cyan magenta yellow black 1

GAZETË E PAVARUR. NR. 1 (69). JANAR 2012. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DENARË. 1.5 EURO.www.rrugaearberit.com

STUDIM HISTORIK

Historiografiashqiptare mbiSkënderbeunNga: FLAMUR HADRI - FAQE 2,3,4

Pallati i Kulturës mbyll dyert

OPINION

A do të shkojëGjergji në Sinëhipur mbi kalë?Nga: ABDURAHIM ASHIKU - FAQE 5

BOTIM I RI

“Tradita gojoresi etnotekst” iShaban SinanitNga: NAIM ZOTO - FAQE 19

KRITIKË LETRARE

Modeli stilistikdhe ligjërimor iNaim BerishësNga: HAJRI MANDRI - FAQE 21

Autostrada Tirane - Durres, Km.9Tel: +355 48 30 2046Tel: +355 48 30 2040

www.auroragroup.com.ale-mail: auroragroup@auroragroup.com.al

koha kalon, cilësia mbetetP R O J E K T I M - Z B A T I M

E ardhmja e Matit mendoj se do të jetë e lidhur me zhvillimine një metropoli të madh që do të krijohet nga Tirana, Fushë-

Kruja, Durrësi, Kavaja, Elbasani e ndoshta më gjërë. Në kuadër tështimit të marrëdhënieve Perëndim-Lindje do të gjallërohen përsërishumë shkëmbimet sipas rrugëve të vjetra “Apia”, “Egnatia”, “Rru-ga e Arbëri”, e më tej me “Rrugën e Mëndafshit” në Azi. Vlera eMatit vetëm do të rritet. Toka, pronat, shërbimet, bukuritë naty-rore në Mat do të marrin vlera të reja. Është në të mirë të Matit tëndërtohet sa më shpejt “Rruga e Arbërit”, sepse kështu lugina ebukur do të përfshihet më shpejt në zhvillimin e përbashkët tëzonës, e cila do të jetë metropoli i madh shqiptar në Ballkan dhei transversales gjigande Durrës-Stamboll. Unë e ëndërroj Matin sikrahinë rezidenciale e së ardhmes.

Marrë nga gazeta Mati, Nr, 1 (79), Janar 2012.

100 VJET PAVARESI

Mbyllet Pallati i Kulturës i Peshkopisë.Njëzet e tetë punonjësit e saj prej

katër muajsh nuk janë paguar. Pallati iKulturës financohet nga pushteti lokal dhe,rrjedhimisht, gjithë financimet e saj,përjashtuar veprimtaritë kulturore meprojekte, financohen nga Bashkia. Kjo efundit, për këtë vit, e ka gjetur më të lehtëta mbyllë Pallatin e Kulturës sesa të kërkojërrugë dhe mundësi financimi.

Burime nga pushteti lokal bëjnë me dijepër gazetën se kjo periudhë“mosfunksionimi” do të vazhdojë deri nëfund të muajit prill. Më pas pritet që tëribëhet një organizim i Pallatit të Kulturës,duke pasur parasysh se këtë vit, në kuadërtë 100 vjetorit të Pavarësisë, do tëorganizohen shumë veprimtari.

Në Pallatin e Kulturës funksionojnë trupae profesionistëve të teatrit dhe estradës,biblioteka, muzeu, të cilat deri në fund tëpranverës do të jenë jashtë funksionit.

Lidhur me këtë, drejtori i Pallatit tëKulturës, Veli Vraniçi, i tha korrespondentittë gazetës “Rruga e Arbërit” se “aktualishtmjediset e pallatit janë të shfrytëzueshmepër trupën e aktorëve dhe orkestrën, të cilëtbëjnë prova. Në kuadër të 100-vjetorit tëPavarësisë, - thotë Vraniçi, janë planifikuarshumë veprimtari, ndaj shumë shpejtmendoj se Pallati i Kulturës do t’i rikthehetnormalitetit”.

Pallati i Kulturës së Peshkopisë, ashtu sidhe Pallati i Sportit, kanë një histori të gjatëndërtimi. Për Pallatin e Kulturës punimetkanë nisur 26 vite më parë, më 1986, porpas një kalvari të gjatë të ndërtimit, ai uinagurua në dhjetor të vitit 2001. Prejatëherë Pallati ka qenë një qendër eveprimtarive kulturore e artistike, mepremisën e shndërrimit të saj në një qendërkulturore rajonale. Por, si duket,vështirësitë financiare që po kalon pushtetilokal e kanë detyruar të mbyllë dyert ePallatit të Kulturës. U mbetet institucioneveqendrore të linjës, kryesisht Ministrisë sëKulturës, Rinisë dhe Sporteve, që tëndihmojnë me fonde për rihapjen sa mëshpejt të kësaj qendre kulturore. NdryshePeshkopia do të jetë i vetmi qytet me PallatSporti e Pallat Kulture, por pa sport dhe pakulturë.

B.KAROSHI

Peshkopia, i vetmi qytet në vend, me Pallat Sporti e Pallat Kulture, por pa sport dhe pa kulturë

VLERËSIM

Të ndërtohet sa më shpejt“Rruga e Arbërit”

ABDI BALETA, JURIST E DIPLOMAT

SUPLEMENT ARSIM

Shkolla shqipe nëGrykën e Vogël

Nga: ZABIT LLESHI - FAQE 9

Historik i shkurtër i zhvillimittë arsimit në Bulqizë

Nga: BASHKIM LAMI - FAQE 10,11

Respekt i përjetshëm përmësuesin e popullit

Nga: NIKOLL KOLA - FAQE 14,15

2 - Janar 201269nr.

DREJTOR:Rakip Suli

KËSHILLI BOTUES:Musa RiçkuShaqir SkarraBujar Karoshi

Kontribuan për këtë numër:

Flamur HADRIAbdurahim ASHIKURexhep TORTEMarin MEMADionis XHAFAZabit LLESHIBashkim LAMIIlmi DERVISHISakip CAMINikoll KOLAEsmeralda BICANaim ZOTOSelman MZIUHajredin TOCASazan GOLIKUEralda SKARRAXhelal LUCAHajri MANDRIMevlud BUCI

Adresa e gazetës:Rr. “Zenel Baboçi”,Pall. “Ferar”, TiranëTel. +355 4 22 33 283E-mail: rrugaearberit@gmail.com

Opinionet dhe komentete botuara nuk shprehindomosdoshmërishtqëndrimin e redaksisë

studimPosta eGazetë e pavarur.Nr. 1 (69). 1 - 31 Janar 2012

Redaksia e gazetës falënderonlexuesit dhe bashkëpunëtoret e sajpër mesazhet dhe shkrimet e sjellapër botim.Njoftojmë zotërinjtë Ali Hoxha dheHajri Mandri, se shkrimet e tyre janeplanifikuar për numrat e ardhshëm.Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilëtduan që shkrimet e tyre të botohenpatjetër në numrin e radhës, tëkonfirmojnë më parë sjelljen ematerialit në numrat e telefonit tëredaksisë ose emailin e gazetës.Shkrimet priten në redaksi deri mëdatë 20 të muajit.Gjithashtu, ju kujtojmëbashkëpunëtorëve se shkrimetderi në dy faqe daktilografikekanë përparësi botimi.JU LUTEMI, QË SHKRIMET QËVIJNË PËRMES EMAILIT, TË KENËPATJETËR ZANOREN “Ë”.Gazeta publikohet falas në internetme datë 7 të muajit pasardhës.

Ju falënderojmë që jenipjesë e gazetës!

Nga: FLAMUR HADRI (Prishtinë) *

Siç dihet, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, u vu nëkrye të luftës së madhe shqiptare më 1443, kur

ai ishte afro 38 vjeç. Që nga ky vit e derisa vdiq,më 1468, jeta e heroit është e shkrirë aq tepër meluftën heroike të popullit shqiptar sa biografia etij personale është pjesë përbërëse e historisë sëndeshjes njëçerekshekullore. Për këtë arsye histo-rianët janë interesuar për biografinë e Skënderbeut,sepse çdo njoftim që ekziston ose tërthorazi edhehistorinë e luftës çlirimtare që ai udhëhoqi. Porhistoria botërore për Skënderbeun ka shkuar edhemë tej. Si për çdo figurë të madhe historike, ashtuedhe për Gjergj Kastriotin-Skënderbeun, ajo ështëinteresuar të ketë sa më tepër njohuri edhe përjetën personale dhe shoqërore të heroit para se aitë vihej në krye të luftës legjendare, me qëllim qënëpërmjet tyre të ndriçojë sadopak formimin e tijmoral politik dhe ushtarak, të cilat e përgatitënatë që të shquhej në mënyrë të mahnitshme gjatëepopesë së tij të shkëlqyer në shek. XV.

Për qindra vjet me radhë, burimi kryesor që patinë dorë historiografia botërore për të njohurorigjinën, familjen, rininë dhe veprimtarinë eSkënderbeut deri në vitin 1443, ka qenë vepra eMarin Barletit. Të dhënat e saj, edhe pse të cekëtapër këtë periudhë fillestare të jetës së heroit, kanëqenë më të pasura dhe më të plota se çikërrimatqë përmbanin burimet e tjera letrare që njiheshinnga historiografia për Skënderbeun deri në gjysmëne dytë të shek. XIX. Madje, edhe kur ndonjëri prejkëtyre burimeve përmbante njohuri që nuk pajto-heshin në ndonjë pikë me veprën e M. Barletit,historianët e ndryshëm vazhduan ta pranonintregimin e humanistit shkodran, sepse e konsid-eronin atë më të besueshëm se sa njoftimet qëpërmbanin burimet e tjera letrare.

Njoftimet biografike që jep M. Barleti mbiSkënderbeun deri më 1443, pak a shumë dihen.Sipas tij, Kastriotët qenë një familje fisnike ngakrahina e Ematit (Aemathia), emër me të cilin stu-diuesit e ndryshëm nënkuptonin krahinën e Mat-it. Sipas tij, i ati i Skënderbeut, Gjon Kastriotiishte një princ i pavarur dhe qëndronte në radhët eprinërve më të shquar që sundonin në Shqipëri nëgjysmën e parë të shek. XV. Megjithëse mjaft ifuqishëm, Gjoni u mund nga ushtria osmane dheu detyrua t’i japë peng sulltan Muratit II, katërdjemtë e tij – reposhin, Stanishin Kostandinin dhemë të voglin, Gjergjin, i cili në atë kohë ishtefëmijë 9 vjeç. Të katër djemtë u dërguan në Edrenë,atëherë kryeqyteti i Perandorisë Osmane, ku u kthy-en në fenë myslimane dhe u rritën në shkollënushtarake të pallatit të sulltanit. Barleti thotë sepas pak kohësh, sulltani i helmoi tre vëllezërit mëtë mëdhenj, kurse Gjergjin e kurseu sepse i kishtehyrë në zemër si një djalë i talentuar. Gjergj Kas-trioti, i cili mori emrin Skënder Beg, pasi mbaroishkëlqyeshëm shkollën e pallatit, u fut në radhët eushtrisë osmane dhe në sajë të meritave të veçantaqë tregoi në beteja, u bë sanxhakbej dhe një ngagjeneralët më të dëgjuar të kalorësisë osmane. KurGjon Kastrioti vdiq, sulltan Murati II, i cili i kish-te premtuar se do ta kthente në atdhe djalin qëmbante peng për të zënë vendin e të atit, nuk embajti fjalën, por e aneksoi edhe principatën eKastriotëve. Skënderbeu, tregon Barleti, i pezmat-uar nga vrasja e pabesë e vëllezërve dhe nga mohi-mi i principatës atërore, vendosi që sapo t’i jepejrasti i parë të arratisej nga ushtria osmane dhe t’ishpallte kryengritje sulltanit. Ndërkohë atij i er-dhën në Edrene disa herë delegacione të fshehtanga Shqipëria, të cilët e ftonin të kthehej sa mëparë në atdhe ku e prisnin bashkëatdhetarët e vettë gatshëm për të rrëmbyer armët kundër zgjedhësosmane. Por Skënderbeu, vazhdon të tregojë M.Barleti, i cili nuk e gjykonte akoma të përshtat-shëm momentin, i përcillte këto delegacione pa udhënë asnjë premtim dhe pa ua zbuluar planin qëkishte në mendjen e vet. Rasti erdhi më 1443, kurfilloi lufta turko-hungareze. Me urdhër të sulltan-

Historiografia shqiptareit, Skënderbeu u nis së bashku me ushtrinë osmanenë frontin e Nishit. Po aty, ai jo vetëm që nukluftoi kundër ushtrisë hungareze, por veproi nëmënyrë të atillë që i dha mundësi Janosh Huniaditta sulmonte me sukses ushtrinë osmane. Gjatërrëmujës që u krijua Skënderbeu e detyroi me anëne shpatës, kancelarin e sulltanit që t’i lëshonte njëferman perandorak, me anën e të cilit ai emërohetqeveritar i Krujës. Pasi shtiu në dorë fermanin erremë dhe pasi vrau kancelarin turk, Skënderbeu ishoqëruar nga 300 kalorës shqiptarë, vrapo për nëShqipëri dhe arriti në Dibër ku u prit me entuziaz-ëm nga popullsia vendase; pastaj me fermanin erremë mori në dorëzim kalanë e Krujës dhe ngritiflamurin e kryengritjes së përgjithshme çlirimtare1).

Afërsisht në këtë mënyrë e përshkruan këtë pjesëtë jetës së Skënderbeut edhe historiani tjetër sh-qiptar, Dhimitër Frangu, bashkëkohës i Skënder-beut dhe i Barletit 2).

Tregimi i M. Barletit për pjesën e parë të jetëssë heroit sundoi në vija të përgjithshme në hsitori-ografinë për Skënderbeun shqiptar dhe botëror derinë fund të Luftës së Dytë Botërore. Megjithatë,pati historianë të cilët nuk u treguan shumë entu-ziastë për mënyrën romantike me të cilën i përsh-kruan ngjarjet humanisti shkodran. Qysh në shek-ullin e kaluar V. Markushevi 3), K. Jireçeku 4), P.Pisani 5) vunë re se tregimi i M. Barletit dukej ipabesueshëm dhe nuk pajtohej me disa njoftimedokumentare që ndërkohë kishin filluar të dilninnë dritë. U shfaqën dyshime edhe nga historianëtë tjerë, por puna nuk u çua më tutje. Ai që eshoshiti me sy të rreptë kritik gjithë këtë pjesë tëtregimit të humanistit shkodran dhe propozoi njëvariant të ri mbi jetën e heroit deri në vitin 1443,ishte historiani shqiptar Fan S. Noli.

Në disertacionin e vet të vitit 1947, F. Noli ikushtoi këtij problemi një kapitull të veçantë tëtitulluar “Fillime legjendare” 6). Penda, që ai për-dori në këtë kapitull ndaj tregimit të Barletit ështëshumë e ashpër. Ai nuk pranoi asgjë nga tregimi iBarletit. Sikurse ka vënë në dukje Kristo Frashëri,Fan Noli pati në këtë pikë tri lloj argumentesh:logjikën historike, kontradiktat e Barletit dhe njof-timet dokumentare 7).

Është e pamundur të besohet, thotë F. Noli, qënjë djalë i vogël 9-vjeçar, që u dërgua në një sh-kollë ushtarake pranë një pallati perandorak, qëndoqi atë shkollë për gati pesëmbëdhjetë vjet meradhë, që e mbaroi atë shkollë, që shërbeu përshumë kohë si komandant i shquar në radhët eushtrisë osmane dhe që qëndroi për 29 vjet meradhë larg atdheut, prindërve, bashkëatdhetarëve,u kthye në mënyrë të papritur në Shqipëri si njënga çlirimtarët më të mrekullueshëm dhe si njënga organizatorët më të talentuar të luftës popu-llore që ka njohur mesjeta 8).

Veç kësaj, Fan Noli vuri në dukje se M. Barletibie në kundërshtim me vetveten, të paktën në dyçështje. Sipas humanistit shkodran, dorëzimi iGjergj Kastriotit, peng duhet të ketë ndodhur nëvitin 1414, sepse atëherë ai ishte 9 vjeç. Por nëkëtë vit, siç kanë vënë re edhe mjaft historianë tëmëparshëm, në fronin e Perandorisë Osmanembretëronte jo sulltan Murati II, por sulltan Meh-meti I. Po kështu, nga njëra anë, Barleti thotë seSkënderbeu u kthye në Shqipëri më 1443, pasiqëndroi larg atdheut 29 vjet me radhë, nga anatjetër, në dy raste të tjera të veprës së tij le të kup-tohet se heroi u kthye në atdheun e vet qysh më1438 9).

Por ato që i japin dorë Fan Nolit ta sulmojëfrontalisht M. Barletin, janë disa njoftime doku-mentare, shumica e të cilave njiheshin edhe paraLuftës së Dytë Botërore. Sipas tyre del se vëllezërite Skënderbeut nuk u helmuan nga sulltani, mbasinjëri prej tyre, Stanishi, ishte akoma gjallë më 1445,kurse tjetri, Reposhi, ka vdekur qetësisht në njëmanastir të krishterë më 1431. Pastaj ai sjell dësh-minë e një bashkëkohësi italian të Skënderbeut.G. Pontano, i cili pohon se heroi vajti peng te

sulltani kur ishte djalë i rritur 10). Për të gjetur vitinse kur vajti peng, F. Noli shfrytëzon dy aktet ezbuluara në manastirin e Hilandarit qysh në vitin1848 11), nga të cilët njëri tregon se Gjon Kastriotime të tre djemtë e tij, Reposhin, Kostandinin dheGjergjin blenë më 1426 një pirg nga manastiri ipërmendur që ndodhet në Malin e Shenjtë, kursetjetri përmend faktin se Gjon Kastrioti bashke metë katër djemtë e tij, Stanishin, Reposhin, Kostan-dinin dhe Gjergjin i dhuruan po atë vit dy fshatra,Radostushën dhe Trebishtin, po këtij manastiri.Kjo vërteton, thotë F. Noli, se deri më 1426, praderi sa u bë 21 vjeç, Skënderbeu ndodhej pranë tëatit, në Shqipëri, përndryshe emri i tij nuk do tëmund të figuronte në dy aktet e Hilandarit.12) Sipaspikëpamjes së F. Nolit, Skënderbeu duhet të jetëdorëzuar peng në vitin 1430, sepse atëherë GjonKastrioti u mund prej sulltan Muratit II. Ai gjennë këtë mes mbështetje te historiani frëng i shek.XVII, H. Spondanus, i cili duke trajtuar ngjarjet eShqipërisë së kësaj periudhe, ka pohuar se GjergjKastrioti u dorëzua peng më 1431, pra kur ai ishterreth 26 vjeç 13). Madje, F. Noli ngul këmbë seedhe pas kësaj date, Skënderbeu nuk ka qëndruarvazhdimisht larg Shqipërisë. Ai largohej nga shtë-pia e vet vetëm për të marrë pjesë në fushatat ush-tarake që ndërmerrte sulltani kundër shteteteve tëtjera. Posa këto fushata merrnin fund, Skënderbeukthehej në Shqipëri, pranë familjes dhe bashkëat-dhetarëve të vet 14).

Prandaj, përfundon F. Noli, heroi nuk ka pasurnevojë të ikte fshehurazi nga ambienti turk pasi aindodhej në Shqipëri. Për të provuar praninë e tijnë Shqipëri dhe përgatitjet e tij për kthesën e vitit1443, F. Noli përmend dy dokumente që shpallinSkënderbeun dhe Stanishin qytetarë nderi të Vene-dikut më 1438 dhe të Raguzës më 1439 15).

Historiografia shqiptare nuk u pajtua plotësishtme trajtesën e Fan Nolit. Ajo vuri në dukje se tra-jtesa e tij, në lidhje me këtë çështje ka dy për-pjekje: njëra për të rrëzuar tregimin tradicional tëBarletit dhe tjetra për ta zëvendësuar këtë tregimme variantin e përpunuar nga Noli. Rrëzimi i tëparit nuk vërteton modeomos saktësinë e të dytit.Prandaj historianët shqiptarë të ditëve tona i morënnë shqyrtim me objektivitet shkencor të dyja këtoaspekte të problemit për të provuar më parë seçfarë të vërtete ka në tregimin e Barletit dhe sa iqëndron kritikës varianti i ri i Nolit.

Shoshitjen e parë kritike të këtyre dy aspektevee ndërmori Aleks Buda, me recensionin e vet sh-kencor për disertacionin e F. Nolit, që u botua më1951 16). “Nuk ka dyshim – shkruan ai – se versio-ni që na jep Barleti me ........ një varg kontradiktashkronologjike, të cilat i shërbejnë Nolit për ta dek-laruar atë të papranueshëm” 17). Dhe më tej ai pra-non se pranë këtyre kontradiktave të jashtme, tregi-mi i Barletit paraqet edhe kontradikta të brendshme.Dorëzimi peng i Skënderbeut në moshë tepër tënjomë, edukimi i tij në shkollën e pashallarëve tësulltanit, karriera e tij e madhe në radhët e ush-trisë së sulltanit, qëndrimi i tij tepër i gjatë largatdheut i duken edhe A. Budës të papajtueshmeme kthimin e tij të papritur në Shqipëri si një ngaluftëtarët më të mëdhenj të lirisë 18). Por këto kon-tradikta, të cilat, thotë A. Buda, pa dyshim ekzis-tojnë, a mjaftojnë për ta rrëzuar krejtësisht tregimintradicional të Barletit?

Sipas A. Budës, gabimi i F. Nolit është se ainuk merr parasysh të dhënat e disa dokumenteve,përbuz pa arsye të forta të dhënat e disa autorëveose nxjerr nga ato konkluzione që nuk janë të bind-shme. Kështu, për shembull, Noli nuk merr nëkonsideratë dokumentin venedikas që flet se më1410 Gjon Kastrioti u detyrua të dorëzonte pengte osmanët një nga djemtë e tij dhe pa të drejtëmendon se prania e emrit të Skënderbeut në të dydokumentet Hilandarit nënkupton medoemos pran-inë e tij në Shqipëri. Veç kësaj Noli e konsideronpa të drejtë si një “përrallë” njoftimin që jep GjonKastrioti se një djalë i vet shërbente më 1428 nëradhët e ushtrisë osmane dhe se e injoron më kot

Një studim mbi figurën e Skënderbeut. Cfarë thotë historiografia shkencore shqiptare mbi Heroin Kombëtar,origjinën, rininë dhe luftën e tij kundër Perandorisë Osmane? Me rastin e 544-vjetorit të vdekjes së Skënderbeutdhe 100 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, gazeta do të botojë edhe në vazhdim materiale origjinale dhe studimeshkencore mbi Skënderbeun, në frymëzimin e lëvizjes kombëtare deri në shpalljen e Pavarësisë.

Janar 2012 - 369nr.

historik

mbi Skënderbeunfaktin se në dokumentin me të cilin Republikae Raguzës u njoh të drejtën e qytetarisë dydjemve të Gjon Kastriotit më 1439, emri iGjergjit është fshirë me një vizë 19).

Aleks Buda sjell pastaj një varg dëshmish tëpavarura njëra nga tjetra, siç janë ato të F. Filel-fos, G. Pontanos, R. Volaterranos, L.Hallkokondilit, Kostandin Mihailoviçit, Ashikpasha-Zades, Dursun Begut, Saad-ed-Dinit dheSollak Zades, të cilët pohojnë se Skënderbeuvajti peng në oborrin e sulltanit qysh kur ishtefëmijë dhe qëndroi larg atdheut për një kohë tëgjatë 20). Duke u mbështetur në po këto burimetë pavarura, të cilat, me përjashtim të DursunBegut, pajtohen midis tyre, A. Buda pranonmundësinë që Skënderbeu të jetë kthyer në Sh-qipëri me lejen e sulltanit pak kohë para luftëshungarezo-osmane dhe që këtej të ketë shkuarnë betejën e Nishit, prej nga ai u arratis për tëfilluar kryengritjen çlirimtare të vitit 1443. “Fak-ti që burimet perëndimore – shkruan ai – hesh-tin për kthimin e parë në Shqipëri si vasal isulltanit dhe përmendin vetëm kthimin e dytënga Nishi si kryengritës, mund të shpjegohetsepse të dy ngjarjet kanë qenë afër njëra-tjetrës,saqë në kujtimin e biografëve u bënë një”. Si-doqoftë, përfundon A. Buda, “një vjet më vonëose më përpara, ky mbetet gjithmonë një kthimnga oborri i sulltanit kur Skënderbeu pat kaluarrininë e tij, gjë që Noli e mohon plotësisht” 21).

Tre vjet pas kritikës së A. Budës, historianiturk N. Inalçik botoi defterin mufasal të sanx-hakut të Shqipërisë/sancak-i Arvanid/, hartuarnga administrata osmane në vitet 1431-1432,ku figurojnë tri shënime që tregojnë se në vitin1438 Skënderbeu ndodhej në Shqipëri dhe shër-bente në sistemin feudal-ushtarak të kazasë sëKrujës 22). Ky fakt i ri së bashku me indikacio-net e njohura më parë, u shërbeu autorëve të“Historisë së Shqipërisë” vëllimi I, që u botuanga Universiteti i Tiranës më 1959, ta trajtojnëperiudhën e parë të jetës së Skënderbeut në njëdritë të re. Në kapitullin VII të këtij vëllimi, tëhartuar nga Kr. Frashëri, pranohet njoftimi i M.Barletit dhe i burimeve të tjera për vajtjen njofti-mi i M. Barletit dhe i burimeve të tjera përvajtjen peng të Skënderbeut në oborrin e sull-tanit në radhët e iç-ogllanëve, veçse jo nëmoshën 9, por 18 vjeçare, në vitin 1423, kurMurati II pushtoi moshën 9, por 18 vjeçare, nëvitin 1423, kur Murati II pushtoi pjesën më tëmadhe të Shqipërisë 23). (Veç kësaj tregimi i M.Barletit u korrigjua edhe për sa i përket kohësqë Skënderbeu qëndroi larg atdheut.“Megjithëse peng në Adrianopojë – thuhet nëkëtë kapitull – Gjergji nuk i humbi lidhejt meatdheun e vet. Kështu mund të ketë ndodhurrreth vitit 1426 kur emri i tij përmendet në dyaktet e gjetura në manastirin e Hilandarit. Sipeng ai qe i detyruar të merrte pjesë në fushatatluftarake të turqve, ku duekt se tregoi zotësidhe sulltani i dha atij titullin bej” 24).

Më tutje thuhet: “Dokumentet e reja, të zbu-luara kohët e fundit, dëshmojnë se më 1438,Skënderbeu ndodhej në Shqipëri me detyrën eqeveritarit (subashit) të vilajetit të Krujës... NëKrujë ai pati mundësi të përgatitej për kryeng-ritjen e armatosur, në pritje të situatës më tëfavorshme”. Por “më 1440 Skënderbeu u lar-gua nga Kruja dhe shkoi si duket në Dibër, ku uemërua sanxhakbej. Edhe këtu ai i vazhdoi për-gatitjet e tij për t’u shkëputur nga zgjedha esulltanit, duke pritur rastin e volitshëm. Ky rast,thuhet aty, erdhi më 1443, kur filloi lufta hun-garezo-turke, Skënderbeu u nis në Nish, ku thy-erja e ushtrisë osmane nga Huniadi i dha atijrast të vinte në zbatim planin e vet” 25).

Më vonë këtë tezë Kristo Frashëri e argumen-toi më gjerësisht në disa punimet të veçanta.Në një artikull të botuar më 1967 ai analizonimtësisht përmbajtjen e dy akteve të zbuluarame kohë në manastirin e Hilandarit. Duke

shfrytëzuar me këtë rast edhe disa dokumentetë tjera të kësaj periudhe, autori ndriçon pozitëne Gjon Kastriotit dhe të Skënderbeut gjatë viteve20 të shek. XV. Sipas tij, nga të dy aktet e Hi-landarit, të cilat janë dy instrumente të njëmarrëveshje të lidhur më 1426 midis GjonKastriotit dhe manastirit ortodoks, del se nëkohën e nënshkrimit të tyre Gjoni ishte një zotfeudal shumë i fuqishëm në Shqipëri dhe se nëvitin 1426 Gjergj Kastrioti – Skënderbeu nukndodhej më në oborrin e sulltanit, por në atd-heun e vet, se jo Skënderbeu, por Stanishi, emrii të cilit mungon në njërin nga këto dy akte,duhet të jetë ai “biri i Gjon Kastiotit”, i cili,sipas një dokumenti venedikas, ndodhej në vitin1428 në radhët e ushtrisë soamen, se, më nëfund, Gjergj Kastrioti, duke qenë pranë famil-jes, ka qenë pranë ngjarjeve të mëdha politikee ushtarake që ndodhën në Shqipëri, një ngaprotagonistët kryesorë të të cilave ka qenë i ati,Gjon Kastrioti. Pra, konkludon autori, “jo oborriturk, por atdheu, bashkëatdhetarët dhe prindëritkanë shërbyer si vatra edukimi dhe të formimitideologjik e politik të heroit tonë kombëtar”26).

Në një punim tjetër më të gjerë të botuar poatë vit (1967), Kristo Frashëri ndriçon pjesënshumë të errët të jetës së Skënderbeut gjatë viteve30 të shek. XV dhe në pragun e kryengritjesçlirimtare të vitit 1443. Krahas burimeve tëndryshme kancelareske e kronikave, lindore eperëndimore, një vend me kancelareske e kron-ikale, lindore e perëndimore, një vend të rëndë-sishëm në këtë studim zë analiza që ai i bënletrës së një funksionari osman të këtyre vitevetë sapozbuluara në arkivat e Stambollit i ashtu-quajturi dokument nr. 6665 dhe veprës së kro-nistit osman, Idriz Bitlisit, gjithashtu i pash-frytëzuar deri atëherë nga historiografia botërorepër Skënderbeun 27). Nëpërmjet analizës së kë-tyre burimeve, K. Frashëri nxjerr konkluzioninse Gjon Kastrioti, pas dështimit të kryengritjesqë ndërmori më 1430, e ruajti sundimin e vetvetëm në krahinën e Mesies; se ai qëndroi sun-dimtar i Misies ose deri më 1... Kur .... shpër-thyen nën udhëheqjen e tij në një kryengritje tëpasuksesshme, ose derisa vdiq më 1437; se mevdekjen e tij, qeveritarët osmanë vunë dorë nëkrahinën e Misies dhe e shpallën atë zotërimfeudal-ushtarak, duke dërguar aty një feudalzaim osman; se në këtë kohë Gjergj Kastriotime emrin Skënder, por pa titullin “bej” gjendej

në Shqipëri dhe ishte një spahi në zonën e Di-brës dhe se, më në fund, përpiqej, duke pasuredhe përkrahjen e banorëve misianë, që të zintevendin e të atit, si sundimtar i Misies 28).

Duke shfrytëzuar të dhënat që japin tre his-torianë të vjetër osmanë, Saad-ed-Dini Sollak-Zade, Munexhim Bashi, të cilët nga ana e tyrejanë mbështetur te analistët osmanë të shek.XV, K. Frashëri pohon se pasi shfaqet më 1438si subash i Krujës, emri i Skënderbeut zhduketpër disa vjet nga burimet historike. Megjithatë,sipas tij, duhet të jetë emëruar rreth vitit 1440sanxhakbej në krye të sanxhakut të Dibrës, bete-jën e Nishit, prej nga u arratis për të filluarkryengritjen çlirimtare. Pra, “kthesa e madheqë ndodhi në Shqipëri në vitin 1443 – përfun-don Kristo Frashëri – nuk e nxori në mënyrë tëbefasishme Skënderbeun në skenën historike.Me këtë rreshtim të ngjarjeve, del qartë premi-si i domosdoshëm që shpjegon suksesin e kry-engritjes çlirimtare të vitit 1443 – kontakti para-prak i udhëheqjes me popullin, Skënderbeu upërgatit për disa vjet për kthesën historike tëvitit 1443. Forcoi lidhjet me popullsinë e ven-dit të vet, por nuk la pas dore edhe lidhjet mebotën e jashtme. Njohu forcën dhe pulsin ebashkatdhetarëve, por edhe masa e njohu tal-

entin dhe urtësinë e tij para se t’i përvisheshinepopesë legjendare njëçerekshekullore” 29).

Pikëpamjen e K. Frashërit se në vitet 1435-1437 Skënderbeu ka qenë timari në zonën eDibrës dhe në vitet 1437-1438 subash në Krujë,e kundërshtoi K. Biçoku. Sipas tij Skënderbeunuk kishte timar në krahinën e Dibrës, por nëperëndim, në vilajetin e Dhimitër Jonimës. KurSkënderbeu ishte në postin e subashit të Krujës,rrjedhimisht kishte edhe timarin përkatës qëlidhej me këtë post, por në përputhje me rreg-ullat mbi shpërndarjen e feudeve, timari i tij imëparshëm që përbëhej nga nëntë fshatra, ikaloi në zotërim një spahiu tjetër vendës. Sipastij, nuk ka mbështetje pohimi se Skënderbeunuk ishte subash i Krujës vetëm sepse nuk gje-jmë shënime në regjistrat përkatës. Po të pra-nojmë këtë arsyetim, thotë K. Biçoku, do tëarrijmë te përfundimi i gabuar se në Krujë gjatëviteve 1431-1434 nuk kishte subashë të tjerëpërveç Ali beut të Zaganos beut. Por ky konk-luzion nuk mund të pranohet, vazhdon ai, mbasinë shënimet e timareve të tjera gjejmë emrat enjë sërë subashëve të tjerë para Zaganos beut.Më 1431-1432, në postin e subashit të Krujësishte Hizër beu, mbi të cilin u regjistrua timaripërkatës. Mirëpo, në nëntor të vitit 1438 në

(Vijon në faqen 4)

Kastriotët ishin një familje shqiptare nga Dibra e Posht-me. Emrin e tyre familjar ata e morën nga fshati Kastrioti krahinës së sotme të Çidhnës, i cili ndodhet pranëlumit Drin. Deri në mes të shek. XIV duket se ata nukkanë patur ndonjë pozitë shoqërore të privilegjuar.Gjyshi i Skënderbeut ishte Pal Kastrioti, i cili gjatëgjysmës së dytë të shek. XIV ishte një feudal i vogël –zot i Sinës dhe i Gardhit të Poshtëm, dy fshatra këto qëndodhen në malësinë i Çidhnës, në pjesën veriperëndi-more të rrethit të Dibrës. Biri i tij, Gjon Kastrioti, eforcoi pozitën feudale që trashëgoi nga i ati. Ai e shtriusundimin e vet në krahinën e Dibrës, pastaj në atë tëMatit dh emë në fund, para vitit 1407, në viset bregde-tare të Mises, midis Lezhës dhe Krujës. Gjatë kësajperiudhe duket se familja e Gjonit banonte herë nëSinë, herë në Kastriot. Pikërisht në lagjen Shëgjerth tëfshatit Sinë lindi më 1405 Gjergj Kastrioti, i cili sipastraditës popullore u rrit në lagjen Çelias të fshatitKastriot.

Shtatorja e Skënder-beut në Peshkopi,vepër e skulptorit

Sadik Spahija. Kjoshtatore e financuarnga z. Zaim Korsi,

është përuruar nëqershor 2010

4 - Janar 201269nr.

studimkrye të atij timari ishte shënuar se, “iu dha tëlartpërmendurit Hizër beut”. Ky shënim tregonse në postin e subashit të Krujës ishte dikushtjetër, përndryshe Hizër beu nuk do të emëro-hej për së dyti. Shënimet e tjera që janë bërëmbi timaret e vilajetit të Krujës tregojnë qartëse para riemërimit, në nëntor të vitit 1438, tëHizër beut, në postin e subashit të atij vilajetindodhej Skënderbeu, për arsye se kishte lëshuarçertifikatë të llojit biti dhe mektub, që hyninnë kompetencat e subashëve” 30).

Historiografia e re shqiptare e gjeti të zgjidhurproblemin e origjinës etnike të Kastriotëve dhetë Skënderbeut. Tezat absurde të pak histori-anëve të huaj të shek. XIX, të cilët pretenduanqë heroi kombëtar i shqiptarëve ishte me ko-mbësi sllave ose greke, qenë rrëzuar përfundi-misht nga historiografia për Skënderbeun eparaluftës. Në asgjësimin përfundimtar të këty-re tezave fantaziste, patën dhënë një kontributtë veçantë historianët shqiptarë të periudhësmidis dy luftëtarëve botërore, F. Noli 31) dhe A.Gegaj 32), të cilët argumentuan me materiale tëreja shqiptarësinë e Skënderbeut të pohuar vazh-dimisht nga M. Barleti. Midis këtyre këtyrematerialeve, vlen të përmendet vërtetimi i sh-qiptarësisë së Skënderbeut që ka bërë vetëSkënderbeu të pohuar vazhdimisht nga M. Bar-leti. Midis këtyre materialeve, vlen të përmen-det vërtetimi i shqiptarësisë së Skënderbeut qëka bërë vetë Skënderbeu në letrën që ai i drej-tonte princit të Tarentit, Johan de Ursinit më30 tetor 1460 33). N fakt, pas Luftës së DytëBotërore, asnjë historian i huaj nuk e vuri mënë dyshim origjinën shqiptare të heroit ko-mbëtar të shek. XV.

Përkundrazi, historiografia e re shqiptare ezgjeroi më tepër problematikën e historisë per-sonale të Skënderbeut. Ajo nuk u kënaq vetëmme rezultatin e arritur rreth shqiptarësisë sëheroit, por kërkoi të zgjidhte edhe origjinënkrahinore të Kastriotëve, madje edhe vendin kulindi Skënderbeu.

Qysh në fillim u duk se të dyja këto çështjetë lidhura ngushtë midis tyre, paraqisnin vësh-tirësi për një zgjidhje të kënaqshme, pasi tëdhënat burimore që ekzistonin për origjinënkrahinore të Kastriotëve, linin shteg për inter-pretime të ndryshme, kurse për problemin edytë, për vendlindjen e Skënderbeut, nuk ekz-istonin fare të dhëna dokumentare.

Në fakt, kontradiktat për origjinën krahinoretë Kastriotëve fillonin qysh me pohimet ebiografëve të vjetër shqiptarë të heroit. Nga njëraanë qëndronte M. Barleti, i cili, sikurse u tha,na njofton se “Kastriotët buronin nga një familjefisnike e Ematit (ex Aemathia)” 34), të cilët his-torianët e identifikonin me krahinën e Matit:nga ana tjetër rreshtohej Gjon Muzaka, sipas tëcilit gjyshi i Skënderbeut, Pal Kastrioti, zotëron-te dy fshatra që ndodhen në rrethin e Dibrës –Sinën dhe Gardhin e Poshtëm 35). Këtyre dypohimeve u shtohej edhe një njoftim i tretë qëdel nga kronika raguziane e P. Lukarit, i cilishënon se Kastriotët ishin nga “fshati Kastrat jolarg lumit Drin në krahinën e Hasit në Shqipëri”36), krahinë kjo që ndodhet në rrethin e sotshëmtë Kukësit.

Përballë këtyre njoftimeve divergjente, qën-drimi që mbajtën historianët shqiptarë nuk ështëi njëjtë. Në “Historinë e Skënderbeut” të botu-ar më 1921, Fan Noli pranoi njoftimin e dhënënga M. Barleti se Kastriotët ishin nga krahina eMatit 37). Historiani tjetër shqiptar i paraluftës,A. Gegaj, e mori parasysh pohimin e kronikëssë P. Lukarit, por i bëri këtij pohimi një zbër-thim arbitrar, duke thënë se Kastriotët ishin ngakrahina e Hasit, kurse mbiemrin e tyre ata emorën nga pronat që kishin në fshatin Kastri tëMirditës, zgjidhje kjo që nuk ka asnjë mbësh-tetje dokumentare 38). Duke u kthyer përsëri nëkëtë çështje, F. Noli solli në disertacionin evitit 1947 një indikacion të ri që gjendet në njëkoleksion dokumentesh mesjetare të Bosnjës,të botuara nga E. Fermexhin, i cili thotë se “Kas-triotët ishin nga fshati Kastriot në krahinën eHas të Epirit” 39). Kështu F. Noli hoqi dorë ngapikëpamja e vitit 1921, pa u shprehur në mënyrëtë prerë nëse pajtohej ose jo plotësisht me in-

Historiografia shqiptare mbi Skënderbeun

dikacionin e Fermexhinit, i cili dukej sikur popërputhej me atë të Lukarit.

A. Buda u pajtua plotësisht me indikacio-net e P. Lukarit dhe E. Fermexhinit, sepse po-himet e tyre pavarësisht nga format e ndryshmeqë japin për fshatin, njëri Kastrat, tjetri Kastri-ot, ato përputhen me njoftimin që jep shkrim-tari shqiptar i shek. XVII, Frang Bardhi, i cilipërmend gjithashtu si vend origjine të Kastri-otëve, fshatin Kastrat në Has 40). Në fakt, thotëA. Buda, një lagje e Krumës në Has, mban edhesot emrin Kastrat, gjë që vërteton indikacionete Lukarit dhe të Fermerxhinit. Sipas tij, arsyejapërse dokumenti i Fermexhinit emri i fshatitështë shkruar Kastriot dhe jo Kastrat duhetshpjeguar me ndikimin që ka ushtruar te shk-ruesi i dokumentit emri i dëgjuar i familjes.Pra, sipas A. Budës, Kastriotët rridhnin nga fs-hati Kastrat i Hasit dhe arsye përse emri i famil-jes që vjen nga Kastrati ka marrë formën kastri-oti duhet kërkuar në ndikimin bizantin që kavepruar mbi emrat e shumë krerëve feudalë sh-qiptarë në mesjetë 41).

Origjinën e Kastriotëve nga krahina e Hasite pranuan edhe autorët e “Historisë së Sh-qipërisë” (1959) 42).

Çështja e origjinës krahinore të Kastriotëveu bë më 1974 objekt i një sundimi të veçantënga K. Frashëri, i cili me këtë rast trajtoi për tëparën herë në historinë për Skënderbeun edheçështjen e vendit ku lindi Skënderbeu. Në ar-tikullin e vet me titull “Nga ishin Kastriotët?Ku lindi Skënderbeu?”, ai shtroi për diskutimme ballafaqim të gjitha indikacionet që ndsh-en në lidhje me këto çështje në burimet arki-vore dhe letrare, të cilave u shtoi edhe të dhënattoponimike që mblodhi në terren. Nga analizaqë u bën këtyre të dhënave, K. Frashëri nxjerrkonkluzionin se me emrin Has kronika ragu-ziane e Lukarit dhe koleksioni boshnjak e Fer-mexhinit nuk kanë pasur parasysh krahinën esotme të Kukësit, mbasi krahinë deri në fund tëshek. XVI quhej Pashtrik, por një nga krahinate rrethit të Dibrës, qendra e së cilës është Çidh-na e masakruar barbarisht nga sulltan MehmetiII më 1466 në gjirin e së cilës ndodhen fshatratKastriot, Sinë dhe Gardhi i Poshtëm, që lidhenhistorikisht me familjen e Skënderbeut. Nukështë e rastit, thotë autori, që bashkëkohësi iheroit, R. Volaterrano e quan të atin e Skënder-beut Gjon Dibra ose Gjon Dibrani. Pastaj, K.Frashëri vë në dukje se nga defteri turk i përpi-luar më 1467 del se në fshatin Sinë, që njëshekull më parë ishte zotërim feudal i Pal Kas-triotit, banonte një familje me të njëjtin mbi-emër – familja e Dhimitër Kastriotit. “Fakti qënë Sinë të Dibrës, dy orë larg fshatit Kastriot, icili ndodhet po ashtu siç shënon kronika eLukarit, pranë lumit Drin, tre ose katër brezapas Pal Kastriotit, ekziston akoma një familjeme të njëjtin mbiemër, siç është ajo e Dhim-itër Kastriotit, kjo nuk është e rastit. Kjo tregonse Kastriotët ishin vendosur prej kohësh në fs-hatin Sinë” 43).

Por edhe pse ishin nga fshati Sinë, shkruan

K. Frashëri, Kastriotët pronat e tyre i kishinposhtë në fushë. Pikërisht në mes të asaj fushe,nja dy orë larg Sinës, ndodhet fshati Kastriot,pranë lumit Drin. Kështu ai pajtohet, për ngaemri me kronikën e Fermexhinit dhe për ngapozicioni me kronikën e Lukarit. Pikërisht nënjë pikë të caktuar të këtij fshati, ndodhen njëvarg toponimesh të lidhura me emrin e të atittë Skënderbeut, siç janë Kulla e Gjonit, Kopsh-ti i Gjonit, Ograja e Gjonit. Të gjitha këto tëdhëna përfundon K. Frashëri, mbështesin tra-ditën popullore dibrane, sipas së cilës Skënder-beu lindi në Shëngjergj (lagje e Sinës) dhe u rritnë Çelias (lagje e Kastriotit) 44).

Origjinën dibrane të familjes Kastrioti ekundërshtoi K. Biçoku. Në një artikull polemikme punimin e K. Frashërit, të botuar atë vit(1974), ai qëndron në tezën e mëparshme tëorigjinës së tyre nga krahina e Hasit të Kukësit45). Por argumentet e tij nuk u dukën bindëse,pasi dy autorë të tjerë shqiptarë, H. Ndreu 46)

dhe A. Hoxha 47) e përforcuan tezën dibrane tëorigjinës së kastriotëve duke sjellë argumentetë tjera mjaft interesante.

***Pas këtyre hulumtimeve dokumentare dhe

diskutimeve shkencore, mund të thuhet si për-fundim se historiografia shqiptare e ditëve tonae ka përmbysur versionin që sundonte në histo-riografinë e mëparshme për Skënderbeun, përjetën dhe veprimtarinë e heroit deri në pragune kryengritjes çlirimtare të vitit 1443. Sipas sajKastriotët ishin një familje shqiptare nga Dibrae Poshtme. Emrin e tyre familjar ata e morënnga fshati Kastriot i krahinës së sotme të Çidh-nës, i cili ndodhet pranë lumit Drin. Deri nëmes të shek. XIV duket se ata nuk kanë paturndonjë pozitë shoqërore të privilegjuar. Njofti-mi që jep J. Hammeri se gjyshi i Skënderbeutquhej Gjergj Kastrioti, nuk është i saktë. Poashtu nuk është i saktë as njoftimi tjetër i tij segjyshi i heroit ka marrë pjesë në betejën antios-mane të Kosovës (1389) dhe se ka qenë pjesëtari këshillit të luftës së koalicionit ballkanik qëkryesohej nga prijësi Lazar. Si duket historianigjerman është mbështetur te kronistët osmanëtë shek. XV, por duhet ta ketë lexuar gabimnjoftimin e tyre pasi ata e kanë fjalën për GjergjBalshën II. Gjyshi i Skënderbeut ishte Pal Kas-trioti, i cili gjatë gjysmës së dytë të shek. XIVishte një feudal i vogël – zot i Sinës dhe i Gar-dhit të Poshtëm, dy fshatra këto që ndodhen nëmalësinë i Çidhnës, në pjesën veriperëndimore

të rrethit të Dibrës. Biri i tij, Gjon Kastrioti, eforcoi pozitën feudale që trashëgoi nga i ati. Aie shtriu sundimin e vet në krahinën e Dibrës,pastaj në atë të Matit dh emë në fund, paravitit 1407, në viset bregdetare të Mises, midisLezhës dhe Krujës. Gjatë kësaj periudhe duketse familja e Gjonit banonte herë në Sinë, herënë Kastriot. Pikërisht në lagjen Shëgjerth të fs-hatit Sinë lindi më 1405 Gjergj Kastrioti, i cilisipas traditës popullore u rrit në lagjen Çeliastë fshatit Kastriot.

Historiografia e sotme shqiptare e ka pranu-ar njoftimin që jep M. Barleti se Skënderbeu udorëzua peng te sulltan Muradi II, por nuk shtëpajtuar me të për sa i përket moshës kur ai vajtinë Edrenë. Sipas saj, dorëzimi peng i Skënder-beut ka ndodhur më 1423, kur ai ishte 18 vjeç,mbasi atë vit ndodhën ato ngjarje që përshkru-an edhe M. Barleti, kur përcakton kohën e dorë-zimit të tij peng. Pasi mbaroi shkollën eiçoglanëve në moshën 21 vjeçare, ai duhet tëjetë kthyer përkohësisht në Shqipëri, pranëfamiljes (1426). Por më vonë, duke qenë i inkua-druar, si bir vasali që ishte, në radhët e ushtrisëosmane, ai mori pjesë në fushatat ushtarake tëPerandorisë Osmane. Në mes të viteve ’30 aishfaqet si spahi timari në rrethin e Dibrës dhemë 1438 si subash i vilajetit të krujës. Për hirtë aftësive të tij ushtarake ai u bë sanxhakbejdhe, rreth vitit 1440, u vu në krye të sanxhakuttë Dibrës. Ndërkohë, Skënderbeu gatoi projek-tin për të organizuar një kryengritje çlirimtareantiosmane. Duket se për këtë projekt, që dot’i sillte atdheut të vet lirinë, ai filloi të punon-te të paktën qysh nga viti 1438, mbasi qyshnga ky vit e shohim të krijojë lidhje të fshehtame disa shtete të afërtra (me Venedikun, Ra-guzën, Napolin, Hungareinë) për t’i pasur sialeatë në luftën kundër pushtuesve osmanë. Nëvjeshtën e vitit 1443, kur filloi lufta e re hunga-ro-osmane, me urdhër të sulltanit, Skënderbeuu nis për në frontin e Nishit. Nisja e tij duhettë jetë bërë nga Dibra, ndryshe nuk kuptohetprania e 300 e ca shqiptarëve në repartin qëisthe nën komandën e tij. Vazhdimi i ngjarjeveështë i njohur. Sapo Janosh Huniadi filloi sul-min kundër ushtrisë osmane, Skënderbeu merepartin e vet e braktisi frontin dhe u nis menxitim në drejtim të Shqipërisë, ku dha sinja-lin e kryengritjes së përgjithshme çlirimtare.Gatishmëria që ai gjeti në masat popullore, tre-gon se Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, ky hero irrallë i luftës çlirimtare, kishte krijuar prej ko-hësh lidhje të ngushta me to.

REFERENCAT*) Marrë nga “Gjurmime albanologjike” seria e shkencave historike,

XII-1982, Prishtinë, 1983, dhe më pas në “Studime historike”, nr. 1,1984, f. 117-128.

1) M. Barleti, Historia e Skënderbeut, Tiranë, 1967, f. 52-78.2) D. Franco, Commentario delle cose de ‘Turchi e del Signor Giorgio

Schanderbeg, Principe di Epyro, Venedik, 1545, f. 2-5.3) V. Makusev, Istoriceskija Razyskanija o Slavjanah v Albanii v Srednie

Veka, Warzawa, 1871, f. 82-85.4) C. Jirecek, Geschichte der Bulgaren, Praga, 1876, f. 368.5) P. Pisani, La Légende de Scanderbeg, Paris 1891, f. 191.6. F. S. Noli, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, Prishtinë, 1968, f. 64-83.7) K. Frashëri, Gjergj Kastrioti Skënderbeu në pragun e kryengritjes çlir-

imtare t vitit 1443, në: “Studime historike”, 91967), nr. 4, f. 209-210.

8) F. S. Noli, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, Prishtinë, 1968, f. 78-79.9) Po aty, f. 82.10) J. J. Pontanus De Bello Napolitano, etj. vëll. II, Napoli, 1519, f. 279

(sipas F. S. Noli, po aty, f. 81-82).11) V. Grigorovic Ocerk Ucennego Putesestvija po Europejskaj Turcii,

Kazan, 1848 (sipas F. S. Nolit, po aty, f. 79-80).12) F. S. Noli, vep. E përmendur., f. 79-80.13) H. Spondanus, Annales Ecclesiastici ab Anno MCXCVII ad Finem

MDCXI V. vëll. II, Ticino 1680, f. 165 (sipas F. S. Noli, po aty, f. 81).14) F. S. Noli, vep. E përmendur, f. 81.15) Po aty, f. 82.16) A. Buda, Fytyra e Skënderbeut në dritën e të dhënave të reja, në

“Buletinin e Institutit të Shkencave”, Tiranë 3-4 (1951), f. 139-163.17) Po aty, f. 147.18) Po aty.19) Po aty, f. 157-158.20). Po aty, f. 157-162.21) Po aty, f. 163.22) H. Inalcik, 835 Hicri, suret-i defter-i isancak-i Arvanid, Ankara,

1954, timaret, nr. 314, 324, 335.

23) Historia e Shqipërisë, vëll. II, Tiranë, 1959, f. 269.24) Po aty, f. 269-270.25) Po aty, f. 271-272.26) K. Frashëri, Gjergj Kastrioti Skënderbeu në pragun e kryengritjes

çlirimtare të vitit 1443, në: “Studime historike”. Tiranë, 4 (1967),f. 209-221)/

27) K. Frashëri, Aktet e Hilandarit, në “Mësuesi”, Tiranë, 28 korrik1967 dhe 4 gusht 1967.

28) K. Frashëri, art. i përm., f. 212-218.29) Po aty, f. 221.30) K. Biçoku, Mbi disa çështje lidhur me veprimtarinë e Gjergj

Kastriotit Skënderbeut para vitit 1443, në “studime historike”, 2,(1970), f. 152-153.

31) F. S. Noli, Historia e Skënderbeut, Boston, 1921, f. 46-56.32) A. Gegaj, L’Albanie et l’invasion turque au 15e siécle, Paris

1937, f. 31-36.33) Po aty, f. 3334) M. Barleti, vep. e përm., f. 53.35) Ch. Hopf, Chroniques Gréco-romanes, etj. Berlin, 1871, f. 301.36) P. Luccari, Annali di Rausa, venezia, 1605, f. 86.37) F. S. Noli, Historia e Skënderbeut, Boston, 1921, f. 20.38) A. Gegaj, vep. e përm., f. 34.39) F. Noli, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, Prishtinë, 1968, f. 65.40) A. Buda, po aty, f. 142.41) Po aty.42) Historia e Shqipërisë, vëll. I, Tiranë 1959, f. 250.43) K. Frashëri, Nga na ishin Kastriotët? KU lindi Skënderbeu? Në

“Mësuesi”, Tiranë, 1974, nr. 35 dhe 36.44) K. Frashëri, po aty, nr. 36.45) K. Biçoku, rreth çështjes “Nga ishin Kastriotët”, në “Mësuesi”,

Tiranë, nr. 49 dhe 50, 1974.46) H. Ndreu, Toponimia në ndihmë të historisë së Kastriotëve, në

“Mësuesi”, Tiranë, nr. 15, 1975.47) A. Hoxha, Mbi lokalizimin e fushës së betejës së Torviollit, në

“Studime historike, 3”, 1979, f. 241-242).

(Vijon nga faqja 3)

Janar 2012 - 569nr.

opinionA do të shkojëGjergji i GjonDibranit në Sinëhipur mbi kalë?

Nga: ABDURAHIM ASHIKU

Me sa duket Gjergji i Gjon Dibranit nukdo të më ndahet tërë jetën ani se atë e

kam njohur dhe studiuar si njeri i thjeshtë, siamator. Dhe, si i tillë kam shkruar dhe do tëshkruaj duke u kërkuar ndjesë historianëve, medije gjerë e gjatë për Të, për ndonjë gabim.

Për Gjergjin e Gjon Kastriotit-Skënderbeunduhet shkruar shumë e më shumë, duhet shk-ruar derisa atë ta hipin mbi kalin e tij të bardhëdhe ta kthejnë në shtëpi, në vendlindje, nëSinë të Dibrës, në Kastriot e në tërë luginën eDrinit të Zi ku shkeli me opingat e fëmijërisëdhe luftoi i pamposhtur me shpatën e trimërisë.

Nuk e kam parë monumentin e Gjergj Kas-triotit- Skënderbeut në Peshkopi, përveçsenëpërmjet fotografive të Bujar Karoshit të“Rrugës së Arbërit”.

Nuk e kam parë as në sheshin e Dibrës sëMadhe, përveçse nëpërmjet një fotografie nëinternet.

Nuk e kam parë as botës mbarë ku ai endefluturon mbi kalin e legjendës. Do të doja tashihja dhe ta fotografoja e të fotografoheshanë krah të Tij në Athinë ku punoj e jetoj tash16 vjet. Për këtë bëra një shkrim: “A do të vijëGjergj Gjon Kastrioti-Skënderbeu me një sheshnë Athinë” të cilin e hodha në internet.

Një dibran, Murat Koltraka që më ka bërëdhe më bën ta kem zili për fotografitë kanalittë Çidhnës, kanioneve hon të thella të Setës,Sinës e luginës së Drinit të Zi, një njeri qëpunon me “bel e kazmë”, gjithnjë thellë e mëthellë në kërkim të vlerave historike të zonëssë Çidhnës e Sinës, si edhe herë të tjera, nukmu nda me mendimet e tij.

“Përshëndetje i nderuari Abdurahim. Megëzoni shumë me kujtesën që na sillni përheroin tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti -Skënderbeu. Mbështes plotësisht idenë tuaj,se së pari ka shume rëndësi për kombin sh-qiptar vepra e madhërishme historike eSkënderbeut, që lartëson shumë identitetin ekombit tonë, origjina shqiptare e tij, të tjerat,edhe pse jo të parëndësishme në raport me tëparat, janë të dorës së dytë. Është i natyrshëmdhe i pranueshëm rivaliteti ndërmjet krahinavepër shkak te krenarisë së krahinës, kur nga gjirii saj del një personalitet i këtyre përmasave.Janë të pranueshëm debatet, mendimet ekundërta, kur nuk përdoret ‘’prashajka’’,qëpërmendeni ju, por të qenurit kofliktual, deridhe për ditën e çlirimit, flet keq për histori-anët tanë, të qenurit dinjitoz të tyre në shër-bime të shkencës së historisë, që është‘’livadhi’’i tyre. Tek ne përdoret ajo fjala pop-ullore, qe ju e dini:’’Foli dada nëpër buzë, sekjo punë u bë tërkuzë’’. Mospërcaktimi endei origjinës krahinore të Kastriotëve dhe ivendlindjes së Skënderbeut (zyrtarisht), që kr-ijojnë një boshllëk të pajustifikueshëm në his-torinë tonë kombëtare është një turp për his-toriografinë tonë. Në asnjë krahinë tjetër nukka bazë e mbështetje burimore të besueshme,siç ka në Dibër për Kastriotet e Skënderbeun,as s’ka logjikë historike që ta hedhë poshtëkëtë tezë të argumentuar shkencërisht nga prof.dr. Kristo Frasheri, që është i vetmi, që veç tëtjerave, ka shkelë me këmbë çdo pëllëmbë tëterritoreve të Çidhnës që lidhen me Kastriotet.Studiuesi italian Rafael Volaterano, para Bar-letit, i pa ndikuar nga të tjerë, i paanshëm,(më 1506) në veprën ‘’Komentaret’’ Gjon Kas-triotin e emëron Gjon Dibra dhe Gjon Dibra-ni . Po ta njihte të një krahine tjetër, s’do t’ivinte këtë mbiemër. Fisniku Gjon Muzaka,

bashkëkohës dhe bashkëluftëtar, mik i famil-jes se Skënderbeut, (kushëri i parë i DonikaKastriotit, të shoqes së Skënderbeut) në ‘’Mem-orada’’ thekson se Pal Kastrioti, gjyshi iSkënderbeut, nuk kishte në zotërim më tepërse dy fshatra, Sinën dhe Gardhin e Poshtëm.

Mbështes idenë tuaj, se nuk ka as më tëvoglin dyshim, se këtu ne Sinen e Çidhnës sëDibrës ka zanafillën Principata e Kastriotevedhe jo diku tjetër. Bazë fillestare mbështetësekanë qenë malësoret trima te kësaj ane, qëKastriotet zotëruan Dibrën në fillim dhe pastaju zgjeruan drejt lindjes, më pas drejt perën-dimit deri në bregdet. Edhe ata që mbështetentek Barleti për të kundërshtuar tezën dibrane,gabojnë. Jam i një mendimi me ju rreth pre-tendimeve për tezën e Matit. Nuk e kanë stu-diuar Barletin, vetëm e kanë lexuar. Barleti ethekson me forcë njohjen që kishte Skënder-beu me dibranët sepse kishte lindur dhe ishterritur me ta. Një pritje kaq e përzemërt që ibëhet Skënderbeut nga dibranët dhe zgjedhjae Dibrës si mbështetje për realizimin e planittë tij, flet vetë. Me 11 nëntor 1443 është zh-villuar Kuvendi i Dibrës me prijës të shquardibranë nën drejtimin e Skënderbeut, ku heroiynë ua besoi dhe u paraqiti planin e tij. Me

dibranë u nis për marrjen e Krujës. Barleti thek-son se pas marrjes së Krujës nisi Hamza Kas-triotin për në Dibër për t’u njoftuar lajmin efitores dibranëve dhe përcolli porosi përmbrojtjen e kufijve në rast sulmi të turqve.

Barleti thotë ;’’Viset e Çidhnës, janë visete Skënderbeut’’. Është Barleti ai, që shkruanse Skënderbeu ,veç këshillit të mbrojtjes sëBesëlidhjes, kishte dhe këshillin me të tij di-branë, një tregues i shkallës më të lartë të be-sueshmërisë dhe mençurisë tek mbështetësite tij dibranë, më tepër se tek të tjerët. ËshtëBarleti, ai që në veçanti ve në dukje kontribu-tin dibran në zgjerimin dhe mbrojtjen e prin-cipatës së Kastrioteve. Janë po ata burime tëbesueshme që na sjell prof .dr. Kristo Frasherise në Dibër nuk kemi një shfaqje sporadike tëndonjë Kastrioti, por fillohet me Palin (rrethviteve1350) dhe mbyllet me Jozef Kastriotinme 1602, si përfaqësues i Çidhnës në kuven-din ndërkrahinor të Dukagjinit. Sorollatja estudiuesve nëpër krahinat e veriut të Sh-qipërisë, duke anashkaluar Kastriotin, vend-banim i lashtë, nën zotërimin e Kastriotëveqë në shek XIII (sipas fjalorit EnciklopedikShqiptare,është një çudi e radhës si shumë tëtjera.”

Unë, në respekt të mesazhit që më përcol-li iu përgjigja:

Përshëndetje Murat Koltraka!Është koha, është i vetmi shans historik, 100

vjetori i Pavarësisë së Shqipërisë, që Dibra tabëjë “qytetar nderi” të saj, bir të saj, ta marrëdhe ta vendosë në vendlindje, në Sinë. Ti bëjënjë monument që të shihet nëpërmjet satelititnga e gjithë bota, të ngrejë monumente e obe-liskë madhështorë në të gjithë vendet ku ai kazhvilluar betejat e tij fitimtare.

Do të jetë krim historik në qoftë se ky shans,ky rast, nuk shfrytëzohet në të gjitha përmasate mundshme.

Gjergj Kastrioti duhet të kthehet në shtëpinëe tij biologjike, në Sinë të Dibrës. Asnjë vendtjetër nuk e qetëson shpirtin e tij të madh.

Me respektAbdurahim AshikuAthinë,18 janar 2012

Po në atë faqe të gazetës “Kritika” një lex-ues me pseudonimin “Patrioti” shkrimit tim“Toponimia në ndihmë të Kastriotëve”,kumtim i mbajtur në Athinë me rastin e 600vjetorit të Lindjes të Skënderbeut i shtonradhët...

“Z. Ashiku. Gjergj Kastrioti Skënderbeu nukështë vetëm bir i Dibrës ku ai lindi, por me

përmasat e një heroi Kombëtar e ndërkombëtarai e ka vendin në të gjithë Shqipërinë sepseështë krenaria e kombit tonë. Ai ka përmasaedhe ndërkombëtare sepse është mbrojtësi ikrishterimit e qytetërimit evropian. Papa iVatikanit i dha titullin “Atlet i Krishtit”. Pran-daj monumenti i tij është ngritur në disa vendetë Evropës. Jam dakord le të ngrihet një mon-ument edhe në Dibër, por më i madhi duhettë jetë në qendër të Shqipërisë sepse ështëhero Kombëtar për gjithë kombin shqiptar.”

Disa ditë më parë në adresë të “Plus Gaze-ta Athina” me të cilën bashkëpunoj, në disagazeta në Shqipëri dhe në internet përcollashkrimin “ A do të vijë Gjergj Gjon Kastrioti-Skënderbeu me një shesh në Athinë?” ku ubëra thirrje shtetit dhe pushtetit në Shqipëri,tubimeve të ndryshme në emigracion që tështrohen në një tryezë bisedimi që GjergjKastrioti – Skënderbeu të dalë nga muzeu greknë hyrje të të cilit, në mure janë vendosurportretet e heronjve të Revolucionit e ku por-treti i parë dhe më i madh është ai i GjergjKastriotit, dhe, i gdhendur në bronc, të vihetnë një shesh me emrin e tij.

Para disa vitesh, kur u dha lajmi për ng-ritjen e një përmendoreje të Skënderbeut nëPeshkopi shpreha dëshirën që ajo të vendosejnë Sinë, më saktë në Sukë të Arrasit. Sot, nëpërvjetorin e 100-të të Pavarësisë së Shqipërisë,duke marr shkas që veprimtaritë filluan menjë kuvend në Kuvendin Popullor pikërisht më17 janar, në përvjetorin e fluturimit në për-jetësi të Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, deklarojse ky vit përbën shansin e madh historik qëGjergj Gjon Kastrioti-Skënderbeu të hipi mbikalë dhe të udhëtojë e qëndrojë në Vendlind-je.

Veprimtarive në Dibër, krahas atyre që lid-hen me Shpalljen e Pavarësisë, me shkrimetdhe ngritjen e përmendoreve për dy figurat emëdha dibrane; Vehbi Dibrën dhe Dom Ni-kollë Kaçorrin, dhe figura të tjera, për muaduhet të lidhen në radhë të parë me GjergjKastriotin, me vënien e tij në krye të OdësHistorike Dibrane.

Skënderbeu e meriton të ngrihet mbi mon-umente të përmasave të mëdha ballkanike eevropiane për veprën e madhe të tij me shpatëe me mendje në mbrojtje të qytetërimit tëkohës, por përpara se të ngrihet atje, duhet tëngrihet në vendlindje të tij.

E cili hero apo njeri i madh i kombeve tëqytetëruara nuk ka një monument, ngritur parase kudo, në vendlindjen e tij?

Athinë 25 janar 2012

Veprimtarive në Dibër, krahasatyre që lidhen me Shpalljen ePavarësisë, me shkrimet dhengritjen e përmendoreve për dyfigurat e mëdha dibrane; VehbiDibrën dhe Dom Nikollë Kaçorrin,dhe figura të tjera, për mua duhettë lidhen në radhë të parë meGjergj Kastriotin, me vënien e tijnë krye të Odës Historike Dibrane.Skënderbeu e meriton të ngrihetmbi monumente të përmasave tëmëdha ballkanike e evropiane përveprën e madhe të tij me shpatë eme mendje në mbrojtje tëqytetërimit të kohës, por përpara setë ngrihet atje, duhet të ngrihet nëvendlindje të tij.

6 - Janar 201269nr.

opinion

Për opinione dhe komente mund të na shkruani në adresën: “rrugaearberit@gmail.com”. Tel. 00355 4 22 33 283.OPINIONET DHE KOMENTET E BOTUARA NUK SHPREHIN DOMOSDOSHMËRISHT QËNDRIMIN E REDAKSISË

Të arsyetosh vendlindjemaninë

Nga: DIONIS XHAFA

Një trevë që e dashuron lirinëedhe nën sakrifica sublime, me

njerëz që ngjallin interes për punën,respektin ta kthejnë me respekt,nderin me nder dhe hakun me hak.Një trevë që është bërë balli i qën-dresës kombëtare, që mbart peshëne një toke të “rrahur” ndër beteja eluftra, mbart vlera, doke, norma etradita qartësisht të dallueshme, qëvetëm “verbëria” e qëllimtë mundetta hedh poshtë.

Po flas pikërisht për Dibrën,përqasjen e saj në realitet dhe e parënën objektivin apo syrin e jashtëm,atë ç’ka “ekspertët” e vëzhgimit, stu-dimit dhe trajtimit të imazheve evlerave përceptojnë në një rrokjeshikimi.

Po e shtroj çështjen më rrafshët.Në trajtimin tim të mëposhtëm dopërpiqem të jem sa më racional, nëmënyrë që të përcjell argument logjike jo ndjesor. Duke mbajtur kokëntime lidhur nën fije arsyeje, po sjellnë mendje…

“ Ç’është kjo hartë me dy Dibra?!“ Ky varg është shkëputur nga vëlli-mi me poezi “Kanuni Poetik ‘’, njëvëllim me mbi 2.000 vargje me kar-akter përgjithësisht popullor e patri-otik. Thjeshtësia dhe bukuria e këtijvargu të flet më tepër përtej tij, tëflet për dhembje, për sakrificë e re-belizëm për padrejtësi .Sapo nëveshin tonë tingëllon emri “Dibër eMadhe” krijohet një asosacion i çu-ditshëm. Vetë termi “E madhe” tëflet për madhështinë e një qyteti tëveshur me petk lavdie historike. Kjopër një fakt tepër të thjeshtë: NëDibër të Madhe është mbajtur Kuv-endi i Parë i shqiptarëve në vitin1443. Kështu flet historiani RuzhdiLala për një reportazh të televizionitTop Channel.1)

Dibra e Madhe dhe Dibra e Vogëlkanë patur fatin e keq të jenë të ndarame tela-klonin e gjembuar të kufijveshtetërorë, të asaj ndarje me njëMUR të madh mes vetes.2)

Megjithatë Dibra si krahinë karëndësi të madhe për Shqipërinë dheshqiptarët. Një shprehje e vjetër, qëprej shumë e shumë vitesh ka qenëe gjallë, thoshte: “Si të vendosteDibra, ashtu bëhej.”

Për të mos qenë në argumentimemocional, por sa më tepër racio-nal, vetë kryeministri i Turqisë, Fer-id Pasha (kryeministër gjatë peri-udhës prill-tetor 1920) ka thënë: ““Në dy Dibra është zemra e Sh-qipërisë, Porta e Vërtetë e Shqipërisëatje është, kurdoherë”. Eqerem BejVlora, një shkrimtar dhe politikanshqiptar i diplomuar në Perëndim kashkruar në një vepër të tij: “Dibranëtjanë fisi më luftarak i shqiptarëve”.Padyshim është e famshme shprehjae studiuesit britanik, Rinigald Hib-ertt për “Odën dibrane”: “Kammbaruar Universitetin e Oksfordit,por mbarova edhe një Universitet tëdytë, atë të Dibrës”.

Me këto shprehje më tepër sesatë ngrija vlerat e krahinës së Dibrës,doja të ulesha me këmbë në tokë etë rikthehesha në titull. A i meritojnërealisht dibranët këto fjalë nga mëtë zgjedhurat në adresë të tyre? Ndar-ja, “muri i Berlinit” i Shqipërisë, a

ka ndikuar në përçarjen reale në dy“botë” të dibranëve? Të dyja qytetetmë të rëndësishme të krahinës, Pesh-kopia nga njëra anë dhe Dibra eMadhe nga ana tjetër, një gazetarenë një shkrim të sajin “Dibra, qytetii fundit”, i konsideron qytete të fun-dit, prej nga nuk ke ku shkon mëtutje. Kujtohet fakti se kufiri në vendtë zbutjes, savjen e forcohet. Ngri-het një pikëpyetje e madhe qëdhemb. Një shekull ndarje, mosndoshta krijoi dy identitete të ndry-shme? Një shekull ndarje, mos dobë-soi kulturën dhe traditën e një kra-hine? 3)

Dibranët, mos ndoshta krenohenmë shumë me lavdinë e dikurshme,e cila është e vetmja gjë që u kambetur?

Çdokush mund të thotë se shpre-hjet që lartpërmenda kanë brenda tijedhe faktorin që ka filluar të ashtëqu-het “vendlindjemani” ose dashuriae pamatë për vendlindjen, e përrrjedhojë nuk nisemi nga fakte re-ale, por nga ndjenja e fortë e dashu-risë ndaj qytetit të lindjes.

Këtë vërejtje i tërhoqa vetes, porpërnjëherësh tërhoqa dhe supet…

Isha fiks unë dhe thuajse shtatëdh-jetë gazetarë të ardhshëm përpara Ben

Andonit, një reportazhshkrues, repor-tazhet e të cilit mbahen ndër më tëarrirat në vendin tonë. Pasi foli gjerëe gjatë në lidhje me eksperiencat etij, që nga jugu në veri, që nga lind-ja në perëndim të Shqipërisë, cekudy herë edhe Dibrën. Pyetjes së njëstudenteje, Alda Shehi, se cili ishtevendi në Shqipëri i pashkelur ngakëmbët e Andonit, ai tha: Mali iKorabit. Çdo gjë ngjante në rregull,e këtu filloi të fliste më gjerë mbiDibrën, shoqëruar me një qetësithuajse absolute, një zë që buçistedhe ca re të zeza të dendura mbi

Ben Andoni kishte idenë se kra-hina e Dibrës ishte krahinë e strukurnën hijen e heronjve të së kaluarës,e mbytur nga mentaliteti dhe mbi tëgjitha e copëtuar, pa drejtim. Teksae dëgjoja me vëmendje, mendova ikthjelluar: Mos ndoshta ka të drejtë?Për momentin më erdhën aq shumëmendime në kokë, por m’u bllokuamendimi. Nuk isha “i zoti” të re-agoja përnjëherësh, më pushtoi si njëvalë e nxehtë e nuk më la mundësitë flisja.

Teksa ecja rrugës, filloj e reflek-toj mbi atë ç’ka tha z.Andoni. Gjith-andej ku kisha shkuar për Dibrënvetëm fjalë të mira kisha dëgjuar.

Ishte hera e parë që dëgjoja ngadikush fjalë të tilla.

“Dashuria ndaj vendit të lindjesështë dashuria e vetme që pranohetpa kushte” – thotë një shprehje. E,megjithatë përpos dëshirës, po mun-dohesha të logjikoja dhe bluajta memend këto fjalë që m’u ngulën sithikë në zemër.

Është e vërtetë qëkur flet për Di-brën ke folur për historinë e Sh-qipërisë dhe kjo s’ka pikën e dyshim-it. Duhet thjesht të përmendësh që19 nga 24 betejat e famshme tëSkënderbeut janë zhvilluar në tokëndibrane apo “Nëntë Malet”, që nukiu nënshtruan sundimit turk. 4)

Megjithatë nuk po ndalem nëkëtë pikë, pasi për gazetarin Andoniishte pika që lavdëroi më së tepërmi.

Doja të fokusohesha te e tashm-ja, e sotmja. Meqenëse e fokusovavëmendjen në sferën ku unë kalojpjesën më të madhe të kohës, nëfakultetin tim, atë të Histori-Filologjisë, do citoja profesorin emirënjohur, ndër filozofët e vetëmshqiptar Artan Fuga që thotë: “Mitiose historia e dikurshme është forcaqë e lidh njeriun me jetën, ai ështëvetë ekzistenca reale e njeriut.” 5)

Pra, edhe nëse ajo që tregon Ben

Literatura:1. TCH, Dibra e Madhe me shtatë minaret.2. Arian Kadiu, Dibra e Madhe dhe një vësh-

trim mbi Dibrën e Vogël3. Gazeta Shekulli, Dibra qyteti i fundit.4. Historiku i Dibrës5. Artan Fuga, Peshku pa ujë.6. Qeveria të mos diskriminojë Dibrën.7. Të mësojmë historinë e malësisë, Bashki-

mi Kombëtar.

Vlerat e së shkuarës “flenë”në zemrën e një dibrani, porkjo nuk do të thotë domos-doshmërish se këmbët eçojnë atë në të shkuarën,përkundrazi. Gjithashtuështë shumë e vërtetë seDibra nuk ka patur një“drejtim” bazë, por kjo gjë iështë imponuar nga siste-met, që shpesh e kanë lënëpas dore, por jo nga njerëzit.

Andoni se dibranët e sotëm nuk janëata të dikurshmit të jetë e vërtetë,përsëri është historia, gjurmët e sajqë nuk mund të humbasin krejtësishtpersonalitetin dhe karakterin e kri-juar ndër breza.

Po sot ç’ndodh me dibranëtrealisht?Ndodh diametrialisht ekundërta e asaj që citoi BenAndoni.”Akuza” e parë e tij ishte sedibranët janë përtacë. E si mundetkjo, kur në Dibër të Madhe mëshumë se ndërton pushteti lokalrrugë, këto të fundit i ndërtojnë vetëbanorët. Përveçse anës punëtore tëdibranëve, këtu del në pah edhe al-truizmi i tyre, jetesa në frymë soli-dariteti dhe tolerance.

Dibranët janë qytetarë të vyer,punëdashës të kulturuar dhe respek-tues të shtetit dhe ligjeve.6)

Dibranët e sotëm kurrsesi nuk engatërrojnë historinë me utopinë.Vlerat e tyre ata i masin me “erën” ekohës. Lavdinë e historisë dibranët embajnë në zemër, identifikohen metë, por nuk ecin me mendësinë e saj.Vlerat e së shkuarës “flenë” në zem-rën e një dibrani, por kjo nuk do tëthotë domosdoshmërish se këmbët eçojnë atë në të shkuarën, përkundrazi.Gjithashtu është shumë e vërtetë seDibra nuk ka patur një “drejtim”bazë, por kjo gjë i është imponuarnga sistemet, që shpesh e kanë lënëpas dore, por jo nga njerëzit.

Dibra është një krahinë e Malë-sisë dhe si e tillë ka nxjerrë nga gjirii saj burra për besë e trima për push-kë. Malsorët i kanë dhënë zë kombitshqiptar nëpër shekuj, i kanë dhënëheronj, dëshmorë, komandantë eushtarë trima. Djemtë e Malësisëkanë vënë jetën e tyre në altarin ekombit. Në morinë e madhe të ar-matës të luftëtarëve të lirisë, të djepittë mençurisë, nuk ka sesi të mun-gojë, madje e para nga shoqet, Di-bra!7)

Unë që po ju shkruaj jam Selim Pira, ushtarak 40 vjet, por edhe ish-partizan i LANÇ-it, me shkollë të lartëcivile e ushtarake, një dibran nga Dardha e Nantë Maleve, tani 87 vjeç, natyra më ka falë shëndetin, mendjendhe fizikun.

Në bibliotekën time personale kam mbi 3000 libra. Kam një arkiv të vogël me shkrimet, kujtimet e jetës, poredhe shtypin që kam ndjekur vazhdimisht, kryesisht literaturën historike e patriotike.

Une e lexoj vazhdimisht gazetën Rruga e Arbërit, pikërisht se i përcjell këto vlera nga brezi në brez, meshumë korrektesë dhe seriozitet.

Dua të vazhdoj abonimin në gazetën tuaj “Rruga e Arbrit”, pasi ajo përfaqëson me dinjitet Dibrën nëpërgjithësi dhe mëson histori, kulturë dhe vlera patriotike.

Gazeta “Rruga e Arbërit”, me redaksinë dhe bashkëpunëtorët e saj, shkruajnë me objektivitet si XhaferMartini, Abdurahim Ashiku, Rexhep Torte, Shpëtim Cami, Zabit e Bashkim Lleshi, Adem Bunguri e shumë tëtjerë.

Tematika shkencore të botuara në këtë gazetë më kanë ndihmuar që edhe unë, megjithëse i moshuar, tëkujtoj të kaluarën me të mirat dhe të këqijat e saj.

Unë në jetë kam dashur vetëm të vërtetën, dhe te gazeta juaj e gjej gjithmonë këtë.Duke ju uruar Gëzuar Vitin e Ri, gjej rastin tju uroj për suksese në punën tuaj fisnike dhe çdo familje dibrane

paste vetëm gëzime.SELIM PIRA

Shkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesit

Janar 2012 - 769nr.

aktualitet

Nga: MARIN MEMA

Diku mes malesh, pas shpines së Bulqizës,zgjaton realiteti i dhimbshëm i një ishulli tëharruar që prej s’dihet se kur. Qyteti i Krastës,kryeqëndra e Martaneshit, përpiqet të mbije-tojë mes kromit e varfërise që ecin së bashkume zymtësine që shoqëron jetën e banorëvetë saj. Pa rruge, me një shpresë të harruar përtë ardhmen, të izoluar si të ishin të burgosur,ata duken shumë larg të fshehur e braktisurnga pjesa tjetër e botës.

Me asfaltin e hërshëm pothuajse të zhdukure të zhgërryer, rruga drejt Krastës përngjan sinjë kurth vdekjeprures qe s’perfundon kur-rkund. Debora dhe ngricat e bejne shpeshtefrikshem udhetimin drejt kreshtave qe zgjatene shtyhen deri tej ne horizont. Jane vetem 13kilometra qe e ndajne nga Bulqiza, por qeduken veshtire te arritshme e te pafundme.

Krasta e hirte ofron nje pamje thuajse tembire e te mbetur larg nga nje histori e sh-kuar. Pallatet e kerrusur, diku te çare e te shqyernga koha te japin pershtypjen se gjithcka kangrire si ne nje foto te zverdhet, te fshehur brenda dosjesh te vjeteruara.

Mes papunesise se larte, tokave djerre pershkak te shtresave te gurta, minierat mbeten ivetmi burim te ardhurash per banoret e ke-tushem. E veshtire te mendosh e te shikoshnje realitet te shkeputur nga Bulqiza, edhe ketupas galerive te kromit fshihen njerez te fu-qishem qe ne Kraste hidhen vetem kalimthi,sa per te treguar rrugeve forcen e pushtetin të

Në një natë të ftohtë dhjetori e pa hënë, nëvigjilje të festës tradicionale të vitit të ri, nëmes të qytetit të Peshkopisë, në terrin e natëssë ftohtë u hodh për tokë busti i “Heroit tëPopullit” Nazmi Rushiti. Ishin orët më të gë-zuara të qytetit ku çdo familje dhe pse mesvarfërisë së tejskajshme kishin shtruar tavoli-nat e po ngrinin gotat me njëri-tjetrin, kur bustibie për tokë pa shumë zhurmë e bujë, pa lëndëplasëse që të dëgjohej në qytet. Tamam si atohajdutët që dalin natën për të vjedhur, largsyrit të të tjerëve e shembën bustin e heroit nëtokë. Askush nuk i pa, askush nuk ishte dësh-mitar i kësaj ngjarje të dhimbshme e të turp-shme. Banorët e qytetit të Peshkopisë nëmëngjes kur hapën portat e filluan vizitat teknjëri-tjetri, panë këtë shëmti që kishte ndodhurnë qendër të qytetit, në atë lulishte të vjetërku shpesh pensionistët mblidheshin të gjithëtok së bashku. Vonë kur ngjarja mori dhenë eqyteti gumëzhinte nga kjo ngjarje e pahijshmeshkuan për të parë në vend nga afër dhe ek-spertët e policisë, të cilët konfirmuan se bustii heroit Nazmi Rushiti nuk ishte rrëzuar melëndë plasëse por mund të jetë bërë me mjetetë forta apo vegla pune të ndryshme. Dysho-het se prishja e këtij busti është bërë me qëllimhapjen e lulishtes për arsye ndërtimi dhe për

Prishet busti i Heroit tëPopullit Nazmi Rushititë evituar reagimet e mëvonshme të banorëvetë qytetit. Pra, edhe bashkia e qytetit duhet teketë dijeni për këtë që ndodhi. Atëherë kurqenka planifikuar për lulishte me të drejtë sh-trohet pyetja. Çfarë dëmi i bënte busti i heroitNazmi Rushiti kësaj lulishteje në qendër tëqytetit? Çfarë borxhi i kishte këtij qyteti heroi,

i cili fali dhe jetën e tij të re për çlirimin evendit nga pushtuesit fashist? Përse nuk u hoqnë mes të ditës me diell që një veprim të tillëta shikonte i gjithë qyteti? Dhe pyetja e fun-dit: Në qytet ka dhe buste të tjerë: Po tanikush e ka radhën?

Kjo ngjarje nuk duhej të kishte ndodhur në

Peshkopi por ja që ndodhi, fundja vetëm hienatdalin natën, por ajo që shqetëson të gjithëështë se as pushteti lokal, as forcat politike tëtë dy krahëve në Peshkopi, madje as dhjetëraorganizata e shoqata dibrane nuk kanë reaguar.Siç duket janë bërë pjesë e këtij gjesti të shëm-tuar. /Shaqir Skarra

Kjo ngjarje e shëm-tuar u bë edhe mëe shëmtuar, pasiasnjë nga institu-cionet apo organi-zatat e shoqatatjoqeveritare nukkanë reaguar, dukedëshmuar kështunjë “përgjumje” tëgjithë shoqërisë.

Martaneshi, një ishull i varfër mes malesh

tyre.Ne minierat e Martaneshit kane vdekur jo

pak minatore, por statistikat zyrtare mungojneapo me mire fshihen e blihen mes intere-sash. Edhe ketu te denuar nuk ka, faji ashtu sine Bulqizen fqinje merret nga viktimat, paspagesave qe kryhen për familjet nga boset ekromit.

Nese ato nuk pranojne, parate hidhen mëpas tek drejtesia. Tek drejtësia, gjithcka vjenedhe me e mbytur, e kalon pa shumë zhurme.Teksa minatoret duhet te kthehen e rikthehenne te njejtat galeri mesjetare ku jeta humbetçdo vlere te saj.

Ata jane cdo dite aty, me se shumti te pam-brojtur ne tunelet e kthyer shpesh ne grackavdekjeprurese. Per minatoret eshte nje betejeper mbijetese, ndersa per pronaret apo hijet eshtetareve pas tyre nje burim dhjamosjeje ingritur mbi jetet e ketyre njerezve.

Jashte galerive te erreta, Martaneshi bash-kejton me varferine te ulur kembekryq ne sof-rat e banoreve te paqem e miqesore. 6 mije

leke ne muaj ndihme sociale, vetem kaq janete ardhurat mujore te 6 antareve te familjesLuka. Babai invalid nuk mund te punojë e nukmund te sigurojë më shumë se kaq te ardhurapër familjen e tij

“Vetëm me ndihmën sociale jetojmë. Njëherë në muaj marrim ato para, që nuk na mjaf-tojnë as për të ngrënë. Ushqehemi me shumëvështirësi”, shprehet gruaja e kësaj familje qëjeton mes skamjes.

Kushtet e vështira kane detyruar femijet tembeten pa shkolle, duke i dhene udhe analfa-betizmit te tyre te plotë.

“Më vjen shumë keq, por këta dy fëmijë qëkam nuk i kam dhënë dot shkollë. Dy vajzat etjera që i kam martuar gjithashtu kaën qenëpa shkollë”, rrëfen Zonja Luka.

Ne Martaneshin qe duket i drobitur, mesmilionave te pafundem qe nxjerr nga nentokae tij dhe pamundesise se banoreve per te per-balluar jetesen, historite njerezore te mplek-sura me dhimbjen e skamjen pasojne njera-tjetren.

“Gruaja sa filloi punen theu kemben. Ia zuriblloku komplet, ishte duke i rene ne koke, porfatmirësisht u shmang dhe i zuri vetëm këm-bën. Kam ndejturnje muaj me qep e me kripeper t’ia rregulluar kemben në shpi. Futemi 2mijë metra thellësi, krejt të rrethuar me gurë,në ato galeri dhe çdo ditë nuk e dimë nëse dotë arrijmë të dalim gjallë”, shprehet një prejminatorëve.

Në Martanesh, ditët thjesht shtyhen, nder-sa njerezit halle shume duket se kane humbursensin e kohes e cila jo per nostalgji, diku kangrire mes simboleve të largeta te nje kohe tevjeter e persetejmi të mpakur e rrudhur.

E teksa e gjithe zona e Martaneshit perpelitetne kete situate te veshtire, nga nentoka e sajdalin çdo vit jo me pak se 200 mije tone kromqe tregetohen nga te pakten 50 subjekte te li-censuara. 40 milione dollare, nje shifer mar-ramendese prej se ciles komuna Kraste merrvetem disa taksa fare te vogla, më shumë qe-sharake. Ndersa rreth 600 minatoret mjafto-hen me kacidhet qe u rezervohen nga pronaretfitimplote e xhepngjeshur.

Vete minatoret nuk pranojne te flasin, nete kundert rrezikojne vendin e punes. Ata kanepranuar fatin qe u eshte imponuar e mes tecilit duhet te punojne cdo dite si ne nje fije teholle mes jetes e vdekjes.

Jeta e Martaneshi, Martaneshi e jeta, njeishulli gjendur mes malesh, ku gjithçka mbytetpa shpirt ngadale.

* “Shqipëria tjetër” - Top – Channel,23.01.2012. Titulli është i redaksisë.

E teksa e gjithe zona e Martaneshit perpelitet ne kete situate teveshtire, nga nentoka e saj dalin çdo vit jo me pak se 200 mijetone krom qe tregetohen nga te pakten 50 subjekte te licensuara.40 milione dollare, nje shifer marramendese prej se ciles komunaKraste merr vetem disa taksa fare te vogla, më shumë qesharake.Ndersa rreth 600 minatoret mjaftohen me kacidhet qe u rezervohennga pronaret fitimplote e xhepngjeshur.

8 - Janar 201269nr.

Kujtim Çerpja, kryetari i shoqatëskulturore-artistike “Valët e Drinit”tregon për vete dhe shoqatën. KujtimÇerpja lindi në Zalldardhë më 1961,pas mbarimit të shkollës 8-vjeçarenë vendlindje, të mesmen në Krujëdhe të lartën në Institutin Bujqësornë degën zooveterineri. Ka mbaruardhe juridikun dhe në vitin 2011 dhemasterin. Aktualisht punon në Drej-torinë Rajonale të Bujqësisë në Ti-ranë. Njohës i anglishtes. Hobi i tijleximi dhe kënga.

Si lindi ideja për të themeluarshoqatën “Valët e Drinit”

Ishte një dëshirë e imja përraportet e mia me artin dhe kulturëne në veçanti për muzikën e gjithatrevave e në veçanti për muzikëndhe folklorin dibran. Meqë gjetapërkrahje dhe mbështetje dhe ngaartistë të tjerë e themeluan shoqatën.

Diçka për lexuesit e “Rruga e Ar-bërit” për emërtimin “Valët e Drin-it”

Në aktin e themelimit të kësajshoqate që daton më 02.04.2003nga Komisioni nismëtar që ishin dheXhelil Imeri, Hajri Mandri, QerimSula, Shaban Mziu etj., pati dhemendime dhe propozime të tjera,por në mënyrë unanime u emërua“Valët e Drinit”. Ka diçka, Drini jovetëm gjeografikisht përshkruan Di-brën, brenda dhe jashtë kufijve sh-tetëror, por dhe trashëgiminë kultur-ore e historike e kemi të përbashkët.

Kur ka filluar nga veprimtaria sho-qata që ju drejtoni?

Ishte Gjykata e Shkallës së Parë,Tiranë, me vendimin nr. 636, megjyqtare z. Blerina Muço që firmosivendimin për regjistrin si person ju-ridik Shoqata Kulturore e Artistike”“Valët e Drinit” e që mban datën18.04.2003.

Cili është qëllimi në veprimtarinëe kësaj shoqate?

Të rris e të mbështes aktivitetekulturore-artistike, veçanërisht përkëngën, vallen, humorin dhe të folk-lorit popullor të trevës së Dibrës dheatij kombëtar. Të përkrah talentet ereja por duke aktivizuar dhe artistët

“Valët e Drinit”

intervistëKujtim Çerpja:Spektakël në 100 -vjetorin e shpalljessë Pavarësisë

“Valët e Drinit” kaqëllimi është të rrisëdhe të mbështesëaktivitete kulturore-artistike, veçanërishtpër këngën, vallen,humorin dhe të folkloritpopullor të trevës sëDibrës dhe atij ko-mbëtar. Të përkrahtalentet e reja por dukeaktivizuar dhe artistëtmë të vjetër, për tëtransmetuar te brezat eardhshëm, traditën dhevlerat kulturore tëDibrës e më gjerë.

më të vjetër, për të transmetuar tebrezat e ardhshëm, traditën dhe vleratkulturore të Dibrës e më gjerë.

Si u prit shoqata në përgjithësi?Menjëherë pas regjistrimit, grupi

nismëtar, organizoi një takim nëPeshkopi. Pati mjaft interes për t’unjohur me programin dhe statutin.Pjesëmarrja ishte e madhe, jo vetëmnga dashamirës të artit e kulturës, porgjetëm përkrahjen e mbështetjen dhetë z. Veli Vraniçi, Llesh Nikolla, Li-rie Rasha, Avni Ndreu e të tjerë emratë shquar në art e kulturë.

Disa nga aktivitetet e kësaj sho-qate?

Do përmendja fundvitin 2011,promovimin e librit “Dinjitet për-ballë intrigës” në Teatrin e Operasdhe e Baletit ku përveç referateve dhediskutimeve kënduan dhe Liri Rashae Qazim Sula. Pjesëmarrjen nëtakimin e rapsodëve në Lezhë. Nëvitin 2010 në takimin mes grupevedhe shoqatave artistike, shoqata kul-turore e artistike “Valët e Drinit” uparaqit në konkurs, mori një çmiminkurajues e si solist këngëtari SherifDervishi mori çmim të parë.

Si lexues, i rregullt i librit,ç’mendim keni për librat e botuarpër Zalldardhën?

Vërtet janë botuar shumë librahistorikë, letrarë e monografi përZalldardhën e dërnjanët, por secilika vlerat e veta, por unë do veçojabotimet e Haziz Ndreut, “Dardha nënëntë malet”, “Dinjitet përballë in-trigës” vendi i artistëve “Zalldardha”si dhe monografi për muzikantinMuharrem Xhediku e të tjerë që kanëvërtet vlera historike e kulturore.

Mendoni se janë shkruar shumëlibra për Zalldardhën?

Jo. Mendoj se duhet shkruar mëshumë për Dibrën dhe për Dardhën.Në librin e z. Baram Xhafa “Dibranë luftërat e viteve 1920-1921”vetëm se i parmend luftëtarët e ReçeDardhës me kapiten Ramadan Isla-mi (Çerpja) Halim Shehu, IsmailDemiri i cili dha jetën me bajrak nëdorë, apo Dan Sula e Dan Kaca etjerë në luftën kundër serbëve në

Orosh të Mirditës më 1921. VërtetDardha ka shumë artistë por ka dheshumë dëshmorë të punës si AgimHoxha, Vesel Poleshi, Xhelal Hysa,Arif Gjoka e të tjerë që dhanë jetënnë ndërtimin e veprave të rëndë-sishme për të cilët po shkruhet njëlibër, nën kujdesin e shoqatës kul-turore-artistike “Valët e Drinit”.

Në rininë tuaj ju njiheni si in-strumentist por dhe si këngëtar, diç-ka për lexuesit e gazetës “Rrruga eArbërit”.

Jam aktivizuar në grupet artistikenë Zalldardhë, në Krujë dhe gjatëstudimeve në Universitet dhe në Ti-ranë. Në tre festivale të këngës sëpërpunuar në qytetin e Krujës në

vitet 1979, 1980 dhe 1981 kammarrë tre çmime të dyta si këngëtare dy nga këto këngë kanë qenë duetme kantautorin David Tukiçi. Edhenë festivalet e rinisë, studentore nëvitin 1983 kam marrë çmim të parënë këngën “Lulkuqet e Gjakovës” njëkompozim i Arqile Pikatit. Këngapati shumë duartrokitje, bënte fjalëpër një solidarizim në studentët ePrishtinës për ngjarjet e vitit 1981,por që më vonë u kritikua nga kriti-ka partiake e kohës.

Planet tuaja në të ardhmen?Krahas aktiviteve të tjera, si sho-

qatë kulturore-artistike “Valët e Drin-it”. Kemi një projekt për një spek-takël me rastin e 100-vjetorit të Pa-

varësisë “Historia e një kombi, iden-titeti i një kombi, lashtësia e njëkombi nuk është një produkt i njëkronikani apo analisti, por është vetëjeta e brezave...”. Shkruhet në “Struk-tura Programore e spektaklit”, ku doevidentohet kontributi madhor his-torik i Dom Nikoll Kaçorri, Iljaz PashDibra, Elez Isufi etj., në momentetë tjerë si kënga, vallja, kostumogra-fia e humori. Kemi marrë kontaktete para me specialistë si dhe me muz-ikantin Agim Krajka, por ju bëjmëthirrje biznesmenëve dibranë tëvlerësojmë këtë eveniment, se pakontributin e tyre financiar do e kemitë vështirë.

Ju faleminderitBisedoi: ILMI DERVISHI

Autostrada Tiranë - Durrës, Km.9Tel: +355 48 30 2046Tel: +355 48 30 2040

www.auroragroup.com.ale-mail: auroragroup@auroragroup.com.al

koha kalon, cilësia mbetetPROJEKTIM - ZBATIM

Janar 2012 - 969nr.

A R S I MShkolla shqipe në Grykën e Vogëlsuplement

Nga: ZABIT LLESHI

(Vijon nga numri i kaluar)Pas shpalljes së pavarësisë, sh-

kollës shqipe në Grykën e Vogël judesh të kalonte vështirësi të mëdha.Invazioni serbe pas pushtimit të Di-brës mori masa represive. Ai sollihumbje të mëdha në njerëz, shkatër-rimin e pasurive në masë dhe bash-kë me vlerat kulturore në matriale.Pushtuesit serb ju vunë punës me zellnë pjesët e pushtuara të viseve sh-qiptare për të hapur shkollat serbe.Ata synonin të kryenin serbizimindhe asimilimin e popullsisë veçanër-isht të brezave të rinj me mjetet edhunës.

Në Dibër hapet një gjimnaz serbvetëem për fëmijët e këtij qarku…Në qytetin e Dibrës dhe në rrethetmë të mëdha të këtij qarku të hapenqë këtë verë shkollat fillore serbe. Tësillen këtu nga Serbia mësuesit mëtë mirë, të cilëve tu jepet një shtessolide në pagë. Të bëhen përpjekjetë veçanta dhe këmbëngulse qëe nëkëto shkolla si dhe në gjimnaz tëhyjnë fëmijë të shqiptarëve.1)

I tërë kompleksi i masave me kar-akter politik ushtarak, administrative,kulturor, arsimor e fetar shprehet nëfjalët e politikanit Jovanovic nëeJanar 1913: Se tani pas shkeljes sëetokave Shqipëetare na prêt një punëe lodhshme. Ne, deklaronte ai, du-het të zhvillojmë dhe qytetërojmëterritoret që kemi pushtuar.2)

Sundimtarët serbomëdhenj dheqarqet drejtuese të vendeve të tjerafqinje të verbuara nga pasionetshoviniste nuk arritën asnjëhërë tëkuptonin se populli shqiptar, ashtusiç ju qëndroi rrebesheve dhe valëevetë fuqishme goditëse të asimilimit,që sollën me vete pushtuesit e shumtëgjatë historisë mijëravjeçare do t'iqëndronte akoma më mirë tani qekishte shtetin e vet, akoma më të egërtë okupatorve të rinjë serbë .3)

Patriotët e Grykës së Vogël tashduhej të luftonin në disa fronte përmbrojtje, rimëkëmbjen e ekonomisëdhe mbajtjen e gjallë të shkëndijavepër shkollën shqipe. NdërgjegjjaKombëtare për shkollën rritej, poredhe kërkesat e këmbëngulja e më-sueseve edhe pse të pakët rriteshinpër ditë e më tepër. Kështu ndërsamë 1909 në lëvizjen e plugut (gropae Ujkut) Mërsim Dema kërkon ngaAqif Pashë (Elbasani) flamuj e Abe-tare; më 1912 shtypi i kohës njof-tonte se: "Na bëjnë me dije se Mër-sim Dema ka mbledhë 2000 shqiptardhe I thotë qeverisë ja hapni Mete-pe shqip se ndryshe, Drini i vjetërmerr ngjyrë tjetër"4 .

Luftërat ballkanike dhe ajo Botërorekrijuan vështirësi të reja për shkollëne mësimin shqip, megjithatë më 1916u rihap shkolla shqipe ne Bllacë. SeitTasha në shtëpinë e bashkëfshatarit tëtij Tahir Tasha vendosi katër banka dhefilloi mësimin shqip 5.

Me rastin e 100-vjetorit të shkollës shqipe në Bllacë

B A S H K Ë P U N O E D H E T I< r r u g a e a r b e r i t @ g m a i l . c o m >

Kolektivi i klasës së 7-të. Zogje, 1962Pushtuesit e rinj austro-hungarez

në vitet 1916 morën përsipër të hap-in disa Shkolla shqipe në Dibër përtë "përkëdhelur" popullsinë vendase.Ishte kjo arsyeja e rihapjes së shkollësShqipe, në Janar 1918, në lagjenMizinë (Homesh). Shkolla fillimishtfrekuentohej vetëm nga djemtë mëvonë erdhën edhe vajza pothuajsenga gjithë Gryka e Vogël. Homeshiu bë edhe qendra e Komunës së kë-tyre fshatrave . 6

-Me interesimin e sheh Latifit nëGjoricë u hap shkolla më 1925 memësues Haxhi Ademi, ndërsa më1926 me iniciativën e Pëllumb dheOsman Lleshi çeli dyert shkolla eZogje me mësues Abdulla Bashtarin.

-Nga Zerqani Ramiz Alliu punoidisa vjetë 4 (Në Zogjej). Janë mevlera kontributet e tij në konsolidi-min e shkollave , në luftën kundëranalfabetizmit, në thithjen e sa mëshumë nxënësve për të ndjekur sh-kollat etj.

Normalistët që dolën mësues ngaGryka e Vogël si Abaz Xhafa (1934)Izet Tasha, (1934) Hamit Manjani(1942)dhe Ali lleshi (1942)u bënëpararoja e armatës së mësueseve tëshkollave shqipe në Gjoricë, Home-sh, Kovashicë, Mazhicë etj.

Gjatë viteve 30-40 vazhduan sh-kollimin për oficerë dhe punuan nëushtrinë Mbretërore Hysni Dema,Isuf Dema, Jashar Zeneli, AhmetCami, Hamdi Dema, Rifat Manjani,Qamil M.Lleshi, Sinan Cami, IljasMakja etj. Në Shkolla e "HarriFullcit", studioi Demir Leka e Ram-iz Manjani, shkollën teknike nëKavajë Bilal Manjani.

Në vitet e luftës nacionalçlir-imtare (1941-1944)shkolla në disa

raste u ndërpre në Zogje, Gjoricë, eKovashicë. Disa mësues si KadriKashari (nga Elbasani), Abas Xhafa,Hidër Manjani dolën partizan. Fasl-li Cami ra dëshmor I luftës më 7Prill 1941.

-Në Zogje mësimi bëhej në sh-tëpinë e Dulejman Kajës derisa AqifLeshi me 1929 me ndihmën e popu-llsisë fshatare të Bllacës e Stushanitndërtuan shkollën e re pranëxhamisë. Është për t'u vlerësuar seRustem Lleshi në Zogje e ShaqirTomja në Kovashicë nën maskën emësimit të fesë u krijuan mundësitë rinjve të mësonin gjuhën shqipe.

-Më 1931në Homesh u ndërtuanjë lokal I ri shkollor me 6 dhomamësimi duke bërë të munduar hapjene Internatit të parë në Dibër. Falëinteresimit të Shaqir e Dinë Demësu hap edhe Konvikti :"Këtu ka nd-jekur mësimet Nexhmidi Zajimi(Piktor i popullit), bashkë me disaqë mbahen mend për rezultate të sh-këlqyera në mësime si Adem Halili(Trebisht) Rexhep Lleshi, Tahir Mak-ja (Gjoricë), Skënder Cani (Sofra-can) etj.7)

Në këtë shkollë mësoi edhe Hys-ni Dema, i cili i vazhdoi studimetnë Akademinë ushtarake, Vjenë.

-Me 11 Shkurt 1938 hapet e parashkollë në Kovashicë me mësues Hid-er Manjani (I ardhur nga Normalja eElbasanit). Për hapjen e kësaj shkollejanë të njohura përpjekjet e ShaqirTomës, Raman Lekës, Shahin Toçit,Shahin Metës e Riza Xhafës.

-Në Grykën e Vogël kanë punuarmësues, patriotë nga Dibra e Madhesi Haki Sharofi, Abdulla Bashtari,Qemal Drita (Turkeshi), Abdurra-him Ostreni, Aqif e Nazmie

Pasholli;(Homesh), Shaqir Shaba,Sabri Sakiqi (Zogje), nga Elbasani,Shkodra etj.

Në vitet e para mbas çlirimit, nëzbatim të reformës arsimore të vitit1946, u hapen shkollat fillore në tëgjitha fshatrat. Normalistëve ngaGryka e Voglë, i'u bashkuan FemiKodra (Dibra e Madhe), që hapi tëparën shkollë pas çlirimit në Viçisht(1944), Haki Sharofi (1945) Bllacë,në Shupenzë (1946)dhe Okshatinë(1946) me mësuesit respektiv FemiLohja nga Shkodra dhe Zenepe Hati-pi nga Dibra e Madhe, në BocevEngjellushe Hoxha, dhe QerenecZenepe Gjata nga Elbasani, GjurasLufti Sharku nga Dibra e Madhe,Topojan Bajram Turja (1947) ndërsanë Mazhicë Ali Lleshi.

Nevojat per mësuesit u plotësuanme anë të kurseve dhe shkollave meafat të shkurtër. Kështu Din Sinani,Shahin Uka, Aqif Krosi, FemiXhiveshi, Zenel Cela, Bardhul Zene-li, Liman Dani, Hamit Sinani, Rex-hep Lika, Osman Leka, Fiqiri Man-jani etj. Punuan si mësues duke kon-tribuar në konsolidimin e shkollaveshqipe në Grykën e Vogël. Krahas tyreedhe Shyrete Sharku, Femije Cami,Reme Tasha ishin vajzat e para më-suese në Gjoric, Vicisht e Bllacë.

Ngjarje e rëndësishme për sh-kollën në Dibër ishte hapja e shkollëspedagogjike më 1948 në Peshkopifati si nxënës të parë të kësaj shkollee patën Skënder Sharku, ShemsiManjani, Remzi Dema, Riza Man-jani, Shefqet Uka, Osman Turja dheMendu Dema. Në vitet 1950-1970arsimi në Grykën e Vogël mori zh-villime të vrullshme. Në Shupenzë(1951)u hap shkolla 7-vjeçare me

konvikt, më 1959 në Zogje, 1968ne Viçisht, 1969 në Gjuras, 1970në Topojan e Lubalesh.

Arsimi i mesëm qe filloi mehapjen e shkollës së mesme Shupen-zë më 1971, në Zogje 1978 dheViçisht 1986 shkollat 8-vjeçare dhetë mesme të Grykës së Vogël do tëfurnizonin shumë shkolla të mesmedhe të larta në shkallë republike, kudolën mjaft kuadro drejtues qëpunojnë në shumë sektor të ekono-misë, në industri, bujqësi, transport,ushtri, arsim e kulturë. Tefta Camidrejtoi për gati 10-vjet si ministre eArsimit dhe kulturës, ajo u zgjodhedhe deputete së bashku me BukurieLleshin (Kaja) nga radhët e mësuesve.Shumë të tjerë si Hamit Manjani, ElezXheka, Ramis Leka, Hiqmet Tasha,Osman Patria, Nazmi Xheleshi Mu-harem Kola, Nazif Sulku, Femi LikaRabie Alimani etj, kanë drejtuar prejdisa vitesh shkollat duke krijuar njëpërvojë të lavdërueshme ne edukimine brezit të ri.

Pa frikë, mund të themi se eks-perienca e mësuesve të Grykës sëVogël është pjesë e përvojës pozi-tive kombëtare. Mësuesit BajramTurja, Sali Fejzo, Flutura Dema,Bardhyle Leka, Myrvete Lusha, Avni,Medi, Latif e Mendu Dema, XhelalManjani, Vjollca B. Cani, SulXhepa, Avni Mera, Bashkim Lila,Pëllumb Kurti, Hamdi Dumani etj.Mund t'i radhitësh si ndër më tëdalluarit në Dibër, por edhe në sh-kallë vendi. Fasli e Mois Cami kanëmarrë titullin "Mësues të merituar".

Shemsi Manjani dhe Mois Cami,Hamdie Beqiri kanë drejtuar arsiminnë rrethin e Dibrës e Bulqizës, siinspektor në këtë sektor kanë punuaredhe Hider Manjani, Osman Turja,Ahmet Tomja, Baftjar Shahini, HakiDuka, ndërsa Miranda Kurti në rre-thin e Bulqizës.

Sot në të 17 fshatrat e Grykës sëVogël militojnë shumë mësues të rinjme arsim pedagogjik të mesëm dhetë lart që ecin në gjurmët e mësuesvetë vjetër dhe me përvojë, disa prejtyre gëzonin ditët e pensionit. Ështëe pamundur të përmenden në këtëshkrim të shkurtër i bindur se punadhe lufta e tyre do të jetë objekti istudimeve në fushën e arsimit dukeshlyer kështu një detyrë patriotike përbrezat qe do të vijnë.

Referenca1.Nga raporti I Nacanllikut te Dibreës

Spopovic me 2/15 prill 19132.Gjurmime arbanalogjike Prishtin

1978 faq.1763.Thoma Morzaku politika serbe ndaj

shqiperis ne luften ballkanikefaq.228

4.Gazeta Shkupi 23 prill 19125.Muharem Alimani historiku I fshatit

Bllace dorshkrim6.Mendu Dema historiku I fshatit

Homesh7.Mendu Dema historiku I fshatit

Homesh

10 - Janar 201269nr.

arsimMe rastin e 80 vjetorit të hapjes së shkollëssë parë në Vajkal

Nga: BASHKIM LAMI

Përpjekjet për shkollimin në Bulqizëjanë të hershme. Vajkali e fshatrat eLuginës Bulqizës, nga pozicioni ivendosjes gjeografike, kanë qenë his-torikisht rrugëkalim nga lindja nëperëndim të popullsisë shqipëtaredhe të tregëtarëve e ushtrive, rrjedhi-misht për shumë vite kanë lëvizuredhe kulturat. Vendasit kanë ditur tëpërfitojnë nga këto lëvizje, anët mëtë mira të kulturës së të jetuarit, tëpunuarit, të veshjes, të zakoneve etë traditave me sensin e zhvillimit etë pranimit të së resë, duke ruajtur etrashëguar me kujdes tradicionalen,që ekziston edhe sot në të gjitha fus-hat e jetës. Fatkeqësisht të dhënatpërpara viteve 1800 janë të pa plo-ta. Përmendet në histori rruga ekthimit të Skënderbeut në Krujë, nëvitin 1443, nëpër Vajkal, si rruga mëe shkurtër për kalorës e këmbësor,beteja e Skënderbeut në Torvioll nëverën e 1444, që ishte shumë afërVajkalit, betejat e Vajkalit në vitin1465, që janë tashmë të njohura nëhistori. Bulqiza përmendet në defter-in turk të vitit 1467 si fshat me Zerk-lanin (Zerqanin) e të gjithë fshatrate tjera të Dibrës së Epër, me qendërqytetin e Dibrës. Nuk është e rastë-sishme, që Vajkali përmendet nëveprën e Gavrill Darës, “Kënga esprasme e Balës”, për heroin NikPeta, që bie heroikisht në Betejën eVajkalit, bashkë me Pal Golemin.

Mbeten të vyera përpjekjet përshkollimin e fëmijëve, si themeli imbijetesës së kombit, kurmbretëronte varfëria e tejskajshmekudo dhe kërcënohej jeta në çdoçast. Baba Fejzë Canga (Bulqiza) nji-het si i pari bulqizak i shkolluar, nëfillim nga një hoxhë në Mat, më pasnga dibrani Nelë Kolari, hoxhë nëZogjaj. Ai e vazhdoj shkollimin nëStamboll për teologji, ku dhe u njohme shumë patriot bektashianë dhenë vitin 1827 kthehet në vendlind-jen e tij në Vajkal. Aty ai gjeti tëndezur dëshirën për dije dhe filloit’ju mësonte shkrimin e gjuhës sh-qipe të rinjve, duke përdorur shkro-njat arabe. Baba Fejza dritën e ditur-isë e quante si dritën e zotit. Kjo tra-ditë më pas, u vazhdua edhe ngaluftëtarët e Bulqizës, nën represion-in e turqve. Me daljen e abetarevenga patriotët shqipëtar në Stamboll,në Sofje e Bukuresht, në fund të shek-ullit XIX Mehmet Duriçi siudhëheqës i Bulqizës, dërgoi djaline tij Sadikun, në Stamboll, për tësjellë disa abetare, që u duheshinnjerëzisë, për të mësuar gjuhën enënës. Mehmeti organizoi bashkë meHysen Veliun nga Mati në kullën“Duriçe”, fëmijët e fshatit të lexojnë

Historik i shkurtër i zhvillimit të arsimit në Bulqizëtë shkruajnë gjuhën shqipe duke për-dorur këto abetare. Mësimi i të shk-ruarit u bë zakon në çdo odë, krahasme bisedat për çështjet kombëtare.Kur mungonte abetarja në oda, kërko-hej me këmbëngulje nga miqtë, pasimësimi i shkronjave e fjalëve, bëhejme dëshirë të madhe me thëngjill,në copa dërrase e rrasa guri. Këtopërpjekje bëheshin në çdo fshat, pasishkolla e mësues nuk kishte. Pasviteve 1890 për shumë burra patri-ot, abetarja u bë pjesë e sendevepersonale, kur nisej për të shkuarmysafir. Për t’a ruajtur nga shiu abe-taren, e mbështillnin me mushamabezeje të lyer me dyll blete. Fëmijëtnë këto vite e kthyen në vepriminmë të dëshiruar, të shkruarit e fjalëvenë dheun e rrafshuar me dorë, osenë dëborë. Ato u luteshin kal-imtarëve, për t’ju mësuar ndonjëshkronjë e fjalë të re. Gëzimi më imadh ishte, për çdo fëmijë, kur më-sonte të shkruaj emrin e tij e tëshokëve, si dhe fjalët më të dashuratë gjuhës shqipe. Kjo ishte njëlëvizje mbarëpopullore, që mbush-te jetën e përditëshme, duke ndezurdëshirën për dije, në kushte të vësh-tira, që e pengonin shkollimin, metë gjithë forcën e tyre. Shpallja epavarësisë së Shqipërisë gëzoj çdobulqizak dhe ngjalli shpresën përzhvillim, por vite më pas pushtimetserbe dhe gjëndja e rëndë ekonomikee jetesës, ishin barra e rëndë e ko-hës, që lanë shumë prapa shkol-limin, pasi nuk u ndërtuan shkolladhe nuk kishte mësues. Disa fëmijëbulqizakë si, Hysni Voci, ElmasTançi, Zenel Shehu, Shahin Lami,Muharrem Tançi, arritën të shkollo-hen në Zerqan, ku ishte hapur sh-kolla nga Sheh Sula, qysh në vitin1893, ose në Tiranë. Në vitin 1925u vendos nga qeveria e kohës të hapejshkolla fillore verore në Vajkal, pornuk kishte mësues dhe disa nxënësvazhduan shkollën në Zerqan. Nëvitin 1927 Nënprefektura e Zerqanitkishte 49 fshatra me 19261 banorë,ku funksiononin 9 shkolla fillore me420 nxënës. Deri në këtë kohë kish-in kryer shkollë fillore 117 veta ngakjo krahinë. Popullsia ishte 3% eshkolluar (sipas Teki Selenicës në“Shqipëria më 1927”). Sipas shkresës3101 datë 31 dhjetor 1931 të Prefek-turës së Dibrës, u kërkua në minis-trinë e arsimit të plotësohej me më-sues Shkolla e Vajkalit, por mësuesierdhi vetëm në prill të vitit 1932,kur në të gjithë Dibrën funksiono-nin 32 shkolla e tre internate. Krye-plaku i Vajkalit, Sulë Duriçi,qëkujdesej për hapjen e shkollës bash-kë me mësuesit e parë OsmanTopçiu që erdhi nga Kruja, e ven-dosën shkollën, në shtëpinë e VeliRutës, ndërsa mësuesi u strehua ngaHazis Alla (sipas tregimit të SelimAllës e Xhaferr Gjokës). Në vitin1935 mësues ishte Hamdi Faja ngaKavaja e më pas Abdyl Keçi nga Ti-rana, që mbylli vitin shkollor. Më-sohej këndim, gjuhë, aritmetikë, his-tori, gjeografi, dituri natyre, bukur-shkrim, këngë e gjimnastikë. Më-simin fetar e bënte Muharrem Hox-ha nga Valikardha. Nxënësit e parëqenë Myslim Shehu, Ismail Gjoka,Hajdar Shehu,Miftar Hasa, KamberDuriçi, Selim Alla, Kasem Duriçi,

Hamit Gjoka, Sali Koçi, MustafaDuriçi, Aqif Duriçi, Ibrahim Çupi,Gjyl Çupi, Xhaferr Gjoka, Sali Kola,Mexhit Bala, Jahe Hoxha, XhaferrSadiku, Ramiz Lamani, Ismail Çupi,etj, të cilët pohonin për mungesat emëdha që kishin për libra e fletore,ndërsa për mjete didaktike as qëbëhej fjalë. Ish nxënësit kujtojnë fes-timin në oborrin e shkollës të mar-tesës mbretit Zog i I-rë, kur mësuesiAbdyl Keçi foli përpara fshatarëvedhe nxënësve në këtë festë. Shkollafunksionoi me shumë vështirësi me20-24 nxënës me mosha të ndry-shme, deri në vitin 1939. Gjatë luftësdytë botërore 1940-1945 shkolla eVajkalit nuk funksionoj pasi nuk kish-te mësues.

Lufta kishte kthyer në zero çësh-tjen e shkollimit të fëmijëve, porndjenja kombëtare dhe dëshira përdije ishte e gjallë dhe populli i Bul-qizës e filloi punën e rindërtimit meshkollën e re. Në verën e vitit 1945,në Vajkal Shahin Lami ishte ngarkuartë organizonte rindërtimin e shtëpivetë djegura të fshatit, të urave e mull-injve, ku u planifikua edhe ndërtimii shkollës fillore të re me dy klasa.Mbetet e paharruar puna e fshatarëvetë Vajkalit që plotësuan në kohë tëgjitha detyrat që caktoi komisioni.Gjatë kësaj kohe funksionoi në fs-hat, kursi kundër analfabetizmit, idrejtuar nga Elmaz Tançi, me dy ditënë javë në dy grupe, tek shtëpia eAbedin Tyçit. Në këtë kurs pati pjes-marrje të lartë të grave e vajzave tëfshatit, që arritën të mësojnë shkrime këndim, pak histori e gjeografi, sidhe tabelën e shumëzimit e katërveprimet aritmetike me numra. Filli-mi i kursit pati shumë vështirësi, prejmentalitetit, por vazhdoime shumë sukses për tëgjithë pjesmarrësit. Suk-sesi i këtij kursi, u pas-qyrua në vazhdimin eshkollës fillore nga tëgjithë fëmijët e fshatit.Në vitin 1946 në tëgjithë dibrën funksiono-nin 26 shkolla fillore me1730 nxënës e 50 më-sues. Në Zerqan në vitin1946 u hap shkolla uni-ke dhe një vit më pas uhapën shkollat filloreverore në Dushaj, Koçaje Fushë Bulqizë. Më 24

mars 1946 në Vajkal, filloi mësiminë shkollën e re fillore me 24 nxënës,me mësuesin Hysen Balla, që kishtemësuar në shkollën tregëtare të Ti-ranës. Nxënësit e parë ishin RakipHasa, Skënder Shehu, Lutfi Dauti,Lahim Koçi, Xhemal Hasa, HysniBalla, Fiqiri Kurti, Riza Gjoka, Al-laman Duriçi, Riza Duriçi, VehbiKeta, Shukri Keta, Muiz Cami, SulëZeneli, Shefqet Koçi, Rabie Koçi,Hazbie Shehu, Zahide Keta, FiqeHasa, Jete Lami, Sibe Ruta, MexhitDuriçi, Haki Hysa, Rakip Voci,Mustafa Shehu, Tahir Dauti, Muhar-rem Gjoka, Medi Dauti, Farie Tançi,Muiz Tançi, Bedrie Tançi, IsmailHida, Mergim Tançi, MuharremQ.Çupi, etj. Disa vajkalorë shkollënunike e vazhduan në Zerqan deri nëvitin 1955, si Shefqet Tançi, LutfiDauti, Vehbi Keta, Sulë Shehu, Mus-tafa Shehu, Islam Dauti, MergimTançi, Muiz Tançi,etj të cilët u bënëspecialistë në fusha të ndryshme. Pasvitit 1946 në shkollën e Vajkalitpunuan si mësues, Hysen Balla, Ba-jram Minjolli, Riza Gurra, HasanPalushi, Lirie Palushi,Elez Jovani,Shahin Uka, Kadri Dumani, IbrahimDërvishi, Qemal Gjura, Xhemal Se-jdi, Dule Topi, Gani Marku, MyfitImerri, etj puna e të cilëve kujtohetme mirënjohje nga banorët e Va-jkalit. Në shkollën e Vajkalit kanëvazhduar mësimin edhe fëmijët eqytetit të ri të Bulqizës, deri në vitin1955. Në vitin 1958 nxënësit e Va-jkalit vazhduan mësimin në shkollëne qytetit Bulqizë, për dy vite, sa ubë riparimi i dëmtimeve. Më paspunuan në shkollën e Vajkalit më-suesit vendas, Hasan Duriçi, ShefqetTançi, Fiqiri Duriçi, Zelie Rama,Lavdie Duriçi, Vjollca Keta, Manush-

aqe Keta, Shadie Tançi. Krahas mevendasit erdhën edhe mësues të tjerëdibranë që mbetën të paharruar ngafëmijët e Vajkalit, si Rakip Alliu,Bujar Novaku, Kujtim Gjeleshi, Vas-fie Gjeleshi, Shukri Xheleka, Ali Lila,Drita Puca, Faik Cami, Iljaz Skara,Tefta Daci, Avni Islami, Naim Tur-ja, Fiqerete Cami, Vasfie Likalla,Vjollca Daci, Kimete Strazimiri, Fat-bardha Lami, Dafina Asllani, ZylfiePlloçi, Ilda Dervishi, Elmira Isaku,etj, Mësues të talentuar në vite kri-juan modelin e përparuar dhe e fu-tën shkollën në rrjedhën e arritjeve,duke përmirësuar cilësinë e mësim-dhënies dhe bazën didaktike të ndër-tuar me përkushtimin e vetë më-suesve e prindëve arsimdashës. Nëkëtë shkollë e nisën rrugën e jetësmjaft fëmijë vajkalas, që mbaruanshkolla të larta e specializime, e ubënë, mësues, mjekë, inxhinierë,teknikë e specialist të shumë fush-ave, duke punuan bashkë me kuadrotë tjerë nga gjithë Shqipëria, në tëgjithë sektorët e jetës e të punës, nëBulqizën e re.

Rritja e qytetit të Bulqizës dhe eprodhimit të kromit, nuk mund tëmendohej pa kushte të shkollimit tëfëmijëve, që do të bëheshin aktorëtë rëndësishëm të zhvillimit indus-trial e shoqëror. Në vitin 1953 nëqytetin e Bulqizës, ku ishin vendo-sur familjet e para, u hap shkolla 7-vjeçare e mbrëmjes, për punëtorët eminjerës e policët e burgut, me më-sues Jeshar Kamberi, Fiqiri Myrtezai.Mësimi bëhej në barakat e minjerësnë kushte tepër të vështira. Fëmijëte familjeve të para, që erdhën nëqytet, e vazhdonin shkollën fillorenë Vajkal. Në vitin 1955 u hap sh-kolla 7-vjeçare e ditës ku vijoninmësimin, fëmijët e Vajkalit e tëQytetit Bulqizës në shkollën e re, me7 klasa të sapondërtuar. Drejtorë tëparë të shkollës kanë qenë Luan Xhe-neti, Ramiz Gjoka, e mësues FiqiriMyrtezai, Nazmi Plaku, Enver Hysa,Lutfi Hanku, Dilaver Hasa, MelaimPeza, Zenel Disha, Baudin Strazimi-ri, Prida Qili, Besnik Bedolli,Skënder Sharku, Frida Spiro, MyfitDërvishi, Shaqir Karahasani, XhetanStrazimiri, Sabri Alliu, Xhelal Man-jani, Pëllumb Qosja, Fiqiri Novaku,Shemsi Ceka, etj. Nxënësit e vitevetë para ishin, Shefqet Duriçi, IsmailHida, Skender Keta, Hajdar Duriçi,Vjollca Rusi, Mihal Kocaqi, ZenelDuriçi, Sotir Vreto, Esat Keta,AliSula, Sulë Sula, Përparim Rama, IsufKeta, Barie Cani, Lirie Jakupi, GaniGjoka, Zenel Toluli, Zelie Keta,

Janar 2012 - 1169nr.

përvjetor

Hazis M. Keta, Kliton Rusi, FasliPartalli, Islam Lamani, Asllan Lami,Bajram Kola, Fiqiri Duriçi, NaimDuriçi, Nebi Duriçi, Vehap Shehu,Enver Selmani, Flutra Daci, Seit Jak-upi, Haxhi Llani, Faik Duriçi, Lulë-zim Daci, Zelie Tançi, Hike Llani,Bashkim Lami, Besnik Belishova,Lavdie Pejzaku, Isuf Llorja, BajramDauti, Hajredin Gjoka, Bajram Keta,Muharrem Ruta, Hamza Duriçi, etj.

Në vitin 1957 u ndërtua çerdhjae re dhe kopështi ku edukatore punu-an, Bedrie Kola, Shyqyrie Beta, Ele-ni Kola, Sofie Dërvishi, ShyreteSharku, Aishe Losha, Hike Duriçi,Lavdie Gjura, etj. Në vitin 1964 undërtua shkollë e re, me 10 dhomamësimi poshtë rrugës së qytetit, dukeplotësuar nevojat e nxënësve përambjente mësimi. U ndërtuan rrethshkollës edhe disa terrene sportive,volejbolli, basketbolli e gjimnastike,të cilat shfrytëzoheshin edhe nga riniae qytetit.

Në vitin 1967 u hap shkol-la e mesme e mbrëmjes si gjimnaz,me drejtor Myfit Dervishin, për tëplotësuar me kuadro të kualifikuartë gjithë sektorët e punëve në Bul-qizë. Mësimi bëhej në ambjentet eshkollës 7-vjeçare. Në vitin 1968 mekërkesën e vetë nxënësve, u kthye nëshkollë e mesme profesionale pashkëputje nga puna, me degët përteknikë minire, gjeologjie e elek-tromekanike. Ishte koha kur për ar-simin kërkohej masivizimi, dukevlerësuar ngritjen e nivelit të dijeve,duke përdorur metoda të reja peda-gogjike për një mësim krijues, nëkushtet e presionit të lartë politik,kur mësuesit ishin të pasigurtë, përtë thënë e bërë atë që mendonin. Nëpërballje me koncepte të vjetra urregjistruan në shkollën e mbrëmjesplot gra e vajza, që u bënë teknike einxhiniere në detyra të ndryshme në

të gjitha ndërmarrjet. Mësimin përlëndët e përgjithëshme e bënin më-suesit: Myfit Dervishin Ramiz Gjo-ka, Sabri Alliu, Skënder Sharku, Sel-man Alla, Bashkim Lami, JonuzMuça, Petrit Turja, Hasan Lami,Hamit Dervishi, Sejfulla Shehu,ndërsa mësimin e lëndëve profesio-nale e bënin inxhinierët: Jorgo Kola,Agim Dobi, Koço Gusho, Gani Gur-ra, Artan Ceka, Todi Sema, BashkimLleshi, Rustan Loka, Hamza Gurra,Lazër Jaku, Burhan Lohja, Niko Lula,Fatjon Tugu, Hasan Bekteshi, HasanUlqinaku, Bujar Pata, Përparim Hox-ha, Gjergji Xeka, Gafurr Muka, Fat-mir Beqiri, Asllan Pata, OsmanMiha, Zija Ndrukaj, Hamdi Haka,Hajdar Kacani, Mustafa Sadiku, etj.

Drejtues e mësues të shkollave tëBulqizës me forma efikase peda-gogjike, gjenin intrumenta e formatë larmishme, për të edukuar qyteta-rë vizionar, duke bërë që nga bangote shkollës, të nisin udhën e mëte-jshme të dijeve në profesione të ndry-shme, me plot siguri, breza të tërënxënësish, që më pas u bënë kuadrotë zotë e teknikë të aftë, në shërbimtë Bulqizës.

Në vitin 1971 bashkë me shkollëne mbrëmjes filloi edhe shkolla emesme profesionale e ditës me de-gën për teknikë miniere, por më pasu shtuan edhe degë të tjera; gjim-naz, bujqësore, gjeollogji e çpimpusesh. Nxënësit ishin nga qyteti efshatrat e Bulqizës, nga Zerqani, Shu-penza e Plani i Bardhë. Teknikët qëmbaruan në këto vite, plotësuannevojat për drejtim të kualifikuar, nëproçeset e punës në minierë e gjeol-logji, që ishin ndërmarrje të mëdhatë prodhimit e kërkimit të kromit nëBulqizë. Nxënësit me rezultate tëmira vazhduan degët e shkollave tëlarta në Universitetin e Tiranës, siNaim Karai, Hysen Hoxha, Kapllan

Alia, Kujtim Gjoka, Gëzim Dauti,Vehbi Musta, Afrim Okshtuni, AgimVargu, Gani Çupi, Hajdar Kacani,Petrit Hupi, Zaim Keta,Fadil Cani,Petrit Duva, Veli Losha, BajramBruçi, Bardhul Cani,etj, që u bënëspecialist të lartë, që plotësuan nevo-jat e dhanë kontribut të rëndësishëmprofessional, në ndërmarrjet e Bul-qizës. Inxhinierët e tjerë më të rinjAfrim Dërvishi, Astrit Xhafa, FehmiTançi, Hidër Turja, Eduart Keta, Ar-tur Alia, Baftjar Bici, Arjan Lami,Mufit Lamani, Përparim Gjura, Is-lam Nika, Ylli Spahiu, Leonard Ka-zanxhiu, Edmond Xhafa,etj, morënangazhime e detyra të rëndësishmedhe bashkë me specialistët e dalë ngashkollat e Bulqizës, plotësuan medinjitet e profesionalizëm drejtimine punëve në minierë, gjeologji, fab-rikë e ofiçina , duke përmbushurmisionin e kësaj shkolle, të lidhurme prodhimin e kromit dhe me vetëBulqizën, që po rritej çdo ditë.

Ish nxënësit e teknikumit të Bul-qizës drejtuan me përgjegjësi sektorëe brigada, duke arritur rezultate tëlarta, si Hamdi Leti, Hajdar Pasha,Mustafa Lami, Agim Kaçani, AliShehu, Selim Gjoka, Gani Keta,Selim Kaloshi, Surja Uka, Kujtim XhGjoka, Bashkim Dedja, Shpëtim Far-ruku, e plot të tjerë, që e treguanveten të talentuar duke i dhënë emëredhe shkollës që i pregatiti. Nxënëstë gjimnazit të Bulqizës u bënëkuadro të lartë në profesionet, juristë,ekonomistë, mësues, mjekë, etj, Shy-qyrie Selita, Nekie Sula, Zemrie Dau-ti, Xhemile Bala, Edlira Luku, Val-bona Kamberi, Manushaqe Hoxha,Majlinda Duriçi, Ilir Duriçi, RolandKeta, Altin Keta, Hajrie Lamani,Mimoza Kola, Terezina Bilaçi, etj,që plotësuan e gjallëruan jetën dhepunën në këtë qytet.

Në vitin 1973 u ndërtua shkollë

e re trekatëshe me 15 klasa mësimie 4 kabinete, ku do të mësonin 1200nxënës. Në vitin 1977 shkolla emesme u bë drejtori më vete dhedrejtor u caktua, inxhinieri iminieres, Osman Miha, që e drejtoikëtë shkollë deri në vitin 1990. Nëvitin 1975-1976 u hap shkolla emesme e përgjithëshme pa shkëputjenga puna. Në vitin 1976-1977 u hapdega bujqësore, u krijua bazaproshuese eksperimentale me 5dynym tokë si dhe baza prodhuese eshkollës profesionale me paisjeofiçine e zdrukthtarie. Në vitin 1979shkollës profesionale iu shtua, degae çpimit me shkëputje nga puna.Shkolla pati arritje drejt masivizimitdhe u plotësua me hapjen e gjimna-zit, ku kryesisht e vazhdonin vajzate qytetit dhe të zonës. Ndoshta dotë vij përsëri një ditë që shkolla pro-fesionale që u mbyll në vitin 1994,të rihapet përsëri për të vazhduarmisionin e saj lidhur me kushtet ereja që ka sjellë demokracia, ekono-mia e tregut dhe gjithë zhvillimi ijetës në Bulqizën e “Arit të murrmë”.

Nuk ka punë më fisnike embresëlënëse për vendin tënd, sesapuna dhe misioni i mësuesve, nëmësimin e edukimin e nxënësve, përt’i pregatitur me njohuri të gjith-anëshme për të ardhmen e tyre e tëvendit. Mësuesit e klasës së parë,veçanërisht mbeten të skalitur nëkujtesën e fëmijëve. Shkonjat e parafëmijëve të Bulqizës u a mësuan meshumë dashuri mësuesit me përvojëpedagogjike, si Shefqet Tançi, Shy-rete Sharku, Fiqerete Strazimiri, ZisaMuça, Kize Kadiu, Mehdi Gjeleshi,Fiqiri Duriçi, Tefta Daci, Drita Puca,Peme Elmazi, Shpresa Meta, Myze-jen Muça, Faik e Sadete Cami, ZelieRama, Hike Duriçi, Liri Nano, JorgjieMëhilli, Bukurie Shehu, Suzana Gur-ra, Shpresa Cukalla, Sanie Gjapi,Sulltane Lami, Antoneta Vatnika,Davë Lleshi, Tefta Sula, Gjyle Kara-hasani, Lubjana Dançe, Davë

Llusku, Durime Lleshi, Nadire Mur-rja, Xhevrije Bruçi, Ramije Alia, IldaAlushi, Edlira Çupi, Valbona Kam-berri, Manushaqe Keta, Gëzim eMarie Xhidra, etj.

Shkolla u bë qendër e gjallërimittë jetës në këtë qytet me veprimtariartistike, kulturore e sportive në fes-ta e kampionate. Ish xënës të shkol-lave të Bulqizës si Azem Teta, Se-lim M Alliu, Fllanza Çupi, Hide Jan-gulli, Roland Lami, Dëfrim Mandri,Leonard Lala, Nard Gjoka, Ylli Lami,etj, u bënë muzikantë e aktorë dhepërfaqësuan shkollën e qytetin, nëfestivale zonale e kombëtare.

Gjallërimin e aktiviteteve sport-ive të qytetit, u bë gjithmonë nëndrejtimin e mësuesve të fizkulturës,Zabit Kaci, Sabri Abdiu, MukadesMuça, Enver Mera, Nafije Lleshi,Natasha Laçej, Mustafa Trepça,Rami Hoxha, Ilir e Kozeta Disha,Gëzim Mata, Jeshar Shehu, etj.Nxënësit, mësuesit e të rinjtë push-tuan me marrshime të gjitha majat emaleve përreth. U organizuan kam-pionate për futboll, ski, shah, lojrapopullore, duke arritur rezultate tëmira. Ekipin e futbollit “18 Shkurti”e plotësuan nxënësit Njazi Koçi, IlirDisha, Ilmi Cani, etj.

Vajza të kësaj shkolle u bënë inx-hiniere, si Lloreni Kola, RolandaDërvishi, Albana Alla, NatashaVelia,etj. Të tjera vajza mbaruan sh-kollën e lartë në degë të tjera, siNafije Lleshi (fizkulturë), Hazbie Jel-la, Nazife Lamani, Mbaresa Strazimi-ri (farmaci), Majlinda Shehu (mjekë-si), Donika Cani e Xhemile Gjoka(ekonomi), Aishe Balla, LumturieBalla, Fllanza Lamani, Albana Balla(mësuesi) e shumë të tjerë.

Në të gjithë historinë e arsimit nëBulqizë, themeli i punës me niveltë lartë metodik e profesional në sh-kolla u ruajt nga mësuesit dibranë,si Ramiz Gjoka, Jashar Kamberri,

(Vijon në faqen 15)

12 - Janar 201269nr.

botime

cyan magenta yellow black

Këto ditë doli në qarkullim libri:“Dibra në defterët osmanë

1467,1583” një libër i cili për kahnumri i madh i përdoruesve tëmundshëm, mund të konsiderohet sinjë libër i veçantë për lexuesit eshumtë dibranë që deri më sot u kamunguar. Prej shumë e shumë ko-hësh, në rrethet shkencore e historikeka dominuar mendimi se për shumëdokumente të periudhës osmaneqasja për ti shfrytëzuar ato, ka qenëdhe vazhdon të mbetet mjaftë e ulët,dhe kjo për faktin e njohur tashmë,të mungesës së përkthyesve të kësajgjuhe. Të gjithë jemi tëndërgjegjshëm se sa shumë doku-mente e informacione për historinëtonë, “fshihen” nëpër rreshtat a fletëte shumta të arkivave të turqisë. Per-andoria osmane ka qenë një super-fuqi e asaj kohe dhe si e tillë ajo kalënë edhe një sasi të madhe e tëbollshme materialesh shkresore qëlidhen me çdo krahinë të vendittonë, të cilat nëse do të përkthe-heshin , do të hidhnin dritë mbishumë të panjohura të historisë sëpopullit tonë. Shpeshherë, nëpërm-jet medias së shkruar dhe asaj viziveështë ngritur ky problem, por gjith-një këto kërkesa, kanë rënë në veshtë shurdhër dhe janë shoqëruar meheshtje vrastare. Sa e sa herë jemipërballë me kërkesat permanente tëopinionit dashamirës të historisë, përtu njohur më këtë kategori doku-mentesh, të periudhës së Perandorisëosmane. Në këtë kuadër, libri i sapobotuar me autor Zyber Gjoni e HakiPërnezha mëton të plotësojë pikër-isht boshllëkun për të cilin sapofolëm. Përpjekje të tilla në këtë fushëjanë gjithnjë të mirëpritura. Çdo llojdokumenti që vjen nga ajo periudhë,pavarësisht nga natyra e klasifikimi itij, përbën vërtet një burim të rëndë-sishëm informacioni. Parë në këtëkëndvështrim, edhe botimi i tëdhënave të defterëve osmanë, ështënjë arritje e madhe në fushën eletrave. Jemi plotësisht tëndërgjegjshëm për punën e madhe etë palodhur të bërë, nga autorët e lib-rit, për sigurimin e materialeve arki-vore, sistemimin e tyre e deri nëbotim. Dhe falë punës së tyre të pal-odhur e me përkushtim, kemi sotnë dorë këtë libër, që për mendimintonë do t’ju shërbejë një numrishumë të madh lexuesish. Jo vetëmata që në njëfarë mënyre merren mehistorinë, por çdo njeri që dëshirontë dijë më shumë për fshatin e tij,për numrin e banorëve, për struk-

Dibra në defterët osmanëturën e popullsisë, për llojin e tak-save të paguara, bimët e kultivuarapër ushqim apo ato industriale nëçdo fshat të Dibrës, etj, etj, duhet tëshfletojë faqet e këtij libri. Që nëkopertinë bie në sy thjeshtësia e ko-rrektesa që të shoqëron deri në fundtë tij. Autorët kanë zgjedhë momen-tin, 100 vjetorin e Pavarësisë, për t’iaparaqitur lexuesit dibranë këto ma-teriale, deri më sot të panjohura.Është me të vërtetë për tu përgëzuarpuna e bërë nga autorët dheshpresojmë që në një të ardhme tëshpejtë ata do t’ia arrijnë të sigurojnëe plotësojnë serinë e këtyre doku-menteva me defterët e mëvonshmesiç është ai i vitit 1613, 1724 etj.Duke shfletuar librin “Dibra nëdefterët osmanë 1467,1513”, çdonjeri merr informacion të plotë e tëvyer për fshatin e tij të shekullit XV.Që në fletën e parë autorët na kanësjellë dy filograma të cilat u përka-sin dy sulltanëve të atyre viteve. Janëvulat (mihirët) që ata kanë mbajtënë gisht dhe kanë nënshkruar sa e sadekrete e vendime ta asaj kohe. Nesot i shohim me kërshëri këto forma“firmash” të gdhendura në unazat emëdha të florinjta që sulltanët mba-nin në gisht. Për çdo lexues është elehtë të konstatohet përpjekja e au-torëve për të vendosur pranë e pranëinformacionet në të dy regjistrimete kryera. Kjo punë patjetër që ka pasënë qendër të vëmendjes identi-fikimin e fshatrave të Dibrës. Ashtusiç përmendet edhe nga autorët e lib-rit, V.Buharaja ka bërë një punë tëlavdërueshme në këtë proces por sër-ish mbeten edhe shumë fshatra tëtillë që mbeten pa u përcaktuar.Megjithë thirrjen e sinqertë që au-torët bëjnë për të përfshirë sa mëshumë në identifikimin e fshatraveqë ende janë të paidentifikuar, men-dojmë se kjo punë nuk mund t’i lihetspontanitetit. Për realizimin e saj,mendojmë se duhet një punë e or-ganizuar mirë, nevojitet përfshirja esa më shumë njerëzve të interesuarnga çdo fshat e krahinë dhe e gjithakjo punë duhet të drejtohet ngaMuzeu i Rrethit. Shpresojmë dheurojmë që kjo punë të përfundohetme dëshirën e mirë që secili të kon-tribuojë nga pak në të mirë të njo-hjes së historisë së Dibrës. Ky ështëshërbimi që çdo intelektual dibranëduhet t’i bëjë në radhë të parëvendlindjes.

Tani le ti rikthehemi përsëri lib-rit të sipër cituar “Dibra në DefterëtOsmanë 1467,1583”. Siç është

shënuar edhe nga autorët, në këtody regjistrime nuk kemi të shënuartaksën e “haraçit” apo ndryshe “xhi-zen”. Shtrohet pyetja: A ështëmbledhë kjo taksë në Dibër?!. Nemendojmë se kjo taksë edhe pse nukështë pasqyruar në defterët osmanëështë vjelë në të gjithë fshatrat mepopullsi të krishtere. Në fakt kjovërtetohet në mënyrë indirekte edhenga shënimi i bërë për fshatin eMuhurrit, ku thuhet se “banorët efshatrave të Çidhnës, kanë kundër-shtuar, qeveritarët turq (spahinjtë)për të paguar haraëin”. Ndërsa në tëdy regjistrimet e kryera (1467 dhe1583) këto fshatra janë të regjistruardhe i kanë paguar detyrimet tatimoresi çdo fshat tjetër, por siç duket atakanë kundërshtuar “haraçin”, këtëtaksë shkatërruese për familjet sh-qiptare. Mendojmë se ky ka qenëshkaku i nisjes së revoltave e kundër-shtimit të armatosur në fillim vitet eshek XVI, në Dibër të Poshtme. Njëpunë e mirë nga ana e autorëve ësh-të bërë edhe në sqarimin dhe për-caktimin e strukturës së taksave tëvjelura, subjekt i të cilave ishin famil-jet dibrane. Aty përmendet klasifiki-mi i familjeve myslimane në varësitë pronës që ato zotëronin, duke iemëruar ato në “familje myslimaneçift; familje gjysmë çift dhe familjebenak” dhe kjo vihet re vetëm nëshënimet e bëra në defterin e vitit1583, pasi në atë të vitit 1467,shënimet janë më të përgjithshme.Megjithë këtë duhet thënë se autorëtduhej të kishin sqaruar më mirë senë çdo fshat, sipërfaqet bujqësore, ujanë shpërndarë: a. familjeve mysli-mane, si pronë e dhënë në përdorim;b.familjeve kristiane si pronë e dhënënë përdorim; dhe c. sipërfaqe tokeapo mullinj që u jepeshin si shpër-blim zyrtarëve të vegjël të qeverisëosmane. Vini re se si këto prona tëquajtura “çifligje” nuk paguanin as-një taksë. Poseduesit e këtyre çi-fligjeve kryenin shërbime të ndryshmenë favor të qeverisë osmane ndaj dheajo i “shpërblente” me copat më tëmira të tokave bujqësore. Ashtu siçthuhet edhe nga autorët, ky libërmund të shërbejë edhe për të krijuarnjë ide me të plotë rreth kulturavebujqësore që kanë përdorë të parëttanë si dhe të bimëve industriale tëasaj kohe. Duke pasur këto të dhënambi sasinë e prodhimeve të tatuarapër çdo fshat ne mund të llogarisimpërafërsisht prodhimin e drithëravetë bukës si dhe të krijojmë ide rrethstrukturës së të ushqyerit të

paraardhësve tanë. Dhe është fare elehtë të konstatohet se ushqimi bazëi dibranëve ka qenë gruri, i cili, si-pas shënimeve të pasqyruara në lib-rin në fjalë, është kultivuar në çdofshat të Dibrës. Përveç grurit, nëpothuajse të gjithë fshatrat e Dibrësështë tatuar edhe lëngu i rrushit,mushti i rrushit, duke na bindur senë sofrat fshatare të kësaj treve lën-gu i rrushit ishte pija kryesore. Nëkëtë libër nuk gjenden shënime qëtregojnë se janë tatuar apo paguartaksa për bagëtitë, me përjashtim tëndonjë fshati nga Dibra e Epër, ndër-sa nuk është lënë pa tatuar asnjë eardhur për fshatarët qofshin këto edhenga kullotat e malit. Nuk mund tëlëmë pa përmendur edhe një fakt qënë libër është përmendur shkarazi.Nga gjithë kjo sasi e madhe taksashqë mblidheshin në banorët e asajkohe, asnjë e ardhur (taksë e vjelur)nuk u kthehej banorëve në formëinvestimi, edhe pse nevojat për ura,kroje, kanale vaditëse etj, ishin

shumë të mëdha.Në asnjë regjistrim nuk është ev-

identuar ndonjë rast ku qeveria os-mane të ketë shpenzuar ndonjëvlerë në shërbim të komunitetit. Nëfakt sipas dokumenteve të paraqit-ura në libër, regjistruesit osmanë,vetëm në një rast kanë konstatuarrëndësinë e ndërtimit të një ure përzonën e Zerqanit, por edhe kjo kambetur në fazën e konstatimit. Sido që të jetë dhe pavarësisht tëmetave që vërehen në këtë libër,mendojmë se botimi dhe dalja nëtreg e tij na bën nder dhe mbushnjë boshllëk të madh që ka ekzistu-ar deri më sot në lidhje me doku-mentet arkivore osmane. Edhenjëherë gjemë rastin që ti përgë-zojmë nga zemra autorët për punëne madhe e këmbëngulëse që kanëbërë duke shpresuar që së shpejti dotë kemi edhe volumin pasardhës tëserisë së dokumenteve osmane.

ERALDA SKARRAstudente në gazetari

Email: info@devadesign.net. Phone: 612 203 5960. www.devadesign.net

Janar 2012 - 1369nr.

të reja

cyan magenta yellow black

vetëm600 lekë

në vit

eshte koha per tu pajtuar...Email: rrugaearberit@gmail.com

kontribuo për gazetënmerr kopjen tënde

Kohët e fundit poeti shqiptaro-kanadez Elliott Moglica ka botuar dhe vënë në

qarkullim në Shqipëri dhe në Kanada vëllimine tij në gjuhën angleze “Justice or jungle”(Drejtësi apo xhungël)

Ajo që të bie menjëherë në sy është fakti seautori megjithse i larguar nga Shqipëria prejvitesh ngre një shqetësim që mesa duket qen-ka i përbotshëm, shqetësim për triumfin edrejtësisë. Autori e hap librin me thënien eAjshtajnit “Shpirtra të mëdhenj kanë inkura-juar gjithmonë ngritjen krye ndaj mendimitmediokër dhe mendjeve mediokre. Dhe përkonçidencë apo çudi vendi ynë, bile tërë ko-mbi shqiptar ka vuajtur prej dekadash nga lider-it mediokër dhe mendimi mediokër. Më tejautori po në parathënie thotë se të humbëshnuk është asgjë, por të lejosh drejtësinë dhegjyqtarët të luajnë me ligjet është një xhun-gël. Nuk është e nevojëshme të hartosh ligje,ndërkohë që luan me to.

Autori ka studiuar për drejtësi, mbrojtje,gjuhësi dhe kauza e tij nuk përputhet me xhun-glën e drejtësisë ku është përfshirë bota sotdhe midis tyre edhe Shqipëria me ngjarje siato të Gërdecit dhe 11 janarit që vazhdojnë tëmos gjejnë drejtësi.

Napolon Bonopart, ky udhëheqës gjenialushtarak thotë se arma më e fortë eshtë pena,ndaj dhe Elliott Moglica zgjodhi penën, poez-inë, librin të protestojë ndaj këtyre padrejtë-

Drejtësi apo xhungëlShënime rreth vëllimit me të njëjtin titull të

poetit shqiptaro-kanadez Elliott Moglicasive pa fund të botës ku jetojmë.

Në poezinë e parë që hap vëllimin me tit-ull “Nesër” autori shkruan: “Kush sot luan metë ardhmen time, nesër do të luajë me të ardh-men e tij”. Është për të ardhur keq se emi-grantët shqiptarë u larguan nga Shqipëria përtë siguruar një jetë më të mirë, pasi atë nuk egjenin në vendin e tyre. Këtë jetë nuk e gjetënas në vendin ku shkuan. Drejtësinë, mirëqe-nien dhe punën e ndershme e kërkuan në ven-din e tyre dhe nuk e gjetën. Ato nuk i gjetënas në vendet ku shkuan. Mos më pyesni seçfarë kam parë/ Mos më pyesni se çfarë kamdëgjuar/Mos më pyesni se çfarë kam ëndërru-ar/Mos më pyesni përse nuk je i gëzuar/ shk-ruan autori.

Autori nuk e kishte imagjinuar se edhe nëKanada ashtu si në Shqipërinë e pas viteve 90do të gjente doktorët e shkencave duke punu-ar taksistë, projektuesit duke shitur mish, pik-torët duke larë pjata, filozofët duke gjuajturpeshk.

Në poezinë e 14-të autori proteston ndajatyre që duan të vrasin të vërtetën, ta zhysinatë thellë në pellgun pa fund që askush të mosmundë ta nxjerrë. Por një fjalë popullorethotë:” E vërteta zhytet, por nuk mbytet, e vërte-ta vonon , por nuk harron.” Askush nuk do tagëzojë atë që nuk e meriton, atë që u ka grabi-tur të tjerëve. Harami del edhe pas disabrezave, por del dhe mjerë ata që këtë haramdo tua trashëgojnë fëmijëve dhe nipave embesave. Nuk mund të vesh pasuri mbi lotëte nënave të viktimave të Gërdecit, nuk mundtë ngrihesh në detyrë e të bësh karrierë poli-tike dhe admnistrative mbi lotët e viktimavetë 21 janarit sepse shpirti nuk do tu prehetkurrë në qetësi në këtë botë dhe në botën epërtejme.

Autori proteston edhe ndaj Qeverisë Kon-servatore Kanadeze për qëndrimin e saj dis-kriminues ndaj emigrantëve. Këta emigrantë janë ata që mbajnë mbi supe punët e rëndadhe prodhuese të këtij vendi ndaj respektimi i

të drejtave të tyre është nder dhe detyrë përçdo qeveri.

Mbrojtja e të drejtave të njeriut kudo nëbotë është sot tema e ditës më e prekëshme,për vetë faktin e ngjalljes së rrezikut të neo-diktaturave dhe neodiktatorëve të tipit Millo-sheviç, Husein, Gedaf, Murabak etj. Edhe fun-di i turpshëm dhe i kobshëm i këtyre dikta-torëve që qëndruan me dekada të tëra në push-tet në emër të demokracisë dhe të zgjedhjevetë lira nuk i ka bërë të reflektojnë politikanëtdhe bankierët e botës së sotme që i kanë zhy-tur vendet e tyre në kriza ekonomike e finan-ciare të papara që nga vitet 30 të shekullit 20.

Është koha për reflektim. Është koha përdrejtësi. Ky është apeli i librit të poetit sh-qiptaro-kanadez Elliott Moglica.

SAKIP CAMIPoet dhe publicist

Autori nuk e kishte imagjinuarse edhe në Kanada ashtu si nëShqipërinë e pas viteve 90 dotë gjente doktorët e shkencaveduke punuar taksistë, projek-tuesit duke shitur mish, pik-torët duke larë pjata, filozofëtduke gjuajtur peshk.

Mbrojtja e të drejtave të njeriutkudo në botë është sot tema editës më e prekëshme, për vetëfaktin e ngjalljes së rrezikut tëneodiktaturave dhe neodikta-torëve të tipit Millosheviç,Husein, Gedaf, Murabak etj. Edhefundi i turpshëm dhe i kobshëm ikëtyre diktatorëve që qëndruanme dekada të tëra në pushtet nëemër të demokracisë dhe tëzgjedhjeve të lira nuk i ka bërë tëreflektojnë politikanët dhe banki-erët e botës së sotme që i kanëzhytur vendet e tyre në krizaekonomike e financiare të paparaqë nga vitet 30 të shekullit 20.

14 - Janar 201269nr.

arsim

Z. Selim Alliu lindi më 1914 në Strikçan të Nënprefekturës së Zerqanit në Dibër, në këtë fs-

hat të bukur e të gjelbëruar me florën e luleve dhetë pemëve, me aromën mahnitëse shekullore tëkësaj treve trimash e fisnikësh.

Ka mbaruar studimet në shkollën Normale El-basan, pas mbarimit të shkollës ka ushtruar pro-fesionin mësues në ushtrimoren e po kësaj sh-kolle. Pastaj përkatësisht ka punuar po mësuesnë Gjirokastër dhe në Zerqan të Dibrës.

Për punë të palodhur dhe shkencore në fush-ën e arsimit dhe kulturës është titulluar “Mësues iPopullit”. Pas vitit 1945 Selimi ka punuar gjithnjëShef i Seksionit të Arsimit dhe të Kulturës në rre-thin e Dibrës deri në daljen e tij në pension.

Zotin Selim Alliu e kam njohur për herë të parënë shtator të vitit 1962, Shef i Seksionit të Arsimitdhe Kulturës të rrethit të Dibrës, kohë në të cilënkam qenë arsimtar.

Kolegët më kishin folur për të se ai është njeri edrejtues me kulturë të madhe, me horizont të gjerë,i shkathtët dhe operativ në punë, estetik, i dashurdhe i qeshur me shokët e punës e vartësit e tij dheme masat e popullit.

Këto cilësi të larta të “Mësuesit të Popullit” unëmë vonë i njoha me kontaktet dhe takimet eshpeshta që kam patur me të. Ai jetonte gjithnjëme punën dhe me vështirësitë e të gjithë ar-simtarëve në të 182 fshatrat e rrethit të Dibrës sidhe punën që bënin mësuesit në të gjithë këtofshatra e qytete për edukimin e brezit të ri, ndih-ma e tij ka qenë gjithnjë e gjithanshme dhe gjur-mëlënëse në të gjitha shkollat, duke filluar ngaato fillore, 8-vjeçare, të mesme, si në fshatra dheqytete dhe ndihmonte shumë trupën mësimore,u zbërthente programet mësimore, i mësonte sibëhet ditari i përgatitjes së mësuesit, mënyra e tëstudiuarit, në mjaft raste zhvillonte vetë një orëmësimi shembullore model me nxënësit e më-suesit e klasave të ndryshme nga fillorja, 8-vjeçar-ja dhe në të mesmet.

Megjithëkëtë, ndihma që ai u jepte shkollave esidomos mësuesve të bazës, kishte për qëllim krye-sor që të edukonte e kualifikonte mësuesit tanë tëtë gjitha niveleve, që ato të rritnin nivelin dhe dijete tyre shkencore, në edukimin e një armate të re,për t’i vënë në shërbim të popullit dhe të zhvillim-it të Atdheut tonë të shtrenjtë e të dashur.

Zoti Selim gjithnjë ishte shumë njerëzor, ai tre-gonte dhe kishte respekt e konsideratë të lartë përkuadrin, por në veçanti, ai, pa masë, respektontekuadrot e bazës, për sakrificat që ato bënin dhepër vështirësitë që kalonin në punën edukativo-mësimore.

Në një rast unë u nisa nga fshati Lajthizë, në tëcilin unë shërbeja si mësues me katër klasë kole-ktive, në shkollën fillore “Gjin Kola”, rrugëtova 8orë në këmbë atë ditë dhe më në fund arrita nëPeshkopi, megjithëse isha në moshë i ri, por endjeja veten të lodhur, megjithatë në orët embrëmjes pashë që në zyrën e tij kishte dritë. Pavonesë u drejtova për tek ai, trokita në derën ezyrës dhe menjëherë dëgjova zërin e Selimit plotdashamirësi: “Hyr”! Ai u hodh e më përqafoi dukemë thënë: “Mirëse na erdhe ore mësuesi i malë-sisë”. Pasi më ftoi të ulem, më pyeti për shënde-tin, për prindërit, për shkollën dhe nxënësit, përpërparimin e tyre, për vështirësitë si zonë e thellëetj. Veçanërisht ai u interesua duke më qarë hal-lin e lodhjes pasi kisha rrugëtuar në këmbë 8 orëatë ditë. Pastaj tha se: “me të drejtë them, ju më-suesit e bazës jeni përçuesit e dijes dhe të zhvil-limit e dritës tek të gjithë brezat që jetojnë atje nëfshat – vazhdoi ai – juve duhet të mposhtnilodhjen e vështirësitë e të marshoni përpara nërrugën e “Mësuesit të Popullit” Ndrec Ndue Gjo-ka, se juve Nikoll shërbeni mësues në një ngashkollat që ngriti ai, dhe në këtë kontekst kenishumë detyrime për edukimin e brezit të ri të sho-qërisë shqiptare.

Respekt i përjetshëm për mësuesin e popullitNga:NIKOLL KOLA,Avokat

“Se ky popull ka djem me huqe,Këmishën e zezë ta bëjnë të kuqe”.

Në vazhdim të bisedës ai më dëgjoi për hallete problemet që kisha dh eme përparësi m’i zgji-dhi ato në vend, këtu është fjala për disa mjetemësimore didaktike të shkollës ku unë shërbeja.Pritja e ngrohtë, sjellja, dëgjimi me kujdes që mëbëri, zgjidhja e problemeve të shkollës, porositëshumë të vlefshme që më dha, përcjellja plotdashamirësi, më bënë mua të harroja lodhjen errugës së gjatë, më armatosi me kurajë, energji eforca të reja për të çarë përpara në rrugën e ndri-tur të mësuesit e të progresit.

Shkalla e njohjes sime me “Mësuesin e Popu-llit” Selim Alliu erdhi gjithnjë duke u thelluar. Enjoha jo vetëm si drejtues i arsimit dhe kulturësnë rreth, por edhe si një aktivist të shquar sho-qëror. Ai, që nga Konferenca e 12-të e FrontitDemokratik të Rrethit të Dibrës, është zgjedhuranëtar i Këshillit, anëtar i Kryesisë dhe zv/kryetar iFrontit Demokratik të Rrethit, duke milituar në këtodetyra deri në fund të jetës së tij. Për kryerjen ekëtyre detyrave ai është karakterizuar gjithnjë nganjë punë e ndërgjegjshme dhe ka dhënë një kon-tribut të çmuar në forcimin, gjallërimin e organi-zatës së Frontit Demokratik dhe në edukimin emasave të gjëra të popullit.

Pas mbarimit të studimeve të larta unë u emëro-va Sekretar funksionar i Këshillit të FrontitDemokratik të Rrethit Dibër, kurse z. Selim Alliuunë e gjeta aty, anëtar kryesie dhe zv/kryetar iKëshillit të Frontit Demokratik të Rrethit të Dibrës,si dhe Rifat Tola zv/Kryetar, ish kryetar i Gjykatëssë Dibrës, ndërsa kryetar i Frontit Demokratik tëRrethit ishte Sinan Saraçi, dhe ndërkohë, në këtorrethana, njohja ime u thellua më shumë me këtaburra të shquar dibranë, me mendje të kthjellët,të dijes dhe të punës, të guximit dhe trimërisë,produkte të dijes për shoqërinë, ishin për muanjë profesor i vërtetë mbi ato profesorë që mëkishin mësues dhe edukuar në auditorë të uni-versitetit në atë kohë.

Ishte iniciativë kryesisht e z. Selim Alliu përvlerësimin e punës time si Sekretar për të më de-koruar, për këtë Kryesia e Frontit të Rrethit Dibër ipropozoi Presidentit të Republikës për dekorim,dhe kjo u bë realitet, u miratua me Dekretin 5256/28.12.1974 të Presidentit të Republikës, më ako-rdohet urdhri “Për shërbime të shquara shtetëroredhe shoqërore të klasit të III (Nikoll Gjon Kolës),për rezultate të mira në edukimin ideologjik tëmasave, për forcimin e organizatave të Frontit nërealizimin e detyrave shtetërore dhe shoqërore”.

Z. Selim Alliut, gjithnjë i rrihte zemra dhe mend-ja tek arsimi, shkollat, mësuesit dhe për ato figuratë cilat kishin punuar e ndihmuar për shkollën. Aii kujtonte dhe shprehte konsideratë të lartë përkuadrot që kanë punuar e drejtuar shkollën ekulturën në zonën e Lurës, Dardhës e Reçit, përdrejtorët Kasem Hoti, Ali Koçeku, Sali Ajazi, NdueKola, për mësuesit Nikoll Rada, Hilmi Kolgjegja,Sadik Laçi, Ismail Hoti, Halit Doçi, Jashar Kaci,Hamit Leka, Hysen Vladi, Ramazan Përleka, KolKaçorri, Osman Vladi, Mexhit Prençi, XheladinTollja, Preng Frroku, Misim Tollja, Hysni Tollja,Musa Vladi, Bajram Përleka, Tom Lleshi, PrengMarkola etj., këtij të fundit, Selimi i thurte këngënnë çdo takim që bënim “hajde, hajde PrengMarkola prej Mirdite, po shndrit si yll drite”, këtonë shenjë respekti.

... Për drejtuesin e dalluar e të palodhur të kul-turës Halil Shoti..., për ish kryetarët e Lokalitetevetë kohës, Llesh Doçì, Lek Rajta, Llesh Marku, AliLeka, Osman Musa, Selman Buci, Dine Kaca,Shaban Dervishi si dhe ish-kryetar kooperativashbujqësore Rrahman Deda, Met Sula, Nezir Buci,Sherif Peka, Ahmet Përleka, Shaqir Shira, MersinRasha etj.

... Për drejtuesit e Partisë Riza Hasani, NdrecÇoku, Shuaip Methasani etj., të cilët kanë drejtu-ar dhe mbuluar me kompetencë e dinjitet prob-lemet e arsimit dhe kulturës në këto zona, si dhekanë ndihmuar në ngritjen, rinovimin, ndërtimine objekteve shkollore me kontribute vullnetare,në vartësi të kompetencave territoriale dhe të fond-eve të akorduara nga qendra (rrethi).

Duke qenë në marrëdhënie pune të përbash-

kët për shumë vite, respekt e konsideratë tëveçantë Selimi shprehte për ish-sekretarin e Ko-mitetit Ekzekutiv të Rrethit Dibër z. Haxhi Rama,që ky i fundit kishte mbuluar për një periudhë tëgjatë kohore problemet e arsimit, kulturës dhe tëshëndetësisë në shkallë rrethi.

Për vlerat burrërore të atij ai thoshte: “Burrëmë të mirë se Haxhi Rama, nuk lind më nënadibrane”.

Ishte rast i veçantë që z. Selim Alliu nuk bëntepjesë në parti (shef i Arsimit dhe të Kulturës nëRrethin e Dibrës pa parti), në periudhën e shtetittotalitar, qe vetëm Selim Alliu “Mësues i popul-lit...” Vlen të theksohet qëndrimi i tij burrëror,korrekt, objektiv dhe pluralist për problemet ekuadrit arsimor, ai nuk bënte kurrë politikë partiepër kuadrin arsimor si dhe drejtuesit e shkollave,por ai i trajtonte si specialistë mbi bazën e arsimite kualifikimit arsimor, ai asnjë mësues e punon-jës arsimi nuk nxori në rrugë për qëndrim klasor.Meqenëse unë e njihja si koleg z. Halil Shoti, meaftësi shumë të mira si mësues dhe punonjës ikulturës dhe që kishte dhënë kontribut të çmuarkudo që kishte punuar në rrethin e Dibrës, në njërast i thashë, ore Selim, pse nuk trajtohet si kuadërme vlera të veçanta Halil Shoti; ai m’u përgjigj, podeshe ti Nikoll të vijë në vendin tim si Shef i Sek-sionit të Arsimit e Kulturës, me shumë dëshirë jalëshoj karrigen time, por nuk na lejon partia përmotive politike. Ai tha: për mua Halil Shoti ështënjë nga figurat më të pastra të arsimit dhe kulturësdibrane, prandaj duhet trajtuar siç dëshironi edheju, por do të presim për më vonë “Kohë të miravijnë pastaj”, e mbylli këtë bisedë Z. Selim Alliu.Edhe mësuesit e varfër ai i ndihmoi, i kualifikoidhe i bëri me shkollë e arsim, të aftë për të punuarnë arsim e kulturë.

Në një takim tjetër, përsëri më vajti mendja tekkolegu im Halil Shoti. – Ore zoti Selim, të kamfolur dhe një herë tjetër për këtë mikun tim... Seli-mi m’u përgjigj me dashamirësi dhe më tha: mëshkele në “kallo” ore Nikoll, dhe në vazhdim tëbisedës më tha: “Ju i vlerësoni shumë shokët dhepunën e tyre, po ata a të vlerësojnë ty?”. Unë jupërgjigja: mendoj se po. Ai më tha – ju keni njëzemër shumë të pastër dhe do të bëhet vetëmmirë për juve, bashkëshorten Dr. Liza si dhe përfëmijët tuaj në këtë botë.

Janë me qindra dhe mijëra nxënës, studentë tëprofesioneve e degëve të ndryshme, dokumentete të cilëve më kanë kaluar nëpër dorë e janë mirat-uar nga ana ime tha Selimi dhe më bëhet zemrasa mali i “Korabit” kur shoh se tani kanë dalë nëjetë, punojnë në profesionet e tyre dhe i sjellinlumturi e begati familjeve të tyre, Dibrës dhe tërëShqipërisë e më gjerë.

Si të mos kujtosh e përmendësh punën qëbëjnë pasardhësit e mi në fushën e arsimit dhe të

kulturës e sektorë të tjerë të shkencës e teknikësnë vend, siç janë: Shemsi Manjani, Kasem Hoti,Rexhep Rama, Adem Perhati, Hysen Lala, Rust-em Deva, Beqir Shehu, Natasha Shehu, DestanVisha, Hysen Çera, Shaban Uklala, Hysen Der-vishi, Mahmut Meqi, e mijëra të tjera në të gjithëtrevën e Dibrës dhe jashtë saj, që puna e tyrerrezaton si drita e diellit.

Vlerësoi shumë lartë kontributin që kanë dhënëpër kulturën dibrane kompozitorët e djepit të kul-turës shkodrane Tonin Rrota, Tef Krroçi, Zef Çobadhe Lorenc Radovani që kanë punuar e shërbyerme përkushtim për një kohë të gjatë në rrethin eDibrës.

Janë thesare “të përjetshme” ansambli folklor-ik i këngëve dhe valleve popullore të Zall Dardhësme udhëheqës artistik Xhelal Çerpja, këngëtarëtepik Qerim Sula, Shaban Xhajku, dhe Kol Kolaose ansambli i këngëve dhe valleve popullore tëGollobordës të cilët kanë bërë jehonë si brendadhe jashtë vendit. Janë të paarritshëm Artisti i Pop-ullit, këngëtar, rapsod, valltar e shkrimtar, HazisNdreu, Naim Plaku-letrar tekstesh, Zymbyle Ze-neli, “Artistja e Merituar” Lirie Rasha, “Mjeshtër ikëngës popullore” Arif Vladi, kompozitori dhe“Mjeshtër i madh” Edmond Zhulali, këngëtarëtSkënder Cala e Melita Shehu, kompozitorit muz-ikant Përparim Tomçini, të cilët janë bilbila tëkëngës popullore dibrane, ku veprimtaria dhekëngët e tyre janë një “himn” i vërtetë dhe ring-jallin e gëzojnë zemra njerëzish në të gjithë globinku dëgjohen, njihet e flitet gjuha shqipe.

“Lum kush të rrojë, t’i dëgjojë e të gëzojë”,theksonte Selimi.

Unë duke e njohur nga afër “Mësuesin e Pop-ullit” z. Selim Alliu, vlerësoj me objektivitet dhegjithëanësisht themelet që hodhi ai për arsimin ekulturën në rrethin e Dibrës, kontributin për zh-villimin e arsimit dhe kulturës nga qendra e derinë fshatrat më malore të trevës së Dibrës. Shkollate të gjitha niveleve në këtë rreth i ngjanin audi-torëve të universiteteve shqiptare. Unë këto qëpo shkruaj i mësova për faktin edhe si nxënës nëshkollën e mesme bujqësore “Nazmi Rushiti”Peshkopi, ku jam diplomuar ekonomist i mesëm.Aty, gjatë katër viteve në këtë shkollë, njoha dja-lin e Selim Alliut, profesorin kompetent të Matem-atikës e Fizikës, Naim Alliun, një kuadër me shumëdije shkencore, vlerësonte punën e secilit nxënës,me sjelljen e tij ai u rriste moralin të gjithëve. Pop-ulli thotë “trimi i mirë me shokë shumë”, “më thuajkush të drejton e të them se kush jeni” etj. Aty,gjatë kohës, njoha mirë drejtorët Moisi Cami eSabri Vraniçi, organizatorë e profesorë të zotë etë gjithanshëm, të cilët nuk ndaheshin nga mësi-mi, nga nxënësit dhe as nga shkolla për asnjëçast.

Lëvizja e qarkullimi i kuadrit në atë kohë nganjë institucion në tjetrin, ose nga një forum në njëtjetër, të zgjeronin shkallën e dijes dhe njohjes.Kur u emërova me punë në Komitetin Ekzekutivtë rrethit, Jurist, u njoha edhe me djalin tjetër të z.Selim, me ing. Arkitekt Mirdash Alliu, që punontespecialist në urbanistikë, ai ishte djalë i përsosure me personalitet në të gjitha fushat e jetës, mekulturë të gjerë në profesion në të gjitha fushat ejetës, me kulturë të gjerë në profesion. Ndërsakushëriri i MIrdashit, Ing. Arkitekt Tafil Alliu, ishteShefi i Urbanistikës, i mirë dhe me humor,dashamirës me të gjithë shokët e shoqet në apar-at. I harmonizonin punët ndërmjet tyre, dhe punëte këtij sektori ishin vënë në rrugë shkencore. Shefi Ndërtim-Komunikacionit, nga varej Urbanistika,ishte Idriz Kukeli, një kuadër i mirë që u linte ko-mpetenca të lira e profesionale. Pra ky seksionvepronte në unitet dhe punët shkonin gjithnjëmirë. Me shokët sa më sipër punuam një dekadë,derisa unë në vitin 1984 u transferova në rrethinMat me detyrë prokuror.

Shumë keq më vjen për vdekjen e papritur e tparakohshme të Selimit, të Naimit dhe të Mirdashit,që i mori vdekja e pamëshirshme në moshë të re.Homazh këtyre yjeve të pashuar dibranë.

Unë mendoj se për të shkruar për “Mësuesin ePopullit” Selim Alliu është shumë e vështirë, për

Selim Alliu

Janar 2012 - 1569nr.

kujtesë

faktin se jeta dhe vepra e tij është shumë e mad-he, por unë u mundova që me penën time tëpasqyroj në këtë shkrim kujtimet e mia në aspe-kte të jetës dhe punës me Z. Selim Alliu, si ar-kitekt, drejtues i arsimit dhe kulturës për gati 50vjet në rrethin e Dibrës e më gjerë. Veç sa mësipër, si aktivist shoqëror dhe kuadër drejtues iorganizatës së Frontit të Rrethit Dibër, si prindshembullor që së bashku me bashkëshorten e tij,Nazmia, lindi, rriti, edukoi dhe shkolloi fëmijë mekulturë dhe horizont të gjerë për jetën, punëndhe shoqërinë, të ndjerin Naim dhe Mirdashinqë vdiqën në kohën e rinisë.

Po përsëri “vatra e Alliut” gumëzhin, është ibiri i Ilir Alliu me nusen e fëmijët, në profesioninInxhinier e Pedagog në Universitetin e Tiranës,janë fëmijët dhe nuset e Naimit e Mirdashit, ështëe bija e Selimit Drita Nura (Alliu) për të cilën kamshumë respekt edhe për faktin se ajo pati punuarnë Spitalin e Peshkopisë me bashkëshorten timeDr. Liza Kola. Kujtoj se Drita ishte jo vetëm spe-cialiste e mirë, por edhe një “aktore e vërtet”. Por,fatkeqësisht në moshë të re, i mori vdekja edhebashkëshortin, shokun e saj të jetës Dr. QeramNura, një kuadër e burrë i dijes dhe shkencës, imirë mbi të mirët, të cilin e ndau nga jeta, vdekjae padrejtë e ndau atë nga nëna Neta, nga motraVera, nga miku dhe shoku i tij z. Mentor Muça,që ishte, është e do të jetë një burrë i dijes, iprodukt për shoqërinë dhe kombin, për të cilinruaj kujtimet më të mira për të dhe familjen e tij. Ekam në Tiranë dhe do ta takoj e të çmallem me të.

Kam detyrimin shoqëror dhe moral që të shk-ruaj disa rreshta edhe për vëllain e Selimit, Dr.Ahmet Alliu, si një profesionist i shkëlqyer i radi-ologjisë, si njeri i shoqërisë, si koleg i bash-këshortes sime Dr. Liza Kola, e cila ruan shumërespekt për të si njeri dhe si specialist i shkencëssë mjekësisë. Dr. Ahmet Alliu nuk ka patur asnjëkoleg të tij e as mjek të profesioneve të tjera që t’idiskutonte diagnozat, epikrizat dhe eksperimen-timet e tij në fushën e mjekësisë, si mjek e njeriuniversal.

Shpreh bindjen dhe besimin tim se për të gjithëato që parashkrova më lart, nga familja e trungufamiljar i “Mësuesit të Popullit Selim Alliut do tëjetojnë e do të ecin nën shembullin e këtij gjigantitë dijes dhe shkencës, për faktin se trashëgojnëgenet e tij dhe ky ushqim do t’u ndriçojë përjetë-sisht rrugën dhe jetën e kësaj familje të pavdek-shme dibrane, si dhe breznive të tashme e tëardhme të kuadrove të arsimit dhe kulturës të rre-thit Dibër e më gjerë.

Krahas punës së ngjeshur që bënte si drejtuesi arsimit dhe kulturës së rrethit Dibër, ai studionteshumë literaturë shkencore, si të profesionit dhejashtë tij, pra ai ishte një arkiv i vërtetë shkencoro-artistiko-kulturor.

Më kujtohet një takim shoqëror me Selim Alli-un, Mentor Muça dhe Llesh Doçin, shokë e miqtë mirë, të katër së bashku në një koktej. Mentorii njihte mirë edhe për mendimet në fushën e sh-kencës dhe të letërsisë. Ndërkohë ushtroi një py-etje për veprat e Fishtës. Që të dy, Lleshi dhe Seli-mi, u përgjigjën: Fishta dhe vepra e tij janë të ndalu-ara dh etë dënuara nga Partia... Mentori u përgjigj,ne jemi shokë dhe unë nuk po ju provokoj, porunë di shumë mirë që ju të dy e zotëroni Fishtën

dhe veprat e tij janë hobijuaj, dhe për sa flasim këtu, ilëmë këtu, dhe nuk flasim meprotokoll. Selimi tha fol oreLlesh se Fishta është katolikdhe filozof prift. U qeshëmtë katërt me të madhe. Lleshitha se në sistemin tonë taninuk ka dallim feje, pormegjithatë tha ai, unë po re-citoj disa fjalë të Fishtës i cilishkruan:

“Kur po don me të ardhrreziku, do të vijë or lummiku, no prej hasmit, no prejvëllaut, veç me hy në brin tëkaut”.

Në këtë rast u bë shumëgaz dhe humor ndërmjetnesh. Në atë kohë Lleshi ish-

te Kryetar Lokaliteti në Sllovë, por ai ishte një per-sonalitet i shquar i penës e i fjalës së lirë, i kuven-dit të burrave dhe trim i pamposhtur. E njihninmirë regjimin në të cilin jetonim e punonim. Por,edhe Mentori e Selimi, pavarësisht nga postet epunët që bënin, ishin me të njëjta pikëpamje lib-eralo-demokrate me Lleshin.

Por ky, duke zbërthyer vargjet e Fishtës, anali-zonte edhe trevën e Dibrës si vend i mirë, poredhe vend i vështirë për të punuar, dhe njerëzitqë punonin në sigurimin e shtetit ai i cilësonte si“spiunë”.

Lleshi thoshte se Dibra është një fushë e minu-ar dhe në këtë fushë të minuar në çdo m2 ka njëminë me sahat. Pra duhet ta hedhësh fjalën dhehapin me kujdes, se do kalosh në këtë fushë tëminuar për 60 vjet deri sa të dalësh në pensiondhe gjatë kësaj periudhe po të takoi këmba nëndonjë minë të tilla rrashta e kokës të shkon hava.Pra në atë kohë ishte e vështirë të merresh vesh sekush është miku dhe armiku, pra armiku mund tëishte hasmi ose vëllau, se kështu i gatoi njerëzit airend ekonomiko-shoqëror. Për rrjedhim unë men-doj se ky ishte komenti dhe zbërthimi që i bëntefilozofit katolik Fishtës – Llesh Doçi. Por edheSelimi e Mentori i miratonin mendimet e tij, praishin akord dhe dakort me të. Po të ishte Lleshiedhe çdo ditë në Peshkopi nuk kishte mundësipa u takuar, kuvenduar e shkëmbyer mendimetreshja.

Të kishte lezet më i takuar dhe në takimet mekëta burra të mençur ishte një shkollë dhe fitojekulturë e dija shkencore. Ruaj shumë kujtime dherespekt të veçantë për këto burra, që me përkush-tim e dije shkencore, i shërbyen popullit dhe ko-mbit të tyre.

Kontributi i madh që dha për zhvillimin e ar-simit dhe të kulturës, në përgatitjen e kuadrit emësuesve në të gjithë trevën e Dibrës, në territor-in e Mirditës, Kukësit dhe Matit, “Mësuesi i Popu-llit” Selim Alliu, aktiviteti i tij si militant shoqëror,do të mbeten gjithnjë një shembull i shkëlqyer qëdo të frymëzojnë armatën e madhe të njerëzve tëarsimit dhe kulturës në rrethin e Dibrës e tërë Sh-qipërinë.

Për sa parashkrova ishin vetëm disa grimca tëkujtimeve të mia për “Mësuesin e Popullit” SelimAlliu dhe të familjes së tij.

Unë çmoj dhe vlerësoj faktin se kuadrot e ar-simit e kulturës së rrethit Dibër si dhe të rrethevefqinjë që përmenda më lart, duhet të bëjnë stu-dime, hulumtime, për jetën dhe veprën e “Më-suesit të Popullit” Selim Alliu dhe të shkruhenvolume për të si një thesar me vlera të mëdha përarsimin dhe kulturën dibrane.

Në 50 vite të shkuara asnjëri në trevën e Di-brës e më gjerë nuk punoi si ai, për ndërtimin eshkollave të të gjithë niveleve, hedhjen ethemeleve, zhvillimin e arsimit dhe kulturës, sh-kencës dhe dijes. Të gjitha këto së bashku përbë-nin “filozofinë e tij” prej shkencëtari.

Vepra e “Mësuesit të Popullit” Selim Alliu dotë mbetet e pavdekshme dhe do të rrezatojëpërherë si një “yll i pashuar” në të 9 malet e Di-brës dhe në brigjet e Korabit të lartë.

(Vijon nga faqja 11)Fiqiri Myrtezai, Sabri Alliu, Myfit Der-

vishi, Sejfulla Shehu, Selman Alla, MiftarLami, Zymbyle Zeneli, Bashkim Lami,Hamit Dervishi, Jonuz Muça, Zabit Lleshi,Neki Kuka, Bedrie Dani, Habibe Toska,Musa Vladi, Hasan Lami, Hysen Likdisha,Bilbil Bardulla, Flamur Gjymyshka, Agim eNazmije Fejza, Veladin Tafai, Sejfulla Kata,Emin Gjapi, Bashkim Novaku, MyrtezaKadria, Sami Rama, Setkie Strazimiri, Fat-bardha Cani, Sarie Manjani, Nafije Jella,Hamdie Beqiri, Vjollca Bici, Hajri Mandri,Nekie Shehu, Shazimete Cami, Bajame Elezi,Fitore Lami, Fitnete Beça, Mehdin e NaileKaraj, Muharrem Kola, Flori Koçi, EftiliBogdani, Tahir Zeneli, Sadik Damzi,Ylber eYlvie Cani, Xhemal Kamberri, Rruzhdi e Vjoll-ca Sinani, Halil Begu, Veiz Allushi, RasimUka, Skënder Murrja, Gani Keta, MirandaKurti, Hysnie Murra, Avni Toçi, KujtimKerkuti, Natasha Gjoka, Evelina Tuma, Qe-mal Sejdi, Edlira Griça, Afrim Biçi, DurakKurti, etj.

Kanë mbetur në memorjen e arsimit nëBulqizë mësuesit që vinin nga Tirana e visetë tjera të gjithë Shqipërisë, si Popovina Dobi,Zija Ndrukaj, Bedri Karapici, Fatmir Zeral-liu, Arben Sinoimeri, Ilir Belegu, AndreaSimo, Plator Nesturi, Dhimitër e TatjanaQurku, Bashkim Kazazi, Qani Kazazi,Kristaq Kondili, Apostol Proko, Dëfrim Peza,Mirjana Bekteshi, Simon Beka, Shefki Hysa,Alfred Mullaj, Hytbi Kabo, Martina Jaku,Fatime Çobani, Eleni Xeka, Lirie Leka, Sh-qipe Meçe, Athina Bulo, Lirie Naska, Sh-kurte Nuzi, Matilda Koni, Asllan Lila, AgimTabaku, Ira Deveja, Edmond Shkurti, Suza-na Deda, Ana Doçi, Anila Çela, Diana Kra-ja, Dritan Mara, Arjan Koçiu, etj. që bashkëme vendasit plotësuan synimet në proçesine mësimit dhe edukimit të brezave të rinj nëkëtë qytet.

Në vitin 1980 me shtimin e banorëve tëqytetit u shtua numri i nxënësve, prandaj përnormalizimin e mësimdhënies, u ndërtuashtesa e shkollës 8-vjeçare ku arriti në 34klasa e 4 kabinete. Në vitin 1981 u hap gjim-nazi i ditës ku u regjistruan vetëm vajza, meqë djemtë plotësonin klasat në degët profe-sionale. Në vitin 1984 në Bulqizë u ndërtu-an dy shkolla të reja tre katëshe në të dy anëte qytetit, njëra e arsimit të përgjithshëm etjetra për arsim profesional, ku vazhdoninmësimin nxënës të qytetit dhe të fshatravetë Rajonit të Bulqizës. Në vitin 1989 u bëndarja e shkollës së mesme në dy shkolla(gjimnaz dhe profesionale), që u vendosënnë dy godinat shkollore të ndërtuara në dyanët e qytetit. Në vitin 1989 u ndërtua sh-kolla 8 vjeçare me 4 kate në “Lagjen e Re”,me 27 klasa, 4 kabinete, me palestër sport-ive e dhoma çveshje. Në vitin 1991 u shtuadega e ndërtimit me 35 nxënës që pas njëviti u kthye në degë elektrike, që vazhdoideri në vitin 1998.

Në vitin 2004 gjimnazit të Bulqizës iushtua dega pedagogjike me dy klasa që morënmaturën në vitin 2008 dhe disa vazhduanarsimin e lartë e disa filluan punën e më-suesit, në shkollat e rrethit.

Për zhvillimin e arsimit në Bulqizë, ështëmemorizuar drejtimi pedagogjik e profes-sional i drejtuesve të shkollave, si Luan Xhe-neti, Ramiz Gjoka, Sabri Alliu, MyfitDërvishi, Bedrie Dani, Rustem Murrja, YlvijeÇani, Naile Karaj, Osman Miha, MyrtezaKadria, Agim Fejza, Xhemal Kamberri, Bash-kim Lami, Halil Begu, Rasim Uka, AfrimBiçi, Sadik Damzi, Ferit Lala, Zija Ndrukaj,Kujtim Kerkuti, Veiz Allushi, Miranda Kur-ti, Altin Keta, Ilda Alushaj, Skënder Mur-rja, Musa Vladi, Albana Balla, Selman Alla,Mehdin Karaj, Emin Gjapi, Vjollça Bici,Sarije Manjani, Bashkim Novaku, LulëzimeZuna, Avdi Ferra, Ilir Disha, Fllanza

Historik i shkurtër i zhvillimittë arsimit në Bulqizë

Losha,etj. të çilët kanë dhënë sejcili shëm-bullin e tij në organizimin e punës eduka-tive-mësimore, duke çuar drejt sukseseshedukimin e arsimimin e rinisë në këtë qytettë rëndësishëm industrial.

Drejtuesit e suksesshëm të shkollave tëBulqizës bashkë me mësuesit, arritën të kri-jojnë kushte të favorëshme për nxënësit, me“situatat pedagogjike”, duke u dhënë atyrealternativa të kulturës e veprimit në përputhjeme dëshirat e aftësitë e tyre, ku shkollat ubënë vatër e madhe e “demokraçisë së vogël”,për të ecur pa ndalur drejt zhvillimit.

Sot krahas mësuesve me përvojë në sh-kollat e Bulqizës traditën po e çojnë përparamë të rinjtë, Aishe Begu, Bibe Pata, KozetaDisha, Rajmond Cani, Kamber Duka, Lum-turie Gjura, Lulëzime Mazari, Irena Biba,Lindita Kaja, Edlira Keta, Arta Xhemali, Etl-eva Alla, Hanke Isaku, Valbona Cani, Gjeli-na Cara, Floranda Gurra, Albana Elmazi,Arta Sejdi, Donika Cara, Edlira Jashari, Mi-moza Puci, Arta Zogu, Alma Shehu, AnitaImerri, Brikena Okshtuni, Urim Dani, Rudi-na Gjimi, Meribane Alla, Sajmir Tuci, Sh-qipe Lami, Pranvera Sulku, etj.

Ndryshimi i madh në jetën e lirëdemokratike të vendit, kërkonte nga shkolladhe mësuesit një reflektim të gjithanshëmpër të eçur me hapin e kohës në programe emetoda, që shkolla t’i ngjajë zhvillimitperëndimor, larg politizimit, tutelës e me-diokritetit. Në vitin 1991 përgjegjës i sek-sionit të arsimit në Komitetin Ekzekutiv tëRrethit Bulqizës u emrua mësuesi JonuzMuça deri në vitin 1992 kur u krijua Drejto-ria Arsimore e Rrethit të ri të Bulqizës, qëështë drejtuar nga, Hysen Likdisha, HalilBegu, Qemal Sejdi, Rudina Spahiu, Miran-da Kurti, Agim Tuçi, Afrim Meta.

Në DA kanë punuar mësuesit më me për-vojë si inspektorë Hamit Dërvishi, Emin Gja-pi, Astrit Zogu, Ilmi Çanga, Bujar Shehu,Gëzim Xhidra, Medin Karaj, Rruzhdi Sinani,Tomorr Dani, Gani Keta, Rajmond Cani, En-gjëllushe Kola, Veiz Allushi, Suri Zogu, Tef-ta Kica, Fllanza Losha, Agim Balla, Muhar-rem Zeneli, Avdi Ferra, etj. të çilët kanëndjekur eçuritë e problemeve të organizimitnë shkolla dhe zbatimit të kurrikulave të rejaqë po zbatohen në reformimin e arsimit.

Mësuesit e drejtuesit e shkollave të Bul-qizës ishin aktorë të vërtetë të reformave tëthella, në përmbajtjen e shkollës, duke qën-druar afër interesave të nxënësve, në kushtete lirisë së munguar. Është vlerësuar puna epalodhur e disa mësuesve të shkollave të Bul-qizës, që janë dekoruar me Medaljen e lartë“Naim Frashëri”, Myfit Dërvishi, ShefqetTançi, Skënder Sharku, Bashkim Lami, SabriAlliu, Hysen Likdisha, Sami Rama, FiqereteStrazimiri. Medalja “Mësues i dalluar” e MA,u është dhënë mësuesve: Eleni Kola, HabibeToska, Setkie Strazimiri. Këshilli BashkisëBulqizë në vitin 2004 në shenjë vlerësimi përpunën pasionante me nxënësit dhe angazhi-mi në jetën shoqërore, ka vendosur emrin emësuesit Shefqet Tançi për shkollën 9-vjeçaretë Lagjes së Re të Bulqizës. Këshilli BashkisëBulqizë, ka vlerësuar arritjet në arsim dhe merastin e festës së 7 marsit 2011 ka shpallur“Qytetar nderi i qytetit Bulqizë” mësuesit:Sabri Alliu, Myfit Dërvishi, Habibe Toska,Musa Vladi, Faik Cami, Selman Alla, FiqiriDuriçi, Eleni Kola.

Në këtë 80-vjetor të shollës së Vajkalitdhe të qytetit të Bulqizës, ku morën rrugëne dijeve me mijëra nxënës, ruhen gjallë ngatë gjithë në kujtimet e jetës tyre, puna e pal-odhur me plot dashuri, e qindra mësuesve,në disa breza. Shkollimi që nisi me disaabetare në duar, ecën sot vrullshëm e pa undalur, në rrugën e reformimit e demokra-tizimit, për të arritur shkallët e zhvillimit,si gjithë familja europiane.

BASHKIM LAMI

16 - Janar 201269nr.

Kohëve të fundit është vënë nëspikamë të mediave dhe opin-

ionit kosovar posti i Presidentit tëKosovës. Janë duke u përmendurshumë emra dhe është momenti kurnuk duhet gabuar dhe për presidenttë zgjidhet më meritori.

Perëndia ia fali Kosovës AdemDemaçin kaqë vital. e mendjehollë,shkrimtar, patriot e aktivist i shquar,sypatrembur, i palodhshëm, i sin-qertë dhe i pakursyer me rrezatimmbarëshqiptar. Për fat të keq ne nukjemi duke e çmuar dhe respektuarsa e meriton dhe nuk po i japimmundësinë e plotë që të kontribuojësa duhet për Kosovën e shqiptarinë.

Adem Demaçin për herë të parëe takova në dhjetor të vitit 2006 nëDibër të Madhe, ku kishte ardhur nëHotelin e Banjës së Banishtit për tëpërfunduar një roman të tij. E tako-va në momentet e nisjes për në Ko-sovë, por kjo nuk e pengoi fare tëulemi e ta bëjmë një intervistë përgazetat “Fakti” të Shkupit dhe “Rru-ga e Arbërit” të Tiranës.

Herën e dytë Bacën Adem e tako-va në Banjën e Kosovrastit po nëDibër të Madhe , në gusht të vitit2008, me ç’rast e bëmë edhe inter-vistën e dytë, sërish për gazetat “Fak-ti” dhe “Rruga e Arbërit”.

Për herë të tretë Adem Demaçine takova në Dibër të Madhe, nëqershor të vitit 2011 me rastin e pro-movimit të librit Studime 4 tëProf.Dr. Mahmud Hysa. Pas promov-imit të librit, nuk nguroi fare tabëjmë edhe intervistën e tretë, nëpraninë edhe të gazetarëve tjerë, ecila u botua, dha mesazhin e duhurnga Dibra e Madhe, duke zgjuarinteresim të madh si edhe intervistate mëparshme.

Mbresa profesionale që më laAdem Demaçi është pozicionimi itij i menjëhershëm si bashkëbise-dues, përgjigjet e rufeshme, të sak-ta, përmbajtësore e të qëlluara ndajpyetjeve të lidhura gjithnjë me çësh-tjen kosovare e mbarëshqiptare nëkontekst të aktualitetit të brendshëme të jashtëm, të atyre që ia duan dhenuk ia duan të mirën Kosovës. PërBacën Adem nuk nevojitet parapër-

opinion

Nga: Rexhep TORTE

Manteli i bardhë është sinonim i punonjësve në mjekësi, injerëzve të sakrificës dhe humanitetit për të mjekuar njerëz-

it nga sëmundjet e ndryshme. Të gjithë ata që vendosin të mer-ren me mjekësi në fund të studimeve bëjnë edhe betimin eHipokratit, si akt përkushtimi, devotshmërie e sinqeriteti përprofesionin që do ta ushtrojnë. Shumë prej tyre kryejnë edhespecializimet përkatëse në degë të caktuara, për avancim të dijessë tyre për këtë profesion të rëndësishëm.

Në tekstin e Hipokratit me të cilin betohen mjekët për profe-sionin e tyre, veç tjerash thuhet se, “ betohem solemnisht sejetën time do ta vë në shërbim të njerëzimit. Detyrën time do taushtroj me përgjegjësi dhe dinjitet. Do ta ruaj fshehtësinë e atijqë më beson në profesionin tim. Do ta ruaj nderin dhe traditënfisnike të profesionit. Këtë betim e bëj solemnisht dhe me vull-net të lirë, duke u mbështetur në nderin dhe ndërgjegjen timeprofesionale dhe njerëzore”.

Përkundër përmbajtjes së ngrohtë e të fuqishme etike të këtijbetimi, me përjashtim të atyre që i përmbahen dhe e respek-tojnë tërë jetës, kemi edhe asosh prej mantelave të bardha, tëcilët me dashje ose pa dashje e shkelin këtë betim fisnik. Shkel-ja e këtij betimi për fat të keq ndodh pothuajse kudo, nëpërqytetet tona, por edhe në shtetet përreth.

Sipas informatave që kemi kjo shkelje më shumë del nëshesh në vendbanimet më të vogla, ku njerëzit njihen mirëmes vedi dhe ku lajmi për mirë ose për keq depërton më shpejt.

Këtë shkelje të betimit të Hipokratit e bëjnë më së shumtimotrat mjekësore, por ka edhe mjekë që shkelin mbi këtë betim.Spitali është vendi ku i sëmuri drejtohet për shqetësimet shën-detësore që ka, për të kërkuar mjekim ose këshillë. Mjeku qoftëvetë me pacientin ose në praninë e motrës mjekësore, e vizitonme kujdes pacientin dhe ia jep medikamentet dhe rekoman-dimet e nevojshme, apo edhe udhëzimin mjekësor edhe përkontroll më të hollësishëm specialisti. Por kjo punë nuk mbaronme kaq, dhe këtu është motivuar edhe qëllimi i këtij shkrimi.

Jemi dëshmitarë kur pa dëshirën tonë në mjedise të ndryshmedëgjojmë të flitet se filan personi vuan nga kjo ose ajo sëmund-je. Dhe këto informata nuk kanë nga të dalin, veçse nga mjekuose motra mjekësore. Kjo ndodh nga motive të ndryshme. Ngadëshira e manteleve të bardha për tu eksponuar para tjerëve seja po dinë diçka më shumë se tjerët, ose edhe nga impresionidhe keqardhja për atë pacient që vuan nga ndonjë sëmundje erëndë.

Dhe kështu informata mjekësore përhapet me të shpejtë mesatyre që e njohin, dhe pacienti bëhet objekt bisede pa dëshirëndhe dijen e tij. Si rezultat i kësaj sjellje të pa matur, shpeshndodh që pacienti ende vetë nuk e ka të qartë se prej çfarësëmundje të rëndë është prekur, ndërsa tjerët në vendbanimin etij e përfolin për diagnozën e sëmundjes.

Këto janë rastet kur nuk respektohet privacia e pacientit dhekur shkelet edhe betimi i Hipokratit.

Nuk do të kishte gjë të keqe po qe se mantelet e bardhë bise-dojnë për sëmundjet dhe pacientët me qëllim edukativ, por papërmendur emra konkretë, pa e lënduar privacinë e pacientit, icili u është drejtuar me sinqeritet dhe besim të plotë për tamjekuar, e jo për ta përfolur.

Ka raste kur edhe specialistë në disa reparte specialistike qen-drore, nuk ngurojnë fare që në ordinancat e tyre gjatë vizitavetë pranojnë brenda nga dy, tre e më shumë pacientë, dhe nëpraninë e të gjithëve kryejnë kontrollin dhe flasin për diag-nozën me pacientët. Edhe këto raste nuk duhet të ndodhin fare,sepse nuk është e pëlqyeshme që pacientët të dëgjojnë për diag-nozën dhe sëmundjen e njëri tjetrit. Do të ishte më mirë sikurkëta specialistë gjatë vizitës mjekësore t’i pranonin pacientët veçe veç, e kurrsesi sëbashku.

Fundja lindjen dhe vdekjen e jep dhe e merr vetëm Allahudhe çdo gjë është në dorën e tij. Mantelet e bardhë duhet tëjenë koshientë dhe të përgjegjshëm për punën e tyre edhe nërespektim të privacisë dhe të etikës mjekësore.

Mjekët që shkelinbetimin e Hipokratit

Nga ditari i gazetarit në Dibër të Madhe

Adem Demaçi për president të Kosovës

gatitje për intervistë, siç ndodh metë tjerët, ai është i gatshëm maksi-malisht dhe pa asfarë hezitimi tupërgjigjet në çdo moment pyetjevetë gazetarit.

Nuk ka gjë më të lumtur e më tëlëhtë për gazetarin, kur ka për bash-këbisedues Adem Demaçin, njohësine shkëlqyer të gjendjes politike, sh-tetërore, diplomatike dhe ndërko-mbëtare të çështjes kosovare embarëshqiptare.

Të njejtën frymë të shprehjes sëmendimeve, koncepteve, sugjeri-meve, e zgjidhjeve, kemi patur ras-tin ta shohin e dëgjojmë nga AdemDemaçi edhe në intervistat e tijtelevizive në Prishtinë, Tiranë, Shk-up e gjetiu. Intervistat dhe bisedatme Adem Demaçin janë gjithnjëinteresante e tërheqëse, kanë siguridhe udhërëfim për lexuesin, dëgjues-in dhe mbarë opinionin.

Të gjithë ata që kanë patur rastinta dëgjojnë Adem Demaçin, besojse ndajnë mendimin me ne, se nërafshin kosovar e mbarëshqiptar nukka njohës më të mirë të historisë esituatës kosovare dhe mbarësh-qiptare, nuk ka prezentues që me aqëlehtësi, urtësi e saktësi t’i paraqetproblemet tona që na ngulfatin meshekuj dhe opsionet më konstruktivee fatlume për zgjidhjen e tyre.

Adem Demaçi është protagonis-ti dhe përjetuesi i të gjitha fazavemë shumë se gjysëmshekullore të sh-

qiptarëve në Ballkan. Ne rafshin ko-sovar e mbarëshqiptar ne nuk gjejmëpersonalitet më komplet, më të sin-qertë, më të gatshëm e realist për tëdalë nga kjo mori problemesh qëkemi.

Na gjeni një shqiptar të ngjas-hëm si Adem Demaçi që në rini tëketë shkruar romanin “Gjarpinjtë eGjakut”, që 28 vite të jetës t’i ketëkaluar në burgjet më famëkeqe të ishJugosllavisë, duke mos u shkëputurkurrë nga kauza kosovare e mbarësh-qiptare. Ai e ka vënë shumë herë jetënnë rrezik, sidomos në takimet dhepërfaqësimin e denjë të luftës së UÇK– së, duke mos u larguar nga Prishti-na edhe në pikun e ekzodit më tëmadh kosovar, vetëm e vetëm për t’indihmuar Kosovës dhe popullit kos-ovar. Na gjeni një tjetër si AdemDemaçi, që si dje dhe sot për Kos-ovën dhe kosovarët të sakrifikojë aqëshumë.

Duke parë këtë intelektualitet,energji, gatishmëri e mundësi për tandihmuar Kosovën, shtrojmë pyetjenpërse Adem Demaçit nuk i mundë-sohet ta udhëheqë Kosovën ?!

Baca Adem i ka të gjitha nishanetpër të qenë në krye të Kosovës. Ai ësh-të intelektual i përsosur, personalitetqë e don lirinë e paqen për të gjithë.Ai ka vizion të qartë, aftësi organiza-tive dhe njohuri mahnitëse për ta çuarKosovën para. Egzistojnë shumëmënyra për ta vënë Adem Demaçinnë krye të Kosovës. Po qe se ështëproblem Kushtetuta, ajo nuk ështëKur’an dhe mund të ndryshohet. Poqe se mbahet edhe referendum, popu-lli me siguri do të dëshmojë se e dondhe e çmon Adem Demaçin.

Si do që të jetë Baca Adem du-het vendosur në postin e presidentitqë e meriton sa është vital dhe i gat-shëm të kontribuojë për Kosovën,kosovarët e tërë shqiptarët. Sa ështëkoha e sa nuk është bërë vonë, sepsePerëndia si na e dha Adem Demaçin,ashtu edhe mund ta merr nesër. T’ijapim mundësinë që Adem Demaçitë bëhet president sa është gjallë e ikuvetshëm për të mirën tonë tëpërgjithshme.

Rexhep TORTE

Adem Demaçi

Blloku “Gintash”, LaprakëTel: +355 4 22 50 480

Cel. 068 20 36 394

Oferta dhe çmime çdo muaj

Janar 2012 - 1769nr.

Lum kush lë gjurmë, lum kush le fjalën dhe shembullin e mirë!Kështu urojnë dibranët prej shekujsh. Fjala dhe shembulli i mirë

rrezatojnë, dëshmojnë, flasin dhe kurrë nuk vyshken, nuk shuhen, nukharrohen. Është në genin shembullor të dibranëve që mirësinë ta gd-hendin në bronx si i thonë fjalës. Kështu ka ndodhur dhe me ish prefek-tin e Qarkut të Dibrës, birin e Tepelenës Xhafer Seiti. Mbi gjashtë vitepërkushtim, punë, përpjekje, veprimtari dhe shpirt demokratik tregoiXhafer Seiti në Qarkun e Dibrës. Si njeri, si intelektual fisnik, si demokratdhe si prefekt. Pra detyrën e konsideroi sakrificë. Sigurisht që XhaferSeiti kishte dëgjuar për thënjet në popull si “Universitet i Dibrës”, përtraditat, bujarinë dhe besën e dibranit, për nderimin dhe respektin qëkanë dibranët për kuadrot jabanxhi. Xhaferi sapo shkeli në Dibër tregoishpirtin e mençurisë intelektuale, taktin prej drejtuesi human e njeriume vlera të rralla. Me të drejtë ia vlen të citojmë poetin e madh gjer-man Gëte i cili thoshte: “Ju që keni poste,tituj e grada lini vepra që tëmos ju venë nofka…” E padyshim që Xhafer Seiti la veprën më të çmuarnë Qarkun e Dibrës, la mundin, djersën dhe dijen e tij prej njeriuerudit. Ishte i pranishëm në çdo aktivitet që organizonin dibranët qoftënë Peshkopi por dhe në Tiranë, ishte i lidhur shumë me artin dhe kul-turën e kërkonte të dinte mjaft për Dibrën. Skënder Cala tregon:

-Sa herë vinte në Tiranë në fund jave do të vinte në librarinë time.Interesohej për botimet e reja. Blinte shumë libra por ajo që më ka bërëmë shumë përshtypje tek ky njeri, ishte se blinte çdo libër që botohejpër Dibrën dhe dibranët, blinte dhe të gjithë botimet e autorëve di-branë qofshin ato në porzë, poezi apo dhe studime. Kurse mësuesiSabri Pira do të shprehet ndryshe për Xhafer Seitin: “Ishte njeri i thjesh-të e tepër i komunikueshëm me të gjithë. Intelektual i kompletuar e mevlera të mëdha. Ai mori shumë nga Dibra por dhe solli në Dibër kul-turën dhe vlerat e labërisë. Syri kurrë nuk e shikon veten. Pra ështëpopulli i Dibrës, Bulqizës dhe Matit ato që flasin sot me respekt emirënjohje për Xhafer Seitin”. Në gëzime e hidhërime kudo ku ndodh-nin Xhaferi kërkonte të ishte i pranishëm

Dhe kur për arsye pune nuk kishte mundësi telefoni i tij mbushejplot me mesazhe urimi qofshim apo dhe ngushëllimi që nga kalaja eDodës e deri në Ulëz. . Krahas punëve që kishte në prefekturë Xhaferi ulidh ngushtë edhe me mediat e Dibrës dhe matit duke u bërë kështu njëbashkëpuntor i rregullt i tyre. Në vitin 2006 do të shkruante në gazetën;”Rruga e Arbërit” “E di se rruga e Arbërit do të ndërtohet pork amdëshirë ta ndërtojë qeveria që përfaqësoj” Dhe vërtet Xhaferi e dintemirë se nga kalonte traserja e Rrugës së Arbërit, i kishte mbështeturmjaft nismëtarët e këtij projekti ambicioz e bashkë me to e kishte shke-lur dhe në këmbë këtë gjurmë që tashmë ka filluar të zgjatet traseja e re.Janë dëshmi e vlerave inteletkuale botimet e tij në organe të ndryshmetë vendit por në veçanti tek gazeta “Dibra” dhe “Rruga e Arbërit” sishkrimet:’Përshkallëzimi i dhunës si mjet për largimin ngaperëndimi”,’Rajonalizimi i teritorit të Shqipërisë domosdoshmëri”,”Duaqë emri im të mbahet mend për mirë nëpërmjet punës, në shërbim tëkomuniteteve”, “A kemi bërë sa duhet për të nderuar studentët e dhje-torit” e plot shkrime me vlera të botuara prej tij. Xhafer Seiti ishte dhembeti intelektuali model dhe vizionar, njeri i palodhur dhe sakrificave.Në gjashtë vite e ca si prefekt e ku nuk shkeli këmba e tij: Në Lurë eKala të Dodës, në Selishtë e Gollobordë, në Zerqan e Shupenzë, nëKlos e Ulëz. Edhe pse ndodhej me pushime ai sapo të merrte vesh ngalajmet në media se rrugët e Qarkut të Dibrës janë të bllokuara nga borado nisej vetë për atje, do merrte masa për zhbllokim rrugësh që komu-nitetet të mos vuanin për furnizimin e domosdoshëm. Ai sot ështëlarguar nga Dibra por do të kalojnë vite e do kujtohet përsëri me respektsi intelektual i kompletuar, kudro vizionar.

MEVLUD BUCI

SHAQIR SKARRA

Si sot 88 vjet ma parë, më 5 janartë vitit 1924 në një familje patri-

otike e atdhetare nga Dibra e Madhelindi Ramadan Çilku, nip i patriotitSaid Najdeni. Që në moshë të reështë aktivizuar në luftë për çlirimine Atdheut si dhe për bashkimin ko-mbëtar. Me mjaft devotshmëri kakryer një sërë aksionesh në ato vitekundër analfabetizmit dhe përhapjessë kulturës shqiptare në Maqedoni.Në vitin 1946 diplomohet në fakul-tetin e Jeroslavës.U largua herët ngavendlindja e dashur ashtu si shumëdibranë të tjerë dhe këmbët e çuanpërfundimisht në Sant-Peterburg tëRusisë ku ende jeton atje së bashkume familjen e tij. Sot aktualisht ësh-të në pension por nga shpirti endendjehet i ri dhe i papërtuar për tëdhënë kontributin e tij në promov-imin e vlerave kulturore e artistiketë Dibrës dhe dibranëve edhe nëRusinë e largët. Ramadani si atdhetardhe patriot i flaktë është marrë që

Nderim për Xhafer Seitin

Lum kush lë gjurmë

Dibrani që bëri emërnë Rusinë e largët

herët me kultivimin e kulturës sh-qiptare tek shqiptarët e Ukrainës.Mban lidhje të të shpeshta e të rreg-ullta me këtë komunitet dhe ndih-mon klubin artistik “Rilindja” nëKarakurt.Jo vetëm kaq por ndihmondhe ndërmjetëson në botimin emjaft librave shqip në këtë komu-nitet. Kështu ka ndihmuar autorët ebotimit të librit: “Shqiptarët eUkrainës” si dhe “Antologjia e letër-sisë shqipe” në rusisht dhe në prega-ditjen e gazetës në gjuhën shqipe metitull: ”Shqiptarët në Ukrainë”. Ra-madan Çilku edhe pas daljes në pen-sion vepron e punon në fusha tëndryshme dhe për gjallërimin e jetëskulturore e artistike të shqiptarëve tëUkrainës. Ramadani është dhe pik-tor ku ka hapur dhe disa ekspozitepikture në San Petërburg. Dibrani imirë Ramadan Çilku edhe pse punoie jetoj një jetë të tërë jashtë atdheut,asnjëherë nuk e braktisi atë por memendje e zemër gjithmonë ka qenëdhe mbetet në Dibrën e tij të dashur.Ramadani qysh herët është marrë

duke mbledhur folklorin aq të pasurtë Dibrës ku tani po merret megrumbullimin e anekdodave dheaforizmave dibrane ku së shpejti dotë shikojë dritën e botimit me tit-ull: “Kash e lash” Është ndër sh-qiptarët e vetëm ndoshta në të gjithëUkrainën që ka bërë një punë kolo-soale për të evidentuar dhe zbuluartë gjithë fshatrat të banuara nga sh-qiptarë në Odesë dhe rrethinat e sajku këmba e tij i ka shkelur të gjithaato vise në Rusinë e largët që jetojnëe punojnë shqiptarët. Ka krijuar vetëansamblin e femrave shqiptare “Lu-let” si dhe korin e veteranëve. Ra-madani asnjëherë nuk i ka shkëpu-tur lidhjet me Dibrën dhe dibranëtdhe këtë ndjenjë të lartë atdhedashu-rie e ka përçuar dhe tek bashkëshort-ja, fëmijët, nipërit e mbesat e tij.

Ramadan Çilku

Ramadan Çilku në ekspozitën personale

Njoftim për bashkëpunëtorëtTë nderuar bashkëpunëtorë

Prej muajsh, redaksia ruan në arkivin për botim disa materiale, të cilat po të botohen zënë një

hapësirë prej 2 ose më shumë faqesh.

Për këtë arsye, redaksia e gazetës “Rruga e Arbërit” njofton gjithë bashkëpunëtorë e saj, se

shkrimet që sillen për t’u botuar, duhet të jenë jo më shumë se 5 faqe të daktilografuara (përafër-

sisht 10000 mijë karaktere, pa përfshirë hapësirat). Materialet që vijnë me email ose në çdo lloj

forme elektronike, duhet të jenë në Word, me fontin Times New Roman, të madhësisë 12pt

dhe me hapësirë 1.5. Gjithashtu, kujtojmë se materialet e pranuara në formë elektronike duhet

të kenë patjetër germat “ë” dhe “ç”.

Çdo material i gjatë do ti nënshkrohet redaktimit dhe shkurtimit për tu botuar në versionin e

shtypur të gazetës. Versioni i pa shkurtuar do të botohet çdo muaj në internet në adresën:

www.rrugaearberit.com. Autorët mund ti shkurtojnë vetë shkrimet dhe të na i përcjellin në

redaksi me dy versione botimi: për gazetë dhe për internet.

Duke shpresuar në mirëkuptimin tuaj, ju përcjellim konsideratat më të mira të redaksisë për

bashkëpunimin e deritanishëm..

Për sqarime më të hollësishme mund të na kontaktoni me email në adresën

<rrugaearberit@gmail.com>

REDAKSIA.

portrete

18 - Janar 201269nr.

prezantime

Nga ESMERALDA BICA

Kanë dalë në qarkullim librat: “Gry-ka e madhe, vatra e dijes”dhe “Yjeqë ndriçojnë Bulqizën”të autoritDestan Rama. Janë dy libra me vlerahistoriko-didaktike dhe që kanë njëobjektiv të përbashkët; zhvilliminhistorik dhe arsimor të trevave Zer-qan dhe Bulqizë në rrethin e Bul-qizës.

Autori me këta libra ka ngritur njëlapidar të përjetshëm për tempujt edijes që ndriçojnë këto treva.

Librat në fjalë janë me shtrirje tëgjerë kohore dhe gjeografike.

Duke i lexuar këto libra dhe dukei bërë ata pronë të tij, lexuesi do tënjihet me historikun e hershëm tëvendbanimit të këtyre trevave (SHEK.XI – IX PARA KRISHTIT) të dësh-muara me objektet dhe materialet egjetura, do të njihet me luftëratheroike që janë zhvilluar në mbrojtjetë tyre, si: Beteja e Torviollit, Luftae Vajkalit, Beteja e Xixullit, Lufta eDrinit te Zi, si edhe luftërat kundërserbeve, austro - hungarezëve, bull-garëve, italianëve, gjermanëve, etj...

Të dhënat e gërmimeve arke-ologjike në disa vende të këtyre tre-vave dëshmojnë për një kulturë tëpasur dhe të lashtë ilire. Si të tillapërmendim; gjetjet arkeologjike nëfshatin Krajkë tek Ura e Qytetit, nëFushë - Gurrë (Strikçan) në Qafen eSofraçanit në Kokërdhok (fshati KoçajBulqize). Te Lugu i Qipave, rrezemajës së Lepurit (fshati Vajkal Bul-qizë) etj..

Mjaft interes paraqet për lexuesinfakti që në malin e Duriçit (Bulqizë) në lindje të zones D , tek livadhi iBallit ka qenë ndërtuar një punishtekatrani, që prodhohej nga rrëshira epishës në kohën e Skënderbeut dheqë ai e përdorte për qëllime lufte.

Më datën 21 janar, në orën 11:00,në sallën “Aleks Buda” të Akade-misë së Shkencave u bë promovimii librit: “Një jetë në 36 shkronja”, tëautores dibrane Hatixhe Erebara.Mbledhur kujtimet që në moshë tëre, pikërisht në atë moshë që i ishinvrarë të gjitha ëndrrat e luftonte metë vetmen shpresë për të mbi jetuar,për të rritur dhe edukuar fëmijët esaj se siç shprehet dhe vetë autorjanë faqet e para të këtij libri: “drid-hem tek më zgjohet kujtesa e motevetë fëmijërisë së trishtuar që mëshfaqen si në ekran televiziv…”, mësë fundi autorja ia doli mbanë të diltepara lexuesve , miqve të saj, fëm-ijëve e bashkëshortit me një libër disitë veçantë për nga lloji. Ky libër nukështë as ditar, as tregime, as novelësiç tha një nga salla por një gjini krejte veçantë në letërsinë tonë. Është egjithë jeta e bukur, e vështirë e plotzik-zake e vetë autores dhe famil-jes së saj. Por jo vetëm kaq, autorjana jep pamjen e trishtë të atyre vitevetë qytetit të Peshkopisë ku diktaturae sapo instaluar në vendin tonë

Prezantohet libri “Një jetë në 36shkronja”, të autores Hatixhe Erebara

merrte dhe jetë njerëzish të pafa-jshëm. Salla ishte mbushur plot dhejo vetëm dibranë por dhe miq e tënjohur nga Lushnja e Tirana. Sh-krimtar e studiues, gazetar e ishkolegë të autores, miq e të njohurtë kahershëm.Si gjithmonë në ak-

tivitete të dibranëve, moderatoriDefrim Methasani do të bënte për tëpranishmit një prezantim të shkurtërtë autores dhe të shumicës së pran-ishmëve në sallë. Kryetari i shoqatës“Bashkësia dibrane” zoti Faruk Boro-va duke përshëndetur në emër tëkësaj shoqate foli shkurt për famil-jen e njohur atdhetare Erebara dhefalënderoi të pranishmit në këtë ak-tivitet të cilin ishte pikërisht kjo sho-qatë që e kishte organizuar. I pari qëe mori fjalën dhe foli më shumë rrethlibrit ishte shkrimtari Lutfi Hanku,njëkohësisht dhe redaktori i këtijlibri, i cili i bëri një analizë të plotëlibrit të Hatixhe Erebarës duke e klas-ifikuar si një libër mjaft të arrirë qëna jepej ne lexuesve në duar si dhu-ratë në këtë fund muaji. Studiuesidhe shkrimtari Hajri Mandrri nëfjalën tij u ndal më së shumti nëveçoritë e librit, i cili ndryshe nga tëgjitha botimet e deri tanishme ka dhetë veçantën e tij, një jetë e shkruarbukur, plot ndjenjë dhe romantizëm.Foli dhe ish mësuesi i shkollës ped-agogjike në Peshkopi Osman Olia.

Foli dhe miku dhe dashamirësi i di-branëve por dhe vetë me orgjinë ngaDibra studiuesi dhe shkrimtari FaikXhani, foli dhe Meliha Strazimiridhe në fund përshëndetën në emërtë shoqatës “Tirana” ku mes fjalëspërshëndetëse lartësuan vlerat e Di-brës dhe dibranëve jo vetëm në vitetpas nëntëdhjet, por qysh herët kuru bënë pjesë e banorëve tiranas.

Në fund të këtij aktiviteti autorjashpërndau librin e saj falas për tëgjithë të pranishmit në sallë me au-tograf. Nga një gotë verë, nga njëgotë raki, dhe një urim i përbashkëtnga të pranishmit: Urime Hatixhe!Vonë por më së fundi fole. E vravefrikën!

ERALDA SKARRAStudente në gazetari

Libra që mundësojnë njohjen e vendlindjes

Me kureshtje lexohet në libra eti-mologjia dhe toponimia e emërti-meve në trevat ne fjale, si:Bulqizë,Qafa e Buallit, Vajkal, Zer-qan, Peladhi, Godvi, Dragu etj.

Njohja me traditat dhe virtytet eshkëlqyera të këtyre trevave, si: mik-pritja, bujaria, trimëria, zakonet,festat,veshjet etj., përbëjnë një fakt

me mjaft interes për lexuesin.Janë për t’u admiruar librat, pasi

autori ka përshkruar historikun e zh-villimit të çdo fshati veç e veç për tëarritur në një përfundim mjaftdomethënës që na njeh me përpjek-jet titanike që u bënë nga patriotët,intelektualët, deri te njerëzit e thjesh-të të cilët çelen shtëpitë e tyre e i

shndërruan në shkolla, dhanë ndih-mesën e tyre në ndërtimin e shkol-lave me kontribut vullnetar, si edhestrehuan mësuesit jabanxhinj vetëme vetëm për të marrë dritë e dituri.

I një rëndësie të veçante është fak-ti se lexuesi do të njhet me minera-lin e kromit (ç’është ai për ne), do tënjihet me historikun e fillimit tëpunimeve në minierën e Bulqizës,me prodhimin e mineralit të kromitnë vite, me vlerën ekonomike të tijsi edhe lakmitë e të huajve përkëtë minierë etj.. .

Autori duke qenë dhe vetë më-sues ka ditur të evidentoje, të vlerë-sojë dhe të nxjerrë në pah përvojënpozitive të mësuesve të parë në sh-kollën e parë shqipe të çelur këtu, sidhe atë në vitet në vazhdim e derinë ditët e sotme. Kjo përvojë mbe-tet aktuale gjatë gjithë viteve të sh-kollës shqipe, bile besoj se nuk eteproj po të them edhe sot. Po kësh-tu gjatë leximit do të njihemi edheme punën dhe përvojën e mësuesvenë vite , me mësues model e shkollatë suksesshme.

Le të kujtojmë disa sentenca punenga mësuesit e parë. Mësuesi Tha-nas Baçova (Fier): Meqë mjetet mësi-

more nuk kishim, i përgatisja vetëata për konkretizimin dhe ngulitjene mësimit. Një ditë qëllova me njëpëllëmbë të lehtë një nxënës. Mirë-po ai mori frikë. M’u desh që këtënxënës ta mbaja afër, ta trajtoja mirëpër gati tre muaj sa për t’ia hequrmendimin e frikës. Ky nxënës arritiqë në fund të vitit të dilte i pari iklasës. Mësuesi Munir Shehu: Nëvitin 1943 ra borë e madhe në Zer-qan. Rrugët u bllokuan. Ditën e parëndenjëm në dhomë duke u rëneveglave muzikore. Fshatarët hynin edilnin në shkollë. Të nesërmen atahapën rrugët dhe i sollën fëmijët nëshkolle...

Këta përvoja pune si dhe të tjerasi këta do të na njohin me punë tëndershme, të palodhur e me cilësitë mësuesve si misionar të dijes.

Së fundi, mendoj se librat në fjalëduhet të jenë pronë e çdo shkolle, eçdo institucioni si edhe e çdo famil-jeje grykamadhëse dhe bulqizaku emë gjerë. Bazuar në liritë programoretë programeve u mundësohetnxënësve më së miri dhe bashkë meta të gjithë lexuesve të mësojnë mbihistorikun e zhvillimit të arsimit nëtrevat e vendit të tyre.

NJOFTIMShkrimtari Ymer Keta ka në proces librin “Fytyrat e zverdhura të Kromit”. Pjesë e këtij libri do të jenë të gjithë ato persona që janë

aksidentuar në minierën e kromit Bulqizë e që kanë humbur jetën. Ndaj jeni të mirëpritur të gjithë të afërmit e tyre që të na siguroni

një foto dhe të dhëna të shkurtra për personat që kanë humbur jetën në këtë minierë.

Jeni të mirëpritur të kontaktoni nëpërmjet nr. cel: 068 32 85 598

Faleminderit për mirëkuptiminYmer Keta

Janar 2012 - 1969nr.

kritikë

Kumtet identifikueseetnike të një libriNga: NAIM ZOTO

Vepra e re e prof. dr. Shaban Sinanit metitullin "Tradita gojore si etnotekst- stu-dime për etno-folkloristikë krahasimtare",botimet "Naimi", të befason për thellës-inë e analizës së asaj lënde artistike, his-torike që ka nisur të krijohet mijëra vjetmë parë; nga ngjizja e popullit shqiptar,paraardhësve të tij iliro-arbërorë, dhe derivonë kur u formësua kombi shqiptar meidentitetin e tij në aspektin etnik, kultur-or. Autori e shpjegon kështu lindjen e këtijlibri: "Disa vite më parë, kur studiuesja eletërsisë Dhurata Shehri, drejtore e depar-tamentit të letërsisë shqipe në Fakultetine Historisë dhe të Filologjisë, më bëri ft-esën për të mbajtur një kurs leksioneshpër folkloristikë të krahasuar në shkollëne masterit, m'u desh t'i bëja vetes shumëpyetje. Si do të ishte më e vlerësueshme?Një syllabus për bazat teorike, rëndësinë,qëllimin, metodat dhe funksionet e folk-loristikës krahasimtare? Apo një lëndë qëu mundëson studentëve e lexuesve njo-hjen e traditës gojore shqiptare përmeskrahasimeve me tradita të tjera? Krahasim-et përgjithësisht provokojnë, cenojnë,përafrojnë e po aq mosbarazojnë. Porkrahasimeve dhe metodës krahasuese,megjithëse moda mund t'u ketë shkuar,mundësitë nuk u kanë shteruar. Në filoz-ofinë e botës së sotme është "të shohëshveten tek tjetri". Kjo filozofi është theme-li i eurokulturës dhe eurocentrizmit.Duket si një shpikje e botës së sotme dhesi një parim i krijuar për të përligjur duku-ritë e mondializimit të shijeve të njerëz-imit të shekullit të 20-të, por dukuria ësh-të zanafillëse, po aq zanafillëse sa dheantagonizmi me tjetrin. Grekët e lashtë-sisë antike përdornin opozicionin "ne dhebarbarët", në kuptimin "ne dhe ata që nukflasin si ne"; por në të njëjtën kohë dheopozicionin tjetër: ne dhe simpatia / em-patia ndaj tjetrit".

Folkloristika krahasimtare nuk është njëshpikje didaktike për të plotësuar vetëmnevojat e formimit në shkolla, parauni-versitare, universitare e pasuniversitare.Janë të panumërueshme burimet e kraha-sueshmërisë midis traditave gojore tëpopujve. Kur vëllezërit Jacob e ËilhelmGrimm koleksionuan e botuan "Children'sand Household Tales" - "Kinder - undHausmärchen" ("Përralla për fëmijë dhetë rritur"), duke përcaktuar se shumica emotiveve të prozës popullore të popujvemund të referohej në një arketip, krye-sisht lindor, metoda krahasimtare nuk kish-te lindur ende. Gati një shekull më vonë,kur Vladimir Propp, një prej dijetarëve mëtë shenjuar të historisë së antropologjisënë shekullin e 20-të, krahas me ClaudeLévi-Strauss, botoi studimin e mirënjohur"Morfologjia e përrallës", duke i përafru-ar përrallat e popujve të botës, pavarë-sisht prej racës, etnisë, gjuhës, kulturës,qytetërimit, gjendjes së zhvillimit, në ti-pologji e funksione, ende një disiplinë e

folkloristikës së krahasuar nuk ekzistonte,në kuptimin ekdotik. Por ekzistonte ob-jekti i kësaj dije, ekzistonte mundësia evërtetë e krahasueshmërisë, si një mënyrëpër të identifikuar një traditë gojorepërmes afërive, ngjashmërive, dallimeve,bashkëpërkimeve me të tjera tradita si ajo.

Dukuritë e krahasueshme të traditësgojore janë ato që u takojnë epokave mëtë hershme të mendimit njerëzor: prej li-rikës rituale, mitologjisë, eposit, traditësetnojuridike deri tek epika historike. Përkëtë arsye do të ishte më e arsyeshme tëflitej për një lëndë të karakterit etno-folk-loristik, sepse këto përbërëse të traditësgojore (kulte, mite, rite, magji) të tillë ekanë shkallën e sinkretizmit.

Autori, duke iu referuar ngjashmërive,i klasifikon kështu:

ngjashmëri për shkak të karakterit uni-versal (mitet uranike, kronike dhe ktoni-ke; mitet zoomorfe - totemitë; raportet mehyjtë, kulti i vertikalitetit);

për shkak të burimit gjenetik (shtresaindoeuropiane: heronjtë mitologjikë kul-turorë me fuqi të mbinatyrshme, heron-jtë me pikë të dobët, kulti i numrave sim-patikë dhe antipatikë);

për shkak të tipologjisë së llojit (eposi,ligjet e shfaqjes dhe mbylljes së epopesë,vargu misionar);

për shkak të lidhjeve të kryehershmehistorike (kulturat e antikitetit: mitologjiagreke, romaniteti);

për shkak të nënshtrateve kulturorë

Shaban Sinani: "Tradita gojoresi etnotekst- studime përetnofolkloristikë krahasimtare",botimet "Naimi"

(gjurmë të miteve të popujve parain-doeuropianë si pellazgët);

për shkak të përgjithësimit të dukuriveprej kulturave imperiale dhe liturgjike (Sh-krimet e Shenjta, ligjërimi biblik e ungjil-lor);

për shkak të prekjes në historinë euro-piane e ballkanike në rrjedhë tëmijëvjeçarëve (shtresat anzhuine, nor-mande, hispanike, napoletane, bizantine,osmane);

për shkak të arealizimit të kulturave(bashkëpërkimet ballkanike);

për shkak të fqinjësisë së dikurshme a

të vonë.Kjo ndarje nuk bëhet për arsye lehtësie

apo teknike, por për pikërisht për të dalëtek vlera kryesore e librit: të rinjihet pa-suria e brendshme e traditës gojorevendëse (pra, shqiptare), duke mundësuarvlerësimin e saj si etnotekst. Pikërisht kjoështë arsyeja që titulli i këtij libri është"Tradita gojore si etnotekst", sepse mëshumë se krahasueshmëria zor se mundtë ketë mënyrë tjetër për ta përveçuar atë,qoftë në pikëpamjen etnofoklorike, qoftënë atë etnolinguistike, si kumt identifikuesetnik.

Dukuritë e krahasueshme të

traditës gojore janë ato që u

takojnë epokave më të her-

shme të mendimit njerëzor:

prej lirikës rituale, mitologjisë,

eposit, traditës etnojuridike

deri tek epika historike. Për

këtë arsye do të ishte më e

arsyeshme të flitej për një lëndë

të karakterit etno-folkloristik,

sepse këto përbërëse të traditës

gojore (kulte, mite, rite, magji)

të tillë e kanë shkallën e

sinkretizmit.

këtu mund të ishte njoftimi juaj

...NJË REKLAMË E VOGËL - NJË KONTRIBUT I MADH...

për më shumë informacion shkruaj në adresën e emailit:<rrugaearberit@gmail.com>rrugaearberit@gmail.com>rrugaearberit@gmail.com>rrugaearberit@gmail.com>rrugaearberit@gmail.com>

20 - Janar 201269nr.

monografiMendime rreth librit monografik “Dinjitet përball intrigës” të autorëveFaik Xhani e Ilmi Dervishi, kushtuar Shaban Dervishit

Dëshmi e dinjitetit njerëzorNga: MEVLUD BUCI

Libri monografik: “ Dinjitet përball intrigës”i autorëve të nderuar Faik Xhani e Ilmi Der-

vishi kushtuar birit të Dibrës Shaban Dervishi,përbën një vlerë të çmuar për historinë, brezat,jetën, një vlerë të rrallë për publicistikën embi të gjitha përbën dëshmitë e përpjekjeve,të djersës, përpjekjet përball akuzave e vua-jtjeve që të shkaktojnë intrigat.

Pa mëdyshje, pa aspak eliozhe apo hiper-bolizim, por për realitet historik e demokratikky libër i çmuar mund të quhet edhe “Provat eqendresës, ndaj pabesisë”. Pasi lexon këtëmonografi të vijnë ndërmend thëniet filozo-fike të At Gjergj Fishtës, i cili thoshte: “ Kushe mëson se është i pabesë qit nagandën, e bjerikresë”. Historia nuk ta fal nëse nuk e godetligësinë, shpifjen, intrigat, pabesinë.

Qysh në hyrje, në argumentet e qarta të re-daktores së mirënjohur Fatime Kulli e në çdoshkrim të këtij libri mëson qartë për vlerat,për gjurmët, për qëndresën e përballjen meintrigat. Mëson dëshmitë sesi rritet dinitetinjerëzor.

Libri i autorëve Faik Xhani e Ilmi Dervishime titull: “Dinjitet përball intrigës”-shkruanredaktorja Kulli është një monografi ku veçmaterialeve gojore si mbresat, kujtimet e për-fundimet vishen bukur e ndërthuren me mate-riale dekumentare nga Arkivi i Shtetit, të cilëti japin frymëmarrje më të madhe librit, be-sueshmëri, seriozitet e vlerë.(f.6).

Qysh tek shkrimet “Dardha-qytet”, “Lugje-jt”, “ Nga Dogj Boçi në Dervish”, “Llan AliDervishi”, “Elez Llan Dervishi” na jepen gjur-më e fakte historike, pasqyrohet tradita, geniatdhetar e kulturor, lëvizjet e fisit, lufta e GjonBoçës që më 1464 ndryshoi vendbanimin, kunga Mjeda kaloi në Mirditë, në Lurë, në Qafëtë Dardhës, në shpatin lindor të Majës sëMadhe.

Pushtuesit osmanë ushtruan presion tëmadh për kthimin e tyre nga të krishterë nëmyslyman, zaptuan ujin e pijshëm dhe rritëntaksat. Kjo solli luftën. Nga lufta i biri iGjonit, Dogja, u detyrua të kalojë matanëDrinit, në Lugje. Bashkë me vendbanimin e rindërroi edhe fenë, duke i vënë djalit të tij tëvetëm emrin Dervishi. (f.11).

Kjo monografi e shkruar thjeshtë e me kor-

rektësi në argumenta përmban edhe kujtimete Nazifes-vjazës të Suf Dervishit, fëmijët eElezit, Nanën e Madhe (Shkurte Poleshi), Der-vishi, e cila u tha miqëve nga Tirana kur epyetën se a merr pension? Ajo mençurisht, mefilozofi popullore u tha: “ marr tre pensione”,se kishte tre djem. Libri na jep portretizimin edajave si Riza Poleshi nga Sarica e Zall-Dardhës, emra të nderuar si: Isuf Poleshi, Xhelile Osman Ferra etj.

Autorët nëpërmjet fakteve dhe përshkrimeverealiste, tërheqëse e argumentuese pasqyrojnënë plotësi sesi rritet diniiteti njerëzor, sesi undëshkua e qëndroi i patundur Shaban Der-vishi, modeli i intelektualit të punës e tëmençurisë, por që u godit nga rrufetë e in-trigave të kohës moniste e qëndroi i pamposh-tur siç thonë autorët Faik Xhani e Ilmi Der-vishi “Midis dy zjarresh”: “Me karakterin efortë si mali i Korabit dhe me përvojën e mëshumë se tri dekadave si menaxher e adminis-trator i vlerave materiale e monetare nuk upërkul, nuk u asimilua e nuk ra pre... Ky qën-drim kristal i Shaban Dervishit nuk po shihejme sy të mirë. Elementi keqëbërës e korruptivi hodhi falangat e tij tej e mbanë. Cfarë nuksajoi e nuk hodhi mbi magazinierin Zemërsh-këmb, autoritar e të zot ShabanDervishin...”(f.23).

Përballë hetuesit, përballë traumëspsikologjike duke u përballur me pabesinë, meintrigat, me të xhindosurin që gërthet si bishëe egërsuar përpara Shabanit që ky të firmostepadrejtësinë që ia kishin kurdisur.

Është kuptimplote e mjaftë domethënëse ajoqë shkruajn autorët e librit: Xhani e Dervishi:“ Edhe pse midis dy zjarresh Shaban Dervishishpëtoi për mrekulli, pa u djegur e përcëlluar.Shpëtoi se qe i pastër e i pathyer si mali iGramës e i Korabit, si uji e si ajri i atyre bjesh-këve”. (f.27).

Kur lexon librin: “Dinjitet përball intrigës”të bie ndërmend vargu i këngës epike mirdi-tore që thotë se nuk kalb toka mineral, mësonmjaft të vërteta, mjaft enigma e kundërvënie,ku njeriut të thjeshtë, të përkushtuar e me din-jitet i vret shpirtin e djersën intriga, shpifja,kurthi, troç, pabesia. “Buka e dhënë e famil-jes Dervishi,-shkruhet në libër, dinjiteti, ven-dosmëria e përkushtimi i Shaban Dervishit ndajdirektivave të partisë e ligjeve të shtetit sh-

qiptar si dhe dora e ngrohtë e mendja e mpre-htë e Haxhi Lleshit bënë të mundur zbardhjene së vërtetës dhe riabilitimin e figurës së Sha-ban Dervishit”. (f. 30).

Shaban Dervishi si vet fisi bujar e atdhetar,si vetë Lugjejt e Dardha, si vetë Dibra e çdonjeri i nderuar anembanë trojeve amtare e karrit dhe po e rrit dinjitetin, sepse nëpërmjetdrejtësisë, qëndresës, mirënjohjes ka lartësuare lartëson dinjitetin, virtyt ky i njerëzve tëshquar, demokratëve të vërtetë pa ngjyra e in-triga.

Me vërtetësi e frymëzim janë shkruar edheshkrimet: “Pengu i Besnikut”, “Kujtesë dhemirënjohje”, kapitulli “Rinia e Shabanit”,“Denjësisht në politikë” etj. Ku jepet edhefaksimilja e të madhit e të paharruarit, artistittë merituar Hazis Ndreu që i jep rekomandimpër në parti, më 21.11.1961, rekomandimi iMehmet Sulës etj. Shumë interesant janë edheshkrimet: “Sfidë Diktaturës”, “nëntori1967”,”prilli 1975" etj.

Argumentet mjaft interesante arkivore tëfaqes 71, na mësojnë një dëshmi të madhe,sesi intriga kërkon të përbalt dinjitetin, kjoështë e duhet të jetë mësim i madh edhe taninë jetën tonë të ashtuquajtur demokratike, kugjithkushi të shpif a bënë intrigë e nuk i futetferra në këmbë, shkruan apo jep lajm tëgënjeshtërt për të cënuar dinjitetin e të tjerëveedhe drejtësia bën sehirë. Në argumentet efaqes 71 mësojmë sesi vetë ish-udhëheqësi,vet partia shtet i godiste më të zotët, më të

mirët, më dinjitozët, siç ishte edhe ShabanDervishi i Dibrës. Pra, nëpërmjet vetmohimitdhe qëndresës, nëpërmjet drejtësisë e djersës,nëpërmjet fisnikërisë dhe mirënjohjes njerë-zore e rriti dinjitetin Shaban Dervishi.

Pasqyrimi mjeshtëror në kapitullin e tretë ishkrimeve të Faik Xhanit, Halil Robit, MiftarRamadan Fanës, Velo Cfarkut, Mevlud Bucit,Enver Hasës, Shuaip Methasanit, RustemDevës, Halim Laçit, Mal Dragjoshit e Dog-jasn Dervishit e plotësojnë më së miri portre-tin e personazhit kryesor e të nderuar tëmonografisë, njeriut të përkushtimit e të qën-dresës, njeriut të fisnikësrisë Shaban Elez Der-vishit.

Rapsodi i talentuar dibran e kombëtarHalim Laçi në vargjet mjeshtërore pas shkrim-it të tij, na jep forcën e madhështinë e njeriuttë mirë e të zot, na pasqyron sesi përfundojnëthashethemet pa vlerë, ndaj midis të tjeraveshkruan “ Ishte djalë krenar/ me zemër tëbardhë/ ishte kryetar/ dikurë në Zall-Dardhë.../dikush me zë e nën zë/ në fund cfarë doli/Nuk doli asgjë/ aty dilte fjala/ dhe sillejvërdallë/ dilte nga Zall-Dardha/ vinte në Zall-Dardhë/ Postieri dërgo letra/ Çdo ditë epërherë/ thashetheme të tjera/ të gjitha pa vlerë/Koha në skenë ty të grishi/ faleminderit Sha-ban Dervishi/ “

Këto vargje hymn janë sintezë e luftës për-ballë intrigës, janë dëshmi e urtësisë si rritetdinjiteti.

Në këtë libër monografik autorët e nderuarFaik Xhani e Ilmi Dervishi kanë dhënë njëpublicistikë mjeshtërore me qartësi të argu-mentuar. Këtu gjen këndin e vet gjuhëtari,publicisti, politikani, historiani, diplomati dheçdo njeri i thjeshtë. Gjen këndin e vet cilidoqë kërkon të ngjis shkallët e karrierës së tijduke përbaltur të tjerët, që bënë revansh pasngjyrave e që vetë shpallet demokrat.

Ky libër të mëson se cili është demokrati ivërtetë, sesi rrezaton e nuk mund të përbaltetdinjiteti përball intrigës. Është vërtetë një libërmodest me shumë vlera edukative bashkëko-hore historike e demokratike, ku njeriu të ecëpërpara e të qëndrojë sikurse i nderuari e qën-drestari Shaban Dervishi. Jeta, veprimtaria dheshembulli i tij e meriton të mos mbetet nëhije, por të vlerësohet. Ai emeriton plotësishttë jetë “Nderi i Komunës” Zall-Dardhë, e psejo edhe “Nderi i Bashkisë Peshkopi”.

Suksese dhe ju lumtë mendja dhe pendaautorëve të përkushtuar, Faik Xhani e IlmiDervishi!

Ka ndodhur nje ngjarje? Keni ndonje shqetesim

per te ndare me komunitetin?

Keni ndonje propozim per zhvillimin e zones suaj?

Doni te informoni komunitetin rreth jush per dicka qe ju intereson atyre?

S H K R U A N I N Ë G A Z E T Ë ! B A S H K Ë P U N O E D H E T I !

< r r u g a e a r b e r i t @ g m a i l . c o m >

Janar 2012 - 2169nr.

kritikëModeli ligjërimor dhestilistik i Naim Berishës teromani “Gurkështjella”Nga: HAJRI MANDRI

Në produktin krijues të N.Berishës pasromanit që lexuam së fundmi “Bjesh-

kët e dashurisë”, kemi në dorë një tjetërroman me temë aktuale “Gurkështjella”

Romani është i shkruar në vargje dheme stilin e rrëfimit fabulesk që nëkuptonnëntëkstin dhe alegorinë. Në këtë ese dotë merremi me modelet ligjerimorë që naofron autori në këtë vepër. Ky romanparabolik rreh të pasqyrojë përmes mod-elesh ligjërimorë etnografik, liturgjik,letrar, me një arsenal shembëlltyrash qëndërthurin të kaluarën me të sotmen menjë gjuhë semiotike.

Ka një sinkretizëm në roman, një shkr-irje dhe një fuzionim të formave të pas-qyrimit. Raporti i individit me shoqërinëzë vendin kryesor. Përshtatja apo mospër-shtatja me veset e shoqërisë, pohimet dhemohimet filozofike të autorit i gjejmë tëzbërthyera në një gjuhë alegorike herë nënjë stil të ligjërimit etnografik si rrëfim li-rik i thjeshtë fabulesk, herë si ligjërim folk-lorik mbështetur totalisht në modele tëkëngëve dhe rapsodive folklorike, herë simodele ligjërimorë liturgjikë me frymë un-gjillore dhe kuranore, kur operon në trans-metim poetik përmes ritualit të vajtimitose ritualit të betimit. Modeli ligjërimormë përgjithësues është ligjërimi parabo-lik ose e thënë shqip ligjërimi me shem-bëlltyra letrare. Ky model në sinkretizmine tij na kujton modele të letërsisë antike,të traditës së letërsisë së vjetër shqipe, dhemodele nga letërsia jonë moderne ngaPashku deri tek Kadare, ku gjejmë trans-fertë totale të lëdës, të dhënë përmes ale-gorisë, shembëlltyrës, parabolës dhe para-volisë. Autori ndodh shumë herë që op-eron edhe me kode etnojuridike dukedhënë porosi morale të drejtpërdrejta qëpërngjasonjë me kode poetike lindore,modele të huazuara nga letërsia perse qënë letërsinë tonë u sollën më së shumtinga Naim Frashëri dhe Dritëroi. Të gjitasa thamë më sipër vlejnë për konkludiminse autori po tenton tregje strukturore dhekjo e bën veprën sinkretike. Mesazhithemelor i romanit është që “ njerëzit emençur të mos i lënë të paditurit që tëdalin në krye. Pengesat që krijojnë të paaftët për ecur të aftët është një luftë emoçme dhe e vazhdueshme. Në kapitul-lin e dytë “ dhelpra dhe shkrimtari’ jepetraporti i shkrimtarit me audiencën dukeprekur probleme të estetikës dhe lirisë kr-ijuese. Autori portretizon veten duke evënë atë përballë veseve të shoqërisë:

“ U Linda, u rrita , unë s’di të flas tinëz I kam zët njerëzit, që flasin pas

shpinës” (f.27)Koncepti më interesant dhe qendror i

veprës është koncepti i lirisë, i përmasavetë saj në jetë dhe krijimtari, i lirisë si kon-cept filozofik, i mënyrës së të menduaritdhe të jetuarit, dhunimi e skllavërimi qësjell mungesa e saj. Autori ngre njëshqetësim që përbën leitmotivin e veprës;si ka mundësi që njeriu të përshtasë shpir-tin, ndjenjat dhe psikikën e tij me të pa-dobishmen kombëtare dhe të bëhet re-alitet virtual e keqja. Autori godet me hu-mor komunizmin si ideologji dhe si sistempropogande që deformon njeriun në

psikikë. Në raportin e individit me struk-turën shoqërore qëndron ideja dhe me-sazhi i autorit që për nga përmbajtja dhemesazhi është një konceptim origjinal.

Duhen kuptuar e vlerësuar faktorët gju-hësorë, me kombinimet e tyre sintaksoree leksikore, se ato janë majaja e lëndësqë përdoren gjatë të folurit alegorik. Efolura me nëntekst në romanin “Gurkësh-tjella” përbën një dukuri e shprehje etno-linguistike, me shtrirje gjeografike sh-qiptare. Romani është mbështetur edhenë traditën etnolinguistike të trevës kuështë lindur dhe formuar. Vetë gjuha ale-gorike është sistemi linguistik, ku realizo-het e folura fabuleske. Edhe materiali, metë cilin autori gatuan këtë të folur, nukpërmban fjalë të huaja dhe mbështetet nëtë folurin nëndialektor, në njësi të vogla,pikërisht tipike për atë zonë apo krahinë.Rrëfimi në ka në themel tregime të sh-kurtra në vargje të ndara në kapituj, ng-jarje dhe inskenime fabuleske të përpunu-ara artistikisht. Në mjaft episode kemishembëlltyra të cilat gjatë përdorimit ekanë humbur strukturën por autori për-dor shprehjet frazeologjike që burojnë prejtyre:

“Ka jeta plot, punë të mëdha e të vog-la,

Lum kush nuk shkon kot si dushku përgogla” ( po aty.f.27)

Me epitete e krahasime që vijnë nganjohja që autori ka në nëndialektin lokal“ Unë jam derë e parë, unë jam soj

shilosh” (f.31) Me efekte stilistike janërrëfimet si konstrukt etnofolklorik, me njëligjërim popullor plot kolorit lokal:

“ Se bota , moj zonjë, të tregon me gishtBën thashetheme, të vë edhe bisht.” (po

aty,f.34), ose lakonizmi i më poshtëm qëkarakterizon personazhet:

“ Jeta e Ferrak Beut dhe e së shoqesE ka ngrënë tagjinë, po i kthehet tor-

bës”Në embrion shembëlltyrat lindin si tre-

gime të shkurtra por më vonë, duke kalu-ar gojë më gojë e brez pas brezi ato rivi-talizoheshin në figuracionin letrar në for-mat e shprehjes dhe në strukturën dhekompozimin artistik.

Pasazhet në roman krahas mençurisëdhe zhbirimit të hollë në dukuri apofenomenin shoqëror, politik apo social atajanë vlera të humorit të këndëshëm, sat-irës së mprehtë dhe pasurimit të ideveestetike.

Në vepër gjejmë elementë stilistikorëme burime nga ligjërimi liturgjik.Pasazhet e vajtimit. Paravolia e bisedësme dhelprën:

“Për krye të fëmijëve e gjithsa kam,S’të gënjen dhelpra një fjalë. (f.38)Apo “ Qafsha ty moj skile, nuk thash

asnjë fjalë.”Në karakterizimin e personazheve,

dhelpra del si dinakja e la Fontenit, derrinë mënyrë ironike si më shejtani, më izgjuari, apo çakalli që “ jep me dorë dhekërkon me këmbë” (f.44)

Eliptizmi, i cili ka të bëjë me shumëk-uptimsinë e figurës poetike, në sajë të aso-ciacioneve që sillen nga tekste hipotetike,nga fusha të tjera si: historia, folklori, et-nografia, arkeologjia dhe janë të kapshmenga pjesëtarë të së njëjtës kulturë nuk eka dëmtuar veprën për t’u kuptuar ngalexuesi. Në vepër nuk mungojnë figurapoetike përshkruese si nokturne roman-tike:

Natë e bukur shumë, natë vere mehënë

Delet bënin gjumë, nën heshtjen erëndë.(f.40)

Nganjëherë mesazhet na vijnë si poro-si morale e drejtpërdrejtë;

“ Njerëzit hedhin gurin dhe fshihen estruken

Njerëzit, or bir, nuk janë sikurduken”.

Një fragment i bukur poetik është dia-logu me Bekën.

“Më ka këput malli për me t’paKur t’kujtoja veç kam qaNuk qajnë burrat, thua tiQajnë, moj, qajnë për sytë e zi!”, (f.50)

janë të rralla pasqyrime të tilla realiste tësentimentit njerëzor, të dhënë me kaqndjenjë dhe natyrshmëri si shkrepjemetaforike moderne. Në marrdhëniet eBekës me Ermalin ka një frymë melanko-lie dhe romantizante që përgjithësisht ësh-të tejkaluar në letërsi por nuk di përse

poeti si frymëzim, i referohet këtij mode-li si përshkrime poetike me origjinë bari-tore dhe përmbajtje të lehtë temashdashurore në të cilat komplimentohet edashura me vyrtyte të zmadhuara.

Një përdorim të dendur kemi stilemattë cilat janë paravënie jo e zakonshmefjalësh që përmban veç kuptimit të parësemantik, edhe një kuptim të dytë, figu-rativ me ngjyrim emocional.

Po kështu një rol të rëndësishem nëvepër luan edhe grotesku, i cili është njëdukuri, ku ndërthuret komikja ose qeshar-akja. Shpesh grotesku përmban edhe tëshëmtuarën dhe të stërzmadhuarën, tëllahtarshmen dhe të përbindshmen, në atokapituj ku flitet për luftën e klasave. Bazakrahasuese e romanit është analogjia e cilarealizon ngjashmërinë, përngjasimin, qëzbulohet duke krahasuar dukuri dhe sjell-je politiko-shoqërore, të cilat kanë cilësitë përbashkëta. Përngjasimi mund të jetëpër një ose për disa tipare, mund të jetë ipjesshëm ose i shumanshëm. Analogjia simënyrë arsyetimi, në këtë rast është edhepërftesë letrare. Autori e ka shfrytëzuar mesukses këtë mundësi. Momente komikesi “ dhelpra bën kërkesë për të hyrë nëparti” ku pranimi i saj analizohet si e pa-përshtatshme se:

“ Thur lajka si pupla pule Çdo gjë ta bën verë me lule” Po ta fusim atë n’parti Na përlan me mace e mi” (f.60)Në horizontin e pritjes autori realizon

dy gjëra: funksionin simbolik, kur tre-gojmë gjëra rreth botës, dhe funksionemotiv, kur i përdorim fjalët për të kri-juar ndjenja subjektive apo sjellje. Person-azhet kafshë janë figura letrare, nuk janëgjuhë referenciale, shpesh shmangin kr-ijimin e ndjenjave.

Dëshirat tona konfliktojnë në mënyrëtë vazhdueshme dhe në mënyrë të pae-vitueshme, përderisa jemi njëkohësishtqenie sociale dhe individë. Kështu neduhet të përfillim dëshirat e të tjerëve ash-tu sikurse dhe tonat, të pajtojmë impulsettona konfliktuale me njëri-tjetrin, nëmënyrë që t’i hapim rrugë kënaqësisëkolektive në shkallën më të madhe tëmundshme. Ashtu si narratori dherrëfimndjekësi, është një nga elementet esituatës narrative dhe futet në të njejtinnivel diegjetik, eshtë i lidhur virtualishtme narratorin. Ky është një nga suksesetprofesionale të autorit pasi përmes situ-atës parabolike, krijon një terren nëntek-sti. Por të shumta janë rastet ku anatemavjen me stilema plot humor:

“Më fal o Pashë- thirri kasnec i tellallitAi që foli është vrima e fundit e kaval-

lit”.Duke i dhënë romanit hijeshi dhe finesë

në ligjërimin letrar.U ndala në disa aspekte të formave

ligjërimore për të mos përsëritur vlera tëparashtruara edhe nga të tjerët.

Romani është i shkruar në vargjedhe me stilin e rrëfimit fabuleskqë nëkupton nëntëkstin dhealegorinë. Në këtë ese do tëmerremi me modelet ligjerimorëqë na ofron autori në këtë vepër.Ky roman parabolik rreh të pas-qyrojë përmes modelesh ligjëri-morë etnografik, liturgjik, letrar,me një arsenal shembëlltyrash qëndërthurin të kaluarën me tësotmen me një gjuhë semiotike.

Koncepti më interesant dheqendror i veprës është konceptii lirisë, i përmasave të saj nëjetë dhe krijimtari, i lirisë sikoncept filozofik, i mënyrës sëtë menduarit dhe të jetuarit,dhunimi e skllavërimi që sjellmungesa e saj. Autori ngre njëshqetësim që përbën leitmo-tivin e veprës; si ka mundësi qënjeriu të përshtasë shpirtin,ndjenjat dhe psikikën e tij me tëpadobishmen kombëtare dhetë bëhet realitet virtual e keqja.Autori godet me humor komu-nizmin si ideologji dhe si sistempropogande që deformonnjeriun në psikikë. Në raportine individit me strukturën sho-qërore qëndron ideja dhemesazhi i autorit që për ngapërmbajtja dhe mesazhi ështënjë konceptim origjinal.

22 - Janar 201269nr.

poeziKëngë për atdhetarinSaid Najden Dibrani

(Hoxhë Voka)

Ndërsa zemra i regëtinte,zemra mbushur dashuri,goja mjaltë i pëshpëriste:Shqipëri... Shqipëri...Ndërsa gjaku po i ngrinte.gjak i kuq e gjak i ri,amanetin po u lintemiqve, shokëve përreth tij:

“Gjersa turku të bëjë hije,gur mbi varr të mos më vini.Ditë e bardhë kur të vijëpërmbi krye gur më ngrini,edhe gdhendni këto fjalëme të ëmblën gjuhën shqipe:“Që nga lindja, gjer në varrpër Atdhe shërbëtor ishte.”

Dhe i mbylli sytë e zez,porse zemra iu ngrit flursi shqiponja dykrenoreqë kaliti në flamur.Dora penën e lëshoi...po e morën qindra mijëedhe shkruan, edhe shkruajnë:Shqipëri... Shqipëri...

Sazan Goliku

Poezi nga Xhelal LucaPoezi nga Xhelal LucaPoezi nga Xhelal LucaPoezi nga Xhelal LucaPoezi nga Xhelal LucaARBËRISHT DASMORË

Ma humbët lotinO bijtë e mijëMë jeni derdhursi zogjt e korbitA thu se për këte dheNuk ka PërëndiMalli per ju Sa dhimbja e mortit .Dalldis si murra MirditePërplasem idhtas në kepPor dhimbjen se njohPër djem dhe vashaSi rreze driteLulkuqe këmishat tu qepArbërisht dasmorë tju shoh.Vetëm atëherë bijtë e mijKur kuq e zi ju shohLopata e dheut që më hidhet përmbiPërjetësisht më ngroh.

DASMORË NË KOSOVË

Ju luta një vashe në KosovëMe shpirt në dorë,Dua të jem dasmor Shqipe kam me ardhëMe kësulë të bardhëKrejt serbesMe dy naganta në brez I kam fshehNjë ballë fishekPër ti djeg’Ta ndigjojë Kosova krejtSe qiellit ja shkoqa retë Jam djalë ShqipërieBukur më ka hijeDollibash rakieDollibash krushqieNë karvane dasmërie Si I shkalamendurNë dehjePërqafohem me lisatTë puthem me plisatNë palcë të tokësTë përcillet kushtrimiSot do derdhi lot gëzimi Oooo KosovëSa më dhëmbin plagët e tuaI kam në shpirtI kam në kockI kam në thuaSa herë me shkjaJe vraE s’ke qaNë palë të flamuritDjemtë të kanë ra’ Ta mora mandilen ArgjiroTë bukuroj kreun e BajrakutE çova tek Jasharët heroAty ku u derdhDallga e gjakut.

Dasëm vëllezer!Sa më shumë dasma

Se vetëm duvakëtKuq e zi bajrakëtNa I shërojnë plagët Të bien tupanëtNë të katër anëtNë shkrum kësaj hereKanë mbirë zambak vere Hëna derdh argjend mbi dasmorëNe ngremë dolli deri në agimNusja dritëson si meteorëMe mendafsh kuq e zi mbi shpinë Fehmi* vëlla !Halil* baba !Kjo është dasëm jo shakaTreqind krushq me këmisha të kuqeSot Luanën* e marrin nuse Të bien tupanëtNë të katër anëtTë skuqen telat e sharkisëNë gëzim të zotit t’shtëpisë Në përlotjePuthi nusen në të fundit herë“Bijë rrugë të mbarë “Dasma joteMë e bukura pranëverëPër bashkimin kombëtarë

Le të bien tupanëtTë derdhen karvanët Shkup e PrishtinëPrevezë e UlqinMaleve të ndizen zjarrmorëGjith Shqipëria dasmorëLuana shkonNuse në Vlore. Eh të kallen grykat E atdheut timNë kuq e zi.Një kombNjë flamurNjë kushtrimMe opingë do ngremë dollinë

Të tërmetojmëNë etje flakë e zjarreYjësinë e Evropës mbarëJam krenarJam shqiptar.

DIELLI NGA TI ME VJEN

Njëqind vjet Të prita AmerikëNjëqind vjet Të pata ëndërr, shpresë, dritë. Kombi imHistorikisht në kryqëzimNuk më lanë kurrëNë fatin tim.Njëra pas tjetreMë shkelën perandoritëE s’më lanë me pa ditë.Sa herë

‘’Kurvëritë’’ e EvropësE çuan popullin tim Në buzë të gropës Jemi gjenezë e ngjashmeSy ndër syDhëmbë për dhëmbëFlakë për flakeDuke të patur larg U lava me gjak.Dua besën tënde Amerikë,Ti gjoksin me yje , dritësojnëUnë plot plagë që kullojnë. I desha bijtë e tu ,Si dritën e syve,Ndaj me shpirtJam pjesëz e gjashtëdhjetë e katër yjeve.I ngrita shtatore KlintonitNë tef të ballkonit Të urtësohen çakejntë e BallkanitDo ti ngre legjendëTa mbaj në gjiShekull mbas shekulliDo ta mbjelli në fëmijëDo tu them:Ky na njohi si Shqiptari! Dje më rrejtën , Më trembënS’ më lanë me të pa drejtOooo u shofshin krejt. Sot do të fali djalinBijnëVeç mos ma lënëCopa Shqipërinë. Ndaj mirëserdhe ,Amerikë,Të kam shpresëTë kam dritëDo ta dua besën...Ma dheSot e njëqind vjet.Do ta dua mot e jetë.

Skicë nga SELMAN MZIU

Përballoi turkune serbin por jo...I ngjante një kurrizi kali të majmë. Ngjyrae këtijë kurrizi fillonte në Rrahanaje mbitrojet e Kuke dhe zbriste duke puthur Dri-nin me bishtin e sajë. Nga fundi i kalonterruga që të çonte te Ferra e Pashës. Në perën-dim e priste rruga, tanimë e asfaltuar që tëshpiente në fshatin Brane.

Emri vinte nga bokërima e shekujve. Os-tushi kishte histori të shumta. Po ta zbërthe-jme për brinjësh këtë fjalë,mund të shpre-hemi. ‘’Ose,, të vini me neve ore ‘’Tush,,ose të vrasim. Shumë ushtar turq me padis-hahun e tyre kishin kaluar këtyre anëve,pesëqind e dhjetë vjetë më parë. Atëherelisat ishin me trup të trashë sa nuk i gërthe-nin dy burra. Pylli ishte hijerëndë edashamirës me miqë e armiq.

Koha kaloi si një stuhi me vetëtime eshira të shumta e borëra edhe dy metratrashësi. Edhe me njëmijë e nëntëqind enjëzetën gjenerali me shajak u jepte urdhërushtrisë per ti rënë serbit nga këto pyje tëshëndetshme lisi. Por popullsia u shtua.Dhe dimrat ishin të ftohte. Oxhaku duhejndezur per tu ngrohur. Pjekja kafesë bëhejme dollapin e sajë, ku majën ia ngulnin nëtungun që veç digjej e prushi nxente kokrratbrënda që rrotulloheshin vazhdimisht. Aro-ma ishte e këndshme e tërheqëse. Per tënxehur çerepin e saçin për të pjekun bukëne norë duhesh edhe prushi i marrë me ka-caje për ta vumun mbi saçin. Buka vinteme koren si ngjyra e gështenjës së pjekme.Çfarë kënaqësie ndjeje!

Lisat dalë ngadale u zhdukën. Por edheato si çdo qënje e gjallë luftonin për mbi-jetesë. Kështuqë buisnin llastarët kurriteshin e trungu merrte forcë e gjallnesë.Gjithmonë Ostushi kishte gjallni, bulson-te jeta, e Drini i freskonte bishtin. Para tridh-jetë vjetësh, hyne njërëzia me kazma, sopatae lopata e shkulën trungjet e gjalla të dush-kajave. U hapën qindra kilometra brezare.Siç kishin bërë Etruskët mijëra vjete më parë.U mbollën kumbulla Tropojane, ato Shurke,qershite Burlet, Napolitane e të Luznisëngjyrë zeza. U rritën dhe filluan të prod-hojnë. E kurrizi i Ostushit, prodhonte këtofruta edhe për Tiranën e Gjirokastrën,Vjenen, e Lyonin, Shtutgardin etj.

Edhe çfarë ndodhi! Filluan ti presim, tëmos kujdesohemi më, si dhe të futim dhitëe dele t’i kullotnin. Veprime qe kryheshinsi në mallin pa të zot. Nuk kaloi shumevite dhe kodrës i doli ngjyra e kuqe e dheut,i dolën eshtrat. Me një fjalë u shpërfytyrua.U shëmtua së tepërmi. Por s’mbaroi mekaq! Tragjedia makabre vazhdoi. Disa pemëtë rreshkura e të shpërfytyruara nga vuajt-jet, përpiqeshin të rrezistonin. Por deri kur?Gushti erdhi i nxehtë, hardheçka digjej nëdiell, e Drini u paksua sa s’mbahej mend.Ostushi një dite me diell qe të piqte, eperpinë flaket e tymi nxiu hapsirën perrreth.

Disa drurë frutor mbetën si skeletë. Tëtjera ashtu të kuqëluar nga gjuhët e pam-ëshirshme të flakëve mbetën si kurora tëkuqe. Toka mori njollat e zeza mbi vete,ku dukeshin gjithashtu rriskat e bardha ndër-sa rrëketë sa kishin filluar të kafshonin tokën.Iku Ostushi, nuk e ndaluan as banorët ekëtyre anëve, as ligjet e shtetit. Sigurisht asorganet e mbrotjes së mjedisit. Fatkeqësiaështë plagëshumtë e me dhimbje ndoshtatë përjetshme.Duhen qindra vjetë që të ring-jallet, dhe kushedi se a mundet. Çfarpërdhunim i natyrës i vetëvetes ka ngjamun!Popullata e këtushme do të lëngojë ngadhimbja e tmerrshme, vazhdimisht do tëmallkojë përgjegjësit e krimit.

Janar 2012 - 2369nr.

shëndeti

Nga: HAJREDIN TOCA*

Dëshira për një jetë sa më të gjatë ka shoqëru-ar njerëzimin në shekuj. Njerëzit duke qenëtë ndryshëm kanë dhe jetëgjatësi të ndryshme.Në vendin tonë mosha mesatare ka ardhë nërritje. Në vitin 1995 ishte 71. 4 vjet dhe në2005 ajo u rrit në 75. 4 vjet (Burimi: INSTAT).Mosha e çdo njeriu thuhet se është në genet etij. Sot shkenca ka ecur shumë në përcaktimine geneve përgjegjëse për një sërë proceseshjetësore të cilat përcaktojnë dhe jetëgjatësinëe njeriut. Por genet nuk janë të vetmet që për-caktojnë jetëgjatësinë sepse sot është argumen-tuar se mënyra se si jetoni e përcakton atë. Prapër moshën nuk janë vetëm genet por sa mirëjetoni ose si jetoni. Nuk jeni të bindur përkëtë?Një studim i publikuar në British Medi-cal Journal në vitin 2009 i bërë me 20 000persona tregoi se mund të shmanget rreziku ishkurtimit të jetës duke bërë këto gjëra: 30minuta vrap në ditë, të hani pesë vakte në ditëme fruta dhe perime dhe të shmangeni pirjene duhanit dhe të alkoolit.

Për të arritur të jetojmë 100 vjet duhet tëaplikojmë në jetë 11 mënyra për të jetuar.

1. NË PENSION POR JO PENSIONIST.

Faktet tregojnë se njerëzit që dalin në pen-sion dhe bëjnë një jetë pensionisti (pra ndër-presin punën menjëherë) fillojnë të shtojnënë peshë dhe shoqërohen me sëmundje kron-ike. Drejtori i Studimit për Jetëgjatësinë dheplakjen në Baltimore (USA) zoti Luigi Ferruc-ci pas një studimi në zonën e Chiantit në Italiku ka shumë njëqindvjeçar nënvizon se: “Per-sonat që dalin në pension në këtë krahinë nuke ndërpresin punën por merren me kultivimine pemëve dhe të perimeve”. Kur dikush thotëse unë nuk mund të merrem me bujqësi atëherëai bën punë të tjera në komunitet që ju japinlëvizje si: aktivizimi për kërkesat që kanë ban-orët për jetesën, për punët e përditshme, etj.

2. PASTRIMI I DHËMBËVE ÇDO DITË

Kjo mund të ndihmojë për të mbajtur ar-teriet tuaja të pastra. Një studim në New YorkUniversity në vitin 2008 tregoi se është e rëndë-sishme të eliminojmë mbajtjen për një kohëtë gjatë të çamçakëzëve në gojë të cilat sjellinbaktere që futen në gjak dhe shkaktojnë in-flamacion në arteriet, që është një rrezik i

Ç’farë duhet të bëjmëqë të jetojmë 100 vjet?

madh për sëmundjet e zemrës. Hulumtimetkanë treguar se ata që kanë shumë baktere nëgojë kanë dhe rrezikun që të kenë arteriet mëtë trasha, një rrezik ky për sëmundjet e zem-rës. “Unë mendoj se njerëzit duhet ti pas-trojnë dhëmbët dy herë në ditë për të marrëpërfitime më të mëdha për të shtuar jetëgjatës-inë” thotë Thomas Perls në Fakultetin e Mjekë-sisë në Universitetin e Bostonit.

3. USHTRIME DHE ECJE“Ushtrimet janë i vetmi burim që të mbajnë

të ri” thotë Jay Olchansky profesor i mjekë-sisë dhe studiues i plakjes në Universitetin eIllinoisit në Çikago. Është si nafta dhe vaj përmakinën tuaj, kur ja jep ato gjithmonë ajopunon më mirë. Studim pas studimi është ar-gumentuar për përfitimet e ushtrimeve për tëpërmirësuar gjendjen shpirtërore,pasurinëmendore,balancimin në masën e muskujve dhetë eshtrave. Mos u shqetësoni nëse nuk kenipalestër mjafton të ecni cdo ditë nga 30 minutanëpër lagje dhe në ndonjë aktivitet dhe men-jëherë do të ndjeheni si i ri.

4. HANI DRITHËRA ÇDO MËNGJES.Ngrënia e drithërave, sidomos çdo mëngjes,

ndihmon të moshuarit që të ruajnë nivelin esheqerit në gjak gjatë gjithë ditës,-sipas njëstudimi të bërë nga Ferruci dhe kolegët e tij.Ata që konsumojnë drithërat shmangin diabe-tin i cili tashmë dihet që afron shpejt plakjen.

5. BËJ TË PAKTËN 6 ORË GJUMË ÇDONATË.

Në vend të kursimit të gjumit për të zgjaturditën e jetës tuaj bëni gjumë që të zgjasni jetëntuaj. “Gjumi është një nga funksionet më tërëndësishme që trupi ynë përdor për të rregul-luar dhe shëruar qelizat” thotë profesor Fer-rucci. “Ne kemi llogaritur se një i moshuarka nevojë për 6 orë gjumë në ditë” Ata qëduan të arrijnë një shekull jetë duhet ta bëjnëgjumin një përparësi kryesore.

6. KONSUMONI USHQIME TË PLOTADHE JO PILULA

Përmbajtja e lartë në gjak e disa ushqyesvesi: selen, beta-karotinë,vitaminë C dhe E, jepjetëgjatësi dhe ruan memorien. Për fat të keqnuk ka dëshmi se duke i marrë këto elementënëpërmjet pilulave stimulojnë antiplakjes.Krejt e kundërta ndodh kur konsumoni ush-qime të plota dhe natyrale. “Ka më shumë se200 karotinoide të ndryshme dhe 200 fla-vonoide të ndryshme në një domate të vet-me”, vë në dukje Ferrucci. Dhe këto të marranga ushqimi natyral mund të kenë ndërvep-rime komplekse për një shëndet të mirë ndry-she nga marrja e tyre nëpërmjet kokrrave (pi-lulave). Eliminoni bukën e bardhë dhe pëlqe-ni fruta dhe perime me ngjyrë të errët dhe si-domos drithërat se kanë një mori ushqyesishtë fshehur që nuk mund të sigurohen në asnjëformë tjetër.

7. TË JENI SA MË PAK NEVRIKNë punë gjithkush ka probleme që shoqëro-

hen me stres. Pak veta e zgjidhin probleminme humor. Pak janë dhe ata që punojnë menjë shef humorist. Përpiquni të mos nevrikos-eni, të paktën pas çdo ngacmimi merrni frymëthellë. Të gjithë njëqindvjeçarët shikojnëpunën e tyre dhe nuk kanë tendencën për tëpërvetësuar gjërat. Kur bëheni nevrik mos kalopër të parë televizor dhe të filloni të hani patatetë skuqura. Merruni më mirë me lëvizje të le-hta.

8. VLERËSOJENI JETËNKjo bëhet duke vlerësuar trupin tënd që do

të thotë mos i jep atij alkool dhe duhan si dhemos e tepro me ëmbëlsirat. Jepi trupit tëndfruta, perime, fasule dhe arra. Merru më shumëme ushtrime fizike. Qëndroni të lidhur mefamiljen dhe përkushtojuni asaj. Aktivizohu-ni në komunitetin e lagjes tuaj. Të gjithë ataqë kanë zbatuar këto parime kanë një jetëg-jatësi 10 vjet mbi mesataren.

9. KTHENI NË ZAKON VEPRIMET TUAJANjëqindvjeçarët kanë tendencë të jetojnë

sipas një rutine të rreptë, thotë Olshansky,aplikojnë të njëjtën lloje diete (po ta quanimkështu ushqimin e përditshëm),si dhe bëjnëtë njëjtat aktivitete gjatë gjithë jetës së tyre.Shkojnë në shtrat dhe zgjohen në të njëjtënorë, veprim ky që mban trupin në një ekuilibërtë qëndrueshëm. Por zakoni prandaj quhetzakon e nuk duhet shkelur sepse “Fiziologjiajuaj trupore bëhet lehtësisht e thyeshme kurju i prishni këto rregulla, ta zëmë ndryshoniorarin e gjumit apo pini alkool. Ky veprimndikon direkt në uljen e imunitetit të orga-nizmit tuaj ndaj viruseve të gripit dhe infek-

sioneve të tjera bakteriale.

10. MBAJ LIDHJE DHE SHOQËROHU MEMIQTË DHE ME SHOKËT

Duke mbajtur lidhje dhe kontakte me miqtëdhe me shokët është çelësi për të shmangurdepresionin i cili mund të çoj në vdekje tëparakohshme. Disa psikolog mendojnë se njënga përfitimet më të mëdha për të moshuaritështë bashkëveprimi i fortë shoqëror duke ushoqëruar me miq ose duke bërë aktivitetesëbashku. Kjo marrëdhënie sjell këshilla përnjëri-tjetrin dhe në një shoqëri bëhen vërejtepër çdo gjë edhe për shëndetin.

11. JINI TË NDËRGJEGJSHËMPËR ÇFARË BËNI

Parashikuesi më i mirë që të kapni 100 vjetjetë është të jeni të vetëdijshëm për atë qëbëni, duke qenë të matur, këmbëngulës dhetë organizuar mirë. Në një libër të bashkëau-torëve Howard Friedman dhe Lesli Martin për-shkruhet një studim me 1 500 fëmijë për tetëdekada të tëra, ku u mblodhën të dhëna përhistoritë e tyre personale, shëndetin, aktivite-tet, besimet, qëndrimet dhe familjet. Fëmijëtqë ishin të matur dhe të organizuar mirë kish-in jetuar më gjatë. Friedman thotë se: ka gjasase të ndërgjegjshmit janë më të prirur për tëndjekur urdhrat e mjekëve, të marrin ilaçet eduhura dhe në dozë të drejtë si dhe i nënsh-trohen kontrolleve rutinë. Ata janë gjithashtumë të predispozuar të krijojnë lidhje marte-sore të lumtura, bëjnë një jetë të kënaqshme,i përkushtohen punës ndryshe nga kolegët etyre më pak të ndërgjegjshëm.

Këto këshilla i lexon e i pëlqen kushdo porai që bën përpjekje ti zbatojë jeton 100 vjet.

* Hajredin Toca është Master në shkencat e mbrojtjes së bimëve dhe studion për

Doktoraturë për këto shkenca në UBT. Ai jep mësim në Universitetin e Tiranës, Fakul-

tetin e Infermierisë në lëndën “Biologji Molekulare”.

Ai do të botojë herë pas here artikuj që kanë të bëjnë me të ushqyerit, me atë çfarë

duhet të hamë, por dhe me çfarë ushqehemi në fakt. Mbetjet e lëndëve të papërshtat-

shme në ushqime, çfarë parashikojnë ligjet dhe rregullat, etj. Të gjitha këto do në

funksion të rritjes së vlerave të ushqimeve që prodhon zona nga kalon Rruga e Arbërit.

24 - Janar 201269nr.

cyan magenta yellow black

Biblioteka e autorëve dibranë*

Blij një libër të një autori dibran,merr një kalendar

“Dibra 2012” FALAS!

Adresa: Rruga “Zenel Baboci”, Pall. Ferar, Tiranë (Pranë Selvisë)Tel. 0 0 3 5 5 4 2 2 3 3 2 8 3 .

Cel. 0 6 9 2 0 6 8 6 0 3e-mail: m b b o t i m e @ g m a i l . c o m