14

PEHLtVANLI AŞtRETt BEV! HAL!D 'tN tSVAXI

.JfOct ebfJ J/gOre/

XiX, yhyılda Osmanlı Devleti, içte isyAn "e ihtil!llerle u ğ ra­

ş ırken dışta d a büyük devletlerle çarpışıycr, topraklarım muhafazaetmeğe çalışıyordu, Bilhassa ll. Mahn:ud devri bu bakımdan aynbir önem taşımaktadı r, lS21 de Mora iht ilAli ve bir Yunan devletikurma teşebbüslcri , lS?.6da Yeniçeri ocalt:' cJn kaldırılması, IS2ide Navarin olayı ve 1822- 1829 Osmanlı - Rus savaşı ilk naza rdagöze çarpan olaylardı r. Pek kısa zamanda, devletin bu gibi ga ile­lerle uğraşması, onun içte ve dışta büyük sarsıntılara u~ramuına

sebeb olmuşttı . En başta de vletin malr biinyesi sarsılmrş tı , Bu hAl,hükümetin, la kir Anadolu halkınden daha lazla vergi , asker veyiyecek taleblerin in artması demekti. Voyvoda ve müteselli mler,talebleri karşı layamayan halka, baskı yap maya başlamışlardı . Ay­nca Yeniçeri ocağı' nın kaldırılması, Anadolu 'da bir takım iJsiz­güçsüz kimselerin çoğalmasına sebeb olmuştu, Bülün bunlar halkın

hük ümete kart ı ola n it imat ve güvenini sarstı , Çeş itl i islahat hare­ketlerinin halk üzer indeki hoş nutsualuğunu da i1!ve edersek Ana­dolu'da yer ye: isyan ve ihtilallerin çıkış sebeplerini daha iyi anla ­rnı ş oluruz, Hal k bu hareketleri bir kurtarıcı gibi karş ı l ıyor, as ilereş ehirlerin kapılannı aç tı~ı gibi icabında isyAna da katılıyordu. Bukısa devre içinde Anadolu'da çıkan belli baş h isyanlardan Rize veHopa tarallarında Tuzcu-c ğ ullan isyan' i ı Kas tamonu'da Tabmis­cl-o ğlu va k'as: 'ı ve Aydın'da Atçalı Kcl ~Iehmed isyanı 'ı bütünbunlar halkı" ıatırabım dile getiren hareketlerdj . Yanmıza konu

:. MWr Aktep". T:u.ca-olı:1larr I.shı, Tttrth D~"zl~t c. m. ı&yı 6 a ~.t.ı..b.ı 1953, i . ıı-sı.

i U:ı:.&i l Hakkı U:ııı:ı ı:&rıılı . KtUt<:m411U 'J:ı T4JımJsci-olla vd'lUt, TdTiitS t:mi 1tC,. Du~ri. 112. İstnbal 19S7.

J ÇatalaJ Uh:{8.f . Atps!ı Kcl. M f:1vne.i I .gw. 1at&:ıbut 1968.

te~kil eden şaki HaHd hakkında ma1ıhıat arşiv veslkalan ndaa top­Iaazuşn r. DeHİn kro:o.it; L:Ufi Tarl'ı l 'ade, ayni yıl ve ayni aylardavckc' a gelen Tah=ı!sd'o~h: :sy! ::ıı hak kında bilgi olmasına rağ­

rr.t:i, HAlid hakkıada yokter. Bu bakımdan, işl e}·ece~:niz konutamamen veslkalare dayanaa orijinal bir çalışma rJteH~lııde ola­caktır. Ancak. şu=ı:.: da belietmek icabeder ki köklü sebebleri bu­lucan ve nazik bir devrede devleti u~a~tı ra.:ı bu isy~oda.n takri­ben bir sa'ılfed e bahsedtlmektedlr, Ayrıca, devletin baş lıca yayın

CH"g'a:ı Takvim-i vek~yi'de ise Halid hakkında hiç bir bilgiye te­s!d5.f edi lmiyor, Bu konuda şimdilik Hatt-ı hü::n!yü!ı'Jardac Isti­fade edi l miş ~;ılunuImak tadı r.

HAlid'iD. ıaec ş el ...e fi rat l :

HlHd Boeok saacağı'nda Pehlivanlı aşiret! beyi bulu".mak taIken, bin kesedee z ~yaC:e para}"! ı;:r.:r. eti:ıe geçirdit!' iç!:: aşI:-et

na!kı:u:ı ş i kayeti:ıe ug-ra,=:ıştı. Suçlu aş:ret beyi, bu sırada BozokSai1ca~i oatuarn fı öl zn Si lih Paşa tarafından yakalao.ıp habseatılmış tr , Bir yolunu bularak H:caz'a lira.! eden. HAHd, bi: müddetscara Şam'a gelciş ve burada uzun müddet kalmış tı , HAlid, Me!ı. ·

met Ali Pata isyi n: çıkıp Haziran 1832 de Şam'ın ı brahim Paşa

tarah~d!.il zebtında Şam'ca buluauycrdu. Onun, işte burada İ bra­

hI:n Paş a Ue yakınd an temasta bulunduğu muhakkaktır. Nitekimkı s,i nIran 50 .1ra ' a ş irefin e avd et edip fesad çıkardıkınI g örüyo­ruz. Bunun Üterine Kestamoau'ya sürgÜo': gonderilmi, ise de Konyatarsfla rına firar etmiştir . Bu hesusta 1248 tarihli bir telhiste şun­

la-i kaytdh bulu!t!n!.k~ adıc.

• Ş e vketld keram.Uü mehAbeUa kudretlü velr-ni'm etlcı Efendim:Bundan akde:n Gü:z;,rukcü Dsmaa Paşa ve Bahr-I setrd bogoazı

mu:.1!lz: SaHh Paşa kullarının Boeck sancağı mutasarnflıklan ben­ga m:nda Pehlivanh aıireti beyi olup ol vakit ahAIi-; a,:retin butarafa v!k i' olan i ş tika ve Istirbamlanna raebn t mahallinde muha­sebesi bi 'r-rüye zlmmetlnde bin keseden milteciviz hukô k-ı fukarateb.yyü, ederek li'ecll't-tahsll mÜJarün-ileyh Salih Paşa'nın mah­besinde iken ber-takrtb cinfb-[ Hicaz'a (irar ve ba'dehu Şam-ı şe­

rlle vürüd ile müddet-; medlde orada te~a~kul ve lirr.r eden Hi­lid Bey nim .şahs- ı ce.ı!nin geçe.ı lerde yine aşiret-j merküı::ıe de­rünu:ı2. duhı11 ile envA' tesidi t!!. ietira c)·ledifi cıahalHnde darb·hAne-i a:nireleri tctraft=ıa. inhAolunduQ'Una :nebnt Kastamonu'ya eefy

PEHUVANı.! AŞtRE,/ BEY! HALlD'N !sYAXI 1516 MCc rE BA I ı.GOREL

li kl!sı n mmmda ferman~l i H ve mübai ir gö:ıderilüp merküm da­hi Konya tarafına f:raren gelmiş olması cihetiyle Silistre vAlisiMehmed Paşa kulları merkürnun ıaf ii giiziflOa aldanarak iş e ya­ra r zanniyle bl' t- tevkif afv ü itlakı ve aş iret- i merkü me beyli~in

ana ihalesi bus ü slarmı iiti r.ıas eylediğiaden sadrıazamları bendele­rinin de r-i sa 'adetlerinde bulunduklan esnada Rauf Paıa bendelerican ibindea keyfiyet bu tarafa yazılmış ise de merkümun mişvar.ı

ha!>ise t·"i", ma' Iüra " e mücerreb olduğundan sa dnazamlan mii·ıirün·ileylı bend eleria la O rdu-yi hümiyünlar.ıı . vusü lleriae kadarmerkümun Şehli tbrahim Paşa raa'iyyetlae me'r:ıüriyeH takarrürsebebiyle orada cyalaadınlaıası sureti makAm..1 sadaretten mÜ,şi ·

rün-ileyhimf Ra'uf Paşa ve Mehmed Paşa kulianna yazılmış vemerküm H! lid Bey' e dahi ba'aı kelimAl·ı ca'liyeyi mutazammın

k!~ıtlar iöneerilır.iş id i. Megoer "'erk"m Ordu-yi hümiyCınla rının

Konya'dan Akşehir'e çekilmesi cvA.nuda tbrahi:n IetIrni tarafli'las a vuşup baş ına ba'zt eşhas -ı rezile cem'iyle ... if ı.

Hilid'in, bundan sonra , Konya'da bulunan ~lehm.d Paşa veRa'uf Paşa' ların yanl arına geldiği anlaşalıyor. Önce , HAlid'in söz­lerine aldanan paş ala r, raerk eain i kazı üzerine onu elde tutama­rnışlar, ordunun nakli sıra sında kaçırm ışlard ır .

İhr.b im Paşa' nın A na dolu'ya gi riş i :

ıbrahim Paşa kumandasındaki ~ıısır ordusu Suriye'y i kolay­lı kla ele i eçird ikten sonra, Temmuz 1832 de Belen (Beylan)' d eHüseyi~ Paşa kuvve tlerin i rrıa ğlub etm iş ti , Bu s üreıle Adana, Ma­ra ş' Ve Urfa ta..fla r: ıbrahim Paşa'nın kon trolüne gi rdi, Mısır or­dus u Konya 'ya doğru ilerledi, Şehir ve cıvarı kolayca tesli m oldu,Esaseri ha lk onu bir dos! "e bir kurta ner olarak karşılıyordu , İ b­

rahimln sistemli bir şekilde yap tırdı ğt propaganda, Anadolu hal ­kını hükümet merkezinden ayırımştı. Anadolu'nun diğer tara fları nı

da kendisine ta bi kılmak isteyen l!>rahim Paşa, Çankı rı ve BozakmüteseUimlik lerini, Yeniil voyvodah goın. Hilid'e vermiş o d . faa.Iiyete geçerek etrafa buyruldular göndermegoc başlamıştı. Işte busı rada Kasta:nonu \'e cıvarında Tahmisci--og-ıu Hacı Mustafa vekardeş i faaliyete geçmişlerdi. Tabmisci·ogoıu isyanı ile H.lid'in is·yanı arasında buyak bir benzerlik olup her ikisi de Mehmed AliPaşlı ve o~lu :ıun giyelerice hizmet etmektedir. Nitekim Tahmisei

4 r.Uı.a, Hat. iı.Üln. tu.. Nr. ımı. B.ı . bale. Arı.

"

o~lu Hacı Mustafa ve biraden Kör Hacı Ahmed dev letin takiba· _tma u§'radıkL.l!.rı için Mısır'a ka çmışler ve orada iken teşvik gör·=ö,lerdi. lcra.~i::: Paşa Anedolu'da devlet merkeeiae ilerlerken o r­dusunun ulaşamadıg, yerlerde bu çeşi t vası talarla i. yin ve ibtilAI·ler çıkarıyordu.

tsyaaııı geüım. ~5 i ve devletin ted birleri :

Devlet bu is va..: ı bastırmak üzere Kayseri mutasarnfı OsmanHayri Bey ile 8o;ok mütesellimi Şikir Bey'i tayia etmişti. Bu ara­da Trabron ve Sivas viIisi Seyyid Osman Paşa Konya eıvanada­

ki Os:nanlı ordusu'na ilt ihak eteıek üzere Kays eri'de bulunmakta­dır. Halbuki isyan hare~etleri dolayısiyle bu civarda durum karı­

şıktır. Osman Paşa, Konya ervermda ordusu başında bulunanSadrıizanı Re ş ld Mehmed Paşanın davetine uyara k Kayseri'den!}'!':!:z:a::ı:: ba~a!; c!a~~~üi merkeze şöyle biidirmektedir. - ... eşkı­yi y-i merkü recia tard u tea killer i zımtıında m.ı1mi-iIeyhimA paşa­

lar be:ıdelerinin me'm ürivetlerlndee bahisIe anlar taraf taraf have­nc-i [merkümey! s ôküp -Herüye gitmedikee abd-i masted'nerinioKayser i'den ha reketi bir gOne "ymayaeag-ı ve Kayseri ahalisininise mücerreb olan tabl'at-I redieleri İkHzüınca Içlerinde kendüleregiHp asker bulunmadı a-ı s üretd e merküz-I tabi'atleri olan hiyanetikuvveden H'ile getiicecekleri hcsüsla rına dair nıehizic-i saireyemütedai r haki pay ·i hazret-i s erd.r·ı ekreeırye mahsıls talırir vetesylr ol unmuş ..... '. Buna ra ğ men sadrıbamdan ikinci bir emir­name alan Seyy id Osma.ı Paşa , Ni~de ve Bor teraflanca doğru

yola çıktı , İncesu mevkiine va" ldıgol zaman Hi lid gibi isyb et­ır.iş bulunan Bereke tli Ahmet Kethüda • 'nın kuvvetleri ile karş ı­

Iaşr lmış , yapıl an muha rebede magolub ve esir olarak kuvvetleri da­~ılmışlır.

Yoz gad'l D. asil erden kurtarılmaıı :

Bo ıok sancak: 'nın mühim bir kısmını cle geçiren şaki Halid­in adamları bir gece Yozırad'a girmiş ve Halid'in tayiniyle Aksa­rayl ı Hac: Bekir namıada biri ~ehre mütesellim olmuştu " NitekimSeyyid Osman ' Paşa'nın 4 Ocak l b33( 11 Şa'ban 1248) ta rihli ki i·

a K.i.i:ııe, Hat. hEm. ~. , :\r. 201.ı2. IM,. bak. Art.t Sa ,.ki i:ıeriee laita öııc::. dbı lt Cerc!e bqba.ta Oımu Paıa i'OaC!erlfırı4

la. ce oı:uu takibirıdt il ~ı::rtut ı;;:J.ftı;ır. bk. Ki im.. Hat. hilm. tu" Xr. 2OU..2, Ap! fcr .";' T&hrir&t. Hat. ba=. tu. . Nr_ !9iU/F. ye ı. &1. bak. Ar..

PEHLIVANI.! AŞIRETI BEYI HArlD'L, ISYAN! 17 IS ~ıOcrESA ILGOREL- ',

mesinde eş kıyanıa şehre nasıl girdiği açıklanmaktadır.• ,.. Şakl- l

merküm ber -takrtc tarafından bir miitesellim nasb ederek vAlirasker ile YozgAd'a gö:ıdermiş ve vüc;ih ve ahili si dahi haveneyemeyl ii rağbe t ile habIsi derün-ı ş ehre almış olduklan mCmi·i1eyhŞikir Bey tarafına Iede' t-ihbar .... '. Osman Paşa'nın şu kiioesi deHal id'in etrafa nasıl dehşet şaçtı g-tnı açıkça belirtmektedir.r.: :>lu·ksddemce hakipay·j rahimanelerfne arz u inn! olunduğu vechilehaveec-I ııısriyeden Pehl ivanlı Hiı:d nam şaki bu hav!lire ilkiy-işetire·i fesid eylediğinden başka başına bir takım eşkıyi cem'ederek Gamüş.kAne (",-:c:J) ma'deni ve Pehlivanh a.,ireti ve Baraksancağt'cm ekser mahallerini isti!.i ile Yozga d kasabası eıvanna

geldiği ve Bozok mı1tesellimi Şakir Bey bendelerine viiir askerirsi li.rfe şaki- i merkümua tard u teb 'Idlne dikkat olundaA'U vemuahharen d ahi Karseri mutasarrıf r Os man Hayri Paşa bendeleridahi asak;.. ve top ve mülıimn:at He ..0. i .

B" s üretle hareket ed en Şlkir Bey Yozgad cıvart na gelmiş

...·e muhasaraya başlamıştır. Bu arada mııtasarnf Osman Hayri Pa.ş a'nın takv iye kuvvetler: ile geliş i neticeye daha çabuk van lma­sı nı temin etmiş ve bir müddet SOnra mütesellim ve askeri perişanolarak daiılmı~lardır.

Mehmed Aıı Paşa ve oğlunun tahrikleri :

Bu arada devlet, isiler tarafını tut an halkın alfedileeeğt.ı an'ca k onlara uymamalarını bildirir kAğıtlar yayınlıyordu lo. Bunamukabil olarak ı brahim Paşa da bir takım ·evrAk·, kazibe ler. Lehalk ı 'ald atmaya dev am ediyordu . Bu arada Mehmed Ali Paşa, bü­yük dev letler nezdinde Osmanlı devleti'ni protesto edip, şöyle teh­di t ediyordu..... Asakir·i Mısriye bu kadar ileri gidrrp Sadn azamhazretleri II elde olmak "e Rumeli' de oğlum ve idemlerim bulun.

a Kiim., Hat. haaı. tu. , N'r. $ 7'6/0 . &,. bak. Arı.

S Klh::ı. . Hat. hjj rı:ı~ tu. . Xr. 397~/G... .. ol '

tc TnbıoQ v'e Sın. dlf.ı o.tı1&ıl: Pap. '11U1 Idi ıııuiııd..... . tara!~l çikeriyema~ıyeret 9. c:ıw.il.feıe eearet ededer ve cetb .... to'lif b.bil . ,Ie:ı:oyec.!tr!lak­

!.arııscla ILI ırWıc mu'ım.t. o!w:ıııa lc [c:ib eC!eett~ tanI..) eınt· 1 !lu ret·t ndiret­~dhfdetl isHzi::ı. o lc::ıl1l ' '·c ol vedıffe m::h1ld d e oesint ec. ıı kuabit veJnıritia:ı her halli'i. 1 olc:r ise üç i d·... ....u,l ve tc:ı!:ı !hitı Url ve ,.',.1 a.ı:::ıh:

U1a.htn i kiııtlar irlili,to " b51 ederter ise EebrU lı:ı:: sc1rlan alv ile mc'lıı:ıe l e ofCll.ınale YO I ııid ve iJrird.a !>elecııulu iM dvk fe «bru uht ve tashir ola'.r. k. . .• duilı:ı . IrtKir. ı<ıi ı:ıe , Hat. I:.ü:ıı . t.as. . Xr. 2OU2. -,ci rer.

U S.drı&UlD R'ıfd M.!ı.med P. ... Kcc,.. oTU!ada lbrıüm P.ra'lıl1:!. orc!asa

"

mak cihetiyle bi' l-e ümle Rumeli ahalisini ve arnavudları ve boş ­

nakları dahi arak landırmak kabil iken as ker imi tevkife süret-ln d .. ,. • 11. Yine bu cümleden olarak Fransa elçisi Baron Rccssia­u 'in mektubune cevab veren Mehmed AH Paşa, ..... Zabtetti~ic:

yerleri temellük e tmeme hangi bakla mınİ' olmak istiyorsunuz?...Tiirkiye'de da ha biiyük hidiseler yaratabilmek için Rumeli veAnado!u .hilisini tahrik e tmem kifiyet eder ... ... demektedir .

Her lınlii hileyi kendisine şiar edinmiş olan ı brahim Paşa Kon­ya 'nın dÜşmesinden sonra adamla rından Mehmed AA"a'yl İzmir'e gön'dermiş ve Mısır valisi hesabına resmt daireleri i~ial ettirmiş idi u.Bu haber Bab·ı aıı'yi dehşete düş:;ren olaylardan biri olmuştu. Bü·tün fırs atları değerlendirmeri pek iyi bilen Mehmed Ali Paşa veoğlu, Tuzcu ogullan i syanını da köriiklerniş ler onla ra yardımda bu­lunmuş lardır IS. BL! ar~ de !sye t:!H::c!e c!a:: İ ş kcdralı M:.:s~afa Pa­şa'ya da dost ane me-ktuplar yazıp onu tahrik ettik leri devle t ta ­rafından anlaşılmıştı " .

C'r2Üb'ün Asilerden kurtardmuı :

Orgilb de, Halid'i ve Mısın tanıyar. şehirle r arasında bulun­mak ta idi . Bizzat Seyyid O sman Pa ş a 'n ı rı kuşa tultı ürgilb ona aitkaleıede şôyie anIatılmaktadır. .... tara f- ı çiker iye ruhsat ve is'tikl iliyet iniyet buyuruldu ğ u şeref-vürüd eden emir-na me-I simi·iharret-i sad sret-p enshld e mukayyed olmağ la şurada burada bu­lunan kuri ahalisi cel b ve te'lif olunarak re/te refte savb-ı mak ­

" süda gidilmekt e iken reh-i rhhmızda , 'Ak i' Org-ii b kasabası ahilis i

n. Ara lık 1833 c.e br,ı l.~t::-: ıırad. b.a ora:ı::ı aa !i Ct-:nU l doIaJ' ldyle rohm~ faıır­

mt' lu:;diti eı i r Qrd~a ınat1ub olmeıf te.

LS Mehmet Ali Pq.a·ya goaCıe r il :ııi, bU!~:ıaıı TOi'· b.1ce m6ıiri Ha:!l P.... ileA coed:· i ah'h-ı bamiyao Rqid 8ı:r111 onCln it. ı:alilcatdaa .e:ıra Stb· ı iH' ylu.w. c5 ia et\fil:ni m~\.r!:1c tU.rira1i ar., Ali. f u.ad. Mm r fl~ li$l M.Jt:nea A!i P4,IJlli"95. Nr. \ . T.Q.E.M., a. gS . .

L1 F!'aı:: .aa 'a.: a. r..ta ııb~t elçisi B.l.roc Roauiıı {..b lid••elihiyet ile Türft:lye"'ye ,eIm it id!.

lt Şi ıııd Altact!st, K:ı«1a!1ı Me1tm.rt Alı PQu l.gGıı l Uırır tr"-'''l''i,1831 ­18-11. L ic:w=. Anbr. UH5, .. 123.

ıs f(iız:.i:I Pat- , TarlJı·j dg4rt. 1.ta=.bul 1827. e.. ıu, s, 14·1: Yor!'&. OlmcıtU

Tcrilai (tre. Be~ir Sı ~kı. SayGı ). Awra lSıs. eo Vi s . S73. .11 ~~a::t ir Aktltpe, AS"I ttl:1'••• 407 .17 Klıı:ı.i l Pap. Aim ur!', ... 122; M. C."id Ba,. oc. Mıutala P",:ı (ı,~r:bC!t)

madd..i. I. A.'.

.'

?EHU VAl,Ll AŞIRETl BeYt HAUo'L'i ISYAlil 19 20 MOC>EBA I lGOREı

dahi havene-I Mısriye metbü'Iartndan olduklarından ve mahalli isesa'b ve seagistan olup ahAlisi dahi kesret ve vefret üzere bulun­deklarından evvel-emlrde v..ayi ve tenbthatı mübeyyirı ve ol ta­raflara vanlacağmı mutazarr.ı:ıın yazılıp gönderilmiş olan buyrul­d:.ımuza adem-i isg! ile me'mürlan mm dar bea ve cebrea tard udef'e muteeb ir oldukları haberi savb-ı lciıaneme bi'I.. \"iirü.d defa­ten dahi vcdşay-f iizime ve emniyet-i mukteziyeyi mübeyyj~ buy­ruldu ırönderilmiş ,re kezalik inad ve israra ..lik olarak ceffe'l­kalem cevab " erc iş olduklanadaa ve Irade-I aliyye-i vekalet-pe­ııa.oı iktizasınca üç def'ada dahi bu g-.ine mu'am.ı.d. bulunduk­lamıdaa Jl..i .:c ı u... ~,:.. kasaba-i aıezbaru:ı f zeri.r::.e vanlu p bu deradahi ihal. süretiae teşebbüs olunarak şAy.d söz kabCI ederleraıCH!haıala.n:ıda iken kasaba-i mezbdrun hAricindeyaptıkları tab­ye ve meterisJerden ttifcok endabtes!ne mütecAs!:- olduklan reye'l­ayn müşihede oIunup a rtık icriy·i me'müriyyet sıraları gelmiş 01­dutı:ndao ma'Iyyet-i _cizide me'mdr olan " Ak'r. taraf taral rcil·sat verilerek bir uğurdan muharebere müb.işeret ve çeyr ek sa'atmuki vemete tab-aver alamayarak darben ve cebrea kasaba- I mez­büre duhıll ile zabt u teshtr ve ahali.ind.o dahi elli-a l tmış neferc :kdan tutme·i şemşlr ve iki yüzden :nliteeavizi ahı ve der-zen­cir olunmuş .... ıt.

. G5rıll iiyor ki şehlr halkına ihanetten vazgeçmesi içio miltead­dıd. kereler lır.at verilm iş lakat bir netice ahnarnamt ş t ı r, Kısa birmunasaradan sonra .şehre girilm!ş bir mikdar eş kıya ve şehir hal..k ı kılı çtan ıreçirilmiştir. Mühim bir k ısım .şkıyan.n da lirlr .U itiırörülmekt.dir.

Nevşehir' i n asilerden kurtarıIma.sı :

Hilid son olarakı Ne"şhir'de mukavemete karar vermi~ olupordunun YOllltlu kesm.k için şehirden iki s. at m...led. miist.hk.mbir. m.vki olan Üçhis,r'a üç·dört bin eşkıj'a s.vk.tm~ıi. Ancak asi.I.rın burada da matlub oldukları g5rwüyor. •...Nevş.h ir kasaba'S1nda olan HAlid nam şakioin (ard u tenkııi hu.~uoa mübaş.ret

olunn:ak üzere Orgi:b~~en hareket ve Av.:uıos{ """,i JJi. \ )karyesi:ıeazım.t o!undukda Ş,k l'l m.rküm dahi u~muzu sodd ü beod et.m. k likr·; IlAtı l"iyl. N.vşehir'den iki sa'at b.roc!a vaki' ..'b ,.•

metin Üçhisar ta 'blr olunur bir karye-i as imeye üç-d ört bin neferasker sevk eylemi ş ise de bi'u-nefs ç! kerleri Avanos karyesindenhareketle Oçhi!tu karyesinde oları eşkıyanın üzerine varılarak bl­evni'llah-i tc'i li beş dakika mcki \-emete tab-aver olamayup bü­tün. b:itan firAren Nevşehir kasabasına giderek karye-i rnezbüre o­rada dest-l :eslılr olunup lereası Nevıer.ir'c ııidilmek tedb trlndeiken mlh-ı ,Şa' ban-ı şerifin ea beşinci gecesi s!'at yedide merkümHAlid ni m şakl asker ..i mel'ecet-peykeriyle firlren Aksaray taraf­larına ır itdü~ baberi Nevşehir a!:alisi tarafından llA-arz·1 hil inhave re'y Il amin temenngsiyle kasaba-i meeaüreye duhc.ıü=.üz istid'!oluntauş oldu ğundan ale's ..sabih kasaba..f mezbüreye duhül-I Acizinem mukadder olarak o.. .. 11. Artık muke vemete cesaret edemeyenHAlid ve maiycti son çareyi keçmekta bularak 8 Ocak t833 ( 15Şa'bao 1248 ) g.cesi Nev~.hir'i terkediyorlar. O.man Paşa ert esisabah şehre mücadelesi: giriyor.

~ltde'D la. isileıden kuıtanIm.u ı

Bu arada, Ni~de'oio d. eşkıya elinden kurt'rıldı~ haberi ırel·

miş buluomaktadır. Nitd. mütesellimi Mchm.d Ata bir mikdar kuv­vet il. Kayseri'den hareket etmiş , Nitd.'ye ır. ldi k t. halkın tepkisiii . karşılaşmışn. Nitekim, M...' med Ai a'dan naklen Traow n ve S,·vas valisi Osman Paşa'nın takrirlnde şöyl. denilmektedir.

~...Asakire vAlirvakt muharebeye ruhsat verilmeyerek şay.d sözkabül ederler müıabaıa.iyle haber. ioUltr olunmuı ise de kasaba·i",. zbdr üç bind. n mütecaviz haoed.n ibar. t olup ıray.t .a'b v.s.ngi.tAn mahal olmak cihetiy:. ahAlisi yerı.rinde metin.te v.kendülerinia kesrel ve ceaı 1 iyeUne ma~rcn kasaba·i mezbüru da­i reı:ı-ın!dA r tib)'(!: "e hendek ve meterisler in!,'iasiyle istihkamUv.rilmiı olduğun dao ç. yr.k ....t ıab-!v.r olam.yup ttby. ve beo·deklerden bozulup a.11 kasabaya dot ro tirAr eder.k ·aske rimizkasabaya dihil eşkıyidan kırk·.1Ii o.ı.ri h.nıram-ı muhar. bee.katı ü i·dim ~lehmct A~a'nın şehre tauruzu ile eşkıya kırk·

elli kadar 61ü vererek ve bt: araca Nevşehir'in de ele geçmesiyleHalid' in . oou ırelmiş buluouyordu.

LI Kai: e. fUı. bb. ta.ı.• Nr. 2OH2. A, :u rerto TtJulr. &t. k5=.. tu., Nt'. S9t'--6/M, aa.. b&k. AT' .

•

Hilld'ie diker faaliyetled :

ıbrahim Paşa'mn himayesine Sllt>narak halkı isyana teşvik

edeın şehirleri zabteden Halid, kuvvetinin yel işemediki yerlere delehdit mektuplan yazarak gözdalt> vermek istiyordu. Bunlardanbiri de Çankırı "'ülese mmi yerine vekil olan Elhac Mehmed AZa'nın yazdJA'1 n:ektublur ki biz bunu mütesellimin 12 şubat 1833 (21Ramazan 1248) ta rihli ve Viranşehir mütesellimi Hüseyin AA'a 'yayazdJk' arizasından öA'reniyoııız >i. MüteseIJjm, HAlid tarafından

gönderilen mektu blarda tehdit edild iA'ini ve • .•. Çankın sancaA'ı

ı brahim Paşa tarafından uhdeme ihUe olundu ...'. diye rek tazy iktebulunulduğunu beyan ediyor. Bu sırada Tahmlsci-o ğlu isyanı içinÇankın ve cıvanndan asker sevk olunacağı m:itesellim vekili ta­rafından duyulmuş olmalı ki Halid tehlikes inden dolayı endişele­

rini belirtiyor.

gö~üs geren Osma:ıJ ı Devleti, bir de kendi iç bünyesind eki hu­zursuzluklarla mücade le etme k mecb uriyel inde kalmış tı . Öyle bir ang-elmişti ki, devlet yabancı bir ordu ile mücadele ederken ona la­rafdar olan kendi vatandaşı ile ce çarpışDtak zorunda kalmış t ı ,

Bu s üreıle ha lkın ıztırabına sebeb ola n amiller su yüzüne çıkmı~

ve çarelerini araştırmak az çok mümkün olmuştu. Ancak, rU lab­med gibi is1ahatcı bir padi şahın getirdiA'i yenilikler istenilen neti­ceye varamamış veya tatbiki gecikmişli.

PEHLIVANU AŞtRErl BEY! HAı.lD'I~ ISYA~1 2122 MOcrEIIA ILGDREL

HAlid'iD 10:l'l1 :

Aksaray cihetlne firar ettikten sonra yine bazı teşebbüslerde

bulunan Halid 'in, artık mevcud kuvvetleri ile isyana devam ede­miyeneA'i muhakkaktı. Esaseri halk da bir as inin peş inden gitme­nin macera olduzunu anlamıştı . Ostelik Mayıs 1833 de Kütahyaantiaşması Imzalantmş olup Mısır ordusunun AnadaIu·yu terk et·mesi kararla ştınlmışh . Isyan hareketlericin tavsamas ıaa bir sebebde Kütahya an tl aşması maddelerinden birinin, isyan etmiş olan A­nadolu halkı için a//-ı umumi çıkarılması idi 22.

Bundan sonra HAlid hak kında bir malumata tesadüf edilmi­yor. Aksaray 'dan ıbrahim Paşa'nın yanma ıı ittiA'i muhlemeldir. Ora­dan da Mıs ır'a gitmiş olması tahmin ed ilebilir. Nitekim, ayni tah­min Tahmisci-o ğ lu hakkında da viridd ir.

Netice olarak şunu diyebiliriz ki; geni:j topra klan içinde muh­te~ f uluslan benndıran çe bunların istiklal için ayaklanmalarıaa

LLA risa. Hat. ham. tu . ,Nt'. ' 801810 . B..... bak. Ar.. Çulan mamelliClliHaeı O:ıı..r Ap, nıütv-eddit bit' fa.hu oI:ı:p lIiUd'leı:ı korktatv. 'ci ıı oı:ııuıIa ınill"kat ar%Usuııa iıhar .t l'llı i ,. daha .onra h ıı unuwıdac uzreçı::ı.l , o lmuıu rapuu l! QJPll , örel. rek yeri cı. Elh.c Meb:ıed Ata vekil taJ iıı t!ıdilı:ı:ı.i,t.ir. AJrı.ea Çaıı.

Icm. Vira~ehir müt"eIHmi Hfiseyiı:ı A~'ı:. ııı ohd ClUı c .trUır:ıfıü r (Bo.hsııst. bk.Uxace&rıI 1ı.. .Jci uer, "burrv!h: .\JrcUui. B: so 1'8 , dip DOt.2).

2t Ah:nc LGUf Efendi. TariA·i Lütfi, 1.ta:Jbul ım-l328, c. [V, .. 89.