 8 rodzin - 15 osób (6 kobiet z 7 dziećmi oraz dwóch mężczyzn) skorzystało
dodatkowo ze schronienia w pokojach interwencyjnych. Schronienie udzielane jest na okres
do 3 miesięcy osobom znajdującym się w sytuacji zagrożenia życia i zdrowia w związku
z występowaniem przemocy w rodzinie. Wsparcie w formie interwencji kryzysowej, w tym
udzielenie schronienia w pokojach interwencyjnych prowadzone jest przez 7 dni w tygodniu
24 godziny na dobę.
1.3. Mieszkania chronione
Pełnoletni wychowankowie rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej
w ramach indywidualnego programu usamodzielnienia mogą otrzymać wsparcie w formie
skierowania do mieszkania chronionego. W strukturach MOPS funkcjonują dwa mieszkania
chronione dla 4 wychowanków. Czas pobytu w mieszkaniu chronionym zależy
od indywidualnych potrzeb wychowanka ustalanych podczas spotkania wychowanka
z pracownikiem socjalnym i określany jest do momentu uzyskania możliwości samodzielnego
funkcjonowania w środowisku. W Rzeszowie wychowanek opuszcza mieszkanie chronione
najczęściej po otrzymaniu mieszkania z zasobów Biura Gospodarki Mieniem Miasta
Rzeszowa. W trakcie pobytu w mieszkaniu chronionym osoby otrzymują wsparcie w formie
poradnictwa specjalistycznego w zakresie pomocy w rozwiązywaniu bieżących problemów
psychologicznych i prawnych. Jest to pomoc pracownika socjalnego obejmująca
przygotowanie do samodzielnego funkcjonowania w dorosłym życiu poprzez wsparcie
w załatwianiu spraw urzędowych, zdrowotnych, prowadzenie treningów kulinarnych oraz
planowania i zarządzania osobistym budżetem, pomoc w uzyskaniu mieszkania, a także
wsparcie w innych potrzebach zgłaszanych przez mieszkańców. W 2016 r. 4 mieszkańców
mieszkań chronionych skorzystało łącznie z około stu konsultacji.
Łącznie z pokoi interwencyjnych i mieszkań chronionych w 2016 r. skorzystało
19 osób w wymiarze 1089 osobodni.
6
1.4. Działania realizowane na rzecz kandydatów do pełnienia funkcji rodzinnej
pieczy zastępczej
1) Kwalifikacja kandydatów na rodziny zastępcze, której celem jest sporządzenie opinii
o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Opinia
wystawiana jest przez psychologa, który posiada co najmniej wykształcenie wyższe
magisterskie na kierunku psychologia oraz 2-letnie doświadczenie w poradnictwie
rodzinnym. Opinia sporządzona jest na podstawie szczegółowej diagnozy psychologicznej
kandydatów z wykorzystaniem następujących metod diagnostycznych:
– do badania osobowości wykorzystywane są testy:
NEO-PI-R;
NEO-FFI;
Kwestionariusz Osobowości Cattela 16 PF;
Kwestionariusz Osobowości EPQ-R;
Minesocki Inwentarz Osobowości MMPI-2;
– postawy wychowawcze diagnozowane są:
Skalą Postaw Rodzicielskich Plopa;
Kwestionariuszem dla Rodziców Ziemskiej;
– do analizy sfery emocjonalnej wykorzystywane są:
Test Zdań Niedokończonych RISB;
Inwentarz Stanu i Cechy Lęku Stai;
Wielowymiarowy Inwentarz do Radzenia Sobie ze Stresem COPE;
Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego LBQ;
– inteligencja i sfera emocjonalna badana jest z wykorzystaniem:
Testu WAIS-R;
Testu Matryc Ravena;
Testu Pamięci Wzrokowej Bentona;
– funkcjonowanie rodziny i panujących w niej relacji poddawane jest analizie
na podstawie:
Testu rysunku rodziny;
Skali Oceny Rodziny;
Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej;
Kwestionariusza Stylów Przywiązaniowych.
7
W 2016 r. Zespół do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej skierował do OPSiIK
13 rodzin - 24 osoby – jako kandydatów do pełnienia funkcji rodzin zastępczych - w celu
przeprowadzenia kwalifikacji. Proces wydawania opinii dla jednej osoby odbywa się
w trakcie od 4 do 7 spotkań z psychologiem, podczas których prowadzone są rozmowy,
wywiady i testy mające na celu przeprowadzenie pełnej diagnozy kandydatów. Następnie
na podstawie zgromadzonego materiału psycholog opracowuje pisemną opinię
o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Pełna
diagnoza jednego kandydata, na którą składają się spotkania z kandydatem i opracowanie
opinii trwa około 10 godzin pracy psychologa. W 2016 r. wydanych zostało 7
pozytywnych opinii kandydatów.
Zgodnie z zapisem ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, rodziny
zastępcze zawodowe i niezawodowe oraz prowadzący rodzinny dom dziecka
są zobowiązane do przedstawienia co 2 lata opinii o posiadaniu predyspozycji i motywacji
do pełnienia powierzonej funkcji. Pracownicy OPSiIK w 2016 r. przeprowadzili badania
psychologiczne i wydali opinie 10 takim rodzinom.
2) Szkolenia dla kandydatów realizowane są w formie grupowej i indywidualnej. Szkolenia
dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej są źródłem informacji i pomocy
jak być dobrym rodzicem zastępczym. Proces ten obejmuje edukację mającą na celu
zdobycie odpowiedniej wiedzy i umiejętności niezbędnych do sprawowania opieki
zastępczej. Pracownicy OPSiIK realizują szkolenia na podstawie autorskiego programu
przygotowanego przez pracowników Zespołu do spraw Organizacji Pieczy Zastępczej oraz
OPSiIK zaakceptowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Program
obejmuje łącznie 60 godzin zajęć, z czego pracownicy OPSiIK realizują następujące bloki
tematyczne:
Rodzina naturalna dziecka - jak z dzieckiem o niej rozmawiać (2 godziny);
Rozwój więzi emocjonalnych u dziecka przyjętego do rodziny zastępczej
(2 godziny);
Mity i stereotypy obrazu dziecka wychowywanego w pieczy zastępczej
(1 godzina);
Rozłąka dziecka z rodzicami naturalnymi a jego funkcjonowanie w rodzinie
zastępczej (2 godziny);
Dysfunkcyjność naturalnego środowiska rodzinnego od strony przeżyć
i doświadczeń dziecka (3 godziny);
8
Jak skutecznie komunikować się z dzieckiem? (4 godziny);
Występowanie przemocy w rodzinie (4 godziny);
Metoda Video Home Training (2 godziny);
Rozwój dziecka a zaspokajanie jego potrzeb (2,5 godziny);
Kompensacje opóźnień i deficytów rozwojowych dzieci i młodzieży. Sposoby
stymulacji i aktywizacji dzieci do prawidłowego rozwoju (2,5 godziny).
W 2016 r. w związku z brakiem rodzin zakwalifikowanych do udziału
w szkoleniach, szkolenia nie były realizowane.
2. Zespół do Spraw Asysty Rodzinnej
Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, wobec rodzin
przeżywających trudności opiekuńczo-wychowawcze gmina podejmuje działania zmierzające
do zapewnienia wsparcia, które polega w szczególności na:
analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu
w rodzinie;
wzmocnieniu roli funkcji rodziny;
rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny;
podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;
pomocy w integracji rodziny;
przezwyciężaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny;
dążeniu do reintegracji rodziny.
W katalogu usług Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej znajduje się dodatkowe
wsparcie adresowane do rodzin przeżywających trudności opiekuńczo-wychowawcze
w postaci asystenta rodziny. Praca asystentów rodziny wpisuje się w priorytetowe działania
polityki społecznej miasta, w szczególności w zakresie wyrównywania szans osób
zagrożonych i wykluczonych społecznie jako nowy model pracy środowiskowej,
zapewniający utrzymanie dzieci w ich naturalnych środowiskach.
Zadania z zakresu wsparcia rodziny przeżywającej trudności opiekuńczo-wychowawcze
realizowane są przez pracowników Zespołu do Spraw Asysty Rodzinnej Miejskiego Ośrodka
Pomocy Społecznej w Rzeszowie i polegają na:
opracowaniu i realizacji planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny
i w konsultacji z pracownikiem socjalnym;
9
opracowaniu we współpracy z członkami rodzin, w konsultacji z pracownikiem
socjalnym i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną,
który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy
zastępczej;
udzielaniu pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym
w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;
udzielaniu pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;
udzielaniu pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;
udzielaniu pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych
z dziećmi;
wspieraniu aktywności społecznej rodzin;
udzielaniu wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach
psychoedukacyjnych;
prowadzeniu indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
sporządzaniu na wniosek sądu opinii o rodzinie i jej członkach;
współpracy z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa
w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Asystent rodziny pełni funkcję pomocnika, mediatora i doradcy, towarzyszy,
wspiera oraz aktywizuje rodzinę. Podejmuje również działania zmierzające do poprawy
wzajemnych relacji wewnątrz rodziny, motywuje do dokonywania pozytywnych zmian,
m. in. w kwestii poczucia własnej sprawczości, modeluje prawidłowe zachowania,
wzmacnia pozytywnie poczynione już zmiany. Towarzyszy rodzinie w poszukiwaniach
rozwiązań w trudnych sytuacjach życiowych z wykorzystaniem mocnych stron członków
rodziny, zasobów rodziny dalszej, społeczności lokalnej i zasobów instytucjonalnych.
Asystent przyjmuje rolę „przyjaciela specjalnego” i przewodnika w rozwoju, którego
celem jest przywrócenie stabilnej sytuacji rodzinnej.
W skład Zespołu ds. Asysty Rodzinnej w 2016 r. wchodzą koordynator Zespołu
oraz 6 asystentów rodziny. Są to pedagodzy, specjaliści pracy socjalnej, psycholog,
oligofrenik, socjolog.
Przystępując do resortowego programu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej
na 2016 r. „Asystent Rodziny” Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie pozyskał
środki finansowe na zatrudnienie asystentów rodziny na okres od stycznia do grudnia 2016 r.
10
Koszt zatrudnienia asystentów rodziny w 2016 r. wraz z pochodnymi wyniósł 247 273,36 zł:
dofinansowanie z budżetu rządowego - 118 500,00 zł;
dofinansowanie z budżetu samorządowego - 128 773,36 zł.
W 2016 r. Zespół do Spraw Asysty Rodzinnej objął pracą łącznie 62 rodziny
z trzech grup. Byli to rodzice biologiczni:
dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej;
dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych;
zamieszkujący wraz z dziećmi na terenie miasta Rzeszowa.
Źródło: opracowanie własne
Asystent rodziny koncentruje się na rodzinie jako systemie, stąd też pod bezpośrednim
wpływem pracy asystentów rodziny znalazło się 62 rodziny tj. 325 osób – w tym 158 dzieci.
Byli to rodzice objęci wsparciem asystenta rodziny, ich dzieci, dziadkowie oraz wspólnie
zamieszkujący krewni.
Wśród rodzin objętych wsparciem asystenta rodziny, spora część znajduje
się od wielu lat w systemie pomocy społecznej. Borykają się one z niepełnosprawnościami,
przewlekłymi chorobami somatycznymi, psychicznymi i/lub uzależnieniem od substancji
psychoaktywnych. Są to również rodziny o niskim statusie społecznym, ubogie, często
długotrwale bezrobotne. Trudnościom opiekuńczo-wychowawczym często towarzyszy
upośledzenie umysłowe rodzica lub inne dysfunkcje w znaczący sposób zmieniające
właściwe postrzeganie rzeczywistości.
74%
10%
16%
Typy rodzin obiętych wsparciem Zespołu ds. Asysty Rodzinnej
Rodzice zamieszkujący wrazz dziećmi
Rodzice biologiczni dzieciumieszczonych w pieczyzastępczej
Rodzice biologiczni dzieciumieszczonych winstytucjonalnej pieczyzastępczej
11
Do częstych problemów, z którymi asystent rodziny pracuje, należą również:
dysfunkcyjny przekaz międzypokoleniowy;
doświadczanie w przeszłości i/lub teraźniejszości przemocy (w tym seksualnej);
konflikty z prawem;
problemy emocjonalne (w tym znacząco zaniżone poczucie własnej wartości);
niski poziom umiejętności załatwiania spraw urzędowych (nabyta bezradność);
brak wiary w możliwość poprawy (negatywne doświadczenia w procesie zmiany);
niskie poczucie sprawczości oraz swojej kompetencji;
zerwane więzi rodzinne.
Wśród rodzin objętych wsparciem asystenta są rodziny zgłaszające się dobrowolnie do
współpracy oraz rodziny zobowiązane do współpracy z asystentem rodziny na mocy
postanowienia Sądu Rodzinnego.
Źródło: opracowanie własne
Intensywność pracy z rodziną charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem w zależności
od analizowanego przedziału czasowego. Pierwsze miesiące współpracy wymagają
największego zaangażowania, zarówno asystenta, jak i poszczególnych członków rodziny.
Początki pracy asystenta obejmują rozpoznanie potrzeb klientów i ocenę sytuacji rodziny
z perspektywy jej członków oraz obiektywną diagnozę potrzeb i potencjalnych możliwości
rodziny. Działania te skutkują stworzeniem planu pracy z rodziną. Stopniowa realizacja zadań
05
101520253035404550
Rodzicezamieszkujący wraz
z dziećmi
Rodzice biologicznidzieci
umieszczonych wpieczy zastępczej
Rodzice biologicznidzieci
umieszczonych winstytucjonalnejpieczy zastępczej
46
610
30
1 2
rodziny współpracującez asystentem rodzinydobrowolnie
rodziny współpracującez asystentem rodziny namocy PostanowieniaSądu Rodzinnego
Typy rodzin objętych wsparciem Zespołu ds. Asysty
Rodzinnej
12
wynikających z planu pracy z rodziną prowadzi z czasem do usamodzielniania się rodzin
i minimalizowania roli asystenta. Wówczas asystent monitoruje działania rodziny dokonując
ich okresowej oceny, aż do bezpiecznego poziomu usamodzielnienia się rodziny. Przeciętny
czas pracy asystenta rodziny z rodziną wynosi 22 miesiące.
Jedną z inicjatyw, którą zainicjował i prowadzi Zespół ds. Asysty Rodzinnej,
jest praca w diadzie asystenckiej. Formuła tej pracy prowadzona jest w środowiskach
o szczególnie złożonej sytuacji, w której rodziny zmagają się z wieloma problemami,
tj. ubóstwem, bezrobociem, uzależnieniami, chorobami psychicznymi, przemocą, itp. Dzięki
takiemu rozwiązaniu możliwa jest pełna diagnoza potrzeb rodziny i stopniowe
ich zaspakajanie. W ramach pracy Zespołu do Spraw Asysty Rodzinnej jednym z narzędzi
w pracy z Klientem jest „Narada Grupy Rodzinnej”, w której udział biorą rodzice dzieci,
z różnych powodów (rozwód, zamieszkiwanie oddzielne, wieloletni konflikt, trudności
w komunikacji, itp.) niezdolni na danym etapie funkcjonowania rodziny, do zabezpieczania
potrzeb dzieci. Celem „Narady Grupy Rodzinnej” jest odbudowanie i uregulowanie zasad
kontaktu z dziećmi, ustalenie między rodzicami zasad przepływu informacji dotyczących
dzieci, poprawa komunikacji pomiędzy dorosłymi oraz przeniesienie koncentracji uwagi
dorosłych z wzajemnego konfliktu na potrzeby dzieci. W trakcie spotkania rodzina
przedstawia swoje wzajemne oczekiwania i potrzeby. Efektem pracy w ramach „Narady
Grupy Rodzinnej” jest ustalenie i ujednolicenie działań wychowawczych rodziców,
opracowanie planu działania dostosowanego do aktualnych potrzeb rodziny.
Poza pracą indywidualną z Klientem i pracą w ramach „Narady Grupy Rodzinnej”,
Klienci Zespołu do Spraw Asysty Rodzinnej mogą także korzystać z warsztatów kompetencji
rodzicielskich organizowanych przez Zespół Asysty Rodzinnej z cyklu „Rodzicem być”.
Warsztaty „Rodzicem być” są odpowiedzią na zidentyfikowane zarówno przez
pracownika socjalnego i asystenta rodziny deficyty w obszarze opiekuńczo-wychowawczym,
jak również potrzeby rodzin w zakresie prawidłowego funkcjonowania. Dotyczą one
najczęściej: stosowania właściwych metod wychowawczych, prawidłowej komunikacji
w rodzinie, pełnienia ról rodzicielskich, kształtowania wartości rodzinnych, potrzeb
wynikających z rozwoju dzieci. Tematyka warsztatów jest różnorodna, od pragmatycznych
umiejętności w prowadzeniu gospodarstwa domowego (pranie, sprzątanie, gospodarowanie
niskim budżetem), po warsztaty wymagające od Klientów większej samoświadomości
i autorefleksji, np. praca nad stylami wychowawczymi i przekazem transgeneracyjnym.
Udział Klientów w warsztacie przekłada się na poszerzenie wiedzy w danym obszarze,
nabycie nowych umiejętności w zakresie kompetencji społecznych oraz wzrost poczucia
13
własnej skuteczności. Dzięki nauce przez doświadczenie uczestnicy warsztatu mają
możliwość w życiu codziennym odnieść się do osobistych wspomnień związanych
ze skutecznym zaspakajaniem potrzeb dziecka i wpływać na jego harmonijny rozwój,
a w przyszłości samodzielność. Dzięki pozyskanym kontaktom i poczuciu wspólnoty
w doświadczaniu drobnych sukcesów, rodziny objęte wsparciem Zespołu ds. Asysty
Rodzinnej tworzą dla siebie swoistą grupę wsparcia, dzielą się własnym doświadczeniem oraz
umiejętnościami w danym zakresie.
Do udziału w warsztacie zapraszani są nie tylko Klienci Zespołu ds. Asysty
Rodzinnej, ale również inne rodziny objęte wsparciem Miejskiego Ośrodka Pomocy
Społecznej. W odpowiedzi na potrzeby rodzin Zespół ds. Asysty Rodzinnej nawiązał
współpracę z Teatrem „Maska” – udział w przedpremierowych spektaklach „Akademia Pana
Kleksa” i „Gra” oraz piknikach teatralnych oraz z Fundacją Ekologiczną „Arka” – udział
w happeningu ekologicznym „Zadbaj o klimat” na Rynku w Rzeszowie. W celu
uatrakcyjnienia spotkań warsztatowych zostali pozyskani sponsorzy: Grand Kebab i KFC,
którzy ufundowali poczęstunek i drobne upominki dla uczestników. Mając na uwadze
edukację dzieci oraz rodziców z zakresu bezpiecznego korzystania z internetu i gier
komputerowych, we współpracy z Siemacha SPOT, został zorganizowany warsztat
komputerowy.
W porównaniu do lat poprzednich wzrasta zainteresowanie i gotowość do aktywnego
udziału w oferowanych formach wsparcia, co może być wyznacznikiem wzrostu świadomości
i zaangażowania w podnoszenie kompetencji rodzicielskich klientów MOPS. Wymienione
działania to jedne z niewielu podjętych przez Zespół ds. Asysty Rodzinnej w 2016 r.
inicjatyw, których łącznie było 15.
Do pracy z rodzinami przeżywającymi trudności opiekuńczo-wychowawcze, Zespół
ds. Asysty Rodzinnej dodatkowo angażuje wolontariuszy, którzy wspierają dzieci
w opanowaniu podstaw programowych. Są nimi studenci Uniwersytetu Rzeszowskiego.
W trosce o profesjonalizację usługi, pracownicy Zespołu ds. Asysty Rodzinnej
korzystają z regularnej superwizji warsztatu pracy, która prowadzona jest przez
certyfikowanego superwizora Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. W odpowiedzi
na trudności wynikające z funkcjonowania rodzin współpracujących z asystentem, w 2016 r.
zapoczątkowano formę pracy poprzez team reflektujący z udziałem członków rodziny oraz
zaangażowanych służb. Team reflektujący jest również narzędziem superwizyjnym
moderowanym przez certyfikowanego superwizora psychoterapii.
14
W rodzinach z którymi realizowana była praca, asystent pomagał oraz towarzyszył w:
1) Wyrobieniu dokumentów - efekt:
wymiana dowodu osobistego - 1 osoba;
wyrobienie legitymacji szkolnej dziecku - 18 rodzin;
wyrobienie karty dużej rodziny - 3 rodziny;
uzyskanie zaświadczenia uprawniającego do darmowych przejazdów komunikacją
miejską (osoba zarejestrowana w PUP) - 18 osób;
2) Przygotowaniu i złożeniu w danej instytucji pism urzędowych różnego typu: podań,
wniosków, pozwów sądowych, odwołań, - efekt:
złożenie wniosku o dowód osobisty – 3 osoby;
uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności osoby dorosłej - 3 osoby;
złożenie odwołania od orzeczenia o stopniu niepełnosprawności do
Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności
w Województwie Podkarpackim - 1 osoba;
uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności dzieci - 3 osoby;
otrzymanie dodatku mieszkaniowego z Biura Świadczeń Rodzinnych - 7 rodzin;
rozłożenie na raty zadłużenia za mieszkanie - 3 rodziny;
spłata zadłużenia mieszkaniowego w części lub w całości - 4 rodziny;
złożenie wniosku o wymeldowanie osoby nie zamieszkującej w mieszkaniu -
1 rodzina;
złożenie wniosku o przydział lokalu socjalnego - 4 rodziny;
złożenie wniosku o przyśpieszenie przydziału lokalu socjalnego - 1 rodzina;
złożenie wniosku o rozłożenie zadłużenia w opłatach za prąd - 1 rodzina;
złożenie wniosku o zmianę zarządzeń opiekuńczych - 9 rodzin;
złożenie pozwu o alimenty na dzieci - 4 osoby;
złożenie pozwu o rozwód – 1 osoba;
złożenie wniosku o zaprzeczenie/ustalenie ojcostwa - 3 osoby;
pozyskanie świadczeń z Biura Świadczeń Rodzinnych (zasiłki rodzinne, fundusz
alimentacyjny, zasiłek pielęgnacyjny, dodatek mieszkaniowy) - 34 rodzin;
złożenie wniosku o stypendium szkolne - 2 rodziny;
złożenie wniosku o wyprawkę szkolną - 4 rodziny;
składanie oświadczeń u komornika w związku z zadłużeniem alimentacyjnym -
1 osoba;
15
złożenie u komornika sądowego wyroku alimentacyjnego - 1 osoba;
złożenie wniosku o zamianę kary pozbawienia wolności na system dozoru
elektronicznego – 1 osoba;
złożenie w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej wniosku o badanie dziecka -
15 rodzin;
złożenie zeznań na Komisariacie Policji – 4 osoby;
złożenie w prokuraturze zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa -
1 osoba;
złożenie w Sądzie Rodzinnym wniosku o zgodę na urlopowanie dziecka na czas
wolny od nauki szkolnej - 7 rodzin;
złożenie w Sądzie Rodzinnym wniosku o udostępnienie akt sprawy - 1 osoba;
złożenie w Sądzie Rodzinnym wniosku o badanie specjalistyczne dziecka
przebywającego w pieczy zastępczej - 1 rodzina;
złożenie wniosku o zwolnienie z kosztów pobytu dziecka w placówce opiekuńczo-
wychowawczej lub rodzinie zastępczej - 12 rodzin;
wnioskowanie w prokuraturze o zgodę na kontakt z osobą osadzoną w Zakładzie
Karnym - 1 osoba;
złożenie wniosku o rentę inwalidzką w ZUS - 4 osoby;
złożenie wniosku o wyznaczenie opiekuna w usamodzielnieniu po opuszczeniu
Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego – 2 rodziny;
złożenie wniosku w Sądzie Rodzinnym o powierzenie tymczasowej pieczy nad
dziećmi na czas toczącego się postępowania – 1 rodzina;
złożenie wniosku do Sądu Rodzinnego o zmianę miejsca zamieszkania dzieci –
1 osoba;
złożenie apelacji w Sądzie Okręgowym od postanowienia Sądu Rejonowego
umieszczającego dziecko w placówce opiekuńczo-wychowawczej – 1 rodzina;
złożenie wniosku w Sądzie o ustanowienie opiekuna prawnego dla dziecka
urodzonego przez małoletnią – 1 rodzina;
złożenie wniosku w Sądzie o zawieszenie obowiązku alimentacyjnego wobec
małoletnich – 1 osoba;
złożenie korekty zeznania podatkowego – 2 rodziny;
złożenie wniosku do Sądu Rodzinnego o pozbawienie władzy rodzicielskiej –
1 osoba;
16
zameldowanie dzieci w nowym miejscu ich zamieszkania – 1 rodzina.
3) Nawiązaniu kontaktów z innymi pracownikami instytucji społecznych, poradni
specjalistycznych, organizacji pozarządowych - efekt:
udział w rozprawie w Sądzie Rodzinnym (wydanie/zmiana zarządzeń
opiekuńczych) - 26 rodzin;
badanie rodziny/dziecka w Opiniodawczych Zespołach Specjalistów Sądowych
na wniosek Sądu Rodzinnego - 7 rodzin;
udział w rozprawie w Sądzie Rodzinnym o ustalenie kontaktów z dzieckiem
przebywającym w pieczy zastępczej - 2 rodziny;
udział w badaniu diagnozującym w kierunku uzależnienia w Prokuraturze -
1 osoba;
udział w badaniu diagnozującym w kierunku uzależnienia w Centrum Leczenia
Uzależnień – 2 osoby;
udział w rozprawie o zasądzenie/podniesienie alimentów - 7 rodzin;
udział w rozprawie o wyjawienie majątku – 2 rodziny;
udział w rozprawie karnej w charakterze świadka - 1 osoba;
konsultacja z pracownikami placówek opiekuńczo – wychowawczych - 13 rodzin;
konsultacja z pedagogiem szkoły - 30 rodzin;
konsultacja z dyrektorem szkoły - 15 rodzin;
kontakt z wychowawcą klasy - 34 rodziny;
konsultacja z psychologiem - 18 rodzin;
konsultacja z prawnikiem - 12 rodzin;
konsultacja z wychowawcą świetlicy - 10 rodzin;
konsultacja z kuratorem - 25 rodzin;
konsultacja w Regionalnym Ośrodku Rehabilitacyjno Edukacyjnym dla Dzieci
i Młodzieży im. Bł. Jana Pawła II - 7 rodzin;
konsultacja z pracownikiem BGM - 6 rodzin;
konsultacja z pracownikiem MZBM - 6 rodzin;
konsultacja z Klinicznym Odziałem Dziennym w miejscowości Zabór - 2 rodziny;
pobyt na Psychiatrycznym Oddziale Dziennym - 1 osoba;
konsultacja z Sędzią Sądu Rodzinnego - 9 rodzin;
konsultacja z Prezydentem Miasta - 6 rodzin;
wzmocnienie współpracy z pracownikiem socjalnym - 27 rodzin;
17
poszerzenie wiedzy na temat możliwych form i metod uzyskania wsparcia -
43 rodziny;
rozszerzenie kompetencji prowadzenia rozmów - 35 rodzin;
formułowanie problemów - 41 rodzin;
uzyskiwanie rzeczowych odpowiedzi - 45 rodzin;
pozyskanie orzeczenia o indywidualnym toku nauczania dla dziecka - 1 rodzina;
konsultacje logopedyczne - 5 rodzin.
4) Organizowaniu wsparcia materialnego w postaci nowej i używanej odzieży, mebli,
artykułów szkolnych, sprzętu gospodarstwa domowego - efekt:
skorzystanie z oferty akcji „Pomóż dzieciom przetrwać zimę” - 15 rodzin;
pozyskanie pomocy rzeczowej ze Stowarzyszenia Emaus - 3 rodziny;
uzyskanie artykułów szkolnych z akcji „Energetyczny tornister” - 4 rodziny;
skorzystanie ze wsparcia w ramach akcji „Szlachetna paczka” - 1 rodzina;
uzyskanie wsparcia ze strony środowiska lokalnego - 18 rodzin;
uzyskanie pomocy rzeczowo/finansowej z Caritas Diecezji Rzeszowskiej -
1 rodzina;
pozyskanie żywności z Banku Żywności oraz Caritas Diecezji Rzeszowskiej -
9 rodzin;
udział w spotkaniu z Mikołajem - 17 rodzin.
5) Rozwiązywaniu codziennych trudności poprzez zwiększanie kompetencji w zakresie
prowadzenia gospodarstwa domowego i załatwiania spraw urzędowych - efekt:
podniesienie umiejętności załatwiania spraw urzędowych - sąd, szkoła, spółdzielnia
mieszkaniowa, poradnia - 41 rodzin;
podniesienie umiejętności w organizacji dnia codziennego - 38 rodzin;
utrzymanie porządku w mieszkaniu - 38 rodzin;
zwiększenie świadomości w zakresie zdrowego żywienia i przygotowywania
posiłków - 33 rodziny;
dopilnowanie dzieci w realizowaniu obowiązków szkolnych - 37 rodzin;
poprawa wyników w nauce - 28 rodzin;
rozwój zainteresowań - 35 rodzin;
uczestnictwo dziecka w zajęciach przedszkolnych - 7 rodzin;
zapisanie dziecka do żłobka - 1 rodzina;
zapisanie dziecka do przedszkola - 9 rodzin.
18
6) Poprawie relacji wewnątrzrodzinnych - efekt:
uczestnictwo w terapii indywidualnej dorośli - 9 osób;
uczestnictwo w terapii indywidualnej dzieci - 19 osób;
uczestnictwo w terapii rodzinnej - 3 rodziny;
uczestnictwo w terapii małżeńskiej - 1 rodzina;
wzrost kompetencji w zakresie poprawnej komunikacji - 40 rodzin;
poprawa kontaktów i relacji rodzinnych - 36 rodzin;
poprawa kontaktów sąsiedzkich - 19 rodzin.
7) Podnoszeniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych, budowaniu autorytetu rodziców
– efekt:
zwiększenie zaangażowania w aktywne spędzanie czasu z dzieckiem: zabawa,
spacer, wyjście na sanki, gra w szachy, układanie puzzli - 38 rodzin;
udział dzieci w konkursach plastycznych - 11 rodzin;
uczestnictwo w wypoczynku letnim - 19 rodzin;
urlopowanie dziecka z MOW - 9 rodzin;
uczestnictwo w wywiadówkach - 30 rodzin;
uzyskanie dostępu do dziennika elektronicznego - 22 rodziny;
umiejętność wydawania i egzekwowania poleceń od dzieci - 32 rodziny;
umiejętność okazywania miłości - 42 rodziny;
uświadomienie sobie problemów oraz zagrożeń - 40 rodzin;
poprawa komunikacji z dzieckiem - 40 rodzin;
uwrażliwienie na potrzeby dziecka - 44 rodziny;
zwiększenie wiedzy na temat faz rozwojowych dzieci - 41 rodzin;
zwiększenie udziału w życiu kulturalnym i społecznym - 27 rodzin;
aktywne spędzanie wolnego czasu w ramach możliwości finansowych rodziny
(muzeum dobranocek, trasa podziemna, kino) - 24 rodziny;
zwiększenie dbałości o kultywowanie tradycji i zwyczajów rodzinnych
integrujących rodzinę (np. obchodzenie dnia urodzin, pieczenie ciasta, symboliczne
prezenty, dobre słowo, itp.) - 35 rodzin;
pielęgnowanie tradycji chrześcijańskich (Chrzest dziecka, Pierwsza Komunia
Święta, Bierzmowanie, Święta Wielkanocne i Bożego Narodzenia) - 36 rodzin;
zorganizowanie pochówku dziecka - 1 rodzina;
udział rodzica i/lub dziadków w życiu szkolnym dziecka (udział w akademiach,
19
uroczystościach związanych z rozpoczęciem/zakończeniem roku szkolnego) -
27 rodzin;
utrzymanie kontaktu z dziećmi mieszkającymi oddzielnie - 27 rodzin;
udział rodzica z dzieckiem w rozmowie dyscyplinującej w Komendzie Miejskiej
Policji, Wydział ds. Nieletnich - 1 rodzina;
8) Podniesieniu poziomu higieny członków rodziny oraz estetyki wyglądu mieszkania -
efekt:
zmiana miejsca zamieszkania (przeprowadzka, przebudowa mieszkania) -
11 rodzin;
naprawa sprzętu gospodarstwa domowego - 14 rodzin;
malowanie mieszkania - 18 rodzin;
wymiana mebli i doposażenie mieszkania - 23 rodziny;
podział obowiązków domowych pomiędzy członków rodziny - 27 rodzin;
dbanie o estetyczny wygląd mieszkania - 32 rodziny;
wzrost dbałości o higienę osobistą i zdrowie członków rodziny - 32 rodziny;
remont łazienki - 1 rodzina.
9) Wzroście umiejętności gospodarowania budżetem domowym – efekt:
zwiększenie świadomości w zakresie priorytetów wydatków rodziny (ponoszenie
kosztów związanych z eksploatacją mieszkania) oraz racjonalizacja
gospodarowania posiadanymi środkami finansowymi - 29 rodzin;
usamodzielnienie się mieszkaniowe rodziny - 3 rodziny.
10) Odbudowaniu zdrowych postaw psychospołecznych - efekt:
wzmocnienie poczucia sprawczości, wiary w możliwość poprawy sytuacji, wzrost
poczucia kompetencji i włączenie w życie społeczne, zmiana postaw na
prospołeczne, złagodzenie zachowań agresywnych - 35 rodzin.
11) Zwiększaniu motywacji klientów do podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
kontynuowania nauki, poszukiwania pracy - efekt:
zarejestrowanie w PUP - 5 osób;
utrzymanie statusu osoby bezrobotnej (systematyczne zgłaszanie się do PUP
w celu potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy) - 23 osoby;
złożenie odwołania do Wojewody Podkarpackiego o przywrócenie utraconego
statusu osoby bezrobotnej - 1 osoba;
aktywne poszukiwanie pracy (stworzenie CV, złożenie swojej oferty w agencjach
20
pośrednictwa pracy, rozmowy kwalifikacyjne, zamieszczenie ogłoszenia w gazecie
lokalnej, zapytania telefoniczne i osobiste o pracę, udział w targach pracy) -
17 osób;
podpisanie umowy dotyczącej udziału w projekcie „Czas na karierę”
w Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego - 3 osoby;
złożenie deklaracji udziału w projekcie w Ochotniczych Hufcach Pracy – 1 osoba;
rozmowy indywidualne z osobistym doradcą klienta - 2 osoby;
podjęcie pracy dorywczej - 13 osób;
podjęcie zatrudnienia na umowę o pracę - 8 osób;
uzupełnienie wykształcenia - 4 osoby;
ukończenie szkolenia w Centrum Integracji Społecznej - 1 osoba;
badanie u lekarza medycyny pracy - 8 osób.
Ponadto Asystent Rodziny za pomocą metod Podejścia Skoncentrowanego
na Rozwiązaniach i Wywiadu Motywującego pracował nad zwiększeniem
motywacji do podjęcia terapii uzależnień, terapii rodzinnej, przyjmowania leków -
efekt:
uczestnictwo w grupie AA - 6 osób;
uczestnictwo w terapii uzależnień, współuzależnienia - 6 osób;
uczestnictwo w terapii Krakowskiego Instytutu Psychoterapii realizowanego
w Siemacha SPOT w Rzeszowie - 8 osób;
prowadzenie ciąży przez ginekologa - 5 osób;
podjęcie leczenia specjalistycznego - rodzic (psychiatra, alergolog, chirurg
szczękowy, stomatolog, zabiegi rehabilitacyjne, urolog, neurolog, ginekolog) -
23 osoby;
regularny kontakt z pediatrą (w zależności od potrzeb, bilanse zdrowia, szczepienie
okresowe) - 40 rodzin;
leczenie specjalistyczne dziecka (psychiatra, pulmonolog, diabetolog, poradnia
preluksacyjna, lekarz rehabilitacji, nefrolog, chirurg) - 28 rodzin;
leczenie szpitalne dziecka, rodzica, rehabilitacja na oddziale, badania
specjalistyczne - 19 rodzin;
zakup sprzętu rehabilitacyjnego - 3 rodziny;
systematyczne przyjmowanie leków - 17 rodzin;
wyrobienie protezy zębowej - 2 osoby;
21
wyrobienie okularów - 3 rodziny;
diagnoza psychopatologiczna dziecka - 8 rodzin;
udział w zajęciach świetlicy socjoterapeutycznej i środowiskowej - 10 rodzin;
udział w zajęciach w domu kultury, w „Akademii Przyszłości” - 8 rodzin;
pomoc wolontariusza - 6 rodzin, 12 dzieci
Rezultaty pracy:
Indywidualna praca Asystenta Rodziny z rodzinami pozwoliła zaobserwować zmianę
poziomu motywacji klientów do podejmowania działań zmierzających ku zmianie ich sytuacji
życiowej. Zauważalne stało się zmniejszenie poczucia osamotnienia i bezsilności u rodzin,
zwiększenie koncentracji na przyszłości i przekonanie o kształtowaniu jej poprzez własne
decyzje. W klientach nastąpił wzrost wiary w możliwość przełamania trudności, często
przekazywanych międzypokoleniowo oraz w budowanie nowych modeli rodziny,
kształtujących wyższą jakość życia. Dzięki metodycznemu działaniu asystentów rodziny:
modelowaniu i komplementowaniu oraz poszukiwaniu zasobów u klientów nastąpił wzrost
ich poczucia własnej wartości oraz skuteczności w działaniu.
Podmiotowe podejście do klienta, tj. umożliwienie rodzinom uczestniczenia w procesie
pomocowym (współdecydowanie oraz współdziałanie) pozwoliło poszczególnym osobom
zbudować wyższe poczucie własnej wartości i osiągnąć samodzielność. Wśród wielu klientów
doszło do zmiany postawy wobec instytucji pomocy społecznej – przekierunkowania
z nastawienia roszczeniowego na własną aktywność i samodzielne poszukiwanie rozwiązań.
Aktywizacja środowiska lokalnego w pracy na rzecz rodziny miała na celu pobudzenie sił
i zasobów krewnych, przyjaciół, sąsiadów, a także instytucji publicznych czy organizacji
pożytku publicznego. W wyniku zaangażowania przez Asystenta Rodziny innych służb
w pracę na rzecz rodziny następuje propagowanie modelu pracy interdyscyplinarnej
i wzmocnienie umiejętności współpracy służb pomocowych.
Należy podkreślić, że idea pracy Asystentów Rodziny zakłada, iż w pracy z dzieckiem
i rodziną w pierwszej kolejności zabezpieczane są potrzeby dziecka, których realizacja
wpływa na jego harmonijny rozwój i przyszłą samodzielność życiową. Zarówno
Indywidualna praca asystenta z rodziną, jak również udział rodziny w zajęciach
warsztatowych z cyklu „Rodzicem być” i konsultacje klienta ze specjalistami z zakresu
wspierania rodziny przekładają się na poszerzenie wiedzy i umiejętności w ramach
kompetencji opiekuńczo-wychowawczych. Efektem pracy socjalno-wychowawczej z rodziną
jest nabywanie przez nią samodzielności życiowej, tj. poczucia sprawstwa, umiejętności
22
definiowania problemów i znajdowania ich rozwiązań. Rodziny objęte wsparciem w postaci
Asystenta Rodziny stopniowo przyswajają styl życia zgodny z obowiązującymi normami
społecznymi, które są powszechnie uznane za bezpieczne i optymalne dla rozwoju dzieci.
W 2016 r. Zespół do Spraw Asysty Rodziny zrealizował ustawowe działania
w postaci:
1. Wsparcia interdyscyplinarnego:
powołanie 15 zespołów w celu oceny zasadności przyznania rodzinie wsparcia
w postaci asystenta rodziny i rozdziału zadań w obszarze pracy z rodziną;
udział w 15 zespołach do spraw oceny sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie
zastępczej;
udział w 9 zespołach do spraw oceny sytuacji dziecka przebywającego
w placówce opiekuńczo-wychowawczej z rodzin objętych wsparciem asystenta
rodziny,
udział w 18 Grupach Roboczych w Zespole Pracowników Socjalnych do Spraw
Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie;
powołanie 33 zespołów do spraw kompleksowej pomocy rodzinie z udziałem
członków rodziny mających na celu poszukiwanie rozwiązań i skoordynowanie
działań służb zaangażowanych w pracę z rodziną;
zorganizowanie 6 spotkań Narady Grupy Rodzinnej.
2. Poradnictwa specjalistycznego (konsultacje z prawnikiem, psychiatrą, psychologiem,
pedagogiem), umożliwienia uczestnictwa w terapii świadczonej przez terapeutów
z Krakowskiego Instytutu Psychoterapii w Siemacha SPOT - 5 rodzin.
3. Ścisłej współpracy z pracownikami socjalnymi - 27 rodzin.
4. Ścisłej współpracy z koordynatorami pieczy zastępczej - 6 rodzin.
5. Współpracy z pracownikami placówek opiekuńczo-wychowawczych - 10 rodzin.
6. Współpracy z pedagogami oraz wychowawcami klas - 34 rodziny.
7. Współpracy ze służbą zdrowia – lekarze, pielęgniarki, położne - 34 rodzin.
8. Współpracy z Policją - 18 rodzin.
9. Współpracy ze specjalistycznymi świetlicami - 10 rodzin.
10. Współpracy z Sądem Rodzinnym, Kuratorami Zawodowymi i Społecznymi II Zespołu
Kuratorskiej Służby Sądowej w sprawach rodzinnych i nieletnich Sądu Rejonowego
w Rzeszowie - 25 rodzin.
23
11. Współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy – indywidualnymi doradcami klienta -
2 osoby.
12. Współpracy z Rzeszowską Agencją Rozwoju Regionalnego - 3 osoby.
13. Współpracy z Miejskim Zespołem Żłobków - 1 rodzina.
14. Współpracy z Bankiem Żywności i Stowarzyszeniem „Rodzina Rodzin” - 9 rodzin.
15. Zaprezentowania modelu pracy asystenta rodziny studentom Uniwersytetu
Rzeszowskiego - 3 spotkania.
16. Wykonania badań do pracy dyplomowej w ramach podpisanego porozumienia
z Instytutem Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego - 1 osoba.
17. Umożliwienia odbycia praktyki zawodowej w ramach podpisanego porozumienia
z Instytutem Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego - 1 osoba.
18. Organizacji spotkań Asystentów Rodziny z Kuratorami Zawodowymi Sądu Rodzinnego -
1 spotkanie.
19. Organizacji spotkań Asystentów Rodziny z wolontariuszami - 1 spotkanie.
20. Organizacji warsztatów kompetencji rodzicielskich „Rodzicem być” - 15 warsztatów,
w których wzięło udział 91 rodziców, 115 dzieci.
21. Udziału w organizowanym przez Zespół Pieczy Zastępczej konkursie plastycznym
pt. „Wakacyjne radości” – 3 rodziny, 4 dzieci.
22. Nawiązania współpracy z wolontariuszami - 6 rodzin, 12 dzieci.
23. Organizacji Grupy Wymiany Doświadczeń asystentów rodziny z Podkarpacia -
4 spotkania.
24. Udziału w szkoleniach i konferencjach - 7 szkoleń.
25. Systematycznej superwizji Zespołu Asystentów - 10 spotkań, łączny czas trwania
23 i pół godziny.
Efektem działań Asystenta Rodziny była zmiana zarządzeń opiekuńczych wydanych przez
Sąd Rejonowy powodująca:
Odzyskanie opieki nad małoletnimi dziećmi:
powrót dzieci z placówki opiekuńczo - wychowawczej do środowiska
rodzinnego - 1 rodzina, 2 dzieci,
powrót dzieci z Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego do środowiska
rodzinnego – 3 rodziny, 3 dzieci,
– Odzyskanie pełni władzy rodzicielskiej przez rodziców biologicznych nad
małoletnimi dziećmi - 1 rodzina, 2 dzieci.
24
Powierzenie pieczy nad małoletnim dzieckiem na czas toczącego się postępowania
o rozwiązanie rodziny zastępczej - 1 rodzina, 1 dziecko.
Utrzymanie dzieci w rodzinie biologicznej - 35 rodzin, 93 dzieci.
3. Placówki wsparcia dziennego
Jedną z form pomocy dzieciom i młodzieży wywodzących się z rodzin,
którym brakuje umiejętności tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, właściwych
wzorów komunikacji i dawania rodzinie poczucia bezpieczeństwa jest możliwość udziału
w zajęciach organizowanych przez placówki wsparcia dziennego.
W 2016 r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie współpracował
z 16 placówkami (4 świetlicami socjoterapeutycznymi, 8 świetlicami profilaktyczno -
wychowawczymi i 3 powstałymi na bazie świetlic klubami wsparcia dla młodzieży oraz
1 placówką wsparcia dziennego realizującą usługi terapii i poradnictwa), w których
wszechstronną opiekę i pomoc uzyskało 764 dzieci i młodzieży.
W placówkach tych realizowane są różnego rodzaju programy profilaktyczne
i socjoterapeutyczne w zakresie profilaktyki uzależnień, wzmacniania asertywności, radzenia
sobie z agresją i rozwiązywania konfliktów, kształtowania silnej osobowości,
przeciwdziałania zagrożeniom związanym z korzystaniem z Internetu, itp. Ponadto dzieci
i młodzież mają możliwość korzystania z wyjazdów w czasie wolnym od nauki (półkolonie,
kolonie, wycieczki), wyjść do kina, teatru czy muzeów, z zajęć sportowo - rekreacyjnych,
pomocy w nauce, dożywiania, zakupu pomocy szkolnych, oraz niezbędnej odzieży i obuwia.
Wszystkie te działania dają dzieciom niedostosowanym społecznie możliwość zaspokajania
potrzeb socjalnych i innych oraz rozwiązywania problemów natury psychicznej przy
współpracy z doświadczonymi w kontaktach z młodzieżą profesjonalistami i pod ich opieką
(pedagogów, psychologów, logopedów, itp.). Placówki te prowadzone są przez organizacje
pozarządowe i podmioty kościelne, wyłonione z zachowaniem procedury konkursowej,
z którymi Gmina Miasto Rzeszów zawarła umowy na okres 5 lat (2014 – 2018).
Szczegółowy wykaz placówek wsparcia dziennego:
l.p. Podmiot prowadzący, adres Placówka, adres
1. Fundacja „Wzrastanie”, Rzeszów,
ul. Hoffmanowej 23
Świetlica dla dzieci, Rzeszów,
ul. Hoffmanowej 23
25
2. Fundacja „Wzrastanie”, Rzeszów,
ul. Podwisłocze 6
Świetlica dla dzieci, Rzeszów,
ul. Podwisłocze 6
3. Fundacja „Wzrastanie”, Rzeszów,
ul. Hoffmanowej 23
Klub wsparcia dla młodzieży,
Rzeszów, ul. Hoffmanowej 23
4. Stowarzyszenie „Karan”, Rzeszów,
ul. Szopena 17
Świetlica dla dzieci, Rzeszów,
ul. Szopena 17
5. „Rodzina Rodzin” Stowarzyszenie
na Rzecz Rodzin Wielodzietnych, Rzeszów,
ul. Dąbrowskiego 17/47
Świetlica dla dzieci, Rzeszów,
ul. Dąbrowskiego 17/47
6. Stowarzyszenie Rodzin Katolickich
Koło przy Parafii Podwyższenia Krzyża Św.,
Rzeszów, ul. Krakowska 18
Świetlica dla dzieci, Rzeszów,
ul. Krakowska 18
7. Stowarzyszenie Rodzin Katolickich
Koło przy Parafii Podwyższenia Krzyża Św.,
Rzeszów, ul. Krakowska 18
Klub Wsparcia dla Młodzieży
„Auxilium”,
Rzeszów, ul. Krakowska 18
8. Stowarzyszenie SIEMACHA,
Rzeszów, ul. Kopisto 1
Placówka wsparcia dziennego
realizująca usługi terapii i poradnictwa,
Rzeszów, ul. Kopisto 1
9. Stowarzyszenie „Pomoc”,
Rzeszów, ul. PCK 2/4
Świetlica dla dzieci „Tęcza”, Rzeszów,
ul. Słocińska 4
10. Parafia p.w. Chrystusa Króla,
Rzeszów, ul. Ks. Jałowego 37
Świetlica dla dzieci,
Rzeszów, ul. Ks. Jałowego 37
11. Parafia Św. Judy Tadeusza, Rzeszów,
ul. W.Stwosza 31
Świetlica dla dzieci, „Nasza Arka”
Rzeszów, ul. W. Stwosza 31
12. Parafia Św. Judy Tadeusza,
Rzeszów, ul. W. Stwosza 31
Młodzieżowy Klub Wsparcia
„Paladyn”, Rzeszów, ul. W. Stwosza 31
13. Parafia p.w. M.B. Saletyńskiej,
Rzeszów, ul. Dąbrowskiego 71
Świetlica dla dzieci „Mała Przystań”,
Rzeszów, ul. Dąbrowskiego 71
14. Parafia bł. Karoliny, Rzeszów,
ul. Kościelna 15 a
Świetlica dla dzieci,
Rzeszów, ul. Kościelna 15 a
15. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział
Regionalny, Rzeszów, ul. 3 - go Maja 9
„Słoneczna” świetlica dla dzieci,
Rzeszów, ul. Leska 1/5LU
26
16. Towarzystwo Przyjaciół Związku
Strzeleckiego „Strzelec”,
Rzeszów, ul. Jagiellońska 6
Świetlica dla młodzieży
Rzeszów, ul. Jagiellońska 6
W 2016 r. na dofinansowanie kosztów działalności placówek wsparcia dziennego
wyasygnowano łącznie 1 224 125,42 zł z budżetu Gminy Miasta Rzeszowa.
Podmioty prowadzące placówki wsparcia dziennego aplikują o środki finansowe
także u innych grantodawców, często z pozytywnym skutkiem, co daje możliwość
poszerzania i rozwijania ich działalności.
Wszystkie działania podejmowane przez te podmioty zdecydowanie podnoszą jakość
życia dzieci i rodzin, które z powodu ubóstwa, bezrobocia, choroby, uzależnień, a także
niezaradności ludzkiej i słabej umiejętności dostosowania się do trudnych warunków
rządzących dzisiejszą rzeczywistością znalazły się w potrzebie.
4. Dodatkowe formy wspierania rodziny
W odpowiedzi na potrzeby rodzin z terenu miasta Rzeszowa, poza ustawowymi
zadaniami realizowanymi przez MOPS podejmowane są dodatkowe inicjatywy:
grupa wsparcia dla rodziców zastępczych funkcjonująca od 2009 r.
Jest to forma pomocy skierowana do osób mających podobne doświadczenia,
borykających się z podobnymi problemami, która umożliwia wzajemne wspieranie
się rodzin zastępczych, poszerzanie wiedzy i doskonalenie umiejętności
wychowawczych, pomoc opiekunom zastępczym w ich problemach związanych
z opieką nad dziećmi oraz zintegrowanie środowiska rodzin zastępczych.
Na spotkaniach, które odbywają się cyklicznie co dwa tygodnie, uczestnicy mają
możliwość wymiany doświadczeń i uwag, otrzymania pomocy i wsparcia, które
mogą wykorzystać w rozwiązywaniu trudnych problemów związanych
z funkcjonowaniem rodziny. Cele rzeszowskiej grupy wsparcia to: stworzenie
bezpiecznych warunków do dzielenia się swoimi doświadczeniami i uczuciami,
umożliwienie nawiązania kontaktów z innymi rodzinami zastępczymi i stworzenie
przestrzeni do rozmowy o trudnościach i problemach oraz do wypracowywania
rozwiązań;
wolontariat organizowany w rodzinach zastępczych od 2010 r. w zakresie
usystematyzowania realizowanego w szkole materiału, przygotowania
27
wychowanków na bieżąco do lekcji. Wolontariuszy rekrutuje się spośród studentów
rzeszowskich uczelni wyższych. Informacje o naborze umieszcza się w budynkach
uczelni oraz na stronach internetowych Ośrodka. Osoby, które się zgłaszają
to w dużej mierze studenci kierunków pedagogicznych i socjologicznych. Co roku
w dniu 5 grudnia obchodzony jest dzień wolontariusza;
zajęcia socjoterapeutyczne oparte na programie autorskim pracowników,
zawierającym cele: rozwojowe, edukacyjne i terapeutyczne, realizowane
technikami: wizualizacji, relaksacji, psychodramy, psychorysunku. Grupa
socjoterapeutyczna funkcjonuje od 2009 r.;
w celu zintegrowania środowiska rodzin zastępczych z terenu Rzeszowa
pracownicy Ośrodka podjęli działania w kierunku zorganizowania spotkań rodzin
i dzieci. Okazją ku temu, stały się spotkania ze Świętym Mikołajem. Dzieci
z rodzin zastępczych w latach 2013 - 2016 brały udział w zabawach
mikołajkowych, otrzymywały prezenty w postaci upominków i słodyczy
ofiarowane przez sponsorów;
sposobem na integrację rodzin, a zarazem propagowanie rodzicielstwa zstępczego,
był również piknik zorganizowany 21 maja 2016 r. z okazji Dnia Rodzicielstwa
Zastępczego. W imprezie wzięło udział około 130 osób. Uczestnicy pikniku
podczas zabaw i gier sportowych, konkursów i występów zaproszonych gości
(Dziewczęca Orkiestra Dęta z Rzeszowa, Capoeira Rzeszów, Małgorzata Boć
i Patrycja Chmiel – finalistki programu „Aplauz, Aplauz”), mieli okazję wspólnie z
dziećmi miło i atrakcyjnie spędzić wolny czas;
grupa wsparcia dla kobiet doświadczających przemocy w rodzinie. Realizowana
przez dwóch psychologów OPSiIK w formie cotygodniowych spotkań
z kobietami doświadczającymi przemocy w rodzinie, mająca na celu wsparcie
kobiet w radzeniu sobie z trudnymi emocjami towarzyszącymi tym problemom.
grupa z zakresu treningów wychowawczych, prowadzona co dwa tygodnie przez
psychologa i aspiranta pracy socjalnej w OPSiIK, w formie otwartej szkoły dla
rodziców. W ramach spotkań grupy rodzice z trudnościami wychowawczymi
kształtują postawy i umiejętności wychowywania dzieci bez stosowania przemocy,
z poszanowaniem ich praw i zgodnie z ich indywidualnymi potrzebami.
28
II. Zadania Organizatora Pieczy Zastępczej
Zgodnie z Zarządzeniem Prezydenta Miasta Rzeszowa Nr 109/2011 z dnia 27 grudnia
2011 r. Organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej na terenie Miasta Rzeszowa
wyznaczony jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, w którym funkcjonuje Zespół
do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej. W skład Zespołu wchodzą:
kierownik;
ośmiu koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej;
trzech psychologów;
pracownik socjalny.
Pracownicy Zespołu realizując zadania Organizatora dokonują diagnozy sytuacji dzieci
umieszczonych w rodzinnej pieczy, przygotowują plan pomocy dziecku, a także oceniają
jakość wykonywania obowiązków spoczywających na rodzicach zastępczych, kwalifikują
kandydatów na rodziców zastępczych, organizują i prowadzą szkolenia. Przygotowują
rodziny zastępcze na przyjęcie dziecka m.in. poprzez zgromadzenie niezbędnych
dokumentów dotyczących dziecka, jego rodziny i rodzeństwa. W przypadku, gdy rodzina
zastępcza okresowo nie może sprawować opieki, w szczególności z powodów zdrowotnych
lub losowych albo zaplanowanego wypoczynku, organizują opiekę nad dzieckiem w formie
rodzin pomocowych.
Zespół prowadzi działalność diagnostyczno - konsultacyjną, której celem jest
pozyskiwanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, szkolenie kandydatów
do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. Ponadto
Zespół przygotowuje rejestr rodzin zastępczych, udziela wsparcia rodzinom i dzieciom
poprzez prowadzenie grupy wsparcia, grupy socjoterapeutycznej i pomoc wolontariuszy
Zapewnia także pomoc psychologiczną, pedagogiczną, prawną, reedukacyjną i rehabilitacyjną.
W 2016 r. Zespół do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej zrealizował następujące
zadania:
1. Prowadzenie naboru kandydatów do prowadzenia pieczy zastępczej poprzez:
rozpowszechnienie na terenie Rzeszowa ulotek informacyjnych;
umieszczenie informacji na stronie internetowej;
prowadzenie fanpage’a na facebooku.
2. Kwalifikowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny
zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. Zadanie to wymaga
29
dogłębnej diagnozy pedagogicznej i psychologicznej w zakresie możliwości stworzenia
właściwego środowiska życia rodzinnego dla przyjmowanego dziecka, motywacji
do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz kompetencji rodzicielskich. W ramach
diagnozy pracownicy Zespołu podejmują następujące działania:
a) Gromadzenie niezbędnej dokumentacji kandydatów do pełnienia funkcji rodziny
zastępczej – 24 kandydatów (13 rodzin) w tym:
kierowanie zapytań o udzielenie informacji o osobie do Krajowego Rejestru
Karnego - 22 zapytań;
zaświadczeń lekarskich - 20 zaświadczeń;
odpisów aktów małżeństwa - 9 aktów;
opinii o funkcjonowaniu dziecka w szkole lub przedszkolu - 12 opinii;
opinii z zakładu pracy kandydata o pracowniku i zaświadczeń o zarobkach -
25 egzemplarzy;
sporządzanie informacji do pracowników socjalnych i asystentów rodziny
o przebiegu pracy z kandydatami na rodziców zastępczych i rodzicami
biologicznymi - 13 informacji.
b) Przeprowadzenie badań pedagogicznych oraz analizy w nawiązaniu do art. 42 ustawy
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej - 52 spotkania, w tym
26 na terenie Ośrodka i 26 w miejscu zamieszkania rodziny.
c) Zorganizowanie zespołów w celu dokonania analizy procesu kwalifikacji
kandydatów i wydania opinii kwalifikacyjnej - podczas posiedzenia 15 zespołów
wydano 12 opinii.
d) Przygotowanie opinii pedagogicznej co do kwalifikacji kandydatów na rodzinę
zastępczą - 13 opinii.
e) Zorganizowanie spotkań z kandydatami w celu udzielenia informacji zwrotnych
dotyczących przebiegu procesu kwalifikacji wraz z proponowanymi zaleceniami -
11 spotkań.
3. Wydawanie opinii o spełnieniu warunków i oceny predyspozycji do pełnienia funkcji
rodziny zastępczej spokrewnionej - 7 opinii.
4. Kwalifikowanie kandydatów na rodzinę/osobę wspomagającą proces usamodzielnienia
wychowanków placówek opiekuńczo–wychowawczych - 2 kandydatów.
5. Prowadzenie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej
lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy
30
i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie szkoleń dla kandydatów
do sprawowania pieczy zastępczej) – nie zorganizowano szkolenia z uwagi na brak
kandydatów.
6. Gromadzenie i przekazywanie niezbędnej dokumentacji rodzicom zastępczym dotyczącej
dziecka umieszczanego w rodzinie zastępczej - zgodnie z art. 38a - 15 dzieci,
zgromadzono:
informacja o dziecku - 5 egzemplarzy;
odpis zupełny aktu urodzenia - 8 egzemplarzy;
dokumentacja o stanie zdrowia dziecka - 3 egzemplarze;
diagnoza psychofizyczna dziecka - 4 opinie;
poświadczenie zameldowania dziecka na pobyt stały - 1 egzemplarz;
odpis aktu zgonu rodziców - 2 egzemplarze.
7. Gromadzenie i przekazywanie do Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej
w Rzeszowie Oddział Ośrodek Adopcyjny, dokumentacji dotyczącej dzieci
z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających
(zgodnie z art. 38a i 139a) - 9 dzieci.
Przekazano:
dokumentację dotyczącą dziecka zgłoszonego do przysposobienia - 9 egzemplarzy;
opinie dotyczące dziecka - 4 egzemplarze;
odpisy zupełne aktu urodzenia - 9 egzemplarzy;
akty zgonów rodziców biologicznych - 4 egzemplarze;
pełną dokumentację o stanie zdrowia dziecka - 5 dzieci.
8. Zorganizowanie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą
poprzez:
przeprowadzenie szkolenia adresowanego do osób pełniących funkcję rodzin
zastępczych pt. „Płodowy zespół alkoholowy – możliwości funkcjonowania dziecka” -
8 rodzin i 13 pracowników Zespołu;
prowadzenie przez pracowników MOPS grupy wsparcia - 2 edycje, 19 spotkań,
łącznie 18 uczestników;
zorganizowanie i prowadzenie grupy socjoterapeutycznej dla wychowanków rodzin
zastępczych i dzieci własnych rodziców zastępczych - 1 grupa, 7 osób;
zorganizowanie dla wychowanków rodzin zastępczych spotkania ze św. Mikołajem -
61 dzieci;
31
zorganizowanie pikniku z okazji Dnia Rodzicielstwa Zastępczego, w którym wzięło
udział około 130 osób;
wsparcie wolontariuszy - od stycznia do czerwca 2016 r. objęto wsparciem
17 dzieci; od października do grudnia 2016 r. objęto wsparciem 12 dzieci.
9. Sporządzanie protokołu oględzin w miejscu zamieszkania rodziny zastępczej
w celu ustalenia występujących braków w wyposażeniu niezbędnym do przyjęcia dziecka
do rodziny zastępczej oraz sporządzanie protokołu z odbioru zakupionych rzeczy z tytułu
pokrycia wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka - 30 protokołów.
10. Sporządzanie protokołu oględzin w miejscu zamieszkania rodziny zastępczej
zawodowej w celu przyznania rodzinie pomocy finansowej na remont oraz sporządzanie
protokołu z odbioru – 5 protokołów.
11. Prowadzenie rejestru kandydatów zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny
zastępczej zawodowej i niezawodowej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka
oraz osób już pełniących funkcję rodziny zastępczej zawodowej lub rodzinnego domu
dziecka - 7 aktualizacji dla 28 rodzin.
12. Przystąpienie do „Programu Asystent Rodziny i Koordynator Rodzinnej Pieczy
Zastępczej na rok 2016” przygotowanie materiałów i pozyskanie dofinansowania
do wynagrodzenia koordynatorów w kwocie 74 786,00 zł.
13. Współpraca ze środowiskiem lokalnym, ośrodkami pomocy społecznej, powiatowymi
centrami pomocy rodzinie, sądami, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi,
a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz organizacjami społecznymi:
kontakt osobisty - 381;
kontakt telefoniczny - 397;
korespondencja - 366.
14. Organizacja posiedzeń zespołów dokonujących oceny sytuacji dzieci umieszczonych
w pieczy zastępczej - 23 posiedzenia.
15. Przeprowadzenie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy
zastępczej:
konsultowanie oceny sytuacji dzieci – 629 konsultacji;
przygotowanie ocen sytuacji dziecka przez pracowników prowadzących
bezpośrednią pracę z rodzicami zastępczymi - 249 ocen;
przygotowanie i przekazanie do Sądu oceny zasadności dalszego pobytu dziecka
w pieczy zastępczej - 249 ocen.
32
W przypadku dzieci w wieku poniżej 3 lat oceny dokonywano co 3 miesiące,
a sytuację dzieci starszych oceniano nie rzadziej niż co 6 miesięcy. W procesie oceny
brali udział: Za-ca dyrektora, kierownik Zespołu, psycholog, pedagog, właściwy
koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, asystent rodziny, pracownik socjalny
w przypadku jeśli rodzina naturalna nie była objęta asystenturą, pedagog szkolny.
Na posiedzenia zespołów zapraszani są również rodzice zastępczy, osoby bliskie dziecku
oraz rodzice biologiczni nie pozbawieni władzy rodzicielskiej.
17. Dokonywanie oceny rodziny zastępczej - 18 ocen.
W tym celu zgromadzono:
zaświadczenia lekarskie o stanie zdrowia rodziców zastępczych - 19 zaświadczeń;
zaświadczenia lekarskie o stanie zdrowia dziecka - 26 zaświadczeń;
zaświadczenia o dochodach - 11 zaświadczeń.
18. Przygotowanie we współpracy z asystentem rodziny i odpowiednio rodziną zastępczą lub
prowadzącym rodzinny dom dziecka, planu pomocy dziecku - 92 plany.
19. Sporządzenie monitoringu realizacji planu pomocy dziecku - 425 monitoringów.
20. Pomoc rodzinom zastępczym w nawiązaniu wzajemnego kontaktu - 118 rodzin
zastępczych.
21. Zapewnienie dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym:
– psychologicznej - 47 dzieci;
– reedukacyjnej - 33 dzieci;
– rehabilitacyjnej - 8 dzieci.
22. Zapewnienie dostępu do specjalistycznej pomocy dla rodziców zastępczych (118 osób),
w tym:
– psychologicznej, skorzystało 24 osoby;
– reedukacyjnej, skorzystało 91 osób;
– rehabilitacyjnej, skorzystała 1osoba.
23. Udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej -
35 wychowanków.
24. Pełnienie funkcji opiekuna usamodzielnienia - dla 4 wychowanków.
25. Pomoc przy tworzeniu indywidualnego programu usamodzielnienia - dla 18
wychowanków.
26. Współpraca z zespołem ds. świadczeń w zakresie prawidłowości wykorzystania
przyznanej pomocy finansowej oraz zmiany w sytuacji rodziny i dziecka.
33
27. Zgromadzenie dokumentacji (zgodnie z art. 38a ust. 1 ustawy) i przekazanie
na posiedzenie zespołu ds. okresowej oceny dziecka przebywającego w placówce -
72 egzemplarze.
28. Udział w zespołach ds. okresowej oceny dziecka w placówkach opiekuńczo
- wychowawczych na terenie Miasta Rzeszowa – udział w 23 zespołach.
29. Diagnoza psychofizyczna dzieci kierowanych do rodzinnej pieczy zastępczej. Diagnoza
ma na celu przeprowadzenie wstępnej oceny rozwoju psychofizycznego dziecka
i opracowanie na jej podstawie zaleceń, zawierających kierunki działań wspierających
prawidłowy rozwój i funkcjonowanie dziecka w rodzinie zastępczej. Diagnoza może
zostać przeprowadzona tylko i wyłącznie na podstawie pisemnej zgody opiekunów
prawnych dziecka. Rozmowa z opiekunem prawnym ma na celu przeprowadzenie
wywiadu na temat dotychczasowego funkcjonowania dziecka. Dalszy etap diagnozy
dziecka odbywa się na podstawie wywiadu u rodziny, w której dziecko aktualnie
przebywa oraz bezpośredniego badania dziecka narzędziami diagnostycznymi.
W 2016 r. psycholog przygotował 2 diagnozy psychofizyczne dzieci kierowanych
do rodzinnej pieczy zastępczej.
30. Gromadzenie niezbędnej dokumentacji dotyczącej przygotowania pozwu o dochodzenie
świadczeń alimentacyjnych w przypadku gdy od umieszczenia dziecka w pieczy
zastępczej upłynął rok - przygotowanie 25 pozwów, do których zgromadzono niezbędną
dokumentację.
31. Przygotowanie wniosków do Sądu o wydanie zarządzeń opiekuńczych względem dzieci
umieszczonych w pieczy zastępczej po upływie 18 miesięcy od daty ich umieszczenia -
wnioski dla 9 dzieci z 7 rodzin zastępczych.
32. Stwierdzenie braku zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej w stosunku
do 6 dzieci z 6 rodzin zastępczych.
33. Organizacja i nadzorowanie kontaktów dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy
zastępczej z rodzinami biologicznymi. W ramach podtrzymywania więzi dzieci
umieszczonych w rodzinach zastępczych z ich biologicznymi rodzicami na terenie
Zespołu organizowane są kontakty rodziców z dziećmi. W kontaktach tych uczestniczą
pracownicy Zespołu. Z przebiegu i obserwacji spotkań, zachowania rodziców
biologicznych, ich relacji z dziećmi, sposobu spędzania z nimi czasu, sporządzane
są informacje.
34. Porady i wsparcie psychologiczne dla dzieci i rodziców zastępczych – z takiej formy
pomocy skorzystało 30 rodzin zastępczych, odbyło się 296 spotkań. Taka forma pomocy
34
służyła rozpoznaniu sytuacji dziecka w rodzinie, obserwacji funkcjonowania dziecka,
udzieleniu wsparcia dziecku i opiekunom, udzielaniu porad wychowawczych oraz
psychoedukacji opiekunów.
Rezultaty pracy:
zapewnienie wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej odpowiednich
warunków bytowych, z uwzględnieniem potrzeb emocjonalnych, zdrowotnych,
edukacyjnych i rekreacyjnych;
odbudowywanie i podtrzymywanie pozytywnych relacji dzieci umieszczonych
w rodzinach zastępczych z rodzicami biologicznymi (udostępnienie miejsca na
kontakt, uczestnictwo koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w spotkaniach);
działania zmierzające do uregulowania sytuacji prawnej dzieci celem skierowania
ich do ośrodka adopcyjnego i poszukiwania rodziny adopcyjnej;
powrót dzieci do rodziny biologicznej – 3 dzieci;
adopcja – 5 dzieci;
zorganizowanie nieodpłatnie 7 dniowego obozu letniego dla 5 dzieci z rodzin
zastępczych (współpraca ze stowarzyszeniem);
umożliwienie skorzystania z wypoczynku letniego dla dzieci z rodzin zastępczych –
udział wzięło 22 dzieci;
podnoszenie kompetencji wychowawczych rodziców zastępczych poprzez
zorganizowanie szkoleń, spotkań tematycznych realizowanych w ramach grup
wsparcia;
udzielanie porad i wsparcie psychologiczne dla dzieci i rodziców zastępczych –
30 rodzin;
zorganizowanie wsparcia dla wychowanków w formie grupy socjoterapeutycznej.
Celem spotkań było nabycie przez młodzież umiejętności radzenia sobie ze stresem
oraz rozwiązywania konfliktów, zwiększenie asertywności i poczucia własnej
wartości;
wsparcie dla wychowanków w formie wolontariatu. Celem wolontariatu jest pomoc
w nauce dzieciom i młodzieży z rodzinnych form opieki zastępczej oraz rozwijanie
ich wiedzy i umiejętności;
organizowanie pomocy rzeczowej (odzież, obuwie, zabawki, materiały szkolne, itp.)
dla wychowanków i rodziców zastępczych;
zorganizowanie pikniku z okazji Dnia Rodzicielstwa Zastępczego, zabawy
35
mikołajkowej oraz konkursu plastycznego „Wakacyjne radości” dla rodzin
zastępczych. Celem, jaki nam przyświecał, była popularyzacja rodzicielstwa
zastępczego oraz integracja rodzin zastępczych z terenu miasta Rzeszowa.
III. System pieczy zastępczej
Organizowanie pieczy zastępczej następuje w ostateczności, po wyczerpaniu
wszystkich gwarantowanych przepisami możliwości wsparcia rodziny w jej środowisku
zamieszkania.
Piecza zastępcza jest sprawowana w formie:
- rodzinnej;
- instytucjonalnej.
1. Rodzinna piecza zastępcza
Na terenie Rzeszowa 2016 r. funkcjonowały następujące typy rodzin zastępczych
(stan na 31 grudnia 2016 r.):
Źródło: opracowanie własne
Zadania z zakresu finansowania rodzinnej pieczy zastępczej na terenie Miasta Rzeszowa
realizuje Sekcja ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych. W sekcji
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
rodzinny domdziecka
rodzinyzastępczezawodowe
rodzinyzastepcze
niezawodowe
rodzinyzastępcze
spokrewnione
1 5
35
72
3 5
47
89
liczba rodzin
liczba dzieci
36
zatrudnionych jest siedmiu pracowników: kierownik, pięciu pracowników socjalnych i jeden
pracownik zatrudniony w charakterze pomocy administracyjnej.
Do zadań Sekcji ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych w szczególności
należy:
przyznawanie świadczeń rodzinom zastępczym;
przyznawanie świadczeń wychowankom pieczy zastępczej oraz wychowankom
placówek zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy społecznej;
organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym - wychowankom pieczy
zastępczej oraz wychowankom placówek zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy
społecznej przez wspieranie procesu usamodzielnienia;
prowadzenie postępowań administracyjnych mających na celu ustalenie opłaty
rodzicom dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej.
W okresie od 1.01.2016 r. do 31.12.2016 r. pomocą finansową zostało objętych:
1) 101 rodzin zastępczych, (w których było umieszczonych 133 dzieci z terenu Miasta
Rzeszowa) na łączną kwotę 1 387 447,29 zł, w tym:
pomocą pieniężną na pokrycie kosztów utrzymania dziecka było objętych 101 rodzin
zastępczych na łączną kwotę 1 177 563,94 zł;
dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania 12 dzieci w rodzinach
zastępczych w łącznej kwocie 21 150,74 zł otrzymało 12 rodzin zastępczych;
jednorazowe świadczenie na pokrycie niezbędnych wydatków związanych
z potrzebami przyjmowanego dziecka do rodziny na łączną kwotę 31 520,32 zł
otrzymało 14 rodzin zastępczych dla 20 dzieci;
środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym
lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez
rodzinę zastępczą zawodową na czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię
elektryczną i cieplną, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig
osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi
telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami eksploatacji dla 7 rodzin
zastępczych zawodowych na łączną kwotę 31 150,44 zł oraz dla 21 rodzin
zastępczych niezawodowych na łączną kwotę 103 017,19 zł;
pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu
mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub w domu jednorodzinnym otrzymało
2 rodziny zawodowe w kwocie 9 505,00 zł;
37
dofinansowaniem do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dzieci objęto
25 rodzin zastępczych dla 30 dzieci, na łączną kwotę 13 539,66 zł.
2) 19 rodzin zastępczych utworzonych na podstawie porozumienia z innymi podmiotami
(w których było umieszczonych 24 dzieci z innych powiatów) na łączną kwotę
246 737,80 zł, w tym:
pomocą pieniężną na pokrycie kosztów utrzymania dziecka było objętych 19 rodzin
zastępczych na łączną kwotę 236 445,25 zł;
dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania 1 dziecka w rodzinie
zastępczej w kwocie 306,67 zł otrzymała 1 rodzina zastępcza;
środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym
lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez
rodzinę zastępczą zawodową na czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię
elektryczną i cieplną, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig
osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi
telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami eksploatacji otrzymało 2 rodziny
zastępcze niezawodowe na łączną kwotę 7 295,88 zł;
dofinansowaniem do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dzieci objęto
4 rodziny zastępcze dla 7 dzieci, na łączną kwotę 2 690,00 zł.
Na terenie miasta Rzeszowa, od dnia 16 maja 2016 r., funkcjonuje rodzinny dom dziecka,
w którym umieszczonych jest 4 dzieci z terenu Miasta Rzeszowa.
Łączna kwota przekazanej pomocy pieniężnej: 41 552,82 zł, w tym:
pomoc pieniężna na pokrycie kosztów utrzymania dzieci w wysokości
29 064,52 zł;
dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania 1 dziecka w wysokości
1503,23 zł;
pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu domu
jednorodzinnego 5 000,00 zł;
środki finansowe dla prowadzącego rodzinny dom dziecka, na utrzymanie domu
jednorodzinnego, zgodnie z art. 84 pkt 1 w łącznej wysokości 3 985,07 zł;
dofinansowanie do wypoczynku dziecka poza miejscem zamieszkania dla
4 dzieci, na łączną kwotę 2 000,00 zł.
Od dnia 1 kwietnia 2016 r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie - Sekcja
do Spraw Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych realizuje zadanie
38
zlecone z zakresu administracji rządowej na podstawie art. 181 pkt 3 ustawy z dnia
9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Na podstawie art. 80 ust. 1a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej w związku z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r.
o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, pomocą pieniężną w formie dodatku
wychowawczego zostało objętych w okresie od 1 kwietnia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r.
125 dzieci z 96 rodzin zastępczych na kwotę 511 723,66 zł.
W okresie sprawozdawczym wydano następujące decyzje administracyjne dotyczące
rodzin zastępczych:
pomoc pieniężna na pokrycie kosztów utrzymania dziecka - 31 decyzji dla
31 dzieci;
dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania dzieci - 5 decyzji dla
5 dzieci;
pomoc pieniężna w formie dodatku wychowawczego - 126 decyzji
jednorazowe świadczenie na pokrycie niezbędnych wydatków związanych
z potrzebami przyjmowanego dziecka do rodziny - 19 decyzji dla 19 dzieci;
dofinansowanie do wypoczynku dziecka poza miejscem zamieszkania
41 decyzji dla 41 dzieci;
środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku
wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej
kosztom ponoszonym przez rodzinę zastępczą zawodową na czynsz, opłaty
z tytułu najmu, opłaty za energię elektryczną i cieplną, wodę, gaz, odbiór
nieczystości stałych i płynnych, dźwig osobowy, antenę zbiorczą, abonament
telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami
eksploatacji - 59 decyzji;
pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu
mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub w domu jednorodzinnym -
3 decyzje dla 3 rodzin;
zmiany decyzji - 23 decyzje;
uchylenie decyzji - 20 decyzji;
zwrot świadczenia nienależnie pobranego - 5 decyzji.
39
1.1 Prowadzenie postępowań administracyjnych mających na celu ustalenie opłaty
rodzicom biologicznym dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej
Sekcja ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych prowadzi działania
w zakresie postępowań administracyjnych zmierzających do ustalenia (lub odstąpienia
od ustalenia) rodzicom biologicznym miesięcznej opłaty za pobyt dziecka/dzieci/osoby
pełnoletniej w rodzinie zastępczej - zakończonych wydaniem stosownej decyzji w sprawie.
Działania te obejmują:
wysyłanie zawiadomień o wszczęciu postępowania w sprawie miesięcznej opłaty
za pobyt dziecka/dzieci/osoby pełnoletniej w rodzinie zastępczej dla rodziców
biologicznych - 328 zawiadomień;
przyjęcie wniosków o odstąpienie od ustalenia miesięcznej opłaty za pobyt dzieci
w rodzinie zastępczej - 151 wniosków;
współpraca z innymi instytucjami (ZUS, KRUS, Zakłady Karne, USC, itp.) w celu
weryfikacji danych zawartych w złożonych wnioskach, oświadczeniach
i dokumentach - 22 pisma;
prowadzenie działań w celu ustalenia miejsca pobytu osób zobowiązanych
do ponoszenia opłaty za pobyt dzieci w pieczy zastępczej: Centralny Rejestr
Zakładów Karnych - w sprawie 33 osób, Wydział Spraw Obywatelskich Urzędu
Miasta Rzeszowa - w sprawie 27 osób, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych -
w sprawie 11 osób, Ośrodki Pomocy Społecznej - w sprawie 19 osób;
przygotowanie wniosków do Sądu Rejonowego w Rzeszowie w celu ustalenia
kuratora do doręczeń dla osoby nieznanej z miejsca pobytu - ustanowiono kuratora
dla 31 osób, w tym pracownik Sekcji jest kuratorem w 27 sprawach;
prowadzenie postępowań administracyjnych w ramach pomocy prawnej,
na prośbę innych powiatów - 1 sprawa.
Ogólna liczba rodziców dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych, dla których
w 2016 r. wydano decyzje - 163 osoby.
Wydano łącznie 347 decyzji, w tym:
decyzje o odstąpieniu w całości od ustalenia opłaty - 168 (z czego 47 decyzji,
w których jedną ze stron był ustanowiony przez sąd kurator do doręczeń dla osoby
nieznanej z miejsca pobytu);
decyzje ustalające opłatę - 14;
40
decyzje o umorzeniu postępowania – 163 (z czego 49 decyzji, w których jedną
ze stron był ustanowiony przez sąd kurator do doręczeń dla osoby nieznanej
z miejsca pobytu);
decyzje uchylające wcześniejsze decyzje - 2.
2. Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej
Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej zatrudnieni w MOPS w Rzeszowie
posiadają wykształcenia wyższe - pedagogiczne i socjologiczne oraz doświadczenie w pracy
z rodziną i dzieckiem. Koordynatorzy realizując swoje zadania, możliwie jak najczęściej
odwiedzają rodziny zastępcze prowadząc rozmowy na temat ewentualnych problemów
opiekuńczo-wychowawczych czy zdrowotnych dzieci oraz ich sytuacji szkolnej. Omawiają
także trudności na jakie napotykają rodzice, jak i sukcesy które odnoszą. Działania
koordynatora na rzecz dziecka są formułowane pisemnie w obszarach: psychospołecznym,
edukacyjnym, zdrowotnym, materialno – bytowym, w sferze zainteresowań dziecka, jego
kontaktów z rodzicami biologicznymi.
W 2016 r. w Zespole do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej zatrudnionych było
8 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej.
Ogółem wydatki na wynagrodzenie koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej
wyniosły 303 557,00 zł. z tego w ramach realizacji „Resortowego Programu Wspierania
Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej w 2016 r. - Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej”,
pozyskano środki finansowe w kwocie 74 786,00 zł.
W okresie sprawozdawczym na terenie Miasta Rzeszowa funkcjonowało 118 rodzin
zastępczych. W rodzinach umieszczonych było 156 dzieci. Pracownicy odbyli 1243 wizyty
w środowisku, 314 spotkania w siedzibie Ośrodka. Pozostawali w stałym kontakcie
z rodzicami zastępczymi – 1547 kontaktów telefonicznych i 614 korespondencji.
Główne zadania realizowane przez koordynatorów:
sporządzanie diagnozy sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej,
rozeznanie jego potrzeb;
opracowanie przy współpracy z rodziną zastępczą, asystentem rodziny (jeśli rodzina
była objęta asystenturą) ewentualnie pracownikiem socjalnym - planów pomocy
dziecku. Stworzono 92 plany, które określały kierunki pracy rodziców zastępczych z
dzieckiem. Dokonano 425 kwartalnych monitoringów realizacji planów pomocy
41
dziecku;
dokonywanie na bieżąco oceny rodziny zastępczej pod względem predyspozycji
do pełnienia powierzonej jej funkcji oraz jakości wykonywanej pracy - dokonano
18 ocen;
wsparcie w nauce dzieci i młodzieży z rodzinnych form opieki zastępczej poprzez
zorganizowanie pomocy wolontariuszy - od stycznia do czerwca 2016 r. - objęto
wsparciem 17 dzieci; od października do grudnia 2016 r. objęto wsparciem 12 dzieci.
Motywowanie dzieci do rozwijania zainteresowań, udziału w grupie
socjoterapeutycznej - w jednej edycji odbyło się 5 spotkań, wzięło w nich udział 7
uczestników;
wysłuchanie opinii dziecka zgodnie z art. 4a ustawy - 202 przeprowadzone
rozmowy;
współpraca z pedagogami szkolnymi, przedszkolnymi i wychowawcami w zakresie
rozeznania sytuacji dziecka na terenie placówki, jego relacji z osobami dorosłymi
i rówieśnikami - zgromadzono 200 opinii;
utrzymywanie kontaktu z rodzicami biologicznymi w ramach całościowego poznania
sytuacji dziecka - współpraca z 30 rodzicami biologicznymi;
udzielanie wsparcia dorosłym wychowankom rodzin zastępczych.
Koordynatorzy w swojej pracy posługują się narzędziami opracowanymi w całości przez
pracowników Zespołu do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej, takimi jak: Ocena sytuacji
dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej, Aktualizacja Oceny dziecka umieszczonego
w pieczy zastępczej, Ocena sytuacji rodziny zastępczej, Diagnoza dziecka umieszczonego
w rodzinnej pieczy zastępczej, Plan pomocy dziecku. Ponadto koordynatorzy w trakcie
codziennej pracy na rzecz środowiska zastępczego stosują również:
Kartę pracy z rodziną, która zawiera informacje dotyczące daty i rodzaju kontaktu,
informacje uzyskane w czasie kontaktu, źródła informacji oraz uwagi własne;
Kontrolną kartę czasu pracy, w której koordynator potwierdza pracę w środowisku.
3. Rodziny pomocowe
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wprowadziła nową formę
pomocy rodzinie zastępczej, tzw. rodziny pomocowe, które mają wspierać rodziców
zastępczych w przypadku czasowego niesprawowania przez nich opieki nad dzieckiem
42
w związku z wypoczynkiem, udziałem w szkoleniu lub pobytem w szpitalu oraz w sytuacjach
zaistnienia nieprzewidzianych trudności lub zdarzeń losowych w rodzinie zastępczej. Rodziną
pomocową może być:
rodzina zastępcza niezawodowa, zawodowa lub prowadzący rodzinny dom dziecka;
małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim przeszkoleni
do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka
lub rodziny przysposabiającej.
W okresie sprawozdawczym podpisano jedną umowę dotyczącą sprawowania funkcji rodziny
pomocowej.
4. Instytucjonalna piecza zastępcza
W 2016 r. na terenie Miasta Rzeszowa funkcjonowały placówki opiekuńczo-
wychowawcze typu:
– Interwencyjno-socjalizacyjnego – Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza im. dr. Henryka
Hanasiewicza, która zapewnia dzieciom całodobową opiekę i wychowanie do czasu powrotu
do rodziny biologicznej, przysposobienia lub umieszczenia w pieczy zastępczej. Okres pobytu
dziecka w części interwencyjnej placówki nie może trwać dłużej niż 3 miesiące.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres ten może zostać przedłużony
do zakończenia trwającego postępowania sądowego.
Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza im. dr. Henryka Hanasiewicza dysponuje
25 miejscami, w tym 11 interwencyjnymi i 14 socjalizacyjnymi. Placówka posiada miejsca
dla dziewcząt małoletnich w ciąży.
– Socjalizacyjno-interwencyjnego i socjalizacyjnego – działające jako 3 odrębne miejskie
jednostki budżetowe:
- Centrum Administracyjne do Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych,
- Dom dla Dzieci „MIESZKO”,
- Dom dla Dzieci „DOBRAWA”.
Centrum Administracyjne do Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych, zapewnia
wspólną obsługę ekonomiczno-administracyjną i organizacyjną placówek opiekuńczo-
wychowawczych: Domu dla Dzieci „MIESZKO” i Domu dla Dzieci „DOBRAWA”.
Pracą Centrum kieruje dyrektor Centrum, który jest zarazem dyrektorem obydwu placówek
i kieruje nimi przy pomocy wychowawców koordynatorów.
43
Dom dla Dzieci „MIESZKO” jest placówką całodobową typu socjalizacyjno -
interwencyjnego przeznaczoną dla 30 wychowanków (27 miejsc typu socjalizacyjnego
+ 3 miejsca typu interwencyjnego) powyżej 10 roku życia. W wyjątkowych przypadkach
w placówce mogą być umieszczone dzieci poniżej 10 roku życia, szczególnie gdy przemawia
za tym stan ich zdrowia lub dotyczy to rodzeństwa.
Dom dla Dzieci „DOBRAWA” jest również placówką całodobową typu
socjalizacyjnego przeznaczoną dla 14 wychowanków powyżej 10 roku życia.
Placówki opiekuńczo-wychowawcze Miasta Rzeszowa dysponują łącznie
69 miejscami. W ciągu 2016 r. przebywało w nich łącznie 88 dzieci z czego
72 wychowanków pochodziło z terenu Miasta Rzeszowa. Ponadto w okresie
sprawozdawczym w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w Rzeszowie przebywało
15 dzieci pochodzących z 5 powiatów i 1 dziecko narodowości ukraińskiej.
Dzieci z innych powiatów przebywające w 2016 r. w placówkach opiekuńczo -
wychowawczych na terenie Miasta Rzeszowa:
Źródło: Opracowanie własne
W przypadku braku możliwość umieszczenia dzieci pochodzących z Rzeszowa
w placówce na terenie miasta podejmowane są działania zmierzające do umieszczenia ich
w placówkach funkcjonujących na terenie innego powiatu. W 2016 r. w placówkach
opiekuńczo-wychowawczych na terenie 7 powiatów przebywało 31 dzieci pochodzących
z Rzeszowa.
Dzieci pochodzące z Rzeszowa przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych poza
Rzeszowem w 2016 r.
Powiat
z którego
pochodzi
dziecko
Liczba dzieci przebywających w placówkach
prowadzonych przez Miasto Rzeszów Liczba dzieci z innych
powiatów
przebywających
w placówkach
w 2016 r.
Placówka
Opiekuńczo -
Wychowawcza
Dom dla Dzieci
„Dobrawa”
Dom dla Dzieci
„Mieszko”
Rzeszowski 4 3 3 10
Warszawa 1 1
Przemyski 2 2
Krośnieński 1 1
Strzyżowski 1 1
Dziecko
narodowości
ukraińskiej
1 1
16
44
Źródło: Opracowanie własne
4.1 Postępowania administracyjne dotyczące ustalania odpłatności rodziców
biologicznych za pobyt dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej
Dla rodziców biologicznych dzieci przebywających w instytucjonalnej pieczy zastępczej
wydano w 2016 r. łącznie 147 decyzji, w tym:
odstępujących od ustalenia opłaty - 69 decyzji;
odstępujących w części od ustalenia opłaty - 3 decyzje;
ustalających opłatę w wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania
wychowanka w placówce - 4 decyzje;
odstępujących od ustalenia opłaty z uczestnictwem kuratora dla osoby nieobecnej
- 10 decyzji;
zmieniających - 1 decyzja;
umarzających postępowanie w sprawie opłaty - 60 decyzji.
Podczas przeprowadzania czynności administracyjnych związanych z wydaniem decyzji
dotyczącej opłaty za pobyt dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej wystosowano:
132 zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia opłaty;
74 zawiadomienia o przedłużeniu terminu załatwienia sprawy;
62 wezwania w celu złożenia wyjaśnień oraz doręczenia dokumentów niezbędnych
dla rozstrzygnięcia sprawy;
108 zawieszeń postępowania administracyjnego w sprawie opłaty;
Lp. Powiat Placówka Liczba dzieci
przebywających
w 2016 r.
1. Przemyski Dom Dziecka w Prałkowcach 2
2. Krośnieński Rodzinny Dom Dziecka w Targowiskach 1
3. Tarnobrzeski Dom Dziecka w Skopaniu 2
4. Rzeszowski Katolicka Placówka Opiekuńczo –
Wychowawcza w Łące 3
5. Strzyżowski
Dom Dziecka w Żyznowie 12
6. Dom Dziecka w Strzyżowie 4
7. Leżajski Dom Dziecka w Nowej Sarzynie 3
8. Kraśnicki
Wioska Dziecięca SOS w Kraśniku 4
Łącznie: 31 dzieci
45
118 podjęć zawieszonego postępowania;
186 zawiadomień o możliwości zapoznania się z dokumentacją zgromadzoną
w sprawie;
74 przedłużenia trwającego postępowania administracyjnego.
4.2 Koszty utrzymania dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej
Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2012 r. określeniem zawartym w art. 196 ustawy
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, średnie miesięczne wydatki przeznaczone
na utrzymanie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej stanowi kwota rocznych
wydatków przeznaczonych na działalność tej placówki wynikająca z utrzymania dzieci
z poprzedniego roku kalendarzowego, bez wydatków inwestycyjnych, powiększona
o prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem,
przyjęty w ustawie budżetowej na dany rok kalendarzowy, podzielona przez liczbę miejsc
w placówce, ustaloną jako sumę rzeczywistej liczby dzieci w poszczególnych miesiącach
poprzedniego roku kalendarzowego.
Średnie miesięczne wydatki przeznaczone na utrzymanie dziecka w placówce
opiekuńczo - wychowawczej ustala starosta i ogłasza w wojewódzkim dzienniku
urzędowym. Zarządzeniem Nr VII/610/2016 Prezydenta Miasta Rzeszowa z dnia 23 marca
2016 r. w sprawie ustalenia średnich miesięcznych wydatków na utrzymanie dziecka
w placówkach opiekuńczo - wychowawczych na terenie miasta Rzeszowa przyjęto
wysokości średnich miesięcznych wydatków na utrzymanie dziecka. Wynosiły one:
1) Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza imienia dr. H. Hanasiewicza, ul. Unii
Lubelskiej 4 – 7 431 zł;
2) Dom dla Dzieci „Dobrawa” w Rzeszowie, ul. Nizinna 30/1 – 6 389 zł;
3) Dom dla Dzieci „Mieszko” w Rzeszowie, ul. Nizinna 30/2 – 6 389 zł.
IV. Usamodzielnienia
1. Przyznawanie świadczeń wychowankom pieczy zastępczej oraz wychowankom
innych placówek zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy społecznej
Osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletniości, rodzinę zastępczą, rodzinny dom
dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, regionalną placówkę opiekuńczo-
terapeutyczną lub inną placówkę zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy społecznej:
46
1) przyznaje się pomoc na:
a) kontynuowanie nauki;
b) usamodzielnienie;
c) zagospodarowanie.
2) udziela się pomocy w uzyskaniu:
a) odpowiednich warunków mieszkaniowych;
b) zatrudnienia.
3) zapewnia się pomoc prawną i psychologiczną.
Pod opieką Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Rzeszowie w 2016 r. było 101
usamodzielnianych wychowanków, z czego:
pomocą pieniężną na kontynuowanie nauki, na łączną kwotę 151 093,67 zł, zostało
objętych 33 wychowanków rodzin zastępczych;
pomocą na zagospodarowanie, na łączną kwotę 54 351,00 zł, zostało objętych
11 wychowanków rodzin zastępczych;
pomocą na usamodzielnienie, na łączną kwotę 42 840,00 zł, zostało objętych
9 wychowanków rodzin zastępczych.
pomocą pieniężną na kontynuowanie nauki, na łączną kwotę 129 534,82 zł, było
objętych 31 wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych:
pomocą na zagospodarowanie, na łączną kwotę 24 705,00 zł, zostało objętych
5 wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych;
pomocą na usamodzielnienie, na łączną kwotę 39 588,00 zł, zostało objętych
6 wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych;
pomocą pieniężną na kontynuowanie nauki, na łączną kwotę 111 562,90 zł, było
objętych 28 wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych i zakładów
poprawczych;
pomocą na zagospodarowanie, na łączną kwotę 6 888,00 zł, zostało objętych
2 wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych;
pomocą na usamodzielnienie, na łączną kwotę 17 882,00 zł, zostało objętych
4 wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych.
W okresie sprawozdawczym wydano w powyższym zakresie następujące decyzje
administracyjne :
przyznające pomoc na kontynuowanie nauki - 54 decyzje;
uchylające pomoc na kontynuowanie nauki - 25 decyzji;
47
odmawiające przyznania pomocy na kontynuowanie nauki - 2 decyzje;
zakończenie postępowania - 7 decyzji;
zwrot nienależnie pobranego świadczenia na kontynuowanie nauki - 35 decyzji;
przyznające pomoc na usamodzielnienie - 17 decyzji;
przyznające pomoc na zagospodarowanie - 20 decyzji.
2. Organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym - wychowankom pieczy
zastępczej oraz wychowankom innych placówek zgodnie z art. 88 ustawy
o pomocy społecznej przez wspieranie procesu usamodzielnienia
Praca z usamodzielnianym wychowankiem odbywa się zgodnie z założeniami
indywidualnego programu usamodzielnienia. Pracownicy socjalni monitorują realizację
programów usamodzielnienia dla 121 wychowanków. W sytuacji braku wsparcia najbliższego
środowiska rodzinnego wychowanków (brak kandydatów na opiekuna usamodzielnienia),
pracownicy podejmują się pełnienia funkcji opiekunów usamodzielnienia. W roku 2016
pełnili funkcję opiekuna usamodzielnienia dla 30 wychowanków. Pracownicy socjalni Sekcji
ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych obok realizacji zadań mających
na celu przyznanie świadczenia w formie finansowej bądź rzeczowej, świadczą
wychowankom również pomoc w formie wsparcia i pracy socjalnej. Praca socjalna
realizowana przez pracowników socjalnych służy przede wszystkim wzmocnieniu klientów,
odzyskaniu bądź nabywaniu przez nich zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie.
Celem naczelnym każdego podejmowanego działania jest życiowe usamodzielnienie
wychowanków w zgodzie z obowiązującymi normami społecznymi.
Głównym problemem usamodzielniających się wychowanków jest pozyskanie własnego
mieszkania. W związku z powyższym, pracownicy socjalni Sekcji ds. Pieczy Zastępczej
i Wsparcia Osób Usamodzielnianych udzielają im pomocy poprzez:
rozmowy motywujące wychowanka do złożenia wniosku o przydział mieszkania
socjalnego - 7 wychowanków;
wspieranie wychowanków w wyjątkowo trudnej sytuacji mieszkaniowej w okresie
oczekiwania na przydział mieszkania - 45 wychowanków;
towarzyszenie 10 wychowankom w odbiorze skierowania na mieszkanie socjalne
w BGM Miasta Rzeszowa;
towarzyszenie 10 wychowankom w dopełnieniu formalności dotyczących
48
zameldowania się w nowym miejscu zamieszkana, w Urzędzie Miasta Rzeszowa;
towarzyszenie 10 wychowankom w dopełnieniu formalności w celu podpisania
umowy najmu mieszkania w MZBM w Rzeszowie;
towarzyszenie 20 wychowankom podczas realizacji pomocy na zagospodarowanie
w formie rzeczowej w sklepach na terenie Miasta Rzeszowa.
W ramach realizacji zadania „pomoc w uzyskaniu zatrudnienia” pracownicy Sekcji
motywowali wychowanków do:
aktywnego poszukiwania ofert pracy - 56 wychowanków;
zarejestrowania się w urzędzie pracy - 23 wychowanków.
Pracownik socjalny Sekcji podejmując współpracę z usamodzielnianym wychowankiem
i jego rodziną, ocenia sytuację oraz określa występujące trudności wymagające wsparcia.
Podejmowane działania są zróżnicowane i dostosowane do indywidualnej sytuacji.
W ramach pracy socjalnej na rzecz wychowanków podejmowano działania:
określanie potrzeb i oczekiwań wychowanków na podstawie przeprowadzonych
wywiadów środowiskowych oraz rozmów - 101 wychowanków;
motywowanie do zmian mających na celu poprawę sytuacji bytowej wychowanków
i ich rodzin - 60 wychowanków;
monitorowanie sytuacji wychowanków pod kątem wywiązywania się z dokonywanych
ustaleń - 101 wychowanków;
motywowanie wychowanków do kontynuowania nauki - 98 wychowanków;
współpraca ze szkołami, instytucjami i innymi placówkami w celu ustalenia sytuacji
dotyczącej kontynuowania nauki przez 26 usamodzielnianych wychowanków;
ustalanie czy wychowankowie posiadają ubezpieczenie zdrowotne - 101
wychowanków;
informowanie o ewentualnych konsekwencjach w sytuacji braku ubezpieczenia
zdrowotnego - 101 wychowanków;
udzielanie informacji o uprawnieniach i przysługujących świadczeniach z innych
instytucji - 101 wychowanków;
udzielanie pomocy w pisaniu pism urzędowych, np. podań, wniosków w celu
uzyskania przysługujących świadczeń - 2 wychowanków;
zapewnienie wychowankom dostępu do specjalistycznej pomocy poprzez
informowanie o możliwości wsparcia psychologicznego, prawnego - 101
wychowanków;
49
współpraca ze środowiskiem lokalnym, ośrodkami pomocy społecznej, powiatowymi
centrami pomocy rodzinie, sądami, organizacjami społecznymi na rzecz
usamodzielnianych wychowanków.
V. Zestawienie potrzeb
Analiza dotychczasowej pracy:
Zespołu ds. Organizacji Pieczy Zastępczej;
Zespołu ds. Asysty Rodzinnej;
Sekcji ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych;
Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej
w zakresie realizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej umożliwia
wskazanie następujących potrzeb:
W Zespole ds. Organizacji Pieczy Zastępczej dostrzegalne są potrzeby w zakresie:
tworzenia rodzinnych form pieczy zastępczej - wskazane jest systematyczne
zwiększanie liczby niezawodowych rodzin zastępczych i zawodowych rodzin
zastępczych, a w szczególności pozyskanie zawodowej specjalistycznej rodziny;
promowania rodzicielstwa zastępczego na terenie miasta w celu pozyskiwania
kandydatów do pełnienia funkcji rodzin zastępczych;
superwizji pracy koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej;
przeprowadzenia specjalistycznych szkoleń mających na celu podnoszenie
kwalifikacji a także zachowanie i wzmocnienie kompetencji opiekuńczo –
wychowawczych już funkcjonujących rodzin zastępczych;
rozważenia możliwości gratyfikacji finansowej dla pracowników podejmujących
działania wykraczające poza ich zakres obowiązków, np. prowadzenie grupy
wsparcia, grupy młodzieżowej czy socjoterapeutycznej;
stałego podnoszenia kwalifikacji kadry, świadczącej wsparcie w zakresie ustawy
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
W Zespole Asysty Rodzinnej dostrzegalne są potrzeby w zakresie:
prowadzenia treningów umiejętności członków rodzin (uruchamianie, stymulowanie)
w zakresie aktywności społecznej;
50
działań wychowawczych mających na celu przekazanie wiedzy i umiejętności
służących przygotowaniu do pełnienia ról społecznych, np. matki, ojca, babci,
pracownika, itp.;
działań mających na celu ponowne włączanie do środowiska rodziców, młodzieży,
dzieci poprzez nauczenie ich zachowań zgodnych z wymogami otoczenia, normami
społecznymi i prawnymi;
organizacji dodatkowego wsparcia dla dzieci, młodzieży oraz rodziców
przeżywających trudności opiekuńczo-wychowawcze;
zorganizowania treningów kompetencji dla rodziców, których celem będzie
tworzenie warunków do prawidłowego rozwoju dziecka w rodzinie, w sferze
psychicznej, emocjonalnej, społecznej i socjalnej (aktywne spędzanie czasu wolnego
z dzieckiem, porządkowanie mieszkania, radzenie sobie z agresją);
poszerzania możliwości rozwoju społecznego i kulturowego rodzin poprzez
uczestnictwo w ofercie kulturalnej miasta (bilety do kina, teatru, na basen, itp.);
organizacji spotkania z Sędziami Sądu Rodzinnego, którego celem byłoby
zaprezentowanie pracy asystenta rodziny i opracowanie modelu współpracy
pomiędzy jednostkami;
organizacji kolejnego spotkania z pracownikami Powiatowego Urzędu Pracy celem
kontynuacji tworzenia płaszczyzny współpracy, wspólnych rozwiązań na rzecz
kompleksowego wsparcia rodziny;
organizowania kampanii społecznych adresowanych do mieszkańców miasta
Rzeszowa o tematyce pomocy społecznej i asystentury rodzin, a także promowania
idei rodzin wspierających dla rodzin objętych wsparciem Miejskiego Ośrodka
Pomocy Społecznej;
poszerzenia współpracy z wolontariuszami (zarówno studentami pomagającymi
dzieciom w opanowaniu podstawy programowej, jak i osobami starszymi pełniącymi
rolę „zastępczego dziadka, babci”).
Dodatkowo, niezbędnym elementem dla procesu standaryzacji usług w postaci
wsparcia przez asystenta rodziny jest dbałość o rozwój i proces kształcenia asystenta poprzez
systematyczną superwizję, w obszarze metodologicznym, uczestnictwo w kursach,
szkoleniach, konferencjach jak też wymiana doświadczeń środowiska asystenckiego poprzez
kontynuację systematycznych spotkań Grupy Wymiany Doświadczeń Asystentów Rodziny
z Podkarpacia.