SÜT SIĞIRI HASTALIKLARISÜT SIĞIRI HASTALIKLARI

Prof Dr. Aslan KALINBACAKProf Dr. Aslan KALINBACAK

Ankara Üniversitesi Veteriner Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim

Dalı BaşkanıDalı Başkanı

MastitisMastitis

Meme dokusunun iltihabıdırMeme dokusunun iltihabıdır Bölümleri Bölümleri

1. şiddetli klinik mastitis(Perakut 1. şiddetli klinik mastitis(Perakut mastitis)mastitis)

2. hafif klinik mastitis2. hafif klinik mastitis 3. Kronik (süreğen) mastitis3. Kronik (süreğen) mastitis 4. subklinik mastitis 4. subklinik mastitis

Perakut mastitis (toksik Perakut mastitis (toksik mastitis)mastitis)

Memelerde Memelerde Şişme , sıcaklık artışı, sertlik, hassasiyet artışıŞişme , sıcaklık artışı, sertlik, hassasiyet artışı

Süt Süt Sulu, kanlı, pıhtılı şekildedir.Sulu, kanlı, pıhtılı şekildedir.

Sadece memede değil vücudun Sadece memede değil vücudun tamamındatamamında Beden ısısı ve nabız artar, depresyon, halsizlik, Beden ısısı ve nabız artar, depresyon, halsizlik,

iştahsızlık iştahsızlık

Hafif klinik mastitisHafif klinik mastitis

Sütte hafif azalma Sütte hafif azalma Sütün kıvamında ve renginde Sütün kıvamında ve renginde

değişme olurdeğişme olur Memelerde hafifMemelerde hafif

Şişkinlik, kızarıklık, hassasiyet olurŞişkinlik, kızarıklık, hassasiyet olur Vücudun tamamını etkilemezVücudun tamamını etkilemez

Kronik mastitisKronik mastitis

Genellikle herhangi belirti Genellikle herhangi belirti göstermeyebilir göstermeyebilir

Zaman zaman alevlenmeler Zaman zaman alevlenmeler göstererek belirti oluşturabilirgöstererek belirti oluşturabilir

Subklinik mastitisSubklinik mastitis

Meme dokusunu ve sütün yapısını Meme dokusunu ve sütün yapısını etkilemekle birlikteetkilemekle birlikte Gözle muayene ile belirlenemezGözle muayene ile belirlenemez Sütün incelenmesi ile ortaya konabilirSütün incelenmesi ile ortaya konabilir

( hücre sayımı, etken izolasyonu)( hücre sayımı, etken izolasyonu) Diğer formlardan 40 kat fazla görülürDiğer formlardan 40 kat fazla görülür Fark edilmediği için yayılır ve ekonomik Fark edilmediği için yayılır ve ekonomik

kayıplara neden olur.kayıplara neden olur.

Nedenleri Nedenleri

Mikroorganizmalar ve salgıladıkları Mikroorganizmalar ve salgıladıkları toksinlerdirtoksinlerdir( streptokoklar, enterokoklar, ( streptokoklar, enterokoklar, stafilokoklar, E.coli, enterobakter, stafilokoklar, E.coli, enterobakter, klepsiella vb.)klepsiella vb.)

Bu etkenlerBu etkenler Meme derisi, meme başı deliği, Meme derisi, meme başı deliği, Altlıklarda, hayvanın derisi üzerinde bulunurAltlıklarda, hayvanın derisi üzerinde bulunur

Sağım esnasında içeri girerler.Sağım esnasında içeri girerler.

Mikroorganizmalar ürerler bazıları Mikroorganizmalar ürerler bazıları toksin salgılarlar toksin salgılarlar

Vücut savunma için Vücut savunma için Lökositleri süte verir Lökositleri süte verir Albumin, bikarbonat, tuz, geçerAlbumin, bikarbonat, tuz, geçer pH değişir, süt yapımı azalır. pH değişir, süt yapımı azalır.

Mastitisin ortaya çıkışıMastitisin ortaya çıkışı

Mikroorganizmalar yanında Mikroorganizmalar yanında 1. çevresel faktörler1. çevresel faktörler

Ahırın genel hijyeni, altlık durumu, idrar Ahırın genel hijyeni, altlık durumu, idrar oluğu derinliği vb. sağım şekli,oluğu derinliği vb. sağım şekli,

2. hayvanların bireysel durumu2. hayvanların bireysel durumu Büyük, sarkık meme, meme başının Büyük, sarkık meme, meme başının

büyüklüğü, yapısı vb.büyüklüğü, yapısı vb. Yaş ilerledikçe hastalık oranı artarYaş ilerledikçe hastalık oranı artar

TedaviTedavi

Süt boşaltılırSüt boşaltılır Uygun antibiyotiklerin yeterli Uygun antibiyotiklerin yeterli

sürelerde parenteral veya meme sürelerde parenteral veya meme içine uygulanması ile yapılabilir.içine uygulanması ile yapılabilir.

Koruma Koruma

Sağım sırasında temizlik kurallarına uymakSağım sırasında temizlik kurallarına uymak Sağımdan sonra meme başlarının ıslak ve Sağımdan sonra meme başlarının ıslak ve

bulaşık kalmasının önlenmesi( teat dipping)bulaşık kalmasının önlenmesi( teat dipping) Sağım makinelerinin bakım ve temizliğiSağım makinelerinin bakım ve temizliği Ahırın genel hijyene uygun hale getirilmesiAhırın genel hijyene uygun hale getirilmesi Sık sık subklinik mastitise karşı CMT ile Sık sık subklinik mastitise karşı CMT ile

kontrol,kontrol,

TIRNAK TIRNAK HASTALIKLARIHASTALIKLARI

Sığırların düzenli aralıklarla( 4-6 aylık Sığırların düzenli aralıklarla( 4-6 aylık periyotlarla) tırnak bakımları alınmalıdırperiyotlarla) tırnak bakımları alınmalıdır Ahırdan meraya çıkıştaAhırdan meraya çıkışta Meradan ahıra geçişteMeradan ahıra geçişte Ayrıca doğumdan 6-8 hafta önce Ayrıca doğumdan 6-8 hafta önce

Ahır tabanında sürekli dışkı idrar ile Ahır tabanında sürekli dışkı idrar ile bulaşık kalmak tırnağı yumuşatır. bulaşık kalmak tırnağı yumuşatır. Yapısını bozar.Yapısını bozar.

Tırnaklarda enfeksiyon oluşmadan Tırnaklarda enfeksiyon oluşmadan korunması önemlidir.korunması önemlidir.

Oluştuktan sonra uzun süren zahmetli Oluştuktan sonra uzun süren zahmetli bir tedavi gerekecektirbir tedavi gerekecektir

Ekonomik olarak kayıplara neden Ekonomik olarak kayıplara neden olacaktır.olacaktır.

Ahır zemininin düzgünlüğü ve Ahır zemininin düzgünlüğü ve hayvanların bağlanma durumlarıhayvanların bağlanma durumları

Dengesiz besleme, Dengesiz besleme, (yüksek karbonhidrat içerik nedeniyle kronik (yüksek karbonhidrat içerik nedeniyle kronik

rumen asidozu, yüksek protein amonyak artışı rumen asidozu, yüksek protein amonyak artışı nedeniyle tırnağı etkiler )nedeniyle tırnağı etkiler )

Kan damarlarından zengin olduğundan Kan damarlarından zengin olduğundan metabolik olaylardan çok etkilenirler.metabolik olaylardan çok etkilenirler.

Ayak banyoları koruma açısından önemlidir. Ayak banyoları koruma açısından önemlidir. Önce tazyikli su sonrasında antiseptikliÖnce tazyikli su sonrasında antiseptikli

(% 5-10 Bakır sülfat vb)(% 5-10 Bakır sülfat vb)

Yabancı CisimlerYabancı Cisimler

Sığırların yemleri ile birlikte çeşitli Sığırların yemleri ile birlikte çeşitli yaralayıcı yabancı cisimleri yemeleri yaralayıcı yabancı cisimleri yemeleri sonucu retikulum ve çevresindeki sonucu retikulum ve çevresindeki organlarda travmatik yangıların organlarda travmatik yangıların şekillenmesi. şekillenmesi.

Genellikle 5-6 yaşın üzerindeki ergin Genellikle 5-6 yaşın üzerindeki ergin sığırlarda gözlenir.sığırlarda gözlenir.

Diğer geviş getirenlerde bu hastalığa Diğer geviş getirenlerde bu hastalığa rastlanmazrastlanmaz

Hazırlayıcı nedenler :Hazırlayıcı nedenler :

Obur yaratılışta olmalarıObur yaratılışta olmaları Aldıkları gıdaları büyük lokmalar halinde Aldıkları gıdaları büyük lokmalar halinde

çiğnemeden yutmalarıçiğnemeden yutmaları Yemek borularının büyük ve bol salya Yemek borularının büyük ve bol salya

kapasitesi sayesinde büyük lokmaları kapasitesi sayesinde büyük lokmaları kolayca yutabilmelerikolayca yutabilmeleri

Dil duyarlılığı ve tat alma duyularının az Dil duyarlılığı ve tat alma duyularının az gelişmiş olmasıgelişmiş olması

Gebelik, laktasyon gibi durumlarda enerji Gebelik, laktasyon gibi durumlarda enerji ve mineral ihtiyaçlarının artmasıve mineral ihtiyaçlarının artması

Yapıcı nedenler :Yapıcı nedenler :

Çivi, tel, iğne vb delici, batıcı metalik yabancı Çivi, tel, iğne vb delici, batıcı metalik yabancı maddelermaddeler

Hayvanların çöplerde, inşaat alanlarında, tel Hayvanların çöplerde, inşaat alanlarında, tel çitlerin yakınlarında ve mahalle aralarında çitlerin yakınlarında ve mahalle aralarında otlatılmaları, kaba yemlerin balyalanmasında otlatılmaları, kaba yemlerin balyalanmasında kullanılan tellerin sorumsuzca ortalığa kullanılan tellerin sorumsuzca ortalığa atılması, atılması,

Köylerde ahırlarda dikiş iğnesi, enjektör Köylerde ahırlarda dikiş iğnesi, enjektör iğneleri veya çuvaldızı denen kalın iğnelerin iğneleri veya çuvaldızı denen kalın iğnelerin ulaşılabilecek yerlerde bırakılmaları ve ulaşılabilecek yerlerde bırakılmaları ve ahırda yapılan tamiratlar sonrası çivilerin iyi ahırda yapılan tamiratlar sonrası çivilerin iyi temizlenmemesi önemlidirtemizlenmemesi önemlidir

Hastalığın oluşumuHastalığın oluşumu

Yabancı cisimler ağırlıkları nedeniyle ya Yabancı cisimler ağırlıkları nedeniyle ya direk retikuluma düşer ya da önce rumene direk retikuluma düşer ya da önce rumene daha sonra retikuluma gelir. Kese şeklindeki daha sonra retikuluma gelir. Kese şeklindeki organın tabanına oturur ve ileri, geri hareket organın tabanına oturur ve ileri, geri hareket etmez.etmez.

Retikulum konsantrasyonları ve Retikulum konsantrasyonları ve intraabdominal basıncı arttıran ( gebelik, intraabdominal basıncı arttıran ( gebelik, doğum kontraksiyonları, Rumen doğum kontraksiyonları, Rumen şişkinliği,yokuş aşağı iniş, ekstrem şişkinliği,yokuş aşağı iniş, ekstrem hareketler vb) ile mukozaya batar hareketler vb) ile mukozaya batar

Hastalık belirtileriHastalık belirtileri

Yaranın derinliği devresi ve boyutuna Yaranın derinliği devresi ve boyutuna bağlı olarak oldukça farklılık gösterirbağlı olarak oldukça farklılık gösterir

İştahsızlık, İştahsızlık, süt veriminde azalma, süt veriminde azalma, yatıp kalkmanın zor ve ağrılı olması,yatıp kalkmanın zor ve ağrılı olması, hayvanın ayakta durmayı tercih etmesi,hayvanın ayakta durmayı tercih etmesi, diş gıcırdatma, diş gıcırdatma, kısa mesafede döndürülmeye ve yokuş kısa mesafede döndürülmeye ve yokuş

aşağı yürütmeye direnme, aşağı yürütmeye direnme,

karın kaslarının gerginliğinin artması,karın kaslarının gerginliğinin artması, belini kambur tutar,belini kambur tutar, sol bacak vücuttan uzak tutulur, sol bacak vücuttan uzak tutulur, ankoneal kaslarda titreme olur, ankoneal kaslarda titreme olur, kaslar arasına parmakla kaslar arasına parmakla

bastırıldığında ağrı oluşurbastırıldığında ağrı oluşur

Başlangıçta ateş, solunum sayısı ve nabız Başlangıçta ateş, solunum sayısı ve nabız artış olabilir ancak daha sonrasında normale artış olabilir ancak daha sonrasında normale döner, döner,

Rumen hareketleri durmuştur, rumen gergin Rumen hareketleri durmuştur, rumen gergin ve hafif timpani vardır, Ruminasyon ve hafif timpani vardır, Ruminasyon durmuştur.durmuştur.

Olay kronikleşince zaman zaman tekrarlayan Olay kronikleşince zaman zaman tekrarlayan iştahsızlık ve şişkinlik gelişir. iştahsızlık ve şişkinlik gelişir.

Ağrı deneylerine yanıt azalır. Ağrı deneylerine yanıt azalır. Tetrarlayan akut ataklar oluşabilir.Tetrarlayan akut ataklar oluşabilir. Büyük kitlelere ulaşabilen irin toplanmaları Büyük kitlelere ulaşabilen irin toplanmaları

oluşabilir.oluşabilir. İltihap tüm karına yayılırsa sistemik belirtiler İltihap tüm karına yayılırsa sistemik belirtiler ( ateş nabız, vb ) oluşur.( ateş nabız, vb ) oluşur.

Tanı :Tanı :

RPT nin tanımlayıcı semptomu yoktur.RPT nin tanımlayıcı semptomu yoktur. Hastanın hikayesinde (Ani yem alımı ve su Hastanın hikayesinde (Ani yem alımı ve su

içmenin azalması, karnın şişmesi, geviş içmenin azalması, karnın şişmesi, geviş getirmenin olmaması süt verimi azalması)getirmenin olmaması süt verimi azalması)

Klinik bulgularKlinik bulgular Ağrı deneyleri ( spesifik değildir, plöra, Ağrı deneyleri ( spesifik değildir, plöra,

abomasum, omasum, akciğer, karaciğer, abomasum, omasum, akciğer, karaciğer, uterus, barsak, kemik hastalıklarında uterus, barsak, kemik hastalıklarında bulunabilir)bulunabilir)

Akut dönemde ve genel durumu iyi olanlar Akut dönemde ve genel durumu iyi olanlar operasyona gönderiliroperasyona gönderilir

Operasyon uygulanabilmesi için ( akut Operasyon uygulanabilmesi için ( akut dönemde olması, vücut ısısı, nabız ve dönemde olması, vücut ısısı, nabız ve solunum sayısı çok artmış olmamalı, solunum sayısı çok artmış olmamalı, iştahsızsa hemen yapılabilir, yoksa 24 saat iştahsızsa hemen yapılabilir, yoksa 24 saat bekletilir.)bekletilir.)

Kronikleşme, genel durum bozukluğu, Kronikleşme, genel durum bozukluğu, kaşeksi, hayvanın 10 yaşın üzerinde kaşeksi, hayvanın 10 yaşın üzerinde olması durumlarında operasyon endike olması durumlarında operasyon endike olmaz. Ekonomik olarak hayvanın eski olmaz. Ekonomik olarak hayvanın eski durumunu alıp alamayacağı değerlendirilir durumunu alıp alamayacağı değerlendirilir

Genel durumu iyi olmayanlar ve Genel durumu iyi olmayanlar ve doğumuna 4-5 haftadan az kalanlar doğumuna 4-5 haftadan az kalanlar 5-6 gün antibiyotik ve vitamin 5-6 gün antibiyotik ve vitamin uygulaması, ön ayakların uygulaması, ön ayakların yükseltilmesi, sık ve az az beslemeyükseltilmesi, sık ve az az besleme

Hastalık gelişenlerde mıknatıs Hastalık gelişenlerde mıknatıs yutturma denenebilir. yutturma denenebilir.

Koruma :Koruma :

Yemlerin mıknatısla kontrolü Yemlerin mıknatısla kontrolü Düzenli, dengeli beslemeDüzenli, dengeli besleme Hayvanların çöplere yaklaşmasının Hayvanların çöplere yaklaşmasının

önlenmesiönlenmesi Mıknatıs yutturmaMıknatıs yutturma

İŞKEMBEDE BATMAMIŞ İŞKEMBEDE BATMAMIŞ YABANCI CİSİMLERYABANCI CİSİMLER

Naylon poşet, çuval, bez parçası, Naylon poşet, çuval, bez parçası, torba, ip, odun parçası, torba, ip, odun parçası, konglobatlar, küt madeni cisimlerkonglobatlar, küt madeni cisimler

Bu maddeler sindirilemediklerinden Bu maddeler sindirilemediklerinden ön midelerde kalırlar veya birikirler.ön midelerde kalırlar veya birikirler.

Hafif olan cisimler geçiş bölgelerini Hafif olan cisimler geçiş bölgelerini tıkarlar tıkarlar

RPT ile karıştırılır, hatta 3-4 kez RPT veya RPT ile karıştırılır, hatta 3-4 kez RPT veya indigesyonla ilgili müdahale de bulunulan indigesyonla ilgili müdahale de bulunulan ve sonuç alınamayan hayvanlarda akla ve sonuç alınamayan hayvanlarda akla gelir.gelir.

Naylon poşet veya çuval olaylarında iştah Naylon poşet veya çuval olaylarında iştah zaman zaman artar hayvan çok yer ve zaman zaman artar hayvan çok yer ve arkasından timpani şekillenir.arkasından timpani şekillenir.

Rumenotomi ile yabancı cisimler Rumenotomi ile yabancı cisimler uzaklaştırılabilirse hayvan iyileşir.uzaklaştırılabilirse hayvan iyileşir.

Kardianın tıkanmalarında sonda Kardianın tıkanmalarında sonda uygulanması geçici çözüm sağlaruygulanması geçici çözüm sağlar

MİDENİN YERDEĞİŞTİRMESİ MİDENİN YERDEĞİŞTİRMESİ

Normalde karın boşluğunun Normalde karın boşluğunun tabanında bulunan abomasumun gaz tabanında bulunan abomasumun gaz ve sıvıyla dolarak, genişlemiş bir ve sıvıyla dolarak, genişlemiş bir şekilde (dilatasyon) sola-yukarı veya şekilde (dilatasyon) sola-yukarı veya sağa-yukarı doğru yer değiştirmesisağa-yukarı doğru yer değiştirmesi

solda rumen ile sol karın duvarı solda rumen ile sol karın duvarı arasında,arasında,

sağda bağırsaklar ile sağ karın duvarı sağda bağırsaklar ile sağ karın duvarı arasında yer almasıdır.arasında yer almasıdır.

Özellikle yüksek verimli süt ineklerinde Özellikle yüksek verimli süt ineklerinde doğuma yakın ve doğumu izleyen doğuma yakın ve doğumu izleyen dönemlerde görülen bir hastalıktır. Bu dönemlerde görülen bir hastalıktır. Bu dönemde görülen metabolik hastalıklarla dönemde görülen metabolik hastalıklarla ilişkilidir. ilişkilidir. Ketozis Ketozis yağlı karaciğer sendromuyağlı karaciğer sendromu retentio secundinarum,retentio secundinarum, hipokalsemik doğum felci,hipokalsemik doğum felci, metritis, metritis, mastitis, mastitis, kronik tırnak hastalıkları,kronik tırnak hastalıkları, RPT, ruminitis, abomasitis,RPT, ruminitis, abomasitis,

1. Abomasumun hipotonisi veya atonisi 1. Abomasumun hipotonisi veya atonisi konsantre yemden zengin, kaba yemden konsantre yemden zengin, kaba yemden

fakir beslemelerdefakir beslemelerde açığa çıkan fazla uçucu açığa çıkan fazla uçucu yağ asitleri abomasum hareketlerinin yağ asitleri abomasum hareketlerinin azalmasına ve tonusun kaybolmasına neden azalmasına ve tonusun kaybolmasına neden olmaktadır.olmaktadır. üretilen gaz miktarı önemlidirüretilen gaz miktarı önemlidir

Kaba yemin yetersiz alımı gıdanın rumende Kaba yemin yetersiz alımı gıdanın rumende kısa süre kalmasına ( gıda ile birlikte gaz da kısa süre kalmasına ( gıda ile birlikte gaz da geçer) ve UYA zengin olarak abomasuma geçer) ve UYA zengin olarak abomasuma geçmesine neden olmaktadır.geçmesine neden olmaktadır.

Ayrıca mekanik olarak ileri gebelerde Ayrıca mekanik olarak ileri gebelerde büyümüş olan uterus, rumenin altına doğru büyümüş olan uterus, rumenin altına doğru girerek rumeni yukarı kaldırmakta ve girerek rumeni yukarı kaldırmakta ve abomasum üzerindeki baskıyı hafifleterek abomasum üzerindeki baskıyı hafifleterek abomasumu normal pozisyonundan abomasumu normal pozisyonundan kaydırabilir doğumdan sonra ise uterus kaydırabilir doğumdan sonra ise uterus küçülüp kendi yeri ne çekildiğinde bu sefer küçülüp kendi yeri ne çekildiğinde bu sefer rumen eski normal yerine inerek abomasumu rumen eski normal yerine inerek abomasumu bulunduğu yerde sıkıştırır ve yerini bulunduğu yerde sıkıştırır ve yerini değiştirmesine yolaçabilir.değiştirmesine yolaçabilir.

Semptomlar Semptomlar Hastalığa genellikle doğumuna az kalmış veya Hastalığa genellikle doğumuna az kalmış veya

yeni doğum yapmış hayvanlarda çok rastlanır. yeni doğum yapmış hayvanlarda çok rastlanır. Anemnezde çoğu kez, hayvanının doğumdan Anemnezde çoğu kez, hayvanının doğumdan

beri iştahsız olduğu öğrenilirberi iştahsız olduğu öğrenilir Süt verimi düşer, Süt verimi düşer, hayvan zayıflar.hayvan zayıflar. Karın duvarı hafif gergin olabilir. Karın duvarı hafif gergin olabilir. Karında oluşan asimetriyi saptamak zordur.Karında oluşan asimetriyi saptamak zordur. Nabız, solunum ve beden ısıları normal Nabız, solunum ve beden ısıları normal

sınırlarda bulunur. Şiddetli torsiyonlarda sınırlarda bulunur. Şiddetli torsiyonlarda değişebilirdeğişebilir

Torsiyonlar sağa deplasmanlarda Torsiyonlar sağa deplasmanlarda daha fazla sözkonusudurdaha fazla sözkonusudur

Torsiyonda genel durum hızla Torsiyonda genel durum hızla bozulur, inleme, diş gıcırdatma, bozulur, inleme, diş gıcırdatma, sancı, konjuktivalar kirli sarı, akut sancı, konjuktivalar kirli sarı, akut gelişir 1-3 günde ölüme neden gelişir 1-3 günde ölüme neden olabilir,olabilir,

sindirim sisteminde Rumen sindirim sisteminde Rumen hareketleri ve ruminasyon azalmıştır. hareketleri ve ruminasyon azalmıştır.

Metalik çınlama sesi oskültasyon ve Metalik çınlama sesi oskültasyon ve perküsyonun birlikte yapılmasıyla da perküsyonun birlikte yapılmasıyla da duyulabilir Perküsyon çekici veya parmak duyulabilir Perküsyon çekici veya parmak yardımıyla fiske tarzında ard arda hafif yardımıyla fiske tarzında ard arda hafif darbeler indirilir. Bu dar beler esnasında darbeler indirilir. Bu dar beler esnasında ping sesleri (çınlama, tınlama) duyulur. ping sesleri (çınlama, tınlama) duyulur.

Dışkı koyu renkte, yağlı, yapışkan, çamur Dışkı koyu renkte, yağlı, yapışkan, çamur kıvamında ve kan ihtiva edebilir kıvamında ve kan ihtiva edebilir (deplasman uzun süredir olmuşsa); (deplasman uzun süredir olmuşsa);

Genellikle subakut veya kronik seyirli Genellikle subakut veya kronik seyirli olan hastalık tedavi edilmediğinde, olan hastalık tedavi edilmediğinde, hayvanda ilerleyici bir zayıflama hayvanda ilerleyici bir zayıflama oluşur ve genel durum bozukluğu so oluşur ve genel durum bozukluğu so nucu birkaç haftada mecburen kesilir nucu birkaç haftada mecburen kesilir veya ölür. veya ölür.

Tedavi Tedavi

Operasyon uygulanırOperasyon uygulanır Operasyon öncesinde gerekli ise sıvı- Operasyon öncesinde gerekli ise sıvı-

elektrolit desteği yapılır,elektrolit desteği yapılır, Operasyon sonrası, kaliteli kaba Operasyon sonrası, kaliteli kaba

yemden zengin yem ve taze Rumen yemden zengin yem ve taze Rumen sıvısı verilebilir, polivitamin, Ca, P sıvısı verilebilir, polivitamin, Ca, P preperatları verilir. preperatları verilir.

RUMEN ASİDOZURUMEN ASİDOZU

Kolay sindirilebilir karbonhidratların Kolay sindirilebilir karbonhidratların fazla miktarlarda alınması sonucu fazla miktarlarda alınması sonucu rumen pH sının normalin altına rumen pH sının normalin altına inmesi durumudur.inmesi durumudur.

Semptomlar :Semptomlar : Semptomlar riskli yemin verilmesinden Semptomlar riskli yemin verilmesinden

sonraki 8-12 saatlerde görülürsonraki 8-12 saatlerde görülür İştahsızlık, durgunlukİştahsızlık, durgunluk Rumen hareketlerinin durmasıRumen hareketlerinin durması DehidrasyonDehidrasyon Zayıf ve hızlı nabızZayıf ve hızlı nabız Kas titremeleri, ayağa kalkamama, ve komaKas titremeleri, ayağa kalkamama, ve koma

Hastalığın seyriHastalığın seyri

Hafif olaylar 2-3 gün içinde iyileşir Hafif olaylar 2-3 gün içinde iyileşir Şiddetli olaylardan Şiddetli olaylardan Sağaltılmayanların % 90 Sağaltılmayanların % 90 Sağaltılanların % 30-40 ı ölebilir. Sağaltılanların % 30-40 ı ölebilir.

Hayvan ayağa kalkamadığı, iskelet Hayvan ayağa kalkamadığı, iskelet kaslarındaki tonusun azaldığı kaslarındaki tonusun azaldığı durumlarda olumsuzdur.durumlarda olumsuzdur.

İlk tedaviden sonraki 12. saatte İlk tedaviden sonraki 12. saatte düzelme göstermeyen vakaların düzelme göstermeyen vakaların kesilmesi önerilir.kesilmesi önerilir.

Koma halindekiler hemen kesilmelidir.Koma halindekiler hemen kesilmelidir. Orta ve şiddetli asidozlu besi Orta ve şiddetli asidozlu besi

sığırlarının ilaçla sağaltımı ekonomik sığırlarının ilaçla sağaltımı ekonomik değildir. Vakit geçirilmeden mecburi değildir. Vakit geçirilmeden mecburi kesime gönderilmelidir.kesime gönderilmelidir.

Hafif ve orta derecedeki formlarda Hafif ve orta derecedeki formlarda erken tedavi edilirse seyir iyidir erken tedavi edilirse seyir iyidir

Sağaltım :Sağaltım :

Yemin tüketilmesini takibeden ilk Yemin tüketilmesini takibeden ilk saatlerde su verilmemelisaatlerde su verilmemeli

Yemin tüketilmesini takibeden 18. Yemin tüketilmesini takibeden 18. Saatten itibaren bol su verilmelidir.Saatten itibaren bol su verilmelidir.

İlk gün hiçbir yem verilmez daha İlk gün hiçbir yem verilmez daha sonraki günler iyi kaliteli kuru ot sonraki günler iyi kaliteli kuru ot verilir.verilir.

Erken dönemdeki vakalarda rumenotomi Erken dönemdeki vakalarda rumenotomi endikedir. endikedir.

Hayvan ayaktaHayvan ayakta Rumen sert gıdalarla dolu iseRumen sert gıdalarla dolu ise Rumen açılıp 2-3 kova su ile lavaj yapılır, Rumen açılıp 2-3 kova su ile lavaj yapılır, 5-10 L. Taze Rumen içeriği5-10 L. Taze Rumen içeriği 1-2 kg kıyılmış kuru ot 1-2 kg kıyılmış kuru ot 100 gr iz element karışımı konulup kapatılır100 gr iz element karışımı konulup kapatılır

Üzerinden zaman geçmiş olgularda Üzerinden zaman geçmiş olgularda içerik sondası ile rumen içeriği içerik sondası ile rumen içeriği mümkün olduğunca boşaltılmalı ve mümkün olduğunca boşaltılmalı ve normal çeşme suyu( 10-20 L) ile normal çeşme suyu( 10-20 L) ile birkaç kez lavaj yapılmalıdır birkaç kez lavaj yapılmalıdır

Taze Rumen içeriği verilmelidir Taze Rumen içeriği verilmelidir ( Bulunamazsa toz ekstresi) ( Bulunamazsa toz ekstresi)

Sürgüt ilaçlar ishal şekillenmemiş ise Sürgüt ilaçlar ishal şekillenmemiş ise verilir. verilir.

RUMEN ŞİŞKİNLİĞİRUMEN ŞİŞKİNLİĞİ

Rumende fermentasyon sonucu Rumende fermentasyon sonucu oluşan gazların fazla miktarlarda oluşan gazların fazla miktarlarda toplanmasıdır. toplanmasıdır.

Normalde günde 500-600 L Normalde günde 500-600 L ( Metan, CO2 , H2 , H2S ve azot ( Metan, CO2 , H2 , H2S ve azot

şeklinde) gaz oluşur.şeklinde) gaz oluşur. Oluşan bu gaz ruktusla dışarı atılırOluşan bu gaz ruktusla dışarı atılır

Şiddetli yeme bağlı Şiddetli yeme bağlı şişkinlikşişkinlik

Rumende gazla karışık içerik toplanması ile Rumende gazla karışık içerik toplanması ile karekterizedir. karekterizedir.

Etyoloji :Etyoloji : Kolay fermente olabilen besin maddelerinin aşırı Kolay fermente olabilen besin maddelerinin aşırı

miktarlarda alınması ile miktarlarda alınması ile - Yonca, tırfıl, fiğ gibi baklagiller familyasından - Yonca, tırfıl, fiğ gibi baklagiller familyasından

yem bitkileriyem bitkileri - Çiçeklenme dönemi öncesindeki yeşil - Çiçeklenme dönemi öncesindeki yeşil

otlar,otlar, - Patates, pancar gibi nişastalı kök bitkileri- Patates, pancar gibi nişastalı kök bitkileri - Tane veya öğütülmüş hububat, diğer konsantre - Tane veya öğütülmüş hububat, diğer konsantre

yem maddeleri yem maddeleri

Körpe ve yeşil bitkilerde su miktarının Körpe ve yeşil bitkilerde su miktarının yüksek olması, köpük şeklinde gaz yüksek olması, köpük şeklinde gaz oluşumuna neden olan saponin, pektin ve oluşumuna neden olan saponin, pektin ve hemisellüloz bakımından zengin olmaları, hemisellüloz bakımından zengin olmaları,

Körpe bitkilerin stoplazmaları içinde Körpe bitkilerin stoplazmaları içinde eriyebilir proteinlerin fazla olması, hücre eriyebilir proteinlerin fazla olması, hücre duvarındaki odunlaşma tam anlamıyla duvarındaki odunlaşma tam anlamıyla oluşmadığından bakterilerin çabuk penetre oluşmadığından bakterilerin çabuk penetre olması,olması,

Hücre içindeki kloroplastlar köpürme Hücre içindeki kloroplastlar köpürme özelliği göstermesi. özelliği göstermesi.

Yeşil bitkilerin çiçeklenme devresi öncesi Yeşil bitkilerin çiçeklenme devresi öncesi fermente olabilme özelliklerinin fazla fermente olabilme özelliklerinin fazla olması,olması,

Yeşil bitkilerin kızışmış olarak Yeşil bitkilerin kızışmış olarak verilmesiverilmesi

Yemlerin kırağılı ve soğuk olmasıYemlerin kırağılı ve soğuk olması Tane ve yumrulu nişastaca zengin Tane ve yumrulu nişastaca zengin

besinlerin su çekme özelliklerinin besinlerin su çekme özelliklerinin fazla olması kaba elyaf bakımından fazla olması kaba elyaf bakımından fakir olmalarıfakir olmaları

Ruminantlar arasında sığırlar en fazla Ruminantlar arasında sığırlar en fazla duyarlıdır. duyarlıdır.

Hayvanlara yemler ALIŞIK Hayvanlara yemler ALIŞIK OLMADIKLARI MİKTARLARDA ve OLMADIKLARI MİKTARLARDA ve BİRDENBİRE yedirilecek olursa primer BİRDENBİRE yedirilecek olursa primer timpani ortaya çıkar.timpani ortaya çıkar.

Gaz habbeleri içerikle karışık Pasta Gaz habbeleri içerikle karışık Pasta hamuru kıvamında rumenin her hamuru kıvamında rumenin her tarafını doldururtarafını doldurur

Bu kitlenin geğirme yolu ile atılması Bu kitlenin geğirme yolu ile atılması mümkün değildirmümkün değildir

Karın hacmi artar, Akciğerler Karın hacmi artar, Akciğerler üzerine basınç meydana gelir.üzerine basınç meydana gelir.

Belirtiler :Belirtiler :

Yemin yenmesinden sonraki birkaç saat Yemin yenmesinden sonraki birkaç saat içinde semptomlar görülüriçinde semptomlar görülür

Sol açlık çukurluğu belirgin oranda kabarır Sol açlık çukurluğu belirgin oranda kabarır ve davul sesi verir.ve davul sesi verir.

Hastalar yemi suyu reddeder, geviş Hastalar yemi suyu reddeder, geviş getirme durur.getirme durur.

Huzursuzluk, inleme, korkulu bakışlar, Huzursuzluk, inleme, korkulu bakışlar, sancı belirtileri, hayvan sık sık karnına sancı belirtileri, hayvan sık sık karnına bakar,bakar,

Kalp frekansı artar ( 130 a kadar Kalp frekansı artar ( 130 a kadar yükselebilir)yükselebilir)

Rumen hareketleri başlangıçta artar Rumen hareketleri başlangıçta artar daha sonra dururdaha sonra durur

Karın şişkinliğine paralel olarak Karın şişkinliğine paralel olarak solunum güçlüğü belirir, hayvan solunum güçlüğü belirir, hayvan ağzını açarak solunum yapar, ağzını açarak solunum yapar, mukozalar siyanotiktir, mukozalar siyanotiktir,

Hastalığın seyri çok hızlıdır, İki saat Hastalığın seyri çok hızlıdır, İki saat içerisinde semptomlar ilerler genel içerisinde semptomlar ilerler genel durum hızla bozulur, durum hızla bozulur,

Sonda uygulandığında az miktarda Sonda uygulandığında az miktarda köpüklü içerik çıkar. Uygulama sırasında köpüklü içerik çıkar. Uygulama sırasında sonda kolaylıkla uygulanır.sonda kolaylıkla uygulanır.

Rumene trokar uygulansa bile az bir Rumene trokar uygulansa bile az bir miktar köpüklü gaz gelir.miktar köpüklü gaz gelir.

Timpani teşhisinin konması klinik Timpani teşhisinin konması klinik bulgulara göre kolaydırbulgulara göre kolaydır

Timpaninin şiddetine göre 3-4 saat içinde Timpaninin şiddetine göre 3-4 saat içinde asfeksi sonucu ölüm görülebilir.asfeksi sonucu ölüm görülebilir.

Sağaltım :Sağaltım :

Yapılacak ilk işlem akciğerler Yapılacak ilk işlem akciğerler üzerindeki basıncı azaltmaktırüzerindeki basıncı azaltmaktır

Köpük söndürücü ilaçlarKöpük söndürücü ilaçlar

20-30 dakika sonra işkembe tekrar 20-30 dakika sonra işkembe tekrar sondalanarak serbest hale gelen sondalanarak serbest hale gelen gaz dışarı alınır.gaz dışarı alınır.

Gem yapılarak hayvanın ağzına Gem yapılarak hayvanın ağzına takılırtakılır

Steteskopla özefagus dinlenerek Steteskopla özefagus dinlenerek ruktus kontrol edilir. ruktus kontrol edilir.

Sondalama işlemi geğirme oluşana Sondalama işlemi geğirme oluşana kadar aralıklarla yapılırkadar aralıklarla yapılır

Sürgüt ilaçlar verilir, hayvan 12 saat aç Sürgüt ilaçlar verilir, hayvan 12 saat aç bırakılırbırakılır

12 saat sonra az az kuru ot verilerek 12 saat sonra az az kuru ot verilerek aşamalı olarak normal gıdasına geçilir.aşamalı olarak normal gıdasına geçilir.

Köpük söndürücü ilaçlar her an el altında Köpük söndürücü ilaçlar her an el altında bulundurulur.bulundurulur.

Meraya çıkarılırken alıştırma dönemi Meraya çıkarılırken alıştırma dönemi geçirilmelidir.geçirilmelidir.

Meraya çıkmadan önce bir miktar kuru Meraya çıkmadan önce bir miktar kuru kaba yem hayvanlara verilebilir.kaba yem hayvanlara verilebilir.

Tıkanmaya bağlı Tıkanmaya bağlı şişkinliklerşişkinlikler

Rumende oluşan gazın ruktus yolu ile Rumende oluşan gazın ruktus yolu ile uzaklaştırılamaması sonucu gaz kitlesinin uzaklaştırılamaması sonucu gaz kitlesinin rumenin dorsalinde toplanmasıdır.rumenin dorsalinde toplanmasıdır.

Nedenler :Nedenler : Her türlü özefagus tıkanmalarıHer türlü özefagus tıkanmaları Yumrulu besinlerYumrulu besinler Tümör, apse, lenf yumrusu patolojileri vs.Tümör, apse, lenf yumrusu patolojileri vs.

Semptomlar.Semptomlar.

Sol açlık çukurluğunda şişkinlikSol açlık çukurluğunda şişkinlik Ağızda yoğun salya birikimiAğızda yoğun salya birikimi Sık yutkunma hareketleriSık yutkunma hareketleri Hayvanın boynunu ileri doğru uzatmasıHayvanın boynunu ileri doğru uzatması Rumen gaz sondasının belirli bir yerden Rumen gaz sondasının belirli bir yerden

sonra ilerlememesisonra ilerlememesi Özefagus açıldığında veya trokar Özefagus açıldığında veya trokar

uygulandığında karnın balon gibi uygulandığında karnın balon gibi sönmesisönmesi

Sağaltım :Sağaltım :

Sondalama ile özefagus açılmaya Sondalama ile özefagus açılmaya çalışılır, Trokar acil durumlarda çalışılır, Trokar acil durumlarda uygulanabilir, uygulanabilir,