Tarih Öncesi (Pre –HistorikDönemde) Diş Tedavisi

Prof. Dr. Ayşegül Kaptanoğlu

İLK ÇAĞLARDA DİŞ TEDAVİSİ

TARİH ÖNCESİ DEVİRLER

TARİH ÖNCESİ DEVİRLER:

İnsanoğlunun yeryüzünde görülmesiyle başlayıp, yazının icadına kadar geçen dönemdir. Bu dönem kendi içerisinde kullanılan araç gereçlerin niteliğine göre;

Taş devri ve Maden Devri olarak ikiye ayrılır.

1-TAŞDEVRİ:(M.Ö.600.000 – M.Ö. 5.000)

a)- Eski Taş – Paleolitik devri

-İnsanlık tarihinin en uzun devresidir.

-Bu devri yaşayan insan toplulukları ilkel bir göçebe hayat sürmüşlerdir.

-Ağaç kovuklarında, mağaralarda ve nehir yataklarında yaşamışlardır. İnsanlar tabiatta hazır bulduklarıyla, avcılık ve balıkçılıkla geçinmişlerdir(avcı ve toplayıcı).

Paleolitik Devir’in sonlarında buzulların erimesiyle iklim koşulları insanların yaşayışına uygun hale gelmeye başlamıştır. İnsanlar geçimlerini avcılık ve toplayıcılık yaparak sürdürmüşlerdir. Ancak beslenme çeşitlenmiş, bitkilerle beslenme yaygınlaşmıştır. Bu gelişmeler tarımsal faaliyetlerin başlamasına uygun bir ortam hazırlamış ve Mezolitik dönem başlamıştır.

-Mezolitik Dönem’de çakmak taşından yapılmış, (mikrolit) günlük yaşamda kullanılmaya yönelik küçük araç gereçler yapılmıştır.

-Mezolitik Devir Eski Taş Devri ile Yeni Taş Devri arasında bir geçiş dönemidir.

-Bu dönemin sonlarında ateş bulunmuştur. İnsanlar bu sayede soğuktan ve vahşi hayvan saldırılarından korunma, mağaraları aydınlatma, yiyecekleri pişirme olanağı elde edilmiştir.

NEOLİTİK DÖNEMBu dönemde toprak işlenerek tarım hayatı başlamış ve köyler kurularak yerleşik hayata geçilmiştir.

-Köpek, koyun, keçi ve sığır gibi hayvanlar bu dönemde evcilleştirilmiştir.

-Ateşte pişmiş toprak kap, kacak, çanak ve çömlekler seramik sanatının ilk örnekleri oldu.

-Bu dönemin sonlarına doğru dokumacılıkta başladı. Bitki liflerinden insanlar elbise yapmaya başladılar.

-Menhir, Dolmen, Tümülüs gibi ilk anıt mezarlar da bu dönemde yapılmıştır.

MADEN DEVRİ

Bakır (Kalkolitik) devri:İlk kullanılan maden bakırdır. İnsanlar bakırdan silah, kap, kacak yapımında yararlandılar. Özellikle bu madenin dayanıksız olması yaygın kullanımını azaltmıştır.b-Tunç

devri: Tunç; bakır ile kalayın karıştırılması ile elde

edilen bakırdan daha sert bir madendir. Tarım ve savaş aletlerinin yapımında kullanılmıştır.c-Demir devri:Demirin kullanılmaya başlanması insanlık tarihinin ilk en önemli buluşu sayılır.

Çürük prevalansı, Neolitik, Tunç Çağı, Demir Çağı, Karanlık Çağ, Viking ve Orta Çağ dönemlerine ait İskoç iskelet materyallerinde incelenmiştir.

Neolitik ve Tunç Çağı popülasyonlarında çürük prevalansı düşüktü. Daha sonraki tüm popülasyon grupları daha yüksek bir çürük prevalansı gösterdi, en yüksek prevalans Demir Çağı popülasyonu için kaydedildi.

İncelenen materyalde sadece küçük azı dişleri ve azı dişleri çürük lezyonlar sergiledi. Maksiller dişler, mandibular dişlere göre daha yüksek bir çürük prevalansı göstermiştir.

Tarih öncesi anlamına gelenTarih öncesi anlamına gelen Prehistorya insanın ortaya çıktığı andan itibaren yazıyı bulmalarına kadar olan süredeki avcı-toplayıcı toplumun geçirdiği kültürel, ekonomik ve teknolojik gelişimin araştırılması oluşturur.

Bu gelişimin, arkeolojik buluntuların ışığında, dünya ve anadolu kültürlerinde nasıl gerçekleştiği derslerde incelenir.

Derslerin yanı sıra yüzey araştırmaları, kazılar ve laboratuar çalışmaları anabilim dalının uygulamalı bilimsel kapsamını oluşturur.

Eski Taş Devri (Kabataş, Paleolitik)

ÇAĞ

Çağ, insanların yerkürede yaşamaya başlamalarından yaklaşık 10.000 yıl öncesine dayanmaktadır.

Buzul çağlarının yaşandığı bu dönem aynı zamanda dünya oluşumunun da en uzun çağı olarak bilinmektedir.

Bu çağın başlangıcında insanlar ilk zamanlarda çıplak dolaşıp mağara ve ağaç kovuklarında yaşamışlardır.

Avcılık ve balıkçılık ile besin ihtiyaçlarını karşılamışlardır. İnsanlar mağaralara resimler ve avladıkları hayvanların figürlerini çizmeye başlamışlardır.

Bu çağa ait ilkel insan olarak bilinen “homo sapiens” adı verilen insan kalıntıları bulunmuştur.

Anadolu ve Trakya bölgelerinde bilinen birkaç eski taş devrine ait kalıntılar bulunmuştur.

Bu kalıntılar; Yarımburgaz (İstanbul), Karain (Antalya), Beldibi, Belbaşı, Anadolu’da Kaletepe ve Dursunlu bölgeleridir.

Avustralya Antik DNA Merkezi direktörü Ph.D. Alan Cooper, tarih öncesi dişler “Avcı-toplayıcıların

gerçekten iyi dişleri vardı” şeklinde anlatmıştır.

"[Ama] çiftçilik popülasyonlarına ulaşır ulaşmaz, diş ve diş etlerinin

etkilendiği idda edilmektedir.

Büyük miktarda diş eti hastalığı. Ve çürükler büyümeye başladığı Cooper

ve ekibi tarafından saptanmıştır. "

Cooper ve ekibine göre , NationalPublic Radio'nun bildirdiğine göre ,

insan diyetlerinde et, fındık ve sebzelerden karbonhidratlara ve

şekere doğru kademeli geçiş , modern erkek ve kadınların

ağızlarındaki bakteri yapısını etkili bir şekilde değiştirmiştir.

Çürük dişler ancak çok yakın bir zamanda - yaklaşık 10.000 yıl önce - atalarımızın tarıma başladığı Neolitik dönemin şafağında ortak bir sorun haline geldi. Nispeten sofistike diş hekimliği kısa süre sonra ortaya çıktı. Son on yılda arkeologlar, dünyanın dört bir yanındaki kültürlerden çürümüş dokuyu çıkarmak için kötü dişlerin kazındığına, ovulduğuna, hatta delindiğine ve doldurulduğuna dair kanıtlar buldular.

14.000 yıl önce yapılan bir diş ameliyatı, izlerin öne sürdüğü ve

özellikle İtalya'daki Ripari Villabruna kaya sığınağında

bulunan bir azı dişinde kazılan boşluktur.

Bu nedenle bu, enfekte olmuş çürükleri tedavi etmeye yönelik ilk girişimlerden biri olacaktı ...

Çalışma Scientific Reports dergisinde yayınlandı .

Çürük dişler ancak çok yakın bir zamanda - yaklaşık 10.000 yıl önce - atalarımızın tarıma başladığı Neolitik dönemin şafağında ortak bir sorun haline geldi.Nispeten sofistike diş hekimliği kısa süre sonra ortaya çıktı. Son on yılda arkeologlar, dünyanın dört bir yanındaki kültürlerden çürümüş dokuyu çıkarmak için kötü dişlerin kazındığına, ovulduğuna, hatta delindiğine ve doldurulduğuna dair kanıtlar buldular.

Paleolitik dönemde yaşamış insanların dişleri, modern insanınkilerden daha sağlıklıydı.Araştırmacılar, ağız sağlığıyla ilgili problemlerinin kökenlerini bulmaya çalışıyor vebulgularını modern diş hekimliği uygulamalarını geliştirmek için kullanıyorlar.

Henüz Kanıtlanmadı ama Pre-Historicdöneme bugüne Işık tutabilir mi?Araştırmacılar İnsan Evrimi ve Bio-Tarih Araştırmaları Merkezi’nde çene ve diş örneklerini incelediler. Ağız sağlığıyla ilgili problemlerinin kökenlerini bulmaya çalışıyor ve bulgularını modern diş hekimliği uygulamalarını geliştirmek için kullanıyorlar.

Tarih öncesi erken insan dişlerinin daha sağlıklı olabileceğini araştırıyorlar. Neden “Günümüz insan nüfusunun %70’inde çene ve dişlere bağlı sorunlar oldukça yaygındır?

Bu sorunlar arasında ağızda normalden fazla sayıda diş bulunması, rahatsız ettiği için çekilmesi gereken yirmi yaş dişleri, birbiriyle aynı hizada olmayan dişler ya da alt ve üst çenelerin birbiriyle uyum içerisinde olmaması gibi sorunlar var mıdır??”

Dental wear patterns in early modern humans from Skhul and Qafzeh: A response to Sarig and Tillier

May 2015

HOMO - Journal of Comparative Human Biology 66(5)

Mezolitik Dönem : Hırvatistan’daki bir mağarada bulunan 8.000 yıllık iskeletin dişinde mikroskobik balık ve bitki kalıntıları ortaya çıktı.Roma La Spienza Üniversitesi

Mezolitik dönem boyunca deniz organizmalarının önemini açığa çıkararak

Akdeniz bölgesindeki avcı toplacıyı diyetine

Genç erkek iskeletinin, daha çok diş plağı veya tartar olarakbilinen dental kalkulusü içine gömülmüş mikrofosillere rastladı,bunlar içerisinde ise balık pulu parçaları ve balık kası lifleri ortayaçıktı.

Analiz sonucunda dental kalkulus içinde ayrıca Akdenizin bukısmındaki iskelet kalıntılarında daha önce saptanmamış bitkimikrofosillerine de rastlandı. Araştırmacılara göre dişlerde hemantik bitki hem de balık kalıntılarına rastlamak insan evriminianlamada dental kalıntıların ne denli önemli olduğunu gösteriyor.

Orta Taş Devri (Yontma Taş Devri, Paleolitik, Mezolik, Neolitik)

Bu dönem, taşların yontularak bir takım araç ve gereçlerin elde edildiği bir dönemdir. Geçiş süreci olarak da bilinmektedir.

Keskin araçlar yapılmış, diğer insanlardan ve yabani hayvanlardan korunmak için kullanılmış ve bu aletler avcılık içinde kullanılmıştır.

Bu dönemde insanlar ilk defa ölülerini gömmeye başlamışlardır. Buzulların erimeye başladığı bir dönemdir.

Arkeolojik kazılarda elde edilen bulgulara göre ilk evcilleştirilen hayvan olma özelliğine sahip köpekler ilk olarak bu çağda evcilleştirilmiş ve insan yaşamına uyum sağlamaya başlamışlardır.

Ateş bu dönemde bulunmuştur. Orta taş devrine ait kalıntılara baktığımızda; Antalya-Beldibi Mağarası, Göller Yöresi-Bardiz, Samsun-Tekke Köy bu arkeolojik bulgulara örnek olarak gösterilebilir.

Paleolitik (taş devri),

Mezolitik (Orta taş devri),

Neolitik (Cilalı taş devri),

Bakır çağı, tunç çağı, demir çağı. İnsanlığın ilk ortaya

çıkışından M.Ö. 10.000 yılına kadar sürdüğü kabul

edilmektedir. ...

Paleolitik çağ alt, orta ve üst olmak üzere üçe ayrılır.

14.000 yaşındaki yetişkin bir erkek kafatası

Geçen yıl, İtalya Bologna Üniversitesi'nden Stefano Benazzi ve meslektaşları, 1980'lerin sonunda İtalya'da bir kazıda bulunan 14.000 yaşındaki yetişkin bir erkek kafatasına yakından baktılar .

Çenedeki bir çürük dişin ısırma yüzeyinin kasıtlı olarak bir aletle kazındığına dair işaretler keşfettiler - belki de çürümüş dokuyu çıkarmak için.

Cilalı Taş Devri, Neolitik Çağ

Yeni Taş Devri (Cilalı Taş Devri, Neolitik) Bu çağ insanoğlunun dünyayı tanıyarak doğaya hükmetmesinin başlangıç dönemidir. Değişen iklim şartlarıyla birlikte, canlı popülasyonunda oldukça büyük bir değişim ve artış meydana gelmiştir. Yeni taş devrini incelediğimizde kurak bölgelerde daha dayanıklı hayvan ve bitki türleri ortaya çıkmıştır. Ekosistemin baştan ayağa yeniden şekillendiği bir dönem niteliğindedir. Arpa, buğday, koyun, keçi, sığır gibi bir çok hayvan türü ortaya çıkmıştır.

Evler ilk olarak kulübe şeklinde yapılmaya başlanmış, zamanla normal bir ev tipi oluşturulmaya başlanmıştır. Cilalı taş devrinden önceki dönemlerde ölüler yaşadıkları alanın altına veya hemen dibine gömülürmüş. Fakat cilalı taş devrinde mezarlıklar yapılmış ve ölüler yerleşim alanlarından uzak yerlere gömülmüşlerdir. Anıt mezarlara ilk örnek olarak bu dönemde Menhir ve Dolmen Lahit mezarlıkları bulunmuştur. Cilalı taş devrinde insanlar topluluk oluşturmaya başlamış ve yaşadıkları alanların etrafını duvarlarla örmüşlerdir. Ticaret ve üretime ilişkilerine baktığımız zaman, birçok alanda üretim yapıldığı ve ekonomik toplum çabaları görülmüştür.

Neolitik Çağ ve Diş Hekimliği

Milattan 5000-7000 yıllar arasında diş hekimliği

Paleolitik ve Neolitik Çağ Farkı

Tarım Toplumu ve Prehistorya ve dişler üzerindeki etkisi

Söz konusu dönemlerde araştırma yapan «Sarig ve meslektaşları» çeneve diş dizilimindeki değişiklikleri Natuf kültüründe (12.000 yıl önce), yanitarım devriminin başlangıcında gözlemleyebildiklerini keşfetti.

Sarig bu keşifle ilgili şunları ekliyor: “Bu dönem boyunca avcı-toplayıcılıktan örgütlenmiş bir topluma geçiş var ve hayvanlar ilk kezbesin olarak tüketilmek üzere yetiştiriliyor. Bu insan gelişiminde birdönüm noktası ve çok önemli fizyolojik etkileri var. Günümüzde,çenelerimizi atalarımız kadar etkin kullanmıyoruz. Bu açıdan tarih öncesiatalarımızın sağlıklı ağızlarını örnek almalıyız.”

Sarig, ayrıca, kazıdaki diş örneklerini, Afrika’dan İsrail ve Avrupa’ya erkeninsan göçlerini anlamak için de inceliyor. Kuzey İsrail’deki kireçtaşımağaralarda yapılan kazılar sonucu çok sayıda uzun kemikler, çene ve dişörnekleri ele geçirildiğini belirten araştırmacı, bu buluntularınincelenmesi sonucu günümüz İsrail’i üzerinden en erken göçlerin 100.000yıl önce gerçekleştiğini belirtiyor.

Metin İçi Numaralı Kaynaklar

Tarihçe5000 yıllık bir süreyi kapsayan zaman dilimi içinde “Diş hekimliği nasıl doğmuş, nasıl gelişmiş” sorusunun cevabı antropoloji ile aranmaktadır ?

Tarih öncesine ait olan bilgilerin pek çoğu arkeolojik kazılara dayandırılmakta olup ancak son birkaç yüzyıl içinde elde edilen bilgiler gerçek ve geçerli sayılabilmiştir.

İlkçağlardan beri genel tıpla iç içe olan diş hekimliğinin gelişmesi yüzyıllar almıştır.

Bağımsız bir meslek haline gelebilmesi pek çok evreden geçtikten sonra ancak 18. yüzyılda, çağdaş anlamda öğretilmeye ve uygulanmaya başlaması ise 19. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşmiştir.

20. yüzyıl her alanda olduğu gibi diş hekimliğinde de büyük bir teknik ve teknolojik gelişimin yaşandığı dönem olmuştur. ikinci yarısında gerçekleşmiştir.

20. yüzyıl her alanda olduğu gibi diş hekimliğinde de büyük bir teknik ve teknolojik gelişimin yaşandığı dönem olmuştur. Bugünü kavramanın ancak tarihi bilmekle mümkün olabileceği düşünülürse diş hekimliği mesleği tarihini bilmenin bizlere kazandıracağı pek çok yarar olacaktır.

Diş hekimliği tarihinin 18. yüzyıla kadar olan

bölümünü genel tıp tarihiyle birlikte

incelemek gerekiyor.

Zira bu döneme kadar tıp ve diş hekimliği birbirinden ayrılmamıştır. Diş hekimliği, 18. yüzyılda tıptan ayrılarak bağımsız bir meslek dalı haline gelmeye başlamıştır. Dişlerle ilgili tedavilerin ise 5000 yıl önce yapıldığına dair somut bulgular vardır.

Bu bulgular, dişler ve çenelerle ilgili sorunların ilk insanlardan beri var olan temel rahatsızlıklardan olduğunu göstermektedir. Bu nedenle ilk insanları bile, diş ağrısını dindirmek veya kaybettiği dişlerinin yerini tutacak ilkel bir protez yapabilmek için çeşitli çarelere başvurmuş olabileceği düşünülür. Ancak bugüne kadar incelenmiş mağara duvarı kalıntılarında diş tedavisi ile ilgili bir resme veya şekle rastlanmamıştır.

Mezopotamya’da ele geçen ve M.Ö. 5000 yıllarına ait tıbbi tabletlerde, diş çürüklerinden bahsedilmekte ve bu çürüklerin kurtların yemesi, kemirmesi sonucu meydana geldiği belirtilmektedir. Mezopotamya medeniyetinin, Hitit, Etrüsk, Mısır, Çin, Hint, Yunan ve Roma medeniyetlerini de etkilemiş olduğu düşünüldüğünde, benzer bilgilerin bu medeniyetlere ait tıbbi bilgiler içinde yer aldığı düşünülebilir

Tarihçiler, Taş çağlarının sonuncusu olan Neolitik dönemde diş hekimliği ile ilgili uygulamalarının üç şekilde olduğunu tahmin etmektedirler.

Tarihçiler, Taş çağ1. Parmakla kavrayarak diş çekilmesi,

2. Diş ağrılarını dindirmek için bazı bitkilerin çiğnetilmesi,

3. Çürük diş kovuklarının sileks (çakıl taşı) tozu veya ufalanmış boynuz tozu ile doldurulması

Nuri Mugan’a Göre Tarih Öncesi Diş Tedavisi

Parmakla

Kavramak

Çeşitli Tedavi Edici Otlar Çiğnetmek

Çürük Yere Taş veya Küçük

Taşlar, Hayvan Boynuzu Tozu

Koymak

Türk diş hekimliği tarihiProf Dr NURİ MUĞAN

M. Ö DİŞ TEDAVİ HİZMETLERİM.Ö. 7000 Pakistan. Baluchistan’da bulunan Taş-Çağı Kültürleri (İndus Kültürü), çürük diş maddesini çıkarabilmek için çakmak taşı ile birlikte kavisli tahta deliciler kullanmışlar.

M.Ö. 5000 Irak. Bir Sümer yazısı tasvirinde “diş kurtları” diş çürüklerinin nedeni olarak belirtilmiş.

M.Ö. 2750 Mısır. Apseli bir dişin delindiği, ilk diş hekimliği ameliyatını anlatan ilk rapor.

M. Ö DİŞ TEDAVİ HİZMETLERİM.Ö. 2750 Mısır. Dişle ilgilenen ilk uzman hekim ortaya çıkmış.

M.Ö. 2700 Çin. Diş ağrısının tedavisinde akupunktur kullanılmış.

M.Ö. 2660 Mısır. Hesyre’nin mezarı üzerinde yer alan bir yazıt onu “dişle ilgilenenler ve hekimler içinde en iyisi“ olarak tanımlıyor. Bu diş hekimi olarak tanımlanan bir kişiye verilen ilk referans.

Diş hekimliği tarihi ile ilgili en eski kayıtlara Mısır'da rastlanmaktadır.

İmhotep bilinen ilk hekimdir. MÖ 2700 yıllarında Mısır’da yaşadığı kabul edilmektedir. İmhotep’in yaşadığı dönemde Mısır’da hekimler göz hekimi, barsak hekimi, diş hekimi… gibi branşlara ayrılmışlardır.

Bilinen ilk diş hekimi Hesi-Re yalnızca diş hekimi değil aynı zamanda Krallığın Bekçisi gibi 13 resmi unvana sahip oldukça yetkin bir hekimdi.

M. Ö DİŞ TEDAVİ HİZMETLERİM.Ö. 1750 Mezopotamya. Meşhur Hammurabi Kanunlarından yasa 200 derki “Eğer bir kişi bir akranının dişini kırarsa kendi dişi kırılır“.

M.Ö. 1750-1550 Mısır. 21 mt. uzunluğunda bir yazı olan Eber Papirüsü, kapsamlı olarak zamanın diş hastalıkları hakkında bilgi veriyor ve tedavi yöntemlerini tanımlıyor.

M.Ö. 659 Çin. Su Kung, Materia Medica adlı eserinde çürüyen dişi doldurmada kullanılan amalgamdan söz eder.

M. Ö DİŞ TEDAVİ HİZMETLERİM.Ö. 600-500 İtalya. Etrüksler eksik dişleri tamamlamak için köprü benzeri strüktürler üretmişler.

M.Ö. 500 Çin-Hindi. İlk diş macunu tarif edilmiş.

M.Ö. 384-322 Yunanistan. Aristoteles, diş çıkması örgüsü, çürük dişi ve diş eti hastalığının tedavisini, pense ile diş çekimi ve kayıp olan dişi ve kırılmış çeneyi sabitlemek için tel kullanımı gibi konuları içeren diş hekimliği hakkında yazılar yazmış.

ÇÜRÜK (Yeni çağ Çürük Aşağıda) İLK ÇAĞ ÇÜRÜĞÜ SAĞDA