มาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 23-2557

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 23-2014

มะขามหวาน

SWEET TAMARIND

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ICS 67.080.10 ISBN 978-974-403-658-2

มาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 23-2557

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 23-2014

มะขามหวาน

SWEET TAMARIND

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

50 ถนนพหลโยธน เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

โทรศพท 0 2561 2277 โทรสาร 0 2561 3357

www.acfs.go.th

ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศและงานทวไป เลม 131 ตอนพเศษ 243 ง

วนท 28 พฤศจกายน พทธศกราช 2557

(2)

คณะกรรมการวชาการพจารณามาตรฐานสนคาเกษตร เรอง มะขามหวาน

1. นายทรงพล สมศร ประธานกรรมการ

กรมวชาการเกษตร

2. นางสาวทศนา คดสราง กรรมการ

กรมสงเสรมการเกษตร

3. นางสาวนลนทพย เพณ กรรมการ

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

4. นางภาวนาฏ บนนาค กรรมการ

ส านกวจยและพฒนาวทยาการหลงการเกบเกยวและแปรรปผลตผลเกษตร

กรมวชาการเกษตร

5. นางสภทรา เลศวฒนาเกยรต กรรมการ

สถาบนวจยพชสวน กรมวชาการเกษตร

6. นายชนวฒน ยพวฒนพนธ กรรมการ

คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

7. นางพวงเพชร ศลกานต กรรมการ

สมาคมผคาปลกไทย

8. นางสาวชนกมณฐ วรยะพานชภกด กรรมการ

สมาคมผคาและสงออกผลไมไทย

9. นายเรองศกด กมขนทด กรรมการ

ผทรงคณวฒดานสายพนธ

10. ศาสตราจารยสายชล เกตษา กรรมการ

ผทรงคณวฒดานเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

11. นางสงเวยน จนทมาลา กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการประกอบการแปรรปมะขาม

12. นางกาญจนา แยมพราย กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการประกอบการสงออกมะขามหวาน

13. ผชวยศาสตราจารยจนตนา สนามชยสกล กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการผลต

(3)

14. นางสาวพรวลย บญคง กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการผลต

15. นางชตวรรณ จตตพรพงษ กรรมการและเลขานการ

ส านกก าหนดมาตรฐาน

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

(4)

มะขามหวาน เปนสนคาเกษตรทประเทศไทยมศกยภาพการผลตและการสงออก การกาหนดมาตรฐาน

มะขามหวาน จงมความสาคญตอการพฒนาคณภาพของมะขามหวานและความปลอดภยของผบรโภค

เพอสรางความเชอถอในสนคามะขามหวาน ใหเปนทยอมรบทงในประเทศและการคาระหวางประเทศ

คณะกรรมการมาตรฐานสนคาเกษตร จงเหนสมควรใหจดทามาตรฐานสนคาเกษตร เรอง มะขามหวาน

มาตรฐานสนคาเกษตรน กาหนดขนโดยใชเอกสารตอไปนเปนแนวทาง

ASEAN Stan 39:2014. ASEAN STANDARD FOR SWEET TAMARIND. Public Affairs Office,

ASEAN Secretariat, Indonesia. 7p.

มกษ. 23-2557

มาตรฐานสนคาเกษตร

มะขามหวาน

1. ขอบขาย

1.1 มาตรฐานสนคาเกษตรนใชกบมะขามหวาน (sweet tamarind) ซงไดมาจากพชทมชอวทยาศาสตรวา

Tamarindus indica L.วงศ Caesalpiniaceae พนธทผลตเปนการคา โดยมการจดเตรยมพรอมจ าหนาย

เพอการบรโภค

1.2 มาตรฐานสนคาเกษตรนไมใชกบมะขามหวานทใชส าหรบการแปรรป

2. คณภาพ

2.1 ขอก าหนดขนต า

2.1.1 มะขามหวานทกชนคณภาพตองเปนไปตามขอก าหนดดงตอไปน เวนแตจะมขอก าหนดเฉพาะของ

แตละชนคณภาพและเกณฑความคลาดเคลอนทยอมใหมไดตามทระบไว

(1) เปนมะขามหวานทงฝกทมเปลอกและขวตดอย ความยาวขวไมเกน 0.5 เซนตเมตร

(2) ตรงตามพนธ

(3) สะอาด ปราศจากสงแปลกปลอมทมองเหนได

(4) เปลอกไมแตก

(5) ไมมศตรพชทมผลกระทบตอลกษณะภายนอกของฝกมะขามหวาน

(6) ไมมรองรอยความเสยหายทเปลอกจากศตรพชทมผลกระทบตอคณภาพของเนอมะขามหวาน

(7) ไมมความผดปกตจากความชนภายนอก โดยไมรวมหยดน าทเกดหลงจากน ามะขามหวานออกจากหอง

เยน

(8) ไมมกลนแปลกปลอม และ/หรอรสชาตทผดปกต

2.1.2 มะขามหวานตองมอายการเกบเกยวทเหมาะสม โดยเกบเกยวในระยะทฝกแกเตมท ทงน ควรม

ปรมาณกรด ในรปกรดทารทารก (tartaric acid) ไมมากกวา 5% ขนอยกบพนธ ฤดกาล และแหลงทปลก

โดยมการจดการหลงการเกบเกยว การบรรจ และการขนสงอยางระมดระวง เพอใหอยในสภาพทยอมรบได

เมอถงปลายทาง

มกษ. 23-2557 2

2.2 การแบงชนคณภาพ

มะขามหวานตามมาตรฐานสนคาเกษตรน แบงเปน 3 ชนคณภาพ ดงน

2.2.1 ชนพเศษ (Extra class)

มะขามหวานในชนนตองมคณภาพดทสด ไมมความผดปกตดานรปทรงและส ไมมต าหนท เปลอก

ในกรณทมความผดปกตหรอต าหน ตองมองเหนไดไมชดเจน และไมมผลกระทบตอลกษณะภายนอก

คณภาพของเนอมะขามหวาน คณภาพระหวางการเกบรกษา และการจดเรยงเสนอในภาชนะบรรจ

2.2.2 ชนหนง (Class I)

มะขามหวานในชนนตองมคณภาพด อาจมความผดปกตหรอต าหนไดเลกนอย ดงตอไปน

(1) ความผดปกตเลกนอยดานรปทรงและส

(2) ต าหนเลกนอยทเปลอกซงเกดจากรอยแผลตนๆ ผวเปนสะเกด หรอรองรอยการท าลายของศตรพช

โดยขนาดของต าหนทเปลอกโดยรวม ตองไมเกน 5% ของพนทผวของฝกมะขามหวาน

ความผดปกตหรอต าหนจะตองไมมผลกระทบตอลกษณะภายนอก คณภาพของเนอมะขามหวาน คณภาพ

ระหวางการเกบรกษา และการจดเรยงเสนอในภาชนะบรรจ

2.2.3 ชนสอง (Class II)

มะขามหวานในชนนรวมฝกมะขามหวานทมคณภาพไมเขาชนทสงกวา แตมคณภาพตามขอก าหนด

ขนต าทก าหนดในขอ 2.1 ฝกมะขามหวานในชนนมความผดปกตหรอต าหนได ดงตอไปน

(1) ความผดปกตดานรปทรงและส

(2) ต าหนทเปลอกซงเกดจากรอยแผลตนๆ ผวเปนสะเกด หรอรองรอยการท าลายของศตรพช โดย

ขนาดของต าหนทผวโดยรวม ตองไมเกน 10% ของพนทผวของฝกมะขามหวาน

ความผดปกตหรอต าหนจะตองไมมผลกระทบตอลกษณะภายนอก คณภาพของเนอมะขามหวาน คณภาพ

ระหวางการเกบรกษา และการจดเรยงเสนอในภาชนะบรรจ

3. ขนาด

ขนาดของมะขามหวานพจารณาจากจ านวนขอตอฝก ตามตารางท 1 ดงน

มกษ. 23-2557 3

ตารางท 1 ขนาดของมะขามหวาน1/

รหสขนาด จ านวนขอตอฝก

1 ≥ 7

2 4 - 6

3 1 - 3

หมายเหต

การแบงชนคณภาพและขนาดในมาตรฐานน ใชในการพจารณาทางการคาโดยน าขอก าหนดการแบงชน

คณภาพไปใชรวมกบขอก าหนดเรองขนาด เพอก าหนดเปนชนทางการคา ซงคคาอาจมการเรยกชอชนทาง

การคาทแตกตางกน ขนกบความตองการของคคาหรอตามขอจ ากดทมเนองมาจากฤดกาล

4. เกณฑความคลาดเคลอน

เกณฑความคลาดเคลอนเรองคณภาพและขนาดทยอมใหมไดในแตละภาชนะบรรจ ส าหรบฝกมะขามหวาน

ทไมเปนไปตามคณภาพและขนาดทระบไว ดงน

4.1 เกณฑความคลาดเคลอนเรองคณภาพ

4.1.1 ชนพเศษ (Extra class)

ความคลาดเคลอนยอมใหมไดไมเกน 5% โดยจ านวนหรอน าหนกของมะขามหวานทมคณภาพไมเปนไป

ตามขอก าหนดของชนพเศษ (ขอ 2.2.1) แตเปนไปตามคณภาพของชนหนง (ขอ 2.2.2) หรอคณภาพยง

อยในเกณฑความคลาดเคลอนของคณภาพชนหนง (ขอ 4.1.2)

4.1.2 ชนหนง (Class I)

ความคลาดเคลอนยอมใหมไดไมเกน 10% โดยจ านวนหรอน าหนกของมะขามหวานทมคณภาพไมเปนไป

ตามขอก าหนดของชนหนง (ขอ 2.2.2) แตเปนไปตามคณภาพของชนสอง (ขอ 2.2.3) หรอคณภาพยง

อยในเกณฑความคลาดเคลอนของคณภาพชนสอง (ขอ 4.1.3)

1/

ขอมลจากผผลต ผคา ผสงออก และจากโครงการศกษาคณลกษณะส าคญและแนวทางการปฏบตทดในการผลต

พรกไทยสด มะขามหวาน มะขามเปยก และละมด (พ.ศ.2551) ของส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

ซงไดรบความรวมมอในการด าเนนโครงการจากมหาวทยาลยนเรศวร

มกษ. 23-2557 4

4.1.3 ชนสอง (Class II)

ความคลาดเคลอนยอมใหมไดไมเกน 10% โดยจ านวนหรอน าหนกของมะขามหวานทมคณภาพไมเปนไป

ตามขอก าหนดของชนสอง (ขอ 2.2.3) หรอไมไดขอก าหนดขนต า (ขอ 2.1) แตตองไมมรอยแตก ฝกเนา

เสย หรอมลกษณะอนทไมเหมาะส าหรบการบรโภค

4.2 เกณฑความคลาดเคลอนเรองขนาด

มะขามหวานทกรหสขนาด มมะขามหวานทขนาดใหญหรอเลกกวาถดไปหนงชนปนมาไดไมเกน 10% โดย

จ านวนหรอน าหนกของมะขามหวาน

5. การบรรจ

5.1 ภาชนะบรรจ

ภาชนะบรรจตองมคณภาพ ถกสขลกษณะ ไมมกลนและสงแปลกปลอม สามารถปองกนความเสยหายทม

ผลกระทบตอคณภาพของมะขามหวานได วสดทใชภายในภาชนะบรรจตองสะอาด และมคณภาพ ถามการ

ใชวสดโดยเฉพาะกระดาษหรอตราประทบทมขอมลทางการคาตองใชหมกพมพหรอกาวทไมเปนพษ

5.2 ความสม าเสมอ

มะขามหวานทบรรจในแตละภาชนะบรรจ ตองมการจดเรยงเสนอสม าเสมอทงในเรองของพนธ คณภาพ

และขนาด กรณทมองเหนฝกมะขามหวานจากภายนอกภาชนะบรรจ ฝกมะขามหวานสวนทมองเหนตอง

เปนตวแทนของผลตผลทงหมด

6. ฉลากและเครองหมาย

6.1 ผลตผลทจ าหนายโดยตรงตอผบรโภค

ตองมขอความแสดงรายละเอยดทภาชนะบรรจ หรอสงหอหม หรอสงผกมด หรอปายสนคา หรอผลตผล

โดยตองมองเหนไดงาย ชดเจน ไมหลดลอก ไมเปนเทจหรอหลอกลวง ดงตอไปน

(1) ชอผลตผล

ใหระบขอความวา “มะขามหวาน” และ/หรอ“ชอพนธมะขามหวาน”

(2) น าหนกสทธ

(3) ชนคณภาพ

(4) รหสขนาด และ/หรอขนาด

มกษ. 23-2557 5

(5) ขอมลผผลต และ/หรอผน าเขา และ/หรอผจ าหนาย

ใหระบชอและทอยของสถานทผลต หรอแบงบรรจ หรอจดจ าหนาย ทงนอาจแสดงชอและทอยส านกงานใหญ

ของผผลตหรอแบงบรรจกได กรณทน าเขาใหระบชอและทอยของผน าเขา

(6) ขอมลแหลงผลต

ใหระบประเทศผผลต ยกเวนกรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศ

(7) ภาษา

กรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศตองใชขอความเปนภาษาไทยแตจะมภาษาตางประเทศดวยกได กรณท

ผลตเพอการสงออกใหแสดงขอความเปนภาษาตางประเทศได

6.2 ผลตผลทไมไดจ าหนายโดยตรงตอผบรโภค

ตองมขอความทระบในเอกสารก ากบสนคา ฉลาก หรอแสดงไวทภาชนะบรรจโดยขอความตองมองเหนได

งาย ชดเจน ไมหลดลอก ไมเปนเทจหรอหลอกลวง ดงตอไปน

(1) ชอผลตผล

ใหระบขอความวา “มะขามหวาน” และ/หรอ“ชอพนธมะขามหวาน”

(2) น าหนกสทธ

(3) ชนคณภาพ

(4) รหสขนาด และ/หรอขนาด

(5) ขอมลผผลต และ/หรอผน าเขา และ/หรอผจ าหนาย

ใหระบชอและทอยของสถานทผลต หรอแบงบรรจ หรอจดจ าหนาย ทงนอาจแสดงชอและทอยส านกงานใหญ

ของผผลต หรอแบงบรรจกได กรณทน าเขาใหระบชอและทอยของผน าเขา

(6) ขอมลแหลงผลต

ใหระบประเทศผผลต ยกเวนกรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศ

(7) ภาษา

กรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศตองใชขอความเปนภาษาไทยแตจะมภาษาตางประเทศดวยกได กรณท

ผลตเพอการสงออกใหแสดงขอความเปนภาษาตางประเทศได

6.3 เครองหมายรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร

การใชเครองหมายรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร ใหเปนไปตามกฎกระทรวง เรอง ก าหนดลกษณะของเครองหมาย

การใชเครองหมาย และการแสดงเครองหมายรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ.2553 และประกาศ

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาตทเกยวของ

มกษ. 23-2557 6

7. สารปนเปอน

ชนดและปรมาณสารปนเปอนในมะขามหวานใหเปนไปตามขอก าหนดในกฎหมายทเกยวของ

8. สารพษตกคาง

ชนดและปรมาณสารพษตกคางในมะขามหวานใหเปนไปตามขอก าหนดในกฎหมายทเกยวของ และ มกษ. 9002

มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง สารพษตกคาง: ปรมาณสารพษตกคางสงสด และ มกษ. 9003 มาตรฐาน

สนคาเกษตร เรอง สารพษตกคาง: ปรมาณสารพษตกคางสงสดทปนเปอนจากสาเหตทไมอาจหลกเลยงได

9. สขลกษณะ

มะขามหวานตองผานกระบวนการผลตทถกสขลกษณะ โดยปฏบตตามมาตรฐานการปฏบตทางการเกษตร

ทด (Good Agricultural Practices: GAP) ทเกยวของหรอมาตรฐานอนทเทยบเทา

10. วธวเคราะหและชกตวอยาง

10.1 วธวเคราะห

ใหใชตามตารางท 2 ดงน

ตารางท 2 วธวเคราะห

ขอก าหนด วธวเคราะห หลกการ

1. คณภาพตามขอก าหนดขนต า

(ขอ 2.1.1)

ตรวจพนจ -

2. ปรมาณกรดในรปกรดทารทารก

(ขอ 2.1.2)

AOAC 942.15

หรอวธทเทยบเทา

Titrimetry

3. ความผดปกตดานรปทรงและส

(ขอ 2.2)

ตรวจพนจ -

4. ต าหนทผว (ขอ 2.2) ตรวจพนจ -

5. ขนาด (ขอ 3) นบจ านวนขอตอฝก -

10.2 วธชกตวอยาง

ใหเปนไปตามขอก าหนดในกฎหมายทเกยวของและขอก าหนดของมาตรฐานสนคาเกษตรทเกยวกบวธ

ชกตวอยาง

มกษ. 23-2557 7

ภาคผนวก ก

ภาพแสดงตวอยางมะขามหวาน

(ก) พนธสทอง (ข) พนธประกายทอง

รปรางฝกมลกษณะโคง กลม หยกขอฝกชดเจน รปรางฝกมลกษณะคอนขางตรง กลม ขนาดใหญ

เนอสน าตาลทอง เนอสน าตาล

(ค) พนธศรชมภ (ง) พนธขนต

รปรางฝกมลกษณะตรง กลม หยกขอฝกชดเจน รปรางฝกมลกษณะคอนขางตรง แบน

เนอสน าตาลอมเหลอง เนอสน าตาลแดง

ภาพท ก.1 ตวอยางมะขามหวานพนธทผลตเปนการคา (ขอ 1.1)

ทมา: กรมสงเสรมการเกษตร

มกษ. 23-2557 8

(จ) พนธอนทผาลม (ฉ) พนธศรภกด

รปรางฝกมลกษณะโคงเลกนอย กลม หยกขอฝกชดเจน รปรางฝกมลกษณะโคง ขนาดใหญ

เนอสน าตาลเขม เนอสน าตาล

ภาพท ก.1 ตวอยางมะขามหวานพนธทผลตเปนการคา (ขอ 1.1) (ตอ)

ทมา: กรมสงเสรมการเกษตร

(ก) เปลอกแตก (ขอ 2.1.1(4))

ภาพท ก.2 ตวอยางมะขามหวานทไมผานเกณฑขอก าหนดขนต า

เปลอกแตก

เปลอกแตก

ร

มกษ. 23-2557 9

(ข) ศตรพชทมผลกระทบตอลกษณะภายนอกของมะขามหวาน (ขอ 2.1.1(5))

(ค) รองรอยความเสยหายจากศตรพช (ขอ 2.1.1(6))

(ง) รองรอยความเสยหายจากศตรพช (ขอ 2.1.1(6))

รองรอยการท าลาย

ของเชอรา

ดกแดของตวดวง

แมลงเขาท าลาย

มกษ. 23-2557 10

ภาพท ก.2 ตวอยางมะขามหวานทไมผานเกณฑขอก าหนดขนต า (ตอ)

(จ) รองรอยความเสยหายจากศตรพช (ขอ 2.1.1(6))

ภาพท ก.2 ตวอยางมะขามหวานทไมผานเกณฑขอก าหนดขนต า (ตอ)

ภาพท ก.3 ตวอยางต าหนทเปลอกของมะขามหวานทไมมผลกระทบตอลกษณะภายนอก

และคณภาพของเนอมะขามหวาน ซงยอมใหมไดจ ากดตามขอ 2.2.2 และ 2.2.3

ผวเปนสะเกด

เชอรา

g

มกษ. 23-2557 11

ภาพท ก.4 ตวอยางความผดปกตของสเปลอกทไมมผลกระทบตอคณภาพของเนอมะขามหวาน

(ขอ 2.2.2 และ 2.2.3)

สเปลอกซดจาง

จากแดดเผา

สปกต