1

Republika e Kosovës

Republika Kosova - Republic of Kosovo

Qeveria –Vlada-Government

Zyra e Kryeministrit - Ured Premijera - Office of the Prime Minister

Strategjia për Rregullim më të Mirë 2.0 për Kosovën

2017-2021

2

Përmbajtja

Lista e shkurtesave ..................................................................................................................... 4

Përmbledhje ekzekutive ............................................................................................................ 6

Hyrje ........................................................................................................................................... 7

Metodologjia .............................................................................................................................. 9

Harmonizimi me Strategjinë për Përmirësimin e Planifikimit dhe Koordinimit të Politikave.............................................................................................................................................. 11

Historiku ................................................................................................................................... 12

Vizioni dhe objektivat strategjike ............................................................................................ 15

Intervenimet kryesore të Strategjisë ....................................................................................... 16

OBJEKTIVI I PËRGJITHSHËM ..................................................................................................... 16

1) SISTEMI RREGULLATIV LEHTËSUES ...................................................................................... 16

OBJEKTIVI SPECIFIK 1.1: REFORMAT E LEGJISLACIONIT EKZISTUES PRIMAR DHE SEKONDAR PËR TË RRITUR KONKURRUESHMËRINË ........................................................... 16

Si të ecim përpara? .......................................................................................................... 18

Zvogëlimi i barrës dhe konsolidimi legjislativ .................................................................. 21

Shmangia e barrëve të panevojshme administrative ...................................................... 23

OBJEKTIVI SPECIFIK 1.2: ZBATIMI I VLERËSIMIT TË NDIKIMIT ............................................. 25

OBJEKTIVI SPECIFIK 1.3: PËRMIRËSIMI I TË DHËNAVE/STATISTIKAVE ................................. 32

OBJEKTIVI SPECIFIK 1.4: VLERËSIMI ..................................................................................... 34

OBJEKTIVI I PËRGJITHSHËM ..................................................................................................... 36

2) KOMUNIKIMI EFIKAS PUBLIK, KONSULTIMI PUBLIK DHE PJESËMARRJA E PALËVE TË INTERESUARA ........................................................................................................................... 36

OBJEKTIVI SPECIFIK 2.1: PËRMIRËSIMI I KOMUNIKIMITTË POLITIKAVE .............................. 36

OBJECTIVI SPECIFIK 2.2: PËRMIRËSIMI I KONSULTIMIT ....................................................... 38

OBJECTIVI SPECIFIK 2.3: PËRMIRËSIMI I PLANIFIKIMIT TË PUNËS ....................................... 40

Monitorimi dhe vlerësimi i zbatimit të strategjisë .................................................................. 42

Reforma e Administratës Publike ........................................................................................ 42

Monitorimi i strategjisë dhe raportimi ................................................................................ 42

Rishikimi afatmesëm i Strategjisë ........................................................................................ 44

Ndikimi financiar i zbatimit të strategjisë ................................................................................ 44

Plani i veprimit ......................................................................................................................... 46

Objektivi 1: Sistemi rregullativ lehtësues ............................................................................ 46

Nën-objektivi 1.1: Reformat e legjislacionit ekzistues primar dhe sekondar për të rritur konkurrueshmërinë ......................................................................................................... 46

3

Nën-objektivi 1.2: Zbatimi i vlerësimit të ndikimit ........................................................... 48

Nën-objektivi 1.3: Përmirësimi i të dhënave/statistikave ................................................. 51

Nën-objektivi 1.4: Vlerësimi ............................................................................................. 54

Objektivi 2: Komunikimi efektiv publik, konsultimi publik dhe pjesëmarrja e palëve të interesuara .......................................................................................................................... 56

Nën-objektivi 2.1: Përmirësimi i komunikimit të politikave ............................................. 56

Nën objektivi 2.2: Përmirësimi i konsultimit ................................................................... 57

Nën objektivi 2.3: Përmirësimi i planifikimit të punës .................................................... 59

Shtojca 1: Vlerësimi i kostos paraprake për zbatimin e programit për zvogëlimin e barrës administrative në Kosovë......................................................................................................... 60

Shtojca 2: Kostimi i SRRM dhe Supozimet (excel) ................................................................... 62

4

Lista e shkurtesave ABGJ – Agjencia për Barazi Gjinore

ABGJ – Analiza për Barazi Gjinore

ARE – Agjenda e Reformës Evropiane

ASK – Agjencia e Statistikave të Kosovës

BB – Banka Botërore

BE – Bashkimi Evropian

DFID – Departamenti për Zhvillim Ndërkombëtar

GIZ – Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit

IFC – Korporata Ndërkombëtare Financiare

KCSF – Fondacioni Kosovar për Shoqëri të Hapur

KD – Koncept Dokumenti

MAP – Ministria e Administratës Publike

MF – Ministria e Financave

MIE – Ministria e Integrimit Evropian

MSK – Modeli Standard i Kostos

MTI – Ministria e Tregtisë dhe Industrisë

MZHE – Ministria e Zhvillimit Ekonomik

NVM – Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme

OECD – Organizata për Bashkëpunimin dhe Zhvillim Ekonomik

OI – Obligimet për Informim

OSBE – Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë

PISHP – Planifikimi Indikativ Shumëvjeçar i Punës

PKZMSA– Programi Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit

PRE – Programi i Reformës Ekonomike

PV – Plani i Veprimit

PVPQ – Plani Vjetor i Punës së Qeverisë

QK – Qeveria e Kosovës

QQ –Qendra e Qeverisë së Kosovës

RRP– Rregullorja e Punës e Qeverisë së Kosovës

Sida – Agjencia Suedeze për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ndërkombëtar

5

SIGMA – 'Mbështetje për Përmirësim në Qeverisjes dhe Menaxhim' (një nismë e përbashkët

e OECD-së dhe Bashkimit Evropian)

SKQ– Sekretariati Koordinues i Qeverisë në kuadër të ZKM-së

SKZH– Strategjia Kombëtare për Zhvillim

SPPKP – Strategjia për Përmirësimin e Planifikimit dhe Koordinimit të Politikave

SRRM – Strategjia për Rregullim më të Mirë

TT – Trajnimi i Trajnerëve

VN – Vlerësimi i Ndikimit

ZKM – Zyra e Kryeministrit të Kosovës

ZKP – Zyra për Komunikim Publik në kuadër të Zyrës së Kryeministrit

ZL – Zyra Ligjore e ZKM-së

ZPS – Zyra për Planifikim Strategjik në kuadër të ZKM

ZQM – Zyra për Qeverisje të Mirë në kuadër të ZKM-së

6

Përmbledhje ekzekutive ‘Rregullimi më i Mirë’ mbulon një gamë të gjerë programesh, qasjesh ndaj analizave dhe veglave të politikave për të bërë analiza të ndryshme. Synimi i Rregullimit më të Mirë është përmirësimi i hartimit të politikave dhe legjislacionit duke u siguruar që ato të jenë të bazuara në dëshmi dhe që i kontribuojnë rritjes gjithëpërfshirëse. Në terma praktik kjo do të thotë se vendimet e qeverisë janë të bazuara në të dhëna, statistika dhe në konsultim me palët e interesit. Qeveria e Kosovës ka miratuar Strategjinë e saj të parë për Rregullim më të Mirë në vitin 2014. Në vitet e më pastajmë u paraqitën probleme serioze lidhur me zbatimin konkret të strategjisë dhe qëllimeve të saj, kjo ndodhte pjesërisht për shkak të mungesës së burimeve, përfshirë burimet njerëzore dhe buxhetore, si dhe supozimet tepër ambicioze në lidhje me atë se si duhet të hartohen dhe aplikohen,brenda administratës,politikat për Rregullim më të Mirë. Bazuar në një analizë të hollësishme të Strategjisë për Rregullim më të Mirë të bërë nga SIGMA/OECD, Qeveria e Kosovës vendosi të ristrukturoj strategjinë dhe të sigurohet që Agjenda për Rregullim më të Mirë në Kosovë të jetë e bazuar në qasje reale që merr parasysh kohën e nevojshme për të zhvilluar dhe zbatuar në mënyrë efektive aktivitetet për Rregullim më të Mirë në vend. Strategjia për Rregullim më të Mirë 2.0 për Kosovën është e financuar më mirë se paraardhësja e saj dhe mund të zhvillohet më tej me përkrahjen e gjerë të ofruar nga Agjencia Suedeze për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ndërkombëtar (Sida). Po ashtu ajo është më reale lidhur me afatet kohore për zbatimin e politikave për Rregullim më të Mirë pasi reflekton aktivitetet në Kosovë në bazë të përvojave të fituara në vend dhe në Bashkimin Evropian dhe Shtetet Anëtare të saj. Me qëllim që të sigurohet zbatimi i kësaj strategjie, Qeveria e Kosovës i ka dhënë përgjegjësinë për Strategjinë për Rregullim më të Mirë 2.0 Sekretariatit Koordinues të Qeverisë në kuadër të ZKM-së. Qëllimet kryesore të strategjisë janë:

1) të vlerësojë se si Qeveria e Kosovës mund të zhvillojë një program për zvogëlimin efektiv të barrës administrative bazuar në analizën në Koncept Dokument;

2) të zbatoj Vlerësimin e Ndikimit bazuar në sistemin aktual për hartimin e Koncept Dokumenteve për të cilat kapacitetet e zhvillimit të politikave do të ngrihen në mënyrë të konsiderueshme;

3) të përmirësojë konsultimet me palët e interesit përmes zbatimit të plotë të standardeve minimale për konsultim;

4) të përmirësoj komunikimin e politikave bazuar në analizën e hollësishme të gjendjes aktuale, e cila do të paraqitet në Koncept Dokument bashkë me një Plan specifik të Veprimit; dhe

5) të hartojë një plan më real të punës i cili merr parasysh kohën që nevojitet për të bërë analizën e politikave dhe konsultimin e palëve të interesit; bazuar në Koncept Dokument në të cilin do të elaborohet plani.

7

Hyrje Rregullimi më i Mirë luan një rol thelbësor në zhvillimin e një vendi. Kur hartohen në mënyrë të duhur, rregullat nxisin rritjen dhe zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik. Megjithatë, mund të vlej edhe e kundërta. Rregullat e hartuara dobët, kërkesat e tepërta për qytetarët, kompanitë dhe administratat mund të çojnë në rregulla që janë barrë e pa nevojshme apo që nuk zbatohen si duhet, me ç`rast rregullat e tilla kufizojnë zhvillimin ekonomik dhe mund t’i shtyjnë kompanitë drejt ekonomisë së zezë, ku punëtorëve iu mungon mbrojtja e duhur sociale dhe siguria në punë dhe ku kompanitë nuk kanë qasje në financa. Këto janë vetëm dy efekte negative,por mund të shënohen edhe shumë të tjera. Qeveria e Kosovës, bazuar në përvojën e saj të kohëve të fundit, e ka rishikuar punën në fushën e Rregullimit më të Mirë, posaçërisht, duke marrë parasysh përvojat e Bashkimit Evropian dhe Shteteve Anëtare të saj. Kjo strategji paraqet një kombinim të aktiviteteve që qeveria do të filloj t'i zbatoj së bashku me iniciativat që qeveria dëshiron t’i zhvillojë. Financimi për kategorinë e parë, ato të cilat Qeveria do t’i zbatojë me siguri, është siguruar. Çështja se a do të mund të ndërmerren aktivitetet në fushat e tjera do të varet nga disponueshmëria e fondeve, të cilat për momentin nuk janë siguruar akoma. Kjo strategji bazohet në Strategjinë për Rregullim më të Mirë të miratuar nga Qeveria e Kosovës në vitin 2014. Pas një rishikim të thellë të strategjisë nga ana e SIGMA/OECD u bë e qartë se ajo duhet të përshtatet për tu bërë më konkrete dhe për t’i mundësuar Qeverisë së Kosovës që në mënyrë efektive t'i kthej objektivat në realitet dhe të monitorojë zbatimin e strategjisë. Kjo strategji e përditësuar ka strukturë të njëjtë me strategjisë fillestare. Dy objektivat e përgjithshme janë: OBJEKTIVI I PËRGJITHSHËM1: SISTEMI RREGULLATIV LEHTËSUES OBJEKTIVI I PËRGJITHSHËM2: KOMUNIKIMIDHE KONSULTIM EFEKTIV PUBLIK Vendimi për të hequr objektivin ‘Zbatimi i Mirë’ i politikave dhe legjislacionit bazohet në faktin se Strategjia për Rregullim më të Mirë 2.0 për Kosovën fokusohet në procedurat dhe mjetet për përpilimin e vendimeve më të mira të bazuara në dëshmi, analiza dhe konsultime. Kjo strategji nuk synon të përsëris qëllimet specifike që janë duke i zhvilluar ministritë si Ministria e Administratës Publike dhe Ministria e Tregtisë dhe Industrisë. Këto synime janë pasqyruar në strategjitë e tyre përkatëse për përmirësimin e zbatimit të rregullave dhe për krijimin e një mjedisi rregullativ më efektiv dhe efikas. Qeveria e Kosovës mbetet e përkushtuar ndaj parimeve për zbatimin e duhur të politikave dhe legjislacionit. Në mënyrë të veçantë, këto janë, (1) "një raport - shumë përdorime" që siguron se qytetarët, kompanitë, organizatat e shoqërisë civile dhe të tjerët duhet t’i ofrojnë informacion vetëm një herë administratës dhe ky informacion pastaj është i qasshëm dhe mund të përdoret edhe nga palët e tjera të interesit brenda administratës; (2) ‘Qasja ndaj inspektimeve e bazuar në rrezik’ ku regjimi dhe praktikat e inspektimit racionalizohen në përputhje me rreziqet e pritshme, kapacitetet aktuale të autoriteteve të inspektimit dhe fokusohen në adresimin e formave më të rëndësishme të shkeljes së rregullave, p.sh.

8

kompanitë që nuk arrijnë të përmbushin një varg kushtesh duhet të inspektohen më shumë, ndërsa ato që janë të ndërgjegjshme ashtu që i zhvillojnë aktiviteteve të tyre afariste në përputhje me ligjin, në përgjithësi duhet t`u nënshtrohen më pak inspektimeve; dhe (3) ‘one-stop-shop’ (ofrimi i të gjitha shërbimeve në një vend) që u`a mundëson kompanive dhe qytetarëve të kryejnë të gjitha procedurat e nevojshme administrative nëpërmjet një portali qeveritar.

9

Metodologjia Strategjia për Rregullim më të Mirë 2.0 është hartuar nga Sekretariati Koordinues i Qeverisë në kuadër të Zyrës së Kryeministrit (ZKM) me mbështetje të ngushtë nga Agjencia Suedeze për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar (Sida), e cila e mbështet ZKM-në në Kosovë në përmirësimin e zhvillimit dhe koordinimit të politikave. Sekretariati është po ashtu përgjegjës për zbatimin e shumicës së aktiviteteve që dalin nga kjo strategji. Një pasqyrë e detajuar e përgjegjësive dhe aktiviteteve është paraqitur në Planin e Veprimit. Kjo strategji e përditësuar bazohet në punën dhe mbështetjen në hartimin e versionit të mëparshëm të strategjisë e ofruar nga Banka Botërore/Korporata Financiar Ndërkombëtare, GIZ, OSBE dhe Zyra Zvicerane për Bashkëpunim në Kosovë. Aktivitetet e financuara plotësisht që burojnë nga kjo strategji mundësohen falë mbështetjes së dhënë Kosovës nga ana e Agjencisë Suedeze për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar dhe Bankës Botërore/IFC. Për aktivitetet që nuk financohen, Qeveria e Kosovës do të angazhohet me komunitetin e donatorëve për të vlerësuar nëse sugjerimet e renditura në këtë strategji dhe financimi i ardhshëm potencial duhet të zhvillohen, ndërsa mundësitë e paparashikuara mund të zhvillohen dhe zbatohen më tej. Ky version i përditësuar merr parasysh praktikat më të mira ndërkombëtare për Rregullim më të Mirë, veçanërisht përvojën e Bashkimit Evropian, Suedisë, Gjermanisë dhe Holandës. Përveç kësaj, ajo bazohet në analizën e kryer nga OECD. Këto përvoja janë thelbësore për të kuptuar sfidat me të cilat përballen qeveritë kur fillojnë procesin e vështirë të ndryshimit të metodave të punës së administratës. Strategjia origjinale ka kaluar nëpër një proces të gjerë të konsultimit publik, për një periudhë prej më shumë se gjashtë muajsh me akterët kryesorë të institucioneve publike, shoqërisë civile dhe komunitetit të biznesit. Janë mbajtur dy seanca të veçanta të konsultimeve me palë të ndryshme të interesuara në qershor dhe dhjetor të vitit 2013. Strategjia për Rregullim më të Mirë 2.0 i konsideron rezultatet e këtyre konsultimeve dhe mbështetjen e deklaruar për Rregullimin më të Mirë në Kosovë si përkrahje të përgjithshme të parimeve të pasqyruara në versionin e strategjisë të paraqitur në vitin 2014. Kjo është arsyeja pse objektivat e përgjithshëm nuk janë ndryshuar. Gjatë takimeve me organizatat përkatëse për të mbështetur hartimin e kësaj strategjie, mbështetja për hartimin e strategjisë për Rregullim më të Mirë në Kosovë ishte evidente. Një çështje që u ngrit nga disa palë të interesit ishte mungesa e dukshme e progresit dhe mungesa e një strukture efektive të monitorimit. Prandaj Qeveria e Kosovës i kushton rëndësi të veçantë këtyre dy çështjeve. Komunikimi publik me shkrim për Strategjinë për Rregullim më të Mirë 2.0 kishte nisur nën udhëheqjen e Zyrës për Planifikim Strategjik të Zyrës së Kryeministrit me 22 nëntor 2016. Afati për dorëzim të komenteve ishte 7 dhjetori 2016. Strategjia ju prezantua palëve të interesuara në versionet në tri gjuhë:shqip, serbisht dhe anglisht. Komentet që u morën gjatë konsultimit publik me shkrim u integruan në versionin përfundimtar.

10

GIZ ngriti disa çështje të rëndësishme lidhur me zbatimin e aktiviteteve të kësaj strategjie dhe aktiviteteve që janë duke u zhvilluar ose që do të shpalosen në lidhje me zotimet e mëtutjeshme të Kosovës për integrim evropian. GIZ po ashtu konfirmoi disa shqetësime që i ndan edhe Qeveria e Kosovës, veçanërisht lidhur me zbatimin e programit për zvogëlimin e barrës [administrative] bazuar në synimin e zvogëlimit prej 25%. Qeveria i konsideron këto shqetësime të përbashkëta si vlerësim i drejtimit të zgjedhur në këtë strategji. Përveç kësaj, GIZ bëri komente të dobishme lidhur me zbatimin praktik të strategjisë por ato nuk çuan në ndryshime të strategjisë. Kontributi i KCSF-së adresoi disa çështje lidhur me zbatimin e Standardeve Minimale për Konsultim Publik në Kosovë. Këto do të mbështesin zbatimin e aktiviteteve të parapara në Objektivin Specifik 2.2 për përmirësimin e konsultimit. KCSF po ashtu ka theksuar vlerën e shtuar që shoqëria civile mund të sjell në procesin e zhvillimit të politikave, për shembull, në fushën e përmirësimit të statistikave për zhvillim të politikave dhe lidhur me zvogëlimin e barrës administrative dhe konsolidimin e legjislacionit. Këto çështje janë shumë me rëndësi dhe do të mbulohen gjatë zbatimit të strategjisë. OSBE ka kërkuar të ketë një referencë më të qartë në Projektligjin aktual për Aktet Normative. Referenca në procesin e konsolidimit të paraparë në këtë projektligj është shtuar në këtë strategji. Programi Partneritetet për Zhvillim i USAID-it, që në mënyrë specifike mbulon Mjedisin e Përshtatshëm për Bizneset, sugjeroi që të vazhdohet referimi në ‘Listën Kontrolluese Rregullative të OECD-së për Vendimmarrjen Rregullative’ si një listë udhëzuese për përmirësimin e zhvillimit të politikave dhe për zbatimin e Vlerësimit të Ndikimit në Kosovë. Përveç kësaj, u sugjerua që të vendoset një ‘barrë e qartë e provës’ për veprimet rregullative të paraqitura nga qeveria, veçanërisht kur këto veprime kanë të bëjnë me aplikimin ose përshtatjen e kushteve për bizneset në fushën e licencave dhe lejeve. Lista Kontrolluese origjinale e OECD-së është shtuar në këtë strategji. Përfshirja e planifikuar e Testit të NVM-ve dhe testit të konkurrueshmërisë rregullative do t’i kushtojnë vëmendje të veçantë lejeve dhe licencave. Përveç konsultimeve që janë zhvilluar, Qeveria e Kosovës e konsideron këtë strategji të përditësuar si fillim i një angazhimi të vazhdueshëm me palët e interesuara në fushën e Rregullimit më të Mirë. Procesi për përgatitjen e kësaj strategjie është menaxhuar nga grupi i veçantë i punës i themeluar nga Sekretari i Përgjithshëm i ZKM-së për ri-hartimin e Strategjisë për Rregullim më të Mirë dhe Strategjisë për Përmirësimin e Planifikimit dhe Koordinimit të Politikave. Ky grup punues është kryesuar nga Drejtori i Zyrës për Planifikim Strategjik në kuadër të Zyrës së Kryeministrit të Kosovës. Grupi i veçantë i punës përbëhej nga përfaqësues të ZKM-së (ZPS, SKQ dhe ZL), MIE, MF, MAP dhe MTI.

11

Harmonizimi me Strategjinë për Përmirësimin e Planifikimit dhe Koordinimit të Politikave

Strategjia për Rregullim më të Mirë dhe Strategjia për Përmirësimin e Planifikimit dhe Koordinimit të Politikave janë rishikuar në të njëjtën kohë. Qeveria e Kosovës vendosi të mbajë të ndara këto dy strategji pasi që trajtojnë tema që kanë karakteristika shumë të ndryshme. Koordinimi i përmbajtjes së dy strategjive është siguruar përmes grupit të veçantë të punës për ri-hartimin e dy strategjive. Megjithatë, disa çështje janë me rëndësi për të dy strategjitë. Kjo vlen veçanërisht për ngritjen e kapaciteteve brenda administratës të cilat nevojiten për zhvillim dhe planifikim të politikave. Në SPPKP, ngritja e kapaciteteve është paraqitur si Objektiv i veçantë. Ishte marr vendim që zhvillimet e nevojshme të kapaciteteve të shënohen në kuadër të nën-objektivave të ndryshme të Strategjisë për Rregullim më te Mirë dhe që ato të reflektohen në Planin e Veprimit. Zhvillimi e kapaciteteve po ashtu është pasqyruar dhe raportuar në Strategjinë për Përmirësimin e Planifikimit dhe Koordinimit të Politikave. Në të njëjtën kohë, kjo strategji e përcakton nën-objektivin për përmirësimin e cilësisë së planifikimit të punës së qeverisë. Qëllimi i përmirësimit të bazës së dëshmive për vendimet e qeverisë në Kosovë varet në masë të madhe nga pjesëmarrja e palëve të interesit në konsultime publike, rezervimi i kohës së mjaftueshme për analizimin e politikave dhe aftësia për të zhvilluar konsultim efektiv ndërministror. Prandaj, përmirësimi i planifikimit të punës paraqet një dimension sistematik i cili është i ndërlidhur me Objektivin për monitorim, të paraqitur në SPPKP. Duke marrë parasysh rëndësinë praktike për Rregullimin më të Mirë, PISHP është përfshirë në këtë strategji. Pasi që do të duhej të harmonizohej dhe të bazohej në strukturën aktuale të planifikimit dhe pasi që kostot potenciale për PISHP ende janë të paqarta dhe mund të jenë substanciale, Qeveria e Kosovës e paraqet PISHP në një nivel strategjik. Kjo zgjedhje përforcohet më tej me rëndësinë e përmirësimit të zbatimit të zotimeve të paraqitura në planin e punës dhe në dokumentet e planifikimit afatmesëm të Qeverisë së Kosovës.

12

Historiku Qeveria e Republikës së Kosovës është fuqimisht e përkushtuar për zhvillimin ekonomik dhe social të vendit. Aspekt kyç në këtë është vazhdimi i përpjekjeve për heqjen e barrierave që pengojnë zhvillimin e biznesit, investimet dhe për përmirësimin e sundimit të ligjit. Nevoja për një politikë gjithëpërfshirëse dhe specifike për Kosovën për Rregullim më të Mirë ndërlidhet me nevojën për të strukturuar kornizën për zhvillimin dhe vazhdimin e politikave dhe legjislacionit. Përveç kësaj, sa i përket promovimit të vazhdueshëm të sundimit të ligjit në Kosovë, ligjet duhet të modernizohen dhe të jenë në përputhje me qëllimin për të cilin janë hartuar. Zbatimi i tyre duhet të kanalizohet dhe të bëhet sa më efikas që të jetë e mundur. Kjo është në dobi të agjencive zbatuese dhe inspektuese të cilat duhet ta zbatojnë legjislacionin në praktikë. Nga kjo përfitojnë edhe qytetarët, kompanitë, OJQ-të dhe të tjerët që duhet të respektojnë legjislacionin pasi që atyre u kërkohet t`u përmbahen rregullave që janë dëshmuar të nevojshme dhe lirohen nga barrët e panevojshme administrative. Rregullimi më i Mirë është i rëndësishëm pasi që aktet normative paraqesin një mekanizëm të rëndësishëm për strukturimin dhe udhëheqjen e zhvillimit në një shoqëri. Megjithatë, duhet konsideruar edhe alternativat e tjera përveç legjislacionit. Kjo nënkupton se Agjenda për Rregullim më të Mirë duhet të mbulojë edhe politikat edhe legjislacionin. Politikat, në fund të fundit, shpesh janë bazë për hartimin e legjislacionit të ri ose për ndryshimin e rregullave ekzistuese. Që nga fillimi i viteve 2000, si Bashkimi Evropian (BE) ashtu edhe Shtetet Anëtare të Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) kanë krijuar sisteme gjithëpërfshirëse dhe të menduara mirë për përgatitjen e politikave dhe legjislacionit. Rol qendror i është dhënë performancës së pritshme të rregullave që kanë si qëllim kryesor përmirësimin e cilësisë së jetesës së qytetarëve dhe promovimin e rritjes ekonomike përmes përmirësimit të klimës së të bërit biznes. Cilësia e politikave, akteve normative, akteve nënligjore dhe efikasiteti i administratës publike janë faktorët kyç që përcaktojnë konkurrueshmërinë e një vendi në tregun global. Ato kanë një ndikim të madh në ekonomi dhe mund të nxisin zhvillimin ekonomik. Megjithatë, kur hartimi dhe zbatimi nuk është optimal, ato mund të pengojnë subjektet afariste përmes rregullave joefikase gjë që rezulton me një ngadalësim të zhvillimit ekonomik. Ligjet të cilat nuk mund të zbatohen si duhet nuk shtojnë ndonjë vlerë në zhvillimin e një vendi dhe mund të shkaktojnë komplikim dhe barra të panevojshëm për sistemin ligjor si dhe të zvogëlojnë qartësinë e kornizës ligjore. Politikat dhe legjislacioni i hartuar pa instrumentet e duhura analitike rrezikojnë të kenë efekte të padëshiruara anësore si barra të panevojshme administrative dhe të krijojnë kërkesa tepër të larta në buxhetin e Kosovës. Proceset e hartimit të politikave dhe legjislacionit duhet të përfshijnë çështjet siç janë; parandalimi i korrupsionit, zvogëlimi i diskriminimit, mbrojtja e të drejtave të njeriut dhe promovimi i barazisë gjinore. Rregullimi më i Mirë, i cili përfshin Reformën Rregullative, paraqet një grup gjithëpërfshirës të veglave për hartimin e politikave dhe legjislacionit të cilat janë të dobishme për zhvillimin e një shoqërie. Është e qartë se proceset e tilla kanë nevojë për vëmendje të vazhdueshme

13

pasi që aktivitetet rregullative në shoqëri janë zakonisht komplekse, shumë-disiplinore, dinamike dhe aktivitete që zhvillohen vazhdimisht. Strategjia për Rregullim më të Mirë 2.0 mbulon këto pesë aspekte: 1-ASPEKTIN EKONOMIK –Përpjekjet për zhvillimin dhe promovimin e mëtejshëm të aktiviteteve në sektorin privat në Kosovë theksojnë nevojën për një partneritetit më të madh në mes të sektorit publik dhe privat, kjo do të thotë se procesi i përgatitjes së politikave dhe legjislacionit duhet të mbështetet nga analizat e hollësishme lidhur me kostot dhe përfitimet e mundshme ekonomike. Kjo tregon nevojën për të vlerësuar ndikimet e mundshme gjatë procesit të vendimmarrjes. Përveç kësaj, ajo sjell në pah çështjen se si Kosova duhet të përfshijë vlerësimin e hollësishëm dhe zvogëlimin e barrës administrative në mënyrë që politikat dhe legjislacioni të jenë në përputhje me qëllimin për të cilin ato janë hartuar dhe miratuar. Në këtë aspekt, Kosova duhet të përmirësoj zbatimin e Vlerësimit të Ndikimit Ekonomik dhe të promovoj përdorimin e Modelit Standard të Kostos për të kontrolluar nivelin e barrës administrative që i shkakton legjislacioni. 2-ASPEKTIN SOCIAL – Legjislacioni mund të ketë efekt të madh në gjendjen sociale të individëve, grupeve të njerëzve ose shoqërisë në përgjithësi. Efektet e mundshme sociale negative të legjislacionit duhet të adresohen në mënyrë të duhur gjatë procesit të zhvillimit të propozimeve të politikave dhe legjislacionit për të parandaluar mangësitë apo pasojat negative që mund të kundërshtohen përmes aplikimit të qasjeve analitike specifike. Pasi që këto qasje ende nuk janë përfshirë si duhet në kornizën analitike për përgatitjen e vendimeve të qeverisë, duhet të ndërmerren hapat e nevojshëm për të siguruar që legjislacioni adreson në mënyrë efektive dimensionet sociale që janë specifike për Kosovën. 3-ASPEKTIN MJEDISOR – Politikat dhe legjislacioni rregullisht mbulojnë aspektet që trajtojnë apo prekin çështjet e mjedisit. Megjithatë, këto ndikime nuk janë analizuar në mënyrë sistematike në kornizën aktuale për përgatitjen e vendimeve të qeverisë. Kjo është në kundërshtim me rregullat e përcaktuara për ndikimet mjedisore të projekteve të infrastrukturës për të cilat Kosova ka krijuar një kornizë rregullative1. Korniza analitike aktuale për përgatitjen e politikave dhe legjislacionit duhet të plotësohet me analizën e ndikimit sa i përket masave që ndikojnë në mjedis dhe që mund të kenë ndikim për shembull mbi cilësinë e ajrit, biodiversitetit dhe cilësinë e ujit. 4-ASPEKTIN TEKNOLOGJIK –Mjetet e Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit (TIK) zhvillohen me shpejtësi të jashtëzakonshme. Ato mund të mundësojnë qasje universale dhe më të lehtë në burimet e të dhënave dhe në shërbimet e informacionit. Ato mund të aplikohen për kanalizimin e përgatitjes së vendimeve të qeverisë, mbështetjen e procesit të hartimit ligjor dhe mundësimin e zbatimit efikas të rregulloreve të punës të përcaktuara në aktet normative dhe nënligjore. Investimet në mjetet e TI-së mund të jenë të kushtueshme dhe duhet të bazohen në analizën e duhur të këtyre kostove krahasuar me përfitimet më të mëdha që mund të ofrojnë mjetet e TI-së.

1 Shih po ashtu: LIGJIN NR. 03/L-024 PËR VLERËSIMIN E NDIKIMIT NË MJEDIS

14

5-ASPEKTIN NDËRSEKTORIAL: Politikat dhe legjislacioni në Kosovë duhet të adresojnë si duhet aspektet që mbulojnë një sërë çështjesh, nga ato ekonomike tek ato sociale dhe mjedisore. Qëllimet e Qeverisë të tilla si përmirësimi i barazisë gjinore dhe zvogëlimi i diskriminimit duhet të përfshihen si duhet në kornizën për hartimin e politikave dhe legjislacionit. Kjo në praktikë nënkupton përpjekje e harmonizuar, mes tjerash, për përmirësimin e aplikimit dhe kontrollimin e cilësisë së Analizës për Barazi Gjinore gjatë hartimit të Koncept Dokumenteve; hulumtimin e mundësive për zhvillimin e një analize të ndjeshme ndaj konfliktit e mishëruar në specifikat e Kosovës; dhe për tu siguruar që legjislacioni zvogëlon në mënyrë efektive diskriminimin në çfarëdo baze.

17

Efikasiteti i legjislacionit mund të matet hollësisht duke zbatuar Modelin Standard të Kostos (MSK). Ky model identifikon detyrimet e informimit që burojnë nga legjislacioni dhe llogarit kostot që sjellin këto detyrime për informim. Ky model mund të zbatohet për gjitha rregullat ekzistuese me qëllim të përkufizimit të standardit me të cilin mund të maten përmirësimet e efikasitetit dhe zvogëlimet e kostos. Shumë vende, si Holanda, Gjermania, Mbretëria e Bashkuar, Hungaria dhe Italia, e kanë përfunduar me sukses programin e zvogëlimit të barrës administrative për 25% - edhe Bashkimi Evropian e ka arritur një cak të tillë gjithashtu. Kosova mund të bazohet në këto përvoja dhe të aplikojë mësimet e nxjerra nga programet për zvogëlimin e barrës administrative për përfitim të vet. Figura 2: Modeli Standard i Kostos siç zbatohet në Gjermani5

Siç tregon grafiku më lart i Modelit Standard të Kostos (MSK), katër variabla e përcaktojnë koston e legjislacionit. Këto variabla janë (1) norma e pagës; (2) koha e nevojshme për të përmbushur një detyrim; (3) numri i subjekteve që duhet të kryejnë detyrën; dhe (4) shpeshtësia e kryerjes së kësaj detyre. Në përgjithësi, të dhënat e nevojshme për të përllogaritur barrën administrative në Kosovë duhet të jenë në dispozicion, edhe pse disa burime të dhënave mund të ketë nevojë t’u përshtaten kërkesave specifike të MKS-së. Përftimet e zbatimit të MKS-së dhe fokusimit në zvogëlimin e barrëve administrative mund të jenë të mëdha. Kur qeveria holandeze ndërmori programin e zvogëlimit të barrës administrative për 25%, përfitimet ekonomike u vlerësuan të jenë të barabarta me rritjen e BPV-së prej 1,5% dhe me rritjen e produktivitetit të punës për 1,7%6. Këto përfitime janë rezultat i rritjes së efikasitetit të sektorit privat.

5 Zyra Federale e Statistikave të Gjermanisë (2006), ‘Introduction of the Standard Cost Model Methodology Manual of the Federal Government’, faqe 23, (Hyrje në Manualin e Metodologjisë së Modelit Standard të Kostos të Qeverisë Federale), Linku: https://www.destatis.de/EN/FactsFigures/Indicators/BureaucracyCosts/Download/SCMManual.pdf?__blob=publicationFile 6 Byroja Holandeze për Analizë të Politikave Ekonomike (CPB) (2004), ‘Economische effecten van een verlaging van de administratieve lasten’ (Ndikimet ekonomike që rezultojnë nga zvogëlimi i barrëve administrative), 2004

18

Bashkimi Evropian e ka përfunduar me sukses programin për zvogëlimin e barrës administrative deri më 2012. Ai arriti synimin për zvogëlim prej 25% dhe eliminoi kostot e panevojshme për kompanitë e BE-së në vlerë prej 30,8 miliardë euro. Komisioni Evropian vlerësoi se në periudhën afatmesme programi i zvogëlimit mund të çoi në një rritje të BPV-së së BE-së prej 1.4 %, a barabartë me vlerën prej 150 miliardë eurosh.7 Përfitimet që sjell fokusimi i veçantë në zvogëlimin e barrës administrative janë të atyre përmasave saqë ia vlen të shqyrtohet se si mund të arrihet synimi i zvogëlimit të barrës administrative. Rrjedhimisht, Qeveria e Kosovë dëshiron të shqyrtojë këtë çështje në thellësi dhe të vlerësojë se cilat kushte duhet të plotësohen me qëllim që të arrihet me sukses një synim i tillë i zvogëlimit ose, nëse është e mundur, të arrihet niveli i zvogëlimit mbi 25% ashtu siç ka arritur të bëjë qeveria holandeze me anë të programeve të njëpasnjëshme për zvogëlimin e barrës administrative.8

Si të ecim përpara? Zvogëlimi në mënyrë efektive i barrëve administrative si synim i veçantë i politikave kërkon burime dhe përkushtim të konsiderueshëm. Kjo është bërë e qartë nga përpjekjet e bëra nga vendet që kanë realizuar me sukses synimet për zvogëlim. Këto investime ishin të konsiderueshme në aspektin e burimeve njerëzore dhe buxhetore. Shtojca 1 paraqet

Linku: https://www.cpb.nl/sites/default/files/publicaties/download/economische-effecten-van-een-verlaging-van-de-administratieve-lasten.pdf 7European Commission (2012), Action Programme for Reducing Administrative Burdens in the EU Final Report. Linku: http://ec.europa.eu/dgs/secretariat_general/admin_burden/docs/com2012_746_swd_ap_en.pdf 8 Shih po ashtu këtë përzgjedhje të raporteve të publikuara nga qeveria holandeze mbi programet e saj për zvogëlimin e barrëve administrative: 1) Programmabrief ‘Goed Geregeld, een verantwoorde vermindering van regeldruk 2012 – 2017’ (Përkthimi: Letra e programit ‘Një zvogëlim i organizuar mire dhe përgjegjës i kostove rregullative 2012 – 2017’), 2013 Linku: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/regeldruk/documenten/kamerstukken/2013/04/24/kamerbrief-goed-geregeld-een-verantwoorde-vermindering-van-regeldruk-2012-2017 2) ‘Programma Regeldruk Bedrijven 2011 – 2015’ (Programi për Kostot Rregullative për kompanitë 2011 – 2015), 2011 Linku: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/regeldruk/documenten/kamerstukken/2011/02/07/programma-regeldruk-bedrijven-2011-2015 3) Dit willen we nog even kwijt… Vermindering administratieve lasten voor het bedrijfsleven (Përkthimi: Këtë do të donim ta shfuqizonim … Zvogëlimi i barrëve administrative për sektorin privat), 2006. Linku: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2008/08/05/rapportage-vermindering-administratieve-lasten-voor-het-bedrijfsleven

19

vlerësimin preliminar të burimeve të pritshme njerëzore dhe buxhetore që nevojiten për të realizuar synimin e zvogëlimit të barrës administrative. Nevojitet një analizë e mëtejme për të përcaktuar përfitimet e pritshme dhe burimet që nevojiten për realizimin e synimit për zvogëlimin e barrës administrative në Kosovë. Pritet që ndikimet pozitive që do të rezultojnë në ekonomi, si në vendet e tjera, janë shumëfish më të mëdha se investimi i bërë nga administrata. Kjo nënkupton se aktivitetet që do të ndërmerren do të shpaguhen shumëfish. Ky supozim është forcë shtytëse për Qeverinë e Kosovës që ta marrë seriozisht zvogëlimin e barrës administrative dhe të vlerësojë si duhet se si mund të zvogëlohen këto barra. Për të siguruar që synimi për zvogëlimin e barrës është i realizueshëm, vendimi përfundimtar për zvogëlimin e barrës administrative për të paktën 25% duhet të bazohet në dëshmi dhe analizë të shëndoshë që i mundëson Qeverisë së Kosovës të realizojë synimin si duhet dhe pa vonesë. Janë disa çështje praktike që duhet të merren parasysh tani dhe sigurisht që do të dalin edhe të tjera kur të bëhet analiza e infrastrukturës së nevojshme, strukturës procedurale dhe zhvillimit të kapaciteteve të nevojshme për arritjen e synimit të zvogëlimit. Para së gjithash, koncepti i barrës administrative dhe Modeli Standard i Kostos (MSK) janë relativisht të reja për administratën e Kosovës. Ato nuk janë integruar në procesin për zhvillimin e politikave apo në procesin për përgatitjen e propozimeve legjislative. Prandaj, Qeveria e Kosovës duhet të sigurohet që nëpunësit civilë të familjarizohen me MKS-në dhe të mund të e zbatojnë atë. Para së gjithash, kjo nënkupton se duhet të jenë në dispozicion të dhënat e nevojshme për llogaritjet MKS dhe që nëpunësit civilë duhet të trajnohen për aplikimin e tij. Programi i ardhshëm potencial për zvogëlimin e barrës administrative duhet të marrë parasysh ndërlikueshmërinë e zbatimit të MKS-së në procesin e zhvillimit të politikave. Puna në këtë drejtim ka filluar dhe do të vazhdojë gjatë viteve në vijim. Së dyti, duhet të shqyrtohet dhe arrihet pajtimi për përpjekjen e nevojshme për caktimin e synimit (cakut) për zvogëlimin e barrës administrative në raport me infrastrukturën e nevojshme për arritjen e këtij synimi. Kjo duhet të bëhet para se të përcaktohet synimi dhe afati për arritjen e tij. Disa prej parakushteve për zbatimin efektiv të MKS-së dhe arritjen e synimit të zvogëlimit janë: (1) matja standarde që funksionon si pikë referuese për matjen e progresit të arritur dhe si bazë e të dhënave për përcaktimin e mundësive të zvogëlimit të barrës administrative; (2) mekanizmat efektivë të mbështetjes, përfshirë njohuritë dhe resurset buxhetore që kanë ministritë e linjës për zbatimin e MKS-së dhe për zhvillimin e propozimeve të zvogëlimit; (3) kapacitetet njerëzore në ministritë e linjës dhe pjesë të tjera të administratës për të identifikuar propozimet e zvogëlimit dhe për të zhvilluar ndryshimet e nevojshme rregullative –përfshirë konsultimin e gjerë me palët e interesit; dhe (4) kontrolli efektiv i cilësisë – edhe të niveleve të personelit – që bëhet nga një departament i veçantë për zvogëlimin e barrës administrative në kuadër të QQ-së, mundësisht e mbështetur nga një mbikëqyrës (watchdog) i pavarur për të mbikëqyrur progresin dhe për të mbështetur dhe njëkohësisht shtyrë administratën të realizojë premtimin për zvogëlim. Këta mbikëqyrës zakonisht shqyrtojnë më shumë çështje sesa vetëm barrën administrative, dhe janë të ngarkuar edhe me vlerësimin e cilësisë rregullative nga kënde të tjera, p.sh., ndikimet e përgjithshme në ekonomi ose biznes. Kjo thekson nevojën për diskutim të duhur para çdo vendimi lidhur me rolin e një mbikëqyrësi të tillë në strukturën e mundshme për Vlerësimin e Ndikimit në Kosovë.

20

Figura 3: Përmbledhje e organizatave të pavarura që mbikëqyrin programet për zvogëlimin e barrës administrative dhe/ose cilësinë e vlerësimeve të ndikimit

Bashkimi Evropian -Grupi i Nivelit të Lartë për Barrët Administrative (Programi për Zvogëlimin e Barrës) - Bordi Shqyrtues Rregullativ (Vlerësimet e ndikimit dhe vlerësimet kryesore)

Finlandë Këshilli për Analizën të Ndikimit Rregullativ

Gjermani Normenkontrollrat

Norvegji Regelradet/ Këshilli për Rregullim më të Mirë

Suedi Regelradet/ Këshilli për Rregullim më të Mirë

Holandë Actal

Mbretëri e Bashk. Këshilli për Rregullim të Politikave

Së treti, duke pasur parasysh prioritetin e përgjithshëm të Kosovës për anëtarësim në Bashkimin Evropian - qëllim për të cilin zbatimi i Acquis së BE-së është thelbësor – krijimi i mundshëm i kushteve të reja ose të përditësuara rregullative si rezultat i integrimit evropian të vendit duhet të trajtohet si duhet në kuadër të programit për zvogëlimin e barrës administrative. Përderisa zbatimi i rregullave të BE-së duhet të jetë efikas dhe efektiv, një synim i tillë për zvogëlimin e barrës nuk duhet të pengojë qëllimin afatgjatë të Kosovës për t'u bërë shtet anëtar i Bashkimit Evropian. Me rëndësi të veçantë në këtë aspekt është progresi në bërjen e Vlerësimit të Zbrazëtisë në Harmonizimin Ligjor (LAGA) që është planifikuar për vitin 2017. LAGA në terma praktik nënkupton skanim i legjislacionit primar dhe sekondar të Kosovës dhe vlerësim i zbrazëtive në aspektin e përafrimit të saj me Acquis të BE-së. Duhet vlerësuar më në hollësi se si ndërvepron LAGA me programin e ardhshëm të zvogëlimit të barrës administrative dhe si këto të dyja mund të plotësojnë njëra-tjetrën. Programet e suksesshme për zvogëlimin e barrës administrative në Evropë i kanë mbuluar të katër aspektet e shënuara në paragrafët e mëparshëm. Kosova duhet të sigurojë që t’i ketë këto katër aspekte si duhet për të arritur synimin e zvogëlimit të barrës administrative. Nevojitet analizë e mëtejshme e aranzhimeve praktike organizative lidhur me detyrën për zbatimin e MKS-së dhe zhvillimin e matjes fillestare. Për këto dy aspekte janë ndërmarrë qasje të ndryshme. Gjatë zhvillimit të standardeve për barrën administrative, Holanda dhe Komisioni Evropian përdorën konsulentë të jashtëm për të ofruar informatat e nevojshme. 9 Nga ana tjetër,

9 Qeveria holandeze (2008), ‘Nulmeting administratieve lasten bedrijven 2007’ (Përkthimi: Matja fillestare e barrëve administrative për kompanitë 2007) Linku: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2009/08/19/nulmeting-administratieve-lasten-bedrijven-2007 Dhe Komisioni Evropian (2010), ‘Projekti i BE-së për Matjen e Bazë dhe Zvogëlimin e Kostove Administrative: raporti përfundimtar, duke përfshirë raportin mbi modulin 5.2 – Zhvillimi i rekomandimeve për zvogëlim’

21

Gjermania siguroi që matja fillestare të kryhej dhe mirëmbahej nga Zyra Federale e Statistikave.10 Në aspektin e ndikimit buxhetor, angazhimi i konsulentëve të jashtëm kërkon investime të mëdha paraprake. Përfshirja e ekspertizës për matjen e MKS-së në kuadër të administratës ka gjasa të jetë më pak e kushtueshme në fillim, por kërkon që burimet e nevojshme njerëzore të jenë në dispozicion për një periudhë të zgjatur kohore. Duke pasur parasysh mungesën e përvojës me MKS në Kosovë, angazhimi i konsulentëve të jashtëm nënkupton angazhimin e konsulentëve nga jashtë vendit, mundësisht ekspertë nga Bashkimi Evropian. Kostot për realizimin e matjes bazë me siguri do të jenë shumë të larta, prandaj matja bazë në këtë mënyrë ka gjasa të jetë e papërballueshme. Gjithashtu, një praktikë e tillë nuk do të kishte gjasa të mundësonte të kuptuarit afatgjatë të modelit dhe zbatimit të tij. Qasja gjermane, e cila mund të parashihet në Kosovë duke angazhuar Agjencinë e Statistikave të Kosovës, duket të jetë qasje më e përshtatshme për Kosovën, por me siguri që do të marrë më shumë kohë që të zbatohet si duhet. Kapacitetet e agjencisë së statistikave, ngjashëm me ato të organizatave të tjera përkatëse, duhet të jenë në përputhje me kërkesat e programit të zvogëlimit. Sidoqoftë, nevojitet një analizë e mëtejmë e thellë për të vendosur për mënyrën se si do të bëhet matja bazë (e gjendjes fillestare). Një çështje tjetër që duhet marrë parasysh është nëse Qeveria e Kosovës duhet të vendosë të përcaktojë një matje të plotë bazë (fillestare) që do të nënkuptonte matjen e të gjitha barrëve administrative që rrjedhin nga i gjithë legjislacioni ekzistues primar dhe sekondar. Alternativë e kësaj është të fillohet me një program matjeje dhe zvogëlimi që mbulon vetëm një pjesë të veçantë të legjislacionit. Qasja e parë, për shembull, është zgjedhur nga qeveria holandeze. Qasja e dytë është aplikuar nga Bashkimi Evropian.11 Janë disa çështje që duhet të merren parasysh lidhur me një zgjedhje të tillë. Kufizimi i bazës referuese në një numër specifik të ligjeve ose fushave të politikave ka mundësi të japë rezultate të shpejta. Megjithatë, ka rrezik që një qasje e tillë mund të japë përfitime më të ulëta nga ato që priten pasiqë pjesët e tjera të kornizës ligjore me ngarkesë të panevojshme duhet të mbeten të pandryshuara.

Zvogëlimi i barrës dhe konsolidimi legjislativ

Linku: http://ec.europa.eu/smart-regulation/refit/admin_burden/docs/enterprise/documents/files/abs_development_reduction_recommendations_en.pdf 10 Zyra Federale e Statistikave e Gjermanisë (2006), Introduction of the Standard Cost Model Methodology Manual of the Federal Government’(Zbatimi i Doracakut mbi Metodologjinë e Modelit Standard të Kostos të Qeverisë Federale) Linku: https://www.destatis.de/EN/FactsFigures/Indicators/BureaucracyCosts/Download/SCMManual.pdf?__blob=publicationFile 11 Shih raportet e matjes bazë (gjendjes fillestare) të përmendura në fusnotën 5.

22

Zvogëlimi i barrës administrative nënkupton përshtatjen e dispozitave ligjore të përcaktuara në ligjet primare dhe sekondare. Kështu, një program efektiv i zvogëlimit [të barrës administrative] gjithmonë nënkupton aktivitet të shtuar legjislativ për thjeshtimin e ligjeve dhe akteve nënligjore ekzistuese, duke përcaktuar kërkesë të qartë mbi personelin e ministrive të linjës dhe të Institucioneve Qendrore të Qeverisë. Përveç kësaj, meqë ajo rrit efikasitetin e kërkesave për informata që administrata u vë kompanive dhe qytetarëve, zvogëlimi i barrës [administrative] kërkon edhe përditësimin e proceseve për zbatimin e dispozitave ligjore. Kjo mund të nënkuptojë investime të shtuara në sistemet e TI dhe përditësimin e materialeve ekzistuese. Kjo kërkesë e pritur që do t’i ngarkohet administratës së Kosovës duhet të planifikohet si duhet duke marrë parasysh kapacitetet e kufizuara që ekzistojnë. Është thelbësore të shtohet që Kosova përballet jo vetëm me çështjet e jo-efikasitetit rregullativ, por përballet edhe me një kompleksitet të përgjithshëm rregullativ për shkak të historisë së vendit dhe mungesës së procedurave të caktuara që rrisin qartësinë rregullative. Për shembull, legjislacioni nuk konsolidohet në mënyrë sistematike. Qeveria e Kosovës dëshiron të adresojë procesin e konsolidimit në Ligjin për Aktet Normative, por zbatimi i këtij parimi në praktikë ende nënkupton krijimin e proceseve të nevojshme të punës për të konsoliduar në mënyrë efektive legjislacionin në Kosovë. Një konsolidim i tillë do të sjellë kërkesa të konsiderueshme për të njëjtat struktura në kuadër të Qendrës së Qeverisë dhe në ministritë e linjës që do të përfshihen në zvogëlimin e barrës administrative. Lidhur me këtë, Qeveria e Kosovës synon të shqyrtojë nëse i gjithë legjislacioni primar dhe sekondar në fuqi mund t’i nënshtrohet Programit të Gijotinës dhe Ndryshimit Rregullativ. Rishikimi i plotë i kornizës ligjore duhet të përfshijë një proces përmes të cilit vlerësohet vlefshmëria dhe vlera e shtuar e legjislacionit ekzistues. Një gijotinë e tillë do të ishte koncept i ri dhe duhet të eksplorohet më tej. Logjika prapa kësaj qasjeje është se meqë edhe konsolidimi edhe zvogëlimi i barrës administrative do të kërkonin resurse të konsiderueshme, do të ishte e dobishme që fillimisht të shihet nëse legjislacioni ekzistues vazhdon të jetë i nevojshëm dhe, për më tepër, të vlerësohet nëse ligjet ekzistuese mund të bashkohen. Figura 4: Qasja që Qeveria e Kosovës dëshiron të eksplorojë me qëllim të rritjes së cilësisë, efikasitetit dhe qartësisë së kornizës ligjore

Zvogëlimi i barrës administrative bazuar në synimin prej 25%: llogariten obligimet e informimit dhe eliminohet barra e panevojshme Gijotina rregullative: analizon gjithë legjislacionin ekzistues primar dhe sekondar; shfuqizohen ato elemente që konsiderohen të panevojshme Ndryshimi: çdo element i legjislacionit primar dhe sekondar testohet me pyetjen nëse duhet të bashkohet me legjislacionin tjetër ekzistues. Konsolidimi: propozohet një versioni i konsoliduar i legjislacionit primar dhe sekondar bazuar në të gjitha ndryshimet që janë bërë në të kaluarën. Miratimi: legjislacioni i përmirësuar primar dhe sekondar miratohet nga Kuvendi ose Qeveria e Kosovës, varësisht nga kërkesat për dosjen e caktuar

23

Qeveria e Kosovës është plotësisht e vetëdijshme se qasja e propozuar është shumë ambicioze dhe kërkuese. Në këtë fazë nuk ekziston infrastruktura e nevojshme për të zbatuar me sukses një qasje të tillë. Ajo që është e qartë në këtë fazë është se në qoftë se zvogëlimi i barrës administrative, konsolidimi etj., zbatohen në mënyrë të pakoordinuar, atëherë do të shpenzoheshin më kot koha dhe burimet e çmueshme. Administrata e Kosovës do të përballej me kërkesa të tepërta pasi që do të duhej të përsëriste të njëjta aktivitete disa herë. Burimet e nevojshme për të zbatuar këtë qasje do të jenë të konsiderueshme. Megjithatë, edhe konsolidimi i tërë legjislacionit apo realizimi i synimit për zvogëlimin e barrës administrative do të kërkonte resurse të mëdha. Duhet të vlerësohet në detaje se si Kosova duhet ta organizojë këtë proces. Kjo përfshin analizimin e mundësisë për krijimin e departamenteve të përkohshme dhe/ose tërheqjen e personelit lidhur me projektin në Zyrën e Kryeministrit dhe në ministritë e linjës.

Shmangia e barrëve të panevojshme administrative Qeveria e Kosovës është e përkushtuar që të zbatojë praktikat e zhvillimit të politikave që mundësojnë hartimin e legjislacionit dhe politikave që janë të efikase. Modeli Standard i Kostos siguron mjetet për ta drejtuar procesin e zhvillimit të vendimeve të qeverisë. Kjo është e mundur edhe pa një referim të mundshëm në matjen e plotë bazë për barrën administrative. Qeveria do të sigurojë që qasja e MKS të përfshihet në procesin e hartimit të koncept dokumenteve. Qasja e zhvilluar nga Komisioni Evropian për analizën “ex ante” të politikave sipas sistemit të tij të Vlerësimit të Ndikimit, si dhe përvojat e vendeve të tjera do të jenë kryesore në këtë proces.12 Zbatimi i MKS-së gjatë procesit të zhvillimit të politikave do t’i mundësojë administratës së Kosovës të zhvillojë kapacitetet e nevojshme për arritjen e synimit për zvogëlimin e barrës administrative. Figura 5: Treguesit për vlerësimin e progresit të bërë në Objektivin Specifik 1.1

1) Miratimi i Koncept Dokumentit deri më 2018 për përfitimet dhe kostot e realizimit të programit për zvogëlimin e barrës administrative, duke përfshirë krahasimin e dizajnimit të projekteve të mundshme, duke përfshirë opsionet e paraqitura në Figurën 4, kërkesat kryesore që ndërlidhen me zvogëlimin e barrës administrative në raport me synimin e caktuar dhe vlerësimin e buxhetit për çdo opsion të realizueshëm të programit

2) Zhvillimi i kapaciteteve për realizimin e programit për zvogëlimin e barrës administrative përmes trajnimeve të personelit përkatës në Institucionet e Qendrës aë Qeverisë dhe në ministritë e linjës, përfshirë certifikimin e trajnerëve për trajnimet e MKS deri më 2018.

3) MKS përdoret gjatë procesit të zhvillimit të politikave në koncept dokumentet përkatëse, 30% deri më 2018, 50% në 2019, 100% deri më 2021

12European Commission (2015), Better Regulation “Toolbox”, Tool #53: The Standard Cost Model for Estimating Administrative Costs (Komisioni Evropian (2015), “Pako e veglave” për Rregullim më të Mirë, Vegla #53: Modeli Standard i Kostos për Vlerësimin e Kostove Administrative)

24

Treguesit që do të përdoren në rastin e Qeverisë së Kosovës – bazuar në koncept dokumentin që do të hartohet – miratojnë një synim për zvogëlimin e barrës administrative: 1) Fillimi i programit për zvogëlimin e barrës administrative krahasuar me një synim specifik bazuar në opsionet e paraqitura në koncept dokument (ky indikator varet nga realizueshmëria e programit të zvogëlimit, zhvillimi i kapaciteteve të nevojshme dhe buxheti në dispozicion për arritjen e synimit të zvogëlimit) 2) Zvogëlimet konkrete të matura në përqindje të barrës administrative në raport me gjendjen fillestare që zhvillohet në kuadër të programit për zvogëlimin e barrës me zvogëlime konkrete dhe të matshme të barrëve që ndërlidhen me obligimet për informim që burojnë nga legjislacioni (ky tregues varet nga fillimi dhe realizimi i suksesshëm i programit të zvogëlimit për barrën administrative)

25

OBJEKTIVI SPECIFIK 1.2: ZBATIMI I VLERËSIMIT TË NDIKIMIT

Vlerësimi i ndikimit është element kyç për avancimin e Rregullimit më të Mirë, pasi që është një mjet që mundëson zhvillimin e zgjidhjeve më të mira të politikave për një problem të caktuar, përmes analizës sistematike “ex-ante” dhe konsultimit. Një proces efektiv i VN-së mund të ruaj bilancin mes të mbrojtjes dhe avancimit të mirave shoqërore, mjedisit, duke siguruar kështu të drejtat e individëve në njërën anë, dhe kostot e zbatimit të legjislacionit nga ana e administratës dhe respektimi i legjislacionit nga kompanitë dhe qytetarët, në anën tjetër. VN mund të jap një kontribut thelbësor në rritjen [ekonomike] gjithëpërfshirëse, dhe Qeveria e Kosovës synon të zbatoj mjetin për të siguruar zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik të vendit.1314Përmirësimi i cilësisë së koncept dokumenteve dhe zbatimi i vlerësimi të ndikimit do të përforcojë cilësinë e qeverisjes rregullative në Kosovë, e cila duhet të pasqyrohet në Treguesit Global të Bankës Botërore për Qeverisje.15 Në Raportin e Progresit të BE-së të vitit 2016, është theksuar qartë rëndësia e vlerësimit të ndikimit për sa i përket mbështetjes së rritjes ekonomike dhe uljes së barrëve administrative, sidomos për NVM-të. Forcimi i analizës “ex ante” të politikave dhe aplikimi i Testit të NVM-ve është shënuar si një prej rekomandimeve kyçe për Kosovën lidhur me zbatimin e Aktit për Bizneset e Vogla për Evropën.16Qeveria e Kosovës është e të njëjtit mendim,prandaj do të ndërmarrë hapat e nevojshëm për të zbatuar vlerësimin e ndikimit. Vetë Komisioni Evropian punon me një sistem shumë të zhvilluar të vlerësimit të ndikimit, që mbulon propozimet për politikat, legjislacionin dhe aktet nënligjore17. Përveç kësaj, analiza mbulon ndikimet ekonomike, sociale dhe mjedisore të cilat sigurojnë një ekuilibër të duhur të interesave shoqërore gjatë hartimit të propozimeve. Kosova mund t’i referohet kësaj qasje dhe sistemeve të VN-së të zhvilluara nga shtetet anëtare të Bashkimit Evropian dhe vendet e Ballkanit Perëndimor. Figura 6: Analiza e integruar ex ante dhe ex-post e politikave nga Komisioni Evropian

Niveli i dokumentit

Propozim i politikës Propozim legjislativ Propozim për aktin nën-ligjor

Emri i dokumentit

Dokument i gjendjes

Komunikim i politikës

Rregullore Direktivë Akti i zbatimit

Akti i deleguar

Analiza ex-ante e politikës

Metodologjia e integruar e vlerësimit të ndikimit - që mbulon ndikimet ekonomike, mjedisore dhe sociale

13Deighton-Smith, R., A. Erbacci and C. Kauffmann (2016), “Promoting inclusive growth through better regulation: The role of regulatory impact assessment”, Dokumentet e punës së Politikës Rregullative të OECD-së, Nr. 3, Publikim i OECD-së, Paris. 14OECD (2016), The Governance of Inclusive Growth: An Overview of Country Initiatives, Publikim i OECD-së, Paris. 15Shih poashtu faqen e internetit të Bankës Botërore përTreguesit Global të Qeverisjes Rregullative: http://rulemaking.worldbank.org/ 16OECD, et al. (2016), SME Policy Index: Western Balkans and Turkey 2016: Assessing the Implementation of the Small Business Act for Europe, OECD Publishing, Paris 17 Komisioni Evropian (2015), Better Regulation Guidelines and Better Regulation “Toolbox”

26

Analiza Ex-post e politikës

Metodologjia e integruar e vlerësimit - që mbulon ndikimet ekonomike, mjedisore dhe sociale

- lidhje e drejtpërdrejtë midis analizës ex-post të politikave dhe legjislacionit ekzistues me fazën përgatitore për politika dhe legjislacion të përmirësuar

Qeveria e Kosovës është krenare që vendi mund të ndërtojë mbi qasjen ekzistuese për analizën e politikave kur të filloj zbatimin e VN-së, siç njihet edhe në Raportin e Progresit të BE-së të vitit 2016.18 Kosova tashmë ka krijuar një procedurë për analizë “ex-ante” gjatë procesit të saj të hartimit të koncept dokumenteve. Këto dokumente, mes tjerash, bazohen në parimet e vlerësimit të ndikimit dhe konsultimit. Qëllimi i koncept dokumentit është t'i mundësojë Qeverisë të marrë parasysh, në terma të përgjithshëm, objektivat dhe karakteristikat kryesore të një propozimi dhe opsionet e mundshme për adresimin e problemeve të identifikuara. Sekretari i Përgjithshëm i ZKM-së ka nxjerrë udhëzime të detajuara për hartimin e koncept dokumenteve, si dhe e ka përshkruar procesin për përgatitjen e këtyre dokumenteve. Sekretariati Koordinues i Qeverisë është përgjegjës për zbatimin e qasjes së koncept dokumenteve. Koncept dokumentet duhet të hartohen nga ministritë e linjës dhe të miratohen nga qeveria përpara se të fillojë puna në një projektligj të ri, në ndryshimet e ligjit ekzistues, në legjislacionin e rëndësishëm sekondar dhe në propozimet tjera të rëndësishme me ndikime të rëndësishme sociale, ekonomike apo të tjera. Figura 7: Ekstrakt nga Rregullorja e Punës së Qeverisë së Kosovës

Nga institucionet propozuese kërkohet që të shoqërojnë propozimin përfundimtar të secilit draft të aktit normativ me dokumentet vijuese:

- Rekomandimi zyrtar i Ministrit - koncept dokumenti ose memorandumi shpjegues - Vlerësimi i Ndikimit Financiar (kur kërkohet) dhe opinioni i Ministrisë së Financave - një opinion nga Ministria e Integrimit Evropian - një opinion nga zyrat përkatëse të Zyrës se Kryeministrit - tabela e cila rendit komentet e pranuara nga institucionet tjera, siç përcaktohet në

nenin 7 të rregullores së mësipërme, e cila përshkruan arsyet nëse rekomandimet janë marrë parasysh apo jo.

- draft vendimi i Qeverisë - çdo raport apo këshillë nga Sekretari që del nga Këshilli i Përgjithshëm i Sekretarëve.

Gjatë viteve të fundit, Qeveria e veçanërisht Sekretariati i Qeverisë në kuadër të ZKM-së, ka marrë mbështetje të konsiderueshme nga donatorët ndërkombëtarë (p.sh. nga DFID dhe SIGMA) për të zhvilluar më tej procesin e përgatitjes së koncept dokumenteve; për të përmirësuar cilësinë analitike të këtyre dokumenteve; dhe çështjet e ndërlidhura, siç është planifikimi i zhvillimit të koncept dokumenteve. Kjo mbështetje është dhënë në formën e

18European Commission (2016), Kosovo 2016 Report, Accompanying the Communication on EU Enlargement Policy, page 10, Brussels, Belgium(Komisioni Evropian (2016), Raporti për Kosovën për vitin 2016, Shoqërimi i Komunikimit për Politikën e Zgjerimit të BE-së, faqe 10, Bruksel, Belgjikë)

27

trajnimeve për stafin e ZKM-së dhe të ministrive të linjës; mentorimi i zyrtarëve të SKQ-së; si dhe këshilla specifike se si Kosova mund të përmirësojë më tej koncept dokumentet në të ardhmen. Përveç kësaj, Agjencia Suedeze për Zhvillim dhe Bashkëpunim financon një projekt të gjerë për zhvillimin e kapaciteteve në fushën e zhvillimit dhe koordinimit të politikave. Ky projekt ka filluar në vitin 2016. Në këtë projekt, i cili zgjat katër vite, vëmendje e veçantë i është kushtuar përmirësimit të mëtejshëm të zhvillimit të analizës “ex-ante”të politikave, kur organizatat propozuese, siç janë ministritë e linjës, hartojnë koncept dokumente. Me mbështetjen e IFC, Kosova ka filluar ndërtimin e themelit që në kombinim me projektin mbështetës të SIDA-s, i jep mundësi Kosovës që të zëvendësoj sistemin aktual të koncept dokumenteve me një sistem të vlerësimit të ndikimit. Mbështetja e IFC-së përfshin, ndër të tjera, një program ekstensiv të Trajnimit të Trajnerëve për Vlerësimin e Ndikimit Rregullativ (VNR) dhe hartimin e projekt udhëzimeve për VNR. Kosova synon të integrojë mbështetjen e mirëseardhur të ofruar nga organizatat e ndryshme donatore për përmirësimin e mëtejshëm të procedurave dhe praktikave të hartimit të politikave. Qeveria e pranon se qasja aktuale për analizën “ex-ante”të politikave mund të forcohet duke futur në zbatim një sistem të vlerësimit të ndikimit i cili zëvendëson sistemin ekzistues të koncept dokumenteve. Një konsideratë e rëndësishme për këtë hap është se sistemi i VN-së duhet të dizajnohet veçanërisht që administrata e Kosovës të zhvillojë analizën“ex-ante”politike dhe rregullative në nivel kombëtar. Qeveria e Kosovës do të ndjek parimet e OECD-së gjatë përmirësimit të sistemit aktual të koncept dokumenteve dhe gjatë aplikimit të vlerësimit të ndikimit për politika dhe legjislacion. Figura 8: Lista referuese e OECD-së për vendimmarrjen rregullative19

1. A është definuar saktë problemi? Problemi që duhet të zgjidhet duhet të deklarohet saktësisht, duke dhënë dëshmi për natyrën dhe përmasën e tij, dhe duke sqaruar pse është ngritur ai problem (duke identifikuar stimulimet e subjekteve të prekura). 2. A është veprimi i qeverisë i justifikuar? Intervenimi i Qeverisë duhet të jetë i bazuar në dëshmi eksplicite se veprimi i qeverisë është i justifikuar, duke marrë parasysh natyrën e problemit, përfitimet e mundshme dhe kostot e veprimit (bazuar në vlerësimin real të efektivitetit të qeverisë), dhe mekanizmat alternativ për adresimin e problemit. 3. A është rregullimi forma më e mirë e veprimit të qeverisë? Rregullatorët duhet të bëjnë, herët në procesin rregullativ, një krahasim të informuar të një varg instrumentesh të ndryshme rregullative dhe jo-rregullative të politikave, duke i shqyrtuar çështjet e rëndësishme si kostot, përfitimet, efektet shpërndarëse dhe kërkesat administrative.

19OECD (1995), The 1995 Recommendation of the Council of the OECD on Improving the Quality of Government Regulation, Paris (OECD (1995), Rekomandimi i Këshillit të OECD-së për Përmirësimin e Cilësisë së Rregullimit Qeveritar 1995, Paris)

28

4. A ka bazë ligjore për rregullim? Proceset rregullative duhet të jenë të strukturuara ashtu që të gjitha vendimet rregullative të respektojnë në mënyrë të rreptë “sundimin e ligjit”; d.m.th., përgjegjës duhet të jetë eksplicite për të sigurua se të gjitha rregulloret të jenë të autorizuara nga rregulloret e nivelit me të lartë dhe të jenë konsekuente me obligimet e traktatit, dhe të respektojnë parimet përkatëse ligjore siç janë, qartësia (siguria), proporcionalitetit dhe kërkesat e aplikueshme procedurale. 5. Cili është niveli (ose nivelet) i duhur i qeverisë për këtë veprim? Rregullatorët duhet të zgjedhin nivelin më të përshtatshëm të qeverisë për të ndërmarrë veprim, ose nëse janë të përfshirë shumë nivele duhet të dizajnohen sisteme efektive të koordinimit ndërmjet niveleve të ndryshme të qeverisë. 6. A i arsyetojnë kostot përfitimet e rregullimit? Rregullatorët duhet të vlerësojnë kostot dhe përfitimet e përgjithshme të pritura të secilit propozim rregullativ dhe alternative të realizueshme, dhe këto vlerësime në format të qasshëm duhet t’i vënë në dispozicion të vendimmarrësve. Kostot e veprimit të qeverisë duhet të arsyetohen nga përfitimet e tij para se të ndërmerret veprimi. 7. A është transparente shpërndarja e efekteve në tërë shoqërinë? Përderisa vlerat shpërndarëse dhe të barazisë preken nga intervenimi i qeverisë, rregullatorët duhet të bëjnë transparente shpërndarjen e kostove rregullative dhe përfitimeve për të gjitha grupet shoqërore. 8. A është rregullimi i qartë, konsekuent, i kuptueshëm dhe i qasshëm për përdoruesit? Rregullatorët duhet të vlerësojnë se a do të kuptohen rregullat nga përdoruesit, dhe për këtë qëllim duhet të ndërmarrin hapa për të siguruar që teksti dhe struktura e rregullave të jetë sa me e qartë që të jetë e mundur. 9. A kanë pasur të gjitha palët e interesuara mundësi të paraqesin qëndrimet e tyre? Rregulloret duhet të hartohen në mënyrë të hapur dhe transparente, me procedura të duhura për kontribute dhe komente efektive dhe me kohë nga palët e interesuara, siç janë bizneset e prekura dhe sindikatat, grupet e tjera të interesit ose nivelet e tjera të qeverisë. 10. Si do të arrihet respektimi? Rregullatorët duhet të vlerësojnë stimulimet dhe institucionet përmes të cilave rregullimi do të hyj në fuqi, dhe duhet të hartojnë strategji përgjegjëse të zbatimit që i përdorin ato në mënyrën më të mirë të mundshme.

Fillimi i zbatimit të sistemit të vlerësimit të ndikimit duhet të planifikohet mirë. Qeveria e Kosovës e konsideron atë si esenciale për të siguruar që procesi për zhvillimin e politikave dhe legjislacionit në Kosovë të integrohet në mënyrë efektive. Kjo do të thotë se procesi aktual dhe përgjegjësitë e caktuara për hartimin e koncept dokumenteve shërbejnë si kornizë mbi të cilën do të bazohet vlerësimi i ndikimit. Si një hap i ndërmjetëm, do të përshtaten udhëzimet për hartimin e koncept dokumenteve për tu siguruar që zbatimi i sistemit të plotë

29

të vlerësimit të ndikimit të shkojë pa probleme. Kjo mundësi do të shfrytëzohet për të përdorur instrumente analitike shtesë, siç janë Testi i NVM-ve bazuar në qasjen e zhvilluar nga Komisioni Evropian20që merr parasysh numrin madh të kompanive me nga një person në Kosovë. 21 Përveç kësaj, testi i konkurrueshmërisë rregullative do të bëhet segment i obligueshëm për analizën e politikave. Në këto dy teste, vëmendje e veçantë do t’i kushtohet kërkesave lidhur me licencat dhe lejet. Analiza e Barazisë Gjinor, si çështje që përfshinë shumë sektorë, do të zbatohet si Vlerësim i Ndikimit Gjinor dhe do t’i mbulojë të gjitha dimensionet e analizës “ex ante” të politikave. Për këtë instrument analitik, do të forcohet pozita e Agjencisë për Barazi Gjinore të Kosovës në procesin e hartimit të politikave.22 Figura 9: Vlerësimi i Ndikimit Gjinor

Vlerësimi i ndikimit gjinor (VNGJ) do të fillojë së zbatuari si një instrument i analizës “ex-ante” të politikave krahas instrumenteve tjera të propozuara në kuadrin e sistemit kosovar të koncept dokumenteve dhe fillimit të zbatimit të Vlerësimit të Ndikimit në të ardhmen. Kjo analizë synon parandalimin e pasojave negative dhe fuqizimit të pasojave pozitive të synuara, duke e përfshirë fuqizimin e grave, të politikave dhe ligjeve të propozuara që ndikojnë në pabarazitë tashmë ekzistuese ndërmjet burrave dhe grave në shoqëri. Për më shumë, ky instrument mëton që t’i sjell në pah efektet e ndryshme, që i kanë këto propozime, në burra dhe gra, që të ofrojë informata nëse iniciativat e propozuara sigurojnë në mënyrë adekuate mbylljen e boshllëqeve të pabarazive ndërmjet të dyja grupeve, dhe nëse mund të bëhen përmirësime për ta nxitur barazinë gjinore dhe nëse këto propozime korrespondojnë me parimet e barazisë gjinore dhe me agjendën kombëtare për barazi gjinore të Kosovës. Agjencia për Barazi Gjinore do të jetë bartëse e zhvillimit të instrumenteve dhe udhëzuesve për VNGJ ndërsa gjatë kësaj pune do të mbështetet nga projekti i financuar prej SIDA-s për fuqizimin institucional të mekanizmave kombëtar gjinor të Kosovës. Meqë VNGJ nuk është detyrë e lehtë,duhet të zhvillohen resurset në formën e udhëzuesve dhe instrumenteve si dhe duhet rritur vetëdijesimin për rëndësinë e përfshirjes së perspektivës gjinore që në fazat e hershme të zhvillimit të politikave. Për VNGJ-në nevojitet ndërtimi i ekspertizës e cila nuk duhet të integrohet vetëm në Agjencinë për Barazi Gjinore por edhe në strukturat për çështje gjinore të cilat janë krijuar në nivelin qendror dhe lokal në kuadër të administratës publike të Kosovës. Politikë bërësit duhet t’i përfitojnë njohuritë e kërkuara dhe ta zhvillojnë ekspertizën e nevojshme për Vlerësimin e Ndikimit Gjinori cili është i nevojshëm për të zhvilluar politika të hollësishme dhe gjithëpërfshirëse për të gjithë. Prandaj,kjo Agjenci jo vetëm që planifikon të vazhdojë t’i rrisë kapacitetet e saja për të ofruar analiza të fuqishme nga perspektiva gjinore, por ajo gjithashtu i ka nisur aktivitetet

20European Commission (2015), Better Regulation “Toolbox”, Tool #19: The "SME Test" (Komisioni Evropian (2015), “Tërësia e Veglave” për Rregullim më të Mirë, Vegla/instrumenti #19: "Testi i NVM-së") 21 Agjencia për Regjistrimin e Bizneseve në Kosovë/ Ministria e Tregtisë dhe Industrisë (2016), Treguesit themelorë të perfomancës për regjistrimin e bizneseve në Kosovë, Prishtinë, Kosovë 22 Kosova mund të mbështetet në mbështetjen e drejtpërdrejtë të Agjencisë për Barazi Gjinore nga Agjencia Suedeze për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ndërkombëtar për përmirësimin e analizës për barazi gjinore.

30

të cilat do të rezultojnë në zhvillimin dhe përgatitjen e instrumenteve për Vlerësimin e Ndikimit Gjinor. Kjo do të kombinohet me një agjendë të përgatitur mirë për ta nxitur zhvillimin e aftësive dhe njohurive të domosdoshme të politikë-bërësve dhe zyrtarëve për të siguruar që barazia gjinore të jetë një shtyllë kryesore e procesit të zhvillimit të politikave në Kosovë.

Qeveria e Kosovës pranon se Rregullorja e Punës do të duhet të përshtatet për të futur në zbatim vlerësimin e ndikimit si bazë për analizën “ex-ante”të politikave. Ajo do të ngarkojë Sekretariatin Koordinues të Qeverisë me përgatitjen e ndryshimeve në Rregulloren e Punës. Sekretariati mund të llogarisë në mbështetjen afatgjate të ofruar nga SIDA për këtë proces kompleks dhe shumë të rëndësishëm. Procesi i futjes në zbatim të vlerësimit të ndikimit duhet të përfundojë më së voni deri në vitin 2020, apo edhe më herët kur dëshmohet se kjo është e mundur dhe e përshtatshme. Për tu siguruar se mund të zbatohet vlerësimi i ndikimit dhe aspektet e tjera të strategjisë, nivelet e stafit në ZKM duhet të analizohen dhe të zhvillohen për të qenë në përputhje me nevojat aktuale për staf për ta bërë Rregullimin më të Mirë të suksesshëm në Kosovë. Afati i futjes në zbatim të Vlerësimit të Ndikimit gjithashtu mund të mbështetet në përkrahjen e IFC-së për sa i përket zhvillimit të VNR-së në formë të pilotimit. Aktet legjislative që do të jenë pjesë e testimit pilot të VNR-së do të përzgjidhen në bazë të konsultimeve me palët e interesuara. Mësimet e mësuara gjatë këtyre testeve pilot do të sigurojnë një bazë të rëndësishme në vendimet për futjen e Vlerësimit të Ndikimit si parim udhëzues për analizën “ex-ante”të politikave në Kosovë. Me qëllim të përgatitjes për futjen e Vlerësimit të Ndikimit, do të shpaloset një program i gjerë trajnimi për të mbështetur institucionet e Qendrës së Qeverisë dhe ministritë e linjës me rritjen e kapaciteteve të tyre për analizën “ex-ante”të politikave. Këto trajnime do të organizohen për zyrtarët që punojnë në departamentet përkatëse në kuadër të Qendrës së Qeverisë dhe ministrive të linjës, siç janë, zyrat ligjore, departamentet për integrim evropian dhe koordinim të politikave, specialistët e barazisë gjinore dhe zyrtarët e përfshirë në hartimin e politikave. Figura 10: Kurrikula e trajnimit e mbështetur nga Agjencia Suedeze për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar(SIDA)

Përmbledhja e temave të mundshme të mbuluara nga trajnimet, TT dhe aktivitetet e mentorimit të lidhura me analizën “ex-ante”të politikave që do të zhvillohen nën koordinimin e Sekretariatit Koordinues të Qeverisë në bashkëpunim të ngushtë me zyrat e tjera qeveritare:

1) konsultimi i brendshëm dhe publik; 2) identifikimi i palëve të interesit;

3) definimi i problemeve;

4) identifikimi i opsioneve të politikave, përfshirë edhe opsionet jo-rregullative;

5) vlerësimi i ndikimit në fushën ekonomike, sociale dhe mjedisore; 6) aplikimi i Modelit të Kostos Standarde;

7) Testi i NVM-së;

8) përzgjedhja e opsionit;

31

9) plani i zbatimit të aktiviteteve;

10) vlerësimi i ndikimit buxhetor;

11) vlerësimi i ndikimit fiskal;

12) analiza e barazisë gjinore;

13) analiza e ndjeshmërisë ndaj konfliktit;

14) komunikimi i politikave

Figura 11: Treguesit për vlerësimin e progresit të arritur në Objektivin Specifik 1.2

1) Rritja e kapaciteteve për hartimin e politikave në kuadër të institucioneve të QQ dhe në të gjitha ministritë e linjës përmes programeve të trajnimit dhe Trajnimit të Trajnerëve: 25 % të stafit përkatës të trajnuar deri me 2018 dhe 75 % deri më 2021, 15 trajnerë të tjerë të certifikuar përmes TT për VN deri më 2021

2) Miratimi i Rregullores së Punës së Qeverisë së Kosovës e cila do të zëvendësojë sistemin aktual të Koncept Dokumenteve me një sistem të Vlerësimit të Ndikimit më së voni deri në vitin 2020; ministritë e linjës zbatojnë vlerësimin ndikimit për analizën ex ante të politikave për mbështetjen e vendimeve të qeverisë prej vitit 2021 e tutje.

3) Zhvillimi i politikave do të jetë më shumë i bazuar në dëshmi dhe VN do të përdoret rregullisht nga ministritë (tregues i SIGMA-s)

32

OBJEKTIVI SPECIFIK 1.3: PËRMIRËSIMI I TË DHËNAVE/STATISTIKAVE

Të dhënat me cilësi të lartë janë esenciale për përmirësimin e hartimit të politikave dhe për të siguruar që vendimet e qeverisë janë të bazuara në dëshmi dhe të ndërtuara mbi informacione të mirëfillta. Prezantimi i Modelit të Kostos Standarde në Kosovë dhe synimi për të zëvendësuar sistemin aktual për hartimin e koncept dokumenteve me një sistem të vlerësimit të ndikimit, varen pjesërisht nga mundësitë e administratës që t’i qasen dhe aplikojnë informacionet që nevojiten për të përgatitur vendimmarrjen e qeverisë. Para se të mund të përdoret MKS në hartimin e politikave, duhet të plotësohen disa parakushte praktike dhe teknike. Këto janë të drejtpërdrejta dhe jo aq të komplikuara. Qeveria e Kosovës do të sigurohet që vlera e standardizuar e komponentit të pagave të jetë në dispozicion në Modelin e Kostos Standarde. Përveç kësaj, ajo do të shqyrtoje mundësinë e përcaktimit të numrit të kompanive në sektorë të veçantë. Tashmë është e qartë se nuk do të jetë e lehtë që të organizohet mbajtja e intervistave me kompanitë për të përcaktuar informacionet specifike për kohën e nevojshme për të përmbushur detyrimet e informimit. Për këtë qëllim, qeveria do të shqyrtojë opsionet e tilla si përdorimi i grupeve të ekspertëve për të siguruar të dhënat e nevojshme. Po ashtu do të shqyrtohet edhe mundësia për të zhvilluar projekte-pilot specifik për matjen e MKS. Prezantimi i vlerësimit të ndikimit paraqet sfida të veçanta sa i përket disponueshmërisë së të dhënave. Është e qartë se ka nevojë për informacione. Megjithatë, nga pikëpamja e analizës së politikave, nuk është mjaft e qartë se sa informacione dhe çfarë lloj informacionesh janë në dispozicion brenda administratës. Përveç kësaj, zyrtarët e politikave mund të mos jenë në dijeni për burimet e informacioneve publike ose të mungesës së kapaciteteve për t’i përdorur ato në mënyrë efektive. Nëse e lejon situata, Qeveria e Kosovës dëshiron të zhvillojë një bazë të të dhënave me të dhëna që janë veçanërisht të rëndësishme në kontekstin e vlerësimit të ndikimit. Një bazë e tillë e të dhënave, e kombinuar me një përcjellje efektive të informatave te ministritë e linjës, do t'i mundësonte zyrtarëve të politikave në Kosovë të punojnë me një pasqyrë të informacioneve gjithëpërfshirëse. Kjo gjithashtu do t'i bënte publike dhe të qasshme për të gjithë palët e interesuar të dhënat që qeveria i përdor për analizën e politikave dhe për vlerësimin e ndikimit. Në këtë fazë, administrata e Kosovës nuk ka një pasqyrë të qartë të informacioneve që duhet të përmbajë një bazë e tillë e të dhënave të VN-së dhe cilat informacione dhe statistika të hollësishme tashmë gjenerohen nga administrata e Kosovës, organizatat e shoqërisë civile dhe të tjerët që do të mund t’i fusnin në bazën e të dhënave. Prandaj, në dy vitet e ardhshme SKQ dhe ZL do të mbledhin informacionet përkatëse, në mënyrë që të vlerësohet se si duhet të duket një bazë e të dhënave të VN-së dhe çfarë informacionesh duhet të përmbajë ajo. Figura 12: Treguesit për vlerësimin e progresit të arritur në Objektivin Specifik 1.3

1) Të dhënat e standardizuara për llogaritjet e MKS-së i vihen në dispozicion ministrive të linjës më 2017 për tu siguruar që MKS të mund të përdoret në hartimin e politikave

2) Deri në vitin 2020 të zhvillohet një bazë e të dhënave të VN-së e cila përdoret nga ministritë e linjës gjatë hartimit të politikave (prandaj të dhënat do të reflektohen në

33

analizë) dhe e cila bazohet në një përmbledhje të statistikave dhe informacioneve të nevojshme për të bërë më mirë Vlerësimin e Ndikimit

3) Në vitin 2020, 50% e koncept dokumenteve/vlerësimi i ndikimit do të tregojnë se çfarë informatash janë përdorur nga baza e të dhënave dhe cilat informata duhet të shtohen në bazën e të dhënave; në vitin 2021 ky numër rritet në 80%.

34

OBJEKTIVI SPECIFIK 1.4: VLERËSIMI

Vlerësimi përmbyll ciklin e politikave dhe lidh zbatimin e legjislacionit për të përmirësuar rregullat të cilat kanë ekzistuar për një kohë mjaftë të gjatë për të vlerësuar nëse efektet e pritshme me të vërtetë janë materializuar. Vlerësimi siguron instrumentet për të vlerësuar vazhdimisht cilësinë e politikave dhe kornizën legjislative. Kjo ofron dëshmi për të përcaktuar nëse rregullat ekzistuese janë ende të duhura për qëllimin. Komisioni Evropian ka përfshirë vlerësimin në procesin e zhvillimit të politikave sipas parimit 'fillimisht bëni vlerësimin'23. Mbretëria e Bashkuar, sa për të përmendur një shembull tjetër, investon resurse të mëdha në vlerësimin e politikave, si pjesë e qasjes së saj për të përmirësuar politikë-bërjen e bazuar në dëshmi.24 Vlerësimi ofron mundësi të përshtatjes së kornizës së politikave dhe përmirësimit të politikave ekzistuese, ligjeve dhe akteve nënligjore. Nëse efektet e pritshme me të vërtetë kanë ndodhur dhe politika funksionon ashtu siç është synuar, vlerësimi mundëson nxjerrjen e mësimeve nga hartimi i mirë legjislativ dhe nga praktikat e zbatimit. Këto mësime janë të vlefshme për zhvillimin e politikave në fusha të tjera. Në të njëjtën kohë, kur vlerësimi tregon se efektet e synuara nuk janë materializuar siç është parashikuar, vlerësimi i lejon qeverisë që të rishikojë veglat (instrumentet) ligjore apo të tjera, që (nuk) janë përdorur. Kosova, me 15 korrik të vitit 2015, ka miratuar Udhërrëfyes për Vlerësimin ex-post të Legjislacionit. Ky udhërrëfyes, mes tjerash, se si duhet të kryhet një vlerësim, cilat çështje duhet të shikohen dhe në cilat pyetje të vlerësimit duhet dhënë përgjigje. Zyra Ligjore është përgjegjëse për zbatimin e këtij udhërrëfyesi. Për këtë detyrë, ajo ka marrë mbështetje të drejtpërdrejtë nga OSBE-ja. Për të ecur para në këtë çështje duhet të sigurohet mbështetje e mëtejshme. Nën supozimin se do të merret mbështetja e nevojshme, Zyra Ligjore në kuadër të ZKM-së çdo vit do të zhvillojë një plan të vlerësimit. ZL do të sigurojë trajnimin e zyrtarëve që duhet të bëjnë vlerësimet. Përfundimisht, kërkesa për vlerësim duhet të shtrihet në të gjitha ministritë e linjës. Gjatë këtij procesi, do të bëhet një vlerësim se si mund të shtrihet kërkesa e vlerësimit edhe te autoritetet e tjera rregullative. Në bazë të një vlerësimi gjithëpërfshirës të "Përvojës së Kosovës me Vlerësimin", Kosova dëshiron të përfshijë edhe më shumë parimin “së pari bëni vlerësimin” në procesin e saj të zhvillimit të politikave që lidhja ndërmjet analizës së politikave “ex-ante” dhe “ex-post” të jetë përfshirë në mënyrë efektive në praktikat dhe procedurat e punës së qeverisë. Gjatë këtij vlerësimi, Qeveria e Kosovës do të vendosë lidhur me çështjet praktike të procesit, siç janë përcaktimi i nevojës për vlerësim dhe përcaktimin e procesit më të mirë të shpërndarjes. Lidhja midis përcaktimit të vlerës dhe vlerësimit të ndikimit, siç përcaktohet nga Komisioni Evropian, është udhëheqëse në këtë aspekt.25 Aktivitetet e përcaktimit të vlerës në Kosovë aktualisht janë fokusuar në legjislacion. Megjithatë, legjislacioni - dhe masat e tjera të politikave - janë planifikuar në dokumente të planifikimit afatmesëm, siç janë strategjitë. Qëllimet e përcaktuara në këto dokumente për

23European Commission (2015), Better Regulation Guidelines and Better Regulation “Toolbox” 24 Zyra Kombëtare e Auditimit (2013), Raporti mbi Vlerësimin në Qeveri 25 European Commission (2015), Better Regulation Guidelines and Better Regulation “Toolbox”

35

momentin nuk raportohen dhe nuk vlerësohen në mënyrë sistematike.26 Qeveria e Kosovës dëshiron të rrisë të kuptuarit e saj se si funksionojnë strategjitë në praktikë, sa mirë e arrijnë qëllimin e përcaktuar dhe sa ka pas sukses qeveria në zotimet e saja. Për këtë qëllim, do të zhvillohet ekspertiza e vlerësimit në kuadër të institucioneve të Qendrës së Qeverisë. Figura 13: Treguesit për vlerësimin e progresit të arritur në Objektivin Specifik 1.4

1) Të paktën 3 vlerësime legjislative janë bërë në vitin 2017, të paktën 5 në 2018, të paktën 7 në 2019 dhe të paktën 12 ose më shumë në vitet pasuese.

2) Gjetjet e vlerësimit përdoren për të përmirësuar legjislacionin ekzistues; procesi për këtë është themeluar në vitin 2018; deri më 2021, vlerësimi është përfshirë në Rregulloren e Punës dhe të gjitha vlerësimet do të publikohen me një sqarim lidhur me hapat e ardhshëm që duhet të ndërmerren

3) Stafi përkatës në institucionet e Qendrës së Qeverisë dhe ministritë e linjës zhvillojnë kapacitetet për vlerësim të legjislacionit; 25% janë trajnuar deri më 2019 dhe 40 % deri më 2021

4) Stafi përkatës në institucionet e Qendrës së Qeverisë dhe ministritë e linjës zhvillojnë ekspertizën për vlerësimin e strategjive dhe politikave 10% deri më 2019 dhe 40% deri në vitin 2021

26 SIGMA (2015), Baseline Measurement Report, Principles of Public Administration, Kosovo Prill 2015

36

OBJEKTIVI I PËRGJITHSHËM

2) KOMUNIKIMI EFIKAS PUBLIK, KONSULTIMI PUBLIK DHE PJESËMARRJA E PALËVE TË INTERESUARA OBJEKTIVI SPECIFIK 2.1: PËRMIRËSIMI I KOMUNIKIMITTË POLITIKAVE

Në mënyrë që publiku dhe palët e interesit të kenë mundësi të përfshihen në zhvillimin e politikave, Qeveria duhet të sigurojë përmirësimin e mëtejshëm të komunikimit gjatë procesit të zhvillimit të politikave dhe gjatë fazës së zbatimit të tyre. Rëndësia e komunikimit të politikave është theksuar nga vendimi i Bashkimit Evropian për ta konsideruar komunikimin e politikave si një objektiv strategjik dhe nga të gjitha aktivitetet që rrjedhin nga ky vendim.27 Komunikimi është esencial për të siguruar informimin e publikut dhe palëve të interesit për qëllimet e politikave që qeveria synon të arrijë; që ata të kenë informata në kohë të duhur në lidhje me masat e politikave që Qeveria në fakt synon të arrijë këto qëllime; dhe tu jepen mundësi të mjaftueshme për tu përgatitur për pjesëmarrje në zhvillimin e strategjive, koncept dokumenteve, propozimeve legjislative dhe vendimeve të tjera qeveritare në bazë të një zgjedhjeje të arsyetuar dhe të informuar për ta bërë këtë. Përveç kësaj, pasi qeveria të miratojë politikat dhe legjislacionin, komunikimi efektiv duhet të sigurojë që grupet e synuara dhe palët e interesit njoftohen për të drejtat e tyre, mundësitë dhe detyrimet. Aktualisht, sistemi i komunikimit publik nuk është i lidhur si duhet me sistemin e zhvillimit dhe koordinimit të politikave. Dokumentet e politikave nuk përcillen me një plan të komunikimit për shkak të mungesës së përgjithshme të koordinimit në mes të institucioneve. Kjo është edhe për shkak të trajtimit të agjendës së komunikimit si proces i ndarë nga proceset e tjera të punës së Qeverisë. Koordinimi i komunikimit dhe integrimi i tij në procesin e politikë-bërjes duhet të përmirësohet. Për shembull, planifikimi i komunikimit përmes zhvillimit të planeve të komunikimit për prioritetet e politikave, mbetet një sfidë e vazhdueshme.28 Fatkeqësisht, komunikimi i politikave në Kosovë nuk është në nivelin që qeveria e kishte parashikuar me rastin e miratimit të Rregullores së Punës të Qeverisë. Disa nga këto arsye, siç janë nivelet e pamjaftueshme të personelit dhe mungesa e ekspertizës dhe mënyrave për të rritur kapacitetet, janë të qarta. Megjithatë, për të kuptuar mungesat në detaje dhe për të qenë në gjendje që të zhvillojë një përgjigje të duhur për adresimin e mangësive, Qeveria e Kosovës do të rishikojë kornizën aktuale të komunikimit të politikave në Kosovë. Ky rishikim

27Shih mes tjerash: European Commission (2005), Action Plan to Improve Communication Europe by the Commission, SEC(2005) 985 final dhe European Commission (2006), White Paper on a European communication policy, COM(2006) 35 final 28 Raporti gjithëpërfshirës mbi zbatimin e strategjisë së reformës së administratës publike 2010-2013, faqet 31-33 Linku: http://map.rks-gov.net/getattachment/d70e262d-a936-47a8-94a2-f92fce625efb/Raporti-gjithperfshires-mbi-zbatimin-Strategjise-d.aspx

37

do të mbulojë ZKM-në dhe të gjitha ministritë e linjës. Rishikimi do të vlerësojë se sa janë zbatuar rregullat dhe procedurat për komunikimin e politikave; sa të duhura janë këto rregulla, duke pasur parasysh mjedisin në të cilin duhet të zhvillohet komunikimi i politikave; dhe se si mund të korrigjohen mangësitë e identifikuara. Pikëpamja se komunikimi i politikave nuk funksionon ashtu siç është paraparë, është shprehur edhe nga SIGMA në raportin e monitorimit për Kosovën për vitin 2016. SIGMA e pranon se roli i Zyrës për Komunikim Publik është kryesisht të ofrojë qasje në informata, dhe se Kosovës i mungon një qasje e koordinuar në komunikim. Nuk ka as fokus të qartë në komunikim gjatë procesit të zhvillimit të politikave, pasi që Koncept Dokumentet nuk përcaktojnë në mënyrë rutinore se si politikat e reja duhet t’i komunikohen publikut29. Qeveria e Kosovës e merr këtë vlerësim seriozisht dhe angazhohet për përmirësimin e gjendjes së tanishme. Pikëpamja e Qeverisë së Kosovës është që përmirësimi i komunikimit të politikave nënkupton koordinimin e aktiviteteve të komunikimit mes institucioneve qeveritare, duke zhvilluar një TT për komunikim të politikave; duke komunikuar në mënyrë efektive për prioritetet e qeverisë; duke komunikuar gjerësisht mbi aktivitetet më të rëndësishme të paraqitura në Planin Vjetor të Punës së Qeverisë; dhe duke u siguruar që secili koncept dokument të shënojë aktivitetet e komunikimit që konsiderohen relevante dhe të duhura për çështjen në fjalë. Qeveria e Kosovës është realiste sa i përket synimeve të saja në fushën e përmirësimit të komunikimit të politikave. Rishikimi i praktikave aktuale dhe korniza për përmirësime do të bazohen në një analizë që do të zhvillohet përmes hartimit të një Koncept Dokumenti. Kjo analizë do të sigurojë bazën për një Plan më të detajuar të Veprimit për përmirësimin e komunikimit të politikave në Kosovë. Koncept Dokumenti i parashikuar dhe Plani i Veprimit do të sigurojnë bazën për zotime konkrete në përmirësimin e komunikimit të politikave në Kosovë përmes zhvillimit të kapaciteteve, ndryshimeve të rregullave, projektimit dhe zbatimit të praktikave të reja potenciale të punës, e të tjera. Prandaj, aktivitetet dhe zotimet më specifike do të paraqiten në Koncept Dokument dhe në Planin e Veprimit, së bashku me treguesit për monitorimin e progresit. Figura 14: Treguesit për vlerësimin e progresit të arritur në Objektivin Specifik 2.1

1) Miratimi i Koncept Dokumentit dhe Planit të Veprimit për përmirësimin e komunikimit të politikave në Kosovë, përfshirë edhe identifikimin e treguesve për të vlerësuar progresin

2) Zhvillimi i kapaciteteve për komunikimin e politikave përmes trajnimit: të paktën 5 trajnerë të certifikuar përmes TT deri me 2017; 50% e stafit përkatës të komunikimit në institucionet e QQ-së dhe ministritë e linjës të trajnuar deri me 2018 (100% deri me 2021); 75% e stafit përkatës për hartimin e politikave në institucionet e QQ-së dhe ministritë e linjës të trajnuar deri më 2021

29 SIGMA (2016), Raporti Monitorues, Parimet e Administratës Publike, Kosovë, Maj 2016

38

OBJECTIVI SPECIFIK 2.2: PËRMIRËSIMI I KONSULTIMIT

Qeveria e Kosovës ka miratuar standardet minimale për Konsultime në vitin 2016.30 Me mbështetjen e Bashkimit Evropian, Zyra për Qeverisje të Mirë ka zhvilluar trajnime për stafin e Institucioneve të QQ-së dhe atë të ministrive të linjës që ndikohen drejtpërdrejt nga kërkesat që janë përcaktuar në këto Standarde Minimale. Përveç kësaj, kjo mbështetje mundëson zhvillimin e një platforme online të konsultimeve që lehtëson konsultimin publik - në formë të draftit - për shumicën e vendimeve që qeveria planifikon t'i marr. Figura 15: Standardet minimale për Konsultim

Në bazë të standardeve minimale për Konsultim, dokumentet e mëposhtme duhet t’i nënshtrohen procesit të konsultimit publik:

1. Draftet e planeve vjetore të organeve publike; 2. Draftet e Planit vjetor të dokumenteve strategjike; 3. Drafti i programit legjislativ të Qeverisë; 4. Drafti i planit të legjislacionit sekondar; 5. Draftet e listës së koncept dokumenteve; 6. Draftet e koncept dokumenteve; 7. Draftet e akteve normative; 8. Draftet e strategjive, si dhe 9. Të gjitha dokumentet tjera, të cilat duhet të shoqërohen me një Memorandum

Shpjegues, apo për të cilat kërkohet konsultimi publik.

Megjithatë, Qeveria e Kosovës është plotësisht e vetëdijshme se konsultimet gjatë procesit të zhvillimit të politikave duhet të mishërohen thellë në kulturën e punës dhe praktikat e administratës. Mbështetje e konsiderueshme në këtë drejtim është duke u ofruar nga projekti i financuar nga BE-ja“Mbështetje për zbatimin e Strategjisë Qeveritare për Bashkëpunim me Shoqërinë Civile”. Kjo mbështetje pritet të vazhdojë deri në mars 2017. Sa i përket kësaj, Qeveria vlerëson sinqerisht përkrahjen që do të ofrohet nga Agjencia Suedeze për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar (SIDA) në kuadër të projektit mbështetës për përmirësimin e zhvillimit dhe koordinimit të politikave. Zyra për Qeverisje të Mirë dhe Sekretariati Koordinues i Qeverisë (që është përfituesi kryesor i mbështetjes nga SIDA), kanë rënë dakord që të vazhdojnë aktivitetet e trajnimit për konsultim. Në këtë mënyrë mund të zgjerohet rrethi i nëpunësve civil të trajnuar për procesin e konsultimeve. Për më tepër, Qeveria e Kosovës mbetët e përkushtuar të fuqizoj qasjen ndaj procesit të konsultimeve për të gjitha vendimet e mëdha. Kjo do të thotë se konsultimet do të jenë një aktivitet i detyrueshëm gjatë zhvillimit të strategjive, koncept dokumenteve dhe propozimeve legjislative. Konsultimi gjithashtu do të jetë pjesë integrale e Vlerësimit të Ndikimit. Për më tepër, Qeveria e Kosovës synon të sigurojë që konsultimi publik të mos ndodh vetëm në fund të procesit të hartimit të draft vendimeve të qeverisë. Konsultimi efektiv publik duhet të jetë pjesë integrale e zhvillimit të politikave. Kjo do të thotë se konsultimet duhet të fillojnë

30 Rregullorja nr. 05/2016 për standardet minimale për procesin e konsultimit publik, është miratuar nga Qeveria e Kosovës me 29 prill 2016.

39

qysh në fazat fillestare të zhvillimit të politikave. Për këtë qëllim, do të bëhen përpjekje të konsiderueshme në aktivitetet e konsultimeve të cilat do të kryhen gjatë zhvillimit të koncept dokumenteve dhe pilot VNR. Figura 16: Treguesit për vlerësimin e progresit të arritur në Objektivin specifik 2.2

1) Rritja e kapaciteteve të stafit në institucionet e QQ-së dhe ministritë të linjës sa i përket procesit të konsultimeve; së paku 10% e stafit përkatës nga secila ministri e linjës janë trajnuar deri më 2018 dhe të paktën 75% deri më 2021; të gjithë stafi përkatës i QQ-së është trajnuar për konsultime, deri më 2018.

2) Niveli i pajtueshmërisë – 100% deri me 2019 – ku Standardet Minimale për konsultim për të gjitha vendimet relevante qeveritare në bazë të raportimit të ZQM

3)Rritja e efikasitetit të procesit të konsultimeve publike në hartimin e politikave dhe legjislacionit (treguesi i SIGMA-s)

40

OBJECTIVI SPECIFIK 2.3: PËRMIRËSIMI I PLANIFIKIMIT TË PUNËS

Qeveria e Kosovës punon me një sërë dokumentesh të planifikimit që strukturojnë dhe përkufizojnë kornizën e ardhshme për veprimet dhe zotimet e qeverisë. Këto dokumente të planifikimit afatmesëm aktualisht janë Strategjia Kombëtare për Zhvillim (SKZH), Plani Kombëtar për Zbatimin e MSA-së (PKZMSA), Programi për Reformë Ekonomike (PRE) dhe strategjitë e zhvilluara për politika. Këto dhe zotimet tjera kombinohen në baza vjetore në Planin Vjetor të Punës së Qeverisë. Derisa dokumente të ndryshme të planifikimit kanë një perspektivë shumëvjeçare, PVPQ-ja ende nuk ka një projektim për të ardhmen. Qeveria e Kosovës dëshiron ta përmirësojë praktikën e tanishme dhe të sigurojë që angazhimet e renditura në dokumentet e ndryshme të planifikimit afatmesëm kombinohen në projektimin shumëvjeçar të PVPQ-së ku paraqiten prioritetet e qeverisë. Ky dokument i cili do të kombinoj të gjitha zotimet e bëra në një përmbledhje, do të referohet në Planifikimin Indikativ Shumëvjeçar të Punës (PISHP) dhe do të jetë i lidhur drejtpërdrejti me PVPQ-në. PISHP nuk do të zhvillojë zotime të reja. Ai vetëm do të integroj aktivitetet që tashmë janë planifikuar në një kornizë të vetme. Përmbledhja gjithëpërfshirëse e zotimeve të qeverisë gjatë një periudhe të zgjatur kohore do të përmirësojë transparencën e punës së qeverisë. Kjo do tu mundësojë palëve të interesuara të identifikojnë çështjet specifike në të cilat do të punojë qeveria në të ardhmen e afërt. Kjo transparencë duhet të kontribuojë në mundësitë e palëve të interesit që të përgatiten dhe të marrin pjesë në aktivitetet e konsultimit publik të cilat do të organizohen gjithnjë e më shumë në Kosovë. Duke qenë se planifikimi për të ardhmen do të mundësoj zhvillimin e planifikimit shumëvjeçar të punës për hartimin e legjislacionit në formën e një Plani shumëvjeçar Legjislativ dhe një plani shumëvjeçar për hartimin e koncept dokumenteve, PISHP do të kontribuojë drejtpërdrejtë në funksionimin e Rregullimit më të Mirë në praktikë. PISHP-ja gjithashtu duhet të shërbejë si dokument burimor në raport me aktivitetet e ndryshme që nevojiten për paraqitjen e një propozimi për miratim në qeveri. Për shembull, hartimi i një Koncept Dokumenti dhe një propozimi legjislativ, pasi të jetë miratuar ky dokument, aktualisht planifikohet në baza vjetore. Megjithatë, ekziston një numër i konsiderueshëm dhe i vazhdueshme i rasteve të prapambetura në hartimin e këtyre dokumenteve.31 Meqë zotimet e planifikimit bëhen në dokumentet burimore të PVPQ-së, niveli i planifikimit real të këtyre dokumenteve të kombinuara të planifikimit afatmesëm përcaktojnë nëse PVPQ-ja mund të planifikohet realisht. PISHP do t’i ofrojë Qeverisë së Kosovës dhe palëve të interesit njohuritë e nevojshme nëse aktivitetet e planifikuara janë të zbatueshme në tërësinë e tyre. Një përmbledhje shumëvjeçare e zotimeve të qeverisë do të mundësojë që planifikimi i punës të jetë më efektiv dhe të sigurojë që puna mbi analizën përkatëse mund të fillojë më në përputhje me kërkesat e dosjeve për të cilat bëhet kjo analizë. Duke marrë parasysh zotimet e Qeverisë së Kosovës për zëvendësimin e sistemit aktual të hartimit të Koncept

31SIGMA (2015), Baseline Measurement Report, Principles of Public Administration, Kosovo April 2015

41

Dokumenteve me një Sistem për Vlerësimin e Ndikimit, PISHP duhet të siguroj që analizës së ndikimit t’i jepet koha e nevojshme për të siguruar cilësinë më të lartë të mundshme analitike. Në mënyrë që të përgatitet për aplikimin e PISHP, Qeveria e Kosovës do të hartojë një Koncept Dokument për hartimin, strukturën dhe përdorimin e Planifikimit Indikativ Shumëvjeçar të Punës. Pas miratimit të këtij dokumenti, do të zhvillohet edhe vetë PISHP-ja. Figura 17: Treguesit për vlerësimin e progresit të arritur sipas Objektivit Specifik 2.3

1) Zhvillimi dhe miratimi i Koncept Dokumentit për Planifikimin Indikativ Shumëvjeçar të Punës, deri në vitin 2017

2) Zhvillimi i Planifikimit Indikativ Shumëvjeçar të Punës gjatë vitit 2018 dhe 2019

3) Ngritja e cilësisë së planifikimit për PVPQ që pasqyrohet në norma më të larta të zbatimit të zotimeve vjetore prioritare të qeverisë: 80 % në vitin 2018 dhe 90% zbatim deri me 2021 (indikator i SIGMA-s)

42

Monitorimi dhe vlerësimi i zbatimit të strategjisë Reforma e Administratës Publike

Zhvillimi dhe koordinimi i politikave dhe legjislacionit siç koordinohet nga Sekretari i Përgjithshëm i ZKM-së, është një nga tri shtyllat e Reformës së Administratës Publike (RAP)prandaj strukturat institucionale për zbatimin e Strategjisë për Rregullim më të Mirë 2.0 për Kosovën 2017-2021 do të jenë në harmoni me strukturat e reformës së RAP. Struktura e menaxhimit institucional të RAP-së është vendosur nga Qeveria, përkatësisht me Vendimin nr. 05/09 (të datës 21/01/2015) për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Ministrave për sigurimin e zbatimit të RAP-së dhe Vendimin nr. 13/09 (të datës 12/02/2015) për organizimin dhe funksionimin e strukturave për zbatimin e dokumenteve strategjike të RAP-së, që si mekanizmi kryesor për mbikëqyrjen e zbatimit të RAP-së themelon Këshillin e Ministrave për Reformën e Administratës Publike, që kryesohet nga Ministri i Administratës Publike dhe përbëhet nga Ministri i Financave, Ministri i Integrimit Evropian, Ministri i Administrimit të Pushtetit Lokal, Ministri i Tregtisë dhe Industrisë dhe një përfaqësuesi politik nga Zyra e Kryeministrit. Administrimi dhe koordinimi i monitorimit të zbatimit të RAP-së në nivelin teknik, ndahet mes tri institucioneve: • Zyra e Kryeministrit është përgjegjëse për reformat në lidhje me zhvillimin dhe koordinimin e politikave dhe legjislacionit; e koordinuar nga Sekretari i Përgjithshëm i ZKM-së. • Ministria e Administratës Publike është përgjegjëse për shërbimin civil, ofrimin e shërbimeve, llogaridhënien dhe organizimin e Administratës Publike; e koordinuar nga Sekretari i Përgjithshëm i MAP-it. • Ministria e Financave është përgjegjëse për reformat lidhur me menaxhimin e financave publike, e koordinuar nga Sekretari i Përhershëm i MF. Përgjegjësia për zbatimin dhe raportimin në fushën e zhvillimit dhe koordinimit të politikave dhe legjislacionit mbetet brenda kompetencave të Sekretarit të Përgjithshëm të ZKM-së. Megjithatë,KMRAP-i është përgjegjës për të siguruar që të gjitha shtyllat e RAP-it krijojnë shtylla koherente të monitorimit dhe raportimit, që do të thotë se metodologjitë e raportimit të përcaktuara nga MAP-i janë të vlefshme për të gjitha shtyllat dhe institucionet raportuese përgjatë të njëjtave afate kohore. Monitorimi i strategjisë dhe raportimi

Strategjia për Rregullim më të Mirë 2.0 për Kosovën 2017-2021 në përbërjen e saj ka një plan të veprimit i cili mbulon periudhën 2017-2019 dhe përmban aktivitetet, treguesit, institucionet përgjegjëse për zbatim si dhe kostot financiare të zbatimit. Plani i veprimit për strategjinë do të rishikohet çdo dy vjet në kuadër të planifikimit të monitorimit të përcaktuar nga Strategjia. Struktura për monitorimin e zbatimit të Strategjisë për Rregullim më të Mirë 2.0 për Kosovën përbëhet nga treguesit e matjes të cilët janë vendosur në nivelin e objektivave specifike në

43

kuadër të strategjisë, për vitin 2018 dhe 2021. Një objektiv specifik përmban më shumë se një tregues me tregues të rezultateve që janë kryesisht të bazuar në treguesit e SIGMA-së, të bazuar në parimet që mbulojnë nivelet kryesore horizontale të sistemit qeverisës, të cilët përcaktojnë performancën e përgjithshme të administratës publike, e në këtë rast zhvillimin dhe koordinimin e politikave. Megjithatë, disa nga treguesit janë përcaktuar nga administrata, në marrëveshje me secilin institucion përkatës. Strategjia përdor vitin 2016 si vit bazë (referues). Megjithatë, në disa raste vlera referuese është nga viti 2015 pasi që ky ishte viti i vlerësimit më të fundit bazë të SIGMA-s për Kosovën. Treguesit që janë me rëndësi të veçantë për zbatimin e monitorimit të Strategjisë për Rregullim më të Mirë 2.0 për Kosovën janë treguesit sasiorë sipas kategorizimit të SIGMA-s. Megjithëse, disa nga objektivat specifike përfshijnë edhe treguesit cilësorë dhe të rezultateve. Metodologjia e SIGMA-s për matjen e treguesve sasiorë ose cilësorë është si më poshtë: • renditja nga 0 deri në 5, ku 0 tregon nivelet më të ulëta të progresit, ndërsa 5 është progresi më i lartë në fushën përkatëse e cila është subjekt i vlerësimit; • vlerësimi në bazë të përqindjes, që paraqet nivelin e progresit në bazë të përqindjes së progresit në fushën përkatëse e cila është subjekt i vlerësimit. Monitorimi i progresit të zbatimit dhe arritjeve të Strategjisë për Rregullim më të Mirë 2.0 për Kosovën do t'i komunikohet instancave përkatëse në baza të rregullta dhe kur është e nevojshme edhe publikut. Koncept dokumenti për Sistemin e Monitorimit dhe Vlerësimit për Reformën e Administratës Publike 2015-2020 në Kosovë përcakton tiparet kryesore për monitorimin dhe raportimin për RAP-në, të cilat janë zhvilluar për Strategjinë e Modernizimit të Administratës Publike, përfshirë përgatitjen e raporteve tremujore, gjashtëmujore dhe vjetore. Kjo përfshin afatet kohore për përgatitjen e raporteve dhe formatet e raportimit të cilat janë të vlefshme për monitorimin dhe raportimin mbi Strategjinë për Rregullim më të Mirë 2.0 për Kosovën 2017-2021. Raportet tremujore, gjashtë mujore dhe vjetore nga tri institucionet (ZKM, MAP dhe MF) do të diskutohen gjatë takimit të Këshillit të Ministrave për Reformën e Administratës Publike (KMRAP), grupet punuese nën shtyllën përkatëse, në këtë rast Grupi Drejtues për Planifikim Strategjik (GDPS) dhe Këshilli i Sekretarëve të Përgjithshëm. Raporti vjetori i monitorimit dhe i azhurnuar do të diskutohet dhe miratohet nga Qeveria ku edhe do të publikohet. Figura 18: Pasqyra e raportimit për SRRM

ZKM GDPS Këshilli i

Sekretarëve Përgjithshëm

KMRAP Qeveria

Raporti gjashtëmujor

Raporti vjetor

Njësitë përkatëse

Raporti tremujor

44

Monitorimi i progresit do të bazohet në tregues. Përkufizimi specifik dhe metodologjia e matjes do të zhvillohen më tutje me "Pasaportën e Treguesve". Pasaporta e treguesve do të përfshijë edhe vlerësimin e rrezikut për arritjen e objektivit për secilin tregues/arritje. Monitorimi dhe raportimi duhet të koordinohet me monitorimin dhe raportimin e Strategjisë për Përmirësimin e Planifikimit dhe Koordinimin e Politikave (Sistemi i Planifikimit të Integruar) 2017-2021, pasi të dy strategjitë janë pjesë e kornizës së planifikimit strategjik të ZKM-së.

Rishikimi afatmesëm i Strategjisë

Strategjia për Rregullim më të mirë 2.0 për Kosovën do të shoqërohet me Planin e Veprimit 2017-2019 i cili do të përditësohet në baza vjetore. SRRM-ja do t'i nënshtrohet një vlerësimi afatmesëm dhe një vlerësimi përfundimtar. Në këtë aspekt, së bashku me raportin për vitin 2018, SKQ-ja do të ndërmarrë një proces të rishikimit afatmesëm për objektivat dhe treguesit. Vlerësimi afatmesëm dhe përfundimtar i strategjisë do të fokusohet në dimensionet e mëposhtme: zbatimin e Strategjisë dhe Planit të Veprimit, si dhe rëndësinë e ndërhyrjeve për arritjen e rezultateve dhe objektivave të synuara. Procesi i vlerësimit dhe i rishikimit të SRRM-së do lidhet edhe me rishikimet dhe vlerësimet në kuadër të Reformës së RAP, si dhe vlerësimet nga SIGMA dhe organizatat tjera.

Ndikimi financiar i zbatimit të strategjisë Strategjia për Rregullim më të Mirë 2.0 është përditësuar me objektiva dhe veprime që janë më reale

dhe më të arritshme se sa në versionin e mëhershëm. Qëllimi gjatë procesit të hartimit të Strategjisë

për Rregullim më të Mirë 2.0 ishte që ta bënte më specifik, me aktivitete të qarta që do të mundësojnë

caktimin e kostos për të kuptuar pjesën financiare të strategjisë. Struktura e strategjisë, cilat objektiva

specifike, masat dhe synimet, me përkufizim të aktiviteteve specifike në planin e veprimit, kanë

rezultuar me këto informacione.

Kostot e zbatimit të strategjisë janë paraqitur në nivel të strategjisë me burime të përcaktuara të financimit për periudhën e mbuluar nga Plani i Veprimit.

Figura 20: Pasqyra e kostove për SRRM

Përmbledhje e kostove të Strategjisë Viti 1 Viti 2 Viti 3

809.430 567.150 920.490

Mbështetja e zotuar me ekspertë 85.900 30.100 30.100

Mbështetja e zotuar buxhetore 145.250 89.250 89.250

Mundësi potenciale financimi për donatorët 553.280 406.000 699.560

Buxheti i Kosovës 25.000 41.800 101.580

Nga tabela më lartë mund të shihet se kostoja më e lartë është planifikuar të ndodh në vitin e parë

dhe të tretë të strategjisë. Përmirësimi i konkurrueshmërisë së Kosovës është aktivitetit që konsumon

pjesën më të madhe të resurseve, përderisa në vitin e tretë është fillimi i aplikimit të Zvogëlimit të

Barrës Administrative bazuar në Modelin e Kostos Standarde që parashihet të konsumojë shumicën e

45

resurseve. Megjithatë, aranzhimet për këtë duhet të analizohen në mënyrë të detajuar dhe të

specifikohen në koncept dokument, kostoja e të cilit është pjesë e shumës së përgjithshme të dhënë

në tabelën më lartë.

46

Plani i veprimit Objektivi 1: Sistemi rregullativ lehtësues

Nën-objektivi 1.1: Reformat e legjislacionit ekzistues primar dhe sekondar për të rritur konkurrueshmërinë

Objektivi 1: Një sistem rregullativ i favorshëm

Nën-objektivi 1.1 Treguesi (treguesit) për matjen e arritjes së objektivit

Matja bazë 2016 Synimi 2018 Synimi 2021

Reformat e legjislacionit ekzistues primar dhe sekondar për të rritur konkurrueshmërinë

1) Miratimi i Koncept Dokumentit për programin e zvogëlimit të barrës administrative 2) Zhvillimi i kapaciteteve për MKS-në 3) Fillimi i programit për zvogëlimin e barrës administrative 4) Arritjet e zvogëlimit të barrës në krahasim me matjet fillestare

- Nuk ekziston ndonjë dizajn i një programi efektiv për zvogëlimin e barrës administrative - Nuk ka trajnime për MKS - Askush nga personeli nuk është certifikuar për MKS përmes TT - MKS nuk është pjesë e zhvillimit të politikave

- Kapacitetet për barrën administrative dhe MKS janë në zhvillim e sipër (TT është zhvilluar dhe organizuar; së paku 5 trajnerë janë certifikuar, 20% e personelit përkatës në QQ dhe ministritë e linjës janë trajnuar) - MKS-së është përfshirë në udhëzimet për zhvillimin e politikave (30% e KD-ve përkatëse përmbajnë pjesën për barrën administrative me matjen e MKS-së)

- Kapacitete janë zhvilluar plotësisht (90% e personelit përkatës të QQ dhe të ministrive të linjës janë trajnuar) - MKS është përfshirë në udhëzimet për zhvillimin e politikave (100% e KD-ve përkatëse përmbajnë pjesën mbi barrën administrative me matjen e MKS-së)

47

Aktivitetet Zhvillimet kyçe Institucionet Sigurimi i Buxhetit

2017 2018 2019 Udhëheqëse Mbështetëse

1.1.1 Përgatitja e vendimit të qeverisë për programin e zvogëlimit të barrës administrative dhe konsolidimin legjislativ

- Fillimi i përgatitjes së koncept dokumentit, duke përfshirë informimin dhe komunikimin ndërkombëtar

- Miratimi i Koncept Dokumentit nga QK

- Aktivitetet e tjera të bazuara në qasjen e zgjedhur nga Qeveria e Kosovës

SKQ në bashkëpunim me ZPS, ZL, MIE dhe MF

Sida Sida

1.1.2 Fillimi i aplikimit të MKS-së në hartimin e politikave

- Integrimi i MKS-së në udhëzimet për zhvillimin e Koncept Dokumenteve

- Matjet e MKS-së në 30% të Koncept Dokumenteve që merren me OI për bizneset

- Matjet e MKS-së në 50% të Koncept Dokumenteve që merren me OI për bizneset

SKQ Sida Sida

1.1.3 Sigurimi i zbatimit të MKS gjatë pilot VNR-ve

- Të gjitha pilot VNR-të përmbajnë matje e MKS

- Të gjitha pilot VNR-të përmbajnë matje të MKS

- Të gjitha pilot VNR-të përmbajnë matje të MKS

ZL IFC IFC

1.1.4 Zhvillimi i kapaciteteve për matje të MKS

- Miratimi i manualit të MKS-së - Miratimi vlerave te standardizuara të MKS - Trajnimi i personelit përkatës - Zhvillimi iTT-së

- Mbajtja e trajnimeve - Mbajtja e TT dhe certifikimi i trajnerëve

- Mbajtja e TT dhe certifikimi i më shumë trajnerëve - Trajnerët e certifikuar vazhdojnë trajnimet për MKS

SKQ Sida Sida

48

Nën-objektivi 1.2: Zbatimi i vlerësimit të ndikimit

Objektivi 1: Sistemi rregullativ lehtësues

Nën objektivi 1.2 Treguesi (treguesit) për matjen e arritjes së objektivit

Matjet bazë 2016 Synimi 2018 Synimi 2021

Zbatimi i vlerësimit të ndikimit 1) Ngritja e kapaciteteve për zhvillimin e politikave në institucionet e QQ-së dhe në ministritë e linjës 2) Hartimi dhe miratimi i Rregullores së Punës për të zëvendësuar Koncept Dokumentet me VN 3) Zhvillimi i politikave do të bëhet më i bazuar në dëshmi dhe VN-ja do të përdoret rregullisht nga ministritë e linjës

- Nuk ekziston ndonjë plan gjithëpërfshirës i trajnimit për zhvillimin e politikave - Sistemi për hartimin e Koncept Dokumenteve në vend të VN-ve - Vlerësimi me 3 për treguesin e SIGMA-s 'Shkalla në të cilën procesi i hartimit të politikave përdor më së miri mjetet analitike'

- Është krijuar plani gjithëpërfshirës i trajnimit; kanë filluar trajnimet dhe 25% e stafit përkatës të QQ-së dhe ministrive të linjës janë trajnuar - Janë bërë përgatitjet për të filluar aplikimin e VN-ve - Vlerësimi3

- Janë trajnuar 75% e stafit përkatës në QQ dhe ministritë e linjës; janë certifikuar edhe 15 trajnerë të tjerë shtesë përmes TT për VN - VN është përfshirë në Rregulloren e Punës dhe VN-të hartohen nga ministritë e linjës - Vlerësimi4

49

Aktivitetet Zhvillimet kyçe Institucionet Sigurimi i buxhetit 2017 2018 2019 Udhëheqëse Mbështetëse

1.2.1 TT për VNR - Janë mbajtur TT dhe janë certifikuar trajnerët - Trajnerët e certifikuar ofrojnë trajnime mbi VNR-në për administratën e Kosovës

- Trajnerët e certifikuar ofrojnë trajnime për VNR për administratën e Kosovës

- Janë mbajtur TT dhe janë certifikuar trajnerët - Trajnerët e certifikuar ofrojnë trajnime mbi VNR-në për administratën e Kosovës

ZL dhe SKQ IFC IFC

1.2.2 Personeli përkatës në institucionet e QQ-së dhe në ministritë e linjës është trajnuar në zhvillimin e politikave

- Janë krijuar programe të trajnimit - Janë identifikuar TT e tjera përkatëse

- Janë mbajtur TT dhe janë certifikuar trajnerët - Trajnerët i trajnojnë personelin e institucioneve të QQ-së dhe të ministrive të linjës

- Janë mbajtur TT dhe janë certifikuar trajnerë të tjerë shtesë - Trajnerët e trajnojnë personelin e institucioneve të QQ-së dhe ministrive të linjës

SKQ Sida Sida

1.2.3 Zhvillimi i pilot VNR-ve

- Pilot VNR-të, të identifikuar në fillim të vitit - Të paktën 3 pilotë të VNR-s të mbajtura

- Pilotët e VNR-së, të identifikuar në fillim të vitit - Të paktën 3 pilot VNR të mbajtura

- Pilot VNR-të janë identifikuar në fillim të vitit - Të paktën 3 pilot të VNR janë mbajtur

ZL dhe SKQ IFC IFC

1.2.4 Përshtatja e udhëzimeve për

- Janë miratuar udhëzimet pas

- Të gjitha koncept dokumentet

- Të gjitha koncept dokumentet janë hartuar

SKQ Sida Sida

50

hartimin e Koncept Dokumenteve, si hap i ndërmjetëm për aplikimin e VN-së

konsultimeve të brendshme dhe të jashtme - Koncept dokumentet fillojnë të hartohen bazuar në udhëzimet e reja

hartohen në bazë të udhëzimeve të reja - Veglat e reja analitike aplikohen në hartimin e politikave (ABGJ, testimi i NVM-ve)

në bazë të udhëzimeve të reja - Mjetet e reja analitike përdoren në zhvillimin e politikave

1.2.5 Vlerësimi i numrit të stafit në zyrat e ZKM-së, sa i përket zbatimit të duhur të SRRM-së dhe SPPKP-së, përfshirë dhe opsionin e krijimit të një Njësie për Vlerësim të Ndikimit dhe për Rregullim më të Mirë në kuadër të SKQ-së

- Fillon vlerësimi - Vlerësimi ka përfunduar - Është zhvilluar plani për të adresuar të gjeturat nga vlerësimi

- Është miratuar dhe zbatuar plani për të përshtatur rezultatin e vlerësimit

SKQ Sida Sida

1.2.6 Fillimi i zbatimit të Vlerësimit të Ndikimit Gjinor

- ABGJ i zhvillon Instrumentet për Vlerësimin e Ndikimit Gjinor - ABGJ përzgjedh KD-të përkatëse në fillim të vitit - ABGJ jep komente për të gjitha KD-të për

- ABGJ përzgjedh KD-të përkatëse në fillim të vitit - ABGJ jep komente për të gjitha KD-të për të cilat është e rëndësishme Analiza për barazinë gjinore

- ABGJ përzgjedh KD-të përkatëse në fillim të vitit - ABGJ jep komente për të gjitha KD-të për të cilat është e rëndësishme Analiza për barazinë gjinore - ABGJ merr pjesë në grupet punuese për KD-të më të rëndësishme

ABGJ Sida Sida

51

të cilat është e rëndësishme Analiza për barazinë gjinore - ABGJ merr pjesë në grupet punuese për KD-të më të rëndësishme

- ABGJ merr pjesë në grupet punuese për KD-të më të rëndësishme

1.2.7 Rishikimi i Rregullores së Punës për të filluar zbatimin e VN-së dhe Vlerësimit

- Fillon rishikimi - Është përgatitur propozimi për përditësimin e Rregullores së Punës për tu miratuar nga Qeveria

SKQ Sida Sida

Nën-objektivi 1.3: Përmirësimi i të dhënave/statistikave

Objektivi 1: Sistemi rregullativ lehtësues

Nën objektivi 1.3 Treguesi (treguesit) për matjen e arritjes së objektivit

Matjet bazë2016 Synimi 2018 Synimi 2021

Përmirësimi i të dhënave/statistikave - Janë në dispozicion të dhënat e standardizuara për llogaritjet e MKS-së - Është zhvilluar një bazë e të dhënave për VN - Analiza të detajuara të nevojës për të dhëna për përmirësimin e analizës ex-post dhe vendimmarrjen e bazuar në dëshmi

- Nuk ekzistojnë të dhëna të standardizuara për MKS - Nuk ekziston ndonjë bazë e të dhënave për VN - Nuk ka pasqyrë të qartë të informatave që nevojiten për analizën “ex-ante” të politikave

- Të dhënat e standardizuara të MKS-së janë plotësisht në dispozicion -Baza e të dhënave të VN-së është duke i krijuar

- Ekziston një bazë e të dhënave të VN-së dhe shfrytëzohet

52

- nuk ka ndonjë ndryshim

- 80% e vlerësimit të ndikimit tregon se çfarë të dhënash janë përdorur nga baza e të dhënave dhe cilat informata duhet të shtohen

Aktivitetet Zhvillimet kyçe Institucionet Sigurimi i buxhetit

2017 2018 2019 Udhëheqëse Mbështetëse

1.3.1 Zhvillimi dhe miratimi i manualit të MKS-së për Kosovën

- Është miratuar manuali

- Manuali përdoret - Manuali përdoret SKQ Sida Sida

1.3.2 Zhvillimi i bazës së të dhënave për VN

- Zhvillimi i një pasqyre të bazave të dhënave dhe informatave që mbahen nga ministritë e linjës, agjencitë dhe organet e tjera përkatëse publike - Përcaktimi i strukturës, përmbajtjes dhe përgjegjësisë

- Finalizimi i një pasqyre të dhënave që mbahen nga organet publike - Krijimi i bazës së të dhënave - Nevojat për shtimin e informatave në bazën e të dhënave të përcaktuara në nevojat për informata gjatë hartimit të KD dhe pilot VNR-ve

- Baza e të dhënave funksionon dhe është e zhvilluar më tej për nevoja konkrete - Janë mbajtur trajnimet për përdorimin e bazës së të dhënave - Informatat nga baza e të dhënave përdoren në zhvillimin e politikave - Nevojat për shtimin e informatave në

SKQ dhe ZL Sida për zhvillim dhe planifikim, shpenzimet për bazën e të dhënave nuk janë mbuluar ende

Sida për zhvillim dhe planifikim, shpenzimet për bazën e të dhënave nuk janë mbuluar ende

53

për bazën e të dhënave - Nevojat për shtimin e informatave në bazën e të dhënave të përcaktuara në nevojat për informata gjatë hartimit të KD dhe pilot VNR-ve

bazën e të dhënave të përcaktuara në nevojat për informata gjatë hartimit të KD dhe pilot VNR-ve

54

Nën-objektivi 1.4: Vlerësimi

Objektivi 1: Sistemi rregullativ lehtësues

Nën objektivi 1.4 Treguesi (treguesit) për matjen e arritjes së objektivit

Matjet bazë2016 Synimi 2018 Synimi 2021

Vlerësimi - Vlerësimet bëhen çdo vit - Është krijuar procesi për të përdorur gjetjet e vlerësimit në përmirësimin e legjislacionit aktual - Përmirësimi i kapaciteteve për vlerësim në institucionet e QQ dhe në ministritë e linjës - Përfshirja e vlerësimit në Rregulloren e Punës

- Vlerësimi i përdorur vetëm si pilot - Vlerësimet nuk përdoren në mënyrë sistematike në zhvillimin e politikave - Mungesa e kapaciteteve të vlerësimit në QQ dhe ministritë e linjës - Vlerësimi nuk pasqyrohet në Rregulloren e Punës

- Trajnimi i stafit përkatës për vlerësimin legjislativ ka filluar (janë organizuar TT-të; janë trajnuar të paktën 10% e stafit përkatës në çdo ministri të linjës dhe në çdo institucion përkatës të QQ-së)

- Janë zhvilluar kapacitetet për vlerësimin legjislativ (TT-të janë organizuar dy herë; 75% e stafit përkatës në ministritë e linjës dhe në QQ janë trajnuar deri më 2021) -40 % e stafit përkatës në institucionet e QQ-së dhe në ministritë e linjës janë trajnuar në vlerësimin e strategjive dhe politikave - Vlerësimi përdoret në mënyrë sistematike

Aktivitetet Zhvillimet kyçe Institucionet Sigurimi i buxhetit

55

2017 2018 2019 Udhëheqëse Mbështetëse

1.4.1 Pilot vlerësimet

- Janë bërë të paktën tri vlerësime

- Janë bërë të paktën pesë vlerësime

- Janë bërë të paktën shtatë vlerësime dhe të paktën 12 ose më shumë në vitet e më pastajmë

ZL Ende nuk është identifikuar ndonjë mbështetje

Ende nuk është identifikuar ndonjë mbështetje

1.4.2 Vlerësimi i përvojës përmes 'Vlerësimit të legjislacionit'

- Është organizuar vlerësimi, dhe janë paraqitur gjetjet

ZL Ende nuk është identifikuar ndonjë mbështetje

Ende nuk është identifikuar ndonjë mbështetje

1.4.3 Zhvillimi i kapaciteteve në institucionet e QQ-së dhe ministritë e linjës për Vlerësimin Legjislativ

- Trajnimi i stafit përkatës - Zhvillimi i TT-ve

- Trajnerët janë trajnuar dhe certifikuar përmes TT. - Trajnerët e certifikuar ofrojnë trajnime (janë trajnuar 10% e stafit përkatës)

- Trajnerë të tjerë shtesë janë trajnuar dhe certifikuar përmes TT-së, 25% të trajnuar deri më 2019 - Trajnerët e certifikuar ofrojnë trajnime

ZL Ende nuk është identifikuar ndonjë mbështetje

Ende nuk është identifikuar ndonjë mbështetje

1.4.4 Zhvillimi i kapaciteteve në institucionet e QQ-së dhe ministritë e linjës për vlerësimin e strategjive dhe politikave

10% e stafit përkatës është trajnuar

56

Objektivi 2: Komunikimi efektiv publik, konsultimi publik dhe pjesëmarrja e palëve të interesuara

Nën-objektivi 2.1: Përmirësimi i komunikimit të politikave

Objektivi 2: Komunikimi efektiv publik, konsultimi publik dhe pjesëmarrja e palëve të interesuara

Nën objektivi 2.1 Treguesi (treguesit) për matjen e arritjes së objektivit

Matja bazë 2016 Synimi 2018 Synimi 2021

Përmirësimi i komunikimit të politikave - Janë hartuar Koncept Dokumenti dhe Plani i Veprimit

- Të përcaktohet në koncept dokument - Nuk ekziston TT; stafi nuk është i trajnuar

- Të përcaktohet në koncept dokument - 5 TT-trajnerë të certifikuar ofrojnë trajnime -50% e stafit përkatës të komunikimit në QQ dhe ministri të linjës janë trajnuar

- Të përcaktohet në koncept dokument - 75% e stafit përkatës për zhvillimin e politikave në QQ dhe ministri të linjës është trajnuar

Aktivitetet Zhvillimet kyçe Institucionet Sigurimi i buxhetit

2017 2018 2019 Udhëheqëse Mbështetëse

2.1.1 Përmirësimi i komunikimit të politikave

- Zhvillimi dhe miratimi i KD-së (përfshirë dhe PV-në), duke përfshirë edhe identifikimin e treguesve

- PV është zbatuar

- PV është zbatuar ZKP Sida Sida

2.2.2 Forcimi i kapaciteteve të komunikimit të politikave

- Është organizuar TT mbi komunikimin e politikave dhe janë certifikuar trajnerët

- Trajnerët e certifikuar ofrojnë trajnime

- Trajnerët e certifikuar ofrojnë trajnime

ZKP Sida Sida

57

Nën objektivi 2.2: Përmirësimi i konsultimit

Objektivi 2: Komunikimi efektiv publik, konsultimi publik dhe pjesëmarrja e palëve të interesuara

Nën objektivi 2.2 Treguesi (treguesit) për matjen e arritjes së objektivit

Matjet bazë2016 Synimi 2018 Synimi 2021

Përmirësimi i konsultimit - Rritja e kapaciteteve të stafitpër konsultime - Niveli i pajtueshmërisë me Standardet Minimale për të gjitha vendimet përkatëse të qeverisë - Rritja e efektivitetit të konsultimit publik në zhvillimin e politikave dhe legjislacionit (tregues i SIGMA-s)

- Janë zhvilluar kapacitetet fillestare përmes trajnimeve Vlerësimi 3 për treguesin e SIGMA-s 'Shkalla në të cilën konsultimi publik përdoret në zhvillimin e politikave dhe legjislacionit

- Të paktën 10% e anëtarëve të stafit përkatës nga çdo ministri e linjës dhe institucion i QQ-së janë trajnuar për konsultime Vlerësimi 4 në treguesin e SIGMA-s ‘Efektiviteti i konsultimit publik në zhvillimin e politikave dhe legjislacionit’

- Të paktën 75% e anëtarëve të stafit përkatës nga çdo ministri e linjës dhe institucion i QQ-së janë trajnuar në për konsultime - Vlerësimi 5

Aktivitetet Zhvillimet kyçe Institucionet Sigurimi i buxhetit

2017 2018 2019 Udhëheqëse Mbështetëse

2.2.1 Rritja e kapaciteteve për konsultim me palët e interesuara

- Janë organizuar trajnimet

- Janë organizuar trajnimet

- Janë organizuar trajnimet

ZQM dhe SKQ BE Sida

BE Sida

2.2.2 Përfshirja e standardeve minimale për konsultim publik

- Udhëzimet përkatëse janë përshtatur dhe aplikuar

- Të gjitha proceset përkatëse të punës i respektojnë standardet minimale për konsultim

- Të gjitha proceset përkatëse të punës i respektojnë standardet minimale për konsultim

ZQM - -

58

në proceset përkatëse të punës

2.2.3 Zhvillimi i metodologjisë për monitorimin dhe raportimin e zbatimit dhe niveli i përputhshmërisë me standardet e konsultimit

- Është miratuar dhe zbatuar metodologjia e monitorimit - Është publikuar raporti i monitorimit

- Publikohet raporti i monitorimit

- Publikohet raporti i monitorimit

ZQM - -

59

Nën objektivi 2.3: Përmirësimi i planifikimit të punës

Objektivi 2: Komunikimi efektiv publik, konsultimi publik dhe pjesëmarrja e palëve të interesuara

Nën objektivi 2.3 Treguesi (treguesit) për matjen e arritjes së objektivit

Matjet bazë2016 Synimi 2018 Synimi 2021

Përmirësimi i planifikimit të punës - Zhvillimi dhe miratimi i KD-së për PISHP - Zhvillimi i PISHP-së - Rritja e cilësisë së planifikimit

- Nuk ekziston ndonjë PISHP - shkalla e zbatimit prej 68% në PVPQ 2015

- Plani për PISHP është dakorduar - shkalla e zbatimit prej 75% për prioritetet e qeverisë

- PISHP është hartuar dhe përdoret në mënyrë aktive si vegël e menaxhimit për planifikimin e punës së qeverisë - shkalla e zbatimit prej 85% për prioritetet e qeverisë

Aktivitetet Pikat kyçe Institucionet Sigurimi i buxhetit

2017 2018 2019 Udhëheqëse Mbështetëse

2.3.1 Zhvillimi i PISHP-së32

Zhvillimi dhe miratimi i KD-së përPISHP

Krijimi i një shembulli të PISHP-së në formë të pilotit

Krijimi i PISHP-së ashtu siç është përcaktuar në KD

SKQ Sida Sida (përveç veglave të TI-së)

Shënim: Plani i Veprimit për Strategjinë për Rregullim më të Mirë paraqet si veprimet që Qeveria e Kosovës do të zhvillojë e për të cilat financimi është siguruar ashtu edhe veprimet që Qeveria do të dëshironte që të zhvillohen, por për të cilat ende nuk është identifikuar financimi. Zbatimi i këtyre aktiviteteve të fundit varet tërësisht nga mbështetja që do jetë në dispozicion. Në rast se nuk sigurohet mbështetje, aktivitetet nuk do të zhvillohen më tej, ose do të shtyhen deri të sigurohet mbështetja.

32Ky aktivitet gjithashtu është paraparë në SPPKP dhe do të monitorohet sipas dispozitave të asaj strategjie.

60

Shtojca 1: Vlerësimi i kostos paraprake për zbatimin e programit për zvogëlimin e barrës administrative në Kosovë Me qëllim të zbatimit të suksesshëm të programit për zvogëlimin e barrës administrative të legjislacionit të Kosovës për bizneset, janë përdorur supozimet e mëposhtme:

1. Një njësi brenda SKQ-së, ose një Njësi e veçantë për Rregullim më të Mirë është themeluar në kuadër të Zyrës së Kryeministrit, që

përbëhet nga:

a. 1 Koordinator kombëtar për matjen e barrës administrative (kërkon buxhet shtesë);

24 analistë/hulumtues për Rregullim më të Mirë (kërkon buxhet shtesë) Stafi i paraparë do to vendoset në SKQ/ Njësinë për Rregullim më të Mirë, ZPS, ZL dhe ASK;

2. 21 institucione të linjës supozohet të zhvillojnë politika dhe të rregullojnë bizneset që janë me rëndësi për barrën administrative dhe

programin e zvogëlimit [të saj]:

a. 15 Ministri;

b. 6 Agjenci rregullative;

3. Për secilin institucion të linjës, supozohet të ketë një Koordinator që do punoj me orar të plotë për matjen e barrëve administrative dhe

zbatimin e programit të zvogëlimit të saj (kërkohet buxhet shtesë).

4. Nevojiten 2 zhvillues të TI/Softuerit për zhvillimin e SMI për Barrën Administrative.

5. Supozohet që kohëzgjatja e matjes së barrës administrative do të jetë 6 vite, dhe do të kryhet në tri faza kryesore si më poshtë që

pjesërisht përputhen me njëra-tjetrën (afatet kohore janë indikative dhe duhet të përpunohen më hollësisht):

a. Matjet bazë (fillestare) (2 vite)

b. Propozimet për zvogëlimin [e barrës administrative] (4 vite)

c. Miratimi (1 vit e gjysmë)

6. Pritet që programi për zvogëlimin e barrës administrative do të ketë nevojë për mbështetje nga ekspertë të jashtëm, nga donatorët, për

tërë kohëzgjatjen e projektit, kostoja e të cilit nuk pasqyrohet në tabelën e mëposhtme:

a. 2 ose 3 ekspertë ndërkombëtarë;

b. 6 - 10 ekspertë vendorë.

7. Kostoja e trajnimit dhe themelimit të zyrës, si dhe materialeve për zyrë duhet të mbulohen për tërë kohëzgjatjen e programit për

zvogëlimin e barrës administrative.

61

Bazuar në supozimet e lartpërmendura, janë gjeneruar këto vlerësime: Figura 1: Kostoja paraprake e zvogëlimit të barrës administrative në bazë të financimit përmes ndarjes së buxhetit shtesë

Shënim: Ky vlerësim paraprak i kostos është dhënë me qëllim të marrjes së një vendimi të informuar për zotimin për inicimin e një koncept dokumenti për të vendosur nëse dhe si duhet të trajtohen masat për zvogëlimin e barrës administrative në Strategjinë për Rregullim më të Mirë 2014, dhe në draftin e përditësuar të Strategjisë për Rregullim më të Mirë 2.0. Caktimi i një synimi për zvogëlim të barrës administrative, do të bazohet në një vlerësim të ndikimit (analizë ekonomike) të opsioneve të identifikuara gjatë procesit të përgatitjes. Kjo tabelë paraqet vetëm koston paraprake që me siguri duhet të mbulohet me anë të ndarjes së buxhetit shtesë. Kostimi i detajuar dhe vlerësimi i ndikimit do të bëhen si pjesë e fazës së hartimit të Koncept Dokumentit.

Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Viti 6 Totali Totali 384.760 424.480 376.480 376.480 376.480 376.480 2.315.160

QQ 231.120 270.840 222.840 222.840 222.840 222.840 1.393.320

Stafi 87.420 174.840 126.840 126.840 126.840 126.840 769.620 Sistemi i TI 24.000 48.000 48.000 48.000 48.000 48.000 264.000 Kosto e krijimit dhe operimit 119.700 48.000 48.000 48.000 48.000 48.000 359.700 Ministria e linjës 153.640 153.640 153.640 153.640 153.640 153.640 921.840

Stafi 143.640 143.640 143.640 143.640 143.640 143.640 861.840 Shpenzimet e tjera 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 60.000

62

Shtojca 2: Kostimi i SRRM dhe Supozimet (excel)