Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 84, viti i katërt i botimit, 22 PRILL 2008 Çmimi: 40 LEKË

CM YK

SA E DËGJON SHTETI SHOQËRINË CIVILE?

Në 17 e 18 prill, në Bruksel u mbajt njetakim i zgjeruar, organizuar nga KomisioniEuropian (DG Enlargement) me sektorine shoqerise civile. Kur themi i zgjeruar, ngaBallkani merrnin pjesë rreth 450vetë dhenga Shqipëria gati 40 vetë. Tema ishte:".Zhvillimi i Shoqërisë civile në EuropënJugëlindore: Të ndërtojmë Europën sëbashku".

Nisma e KE, ka filluar që në 2004, mezgjerimin e athershëm të BE, që nxorri nëpah rëndësinë e shoqërisë civile nëpromovimin e reformave e konsolidimin edemokracisë në vendet që aderuan dheato që duan të aderojnë në BashkiminEuropian, ku bën pjesë edhe Shqipëria.Po ashtu, qëllimi i takimit ishte dhe sigurimii mbështetjes së qytetarëve dhe dialogutnë vendet që bëjnë pjesë ose jo në BE. Kydialog është lançuar që në 2005 për tëgjithë vendet kandidate dhe bën pjesë nëstrategjinë e Komisionit si domos-doshmëri për promovimin e një shoqëriecivile të fortë.

Takimi u përqëndrua në katër fusha: -qeverisje e mirë dhe demokratizim; tëdrejtat e njeriut; zhvillimi social, përfshirëedukimin dhe mbrojtja e mjedisit e zhvillimii qëndrueshëm.

Për të mbështetur zhvillimin eshoqërisë civile, KE, ka vendosur të krijojëedhe një fond financimi (Instrument for Pre-Açession Assistance -IPA).

Pas arrestimit, si kriminelë tërrezikshëm, të aleancistëve të Vlorës,pjestarë të shoqërisë civile, kjoështë"bëma"e radhës e shtetit. Ndërsa nëTakim kishte përfaqësues të shoqërisëcivile nga të gjithë vendet e Ballkanit,shoqëria civile shqiptare mungoi në këtëtakim. Nga rreth 40 vetë të vendit tonë, nukkishte asnjë, e përsëris ASNJË,përfaqësues nga OJF shqiptare e Ballkanit,Mos vallë rolin e tyre e ka marrë përsipër taluajë qeveria apo nëpunësit eadministratës shtetërore? Pjesëmarrësitshqiptarë, kushdo që të kenë qënë, zërin ekujt çuan në Bruksel? Të drejtuesve të tyree të qeverisë? Me çfarë të drejtepërfaqësojnë ata shoqërinë civile?

Zëri i shoqërisë civile, të organizatavetë saj pak (ose aspak) dëgjohet ngashtetarët, për të mos folur për bashkëpunimmidis tyre e shtetit. Duket sikur mendimine veprimin e kësaj pjese të rëndësishmetë kombit, me atë mision që e njeh dhe epërkrah dhe Europa, e kanë monopolizuarqeveritarët. Por edhe në këtë takim, Europavuri në plan të parë mirëqeverisjen dhedemokratizimin. Ky është fakti i hidhur qëtregon vlerësimin e shoqërisë civile ngashteti ynë.

Por ka dhe një anë tjetër. Shoqatave,në këtë gjendje të krijuar, u duhet të ngrenëzërin, të jenë sa më tepër aktive, që roli ityre të shkojë atje ku duhet të jetë. Përveçkeqardhjes së mosperfaqësimit dheekspozimit në këto veprimtari, në tëardhmen sa më të afërt, kjo çështje,mendojmë se do dhe diskutim, por edheveprim, për atë që mund të bëhet për rritjene vizibilitetit të grupit të OJF, midis tyre edheato mjedisore.

TAKIMI I BRUKSELITDHE MUNGESA E OJF

MMPAU

A mos vallë BERZH injoron faktin, që kapatur një raport nga Komisioni Ankimor iKonventës së Aahrusit në të cilin shkruhet qartaziqë Shqipëria ka deshtuar në zbatimin e artikullit6 dhe 7 të Konventës?

BERZH TAKON NJEGRUP MJEDISORESH

NGA MINISTRIA E MJEDISIT

Në 25 prill, MMPAU, në bashkëpunim meProgramin e Kombeve të Bashkuara përZhvillim (UNDP), organizojnë prezantimin edy projekteve mjedisore, me bashkëfinancimtë Qeverisë Hollandeze dhe asaj Shqiptare, qëlidhen me rehabilitimin e zonave të ndoturasipas standarteve bazë të sigurisë per eliminimine materialeve toksike dhe rehabilitimin e tyre.

A MUND TE SHPETOHETA MUND TE SHPETOHETA MUND TE SHPETOHETA MUND TE SHPETOHETA MUND TE SHPETOHETENDE NJEREZIMI?ENDE NJEREZIMI?ENDE NJEREZIMI?ENDE NJEREZIMI?ENDE NJEREZIMI?

Ne kemi trashëguar një planet të vetëm,por çfarë kemi bërë me të?

A jemi ne plotësisht të ndërgjegjshëmedhe pas vlerësimeve të fundit të IPCC dheKonferencës së Balit, për sfidat kolosaleqë njerëzimit di t’i duhet të përballet?

JETA NË GËRDEC NE PIKEPYETJE?! Shpërthimi i municioneve ushtarake në një

zonë të tillë si Gerdeci, me ranorë mepërshkueshmëri të lartë, bën të mundur, me anëtë shumë elementëve të rrezikshëm kimike tëçliruar nga djegia e tyre, që ujrat mbi enëntokësorë të ndoten qysh në burim.

Nuk do të kishte qenë keq sikur edhe qytetii Tiranës t’i ishte bashkuar nismës botërore tëOrës së Tokës, duke fikur për një orë në mënyrësimbolike dritat e Sahatit Venecian të qytetit,të Kompleksit Muzeal të Ministrive apo atotë Urës së Madhe.

"ORA E TOKËS "… ÇDO DITË

Kërcënimi i mjedisit, përfshirë kryesishtngrohjen globale e ndikimin e saj në habitatet, ka

bërë edhe lindjen especieve të reja nëhapësirat detare dhe"invazionin especieve "që shkak-tojnë dëmtimeserioze të eko-sistemit.

Lexo fq. 3

KRIJOHEN SPECIETE REJA DETARE

Lexo fq. 3

Lexo fq. 2

Lexo fq. 5Lexo fq. 8

DITA E TOKESNë kuadrin e Dites së Tokës Qendra Eden

zhvilloi një veprimtari me temë “Kujdesi përtokën është kujdes për jetën "me mbështetjen eBashkisë së Tiranës, Ambasadës së SHBA dheBankës ProKredit dhe përuroi Qendren eEdukimit Mjedisor “EDEN”.

Lexo fq. 5

Lexo fq. 5

2

Në 25 prill, MMPAU, nëbashkëpunim me Programin eKombeve te Bashkuara perZhvillim (UNDP), organizojneprezantimin e dy projektevemjedisore.

Objektivi i pergjitheshem iprojekteve është mbeshtetja eQeverisë Shqiptare për të arriturobjektivat e saja afat-mesme qëlidhen me rehabilitimin e zonavetë ndotura sipas standarteve bazëtë sigurisë duke eleminuarmaterialet toksike dhe dukerehabilituar zonat e ndotura.Projektet jane bashkefinancim iQeverise Hollandeze dheQeverise Shqipetare.

PERSHKRIM I SHKURTERI PROJEKTEVE

1. Forcimi i kapaciteteve nevendet e Ballkanit Perendimorper te zgjidhur problemetmjedisore nepermjet reha-bilitimit te pikave te nxehtamjedisore prioritare (Kompo-nenti Shqiptar) me vlerë 2, 118,840 USD dhe kohëzgjatje 30muaj (Tetor 2007 – Mars 2010)

Objektivi kryesor i projektiteshte pershpejtimi i arritjes sezhvillimit te qendrueshemmjedisor ne Shqiperi (MDG-7)nepermjet integrimit te parimevete zhvillimit te qendrueshem nepolitikat lokale dhe kombetaredhe konsideruar angazhimet eQeverise Shqiptare ne procesin eantaresimit ne BE.

Objektiva te vecantambështetja e qeversië shqiptarepër të:

•Siguruar progres nepastrimin dhe rehabilitimin epikes se nxehte te Bajzes, te rrisendergjegjesimin dhe te forcojekapacitetet per nje manaxhim temire mjedisor ne nivel lokal dhekombetar,

•Forcuar bashkepuniminrajonal duke permiresuar ndarjene informacionit dhe ofrimin esherbimeve keshillimoreprofesionale ne lidhje memanaxhimin e mire mjedisor.

Projekti do te zbatohet nebashkepunim me Ministrine eMjedisit, Pyjeve dhe Administrimitte Ujrave dhe Ministrine e PunevePublike, Transportit dhe Tele-komunikacionit.

Pershkrim i shkurterZyrat qendrore te UNDP ne

Shqiperi, Bosnje dhe Herzegovine,Maqedoni, Mali i Zi, Serbia dheprovinca e Kosoves e administruarnga Kombet e Bashkuara, do tezhvillojne nje program rajonal, tedrejtuara nga projekte ne nentezona ne Ballkanin Perendimor tecilat vuajne nga trashegimnia eindustrive ndotese dhe si rrjedhimkerkojne riparim industrial, pastrimmjedisor dhe nje inisiative te reekonomike. Qellimi i projektit eshtepermiresimi i situates mjedisore dhe

cilesise se jetes per qytetaret te ciletjetojne ne dhe prane zonave perrethatyre te ndotura me ane te masaveme pak te kushtueshme,permiresimi i dialogut te politikavekombetare dhe lokale dhe ofertesper sherbime profesionale ne vendne sektorin e manaxhimit mjedisor.Nderkohe qe fokusi kryesor do tejene punimet fizike te nevojshmeper te pakesuar problemet

ekologjike, forcimi institucional dhengritja e kapaciteteve do te jenekomponente te rendesishem teprojektit.

Bajza eshte nje qytet i vogel(Komuna e Kastratit) e vendosurne pjesen veriore te Shqiperise,rreth 15 km larg nga qyteti iShkodres. Stacioni hekurudhor iBajzes ndodhet ne breg te liqenitnderkufitar te Shkodres dhe i gjithetransporti hekurudhor per ne dhenga Mali i Zi, gjithashtu edhe pikadoganore kalon nga stacionihekurudhor i Bajzes.

Ne fillimet e viteve 1990 nje sasiprej 200- 250 ton pesticidesh teskaduara (Rrogor, vofatox, nogos,selinon, novakrom, spitsornit, 2-4D, fugorat, sevin, lindan, etj.),kimikate industriale dhe materiale

te tjera u bashkuan dhe udepozituan ne magazinen estacionit hekurudhor te Bajzes.Origjina e pesticideve nuk eshteshume e qarte, megjithate, gjateviteve 1991-1992, kompaniaGjermane Schmidt-Cretan importoidhe magazinoi perkohesisht neBajze 480 ton kimikate terrezikshme. Nga keto kimikate, me

Disa probleme kryesore:Këtu hynë publikimi ilistës së

ligjeve, VKM e udhëzimeve;qartësimi nëse duhet zbatuar VNMapo VSM; pjesëmarrja e publikut(çfarë është e ç’duhet pritur nga kjo);VNM si kosto/burokraci e jo si mjetlehtesimi; mënyra e hartimit të VNM(si manual?) metodologjia e hartimit;vlerësimet paraprake që mund të jenëdokument fillestar nga Ministria;ligjet e rregullat që janë relativisht tëreja; përfshirja e konsulentëveprivatë në shqyrtim;Qasja e publikutnë raport me pronësinë intelektuale;lista e aplikimeve e lejeve të dhënapër të qënë publike.

Ligje e rregulla relativisht te reja.-Ligj për Mbrojtjen e Mjedisit

(L. 8934, dt. 5. 9. 2002)-Ligj për VNM (L. 8990, dt. 23.

1. 2003)-VKM Nr. 249, dt. 24. 04. 2003

për dokumentacionin për LejeMjedisore dhe Elementët e LejesMjedisore

-VKM Nr. 268, dt. 24. 04. 2003për Çertifikimin e specialistëve përVNM dhe Auditimin Mjedisor

-VKM Nr. 805 për listën eveprimtarive që i nënshtrohen VNM

-Udhëzim Nr. 3, dt. 17. 08. 2004Listën e veprimtarive, formatimin eaplikimit dhe rregullat e procedurate dhënies së Pëlqimit dhe AutorizimitMjedisor nga ARM (VNM Rrugeve:5 km vs. 2 km)

Agjencia Kombëtare eBurimeve Natyrore (AKBN), gjatënjë takimi që zhvilloi nëprefekturën e qarkut të Shkodrës,bëri të ditur se në këtë qarkveprojnë aktivitete për nxjerrjene gurëve, në kundërshtim meligjet përkatëse e me vlerësimetmjedisore, siç shprehet në shtypDrejtori i Departamentit Minerar.Drejtuesit e kesaj agjencie

bene te ditur gjithashtu, se perveç13 guroreve te licencuara neShkoder, qe merren kryesisht menxjerrjen e gureve gelqerore,megjithë urdhërat dhe ligje, ishinkonstatuar 11 gurore të tjera nePuke dhe 1 ne rrethin e Malesisese Madhe. Problem i madh mbetet mali i

Taraboshit pranë lumit Buna dheliqenit në zonën turistikeShkodër-Shirokë-Zogaj.Pavarësisht se në këtë zonë ështëe ndaluar plotësisht të jepen lejedhe të ushtrohet aktivitet

NGA MINISTRIA E MJEDISIT PROBLEME TË HASURA GJATËPRAKTIKËS NË PROCESIN DHE

PROCEDURAT E VNM-së

ZONAT E MBROJTURA QË NUK MBROHEN DOT

-Udhëzim Nr. 6, dt. 27. 12. 2006,për Metodologjinë e VlerësimitParaprak të Ndikimeve në Mjedis.

Publikimi i ligjeve, VKM dheudhëzimeve.

M M PAU duhet të mundësojëqasje të lehtë të publikut në listën eligjeve, VKM e udhëzimeve që lidhenme VNM. Po ashtu duhet qartësuarlista e aktiviteteve që duhen pasjisurme Autorizim dhe Pelqim nga ARM,apo me leje, leje të integruar apodeklaratë nga MM. Listat 1 dhe 2 nëaneks të ligjit 8990 nuk janë të plota;publikimi i VKM, udhëzime emetodologjisë dhe rezultatet emonitorimeve të kryera për ndotjen eajrit, tokës, ujit, zhurmave dhenormave ndërkombetare.

Paqartësi: të zbatohet VNM apoVSM?

-Neni 4: Procesit të VNM inënshtrohen të gjitha projektet dheveprimtaritë, sipas shtojcës...;

-Propozuesi të paiset me Leje,Autorizim apo Pëlqim.

-Neni 5: VSM i nënshtrohen:a) strategjitë e planet e veprimit

për energjitikën, …b) planet kombëtare dhe rajonale

të rregullimit të territorit për qendrate zonat urbane dhe rurale, për zonatindustriale, për zonën bregdetareetj…

guroresh, pasi mbrohet nga njëstatus i veçante si zonë turistikedhe zonë e mbrojtur përrethligatinave, sipas verifikimeve në

terren dhe të dokumentacionevezyrtare nga ana e AKBN, asnjë

subjekt nuk rezulton të jetë ipajisur me leje apo prokurë përshfrytëzim. Ndërkohë që hapur enë dritë të diellit disa gurore

gerryejne malin pa ndrojtje sedikush mund t’i ndalojë. Nuk ka

si të të mos shkojë mendja edhepër probleme korruptive, kurmendon se këto sipërmarrje janëtë mëdha e të dukëshme dhe

institucionet përkatëse i venë reme vonesë, kur dëmet janë bërë.

Shpresojme se masat e marra sëfundmi, nga AKBN dhe pushtetilokal do ta ndryshojnë këtëgjendje. Edhe në Mirditë, brigjeve të

lumit Fan, prej Milotit e deri nëRrëshen, janë rreth 25 lavatriceinertesh. Këto firma që kryejnëveprimtarinë e tyre në këtë zonë(17 prej tyre edhe tëpalicensuara), po grryejnë brigjete lumit, gjë që shkakton dëmtimine tokave të fermerëve të zonës pordhe përmbytjen e tyre në kohërreshjesh. Megjithë protestat ekërkesat e banorëve nga pushtetivendor e deri në qeveri, gjëndjaka ngelur po ajo. Por kjo gjendje, edhe pas

daljes së urdhërave eudhëzimeve, le për të dëshiruaredhe në zona të tjera. Mendojmëse ligjet e urdhërat janë në regullkur gjejnë zbatim, duke gjeturedhe rrugët efikase për vënien etyre në jetë.

...Siç duket edhe nga baza ligjore kryesore në këtë fushë,kemi një eksperiencë të pakët. Vetëm para 5 viteshështë prezantuar ligji për VNM që është pasuar edheme VKM e udhëzime të MMPAU. Duke qenë njëeksperiencë rishtaz, është e kuptueshme që ligjet, VKMdhe udhëzimet kanë patur dhe mangësi, edhe vende qënuk përputhen. Ky është një proces, ndaj duhet trajtuarsi i tillë, si një proces që ka filluar të funksionojë dhe dele nevojshme të rishikohet herë pas here, për të plotësuardhe harmonizuar sa më mirë bazën ligjore.

Përmbledhje e shkurtër e fjalës së mbajtur nga z. Jamarbër Malltezi në workshop, organizuar

nga EIA, në bashkëpunim me MMPA U

vijon në faqen 4 vijon në faqen 4

3

Pas disa kontakteve dhekërkesave të dërguara nga grupemjedosore në vend, nw datw 18prill, u organizua një mbledhjendërmjet përfaqësuesve tëAlenacës për Mbrojtjen e Gjirittë Vlorës, Ekolëvizjes, Qendrës

EDEN, Lëvizjes Mjaft, REC dheZ. Freeman, zv. President iBERZH Banka Europiane perRindertim dhe Zhvillim). Z.Freeman dhe përfaqësuesit e tjerëtë BERZH u pyetën mbi drejtimete investimeve të Bankës nëShqipëri. Në kundërshtim nga ckaBanka ka mbeshtetur deri tani, Z.Freeman u përgjigj se investimetstrategjike të Bankës në vitet eardhme do të jenë në fokusuaramë shumë në rrugë, transportinbashkiak, trajtimet e ujrave tëzeza, strehimin dhe portet. Mr.Viezzoli, Drejtori i BERZH përBallkanin Perëndimor theksoi qeBERZH ka si prioritet për tëardhmen e afërt projekte mbieficiencën e energjisë si dhe rritjetë sektorit të mikrokredive. Pas një diskutim të bazuar në

fakte nga ana e Z L. Ferruni, zv.Presidenti u pyet nëse Banka dotë konsideroje për financimPetroliferën edhe pse ka pasur dheka qindra protesta nga komunitetivlonjat, ka pasur 2 kërkesa zyrtarepër referendum vendor,precedurat për informimin dhepjesmarrjen publike nuk janekryer, si dhe studimi i VNM-së siasnjeherë në historinë e BERZH,ka marrë 120 komente. Z. Freeman u përgjigj se

vendimarrja ishte përgjegjësi eBordit të Drejtorëve dhe ju sishoqata mjedisore keni ende kohepër të influencuar këtë vendimpërmes takimit vjetor të BERZHqë do të mbahet në Kiev në 18-20maj..

Z. Ferruni, zv. Kryetar iAleancës shprehu shqetësimet etij sa i përket investimit të Bankësnë termocentralin e Vlorës si dhedështimin e Bankës në zbatimin estandarteve të veta përpjesmarrjen publike, ndërsa Z.Viezzoli vazhdimish replikonte qënuk ka pasur komente dhepërfshije të komunitetit vendor. A mos vallë Banka injoron

faktin që ka pasur një raport ngaKomisioni Ankimor i Konventëssë Aahrusit në të cilin shkruhetqartazi që Shqipëria kaDËSHTUAR në zbatimin eartikullit 6 dhe 7 të Konventës…

mekanike bëhet e mundur kalimi iujrave nëntokësorë në formë, psejo dhe përrenjësh, nga ku marrinjetë respektivisht burimet,lumenjët e liqenet e pashtershëmtë sipërfaqes, prej të cilëvembështetet jeta e gjallë njerëzoredhe natyrore në të gjithë trevënGërdec-Maminas. Shpërthimi imunicioneve ushtarake në një

zonë të tillë me ranorë mepërshkueshmëri të lartë tërendeve 0, 1-0, 2cm/sek bën tëmundur me anë të shumëelementëve të rrezikshëm kimik, tëçliruar nga djegia e tyre që ujratmbi e nëntokësorë të ndoten qyshnë burim.Duhet të kemi parasysh se

Toka në Gërdec nuk është thjesht e zhuritur,si nga një pyll i zjarrosor, por mbi të gjitha,

ajo është e helmatisur, e toksikuar.

lëndët eksplozive gjatë asgjësimitapo shpërthimt të tyre, kurrësesinuk digjen totalisht edhe përfaktin se asgjë nuk zhduket, portransformohet nga një lëndë në njëlëndë tjetër. Në përbërje të barutitndodhen squfur (S), karbon (C),nitrat kaliumi (KNO3), dhe nëpërbërje tek bombat e dorës dhegranatat ndodhen elementë të

grupit të lantanideve, si p. sh.ceriumi, fulminati i mërkurit, të cilëtkrijojnë mbingopje të tretësirave,duke dhënë prej shkarkimeve njëndotje të mjedisit. Nga ana tjetërdihet, që dinamiti ka në përbërjetë tij trinitro-toluol (TNT), si dheacid klorpikrik, të cilët janë

BERZH TAKONNJE GRUP

MJEDISORESHMerita Mansaku -Meksi

EDEN CENTERDrejtore Ekzekutive

JETA NË GËRDEC NE PIKEPYETJE?!Nga prof. asc. Sazan GURI

gjithashtu shumë të rrezikshëm përmjedisin dhe ujrat mbi enëntokësorë. Kjo tip ndotje nukështë si një ndotje fizike me baltë,ku uji do të kalojë nëpër shtatë zejedhe do të filtrohet, e do të rrjedhëmandej i pastër. Kjo ndotjendërhyn në vetitë fiziko kimike tëujit, duke e shndëruar atë meparametra të tjerë gjenetiko-strukturor, dhe shkëmbinjt“zemërmirë” nuk e mposhtin dotkëtë të keqe, mbasi uji qarkullonshpejt, për shkak të veçorive tësipërmendura. Në këtë kuptim, Toka në

Gërdec nuk është thjesht ezhuritur, si nga një pyll i zjarrosor,por mbi të gjitha, ajo është ehelmatisur, e toksikuar. Më sakt,ajo sot duhet trajtuar si një “HotSpot” i ri shqiptar, më e rrezikshmese ato që janë cilësuar të tilla derimë sot, si Arseniku Fier, SodaVlorë, Sharra Tiranë, Fusha enaftës Fier, Bakri Rubik, etj. Tokëssë zhuritur deri më 50-60cm ishtohet përmbatja e lartë eelementëve të rëndë kimik, qëbashkë shoqërojnë elementët esipërmendur, çka bëjnë që toka t̀iketë në përbërje të saj ato,pothuajse në kg për kg, e jo siç ika normalisht në mikro ose miligram për kg.

E kuptoni se tash e tutje nëGërdec, me çfarë dhéu kemi tëbëjmë?. E kuptoni se ku do të

SHQIPËRIA NË KONVENTËN PËR BALASTET Shqipëria është bërë palë e Konventës Ndërkombëtare "Për kontrollin dhe administrimin eujërave të balasteve dhe sedimenteve të anijeve, 2004”.Një Vendim i Këshillit të Ministrave, është shqyrtuar gjatë ditëve të fundit në Parlament dhe kamarrë miratimin e tij.

Anijet e mëdha, si ato tëtransportit të kontenierëve osetankerat e naftës, kur shkarkojnëpompojnë e futin në anije ujë në sasitë madhe. Kjo sasi e ujit të detitmerret për të ruajtur qëndrue-shmërinë dhe balancën e tyre. Por,kur ngarkojnë, kët ujë e heqin nga

rezervuarët dhe e derdhin në det.Kjo bën, që ndotja në portet, vetëmnga mbeturinat e naftës, të jetë tepëre madhe e të vazhdojë të rritetvazhdimisht, por një fenomen i tillëndeshet edhe në detrat e oqeanet,atje ku janë rrugët detare, që veçproblemeve mjedisore të ndotjes së

ujrave, krijojnë ndonjëherë edheprobleme navigimi. Një problem tjetër, që krijohet

nga anijet me derdhjen e ujrave tëbalastit, është transportimi iorganizmave të dëmshme nga njëzonë në një tjetër. Mendohet se kyështë një nga shkaqet kryesore të

shpërndarjes së të quajturit"invazion i specieve "qëshkaktojnë dëmtime serioze tëekosistemit. Shembull i dekadave të fundit

është mnemiopsis leidy, një llojkandili deti që ka patur habitatin etij vetëm në brigjet perëndimore të

Atlantikut, nga SHBA nëArgjentinë. Me anë të balastit utransportua në Detin e Zi rreth vitit1982. Duke u shtuar me shpejtësinë një ambient ku "nuk njihej "enuk kishte "armiq “, ekuilibri iekosistemit u prish, duke bërë kërdi,nga viti 1988 e në vazhdim, nëindustrinë e peshkimit. Brenda pesëvjetëve, deri në 1993, vetëmprodhimi i sardeles ra nga 240 mijëton në 200 ton në vit. Po ashtu, kapakësuar planktonin dhe larvat epeshqve, duke shkatërruar deri nëekstrem ekosistemin. Kohët efundit, prania e tij është vënë reedhe në detin Kaspik. Përhapja e specieve të

dëmshme për habitate të ndryshëm,sjell njëkohësisht edhe përhapjene sëmundjeve të reja, ndërfut lëndëtë reja gjenetike dhe kështu ve nërrezik aftësinë e specieve vendasepër të gjetur ushqim. Vetëm ngakëto shkaqe, për luftën kundër këtij"invazioni "dhe dëmeve që sjell,SHBA humbet çdo vit rreth 137miliardë dollarë. Balasti është shkak, me futjen e

këtyre specieve në mjedise të reja,edhe për përhapjen e sëmundjevepatogjene dh të tjera tek njerëzit dhetoksina të forta që shkaktojnëprobleme në jetën e njerëzve e të

kafshëve. Shkarkimi i këtyre ujravenga zona të tjera detare, sjell edhemodifikime e ndryshime nëzhvillimin e njeriut e gjallesave(bimët e kafshët) detare e tokësore,çrregullime të cikleve hormonale,difekte në lindjet, ndikime nësistemin imunitar, kancer, tumore,anomali gjenetike, por edhe vdekje.Jo më kot edhe përhapja e kolers ju"faturohet "më tepër anijeve. Me aderimin në Konventën

Ndërkombëtare për Balastet, shtetika bërë një veprim tëdomosdoshëm, por qoftë nëkuadrin ligjor, të rregulloreve esidomos në zbatimin e tyre, kashumë për të bërë. A. DalipiNjë problem që krijohet nga

anijet me derdhjen e ujrave tëbalastit, është transportimi iorganizmave të dëmshme nga njëzonë në një tjetër. Mendohet se kyështë një nga shkaqet kryesore tëshpërndarjes së të quajturit"invazion i specieve "qëshkaktojnë dëmtime serioze tëekosistemit. Me aderimin nëKonventën Ndërkombëtare përBalastet, shteti ka bërë një veprimtë domosdoshëm, por qoftë nëkuadrin ligjor, të rregulloreve esidomos në zbatimin e tyre, kashumë për të bërë.

Shpërthimi në Gërdec, nëkuptimin lokal, nuk është as mëshumë e as më pak se Çernobilibërthamor, me ndryshimin se ky ifundit pati një ndikim më regjionaldhe tjetra është se zbërthimiradioaktiv i lendës së saj fosilevazhdon edhe sot të ndosë e tëndikojë në jetën mjedisore e tënjerëzve, sidomos në drejtimet kuu shpërndanë të dy shtëllungat esaj, si ajo në drejtim të Triestes dhetjetra në drejtim të Suedisë.

Gërdeci, natyrisht nuk do tëketë ndikim në sencin regjional, porjanë të gjitha gjasat nëse nuk dotë ndërhyhet, që ai të vazhdojë tëpërcjellë fatkeqësi graduale nëjetën e njerëzve. Më pare se tëarrijmë tek ky përfundim, le tësqarojmë rrethanat, parametrate edherave e të shkëmbinjëve, si dheelementët kimik të shkarkuarpërgjatë djegies e shpërthimit.

Konkretisht, zonat si Gërdecie Marqineti përbëhen për fat tëkeq, ndryshe nga Vora deri nëBërxull, nga shkëmbinj ranorë oseshtufe, siç e njeh këtë term populli,të cilët në sajë të porozitetit epërshkueshmërisë së lartë që kanëbëjnë, që ujrat sipërfqësor tëpërthithen dhe të përcillen lehtazidrejt shtresave nëntokësore, ku nëpozicione të caktuara gjeologjikedhe në thellësi të caktuara kthehennë basene ujëmbajtës. Shkurt, nëbrendësi të tyre, falëpërshkueshmërisë dhe disa vetivetë tjera të shkëlqyera fiziko- vijon në faqen 4

4

Fillimet e kësaj veprimtariejanë në fillim të viteve 60-të, kurju propozua presidentit tëathershëm të SHBA, Kenedi. Aiu tregua i gatshëm dhe në shtatortë vitit 1963 kreu një tur pasëditor

për promovimin e politikës së tij,ku foli edhe rreth ideve të ruajtjessë tokës e burimeve natyrore.

-Propozuesi pajiset meDeklaratë Mjedisore.

- Si do të veprohet për një rrugëkombëtare 100 km? Po për një parkindustrial? Po për një kompleksenergjetik?

Pjesëmarrja e publikut:Prezantim i projektit/

propozimit, koha per shqyrtimin,pritja e komenteve e sugjerimeve meshkrim; dëgjimi publik me përgjigjendaj komenteve; reflektimi mbikomentet e paraqitura; përfshirja eshënimeve në materialet e dosjes; ciliështë publiku dhe sa dhe kur ështëmjaftueshëm? Pjesëmarrja e publikutnë proces përballë vendim-marrjessipas preferencës se pjesëmarrësve.

VNM si kosto e jo si mjetlehtesimi:

Zhvilluesit e shohin si kosto dhevonesë burokratike: të kërkohet nëfund të procesit, kohëzgjatja; fshehjae problematikës; nuk e shoqërojneme raportin teknik apo tëfizibilitetit; VNM si procespreferohet të fillohet qysh në fazate para të identifikimit të investimit,vendndodhjes, etj. për të shmangurpengesat apo vonesat e mëvonshme.

Hartimi raportit VNM – Nëç’mënyrë? Manual?

-Udhëzim Nr. 6, dt. 27. 12.2006, për Metodologjine eVlerësimit Paraprak të Ndikimeve nëMjedis (adaptuar nga EU ScreeningChecklist, 2001)

-Nuk ka Manual apoMetodologji të hartimit të raportittë plote të VNM nga ekspertët elicensuar dhe cila duhet të jetëzgjidhja.

-Aktivitete të ndryshmekërkojne metodologji/tabelë lënde tëndryshme për hartimin e raportit

-Licensimi i individëve: nuk kanënndarje të fushave të ekspertizësper çështje të veçanta

-Numër minimal tëdomosdoshem ekspertësh tëlicensuar për cdo problem specifik.

Vlerësime paraprake –dokument fillestar?

-MMPAU ka fushë të ngushtëdokumentesh që leshon: Leje,Deklaratë, Autorizim, Pëlqim.

-Rasti i projekteve komplekse(depozita, pontil, TEC, etj. ku secilaka nevojë për VNM të veçantë) apokonkurencat për koncesione: p. sh.10 kompani në garë, secila paraqetnjë studim paraprak mjedisor.

-MMPAU duhet të jetë nëgjendje të lëshojë një “Deklaratë tëpërgjithshme” apo “Vlerësimparaprak” apo ndonje term tjetër mbipropozimin.

Perfshirja e konsulenteveprivate ne shqyrtim

-Drejtoria e Lejeve dheLicensave është e vogël në numër dhee kufizuar në gamën e profesioneve.

-Pamundësi fizike përshqyrtimin e dhjetëra raportesh dhemijëra faqesh çdo muaj.

-MMPAU duhet të fillojë tëpërdorë ekspertizë private.

-Shtrirje e auditimit mjedisor dhenë fushën e shqyrtimit të raportevetë VNM-së

-Fondi nga pagesat e lejevemjedisore të përdoret për këtë qëllim.

Qasja e publikut përballëpronësisë intelektuale:

-Ligj për të drejtën e informimit. -Ligj për mbrojtjen e pronësisë

intelektuale. -A duhet të jetë publik raporti i

VNM-së? Pse? -Shembuj të ndryshëm në vende

të ndryshme.

Publikimi i listes së aplikimevee lejeve te dhena

Të tjera: -Ku bazohen pagesat për

ekspertët? -Në raport të shënohen emrat e

eksperteve

te rrezikshmet ishin toxaphene dhephenyl mercury acetate, te dyja tendaluara ne BE nga viti 1983. Edhepse pjesa me e madhe e ketyrepesticideve u kthyen ne Gjermanine vitin 1993 per shkaterrim te sigurt,banoret nga zonat perreth sulmuanstacionin dhe morren fucite te cilati zbrazen direkt ne stacionin e trenitdhe neper magazine. Gjithashtueshte raportuan se shume dele tecilat kullosnin rreth magazines dhene pjesen kodrinore te stacionithekurudhor, kane ngordhur pasketij incidenti. Per me teper, ne vitete mevonme peshkataret e liqenit teShkodres kane raportuar ngordhjene mase te peshkut ne liqen.

Vizita te vonshme ne kete zonezbuluan se pothuaj te gjithe thesetjane grisur dhe pjesa me e madhe ekimikateve jane perzier me copa tevogla lekure (10-15 cm) tedepozituara ne te njejten magazine.Vizitat gjithashtu zbuluan se e gjithezona e magazines ka nevoje tepastrohet nen masa te larta sigurieper te shmangur derdhjet ekemikateve ne liqenin nderkufitar teShkodres.

2. Identifikimi dhe prioritizimii “Pikave të nxehta mjedisore” nëShqipëri me vlerë 1. 214. 660 USDdhe partner në zbatim MMPAU .

Objektivi kryesor i projektit tëpropozuar është përshpejtimi iarritjeve të zhvillimit tëqëndrueshëm mjedisor në Shqipëri(MDG-7) duke integruar parimet ezhvillimit të qëndrueshëm në politikadhe programe kombëtare dhelokale, dhe duke marrë nëkonsideratë angazhimet e QeverisëShqiptare në procesin eanetaresimit në BE.

Objektiv specifik i projektit tëpropozuar është të mbështesëQeverinë Shqiptare për të arriturobjektivat e saja afat-mesme qëlidhen me rehabilitimin e zonave tëndotura sipas standarteve bazë tësigurisë duke eleminuar materialettoksike.

Duke marrë parasysh rëndësinëe identifikimit dhe zhvillimit tëstudimit të fizibilitetit për këto pikatë nxehta mjedisore në përcaktimine zonave prioritare që duhet tëkonsiderohen urgjentisht, QeveriaHollandeze dhe agjencitë eKombeve te Bashkuara në Shqipërido të ndihmojnë administriminmjedisor për të kryer një vlerësim tëplotë i cili do të përfshinte të gjithazonat e raportuara që kanë problememjedisore dhe probleme të

shkojë kjo ngarkesë e rëndëkimike? Drejt ujrave nëntokësorë,mandej drej baseneve ujorë,mande drejt puseve ujorë, pastajdrejt liqeneve artificialësipërfaqësorë, pastaj drejtkanaleve vaditës, pastaj drejtbimëve, drejt njeriut e më në funddo të stopohen e sedimentohendrejt organeve të çdo trupiGërdecari. Aq më tepër, që kjo ndotje

ndodh në elementin më kryesor tëjetës, siç është uji, që trupi i njeriut

shëndetit publik.Projekti propozon në fazën e

parë identifikimin, prioritizimin dhevlerësimin e pikave të nxehtamjedisore në Shqipëri, dhe si fazëtë dytë fokusimin në trajtimin epikave të nxehta prioritare mevlerësime të detajuara. Gjithashtudo të zhvillohen edhe aktivitete nëlidhje me ngritjen e kapaciteteve.Produkti final i projektit do të jenëPlanet e Veprimi për rehabilitimin ezonave. Projekti i propozuar do tëzbatohet si vazhdimësi e studimevetë UNEP në fushën e mbrojties sëmjdisit. Ai përbën një hap tërëndësishëm i cili eventualisht dotë cojë në pastrimin e zonave shumëtë ndotura në Shqipëri. Sic kandodhur edhe me studime tëmëparshme, projekt propozimiaktual do të tërheqë donatorë tëndryshëm në këtë proces.

Projekti do të zbatohet nëbashkëpunim me Ministrinë eMjedisit, Pyjeve dhe Administrimittë Ujrave, si edhe me mbështetjen eInstitutit të Shëndetit Publik dheInstitutit të Mbrojtjes së Bimëve.Ministria e Ekonomisë, Tregtisëdhe Energjetikës do të jetë një tjetërpartner zbatues pasi ata janepërgjegjës për rehabilitimin dhe /osembylljen e sigurtë të pikave tënxehta industriale.

Përshkrim i shkurtërProjekti i propozuar do të

ndihmojë Qeverinë Shqiptare tëkryejë identifikimin dhe prioritizimine zonave të nxehta mjedisore nëvend dhe të kryejë një vlerësim tëdetajuar të disa prej tyre.

Projekti do të realizojë krijiminprane Agjensise se Mjdeist dhePyjeve, te një baze të dhënash përkëto zona të nxehta mjedisore.

Bazuar në vleresimin mjedisor,projekti gjithashtu do të kryejëVleresimin e Impaktit Mjedisor përpikat e nxehta mjedisore të cilat nukjanë trajtuar deri më sot dhe qe dote evidentohen si me problematike.Per 10 nga pikat e nxehta mjdisoreqe do te rezultojne me problematike,do te hartohen Planet e Veprimit perlargimin dhe asgjesimin ekimikateve/mbetjeve te rrezikshmedhe rehabilitimin e zonave tendotura, te cilat do ti paraqitenQeverise Shqipetare dhedonatoreve per financim. Per gjategjithe procesit te zbatimit teprojektit, jane parashikuar seminaredhe trajnime me perfaqesues teinstitucione qendrore dhe vendoreperfshire OJF-t dhe mediat perrritjen e kapaciteteve neadministrimin e sigurt te mbetjevete rrezikshme dhe pastrimin ezonave te ndotura mjedisore.

DITA E TOKES U deshën disa vjet, deri në 30

nëntor 1969, në Siatëll, kur uthemelua dhe një organizatëmjedisore, që të zhvillohejveprimtaria e parë në formëproteste e Ditës së Tokës, ku u

kërkua që evidentimi i problemevetë degradimit të tokës, të merrejparasysh në politikat qeverisëse.

Megjithë atë, deri vonë, veçinteresimit në rritje të publikut,nga shtetarët u bë pak, per të mosthënë aspak për këtë qëllim. Porfara ishte hedhur dhe sot, kjo ditë(zakonisht vazhdon një javë)zhvillohet në gjithë botën, dukendërgjegjësuar komunitetet përproblemet e tokës, ujrave dhe ajritdhe kërkesës për zgjidhetafatgjata të tyre. Në kuadrin e kësaj Dite,

Qendra Eden zhvilloi njëveprimtari me temë “Kujdesi përtokën është kujdes për jetën "membështetjen e Bashkisë sëTiranës, Ambasadës së SHBAdhe Bankës ProKredit dhe përuroiQendren e Edukimit Mjedisor"EDEN “. Përveç fëmijëve tëshkollave 9 vjeçare e të fuar tëtjerë morën pjesë e folën edhe zv.ambasadori amerikan z. S. Cristinedhe nënkryetari i Bashkisë z. E.Shalesi. Morën pjesë gjithashtupërfaqësues të organizatavemjedisore e rreth 30 mësues tëshkollave 9 vjeçare të Tiranës.

e përmban në masën rreth 70%, qëtrupi i njeriut e kërkon shumë herëderi në sasi 4-5 litra në ditë. Pasojatnë shëndetin njerëzor, që lidhen mendotjet ujore tashmë povertetohen dita ditës. Një gjë duhetfiksuar fort. Ne nuk duhet tëpresim të helmohemi në çast ngapërdorimi i një lënde çfarëdo qoftëajo, që ajo të quhet e ndotur, sepsekështu i bie, që peshku në luminOsum të Beratit nuk ishte ihelmatisur, meqënëse njerëzit që ekonsumuan atë nuk pësuan përrastin përkeqësim të shëndetit. Por,

lënda e ndotur, përqëndrimet eelmentëve kimik të rrezikshëm përshëndetin i ka në gjendje toksiketë tilla që, njeriu e shquan atë ngagjendja e helmët, por nuk e shquandot nga mosndotja, dhe ekspozimii vazhdueshëm ndaj saj, sidomosdoshmëri për të jetuar e bënqë ta marrë gradualisht dhe tasedimentojë në gjak apo mishin evet, derisa ajo të bashkëveprojë meqelizat e lira kancerogjene që“bredhin” në trup dhe si barëra tëkëqia presin lëndë të huaja për t̀ uushqyer, dhe pastaj mbasi

shumohen e dinë ato se si luftojnëantikorpet e trupit. Le të kthehemitek shteti dhe mjedisi. Në këtë mënyrë, ndihma si

shtetërore apo mbarë njerëzorenuk duhet pare thjesht si njëmobilizim për të ngritur një shtëpitë re, por mbi ç‘truall do të fillojëkjo jetë e re. Në një kuptim tjetërnuk është vetëm ç‘minimi që zonatë quhet e krehur, por përgatitja erajonit Gërdec-Maminas, me anëtë studimeve, planeve rregulluestë territorit, projekteve tëç‘kontaminimit të dherave

pedologik dhe të ujravenëntokësorë deri në dorëzimin e tijme infrastrukture mbi e nëntokësore të aftë për një jetë të re.Ndryshe do të harxhojmë mëshumë, ndryshe do të kemi Gërdecëtë tjerë, sigurisht të ngadalshëm. Duhet përgatitja e rajonit me

anë të studimeve, planeverregullues të territorit, projektevetë ç‘kontaminimit të dheravepedologikë dhe të ujravenëntokësorë deri në dorëzimin e tijme infrastrukture mbi e nëntokësore të aftë për një jetë të re

JETA NË GËRDEC NE PIKEPYETJE?!

PROBLEME TË HASURA GJATË PRAKTIKËSNË PROCESIN DHE PROCEDURAT E VNM-së

NGA MINISTRIA E MJEDISIT

vijon nga faqja 2

vijon nga faqja 2

vijon nga faqja 2

5

A jemi ne plotësisht tëndërgjegjshëm edhe pasvlerësimeve të fundit të IPÇ dheKonferencës së Balit, për sfidatkolosale që njerëzimit di t’i duhettë parballet? Nuk kam ndërmend të shtjelloj

sërish diagnozën, ndryshimetklimatike, kriza globale e ujit,shpyllëzimi, degradimi oqeanik,ndotja e ajrit, tokës, e ujit dhedeteve dhe rritja e erozionit tëbiodiversitetit, panorama është enjohur për të gjithë. Por pasojatekonomike e gjeopolitike të kësajsituate sapo kanë filluar tështohen. Kostoja e luftës sonë në

planet mund të krahasohet me njëluftë botërore. Por egzistonrreziku që lufta kundër natyrësmund të shpjerë në luftrat nëpërgjithësi, duke patur parasyshpamjaftushmërinë ekarburantëve fosilë e të burimevenatyrore. Problemi i vërtetë, në fakt,

është rritja materiale në një botëtë fundme, siç është identifikuarnë 1972, në Raportin e Klubit tëRomës "Kufijtë e Rritjes “.Ndërsa në atë vit, autorët eraportit shpreheshin se"njerëzimi ishte brënda kufijve të

“Ora e Tokës 2008” rezultoi nënjë ngjarje me impakt tëjashtëzakonshëm sensibilizuesnë nivel planetar. Për 60 minutamidis orës 8 dhe 9 të së shtunës29 mars, qindra e qindra milionaqytetarë të botës fikën dritat etepërta në apartamentet e tyre,ndërsa 290 qytete të mëdha tëbotës fikën ndriçimin publik tëobjekteve të tyre simbol. EdheGoogle errësoi faqen e vet për 60minuta. Kaq shumë njerëz,institucione e biznese u bashkuankështu pra në këtë veprim tënjëkohshëm për të treguar edhenjë herë lidhjen e ngushtë qëekziston midis “energjisë” dhe“ndryshimeve klimatike”, si dhepër të dëshmuar se ne, sikomunitet mund dhe duhet tëmerremi me këtë rrezik të madh,më të madhin që ka kërcënuarndonjëherë këtë planet. Ubashkuan edhe për të treguarkonkretisht se veprimetindividuale në shkallë të gjerëjanë të rëndësishme dhe mund tandihmojnë planetin tonë.Kaq shumë qytetarë dhe

institucione në botë e bënëdetyrën e tyre… Ndërsa nëShqipëri nuk u kujtua asnjëshoqatë ambientaliste, nuk ukujtua asnjë Bashki, nuk u kujtuaasnjë shkollë, asnjë… VetëmDrejtori i KESH, Gj. Bojaxhi, u bërithirrje qytetarëve shqiptarë qëmidis orës 8 dhe 9 të darkës së tështunës t’i fiknin dritat e tepërtapër t’iu bashkuar kështu kësaj

Ne kemi trashëguar një planet të vetëm, por çfarë kemi bërë me të?

A MUND TE SHPETA MUND TE SHPETA MUND TE SHPETA MUND TE SHPETA MUND TE SHPETOHET ENDE NJEREZIMI?OHET ENDE NJEREZIMI?OHET ENDE NJEREZIMI?OHET ENDE NJEREZIMI?OHET ENDE NJEREZIMI?Koïchiro Matsuura

Drejtor i Përgjithshëm i UNESCO

tij “, tani këto kufij janëkapërcyer. Pra, a mund tëshpëtohet ende njerëzimi? Po, ne

mund ta bëjmë këtë edhe pa ipenguar qëniet njerëzore tëzhvillohen e të luftojnë varfërinë.Ne duhet të kombinojmë rritjen ezhvillimin e qëndrueshëm dhe jot’i shohim si ato si dy të kundërta. Si mund të arrihet kjo? Na

nevijiten më shumë njohuri dhekufizime, më pak materiale, mëtepër konkretësi dhe më shumëetikë e politikë. Më shumë njohuri: janë të

shumtë ata që e konsiderojnëteknoshkencën si kundërshtar.Por ne nuk mund të kemi suksesnë shpëtimin e planetit e

banorëve të tij, qëniet njerëzore,nëse nuk ndërtojmë "shoqëri tëditura "që i japin parësi edukimit

e kërkimit. Puna e UNESCO-s përkrijimin e një baze globale

njohurish mbi mjedisin dhezhvillimin e qëndrueshëm, datondisa dekada më parë, në një kohëkur kishte shumë pak ndjeshmëri

ndaj problemit. Më shumë kufizim: ne duhët

të krijojmë mënyra të reja konsumiqë janë më pak shpërdoruese dhemë shumë efikase. Do tënevijiteshin tre ose katër planetësi Toka, nëse mënyrat aktuale tëkonsumimit të Amerkës së Veriut,do të shtriheshin në gjithëplanetin. Më pak materiale: ne duhet të

"dematerializojmë "ekonominë erritjen. Natyrisht, rritja është epamundur të ndalet, ndaj neduhhet të reduktojmë konsu-mimin e burimeve natyrore dhematerialeve të papunuara për çdonjësi të prodhimit ekonomik, qoftëenergji, metale, minerale, ujë apodru. Ky ndryshim i ekonomisë drejt

imateriales ka nisur tashmë merevolucionin që zëvëndësonatomet me grimcat, i cili është nëqendër të teknologjive të reja.

Por transformimi më i madh ishoqërive tona do të jetë në thelbtë qëndrimeve e sjelljeve. Edukimipër një zhvillim të qëndrueshëm dotë jetë çelësi i këtij ndryshimi. Mëshumë konkretësi: projektetkonkrete e reale, përfshirë ato nënivel ndërkombëtar, do të duhenpër të mbyllur hendekun mesutopisë e tiranisë afatshkurtër. Tëmarrim rastin e biodiversitetit. Përtë ruajtur 34 zonat prioritareekologjike, që zenë vetëm 2. 3 % tësipërfaqes së Tokës, por përmbajnë50 % të specieve që njihen nëplanet, kosto është rreth 50 miliardUSD ose më pak se 0. 1 % e GDPglobale. Një kontratë natyrale: në qoftë

se do të pushojmë së qëni parazitëte Tokës, na duhet tënënëshkruajmë një marrëveshje tëre paqeje me natyrën. Ne kemikontratën sociale, që lidh qënietnjerëzore së bashku dhe tani duhettë lidhim veten me natyrën. Idejandiqet në rrjedhë logjike me rritjene ndjeshmërisë ekologjike. Etika esë ardhmes, e cila kërkon që ne tutransmetojmë një botë tëbanueshme fëmijëve tanë, do tëfurnizojë lidhjen mes ekonomisë eekologjisë, mes rritjes dheekonomisë së qëndrueshme.

Në qoftë se do të pushojmë së qëniparazitët e Tokës, na duhet të

nënëshkruajmë një marrëveshje të repaqeje me natyrën.

"ORA E TOKËS "… ÇDO DITË Dr. Romeo Hanxhari iniciative kuptimplotë të qytetarisë

së Botës. Dhe kjo me siguri, jonisur nga situata hidrike, “e mirë”apo “e keqe”, por sepse tashmë

kursimi i energjisë përbën njëemergjencë mbarëbotërore, dhe, sepër fat të mirë ka përbërë edhe njëkonstante informimi të publikutedhe për Korporatën tonë. Porama, nuk do të kishte qenë keqsikur edhe qyteti i Tiranës t’i ishtebashkuar kësaj inciative botërore,fjala vjen duke fikur për 1 orë nëmënyrë simbolike dritat e SahatitVenecian të qytetit, apo ato tëKompleksit Muzeal të Ministrive,apo ato të Urës së Madhe, ekështu me rradhë… Nuk do tëkishte qenë gjithashtu keq sikurshumë shkolla t’i ishin bashkuarkësaj iniciative botërore dukenxitur familjet e nxënësve, aposikur Universitet tona t’i ishinbashkuar asaj… Ka kaq shumëinsitucione shqiptare publike dhejo-publike të cilave u takonte t’i

ishin bashkuar kësaj iniciativeqytetare, por për fat të keq…Megjithatë, u përfaqësuam nganjë institucion, nga dikush. Le tëshërbejë ky përfaqësim i parë sinjë bërthamë që mund të nasigurojë se do të jemi shumë mëshumë në “Orën e Tokës 2009”.Earth Hour - Ora e Tokës

institucionalisht është organizimi WWF (Fondi Botëror përNatyrën), organizatës më tëmadhe mjedisore të botës, duke ucilësuar si një iniciativë e cila ftonindividët, institucionet, apobizneset kudo në botë që të bëjnëkëtë gjest të vogël në një datë tëcaktuar: të fikin dritat për 1 orë,duke ia dedikuar këtë Tokës,planetit tonë që po vuan ngrohjenglobale. Në vitin 2007 kjo iniciativë

ishte vetëm e qytetit të Sidneit,ndërsa në 2008, në të dytin vit tësaj, mbarë bota u përfshi. Sepsetashmë edhe fëmijët në të gjithë

botën e dinë se ngrohja globalepo shkakton ndryshime drastikeklimatike që rrezikojnë mbijetesëne mbarë njerëzimit, dhe kjo idetyrohet lëshimit nga njeriu në

atmosferën e Planetit të “gazraveserrë” që e mbajnë nxehtësinë ediellit pranë sipërfaqes së Tokës.Dioksidi i karbonit (CO

2) është

gazi kryesor serrë, dhe ai lidhet

direkt me aktivitetin e njeriut: 70milionë tonë CO

2 çdo ditë

emetohen aktualisht në nivelbotëror. …Dhe më e rëndësishmja

është se jo pak por plot 60% ekësaj sasie kolosale e ka origjinëne drejtpërdrejtë nga prodhimi ienergjisë. Ja pse “Ora e Tokës”kërkon të theksojë pikërisht këtë

mesazh: duke ulur kërkesën përenergji ne ulim direkt sasinë e këtijgazi serrë në atmosferë. Do tëmjaftonte thjesht kaq për tëkuptuar se ç’rol të madh ka prakursimi i energjisë në këtë problemmadhor: shkencëtarët e IPCC(Paneli Ndërkombëtar iNdryshimeve Klimatike – OKB)na kanë përllogaritur se kushkursen 1 kWh (kilovator) energjika shmangur prodhimin e 620gramëve CO

2. Kaq thjesht. Dhe

kjo e bën detyrën të arritshme përtë gjithë. Kaq thjesht, dhe kjo ebën alibinë qesharake për këdo.E, sa për rrugët se si mund tëkursejë energji, secili le të bëjëzgjedhjen e vet. Mund të zgjedhënë mënyrë simbolike t’ibashkohet “Orës së Tokës” në atëditë të vitit kur bëhet. Ose, dhekjo do të ishte më e mira, tëzgjedhë ta bëjë vetë “Orën eTokës” në cdo ditë të vitit.…Pikërisht: “Ora e Tokës” në cdoditë të vitit, kjo do të na shpëtonte.

Edhe fëmijët në të gjithë botën e dinë sengrohja globale po shkakton ndryshime

drastike klimatike që rrezikojnëmbijetesën e mbarë njerëzimit, dhe kjo i

detyrohet lëshimit nga njeriu nëatmosferën e Planetit të “gazrave serrë”

6

Plastika e përdorur në shishetme shumë përdorime dhepaketimin e ushqimeve përfëmijët e vegjël mund të vejë nërrezik shëndetin e tyre dhemjedisin. Nga studimet e kohëvetë fundit, shishet epolikarbonatëve, sidomosplastika që përmban Bisfenol A(BPA), i ve në rrezik helmimibebet, por edhe nënët e tyreshumë më tepër nga sa besohejderi sot. Ai, duke kaluar nëushqimet, shkakton dëmtime nëhormonin estrogen femëror qëlidhen me kancerin dheshterpësinë. Heqja nga përdorimi, në

industrinë plastike e tij, por dhee nonilfenolit, një lëndë tjetër që

Programi Botëror i ushqimit iOKB (WFP), kohët e fundit kangritur shqetësimin e rritjes sëçmimeve të produkteveushqimore, sidomos të atyreblegtorale (mish e bulmet) që janërritur me 80 %, vajrat ushqimorëme 50 % dhe drithërat me 42 %.

Dhe kjo rritje është vërejtur nga2006 në 2007, duke prekur pothuajshumicën e vendeve në botë.Shkaku kryesor për këtondryshime është rritja e çmimevetë energjisë. Sistemi global i enrgjisë është

i varur nga nafta, jo vetëm përtransportin e prodhimeveushqimore, por edhe përprodhimin, ambalazhimin e gjithëproceset e tjera që kërkojnë ato.Pra, rritja e çmimit të naftës bruto,që ka kaluar në rekorde historike,mbi 100 USD, jep efektin e sajnegative në shtimin e kostos për

Detyrat e mjekëve përshendetin nuk jane vetëm për tukujdesur për pacientë të veçantë,por edhe të sigurohen qëshoqeria në të cilën jetojmë,duhet të jetë e tillë që të gjithëbanorët e saj mund te gezojne

shendet te plote. Për këtë, sipasKeshillit te Shendetit dhe Klimesnë Angli, duhet të: -Të informojnë, d. m. th. tu

tregojne te tjerëve pasojat endryshimeve klimatike dhezgjerimit të vrimës së ozonit,

duke përfshirë politikat përzvogëlimin, përshtatjen dhepërfitimet e dyanshme. - Të konfirmojnë, d. m. th. të

vlerësohen dhe reduktohenemetimet e gazit karbonik, dhe tëinkurajohen organizatat endryshme të veprojnë në tënjëjtën mënyrë. - Mbrojtja: kur ve rregull në

Nga Bashkimi Europian, pordhe nga përfaqësues tëorganizatës së Danubit është

ngritur problemi I ndotjes së këtijlumi në atë masë sa rrezikoncilësinë e ujit të pijshëm për banorët

ENERGJIA, ÇMIMETUSHQIMORE DHE

BIOKARBURANTETmbjelljet, korrjet dhe shpërndarjene shpërndarjen e ushqimeve. Interesimi gjithnjë e më i madh

për biokarburantet, si burime tëenergjisë së pastër është bërëproblem edhe për rritjen ecmimeve të produkteveushqimore. Në 2006, në Shtetet ebashkuara, 14 % e prodhimit tëmisrit e kthye në etanol dhe derinë 2010, kjo shifër pritet të shkojënë 30 %. Po të kujtosh se prodhimii misrit, për njerëzit, por dhekafshët, po pakësohet, athereedhe çmimi i tij do të rritet akoma.Lind pyetja: sa prek indirekt edhevendet e tjera në botë, sidomosato në zhvillim, politika ebiokarburantëve në çmimet?Kthimi nga ushqim, nëbiokarburant i misrit amerikan,krijon shqetësim për dy arsye: Sëpari SHBA, janë janë eksportuesimë i madh i misrit. Llogaritet qëeksporti i tyre ze 40 % të gjithëtregëtimit të misrit në botë dhe kurprodhimi i tij si ushqim pakësohetaty, kostot shkojnë për tu paguardiku tjetër. Së dyti, kur çmimi imisrit rritet, fermerët në SHBA,Europë dhe gjetkë, ku përdoret përushqimin e blegtorisë, kërkohentë zëvëndësohet me burime tëtjera ushqimore, si sorgumi, gjëqë kërkon shpenzime shtesë. Por W F P, ngre dhe një

problem tjetër, atë të rritjes sëshpejtë të mirëqënies në vendetnë zhvillim, përkatësisht ato mepopullsi të madhe, si Kina, Indiaetj.., ku kërkesa për artikujushqimorë si mishi e bulmetratështë gjithnjë e më e madhe. Kjoshpie në rritjen e kostove të ktyreushqimeve, por tërthor edhe nërritjen e çmimit të drithrave qëpërdoren për ushqimin eblegtorisë. Australia e ka vuajturkëtë para disa vjetësh dhe vitin efundit ka prekur rëndë edheArgjentinën, dy nga prodhuesitdhe eksportuesit më të mëdhenjtë mishit e bulmetit.

A. Dalipi

BEBET DHE SHISHET PLASTIKEpërdoret në industrinë plastike,është kërkuar fort nga organizatat

mjedisore në Kanada. Ngastudimet e shkencëtarëve të tyre,del se këto kimikate, me kaliminnë ujë, helmojnë peshqit dheorganizmat ujore. BPA, ka shumë kohë që

përdoretqë dhe është përbëres nëartikuj sportivë, komponentëelektronikë, CD e DVD, nëautomobilë, në pastryesit etj … Disa prodhues kanadezë kanë

filluar procedurat për largimin eBPA nga prodhimi, duke filluar t’izëvëndësojnë shishet e tyre nëtreg. Po ashtu edhe një kompanie madhe amerikane, Nalgene,prodhuese e shisheve plastike,mori nismën për të zëvëndësuarBPA nga prodhimet e saj me lëndëalternative.

NDOTJA E DANUBIT

MJEKET DHE MJEDISINga Robin Stott

Kryetari i Keshillit te Gazetes Mjekesore Britanikewww. climateandhealth. org.

shtëpinë tënde, të jep një tëdrejëte morale më të madhe për tëmbrojtur zgjidhjet globale, si psh.“Reduktime dhe Pasoja” - Risi : Të gjesh mënyra të reja

të adresimit të gjurmëve tëkarbonit.

- Përhapja e njohurive:Angazhimi i sektorëve të tjerë dhepalëve që kanë lidhje meshëndetin e ngrohjen globale. Për shume mjekë kjo eshte një

temë e re, dhe ata nuk e kanëtrajtuar atë në prioritetet e tyreprofesionale. Përgjigja e pergjithshme nga rrjeti

ndërkombëtar q e përfaqësonmjekët, infermjerët, dentistët dhefarmacistët është pozitive dheshumë prej tyre shprehen që këtoparime të merren parasysh nëDeklaraten e NdryshimeveKlimatike dhe Shëndetit, gjatëKonferencës së Kopenhagenit në2009 Çfarë është e ashtuquajtura

“zgjidhje e paster” ose reduktimie pasojat e tij? Reduktimi. Çdo qytetari të

botës do t’i caktohet një nivel ibarabartë i sasisë së karbonit,bazuar në ruajtjen e niveleveatmosferike nën 450 ppm (pjesëpër milion), për të patur njëprobabilitet 50% e për të per tesiguruar një rritje të temperaturesme pak se 2 grade në dekadat eardhëshme. Ky process do tëstabilizojë nivelet atmosferike tëkarbonit nëpërmjet “reduktimit "tësasisë së emetuar në një nivel tëtille që bota mund ta perballojë(afërsisht 8 miliard ton). Kështushpërndarja për person do të jetërreth 1. 4 ton në vit. Sot, prodhimimesatar për person është 10 tonnë EU, 20 ton në SHBA, 1. 5 nëIndi, 3 në Kinë dhe më pak se 1 nëAfrikë. Pasoja. Është shfrytëzimi i

lëvizjes së sasisë së karbonit përçdo person, kundrejt pagesës, qëdo të thotë se emetuesit e nivelevetë ulta në vendet e varfëra e nëzhvillim, sidomos Afrika, do tëpërfitojnë shumë financiarisht ngashitja e kreditëve të karbonit, meçmimin e sotëm të tij afërsisht 110USD/TON, por që projekti UNMILENIUM mendon se duhet tëjetë të paktën 120 USD. Përfitimetdo të jenë kryesisht në“ngushtimin e hendekut”(reduktimin e mosbarazise) dheprogresin social dhe ekonomikbrënda kufijve që lejon mjedisi.

(botuar me shkurtime)

Nga redaksia. Sot në botë, sistemi i kapjes e magazinimit tëkarbonit (CCS) ka dhe kundërshtarët e tij, të cilët mendojnë se,pavarësisht përfitimeve pak a shumë të shpejta që priten,karboni do vazhdojë të shtohet, qoftë edhe i magazinuar diku.Mendimi i tyre është që, në vazhdimësi, duke rritur energjinë egjelbër, të reduktohet prodhimi i saj nga karburantët fosile, sirrjedhim edhe gazrat me efektin serrë.

rreth tij që arrijnë në rreth 80milionë. Në një deklaratë në "Zërine Amerikës “, Koordinatori përenergjinë e transportin praën BE,shprehu shqetësimin dhe nevojëne marrjes së masave urgjente përzgjidhjen e problemit, nga të gjithështetet ku kalon lumi, aq më tepërse ka të bëjë me ujin e pijshëm.

Në Danub, lumi më i madh iEuropës qëndrore e asajjugëlindore, me një gjatësi prej2850 km, ku delta e tij ështëshpallur pjesë e trashëgimisëbotërore, derdhet një sasi e madhembetjesh industriale, kullojnëpesticide e kimikate të përdoruranga fermerët. Po ashtu ndotjashtohet edhe nga trafiku i denduri transportit sepse është Ilundrueshëm nga delta e tij deri nëUlm të Gjermanisë. Ndërkohë,specialistët kanë vënë në dukje se,që nga koha e bombardimeve tëN ATO-s në Sërbi, kimikatet efabrikave të dëmtuara vazhdojnëtë ndotin akoma.

7

Të kritikosh sistemin ekonomikzotërues në shekullin e njëzetë,duket sikur është një lajthitje emadhe, sepse ngjan sikur hedhposhtë arritjet nga kjo ekonomi nëkomfortin e mirëqënien e njërezvepër njëqind vjetët e fundit. Prodhimii përgjithshëm ekonomik është 18fishuar midis vitit 1900 dhe 2000 (dhenë 2006 është pasuruar me 66 triliondollarë). Mesatarja e jetëgjatësisënjerëzore ka kërcyer, p. sh. në SHBA,nga 47 në 76 vjeç dhe sëmundjevdekjeprurëse si pneumonia dhetuberkulozi, janë vënë gjerësisht nënkontroll.

Makinat që zëvëndësojnëfuqinë puntore, nga traktori e derite paisjet shtëpiake, virtualisht, kanëeliminuar stërmundimin në shtetete pasura, ndërsa veturat,aeroplanët, kompjuterat dhecelularët kanë hapur mundësinxitjeje të një stili të ri pune dhejetese. Mrekullitë e këtij sistemiflasin vetë. Megjithë këto suksese, sinjale

të tjera sugjerojnë se sistemiekonomik konvencional është nëvështirësi të mëdha dhe në nevojëpër tu transformuar. Le të marrim nëkonsideratë efektet, si më poshtë,të veprimtarisë së ekonomisëmoderne, që janë në krye të lajmevedy vjetët e fundit:

* Nivelet atmosferike tëdioksidit të karbonit kanë shifrën më

të lartë të 650 mijë vjetëve,temperature mesatare e Tokës ështërritur në nivele të paprovuara përmiliona vjet dhe Oqeani Arktikmund të jetë i lirë nga akujt deri në2020.

* Afërsisht një në gjashtëspecie të gjitarëve të Europës është

Atje ku ekonomia konvencionale ndërvaretkryesisht nga karburantët fosilë, duketoleruar varfërinë ekstreme, zhvillimi iekonomisë së qëndrueshme kërkon të

operojë brënda kufijve mjedisorë dhe t’jushërbejë të varfërve e të pasurve njëlloj.

Mbi shtatë vjet pas braktisjessë marrëveshjes së Kyoto-s,presidenti G. W . Bush foli edhe përklimën në Kopshtin e Trëndafilavetë Shtëpisë së Bardhë, dukeparaqitur edhe planet eadministratës amerikane mbingrohjen globale. Ai ju drejtua edhe16 shteteve, që së bashku llogaritense emetojnë 80% të gazrave serrëdhe do të mblidhen në Paris në tëashtuquajturin "Major EconomiesMeeting”. Kjo është mbledhja etretë e iniciuar nga SHBA, që ngaKonferenca e Balit, ku, jo vetëm nukpranuan të firmosnin Protokollin eKyotos, por paraqitën edhe kërkesate tyre, që tashmë njihen.

Megjithë që ai u shpreh seShtetet e Bashkuara kanë treguar sejanë seriozë për nevojën e reduktimittë rritjes së dioksidit të karbonit dhegazeve të tjera të ngrohjes globale,shumë analistë u treguan skeptikë.Shprehja e tij se duhet: "të ndalojmërritjen e emetimit të gazit serrë dhepas vitit 2025 ta ulim sasinë eemetimit “, u komentua gjatë dhe sëbashku me atë, që presidenti foli pakdhe pa specifikuar rrugët e arritjessë qëllimit. Ai e quajti të gabuar që,për të ulur emetimet të rriten taksat,kërkesën për uljen drastike tëemetimeve, të cilat nuk mund tëbëhen sepse dobësojnë ekonominë.Pamvarësisht se ngriti nevojën eshtimit të ritmeve për "ngadalësimine rrijes së gazrave serrë "për të arriturobjektivat e vitit 2025, presidentiBush nuk percaktoi ndonj masë përemetimet industriale apo ndonjëpropozim konkret për legjislacioniparaqitur Kongresit.

E gjithë kjo, mund të përmblidhetme fjalët e tij: “kosto të mëdha tëimponuara mbi ekonominë tonë dhefamiljet amerikane “. Dhe këto kostoai nuk mendon se do të vihen nëshërbim të luftës kundër ngrohjesglobale, të paktën deri në 2025. Ainuk përmendi as teknologjinë e repër pastrimin e karbonit, asteknologjinë e prodhimin barthamortë energjisë e as pastrimin eqymyreve (clean coal) dhe asndonjë plan për të bërë më efikaskarburantin e mjeteve të transportitamerikan.

Kryetarja e Komisionit të Senatitamerikan për Mjedisin, B. Boxer, thase propozimet e zotit Bush bënin qëAmerika të qëndronte në vend kurgazrat me efektin serrë po arrijnënivele të rrezikshme.

FILLIMET E NJE EKONOMIE TE QENDRUESHMEe kërcënuar nga zhdukja, dhe gjithëspeciet e sotme të peshqve detarëdo të rrënohen. * Numuri i zonave të vdekura

pa oksigjen në oqeanët botërorëështë rritur nga 149 në 200 vetëmnë dy vjetët e fundit, dukekërcënuar rezervat e peshkut. * Ndotja e ajrit shkakton dy

million vdekje prematurë çdo vit,shumica në vendet në zhvillim. * Pakësimi i bletëve dhe

polenizuesve të tjerë në gjithëAmerikën e Veriut ka vënë në rreziktë mbjellat dhe ekosistemet. * Nocioni i afrimit të pikut në

prodhimin botëror të naftës, burimiprimar më i rëndësishëm i energjisë,ka humbur në një spekullimalarmant të rrymës së mënçurisëtradicionale; ËEC (Këshilli BotërorI Energjisë) së fundmi parashikoise piku mund të arrijë për 15 vjet.Këto, dhe pasoja të tjera mjedisoree shtyjnë zhvillimin ekonomik nënjë kërcënim të stabilitetit tëekonomisë globale. Po të shtosh në këtë listë edhe

impaktet sociale të jetës ekonomikemoderne (2. 5 miliardë njerëz rrojnëme 2 dollarë në ditë ose më pak,dhe mes të kamurve, përparimi iIshpejtë i obezitetit dhe sëmundjetqë lidhen më të), del se nevoja përta rimenduar qëllimin dhefunksionimin e ekonomisë është eqartë.

Mendimi i përbashkët në rrethete biznesit, se diçka është e gabuarnë ekonominë moderne, po bëhet idukshëm. Një vlerësim vjetor i risqeve më

domethënëse në ekonomitëbotërore i bërë nga biznesi, isponsorizuar nga WEF (Forumi

Ekonomik Botëror) ka përcaktuar mëtepër se 23 risqe të ndryshme qënuk kanë egzistuar në çerekshekullin që shkoi. Këtyre ushtohen risqet mjedisore sindryshimi klimatik dhe vështirësinëgjithnjë e më të madhe të furnizimitme ujë të freskët, risqet sociale,përhapjen e sëmundjeve infektivetek vendet në zhvillim dhesëmundjet kronike në vendet eindustrializuara dhe risqet eshoqëruara nga novacionet sinanoteknologjia. Përveç të qënit të rinj dhe

seriozë, është më e habitshme segjysma e këtyre 23 risqeve janë nëekonominë në natyrë ose vinë sipasojë e veprimtarive të ekonomisëmoderne. Me fjalë të tjera,ekonomitë kombëtare, por dheekonomia globale në të cilën bëjnëpjesë, janë mësuar e përshtatur mearmiqtë e tyre më të këqinj. Por në qoftë se ekonomitë janë

pajtuar me modelin konvencionalvetëshkatërrues, një lloj i riekonomie, ajo e qëndrueshme, popërpiqet të lindë.

Atje ku ekonomiakonvencionale ndërvaret kryesishtnga karburantët fosilë, punonsipas parimit përdor-dhe-shtomaterialet e zakonshme, duketoleruar varfërinë ekstreme mIdismarramendjes së pasurimit, zhvillimii ekonomisë së qëndrueshmekërkon të operojë brënda kufijvemjedisorë dhe t’ju shërbejë tëvarfërve e të pasurve njëlloj. Emergjenca për një ekonomi të

qëndrueshme është e dukshme nëvrullin e eksperimentimit krijues qëka përfshirë projektet e rinovimit tëprodhimit, qytetet "zero plehra “,taksat mjedisore, tregun e kapjes epërpunimit të karbonit, kompanitëe ndërtimit të makinave, rritjen etregjeve të energjisë diellore e tëerës, mikrofinancën, investimet epërgjegjëshme sociale, dhënie mëtepër të drejta grave, prodhime me

të drejtë kthimi dhe risi të tjera. Dukepërhapur dhe rritur diskutimet nëmbarë botën, këto dheeksperimentime të tjera mund tëformojnë bazën e ekonomisë mebashkimin e nevojave të popullsisëme sa më pak kosto për mjedisin enatyrën.

G. Gardner dhe T. Prugh Nga INSTITUTI WORLDWATCH

Emergjenca për njëekonomi të

qëndrueshme ështëe dukshme në vrulline eksperimentimit

krijues që kapërfshirë projektet e

rinovimit tëprodhimit.

BUSH NE QENDER TE KRITIKAVE Guvenatori i Kalifornisë,

Shvarceneger, të cilit administrate eBush i ka kthyer dy herë mbrapshtligjin për uljen e emetimeve, u shprehnë një takim me grupet ambjentaliste:“Une jam i gëzuar që ne të gjithë enjohëm kërcënimin shumë seriozpërballe nesh, por ajo që kemi nevojëtani, është sensi i urgjencës për t’jukundërvënë këtij kërcënimi “, ndërsanë Universitetin e Yale-s tha hapurse këto probleme nuk do të zgjidhennga administrata e Bush, por ngaadministrata e re, pas zgjedhjevepresidenciale në SHBA.

Ministri Gjerman i Mjedisit, S.Gabriel e kritikoi ashpër politikën eBush, fjalimin e tij e quajti zhgënjyes

dhe duke thënë thënë "humbës dhejo lidership "vuri në dyshim rolin eSHBA për ngrohjen globale. Kohëte fundit nga Instituti për Energjinëdiellore në Fraiburg (Gjermani) dheInstituti Teknologjik i Masaçusets,është ngritur një projekt i quajturTransatlantik, që u përmend edhegjatë vizitës së Ministrit të jashtëmGjerman në SHBA (12 Prill). R.Shindler, bashkëdrejtor i Projektit kaspjeguar se qëllimi është të vendosinnjë qendër të energjisë sëqëndrueshme në SHBA për fushate efektshmërisë së energjisë nëndërtim, transport, proceset eprodhimit industrial në masë tëenergjisë së pastër diellore, hidro, tëerës apo gjeotermale. Por edhe këtonuk u përmendën në fjalën epresidentit amerikan.

Nga Parisi, Ministry afrikano-jugor i mjedisit M. van Shalkvik utregua më I ashpër. Ai tha se plani iBush është një kthim prapa edhe ngaato objektiva modeste që ka paturdhe që do ta lenë të vetëm "përballëshumicës dërrmuese të botës “, dukeshtuar se “duket se administrata etanishme amerikane dëshiron tëkthejë prapa orën, atje ku ishim paraarritjeve të Konferencës së Balit"duke ju referuar objektivit të OKBpër të gjetur një pasardhës sëProtokollit të Kyotos.

Eshtë e njohur politika eadministratës amerikane përmosprekjen e mirëqënies sështetasve të vet, megjithatë ngaanalistët dhe qarqet politike,sidomos të Europës, që është nëkrye të luftës kundër ngrohjesglobale, pritej shumë më tepër ngaBush në këtë drejtim. Kritikatvazhdojnë.

Agim Dalipi

"Duket se administrata e tanishme amerikane dëshiron të kthejëprapa orën, atje ku ishim para arritjeve të Konferencës së Balit“,

deklaron Ministry Afrikano-jugor i Mjedisit

8

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel.: 04 234 851, Cel.: 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOGAZETAR: – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Tirane - Pranvera Bekteshi• Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu• Albaforest, Tirane, Mehmet Meta• Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku• Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat

- Genta Decolli• Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa• Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato• Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla• Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku• Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti• Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu• Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj• Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani• Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi Hymetllari• Milieukontakt Oost Europa, Tiranë - Valbona Mazreku

• Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla• Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj• G&G Group, Tiranë - Sazan Guri• AULEDA, Vlorë – Hasan Hallko• Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -

Ismail Hysa• Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri• Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,

Tirane – Gani Moka• Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti• Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka• Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të

Mjeksisë dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – FlamurTartari

• Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi• Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika• Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi• Shoqata “Nënujsat” Ened Mato• Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi

CM YK

KY NUMUR I GAZETES"EKOLEVIZJA"SPONSORIZOHET NGA PROGRAMI I FORCIMIT TE TE ORGANIZATAVETE SHOQERISE CIVILE SHQIPTARE PER PERMIRESIMIN E MJEDISIT, MBESHTETUR NGA MINISTRIA E PUNEVETE JASHTEME TE HOLLANDES

RIKTHIMI I AGROEKOLOGJISEPas protestave Haiti për rritjen e

çmimieve të artikujve ushqimorë,sidomos orizit, objekt i një raporti tëfundit nga W orld Bank është bërë rikthimii “agroekologjisë “, si përdorimi iplehërimit natyral dhe farërat tradicionale,po ashtu edhe reduktimi i hapësirës midisfermerëve dhe konsumatorëve. Kjo, përnjë trajtim të kujdesshëm të impaktitmjedisor nga OMGJ-të por dhe ngabiokarburantet. Sipas prof. R. Uatson,drejtori i raportit, ky “mesazh i vjetër”,nuk ka gjetur mirëkuptim në shumë pjesëtë botës dhe, shton ai, “në qoftë se do tëjemi të gatshëm për ta bërë këtë, do tëkemi më tepër shpresë për politika tësakta, të cilat do të marrin parasyshvarfërinë “. Këtë raport e kanë pranuarmë tepër se 60 shtete (midis tyre Brazili,Kina, Franca e India), por SHBA,Australia dhe Kanadaja, nuk janëplotësisht dakort me të, ndërsa Anglianuk është shprehur akoma.

PER CILESINE E AJRIT Këshilli i Ministrave të BE ka

finalizuar tekstin e direktivës seërishqyrtuar të Bashkimit Evropian përcilësinë e ajrit. Ligji ishte miratuarpolitikisht gjatë nëntorit të kaluar nëmarrëveshjen midis qeverisë dhe

Shkurt nga bota

Sipas një studimi të fundit nga Irlanda eVeriut, bërë publik për komunitetinekologjik, nga Ministrja e Mjedisit të këtijvendi, Arlin Foster, pokrijohen specie të reja nëhapësirat detare. Në zonënbregdetare Ratlin, mbasstudimeve intensive, janëzbuluar 29 lloje të reja tësfungjerëve detarë, tëpanjohura deri më sot. Ajoshprehu se qëllimi i studimitnuk ishte vetëm për tëzgjeruar informimin mbimrekullitë e natyrës, por edhepër të gjetur rrugët e për tëmarrë vendimet e duhura përmjedisin natyral. Në një eko-konferencë

në Belfast, mbajtur me pjesëmarrjen eshoqatave e organizmave mjedisore, udiskutua mbi temat e kërcënimit të mjedisit,përfshirë edhe atë të ngrohjes globale endikimit të tij në habitatet e specieve. Aty u

Zëdhënësi i Universitetit të Kembrixh, nëAngli, njoftoi se është publikuar në internetversioni original i veprës së Ç. Darvin,"Origjina e specieve “. Versioni I publikuarpërmban, përveç veprës edhe letra tëshkencëtarit, shënime, eksperimente ekërkime, fotografi të tij e të familjes e drei nëkuriozitete, si një recetë për gatimin e orizit.Publikimi ka 20 mijë zëra dhe rreth 90 mijëimazhe. John van W yhe, drejtori i ekipit të

publikimit, u shpreh: "Nxjerrja e gjithëmaterialeve online është një revolucion përpublikun, që besoj ta vlerësojë edhe ai, sinjë nga koleksionet primare në historinë eshkencës”.

Një organizatë indiane, e quajtur "Greenpeace India “, ka publikuar kohët e funditnjë raport të titulluar "Të fshihesh prapavarfërisë “. Përmbajtja e tij është një studimnë mbi 800 vendbanime të ndryshme,metropole, të mesme e të vogla urbane erurale për harxhimin e energjisë, duke i ndarënë shtatë grupime të ndryshme, në bazë tëtë ardhurave. Sipas këtij raporti, mesatarjae emetimit të dioksidit të karbonit., nëgrupimin me të ardhurat më të lart është 4. 5herë më e madhe se në grupimin më të ulëtdhe se të pasurit përbëjnë vetëm një përqindtë popullsisë. Raporti thekson se emetimi i karbonit

në prodhimin e energjisë elektrike, vjenkryesisht nga qymyri, si lënda fosile më epërdorur (67 %), dhe i rekomandon qeverisëtë rishikojë prodhimin e saj. Po ashturekomandon vendosjen e sistemit të taksëssë karbonit për këdo që përdor lëndë fosile.

Qeveria indiane, nëpërmjet Ministrit tëMjedisit Sh. Meena ka deklaruar se është epërgjegjëshme në këtë drejtim, pavarësisht

KRIJOHEN SPECIE TE REJA DETAREfol edhe për rezultatet, publikuar në mars,të një projekti Irlandezo-amerikan, ku përsmeraldin e njohur irlandez, është vënë re

se, për shkak të ndryshimeve klimatike, kafilluat të ndryshojë ngjyrë duke u nxirë e dotë vazhdojë të përkeqësohet, në qoftë senuk ndërmerren masa ndaj ngrohjesglobale.

DARVINI ONLINE

"GREENPEACE "INDIANEse në Konventën e Ndryshimeve Klimatiketë OKB-së dhe nga Protokolli i Kyotos ështëlënë jashtë detyrimeve për reduktimin ekarbonit si vend në zhvillim dhe meprobleme ekonomike. India, sipas ministrit,ka filluar zhvillimin e politikave eprogrameve të reja në fushat e energjisë sërinovueshme, të reduktimit të emetimeve,,të reformave të sektorit të enrgjisë dhe nëpërdorimin më efikas të saj në sektorë tëndryshëm, në transport, në pastrimin eemetimeve të qymyrit, ruajtjen e pyjeveegzistuese dhe pyllëzimet etj... Qoftë në Konferencën e Balit, qoftë në

atë të Bangkokut, India është përmendur,veçanërisht nga SHBA, për tu rreshtuar nështetet e angazhuara me masa dhefinancime konkrete në luftën kundërngrohjes globale, si një nga ndotësit më tëmëdhej së bashku me Kinën e Brazilin. Bie në sy mendimi i organizatës

ambientaliste për atë që shpreh që me titulline rapoertit se, kur ndot, duhet të pastrosh etë mos fshihesh prapa varfërisë.

Shkurt nga bota

parlamentarëve evropianë. Kjo direktivëdo të forcojë një sërë ligjesh ekzistuese,duke vendosur për herë të parë limite mbipërqëndrimin në mjedis të grimcave tëimta PM2. 5 (katër herë më të imta se atopm10) e gjithashtu edhe vendosjen edisa kushteve fleksibël për autoritetetlocale dhe ato të shteteve të veçantë.Qeveritë e vendeve të BE, kanë një afatdyvjeçar për të venë në zbatim këtë ligj.

BIOKARBURANTET DHEAUTOMJETET ELEKTRIKE

Objektivat e Bashkimit Evropian,lidhur me shkarkimet e gazrave serrë ngaautomjetet dhe etiketimin e lëndëvedjegëse eficente duhet të rihartohen nënjë menyrë tjetër për të percaktuar mëqartë përfitimet dhe të mirat eautomjeteve elektrikë, në krahasim me atoqë përdorin karburante fosilë. Kjo bëhete ditur grupimi ambjentalist WWF në njëraport të publikuar ditët e fundit.

Në raport theksohet se, ndotja si p.sh. dioksidi i karbonit, matur ngashkarkimi për kilometër ose kilometraudhëtim për litër, duhet të zëvëndesohennga një tregues neutral teknologjik sikilovat-orë për kilometer dhe sebiokarburantet mund të zgjerojnë linjëne automjeteve elektrike, por nuk duhettë zevendesojne ato.