23

củng cố. Giới hạn đàn hồi trong trường hợp này (điểm kì đã được nâng cao hơn so vớilúc đầu (điểm A). Hiện tượng nâng cao được tính đàn hồi của vật liệu bằng cách làmcho vật liệu xuất hiện biến dạng dư được gọi là hiện tượng biến cứng nguội. Tính dẻocủa vật liệu sau khi biến cứng nguội đã bị giảm. Người ta sử dụng hiện tượng trêntrong kỹ thuật để nâng cao khả năng làm việc của chi tiết máy. Ví dụ các trục máy saukhi biến cứng nguội sẽ khử bỏ được biến dạng dư do đó không xuất hiện các ứng suấtphụ tại chỗ lắp nối, v.v...

§4- ĐIỀU KIỆN BỀN VÀ CỨNG, KHI KÉO NÉN.

Từ thí nghiệm ta đã xác định được các đặc trưng cơ học của vật liệu. Dựa vào cácsố liệu này, ta sẽ đưa ra phương pháp tính bền và tính cứng cho công trình chế tạobằng các loại vật liệu đó.

Khả năng làm việc bình thường của công trình hoặc chi tiết máy sẽ không bảođảm được nếu ứng suất lớn nhất max trong chúng đạt đến bằng ch đối với vật liệu dẻohoặc bằng B với vật liệu dòn.

Trị số ứng suất nhỏ nhất trong các giá trị khiến cho công trình hay chi tiết máykhông còn khả năng làm việc bình thường được gọi là ứng suất nguy hiểm và ký hiệulà o.

Như vậy trị số o sẽ phụ thuộc vào bản chất của vật liệu, đối với vật liệu dẻongười ta quy ước o = ch, còn vật liệu dòn o = B. Sở dĩ chọn o = ch với vật liệudẻo là vì tuy rằng trị số ch chưa làm phá huỷ vật liệu, song nó đã làm cho vật liệu cóbiến dạng dư khá lớn, biến dạng này sẽ làm cho công trình mất khả năng làm việc bình

thường. Để đảm bảo an toàn, trị số ứng suất lớn nhất max phải nhỏ hơn ứng suất nguyhiểm, nói khác đi ứng suất lớn nhất do ngoại lực gây ra phải thoả mãn bất đẳng thứcsau:

Trong đó. n là một số trường và lớn hơn một.

n được gọi là hệ số an toàn. Ta đặt:

σnσo (2.10) gọi là ứng suất cho phép.

Khi đó: max [ ] (2.10')

Việc lựa chọn hệ số an toàn cho mỗi công trình phụ thuộc vào nhiều yếu tố: chấtlượng của vật liệu, trình độ tính toán, ý nghĩa sử dụng của công trình, v.v... Hệ số antoàn chọn càng lớn thì công trình càng bảo đảm điều kiện bên song lại không kinh tế vì