������R���������T����ª����¯��ª�¯­���

���ဖ��� ��� ����� ��

�¦���������¤�ª�¡¯­£¯­���¤�����ª���¦����

��¡£¯�ª�ထ�ၹၺ���ĺ�¯��¡�����ၺၸၹၼ

���ဖ�������� ����� ���¦�����ၹၺ���ĺ�¯��¡�����ၺၸၹၼ�ဖ���¤����¡�£¤���ဖ���¡£¯�ª��ဖ����¯န�ၹႁၸၸ

�������ၺႁ�ª¡¯�ă����ဖ�ၹၹ���ĺ�¯��¡�����ဖ����¡�����¡�ဖ�¡¤�ဖ����¯န�ၹၹၸၸ�ဖ�ၹႀၸၸ

��¡£¯�ª�ထ�¦�န�����¯��ၽၽ

������R���������T����ª����¯��ª�¯­���

STANIS£AW WYSPIAÑSKIKraków 1869 - Kraków 1907

Stanis³aw Wyspiañski - malarz, poeta, dramaturg - synFranciszka, snycerza i rzeŸbiarza, naukê rysunków rozpo-cz¹³ w 1884 roku, jako wolny s³uchacz krakowskiej Szko³ySztuk Piêknych. Regularne studia podj¹³ w latach 1887-89u Jana Matejki, przerwane prac¹ u boku mistrza nad poli-chromi¹ w gotyckim koœciele Najœwiêtszej Marii Panny.Naukê kontynuowa³ w latach 1890-95, najczêœciej prze-bywaj¹c na stypendium w Pary¿u (1890, 1891-92, 1893,1894), gdzie uczy³ siê krótko w Académie Colarossi w ate-lier G. Courtois a tak¿e u J.-P. Blanca i L.-A. Girardota,

a g³ównie doskonali³ siê obcuj¹c z najnowsz¹ sztuk¹ fran-cusk¹, odkrywaj¹c œwiat teatru i nowe pr¹dy filozoficzne.Wyjazdy te by³y po³¹czone z podró¿ami artystycznymi poEuropie. W latach 1887-90 i 1896-97 studiowa³ równie¿na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagielloñskiegow Krakowie, historiê, historiê sztuki i literatury. W 1895osiad³ w Krakowie; w 1897 by³ cz³onkiem za³o¿ycielem To-warzystwa Artystów Polskich „Sztuka“, w latach 1898-99kierownikiem artystycznym pisma „¯ycie“. W AkademiiSztuk Piêknych od 1902 prowadzi³ katedrê malarstwa de-koracyjnego i koœcielnego, w 1906 zosta³ profesorem; zaj-mowa³ siê aktywnie problemami opieki nad zabytkami.

Twórczoœæ Wyspiañskiego obejmuje ró¿ne dziedzinysztuki wzajemnie siê dope³niaj¹ce w wizjonerskiej syntezie.Artysta malowa³ portrety i pejza¿e, najczêœciej pos³ugu-j¹c siê technik¹ pastelow¹, zajmowa³ siê projektowaniemmalowide³ œciennych i witra¿y, mebli, kostiumów teatral-nych i scenografii, typografi¹ ksi¹¿kow¹; by³ autorem 17utworów dramatycznych i rapsodów, sam je najczêœciejre¿yserowa³ na scenie. W swej wielostronnej sztuce bu-dowa³ w³asn¹ wizjê œwiata i cz³owieka, odnosz¹c¹ siê doproblemów egzystencjalnych, ³¹czy³ tradycjê antyczn¹z chrzeœcijañsk¹, czerpa³ z przesz³oœci i tradycji historycz-nej narodu, usi³uj¹c te przes³ania pogodziæ z realizmemteraŸniejszoœci. W malarstwie sztalugowym na krótko zbli-¿y³ siê do impresjonizmu, jednak cechami wyró¿niaj¹cymimonumentalne polichromie i witra¿e by³a dekoracyjnoœæbliska sztuce syntetystów i nabistów, wzmocniona drama-turgiczn¹ ekspresj¹. W portretach, ostrych w charakte-rystyce modela, mocn¹, czêsto spl¹tan¹ lini¹ wydobywa³psychologizm postaci, dzieci traktowa³ natomiast z liryz-mem. W pejza¿ach ³¹czy³ obserwacjê zjawisk przyrodni-czych z odwiecznym, tajemniczym misterium ¿ycia natury,komplikuj¹c ich symboliczn¹ wymowê przes³aniami histo-riozoficznymi. Gnêbiony przez wiele lat œmierteln¹ choro-b¹, zmar³ przedwczeœnie, w wieku 38 lat.

Fotografia z okresu paryskiego, lata 90 XIX w.

Autoportret w kontuszu, 1892-1894olej, 35 x 46,5 cm, MN Wroc³aw

O SZTUCE PORTRETOWEJSTANIS£AWA WYSPIAÑSKIEGO

Zainteresowanie Wyspiañskiego cz³owiekiem, jego psy-chik¹, znalaz³o odbicie w przewadze przedstawieñ portre-towych w jego sztuce. Wyspiañski pozowanie ogranicza³do jednego posiedzenia, mia³ bowiem swoj¹ teoriê:„Portret - mówi³ - mo¿na malowaæ kwadrans, pó³ godziny- godzinê, ale nie mo¿na go malowaæ d³u¿ej, bo to ju¿bêdzie nie portret, lecz obraz na temat danej osoby - his-toria osoby. Cz³owiek nie jest ten sam we wtorek, jakim by³

w poniedzia³ek, zmieni siê bezpowrotnie, zmieniaj¹ goprze¿ycia i przemyœlenia, portret to odbicie chwili, odbicieartystyczne ujmuj¹ce rzecz do g³êbi.“ (J. Nowak, Ze wspo-mnieñ o Wyspiañskim, w: Wyspiañski w oczach wspó³-czesnych, opr. L. P³oszewski, Kraków 1971, t. 2, s. 177).Do dziœ zachwyca trafna charakterystyka jego modeli,zarówno doros³ych jak i dzieciêcych, wszystkie wyró¿niaspecyficzna aura, któr¹ Wyspiañski w tych seansachpotrafi³ uchwyciæ.

Okresem, w którym artysta stworzy³ pierwsz¹ znacz¹-c¹ seriê wizerunków krakowskich przyjació³, by³y lata 1898-99. Portrety, których by³o oko³o trzydziestu, rysowane nanocnych posiedzeniach w s³ynnym „Paonie“, salce wy-dzielonej z Café Restaurant du Théatre (ul. Szpitalna 38),uleg³y rozproszeniu. Tworzy³ je Wyspiañski poœpiesznie wê-glem i kredk¹, w podobnym formacie, na papierze rysun-kowym, którego dostarcza³ w³aœciciel kawiarni FerdynandTurliñski, tzw. Turl. By³y to dosadnie scharakteryzowaneg³owy m³odych ludzi w podobnych strojach, pocz¹tkuj¹-cych poetów i literatów - Antoniego Lange, Lucjana Rydla,Jerzego ¯u³awskiego, Jana Augusta Kisielewskiego, czydziennikarzy - Rudolfa Starzewskiego, Konrada Rakow-skiego, czy wreszcie studentów medycyny - Tadeusza¯eleñskiego, Karola Lewandowskiego, jak te¿ koryfeuszyM³odej Polski - Jacka Malczewskiego, W³odzimierza Tet-majera, Stanis³awa Przybyszewskiego i jego tajemniczejnorweskiej ¿ony, Dagny. Ró¿ni³a je aura w³aœciwa ka¿de-mu z modeli. Wyspiañski doprowadzi³ do perfekcji swójlapidarny styl, kreuj¹c wnikliwe studia psychologicznepostaci ujêtych w bliskim planie, w œciszonej konwencjineutralnego t³a. O kszta³cie dzie³a decydowa³a mocna,ekspresyjna linia. Artysta pomija³ szczegó³y, nie wprowa-dza³ rekwizytów, skupia³ uwagê na twarzy portretowanego,podkreœlaj¹c charakterystykê umiejêtnie uchwycon¹ po-z¹. Kolor w tych syntetycznie ujêtych studiach odgrywa³drugorzêdn¹ rolê.

Portret Lizy Pareñskiej, 1904pastel, 65,5 x 48,5 cm, kolejcja prywatna

Nowa „fala“ portretowa przypad³a w twórczoœci Wyspiañ-skiego wiosn¹ 1904 roku. Jak odnotowa³ Adam Chmiel,powiernik i przyjaciel artysty, Wyspiañski chcia³ stworzyægaleriê portretow¹ „wspó³czesnego Krakowa“, obliczon¹na oko³o sto obrazów. Nale¿y nie zapominaæ, ¿e twór-czoœæ portretowa sytuowa³a siê jakby na marginesie wiel-kich projektów artysty, polichromii, witra¿y czy pe³nej aran-¿acji wnêtrz, jak te¿ pisanych równolegle dramatów orazich scenicznych adaptacji. W liœcie z 30 marca Wyspiañskizwierza³ siê ze swych planów Chmielowi, przebywaj¹cemuwiosn¹ 1904 r. w Zakopanem: „Jestem zajêty rysowaniemportretów, w których rzêdzie znajdzie siê i Pañski, ale nieten, co ju¿ jest dawno, ino nowy, za pañskim powrotem.Codziennie ktoœ przychodzi i ja rysujê. Tak postêpowaæzamierzam, póki nie zape³niê pracowni, ¿e ju¿ nie bêdziektórêdy chodziæ. Wtedy urz¹dzê wystawê wspóln¹ i urz¹-dzê jedna wielk¹ salê portretow¹.“, a ju¿ 2 kwietnia pre-cyzowa³: „Portrety postêpuj¹ dalej. Rysowa³em ju¿ Kope-rê i Pagaczewskiego.“ (Listy Stanis³awa Wyspiañskiegoró¿ne - do wielu adresatów, Listy zebrane, t. IV, opr. M. Ry-dlowa, Kraków 1998, s. 200-201)

Jak nale¿y domniemywaæ, z kompozycji namalowane-go 27 marca wizerunku malarza Jana Stanis³awskiego(zbiory MNW), tê seriê mia³ wyró¿niaæ wiêkszy formati ujêcie modela niemal w ca³ej postaci, widocznej w blis-

kim planie. Artysta równie¿ chcia³ zmieniæ konwencjê ne-utralnego t³a, jak to zaaran¿owa³ w imponuj¹cym portre-cie prof. Juliana Pagaczewskiego (zbiory MNW), powsta-³ym na pocz¹tku kwietnia, sadowi¹c uczonego na tle oknapracowni z odleg³ym widokiem na Kopiec Koœciuszki.Jednak przy niewiarygodnej ³atwoœci malowania szybkosiê zniechêci³, a powodem by³y nie tylko k³opoty zdrowot-ne, ale równie¿ monotonia ubrañ mêskich: „Zaniecha³emrysowania portretów, bo strój dzisiejszy jest artystycznieniemo¿liwy i absolutnie wybrn¹æ z tego za³o¿enia niepo-dobna.“ - pisa³ w liœcie do Chmiela 5 kwietnia 1904 roku

(A. Chmiel, Nieco ze wspomnieñ o Stanis³awie Wyspiañ-skim (1869-1907) w: W oczach wspó³czesnych, t. II, s. 507,przypis do s. 147). Jakby dla przeciwwagi powsta³y wów-czas barwne, kostiumowe wizerunki aktorów oraz nielicz-ne w jego oeuvre, portrety kobiece - prywatne aktorki IrenySolskiej w strojach codziennych (zbiory MNP i MNGd) orazprofesorskich ¿on. Nie wycofa³ siê jednak ca³kowicie zeswego projektu galerii krakowskich osobistoœci o czymœwiadcz¹ liczne portrety uczonych - profesorów LeonaSternbacha (kolekcja prywatna), Tadeusza Estreichera(zbiory rodziny), Juliana Nowaka (zbiory rodziny), Fran-ciszka Krzyszta³owicza (zbiory MNW), Jana Rudolfa Ra-czyñskiego (zaginiony) czy Adama Chmiela (zbiory MNK)i W³adys³awa Mickiewicza (syna poety, zbiory PAN w Kra-kowie). Format tych wizerunków ponownie zmniejszy³,a kompozycjê sprowadzi³ do ujêæ w popiersiu na neutral-nym tle papieru, tylko niekiedy podbarwionym kolorem,zaaran¿owanym w poziomie lub w pionie.

Wyspiañski pozostawi³ równie¿ wiele autoportretów z ró¿nych lat, czêsto o pog³êbionej symbolicznej wymo-wie, oraz liczne portrety ¿ony i trójki ich wspólnych dzieci.

Autoportret z ¿on¹, 1904pastel, 47,4 x 62,2 cm, MNK

Portret dziewczynki, 1893pastel, 41 x 31 cm, Lwowska Galeria Sztuki

Portret dziewczynki w czerwonej sukience, 1895pastel, 46,5 x 32,5 cm, MNW

We wspomnieniach o artyœcie wszyscy zgodnie przy-znaj¹, ¿e Wyspiañski najchêtniej portretowa³ dzieci. Bystryobserwator, surowy krytyk ludzkich charakterów i zacho-wañ, w œwiecie dzieciêcym odnajdywa³ prostotê, szcze-roœæ i jednoznacznoœæ gestów oraz reakcji. Nasilenie wize-runków z ma³ymi bohaterami przypada na pobyty paryskie,ale kontynuowa³ ten gatunek twórczoœci po powrocie doKrakowa, niemal do koñca ¿ycia. Przegl¹daj¹c dawnekatalogi odnosi siê wra¿enie, ¿e w portretach doros³ych

przewa¿aj¹ mê¿czyŸni, a w dzieciêcych - dziewczynki.Mo¿na by s¹dziæ, ¿e up³yw czasu odczarowuje ma³e,wdziêczne istoty z urody i przymiotów, pozostawiaj¹c pu-ste piêkne maski, ale Wyspiañskiego zawsze interesowa³cz³owiek i œwiat jego wewnêtrznych prze¿yæ. W rozwi¹za-niach z dzieciêcymi modelami czêsto ogranicza³ siê doujêæ samych g³ówek w du¿ym zbli¿eniu, skupiaj¹c siê nawyrazie twarzy i psychice modela.

Portret Dwóch dziewczynek -nasz „bohater“ - jest jednym z dzie³powsta³ych w latach 1893-94,w czasie, gdy Wyspiañski przeby-wa³ g³ównie w Pary¿u, na krótkotylko wyje¿d¿aj¹c stamt¹d do kra-ju, do Krakowa i Lwowa.

Po raz pierwszy przyjecha³ doPary¿a w 1890. Zabawi³ tu nied³u-go - od 24 kwietnia do 3 czerwca

- Pary¿ by³ bowiem tylko etapem w podró¿y m³odego ar-tysty po miastach Europy. D³u¿sze pobyty w Pary¿u na-st¹pi³y w latach 1891-92, 1893 i 1894. Pocz¹tkowo dzieli³wówczas mieszkanie i pracowniê z Józefem Mehofferem.Jednak - w czerwcu 1893 - wobec narastaj¹cych niepo-rozumieñ miêdzy przyjació³mi - Wyspiañski przeniós³ siêdo oddzielnej pracowni, usytuowanej zreszt¹ pod tym sa-mym adresem, przy Avenue du Maine 14. W³aœnie w Pa-ry¿u, zarówno z koniecznoœci (uczulenie na farby olejne),jak i z wyboru, artysta zacz¹³ malowaæ pastelami, tech-nik¹ któr¹ odt¹d pos³ugiwa³ siê najchêtniej i najczêœciej.

Wnêtrze paryskiej pracowni artysty, 1893pastel, 45,5 x 59 cm, MNK

Wnêtrze paryskiej pracowni artysty, ok. 1893pastel, 56,5 x 28 cm, kolekcja prywatna

Ch³opiec z kwiatem, 1893 [fragm.]pastel, 50 x 31 cm, MNW

W czerwcu 1893 roku artysta pisa³ z Pary¿a do przyja-ciela: „Malujê portrety pastelami dla wszystkich znajo-mych za darmo [...] ¿e zaœ w pastelach nabra³em pewnejwprawy i umiem przynajmniej zabraæ siê do rzeczy, wiêcwypadaj¹ nieŸle - a mam przy tem wielk¹ sposobnoœæ donauki“. (Listy Stanis³awa Wyspiañskiego do KarolaMaszkowskiego, Listy zebrane, t. III, opr. M. Rydlowa,Kraków 1997, s. 275. list z 4 VI 1893)

W lipcu tego¿ roku malowa³ ju¿ portrety p³atne po 20franków; przy czym trudno mu by³o sprostaæ wszystkimzamówieniom, na co trochê narzeka³: „[...] dosta³em za-

mówienia na portrety miêdzy rzemieœlnikami. Nie daj¹ miwiêcej czasu jak jedno posiedzenie [...] po przeró¿nychdomach s¹ moje roboty - wszyscy mnie znaj¹ - i wszyscydopominaj¹ siê portraitów’- jestem wiêc jak we m³ynie, w ci¹-g³ych zajêciach [...] i na kalendarzu ca³e tygodnie mam po-zamawiane“. (Listy Wyspiañskiego ró¿ne - do wielu adre-satów, Listy zebrane, t. IV, opr. M. Rydlowa, Kraków 1998,s. 62-63, list do Stankiewiczów z 16 VII 1893)

W swej pracowni artysta urz¹dzi³ wówczas wystawê 28z namalowanych pastelowych portretów, wypo¿yczaj¹c jena tê okazjê do w³aœcicieli.

Dziewczynka gasz¹ca œwiecê, 1893olej, 65 x 56 cm, MNW

Dziœ znana i dostêpna jest tylko niewielka liczba powsta-³ych w tym czasie prac. Przedstawiaj¹ zarówno ró¿ny po-ziom artystyczny, jak i odmienny sposób malowania. Nie-kiedy bywaj¹ malowane pobie¿nie, szkicowo, czasem nies¹ w pe³ni wykoñczone. Lub odwrotnie, s¹ dopracowanew szczegó³ach, wyró¿niaj¹ siê przemyœlan¹ kompozycj¹i malowane s¹ gêsto, miêsiœcie po³o¿on¹ pastelow¹ kredk¹.Wszystkie nosz¹ cechy charakterystycznego stylu artysty.Zawsze s¹ to - malowane wra¿liwie z uwzglêdnieniem na-stroju modeli - portrety „psychologiczne“, dzie³a o swoistejkolorystyce i manierze, malowane p³asko, dwuwymiarowo,na jednolitym tle, z kszta³tami obrysowanymi wyraŸnymkonturem.

Do tej grupy wczesnych pasteli Wyspiañ-skiego nale¿y tak¿e portret Dwóch dziew-czynek, powsta³y na styku okresu jegostudiów i poszukiwañ z czasem pe³nej doj-rza³oœci artystycznej. Jest to portret o prze-

myœlanej kompozycji, malowany lekko i swobodnie; deli-katny kontur poprowadzony jest p³ynnie, nieomyln¹ rêk¹,a harmonijn¹ ca³oœæ wspó³tworz¹ czyste, miejscami roz-bielone barwy - ró¿e, czerwienie, b³êkity, szaroœci, zielenie,¿ó³cienie i zgaszone czernie. Obraz ten nale¿y do najcie-kawszych dzie³ malarza i jako jedna z prac tego okresujego twórczoœci, jest niew¹tpliw¹ rzadkoœci¹.

Powtarzany i póŸniej motyw portretu podwójnego w obra-zach Wyspiañskiego pojawi³ siê w³aœnie w latach jegopobytów w Pary¿u. Mo¿na tu przywo³aæ kilka prac malo-wanych w tym czasie, choæ niekoniecznie w samym Pa-ry¿u, sk¹d - jak wspomniano - artysta wyje¿d¿a³ do kraju.S¹ to, m.in.: Portret panien Kijeñskich z 1893 (MuzeumŒl¹skie w Katowicach) czy Dwie dziewczynki w czerwo-nych sukienkach, 1994 (Lwowska Galeria Obrazów).

Dziewczynka z czerwonym kapeluszem, 1893pastel, 46 x 52,5 cm, MNP

Portret panien Kijeñskich, 1893 [fragm.]pastel, 62,5 x 47 cm, Muzeum Œl¹skie w Katowicach

Caritas, wersja z 1905projekt polichromii, pastel, 208 x 121 cm, kolekcja prywatna

Macierzyñstwo. Portret ¿ony artysty z synkiem Stasiem, 1904pastel, 61 x 46,5 cm, Muzeum Œl¹skie w Katowicach

Od „naszego“ portretu ró¿ni je jednak wymowa emocjo-nalna. O ile bowiem bohaterki obu wymienionych portre-tów nie wykazuj¹ wzajemnego zainteresowania, o tylew „naszym“ portrecie, pozy przytulonych do siebie dziew-czynek sugeruj¹ cieplejsze i bardziej intymne relacje miê-dzy ma³ymi modelkami. Ich bliskoœæ, serdecznoœæ i miêk-ko splecione d³onie zapowiadaj¹ nieco póŸniejsz¹ kom-pozycjê Caritas (1896; projekt polichromii koœcio³a oo.Franciszkanów w Krakowie), a id¹c dalej tak¿e czu³oœæwielu przedstawieñ Macierzyñstwa.

������R���������T����ª����¯��ª�¯­���ထ�ၹႀႁၻဳႁၼ

��¡�¯�¯�£¤�����ª­£¤�ª���­�����¦�����ª����¦��¦��­��­�����ဖ���ၹၺ���ĺ�¯��¡�����ၺၸၹၼ�ª���¤��¦��¡�£¤���ª���¡£¯�ª�

STANIS£AW WYSPIAÑSKI

DWIE DZIEWCZYNKI, 1893/94pastel, papier czerpany typu „Ingres“

62 x 47 cm (w œwietle passe-partout: 59,5 x 45 cm)

Na odwrocie, na oprawie napis: MNK | Nr Dep. N.D. 7844;

poni¿ej niedok³adnie odbity stempel Muzeum Stanis³awa Wyspiañskiego

Oddzia³u Muzeum Narodowego w Krakowie.

Trzy nalepki:

- 1. wystawy w TZSP w Warszawie (druk, wype³niony rêcznie): 28730 Autor Wyspiañski Stanis³aw |

Tytu³ Dwie dziewczynki Rodzaj dzie³a - | Cena - W³asnoœæ Bernarda Lauera;

na nalepce o³ówkowy napis: Wyspiañski 28;

- 2. nalepka wystawy w Pary¿u (druk wype³niony rêcznie): EXPOSITION POLONAISE A PARIS |

(Société nationale des Beaux Arts) | Nom de l’Artiste Wyspiañski Stan. | Titre de l’Ouevre Les deux

jeunnes filles | Prix... | Valeur d’assurance 60000 m.p | [z boku] Série Varsovie No;

- 3. nalepka z niebiesk¹ obwódk¹, z okr¹g³¹ nieczyteln¹ piecz¹tk¹ i nr 32.

HISTORIA OBRAZU

Portret Dwóch dziewczynek zawsze by³ w³asnoœci¹ pry-watn¹; w 1914 znajdowa³ siê w warszawskich zbiorachBernarda Lauera, w 1925 odnotowano go jako w³asnoœæpani dr Zempliñskiej w Warszawie. PóŸniejsi w³aœcicieleportretu nie byli wiadomi; jeszcze w 1969 Helena Blummiejsce jego przechowywania okreœli³a jako nieznane.D³ugo te¿ dostêpna by³a tylko jednobarwna reprodukcjazamieszczonej w albumie Dzie³a malarskie (1925). Dopie-ro w latach 1992-1996, kiedy to zosta³ zdeponowany w Mu-zeum Narodowym w Krakowie, obraz doczeka³ siê pe³-niejszych opracowañ, kolorowych fotografii i reprodukcji.

Wa¿nym Ÿród³em do pe³niejszego odtworzenia losówDwóch dziewczynek s¹ te¿ umieszczone na odwrocie ob-razu nalepki wystawowe. Umieszczone na nich napisy

(tak¿e te dotycz¹ce w³aœciciela) w po³¹czeniu z zachowa-nymi katalogami wystaw przynosz¹ informacje, ¿e w 1914portret by³ pokazywany na wystawie dzie³ Wyspiañskiegow warszawskim TZSP (nalepka 1.), a w 1921 zosta³ za-prezentowany w Grand Palais na presti¿owej wystawieSztuki Polskiej w Pary¿u (nalepka 2). W katalogu tejostatniej wystawy, obraz - inaczej ni¿ na nalepce - zosta³okreœlony tytu³em Fillette, lecz ten b³¹d mo¿na przypisaæfrancuskim organizatorom (podobne nieœcis³oœci w ka-talogu wystêpuj¹ kilkakrotnie, np. przy obrazach JanaStanis³awskiego).

Na podstawie recenzji domniemywaæ mo¿na tak¿e, ¿eDwie dziewczynki zosta³y pokazane na wystawie w kra-kowskim TPSP w listopadzie 1947 roku.

nalepka z wystawy w Pary¿u (2)

spis prac z wystawy w TZSPnalepka z wystawy w TZSP (1)

Wybór bibliografii

Zainteresowanym ¿yciem i twórczoœci¹ Stanis³awa Wyspiañskiego polecamy niniejsze wydawnictwa:

- Stanis³aw Wyspiañski, Dzie³a, t. I-V, opr. A. Chmiel, T. Sinko,Warszawa 1924-1929, t. VI-VIII, opr. L. P³oszewski, Warszawa1931-1932;- Stanis³aw Wyspiañski, Dzie³a zebrane, t. 1-14, red. zespo³owapod kier. L. P³oszewskiego, Kraków 1958-1966;

- Wyspiañski w oczach wspó³czesnych, opr. L.P³oszewski, t. 1-2,Kraków 1971;- S. Wyspiañski, Dzie³a zebrane. Kalendarz ¿ycia i twórczoœci1869-1890, opr. M. Stokowa, t. 16, vol. I, Kraków 1971;- S. Wyspiañski, Dzie³a zebrane, Kalendarz ¿ycia i twórczoœci 1 marca 1890 - ostatnie dni marca 1898, opr. M. Stokowa, t. 16,vol. II, Kraków1982;- S. Wyspiañski, Dzie³a zebrane, Kalendarz ¿ycia i twórczoœci 26 marca 1898 - grudzieñ 1907, opr. A. Doboszewska t. 16, vol. III,Kraków 1995;- Listy Stanis³awa Wyspiañskiego do Lucjana Rydla, t. II, cz. 1 -Listy i Notatnik z podró¿y, cz. 2 - Dodatek krytyczny, opr. L. P³o-szewski i M. Rydlowa, Kraków 1971;- Listy Stanis³awa Wyspiañskiego do Józefa Mehoffera, HenrykaOpieñskiego i Tadeusza Stryjeñskiego, t. 1, cz. 1 - Listy, cz. 2 -Dodatek krytyczny, opr. M. Rydlowa, Kraków 1994;- Listy Stanis³awa Wyspiañskiego do Karola Maszkowskiego, t. III, por. M. Rydlowa z wykorzystaniem materia³ów L. P³oszew-skiego i J. Dürra-Durskiego, Kraków 1997;- Listy Stanis³awa Wyspiañskiego ró¿ne - do wielu adresatów, t. IV, opr. M. Rydlowa, Kraków 1998;- S. Przybyszewski, T. ¯uk-Skarszewski, S. Œwierz, Stanis³aw Wys-piañski. Dzie³a malarskie, Bydgoszcz 1925;- H. Blum z zespo³em, L. P³oszewski, Stanis³aw Wyspiañski 1869-1907, Wystawa jubileuszowa 1907-57, Muzeum Narodowe w Kra-kowie grudzieñ 1957 - listopad 1958, Kraków 1958;- H. Blum, Stanis³aw Wyspiañski, Warszawa 1969;- T. Makowiecki, Poeta-malarz. Studium o Stanis³awie Wyspiañ-skim, Warszawa 1969;

- A. Okoñska, Stanis³aw Wyspiañski, Warszawa 1971;- Tadeusz ¯eleñski Boy o Wyspiañskim, opr. S. W. Balicki, Kraków 1973;- K. Zbijewska, Orze³ w kurniku. Z ¿ycia Stanis³awa Wyspiañskie-go, Warszawa 1980;- Z. Kêpiñski, Stanis³aw Wyspiañski, Warszawa 1984;- J. Wa³ek, Œwiat Wyspiañskiego, Warszawa 1994;- Kraków miastem snów i widziade³, opr. M. Rydlowa, Kraków 1995;- K. Nowakowska-Sito, Miêdzy Wawelem a Akropolem. Antyk i mit w sztuce polskiej prze³omu XIX i XX wieku, Warszawa 1996;- Stanis³aw Wyspiañski, Opus magnum, [kat. wyst., praca zbioro-wa], Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2000;- W. Okoñ, Stanis³aw Wyspiañski, Wroc³aw 2002;- M. Romanowska, Stanis³aw Wyspiañski, wyd. R. Kluszczyñski,Kraków 2004; - Zielnik Wyspiañskiego, [kat. wyst.], oprac. M. Œwiszczowska-Piedgoñ, £. WoŸniak, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2007;- Stanis³awa Wyspiañskiego teatr ogromny, [kat. wyst.], oprac. J. Wa³ek, M. Romanowska, Muzuem Narodowe w Krakowie,Kraków 2007;- Jak meteor..., Stanis³aw Wyspiañski (1869-1907). Artyœcie w set-n¹ rocznicê œmierci. Katalog wystawy dzie³ ze zbiorów MuzeumNarodowego w Warszawie, oprac. E. Charaziñska, A. Rudziñska zzespo³em, Muzuem Narodowe w Warszawie, Warszawa 2007;- E. Charaziñska, W szafirowej pracowni. Stanis³awowi Wys-piañskiemu w stulecie œmierci, Przewodnik: Gabinet 7. GaleriaMalarstwa Polskiego, Muzeum Narodowe w Warszawie, War-szawa 2007;- Widok z okna pracowni artysty na Kopiec Koœciuszki. Inspiracjesztuk¹ Japonii w twórczosci Stanis³awa Wyspiañskiego, [kat.wyst.], oprac. A. Król, B. Romanowicz, Muzeum Sztuki TechnikiJapoñskiej manggha, Kraków 2007;- £. Gawe³, Stanis³aw Wyspiañski. ¯ycie i twórczoœæ, wyd. R. Kluszczyñski, Kraków 2007;- M. Popiel, Wyspiañski. Mitologia nowoczesnego artysty, wyd. II Universitas, Kraków 2008;- M. Romanowska, Stanis³aw Wyspiañski, Kolekcja Muzeum Naro-dowego w Krakowie, wyd. Bosz, Olszanica 2009.

Katalogi i inne wydawnictwa, w których portret Dwóch dziewczynek jest reprodukowany, opisany badŸ wzmiankowany:

- Wystawa dzie³ sztuki dla uczczenia pamiêci Sta-nis³awa Wyspiañskiego z³o¿ona z jego prac malar-skich i literackich zebranych w Warszawie, TZSP[w:] „Dzwon Polski“ poœwiêcony Stanis³awowi Wy-spiañskiemu; 13 XII 1914 [Jednodniówka], s. nlb. 18,nr kat. 24 (Dwie dziewczynki, w³asnoœæ BernardaLauera);

- Exposition d’Art Polonais 1921, Société Nationaledes Beaux Arts 1921, Grand Palais, Paris 14 avril -30 juin 1921, Paris 1921, s. 23, nr kat. 270 - 274 [w katalogu jako Fillette];

- S. Przybyszewski, T. ¯uk-Skarszewski, S. Œwierz,Stanis³aw Wyspiañski. Dzie³a malarskie, BibliotekaPolska, Kraków, Warszawa, Bydgoszcz 1925, s. 109,nr kat. 123, tabl. IV (repr. czarno-bia³a; Dwie dziew-czynki, pastel, wys. 0,620, szer. 0,470; w³. pani dr Zempliñska w Warszawie);

- H. Blum, Stanis³aw Wyspiañski, Warszawa 1969,s. 16, il. 20, s. nlb. 45, nr kat. 20 (miejsce przecho-wywania nieznane; repr. czarno-bia³a);

- „Kurier Literacko-Naukowy“, dodatek do numeru 49„Ilustrowanego Kuriera Codziennego“ 1936, s. 779(repr. czarno-bia³a);

- K. Wyka, O malarstwie Stanis³awa Wyspiañskiego[w:] „Przegl¹d Artystyczny“ 1948, nr 1, s. 3-4, repr.czarno-bia³a (Sieroty, 1894, pastel, 59,5 x 45 cm);

- S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Sztuka M³odejPolski, wyd. R. Kluszczyñski, Kraków 1999, il. 216na s. 222 [kolor];

- M. Romanowska, Stanis³aw Wyspiañski, wydaw-nictwo R. Kluszczyñski, Kraków 2000, il. 216 na s. 64 [kolor];

- £. Gawe³, Stanis³aw Wyspiañski. ¯ycie i twórczoœæ,wyd. R. Kluszczyñski, Kraków 2007, il. na s. 45[kolor].

Publikacja towarzyszy katalogowi aukcji, na której obok Portretu dziewczynek...zostanie zaoferowanych ponad sto obrazów, m.in.: Axentowicza, Baka³owicza, Beksiñskiego, Borowskiego, Breslauera, Che³moñskiego, Cybisa, Czapskiego, Dudy Gracza, Fa³ata, Gierymskiego, Hofmana, Karpiñskiego, Kossaków, Lenicy, Malczewskiego, Muter, Opa³ki, Ruszczyca, Stanis³awskiego, Styków, Szancenbacha,Wierusza-Kowalskiego, Witkacego, Wyczó³kowskiego, ¯murki, ¯ukowskiego.

AGRA-ART SAWarszawa, ul. Wilcza 55tel. 22 625 08 08 - sztuka tradycyjna, 22 745 10 25 - sztuka wspó³czesnawww.agraart.plagra@agraart.pl

Galeria czynna w godz. 1100 - 1800, soboty - 1100 - 1500

Esej O sztuce portretowej Wyspiañskiego - p. El¿bieta Charaziñska

Nota dotycz¹ca obrazu Dwie dziewczynki opracowana w oparciu o ekspertyzê p. Marty Romanowskiej, znawcy ouevre artysty (z 17 wrzeœnia 1992 roku) przez p. Annê Tyczyñsk¹.

El¿bieta Charaziñska - historyk sztuki, od 1991 roku kurator galerii malarstwa polskiego MNW. Autorka katalogów i wielu wystaw monograficznych, m.in. Pankiewicza, Podkowiñskiego, Wojtkiewicza,Malczewskiego oraz wystawy dzie³ Stanis³awa Wyspiañskiego - Jak meteor... w 2007 roku.

Anna Tyczyñska - historyk sztuki, pracownik Muzeum Narodowego w Warszawie w latach 1971-2005, znawcza malarstwa polskiego XIX/XX w., starszy kustosz zbiorów malarstwa polskiego, wspó³autorka wielu wystaw i katalogów organizowanych w MNW.

AGRA-ART SAWarszawa, ul. Wilcza 55tel. 22 625 08 08 - sztuka tradycyjna, 22 745 10 25 - sztuka wspó³czesnawww.agraart.plagra@agraart.pl

Galeria czynna w godz. 1100 - 1800, soboty - 1100 - 1500