16-4-2016

1

Huidbarrière- gevoelige huid Johan Toonstra 16 april 2016

Huidbarrière

• 1. Anatomische barrière

• 2. Biologische barrière

• 3. Zuurgraad van de huid (pH)

• 4. Bacteriën op de huid (microbioom)

1. Epidermis

0,05 tot 0,1 mm dik =meerlagig verhoornend plaveiselepitheel Ze bestaat uit 5 lagen:

• Stratum basale

• Stratum spinosum: stekellaag

• Stratum granulosum: korrellaag

• Stratum lucidum: heldere laag (handpalmen, voetzolen)

• Stratum corneum: hoornlaag

16-4-2016

2

Groei huid ± 28 dagen

Huidschilfers

Verlies huidschilfers

1 miljoen per dag

Afschilfering van de huid Syndroom van Netherton

voetrug voetzool

gelaat

Stratum corneum

• Cellen (corneocyten) en intercellulaire lipiden

• Voorkomen van verlies van water en zouten

• Corneocyten tamelijk ondoordringbaar

• Transport meeste stoffen via deze lipiden

16-4-2016

3

Stratum corneum Corneocyten

• Dode cellen str. corneum

• 10-25 cellagen dik

• Gevuld met water en microfibrillair keratine

• Omgeven door een dichte zgn cornified envelop

• Maakt transport via de corneocyten vrijwel onmogelijk

Lipiden

• Hoofdzakelijk ceramides, cholesterol en vrije vetzuren

• 12 subklassen ceramides in str. corneum (342 soorten)

• Zeer dichte structuur

• Ceramide profiel afh. van anatomische locatie en omgevingsfactoren (vochtigheid, UV, jaargetijde)

Stratum granulosum

Stratum corneum

16-4-2016

4

Vorming keratohyaliene korrels Hydratie str. corneum

• Belangrijkste bestanddeel keratohyaliene korrels: filaggrine

• Afbraakproducten van filaggrine zijn natural moisturizing factors (NMF*)

Profilaggrine filaggrine NMF

• Van belang voor hydratie van het str. corneum

• Ook voor handhaving van de pH NMF*: o.a. aminozuren (40%), natrium PCA (12%), melkzuur (12%), ureum (7%) Wateroplosbaar!

Rol filaggrine bij huidbarrière Constitutioneel eczeem

• Filaggrine mutaties aangetoond in 20-50%

• Gestoorde huidbarrière

• Toegenomen huidpH

• Afgenomen hydratie str. corneum

• Gevolg: transport allergenen en irritantia vergemakkelijkt

Proefschrift Leiden mei 2013

-Verandering in lipidestructuur bij atopisch eczeem -verminderd gehalte NMF -verminderde huidbarrière

16-4-2016

5

Atopisch eczeem Ichthyosis=vissenhuid ook filaggrinemutaties

2e Huidbarrière

Claudine

Occludine

Aankleuring claudine

Tight junction

Tight junctions Desmosomen

16-4-2016

6

pemfigus Dsg-1

Impetigo bullosa

2. Biologische barrière

Productie anti-microbiële eiwitten (AMP)

– Bv. cathelicidine (o.a. zweet)

– Defensines, psoriasines, dermicidine

Aanwezigheid afweercellen in de huid

-Langerhanscellen

Anti-microbiële eiwitten

• Kunnen immuuncellen rekruteren (rol bij infectie)

• Stimuleren angiogenese

• Bevorderen wondgenezing

• Productie verhoogd door: UV, bacteriën op de huid, beschadiging van de huid, endogene mediatoren (cytokines, groeifactoren)

Anti-microbiële eiwitten

• Bij psoriasis zijn cathelicidines en defensines zeer sterk geactiveerd (weinig huidinfecties)

• Bij constitutioneel eczeem juist verlaagd (meer kans op infecties, m.n. Staph. aureus)

• Rol bij rosacea?

• Regulatie van het huidmicrobioom?

16-4-2016

7

Langerhanscellen

3. Zuurgraad van de huid

Normale huidpH

• Gemiddeld nu 5,5

• pH 4-4,5 houdt normale huidflora intact

• Een droge huid kan moeilijk zijn pH handhaven

• i.h.b. zepen hebben een grote invloed op de huidpH, maar ook het gebruik van gewoon kraanwater in Europa met een pH waarde van rond 8.0, zal de huidpH doen toenemen tot 6 uur na het douchen alvorens terug te keren tot de natuurlijke waarde van ongeveer 5.0.

pH kraanwater in Nederland

Component Eenheid Zuid

Holland* Zeeland*

Noord

Holland* Limburg*

WLB

norm1

Spa

blauw

Soort water leiding leiding leiding leiding leiding fles

Zuurtegraad pH 8.6 8.3 8.36 7.20 7.0<pH<9.5 6

16-4-2016

8

Effect douchen/baden

• Per mensenleven is een vrouw 2,2 jaar kwijt aan… haar badkamer. In die tijd zitten ook de douches verwerkt. Omgerekend betekent dat zo'n 18720 uur aan bad-, scrub- en verwenplezier.

4. Bacteriën op de huid

• 100 verschillende soorten

• Totaal 1 miljoen per cm²

• Afhankelijk van o.a.: genetische achtergrond, leefwijze, gastheereigenschappen, omgevingsfactoren

• Veel variatie per persoon!

Het huidmicrobioom

• “huid microbioom” is de relatieve verdeling van micro-organismen op verschillende plaatsen op het lichaam

“The surface brigade”

De gevoelige huid

Literatuur gevoelige huid

• Sensitive skin: an overview

Berardesca E., Farage M.A., Maibach H.

Int J Cosmetic Science 2013: 35: 2-8

• What Is Sensitive Skin? A Systematic Literature Review of Objective Measurements Renée Richters et al. (Nijmegen) Skin Pharmacol Physiol 2015;28:75–83 literatuur van 2000 tot 2012 bekeken

Gevoelige huid

• Subjectieve gevoelens vaak zonder objectieve symptomen

• Prikkelend, brandend, tintelend, strak gevoel • Uitgelokt door: UV-licht, hitte, koude, wind, cosmetica,

zeep, water, luchtverontreiniging, stress, endogene hormonen

• Vooral vrouwen, meerderheid in V.S., Europa, Japan • Toename in de loop van de tijd • Meeste research in cosmetische tijdschriften, niet in

dermatologische! • Geen consensus over definitie gevoelige huid

16-4-2016

9

Voorkomen gevoelige huid

• Gemeld in alle geïndustrialiseerde landen

• 50-61% vrouwen en 30-44% mannen

• V.S. 69% vrouwen en 64,4% mannen

• 53% langer dan 5 jr, 42% meer dan 10 jr, m=vr 31% toename klachten (vooral vrouwen)

Gevoelige huid

• Typische zelfdiagnose

• Onderliggende dermatose kan zo geïnterpreteerd worden (seb. eczeem, rosacea)

• Cave BDD (=body dysmorphic disorder) (psychische stoornis)

• Sterke inter-individuele verschillen met dezelfde stoffen

• Verschillende anatomische gebieden aangegeven, zelfs symmetrisch soms verschillend

Epidemiologie BDD

• 1-3% van de bevolking

• Mannen=vrouwen

• 10-15% dermatologische praktijk!!

• 6-15% die bij de plastisch chirurg verandering willen

• Studie Utrecht 2006 en 2008: op poli plast. chir., dermatologie en kaakchirurgie resp. 3,2 8,5 en 10%

Etiologie gevoelige huid

-In feite onbekend

-Toegenomen doorgankelijkheid str. corneum?

(Verstoring lipiden in str. corneum van belang)

-Verslechterde huidbarrière, drogere huid

-Toegenomen zenuwresponse?

16-4-2016

10

Man-vrouw

• i.h.a. vaker bij vrouwen

• Mannen dikkere epidermis

• “A recent study in 1039 subjects found a 68.4% prevalence of self-reported sensitive skin, with no difference between men and women”

• Toegenomen marketing producten voor mannen met gevoelige huid?

Leeftijd

• Gegevens tegenstrijdig

• Dunnere epidermis bij veroudering

• Drogere huid bij ouder worden

• Boven 50 jr meer gevoelige huid, i.h.b. genitalia

Ras

• Verschillen in huidstructuur

• 2 studies geen grote verschillen in prevalentie

• Meeste studies in blanken

Ethnic variations in self-perceived sensitive skin: epidemiological survey

Contact Dermatitis 2002

• 800 tel. interviews 4 versch. etnische groepen (Afro-Americans, Asians, Euro-Americans, Hispanics) in San Francisco

• 52% meldde “sensitive skin”

• Geen statistisch verschil tussen de groepen qua prevalentie

• Wel wat verschillen onderling qua klachten

Ethnic variations in self-perceived sensitive skin

• Euro-Americans were found to have higher susceptibility to wind relative to other ethnic groups. Asians had higher sensitivity to spicy food, and Hispanics had relatively less reactivity to alcohol. Caucasians reported visual effects more than African-Americans, whereas African-Americans were more likely to report sensory effects. In addition, African-Americans of both the sexes were more likely to report sensitivity in the genital area than other groups.

Omgevingsfactoren

• Veel klachten over wind, kou, zon, hitte, luchtverontreiniging

• Air conditioning (sick building syndroom)

• Bij vrouwen hoger in de zomer (71,2% in juli vs 59,3% in maart)

16-4-2016

11

Anatomische lokalisatie

• Vooral gelaat (veel producten hier gebruikt, dunne huid, veel zenuwuiteinden)

• Citaat studie: “The nasolabial fold has been reported to be the most sensitive region of the facial area, followed by the malar eminence, chin, forehead, and upper lip”.

• Vulva speciaal gebied met veel klachten (cave contactallergie), ook bij incontinentie

The complex problem of sensitive skin Contact Dermatitis 2005

• In the most recent work, 58 volunteers (Caucasian) were treated with 10% lactic acid, 50% ethanol, 0.5% menthol and 1.0% capsaicin on the nasolabial fold, unoccluded, with sensory reactions recorded at 2.5 min, 5 min and 8 min after application.

• Conclusie: In our experience, nasolabial stinging was a poor predictor of general skin sensitivity.

Wil je testen op een gevoelige huid dan heb je meer screeningstesten nodig!

Link gevoeligheid en immunologie

• Gevoelige huid: 5x vaker (contact)allergie

• Incidentie atopie hoger

Neurogene invloeden

• Dichtheid huidzenuwen van belang (gelaat)

• Variatie in epidermale zenuwuiteinden?

• Hyperreactiviteit van de huidzenuwen zou een rol spelen

Conclusie gevoelige huid

• Subjectief • Geen consistente associaties • Geen duidelijke etiologie • Geen voorspelbare zichtbare tekenen • Geen meetbare immunologische response • Geen diagnostische testen • Geen single entiteit, heterogeen fenomeen • Weinig research aan gedaan • Biofysische factoren lijken van belang

Medische oorzaken(DermNet NZ)

• Irritant contact dermatitis

• Allergic contact dermatitis

• Contact urticaria

• Rosacea

• Physical urticaria and dermographism

• Aquagenic pruritus

• Dry skin

• Eczema/dermatitis of any type

• Photodermatoses

• Cutaneous mastocytoses

16-4-2016

12

Pos. dermografisme Mastocytose

Overgevoelige huid zonder huidafwijkingen

-Postherpetische neuralgie: na gordelroos

-Meralgia paraesthetica

-Burning mouth syndrome

-Vulvodynie

-Haarpijn (scalp dysesthesie)

Cave latente depressie!

Postherpetische neuralgie

Meralgia paraesthetica

-vervolg overgevoelige huid “sine materia”

-Brachioradiale pruritus

-Pruritus vulvae/scrotum/ani

-Notalgia paraesthetica

-Pruritus senilis

-Paraesthesieën/jeuk door geneesmiddelen, b.v.

ciprofloxacin, bleomycine, docetaxel

16-4-2016

13

-vervolg overgevoelige huid “sine materia”

-Brachioradiale pruritus

-Pruritus vulvae/scrotum/ani

-Notalgia paraesthetica

-Pruritus senilis

-Paraesthesieën/jeuk door geneesmiddelen, b.v.

ciprofloxacin, bleomycine, docetaxel

Brachioradiale pruritus

(a) Protruding disk; (b) neuronal foraminal stenosis; (c) degenerative disorder.

Brachioradial pruritus: Mayo Clinic experience over the past decade BJD 2013 n=111, 80 vrouwen (72%)

Notalgia paraesthetica

16-4-2016

14

Jeuk en geneesmiddelen

Therapie gevoelige huid

Indien mogelijk oorzaak behandelen (eczeem, rosacea) moisturizers voor droge huid, lipide mengsels

Symptomatisch

Lokaal:

Menthol-lidocaine-bevattende gel

Capsaïcinecrème

Corticosteroïden

Oraal:

Antihistaminica

Pijnstillers: NSAID, opiaten, pregabaline

Anti-epileptica, antidepressiva, neuroleptica, gabapentine