431
Tbilisi 2009

Tbilisi 2009 1978) iqna gamoqveynebuli XV s. zaza fanaskertel-ciciSvilis `sam-kurnalo wigni _ karabadini~. es Zeglebi gvevlinebian Tavisi drois Sedevrebad. isini sainteresoni arian

Embed Size (px)

Citation preview

Tbilisi 2009

2

teqstis gamosacemad momzadeba, komentarebi, leqsikoni, saZiebeli

nani xelaia biologiis akademiuri doqtori

redaqtorebi

ramaz Sengelia saqarTvelos medicinis mecnierebaTa akademiis akademikosi, medicinis mecnierebaTa doqtori, profesori

mariam jiqia filologiis mecnierebaTa doqtori, profesori

recenzentebi

mixeil qavTaria filologiis mecnierebaTa doqtori, profesori

revaz gagniZe biologiis mecnierebaTa doqtori, profesori

ISBN 978-9941-0-1874-9

3

informaciam tradiciuli medicinis (tm) Sesaxeb moaRwia umniSvnelo-vanesi wyaros meSveobiT _ werilobiTi Zeglebis gziT. Zveli samedi-cino xelnawerebi gvevlineba Tavisi epoqis mecnierul medicinad, romelmac gauZlo mraval saukunes da miCneulia e.w. `dadasturebul medicinad~ ("Evidence Based Medicine"). maT umetesad hyavT avtorebi. bev-ri qveyana, romelTac ar aqvT Zveli samedicino xelnaweri Tu nabeW-di wignebi, mimarTaven e.w. `xalxur mkurnalebs~, an kidev iyeneben xalxis mexsierebaSi SemorCenil samkurnalo meTodebsa da saSuale-bebs.

tm-Si Semonaxulia codnisa da sibrZnis amouwuravi saidumlo cocxali samyaros Sesaxeb. swored amitomac jandacvis msoflio organizaciis (janmo), gaeros savaWro da samrewvelo organizaciebis mier miRebul iqna uamravi programuli dokumenti tm-is Sesaswavlad. aucilebeli gaxda warsulis miRwevebis ara marto istoriuli kuTxiT Sefaseba, aramed moZiebuli masalebis Seswavla praqtikaSi gamoyenebis mizniT.

saqarTvelos tm moicavs uZveles mecnierul medicinas. am fenomenis kulturuli da praqtikuli mniSvnelobis Seswavla daiwyo jer kidev XIXs. 60-ian wlebSi kavkasiis samecniero sazogadoebis mier, romlis samecniero moRvaweobis centri iyo saqarTvelos dedaqalaqi _ Tbilisi. es saqme didi warmatebiT gaagrZeles XX s. qarTvelma Rvawlmosilma mecnierebma: l. kotetiSvilma, m. saakaSvilma, m. Sengeliam, c. CxeiZem, a. gelaSvilma, b. raWveliSvilma, l. WeiSvilma da sxv. (saakaSvili, gelaSvili, 1956, 1958; Sengelia, 1980).

qarTuli samedicino Sinaarsis xelnawerTagan Seswavlili da gamoqveynebulia l. kotetiSvilis mier X s. qananelis `usworo karabadini~ (qananeli, 1940), XIII s. xoja yofilis `wigni saaqimoÁ~ (yofili, 1936), XVI s. daviT bagrationis `iadigar daudi~ (bagrationi, 1938), jer m. saakaSvilisa da i. abulaZis (fanaskerteli, 1950), xolo Semdeg m. Sengelias mier (fanaskertel-ciciSvili, 1959,

4

1978) iqna gamoqveynebuli XV s. zaza fanaskertel-ciciSvilis `sam-kurnalo wigni _ karabadini~. es Zeglebi gvevlinebian Tavisi drois Sedevrebad. isini sainteresoni arian rogorc kulturologiuri fenomeni, praqtikuli TvalsazrisiT ki aqvT gansakuTrebuli mniSvneloba, rac ganpirobebulia: a) anatomiur-fiziologiuri codnis maRali doniT, b) daavadebaTa klinikuri suraTis aRweris sisruliT, g) daxvewili da zusti recepturiT, d) samkurnalo mce-nareTa gamoyenebis farTo speqtriT, maT Soris endemuri saxeobebis, e) cxoveluri da mineraluri warmoSobis mravalferovani resursebis gamoyenebiT.

Tbilisis saxelmwifo samedicino universitetis (Tssu) mecnierTa jgufis mier r. Sengelias xelmZRvanelobiT rubrikiT `qarTuli samedicino saunje~, ganaxlebiT gamoqveynebul iqna X s. qananelis `usworo karabadini~ (tomi I), romlis teqsti gamosacemad moamzada d. kuxianiZem, xolo leqsikoni gadaamuSava n. xelaiam (qananeli, 1977; xelaia, 2000). maTive iniciativiT ganaxlebuli gamocemisaTvis momzadebulia XIII s. xoja yofilis `wigni saaqimoÁ~ (tomi II). r. surmaniZis mier gamocemul iqna jer mcire karabadini, xolo Semdeg qarTuli karabadinebi (surmaniZe, 1974, 1996).

1975_1980 ww. Cven mier m. Sengelias xelmZRvanelobiT aRinusxa 500-ze meti qarTuli samedicino xelnaweri (qsx), romlebic daculia xelnawerTa erovnul centrSi (347), saqarTvelos iusticiis saministros centralur istoriul arqivSi (35), g. leoniZis sax. qarTuli literaturis saxelmwifo muzeumSi (21), m. Sengelias sax. qarTuli medicinis istoriis muzeumSi (8), saqarTvelos erovnul biblioTekaSi (2), s. janaSias sax. saqarTvelos erovnul muzeumSi (3), n. berZeniSvilis sax. quTaisis saxelmwifo istoriul muzeumSi (18), goris saxelmwifo istoriul-eTnografiul muzeumSi (7), g. CubinaSvilis sax. Telavis saxelmwifo istoriul-eTnografiul muzeumSi (11), i. javaxiSvilis sax. samcxe-javaxeTis istoriul muzeumSi (11), cageris mxareTmcodneobis muzeumSi (7), siRnaRis istoriul-eTnografiul muzeumSi (3), ozurgeTis istoriul muzeumSi (1), zugdidis dadianebis sasaxleTa saxelmwifo istoriul-arqiteqturul muzeumSi (2), onis mxareTmcodneobis muzeumSi (4), winandlis al. WavWavaZis saxl-muzeumSi (1), sankt-peterburgis aRmosavleTmcodneobis institutSi (30) da saltikov-SCedrinis sax.

5

biblioTekaSi (18). maT Sedgenili aqvT unikaluri, aRwerilobiTi xasiaTis katalogi, sadac teqnikuri monacemebis garda aris informacia Sinaarsis, kerZod, mowodebulia, daavadebaTa saZiebeli (Хелаиа, Дзадзамиа, 1977). qsx Tavisi Sinaarsis, arqiteqtonikis da tipologiis mixedviT klasificirdeba Semdegnairad: 1. anatomiur-fiziologiuri traqtatebi; 2. saeqimo wignebi _ saxelmZRvaneloebi; 3. samkurnalo wignebi _ karabadinebi, romlebic Seicaven samedicino rekomendaciebs da receptebs; 4. krebulebi, romlebic Seicaven samedicino Sinaarsis statiebs, paragrafebsa da fragmentebs; 5. krebulebi, romlebic Seicaven veterinarul statiebsa da para-grafebs; 6. mokle cnobarebi, e.w. jibis karabadinebi; 7. samedicino Sinaarsis fragmentebi; 8. leqsikonebi; 9. xelnawerebi, romlebic Seicaven samedicino Selocvebsa da magiur ritualebs (Sengelia, 1980; Shengelia, Khelaia, 2006).

dasaxelebuli xelnawerebis mixedviT Seswavlilia medicinis iseTi dargebis ganviTarebis istoria, rogoricaa: nevrologia, ofTalmologia, ginekologia, kardiologia, qirurgia, gastro-enterologia, stomatologia, fTiziatria, gerontologia, geriatria, kosmetologia da sxva. am masalebis gamoyenebis Sedegad daculi iqna 15 disertacia da gamoqveynda mravali samecniero naSromi.

Catarebulia agreTve kvlevebi bunebriv samkurnalo saSualebaTa (bss) dasaxelebebis identificirebis mizniT, dadgenilia maTi Tanamedrove dasaxeleba, gaSifrulia uZvelesi receptebi da Sefasebulia maTi mniSvneloba Tanamedrove samedicino praqtikaSi gamosayeneblad (xelaia, Sengelia, 1997).

qsx-Si moxseniebul bss-Ta aprioruli Sefasebisa da SeswavlisaTvis r. Sengelias mier Seqmnilia specialuri kompiuteruli programa _ Remedies Estimating Program, romlis daxmarebiT dgindeba zogadad bss-Ta da konkretuli daavadebebis mimarT maTi e.w. `sandoobis koeficienti~ (Sengelia, 1997; Shengelia, Khelaia, 2006).

qsx-Si mocemuli masalis gamoyenebiT Cven mier ganxorcielebul iqna ramdenime proeqti: `saqarTvelos tm-Si gamoyenebul bss-Ta kartografireba~ (1993_1995); `tradiciuli medicinis sainformacio baza da analizi~ (1997_ 1998); `sicocxlis gaxangrZliveba da misi

6

xarisxis gaumjobeseba kavkasiuri dRegrZelobis da saqarTvelos tm-is safuZvelze~ (2004_2007); amJamad mimdinareobs muSaoba proeqtze `eTnosamedicino terminologiuri Tezaurusi~ (2009_2010).

1998_2004 ww. Cven mier Seiqmna qss-Ta unikaluri aRwerilobiTi xasiaTis katalogis eleqtronuli versia, sadac, teqnikuri monacemebis garda, aris informacia maTi Sinaarsis Sesaxeb. kerZod, mowodebulia daavadebaTa saZiebeli, rac xels Seuwyobs medicinis sxvadasxva dargis mkvlevarebs, maTTvis saintereso masalis mizanmimarTul Ziebasa da kvlevas. qsx-Ta moZieba unda gagrZeldes rogorc saqarTveloSi, aseve mis sazRvrebs gareT. Sesaswavlia saqarTvelos sapatriarqos arqivebi da fondebi, sxvadasxva muzeumebsa da kerZo koleqciebSi daculi nimuSebi. cnobilia, rom 1980 wlis Semdeg xelnawerTa erovnuli centris fondebs Seemata bevri qsx. aqedan gamomdinare, Cven mier qarTul enaze Sedgenili aRwerilobiTi katalogis eleqtronuli versia arasrulia, amitomac kvleva jer araa dasrulebuli da vimedovnebT, rom momavalSi bevri saintereso masala iqneba gamovlenili da Seswavlili.

1980_1984 ww. qsx-Tagan Cven mier SerCeuli da Seswavlil iqna originaluri nimuSebi: XVI_XVII ss. `karabadini kargi da margebeli~ (xelnawerTa erovnuli fondi H–414), `saeqimo wigni~ (xelnawerTa erovnuli fondi H–916), XVII s. `abram mwerlis karabadini~ (xelnawerTa erovnuli fondi H–3045), XVIII s. `azrumelis cnobari~ (m. Sengelias sax. qarTuli medicinis istoriis muzeumi f. 46 #6).

am xelnawerebSi moyvanil daavadebaTa samkurnalod gamoyenebul mcenareebze Cven mier momzadda sadisertacio naSromi biologiis mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad Temaze: `mcenareebi XVI s. II nax. da XVIII s. qarTul xelnawerebSi~ (Хелаиа, 1985). kvleva warvmarTeT farmakolingvistikuri meTodiT, kerZod, taqsonomiuri da eTnobotanikuri analiziT. movaxdineT identificireba da davadgineT, rom zemoT CamoTvlil xelnawerebSi da eTnografiul masalebSi moyvanilia mTel rig mcenareTa ucxouri da qarTuli sinonimuri dasaxelebebi, romlebic praqtikulad Seesabameba erTsa da imave saxeobas. botanikur-sistematikuri gamokvlevis safuZvelze SevadgineT mcenareTa saxeobebis katalogi, romelSic gaTvaliswinebulia maTi Tanamedrove binaruli nomenklatura, uaxlesi taqsonomia, gavrcelebis areali, resursebi,

7

eTnobotanikuri, ekotopologiuri da farmakognosturi monacemebi. Seswavlil mcenareTa umetesoba saqarTvelos velurad mozardi floris warmomadgenelia, maT Soris aRiniSneba zogierTi endemebi, aseve kultivirebuli da introducerebuli saxeobebi (xelaia, Sengelia, 1997, gv. 171_174).

Cven mier mokvleuli SevudareT adreul, kerZod X_XVI ss. xelnawerebis mixedviT n. wuwunavas mier gamoqveynebul naSroms (wuwunava, 1966). informaciaTa Sejerebam da analizma saSualeba mogvca gagvekeTebina Semdegi daskvnebi:

X_XVIII ss. qarTul samedicino xelnawer ZeglebSi moyvanil mcenareTa sia moicavs 335-ze met taqsons, romelTagan 250 saxeobis Sesaxeb arsebuli informaciis konstatacias aqvs adgili, xolo 74 saxeobis da 11 gvaris Sesaxeb Cven mier pirveladaa gamoyofili is masala, romelic ar aris moyvanili X_XVI ss. xelnawerebSi da saSualebas gvaZlevs mecnierebaSi samkurnalo mcenareTa Sesaxeb SemovitanoT axali faqtebi.

74 saxeobidan da 11 gvaridan 22 saxeoba da 4 gvari oficinaluri mcenareebia (Государственная фармакопея СССР, 1968), romlebic sxvadasxva dros gamoiyeneboda rogorc mecnierul, aseve xalxur medicinaSi igive an sxva daniSnulebiT (Neubauer, Klimes, Cerns, 1986; National Formulary of Unani Medicine, 1982; Shengelia, Wirth. Volk obne Krankheit, 1992). 35 saxeoba da 5 gvari ki gamoiyeneba mxolod xalxur medicinaSi igive an sxva daniSnulebiT (Macdonald, 1974; Neubauer, Klimes, Cerns, 1986). 17 saxeoba da 2 rigi ar gamoiyeneba arc mecnierul da arc xalxur medicinaSi.

qarTuli klasikuri samedicino Zeglebis furclebze moxseniebul mcenareTa 70% gvxvdeba eTnografiul masalebSi. Tanxvdenis aseTi maRali maCvenebeli miuTiTebs imaze, rom xelnawerTa avtorebis an Semdgenlebis mier mowodebuli receptebi dafuZnebuli iyo rogorc sakuTar gamocdilebaze, aseve xalxuri medicinis monacemebze.

upriani iqneba aRvadginoT saTanado Semowmebis Sedegad daumsaxureblad miviwyebuli, magram mniSvnelovan mcenareTa gamoyeneba, romelTa Sesaxeb gvamcnobs Seswavlili xelnawerebi da xalxuri medicinis masalebi, da gamovyoT axali obiqtebi, romlebic

8

sasurvelia rom mecnierulad Seswavlil iqnen momavalSi (xelaia, Sengelia, 1997, gv. 171_174).

amJamad mimdinareobs qsx-Si moyvanil samkurnalo mcenareTa mimarT `sandoobis koeficientis~ dadgena.

winaswari mokvleviT unda dajgufdes mcenareebi Semdegi principiT:

is samkurnalo mcenareebi, romelTa gamoyeneba savsebiT SesaZlebelia, oRond maT efeqturobaze TviT damamzadebeli mkurnali agebs pasuxs moralurad, praqtikulad da iuridiulad.

is samkurnalo mcenareebi, romelTa gamoyenebas win unda uZRodes Sesabamisi laboratoriul-eqsperimentuli gamokvlevebi da dadastureba maTi minimaluri efeqturobisa mainc da uvneblobis Sesaxeb.

is mcenareebi, romelTa mimarT SesaZloa daisvas sakiTxi maTi akrZalvis Sesaxeb (xelaia, Sengelia, 1997, gv. 171_174).

Zveli recepturis gaSifvrisas aRmoCnda, rom rTul nakrebebSi ara erTi da ori, aramed ramdenime sxvadasxva moqmedebis ingredientebi iyo gamoyenebuli. mravalkomponentian saSualebaTa urTierTSesabamisobis analizma gviCvena, rom aseT rTul nakrebSi Sesuli iyo iseTi saSualebebi, romelTac erTmaneTis mimarT hqondaT sinergizmi, riTac Zlierdeboda wamlis moqmedeba, an piriqiT, antagonistur moqmedebas amJRavnebdnen, rac wamlis moqmedebis efeqts asustebda, an saerTod Trgunavda, zogjer saSualebebi erTmaneTis mimarT tolerantul Tvisebebsac amJRavnebdnen. dRes Cveni mosaxleobis nawili mimarTavs bss-iT mkurnalobas da amdenad saSuria kvleva am mimarTulebiT gaRrmavdes da moxdes iseTi nakrebebis SerCeva, romlebsac eqnebaT konkretul SemTxvevebSi usafrTxo da efeqturi moqmedeba.

amJamad qveyndeba aRniSnul xelnawerTa teqstebi komentarebiTa da erTiani leqsikoniT, romlebic Sevlen `qarTuli samedicino saunjis~ tomeulebSi erT-erT wignad saTauriT `oTxi qarTuli samedicino xelnaweri (XVI_XVIII ss.)~

am xelnawerTa dasaxeleba pirobiTia da metad xelsayrelia maT warmosadgenad. amgvari qmedeba nakarnaxevia rogorc maTi SinaarsiT, arqiteqtonikiT da tipologiiT, aseve teqstSi moyvanili anderZiT da minaweriT. XVI_XVII saukuneebis xelnaweris mxedruli minaweri

9

(H–414, 95 r) adasturebs mis sasargeblo xasiaTs, ris gamoc mas pirobiTad vuwodeT `karabadini kargi da margebeli~, zemoT moyvanili klasifikaciis mixedviT ki mivakuTvneT xelnawerTa mesame kategorias; xelnawerebi _ XVII saukunis `abram mwerlis karabadini~ da XVIII saukunis `azrumelis cnobari~ ase davasaTaureT im miZRvnisa Tu anderZis gamo, romlebSic moxseniebulni arian saxelebi `abrami~ (H–916, 26 r) da `azrumeli~ (f. 46, #6, 65r–v), `abram mwerlis karabadini~ mivakuTvneT meoTxe tips, xolo `azrumelis cnobari~ _ meSvides; xelnawerebi `saeqimo wigni~ (H–3045) da `gulinozas cxenis sakurnebelis~ fragmentebi (H–414) amgvarad davasaTaureT maTi teqstis Sinaarsis mixedviT. `saeqimo wigni~ mivakuTvneT saswavlo saxelmZRvaneloebs anu meore tips, xolo `cxenis sakurnebeli~, veterinaruli xasiaTis gamo, mexuTes.

xelnawerTa nusxuri teqstebi gadmovwereT Tanamedrove mxedruli anbaniT, stili gavmarTeT, Tumca SevunarCuneT originalis struqtura; teqsti gabmulad davbeWdeT; Tanamedrove normebis Sesabamisad gavmarTeT punqtuacia; SevasworeT uneblie Secdomebi: asos kleba, asoTa an sityvaTa gameoreba, e.w. kalmis Secdomebi da sxva misTanani. qaragmiani sityvebi gavxseniT, SeniSvnebi sqolioSia Catanili. TiToeul xelnawers davuTmeT daavadebaTa saZiebeli, xolo yvelas SevudgineT erTiani leqsikoni.

`karabadini kargi da margebeli~ `karabadini kargi da margebeli~ daculia saqarTvelos akad. k.

kekeliZis saxelobis xelnawerTa erovnul centrSi (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H fondi 414, t. 1, gv. 309_310 1946), Seicavs 95 furcels, 18sm×13,3sm, dawerilia qaRaldze, aqvs tyavgadakruli xis yda, ydis SigniT gakrulia yvavilebiani qsovili. xelnaweri erT dros daSlili yofila, dRes aRdgenilia, akinZulia. teqsti Tavnaklulia, dawerilia nusxa-xucuriT, lamazad, sxvadasxva xeliT, saTaurebi gamoyofilia singuriT da iwyeba asomTavruliT, ar aris daculi punqtuacia da abzacebi, paginacia Tanamedrovea, zogierTi gverdebis aSiebze gakeTebulia minawerebi.

10

xelnaweri ZiriTadad daTariRebulia paleografiuli niSnebis mixedviT, romlebic XVI saukunis bolosaTvis da XVII saukunis dasawyisisaTvisaa damaxasiaTebeli (agreTve wignis boloSi moTavsebuli mxedruli minawerebiT, romlebic paleografiuli niSnebiT XVII saukunisaa, rac namdvilad dasturdeba masSi moyvanili cnobebiT).

pirveli minaweri aseTia: `qriste RmerTo acxovne fataZe mose da yovlad wmindao R(v)Tis mSobelo meufev _ afxazeTisa k(aTaliko)zi efTvimi, an misi damweri serapion CijavaZe _ kargad amyofe~ (H–414, 94v–95r). aq moxsenebuli vinme fataZe mose da serapion CijavaZe istoriulad ucnobi pirebia, SesaZloa isini odesRac xelnaweris mflobelebi iyvnen. rac Seexeba efTvimes, mis Sesaxeb cnobebs vpoulobT dasavleT saqarTvelos kaTalikosTa siaSi, saidanac irkveva, rom efTvime sayvareliZe afxazeTSi kaTalikosobda 1669_1673 wlebSi (lominaZe, 1954, gv. 129_143).

meore minaweri Semdegi Sinaarsisaa: `evdemon wyalobiTa R(v)TisiTa afxazeTisa kaTalikosi mogaxseneb: mestumren Cven, magierad Cvensa, didad imedad R(v)Tis wyalobad, misarCel misaxedavsa, bedniersa da R(v)Tisagan bednierad dabadebulsa, saxelovansa da saxelganTqmulsa, mravaljer gamarjvebulsa, batonsa dadiansa leons winaSe mravalsa locva kurTxevasa da naxvisa natvrisaca vikadreb~ (H–414, 95 v). dasavleT saqarTvelos kaTalikosTa siidan vgebulobT, rom evdemon sayvareliZe, romelsac stumrad wvevia saxelovani da saxelganTqmuli batoni dadiani leon da romelic, cxadia, unda yofiliyo misi Tanamedrove, afxazeTSi kaTalikosobda 1666_1669 wlebSi.

am periodSi, e.i. XVII saukuneSi dasavleT saqarTveloSi, samegrelos mTavarni iyvnen `xelmwifeT-xelmwifis~ epiTetiT cnobili batoni dadiani leon manuCaris Ze (1634_1642 mTavrad yofnis wlebi) da misi Zmiswuli leon dadiani (1661_1680 mTavrad yofnis wlebi). miuxedavad imisa, rom Zmiswuli leon dadianis mTavrad yofnis wlebi emTxveva evdemon da efTvime sayvareliZeebis afxazeTSi kaTalikosobis wlebs, Cveni azriT, minawerSi ufrosi leon dadiani unda iyos moxsenebuli. amis fiqris saSualeba mogvca maszed efTvime sayvareliZeze arsebuli cnobebis Sejerebis Sedegebma. dasavleT saqarTvelos saeklesio sabuTebidan (`dasavleT

11

saqarTvelos saeklesio sabuTebi~, 1921, wigni 1) vgebulobT, rom leon dadianma, Tavis biZa giorgi lipartelianTan erTad biWvinTis RvTismSoblis eklesias da kaTalikos efTvims daudgina gadasaxadi.

gamodis, rom leon dadiani ara marto evdemon sayvareliZis, aramed efTvime sayvareliZis Tanamedrove yofila, rasac mowmobs `qrTamis gamoRebis wigni kaTalikos efTvime sayvareliZisa leon dadianisa da giorgi lipartelianisadmi~ (`qarTuli samarTlis Zeglebi~, 1970, gv. 394). aq mocemulia cnoba imis Sesaxeb, rom afxazeTis kaTalikosma efTvime sayvareliZis Zeman gamouRo qrTami leon dadians da giorgi lipartelians, mas mere, rac maT biWvinTis RvTismSobels Seswires Wala, monasteri da didi mamuli.

zemoxsenebuli mxedruli minawerebis ganxilvis Sedegad, romlebic TariRdebian XVII saukunis 70-iani wlebiT, kidev erTxel gveZleva saSualeba vTqvaT, rom aRniSnuli xelnaweri miekuTvneba XVI saukunis bolos da XVII saukunis dasawyiss, e.i. xelnaweri SedarebiT ufro adrindelia, vidre mis bolo furcelze moTavsebuli mxedruli minawerebi.

xelnaweris Seswavlis mizniT teqsti gadmovwereT Tanamedrove qarTul damwerlobaze _ mxedrulze. Sinaarsobrivi analizis Sedegad aRmoCnda, rom igi Sedgeba 3 nawilisagan. pirveli nawili, romelic warmoadgens xelnaweris ZiriTad nawils, Seicavs samedicino Sinaarsis teqsts (H–414, 1r–77v), meore nawilSi ZiriTadad mocemulia religiuri Sinaarsis teqsti, kerZod, qristianuli locva-kurTxeva (H–414, 80r–90v), mesame nawili ki warmoadgens `gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmentebs, romelic dRemde cnobil veterinarul Zeglebs Soris yvelaze adreulia (H–414, 78r–v; 91r–94v).

Cven yuradReba SevaCereT xelnaweris pirvel nawilze, romelic iwyeba Semdegnairad: `...mrTelsa kacisg(a)n zafxulis aRebad ara Ãams da ufroÁsRa, x(olo) moymeTg(a)n maisiTg(a)n v(idr)e enkeniadmde~ (H–414, 1r); wydeba mowamlulisaTvis receptis aRweriT (H–414, 77v). masSi moyvanilia 500-mde sxvadasxva daavadeba.

zogierTi daavadeba mokled da lakonurad aris aRwerili, zogjer daavadeba mxolod dasaxelebulia da konkretulad aris moyvanili misi mkurnaloba, zogierTi ki vrclad aris ganxiluli, aRniSnulia misi gamomwvevi mizezebi, simptomebi, diferenciuli

12

diagnostika da sxva. avtors avadmyofis gamokvlevisaTvis gamoyenebuli aqvs sxvadasxva sadiagnozo saSualebebi, daavadebaTa gamocnobis xerxebi. avadmyofTa obieqturi gasinjvis meTodebi, maT Soris sxeulis xelis nabani wylis gasinjva, aranakleb mniSvnelobas aniWebs sneulis gamokiTxvas-anamnezs. aRsaniSnavia, rom TiToeuli daavadebis samkurnalod ramdenime gansxvavebuli meTodia mowodebuli, romlebSic gamoyenebulia bunebrivi samkurnalwamlo saSualebebi: 277 mcenareuli, 262 cxoveluri da 66 mineraluri samyarodan

xelnaweri dasaTaurebulia Cven mier teqstis boloSi arsebuli mxedruli erTi minaweris mixedviT: `karabadini kargi da margebeli, wamlebiT savse da ra mkurnebeli~ (H–414, 95r) (xelaia, 1978; Хелаиа, 1987).

`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmenti

`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmenti `karabadini kargi da margebelis~ mesame nawilia. is erT-erTi adreuli veterinaruli xelnaweria amgvarei Sinaarsis ZeglTa Soris.

saqarTveloSi da mis farglebs gareT arsebul wignTsacavebSi gamovlenil iqna 47 zooveterinaruli xelnaweri, maTgan 30 daculia korneli kekeliZis saxelobis xelnawerTa erovnul centrSi, 5 _ quTaisis saxelmwifo istoriul muzeumSi, 3 _ sankt-peterburgis aRmosavleTmcodneobis institutSi, 2 _ saqarTvelos iusticiis saministros centralur istoriul arqivSi, 2 _ Telavis istoriul-eTnografiul muzeumSi, 2 _ saqarTvelos erovnul biblioTekaSi, 1 _ sankt-peterburgis saltikov-SCedrinis saxelobis biblioTekaSi, 1 _ Tbilisis saxelmwifo universitetis biblioTekaSi da 1 _ siRnaRis istoriul-eTnografiul muzeumSi.

47 xelnaweridan cxenis karabadinia 35, ZaRlisa _ 1, frinvelisa _ 9 da saveterinaro recepturis _ 2 xelnaweri.

cxenis karabadinebidan ucnobi avtoris mier xucuriT dawerili karabadinia 1, vaxtang VI-is mier Sedgenili karabadinia 20, ioane oses Zis mier Sedgenili karabadinia 7, bagrat bagrationis mier

13

Sedgenili samkurnalo wignia 5 da ucnobi avtoris mier Sedgenili cxenis karabadinia 2.

ZaRlis karabadini ioane bagrations ekuTvnis, ucnobi avtoris mier Sedgenili frinvelis karabadinis 9 nusxa da saveterinaro recepturis 2 nusxa ekuTvnis bagrat bagrations (kapanaZe, 1997, gv. 167).

cxenTa veterinaruli xasiaTis xelnawerTa Soris yvelaze

popularuli da sainteresoa vaxtang VI-is mier Sedgenili naSromi `cxenTa cnobisa da aqimobis~, romelic daTariRebulia 1707_1714 w.w. da 1816 wels bagrat batoniSvilis (bagrationi) mier dawerili `cxenTa karabadini~. es ukanaskneli stamburadaa gamoqveynebuli 1818 wels, moskovSi, g. firaliSvilis redaqciiT. saqarTveloSi arsebuli veterinarul ZeglTagan mxolod es ori xelnaweria Seswavlili. maTSi ganxilulia cxenis TiTqmis yvela cnobili daavadeba da maTi mkurnalobis meTodebi.

14

Cveni gamokvlevebis Tanaxmad, saqarTveloSi veterinariis Sesaxeb sruli da damoukidebeli saxiT SemorCenilia XVIII_XIX saukuneebis xelnawerebi. ufro adreuli xelnawerebi gvxvdeba mxolod fragmentebis saxiT, romlebic ganTavsebuli iyo karabadinebsa Tu saeqimo krebulebSi. es araa gasakviri, radgan im dros veterinaria ar iTvleboda damoukidebel mecnierebad, xolo samedicino Sinaarsis xelnawerTa avtorebi ki kargad iyvnen gaTviTcnobierebuli veterinariis calkeul sakiTxebSi.

erT-erT aseT fragmentad gvevlineba `gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmentebi, romelic XVI_XVII saukuneebis `karabadini kargi da margebelis~ mesame nawilia (H–414, 78r–v, 91r–94v), avtori an gadamweri vinme `gulinozaa~, dawerilia nusxa-xucuriT, sityvebis sawyisi asoebi asomTavruliT. am fragmentSi aRwerilia cxenTa 43 saxis daavadeba da maTi mkurnalobis meTodebi. daavadebebi warmodgenilia mokled, TiToeul daavadebaze mkurnalobis ramdenime wesia mowodebuli, risTvisac gamoyenebulia 15 mcenare, 25 cxoveluri da 15 mineraluri warmoSobis samkurnalo saSualeba. mTeli rigi daavadebebis samkurnalod mowodebuli sxvadasxva manipulaciebi miTiTebulia cxenis sxeulis romel adgilze unda Catardes isini da ramdenjer, zogjer grafikuladacaa gamoxatuli daservis (daSaSvris) da mowvis (daSanTvis) procedurebi.

fragmenti iwyeba: `gulinozas cxenTa sakurnebeli, cxeni r(omel)i giyuardes, moiRe Roris poxli, axali Cxinkeli gazafxulisa da TeTri RÂniTa Seazave, da cota sabri urTe, da pirsa Caasxi da s(a)msa welsa s(a)lmob(a)Á ara waekidos~ (H–414, 78r).

mTavrdeba: `Tu cxensa muÃlis T(a)vi gausivdes. iqiT aqaT ori SanTi daavle, merme garda g(a)rdmo gardaavle, asre rome daminiSnavs, merme rome ukaneT kunTsa Rari Casdevs orgniTve TiTo SanTi Caavle, asre rom SanTis wueri Seec~ (H–414, 94r). (xelaia, 1976).

`abram mwerlis karabadini~

`abram mwerlis karabadini~ daculia saqarTvelos akad. k. kekeli-Zis sax. xelnawerTa erovnul centrSi. cnobilia, rom igi

15

Sewirulia platon ioselianis qvrivis, ana nikolozis asulis mier. gadamweri abrami (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H fondi 916, t. 2, gv. 288_289, 1951).

am wigns ixseniebs qarTul samedicino xelnawerTa gamoCenili mkvlevari da mecnieri, eqimi lado kotetiSvili. igi Tvlis, rom am xelnaweris dedani bevrad ufro Zvelia, Tu mxedvelobaSi ar miviRebT sityva `karabadins~ da qristianul locvebs, romlebic mogvianebiTaa Setanili. misi azriT, es wigni gadadis warmarTul xanaSi da SesaniSnavi dasturia sataZro medicinis, amis sailustraciod mohyavs zogierTi locvis da Selocvis magaliTebi. wigns ki aTariRebs XIV saukuniT (yofili, 1936). l. kotetiSvili abrams Tvlis avtorad. igi wers, rom `aris kidev mesame mwerlis, abramis karabadini, dawerili agreTve nusxuriT, magram is saeqimo wignebs ver miekuTvneba, Tumca masSi Zvirfasi saeqimo cnobebia ganlagebuli (qananeli, 1940).

xelnaweri Sedgeba 3 nawilisagan, Seicavs 82 furcels, 20sm×14sm, dawerilia qaRaldze, nusxa-xucuriT, akinZulia, yda ar aqvs, Tavbolonaklulia. qaRaldis da paleografiuli niSnebis mixedviT daTariRebulia XVII saukuniT (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H fondi, t. 2, 1951). saTaurebi da yoveli winadadebis sawyisi asoebi singuriT da asomTavruliT aris dawerili, calkeuli furclebi ornamentirebulia. bolo furclebze mxedruliT miwerilia ramdenime fraza, aSiebze miwerilia zogierTi recepti. xelnaweris meore nawilis boloSi miwerilia: `am wignis furclebi oTxmocdaxuTi aris~ (H–916, 26v), aqedan gamodis, rom xelnawers aklia 8 furceli.

karabadinis avtoris Sesaxeb araferia cnobili, radgan mas ar aqvs Tavfurceli, sadac, rogorc wesi, miTiTebulia avtoris vinaoba. meore nawilis bolo abzacSi, imave xeliT, romliTac mTeli xelnaweria dawerili, moTavsebulia anderZi: `gaT(a)vda karabadini, amis mwerelsa moZRua(r)s abrams, Seundnes a(mi)n R(merTma)n. vinca gamiÃs(e)noT, Tq(ue)nca Segindes, R(merTma)n, a(mi)n~ (H–414, 25v). aqedan SeiZleba vifiqroT, rom abrami an avtori-Semdgenelia, an gadamweri. rac Seexeba mis saqmianobas, igi moZRva-ria. xelnawerTa institutis TanamSromelTa mier Sedgenili aRwerilobis mixedviT abrami `gadamweria~ (qarTul xelnawerTa

16

aRweriloba, H fondi, t. 2, 1951), l. kotetiSvili abrams ixseniebs rogorc `mwerals~ (kotetiSvili l., 1936). sulxan-saba orbeliani XVII saukunis `sityvis konaSi~ (1919) sityva `mwerels~, `mwerals~ ganmartavs rogorc `mxatvar-kaligrafs~. gamodis, rom abrami gadamweria da ara avtori-Semdgeneli. garda amisa, meore nawilis boloSi aris mxedruli minaweri: `ese wigni ciquris naob(!) diakunisa aris, vinaca, ramac kacman moiparos anu wa(a)rTos, isimc SaiSleba Tavis rjulidam...~ (H–414, 26v). gamodis, rom wignis mflobeli vinme diakvania. varaudi imis Sesaxeb, rom abrami wignis mflobeli SeiZleba iyos da amitom aris moxseniebuli misi saxeli, gamoricxulia. Cven mniSvnelovnad migvaCnia imis aRniSvna, rom mxolod avtors-Semdgenels, ufro ki gadamwers SeeZlo ZiriTad teqstSi anderZis CarTva, rasac adgili aqvs aRniSnul xelnawerSi. aqedan gamomdinare, abrami SeiZleba CaiTvalos mxolod gadamwerad, amitomac am xelnawers pirobiTad vuwodeT `abram mwerlis karabadini~.

karabadinis pirvel nawilSi (H–414, 1r–7v) moyvanilia astrologiuri cnobebi. aRwerilia weliwadis yvela dro, miTiTebulia Tu rogori amindi iqneba mTeli wlis manZilze, rogori mosavali iqneba weliwadis sxvadasxva dros mTaSi, zeganze, mindvrebSi, rodis iqneba mzis da mTvaris dabneleba, ra sixSiriT iqneba sikvdilianoba da avadoba mosaxleobaSi, Sinaur cxovelebsa da mwerebSi (futkrebi). am nawilSi moyvanilia `kalandra marTali da WeSmariti Tqmuli ezra winaswarmetyvelis mier~, romelSic mocemulia prognozi amindis, mosavlis, avadobis, sikvdilianobis Sesaxeb mTeli wlis manZilze, imis gaTvaliswinebiT, Tu kviris romel dRes iwyeba ianvari (aRwerilia kviris Svidive dRe).

karabadinis meore nawils (H–414, 8r–26r) warmoadgens `karabadini marTali da WeSmariti~. es nawili Seicavs samedicino xasiaTis teqsts, romelic iwyeba ase: `r(ome)lsa muceli qarTa eberebodes, Tafli da TeTri TuT(a)d samsa dResa uzmasa as da ergos~ (H–414, 8r). mTavrdeba zemoT moyvanili anderZiT (H–414, 25v). xelnaweris am nawilSi moyvanilia 108 daavadebis dasaxeleba, ar aris miTiTebuli daavadebaTa gamomwvevi mizezebi, diferencialuri diagnostika, simptomebi, mokled da konkretulad aris mowodebuli mkurnalobis

17

meTodebi. samkurnalo saSualebebidan gamoyenebulia 72 mcenare, 43 cxoveluri da 16 mineraluri saSualebebi.

karabadinis mesame nawilSi (H–414, 27r–82v) moyvanilia qristianuli locvebi da daavadebaTa sawinaaRmdego Selocvebi, romlebic istoriul-eTnologiuri TvalsazrisiT ar arian moklebuli mecnierul interess.

rac Seexeba lado kotetiSvilis varauds aRniSnuli xelnaweris dednis arsebobis Sesaxeb, jerjerobiT ar dasturdeba, radgan Cven dReisaTvis is ver moviZieT. karabadinis teqstis Rrmad Seswavlam da misma Sedarebam sxva, amave periodis da ufro adreuli xelnawerebis teqstebTan gviCvena, rom `abram mwerlis karabadini~ originaluri qarTuli Zeglia (Хелаиа, 1976).

`saeqimo wigni~

`saeqimo wigni~ daculia saqarTvelos akad. k. kekeliZis saxelobis xelnawerTa erovnul centrSi (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H fondi_ 3045, t. 6, gv. 352_353, 1953). Seicavs 221 furcels, 21sm×16,5sm, dawerilia qaRaldze, aqvs xis tyavgadakruli yda, romlis Sida mxareze mikrulia XVIII saukuniT daTariRebuli, nusxuriT dawerili furclebi. Tavbolonaklulia, dawerilia mxed-ruliT, saTaurebi da winadadebaTa sawyisi asoebi singuriT. punqtuacia da abzacebi ar aris daculi. avtori ucnobia. paleografiuli niSnebiT da qaRaldis mixedviT `saeqimo wigni~ daTariRebulia XVIII saukuniT (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H fondi, t. 6, 1953).

iwyeba: `...satkivari iyos, mas wamali unda iyo... wvrilisa wamlebisa... gasaxsneli wamlebi gamoiRebs svelsa...~ (H–3045, 9r).

wydeba: `xasiaTi iordasalebisa, rodisaca kacma Wamos. Svids marts moTxrili danaye, wyliTa Sezile, mravalsa Wirsa dasWris da ergebis. mJavesa da mariliansa ekrZalos, vinca Wamos gulmtkivanman ergos, romelmanca Wamos mowamlvisgan nu eSinian mas dResa, da Tu mTvralman sWamos moamxizlebs, Tu niadag sWamos ugangeboT ar mokvdes, sada akmion eSmakni iotebs, Tu moÃdes ena CaWriT is

18

amoagdebs, visac mklavsa ebas macTuri vera miexalos, Tu Tesli misi RviniTa... (H–3045, 221v).

aRniSnuli xelnaweris Sedgenisas avtors usargeblia manamde arsebuli qarTuli da ucxouri klasikuri samedicino ZeglebiT, razec miuTiTebs medicinis zogadi sakiTxebis Semcveli zogierTi fragmentis Sinaarsobrivi Tanxvedra. es fragmentebi Seicavs sayovelTaod aRiarebul anatomiur da fiziologiur cnobebs, higienisa da dietis ZiriTad sakiTxebs, avadmyofis obieqturi gamokvlevis xerxebs, diferenciul diagnostikas da sxva.

xelnawerSi didi yuradReba eTmoba e.w. `majis cnobas~, avadmyofis Sardisa da ganavlis gamokvlevas, sneulis gamokiTxvas (anamnezi), organizmze klimaturi faqtorebis gavlenas da sxva.

xelnawerSi vxvdebiT agreTve Zveli berZnuli, romauli da aRmosavleTis qveynebis medicinis TvalsaCino warmomadgenelTa ideebs; esenia: hipokrate (459_377 Zv. w. aR-iT), romlis humorul-paTologiur Teorias didi mniSvneloba aqvs dResac. aRniSnul wignSi is `bagrat aqimad~ da `baRrat aqimad~ ixsenieba, klaudius galeosi (131_203) _ `jalinoz aqimad~ da `did ganilied~, abu baqar muhamed ibn zaqaria ar-razi anu razesi (923) _ `mahmud zaqarias Zed~ da `muhamed zaqarias Svilad~, isak ben soleimani israelidan (940) _ `isak aqimad~, xolo abu ali ibn sina anu avicena `sina aqimad~ da `sinaÁs Zed~ (980_1037).

Zveli qarTveli mkurnalebis Sexedulebebis safuZveli hipokrates humorul-paTologiur Teoriaa, ramac asaxva hpova Cven mier Seswavlil `saeqimo wignSi~.

xelnawerSi zogierTi daavadebis da samkurnalwamlo saSualebis sparsul-arabul-Turqul-somxuri terminebi qarTuli transkripciiTaa warmodgenili, romelic zogjer Targmnili da ganmartebulia avtoris mier qarTuli SesatyvisebiT. amaze miuTiTebs xelnawerebSi moyvanili ramdenime citata: `sxva amas gareTisa sxva gvarisa gvelebisa niSani da wamlebi, rom dagviweria, ar rig qveyanasa ara zis da Tu dageWiros imaTi wamlebi da niSnebi didsa karabadinsa hkiTxeT (H–3045, 172v), an kidev `sxva rac Rvinosa rgeba aqvs da an wyena SeuZlia, is yvela didsa karabadinSidan sweria~ (H–3045, 184r).

19

rogorc Cans, avtors xelT hqonia romeliRac `didi karabadini~, romliTac usargeblia. saWirod ar miuCnevia gvelebis daxasiaTeba da Rvinis niSan-Tvisebebis aRniSvna, radgan arsebobda saTanado literatura, sadac vrclad iyo moTxrobili amis Sesaxeb, romelzec avtori miuTiTebs mkiTxvels.

CvenTvis mniSvnelovania Tu romel samkurnalo Zegls gulisxmobda avtori `did karabadinSi~. cxadia, is Zlier popularuli da xelmisawvdomi unda yofiliyo XVIII s. mcxovrebi dainteresebuli mkiTxvelisaTvis. amitom saWirod miviCnieT gamosakvlevi samedicino wigni teqstologiurad Segvedarebina gamocemul ZeglebTan. Sedarebam cxadyo, rom yvelaze meti msgavseba SeiniSneba `usworo karabadinTan~ (X s.), ramac gvafiqrebina aRniSnuli xelnaweri mis erT-erT variantad CagveTvala. dasaSvebia agreTve, rom avtori `did karabadinSi~ swored `usworo karabadins~ gulisxmobda.

`saeqimo wignis~ avtori wers: `xasiaTi Romisa mogaxsenoT. grili aris, adre moidnobis da guneba mÃurvalesa kacsa kargad mouÃdebis, asre rome samjer, oTxjer garecxon, asre rome gaTeTrdes kargaT, SuSeba da zela unda, samjer unda dazela, meoTxezeda daizilos da gardmodgas, asre unda Seqnan da aras avadmyofsa ar daeWirvis. Tu mwved acxelebdes, fuSrukad rom Seqna da isre aWamo isi sjobs. Romi didsa karabadinSigan ara ewera, rome im qveyanas Romi ar yofila, magram Cven Segvimatebia, Tu Seqna, Sigan yveli gaurio da erTad Seqna ufro gemrieli iqnebis da guneba mÃurvalesa kacsa kargaT mouÃdebis~ (H–3045, 204r–204v). moyvanili citata amtkicebs, rom `didi karabadini~ ar SeiZleba CaiTvalos qarTul wyarod, radgan im qveyanaSi, sadac es `didi karabadini~ daiwera, Romi ar izrdeba da avtoris mier aris damatebuli. Romi saqarTveloSi endemuria da sakmaod kargad aris dasavleT saqarTveloSi gavrcelebuli rogorc velurad mozardi, aseve kultivirebuli. `usworo karabadini~ rom qarTuli Zeglia, es eWvs ar iwvevs. amitom is fraza, rom im qveyanaSi, sadac `didi karabadini~ daiwera, `Romi ar yofila~, ar SeiZleba mivakuTvnoT arc qarTul Zegls da arc `usworo karabadins~, miTumetes rom am ukanasknelSi Romi rogorc mcenare, an sakvebi saSualeba ar moixsenieba (qananeli, 1940, 1977). SeiZleba vifiqroT, rom `saeqimo wignis~ avtori `didi karabadinis~

20

qveS gulisxmobda ramdenime wyaros, maT Soris SesaZloa `usworo karabadinsac~, romelic SesaZloa erTad iyvnen akinZulni, an gaerTianebuli raime sxva gziT. yovelive es adasturebs, rom `saeqimo wignis~ avtori ara mxolod sargeblobda mis xelT arsebuli literaturiT, aramed mas kritikulad udgeboda da Sehqonda Tavisi dakvirvebebi da damatebebi.

XVIII s. samedicino xelnaweris mniSvneloba da Rirseba, ZiriTadad, ganisazRvreba im originaluri nawiliT, romelic Seicavs 400-mde sxvadasxva saxis daavadebis mkurnalobis mraval meTods, rTuli Sedgenilobis samkurnalwamlo saSualebebiT.

`saeqimo wignSi~ rTuli receptebis nakrebebSi warmodgenilia 317 mcenare, amasTan zogierTze miTiTebulia, Tu romeli daavadebebis sawinaaRmdegod gamoiyeneba, detaluradaa daxasiaTebuli maTi moqmedebis meqanizmi. didi yuradReba eTmoba 285 dasaxelebis cxoveluri da 107 _ mineraluri warmoSobis samkurnalo saSualebebs.

aRsaniSnavia, rom dRemde Seswavlil da gamocemul qarTul samedicino ZeglebSi daavadeba `yvavili~ da misi mkurnaloba ase farTod arsad aris warmodgenili. amdenad, igi Zalian sainteresoa. masSi miTiTebulia am daavadebis gamomwvevi mizezebi, simptomebi da mimdinareoba. aRwerilia yvavilis sxvadasxva formebi: Savi, wiTeli da iisferi. SesaZloa avtori maT asxvavebs mxolod daavadebis simZimis mixedviT.

XVIII s. samedicino xelnaweri Sinaarsobrivi Seswavlis Sedegad mivakuTvneT `saeqimo wignis~ kategorias da amitomac pirobiTad vuwodeT es dasaxeleba (xelaia, 1983; Хелаиа, 1988).

`azrumelis cnobari~

`azrumelis cnobari~ daculia m. Sengelias saxelobis qarTuli medicinis istoriis muzeumSi (fondi 26, #6). Seicavs 55 furcels, 11sm×10,5sm, dawerilia qaRaldze, akinZulia, aqvs saniSne zonari, ar aqvs yda, Tavbolonaklulia, bolo furclebi dazianebulia, dawerilia mxedruliT, saTaurebi gamoyofilia singuriT, sityvebi gamoyofilia ori wertiliT, punqtuacia da abzacebi ar aris

21

daculi, paleografiuli niSnebisa da qaRaldis mixedviT daTariRebulia XVIII saukuniT. Sewirulia aleko xelaias ojaxidan.

rogorc aRvniSneT, xelnaweri Tavbolonaklulia, amitom avtor-Semdgenelis an gadamweris saxeli, romelic rogorc wesi, Tavsa an, boloSia moxseniebuli, ver davadgineT. xelnaweris teqstSi vkiTxulobT: `...ese saSanao wigni mogec me miyarylit, Sen iSxneli(s) Svilis qals, an(a) xanums, asre rome arc geSinodes da arc Cemianobisagan. Cveni saxeli es aris, aTirmani, maTirmani, SaTirmani, aTirman, maTirman, SaTirman, miyarylit azrumeli, tyaosano, Subosano, wiTlosano...~ (f. 46 #6 54r). am citatis analizi safuZ-vels gvaZlevs vifiqroT, rom vinme azrumeli wignis mflobelia da igi uZRvnis mas iSxnelis qaliSvils _ anas. am SemTxvevaSi Cuqebis Sesaxeb warwera unda yofiliyo xelnaweris TavSi, an boloSi, an kidev aSiaze. vinaidan xelnaweri Tavbolonaklulia, aSiebze ki warwerebi ar Cans, Cveni azriT, teqstSi moyvanili sityvebi ekuTvnis gadamwers da mxolod mas. rogorc ukve zemoT aRiniSna, ZiriTad teqstSi miZRvnis an anderZis CarTva damaxasiaTebelia mxolod gadamwerTaTvis.

`azrumelis cnobari~ Seicavs samedicino Sinaarsis teqsts, romelic iwyeba RviZlis daavadebis sawinaaRmdego SelocviT: `...da nurca adamianis mucelSida w(a)vida d(e)da mariam dajda sionis karsa, iqmoda w(a)malsa, w(a)mlis w(a)malsa, Svidfersa Tavis salmobisasa, gadi da gaiare RviZlsa ... (f. 46, #6, 1r) da wydeba revmatiuli daavadebis sawinaaRmdegod mowodebuli mkurnalobis meTodis aRweriT: `qarisTvin... Tone gaaxurvos, zed Celti waidgas, bevri anwli wagos, Cawves, zedac daiyaros, karga daixuros, nu Seicivebs, Tu moSivdes, Sid Wamos saWmeli, male nu adgeba, imidgan rom amovides qveSagebSi Cawves, orsa sams dRes karSi nu gava, qari ar eces misTvisve moarCens filenjs... (f. 46, #6, 56v).

`azrumelis cnobarSi~ moyvanilia 62 saxis daavadeba. masSi mokled da konkretulad aris mocemuli daavadebis dasaxeleba. mkurnalobis meTodebi. gamomwvevi mizezebi, simptomebi da diferencialuri diagnostika ar aris moyvanili. masSi sainteresodaa aRwerili daavadebaTa mkurnalobis meTodebi, romlebSic gamoyenebulia 141 dasaxelebis mcenare, romelTa qarTuli sinonimuri dasaxelebebi umetesad dasavleT

22

saqarTvelosTvis, kerZod ki, guriis regionisTvis aris damaxasiaTebeli, 69 cxoveluri da 43 mineraluri warmoSobis samkurnalo saSualebebi. cnobarSi warmodgenilia 21 daavadebis sawinaaRmdegod Selocvebi da magiuri ritualebi, romlebsac aqvT rogorc istoriuli, aseve profilaqtikuri mniSvneloba, gansakuTrebiT zogierTi daavadebis SemTxvevaSi, rogorc erTgvari fsiqoTerapiuli zemoqmedebis momxdeni.

mcire formatisaa da mowodebuli informaciis lakonurobis gamo xelnaweri mivakuTvneT e.w. jibis karabadinebis _ mokle cnobarebis kategorias da SevurCieT dasaTaureba _ `azrumelis cnobari~ (xelaia, 1975; Хелаиа, 1986).

oTxi samedicino xelnaweris (XVI_XVIII ss . ) damaxasiaTebeli Taviseburebebi

aRniSnuli xelnawerebi pirvelad Cven mieraa Seswavlili, raSic

gamoviyeneT kvlevis Tanamedrove meTodebi. teqstebis SedarebiTi analizis Sedegad gaxda SesaZlebeli

metnaklebad damaxasiaTebeli saerTo Taviseburebebis gamoyofa. xelnawerebSi bunebrivi samkurnalo saSualebebidan uxvadaa warmodgenili mcenareuli samyaro, romlis mniSvnelovani nawili cnobilia Tanamedrove mecnieruli medicinisTvis da gamoiyeneba praqtikaSi. maTgan zogierTi mcenare miCneulia oficinaluradac, nawili mcenareebisa mxolod xalxuri medicinisTvisaa cnobili da Sinagan mkurnalobaSi gamoiyeneba. maT Soris SeiZleba gamoiyos mcenareTa ramdenime jgufi: pirveli _ romlebic Tanamedrove medicinasa da xalxur medicinaSi gamoiyeneba igive daavadebis dros da igive daniSnulebiT; meore _ romlebic gamoiyeneba sxvadasxva daavadebis dros da sxvadasxva daniSnulebiT; mesame _ romelTa samkurnalo Tvisebebi araa cnobili arc Tanamedrove mecnierul, arc xalxur medicinaSi, romelTa Sesaxeb ver moviZieT informacia Tanamdrove farmakobotanikur literaturaSi. udaoa, rom isini xasiaTdebian samkurnalo TvisebebiT, Tundac marto imitom, rom araerTxel ixseniebian Cven mier Seswavlil samedicino Sinaarsis

23

xelnawer ZeglebSi. swored amiT aris ganpirobebuli Cveni gansakuTrebuli interesi maT mimarT.

wamlebis dasamzadeblad rekomendebulia iseTi meTodebi, rogoricaa: duRili (xarSva), nayenis damzadeba, dalboba, dasveleba, gawurva, dafxeka, gacra, gaSroba, daqucmaceba, danayva, dagalva, Sereva, Sezaveba da sxva. TiTqmis yvela es meTodi dResac gamoiyeneba wamlis damzadebis teqnologiaSi.

wamlis damzadebisas mTel rig receptebSi mkacradaa gansazRvruli ingredientTa raodenobrivi Sesabamisoba. sazom erTeulebad warmodgenilia: drami, romelic Seesabameba berZnul drahmas da arabul dirhems, saorientaciod 3,186 g; dangi _ arabul danaks _ 0,531 g; mityali _ miskals _ 4,250 g; uncia _ ukias _ 25,500 g (Ибн Сина, 1982).

farmakologiur saSualebaTa ZiriTad formebad im droisaTvis iTvleboda Semdegi saxelwodebis rTuli naerTebi. amaTgan mTavar formebs warmoadgens majunebi, guariSni da iaraji. am sami formis urTierTisagan gansxvaveba ver xerxdeba.

TiTqmis yvela majunSi medikamentebi Sezelilia TaflSi, albaT, Txeli `fafis~ saxiT, raTa isini `Seismon~ SigniT miRebis dros.

majunTa kategorias miekuTvnebф Triayebic, Tumca maTi damzadebis teqnologiuri procesebi gansxvavdeba erTmaneTisagan, Triayi, Teria, anu Teriayi sabasac aqvs ganmartebuli: `Teriayi _ samsalis mkurnebeli~. samsala ki, misive ganmartebiT, `momakudinebeli~ wamalia.

matbuxi udavod gamonaxarSia. matbuxebi orgvaria _ `gasaxsnelni~ (safaRaraToni) da `ara gasaxsnelni~.

marcvlebi anu abebi. aRebuli samkurnalwamlo saSualebani unda dainayos kargad, gaicras, Semdeg unda Seizilos kamis, kalnabis an nelTbili wyliT, gakeTdes (`daqna~) muxudos zomis marcvlebad, gaxmes CrdilSi, marcvlebi mzaddeba SigniT misaRebad.

luokni salokeli wamlebi. `TafliTa Sezilne~. Tu ra mniSvneloba hqonda wamlebis `lokviT~ miRebas, amis dadgena ar xerxdeba.

kverebi _ `akrasTasa~, anu `kuerni Sesaqmelni~ _ calke formas warmoadgens marcvlebisagan, abebisagan gansxvavebuls garegani

24

formisa da sididis garda. sxva gansxvaveba maT Soris ar unda iyos. maTi Semzadebis wesi erTi da igivea.

gare Sesacxebelni _ ldimedi, anu lidimedi. es wamlebi keTdeba wyalSi (vardis wyali, kalnabis wyali da sxv.), zeTebSi (vardis zeTi, nardis zeTi da sxv.), an TaflSi.

tle. gareganad saxmari wamlis erT-erTi saxea, romelsac adgilobriv xmaroben simxurvalisa da saerTo maRali temperaturis drosac.

siqanqubini mzaddeba RvinoSi (an ZmarSi). ZmarSi amyofeben erTi dRe-Rame, Semdeg aduReben, `virem wavides mesamedi~. Semdeg ki unda gadaiwuros. nawurs urTaven 8 litr perulmoxdil Tafls, kvlav aduReben, `virem Sesqeldes~. Taflis nacvlad xSirad xmaroben Saqars. siqanqubinebi SigniT misaRebi wamlebia.

SarbaTi xileulisagan mzaddeba, garCeul, danayil xils gamoswuraven wvens, romelsac Caumateben sasurvel samkurnalo saSualebaSi da aduReben Sesqelebamde, xSir SemTxvevaSi ureven Saqars, Tafls.

mwnilni, gamozrdilni. xili an romelime sxva samkurnalo saSualeba jer unda daalbo marilwyliTa, xolo Semdeg garkveuli drois ganmavlobaSi Seinaxo SaqarSi an TaflSi.

xelnawerebSi zustad aris miTiTebuli wamlis doza da misi miRebis dro (uzmosa Tu Wamis Semdeg, dRis romel monakveTSi). aRwerilia iseTi manipulaciebi, rogoricaa sisxlis gamoSveba, ZarRvis gaxsnis Tu daxurvis saxiT; CawveTeba cxvirSi, yurSi, TvalSi, safenebis dadeba, naxvevis gakeTeba, malamos wama, SeyrColebis sxvadasxva saxe, Seboleba, mowva, abazanis miReba, samkurnalo wylisa da orTqlis abazanebi, oynebi, kotoSebis mokideba, wurbelebis gamoyeneba, futkris nestriT moqmedeba, sanTlebis, patruqebis, kaTeteris, tamponebisa da kompresebis gakeTeba da sxva.

xelnawerTa teqstSi gvxvdeba sparsuli, arabuli, Turquli, berZnuli, somxuri terminebi, romelTa ganmartebisa da dazustebisaTvis mivmarTeT Sesabamisi dargis eqspertebs: iranistebs ([al. gvaxaria], m. Ciqobava), semitologebs ([n. waqaZe], l. samyuraSvili), Turqologebs (g. TuSmaliSvili, m. jiqia), berZnuli (n. maxaraZe) da somxuri (r. giorgaZe) enebis specialistebs,

25

botanikosebs (r. gagniZe, j. CikvaiZe), farmakognostebs ([l. erisTavi]) da farmakoqimikosebs ([m. janeliZe], T. qorqaSvili), risTvisac did madlobas vuxdiT maT daxmarebisaTvis.

konsultaciebis Sedegad da specialuri literaturis daxmarebiT leqsikonSi ganvmarteT terminebi qarTul, rusul da laTinur enebze. mcenareTa dasaxelebebis identificirebisas ganvsazRvreT maTi qarTuli sinonimuri dasaxelebebi, davadgineT maTi uaxlesi binaruli nomenklatura, davazusteT cxoveluri da mineraluri warmoSobis saSualebaTa dasaxelebebi da daavadebaTa Sesabamisi Tanamedrove ganmartebebi.

zogierTi sityvebi, romelTa axsna ver moxerxda verc leqsikonebiT, verc konteqstiT, Cven mainc SevitaneT leqsikonSi da mizanSewonilad CavTvaleT, rom teqstidan am ucnobi sityvis Semcveli citatic migvewera, rac daaxloebiT mainc Segviqmnis warmodgenas sityvis raobaze.

26

27

`karabadini kargi da

margebeli~

28

29

(1r). ... mrTelsa kacisg(a)n zafxulis aRebad ara Ãams da ufroÁsRa, x(olo) moymeTg(a)n maisiTg(a)n v(idr)e enkeniadmde.

da Tu guÀlm(a)n ukbinos, anu sneb(a)Á raÁme Zneli eces. viTa zemoT weril ars mcired aiRon da sxuaebr CÂlni y(ovla)d nu daeaxlebian. vinca mowamluli ar iyos metadRa mÃurvale ars da sakrZalavi.

amieriTgan iwyos TÂTeulm(a)n senm(a)n miTxrobad wamali T(Â)si. Tu Sesuas diacm(a)n, raÁ ibanos, m(a)s ukanis navReli daTÂsa xuadisa cercÂsa odeni, Sobos yrmaÁ wuli da g(a)aÃmos ded(a)k(a)cm(a)n yuÀri TagÂsa, da Sesuas, misg(a)n Seuswrafos uZlebobasa.

Tu g(a)aÃmo naRveli grZRabisa da iolos, miT ergos TeTrsa T(ua)lis(a)sa.

cmeli qaTmisa Tu icxos, T(ua)lsa Rrublovansa ergos. y(ove)li muclieri qurcinisa Tu dawua c(e)cxliTa da asua

misisa nacrisg(a)n miTkalisa odeni ZmriTa ZuÀliTa. v(iTarca) jer ergos marCobelsa. moiRe skintli tredisa da

SerTe balarjisa fqv(i)lsa, T(Tues)a gadgine wyliTa, v(iTa)r Seiqmnas viTa saxureteli da Segbole ZmriTa, da TafliTa, da Semosdev medgarsa, da RorTelsa, da simsivneTa magarTa g(a)nhÃsnis, da RorTelsa gamoixuams, da g(a)nhkurnebs.

(1v). Tu zurgisa da beWTa iyos texaÁ. ficxlisa RÂnisaÁ Txle da qrT(i)lisa fqv(i)li erTad gacar, da nelTbili z(ed)a dasdev.

qarisaTÂs. mamacisa bambaliTisa Tesli gar(e)cx(e)1 magraÁ, tafasa S(in)a dabure v(idr)e ara gawiTldes da dawuas 2 ukrZale, danaye magraÁ da selisa Tesli monaye, da sworad Seazave, da pasmagiTa Ã(e)li auvse. dilaÁ da mwuxri ukuiyaros da Taflisa wyliTa CeiRarRaros da CarRunas.

ese T(ua)lTaTÂs. T(ua)lTa r(omel)sa naTeli moakldes. nedli qondari monaye, gamowure, WurWelsa Caasxi da Tafli umgbari urTe. raÁ zomi marTebdes, T(ua)lTa urTe da dasdev. vis T(ua)lTa Rrubeli edebodes. irmis larTxi monaye, Ãmeli dasdev. T(ua)lTa moklebisaTÂs. ded(a)k(a)csa r(omel)sa p(irve)li yrm(a)Á esuas, m(a)s sZe mouwvele da niori oTxad gakuÀTe, da T(ua)lTa uwuÀTe.

1 teqstSia `garcxi~. 2 teqstSia `daiwuas~.

30

T(ua)lTa, r(omel)sa xedvaÁ akldes. kakabisa naRveli, Tafli da zeTi berZuli, da kamisa wuÀni Seazave, da T(ua)lTa uwTve, da arwivisa naRveli dasdev. misTÂsve. melisa naRveli, Tafli ubgbari Sezile. dawolisa J(ams)a T(ua)lTa icxos. T(ua)lTa, vis TeTri iyos bugrisag(a)n. xavartisa, skintli, moli, ZaRlisa enaÁ, viris (2r). yu(À)ras Ziri, ese y(ove)li monaye, mCuarsa axalsa Sekar, wyliTa uwTve. T(ua)lTa g(a)naTlebisaTÂs. mamlisa TeTrisa naRveli da kalnabisa wu(e)ni Sekribe da miT Sezile, da ori kovzi Seasxure da Sinaca STausxi. T(ua)lTaTÂs. amarta, muri, murdisa yuavli mogale da scxe. T(ua)lTa TeTrisaTÂs. Tevzisa da verZisa naRveli dedak(a)cisa sZiTa gadgine da Caudev. T(ua)lTa tkivilisaTÂs. xaWo T(ua)lTa suÀliTurT dasdev z(ed)a erTjer, SÂdi marcuali, spanZlisa Tesli-cocxali T(ua)lTa STaudev da daaZine, da tkivili dacxros. egreTve yrmisa wulisa fseli da mciredi RÂno uwTve samsa dilasa. kurmuxisa Ziri dasdev qedsa, ZuÀli RÂno-tkbili da kuÀrcxis g(u)li, da niguzis zeTi neltfilad dasdev, ese T(ua)lTa3 momziralsa ergebis. T(ua)lTa, r(ome)lsa wyali mosdiodes. iisa Ziri da nergmanisa Ziri, Zmrisa bke ga(a)Ãme da mogale, mcired usxi. T(ua)lTa tkiv(i)li daucxres da sisxli, r(ome)li iyos _ dauWnes. uk(e)Tu k(uala)d gaucivdes, dedak(a)cisa sZe nel Tbil(i) hyav da banbiTa sdev. T(ua)lTa, r(omel)Ta sisxli iyos. broweuli daw da pilpili, da ucecxlo Tafli dasdev z(ed)a erTjer. broweulisa qerqi mÃuÀrad (2v) Seqen da T(ua)lTa ubere erTjer. Rorisa naRveli da Tafli ucecxlo dasdev T(ua)lTa. T(ua)lTa TeTrisaTÂs. melis yuÀri gamoixuÀn safsmuriTurT, g(a)aÃme da mÃuÀrad Seqmen, T(ua)lTa ubere. misTÂs. kakbisa naRveli uwuÀTe. T(ua)lTa, r(omel)Ta Rrubeli moedebodis. xenWeWi, r(ome)l ars tbasa lofoTqinai _ asi, gina qerqi ZuÀli dawÂ, wurilad mogale da gacar, da mtuÀri misi T(ua)lTa ubere, anu dedak(a)cisa sZiTa scxe m(a)sve, Jamadmde da ergos. T(ua)lTa, r(omel)sa cremli moeqceodis. aiRe mamilaÁsa gamowurv(i)li, wona oTxi dramisa da anZaruli, wona mutyalisa da qaTira, misive zomi danaye, gacar da scxe, sargebeli ars. T(ua)lTa, r(omel)sa cremdi sdiodes. pitna gamowure da T(ua)lTa uwTve. T(ua)lni, r(omel)sa daubnelden da xedvaÁ daakldes. mdog mogale

3 teqstSi `ese T(ua)lTa~ gameorebulia.

31

da wyliTa uwTve. T(ua)lTa tkivilisaTÂs. ese dawere da Sublsa Seabi: feroTes, finafs, xaraman, maxaneo, madinebeli, T(ua)li man s(a)x(e)liTa m(a)mis(a)Ta ZisaTa da s(u)lisa w(midi)sTa. T(ua)lTa balR(a)mianisa da zafr(i)anisaTÂs. kuÀrcxis g(u)li yuiTeli da Zira, da RuarZli dasdev. 4 T(ua)lni Tu daubnelden. qurcikisa kurkli danaye, Sezile da scxe. T(ua)lTa sibrÂsaTÂs. mamlis qaTmisa naRveli (3v) wyaros wyliTa scxe da ergebis. T(ua)lTa Tu TeTri iyos. ofofisa sisxliTa iolvides SÂdsa dResa, dilasa mwuxrTa. T(ua)lTa, r(omel)Ta Rrubeli moedebodis. wiTelisa Txisa RÂZli SewÂ, missa wuasa r(omel)i sisxli gamovals, miT uzilen. Tu T(ua)lTa cremli sdiodes. mwuane sasri kuÀsTsa (!) z(e)da gaglise da wyliTa T(ua)lTa uwTve.5

(4r) ese T(a)visaTÂs Tu vis undes. Tavis tkivilisaT(Â)s. afsindi Roris poxiliTa Sesuare, Seatfile da z(ed)a Txemsa dasdev. misT(Â)sve. r(ome)l axalsa qoTansa T(a)vi S(ig)a Seeteodes misi fskeri g(a)aÃurve, afsindi nedli S(ig)a da furius sZe z(ed)a daasxi, T(a)vi Camouxure z(ed)a, Tbilad dabure. texisaTÂs. feriZisa Ziri danaye, tfilsa z(ed)a dasdebdi. T(a)vis qav(i)lisaTÂs. neltfiliTa TafliTa T(a)vi mobane. misT(Â)sve. Telas Ziri, foxuÀrisa Ziri Segbole da miT dabane. vis T(a)vis naxevari stkiodes. pilpila, gomizi, ZmriTa gadgine da scxe. T(a)vis tkiv(i)lisaT(Â)s. kurdRlisa naRveli RÂniTa cxvrTa uwTve. visca Tav(i)sa bruÁ esxmodis. mercxlis budesa miwasa nu daaxleb, danaye da TeTriTa RÂniTa gadgine, da Subli, da kiseri Seugoze cxeliTa, dacdili aris. Tavi r(omel)sa stkiodes. balb(a)Á da kamaÁ damduRre, da Semosdev mÃurvaled, da wuÀni misi z(ed)a daasxi Tb(i)lad. Tavi r(omel)sa stkiodis. xavartisa Tesli da jinWari danaye, da aduRe, da mÃurvaliTa ibandes. misTÂsve. kurdReli Seipyar uZaRlod (4v) da naRveli gamouRe m(a)mao C(ue)nosa metyuelm(a)n da RÂniTa cxuirTa CauwuÀTe, xaxÂsa furcelsa Cadine. Tavi Tu stkiodes. mdog da Tafli, da gunda mogale, dasdev. Tu T(a)vi sicxiTa stkiodes. pilpili aTi marcuali da mdogÂ, da niori sami kbili mogale, T(a)vsa mosdev. sxu(a)Á misT(Â)sve. yrdelisa Tesli mogale, wyliTa

4 mTeli es winadadeba gameorebulia 4v gverdze. 5 3r, 3v, 4r (3) moyvanilia Tvalis tkivilis Selocvebi.

32

aduRe da T(a)vsa mosdev. Tavis tkivilisaT(Â)s. zeTi aduRe, cerecosa, afsindsa da tegansa T(Tues)a T(a)vsa scxe. sxu(a)Á. mdog da tegana erTgan danaye, da T(a)vsa scxe. Txisa nezuisa tÂni T(ua)lTa scxe da S(ig)a tkiv(i)lsa d(a)acxrobs. T(ua)lTa balRmian zafranobisaTÂs. kuÀrcxis yÂTeli da ZiraÁ, da RuarZli z(ed)a dasdev da ergebis.6 sxu(a)Á. vaSli Sew veluri, T(ua)lTa dasdev da ergebis.

ese yurTaTÂs. yurTa, r(ome)lsa Znelad esmodis. berZuli zeTi da niori 7 aduRe, gamouRe taxisa naRveliTa Sezile da STaudev orsa dilasaÁ. yursa r(omel)sa Salari amosdiodes. ospi Seagbole da wy(a)lsa missa SeurTe, RÂnisa anu k(a)cis fseliTa Causxi. yurni, r(omel)sa stkivodian. yrmisa fseli Ca(a)xi WurWelsa tyÂ(i)s(a)sa, sami gunda mwuane C(a)agde, tiloTa z(ed)a mohkar. dauteve xuTsa dResa da merme aRmoiRe, danaye (5r) da salmob(i)Ta SetyuÀb(a)Á.

RÂnisa moyuarulobisa saxli da mTxoveli tÂni ars. ospi gr(i)li da Ãmeli aSunia qarsa, daSrets sisxlsa, dacxrobs

simsivnesa da Sehkravs mucelsa Ãsnilsa. cerc moidebs Ãorcsa, daumetebs zurgis wy(a)lTa da

g(a)naaxuams saxvavTa. mdog Sua daaklebs Telgamsa da aRZravs naRvelsa, da sisxlsa

moandomebs saWamadsa, da moadnobscaÁ. qondari g(a)nswmeds stomaqsa da g(a)narebs qarsa, dasWris

Talgamsa, daaamebs pirsa da mohklavs WiaTa, da kordsa firtÂs(a)sa, da ÃuÀlasaca.

boloki mÃurvalea dasWris Talgamsa, da iotebs qarsa, da moadnobs saWmelsa.

pitnaÁ iotebs qarsa da Talgamsa, mÃurvale ars da ...mebs8 pirsaÁ. s(a)qme Teriisa, r(omel)sa aqimni hkurneben da ara gamoacxadeben

am(a)s y(ovels)a ergebis9 TeriaÁ.

6 mTeli es winadadeba aris 2v gverdze. 7 `da niori~ teqstSi gameorebulia. 8 erTi sityva ar ikiTxeba. 9 mcenareebi gameorebulia 44v-ze.

33

mowamlulTa da grZelTa salmob(a)Ta, da r(omel)Ta saWamadi eWamos mowamluli, da anu sasmeli esuas, da y(ovel)Ta nakbenTaTsca.

im(a)T Seas qeris marculisa wonaÁ, ZuÀliTa RÂniTa anu ZuÀliTa ZmriTa, anu Taflisa wyliTa da g(a)nikurnos brZanebiTa R(mrT)isaTa.

sigonje r(omel)sa waekidos, egeodeni Seas i(oan)e dResa. da r(omel)sa wvad acxroebdes (5v) Seasu egeodenve. ÃuÀlasa ZuÀlsa da axalsa ergos, mkerdisa da guÀrdisa

tkivilsa, da stomaqis(a)sa ergos. da y(ovels)a qcevasa, da guÀmasa muclis(a)sa ergos, da r(omel)sa

saWamadi ara eWmebodis, da gonji iyos, da r(omel)sa Ã(ma)Á dahxdebodis egeodenive Sesuas.

da r(omel)i sisxlsa da baylsa warmohyrides, da r(ome)lsa tyirbi stkiodes, da sisxlsa gavidodes TuTubiTa SeasÂ.

da r(omelma)n mrTelm(a)n aRiRos ara evnos m(a)s Ãurveb(a)Á, arca sxu(a)Á salmob(a)Á:

da r(ome)lsa stomaqi eqceodes _ Seasuas, da r(omel)sa wylisa urvisag(a)n eSinodis, anu yuavilisa gamosxmasa _ ara evnos

da wyliT mankiersa g(a)namrTelebs, da keTrovnebasa, da nikrissa. da vin iyos amiT y(ove)liTa seniTa, Sesuas weliwadsa S(i)na

SesmiTa samjer, dramisa erTisa wona RÂniTa da Tu be(v)ri iyos, dramisa da naxevrisa wona aRiRos.

da y(ovels)a vnebasa da ... 10 da Savsa naRvelsa g(a)naqarvebs, da vinca mrTeli aRiRebs Teri ...11 sxuasa wamalsa g(a)nekrZalos ...12

da r(omels)a dResa aiRebdes, qoiTm(a)n iaros da mwuxri Ãorci Wamos, da wyalsa nuca y(ovla)d gemod ixilavs i(oan)e dResa.

(6r) ... 13 Txis naRveli gundruksa SeurTe da jinWris Tesli erTjer wyliTa gadgine, da SeasÂ.

mWameli r(ome)lisa iyos ZaRlis fseli anu afTrisa scxe.

10 ori sityva ar ikiTxeba. 11 _`_ _`_ _`_ _`_ (teqsti dazianebulia, amofxekilia). 12 _`_ _`_ _`_ _`_ (teqsti dazianebulia, amofxekilia). 13 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amofxekilia).

34

r(ome)lsa ewyurebodis nego TeTriTa RÂniTa Segbole da samjer asui.14

birkwurlisa Tesli Segbole da as e(rT)jer. mucel gulTaTÂs. mWnavisa qerqi Segbole da samjer asÂ.15 mkrdovnisaTÂs. Zira mjiRi erTi mogale, mas aduRebelisa erTisa

karaqi, erTi ferflTa S(in)a urevdi, v(iTarc)a peruli Seiqmnas guÀrdsa Caudev, uzmam(a)n Wamos raodeni Z(a)li edvas.

ÃurvelisaT(Â)s da T(a)vis cemisa. guarzmanaÁ da iis furceli Segbole, daasxi T(a)vsa.

yurTa mtkivanTaTÂs. bazrayatuni wyliTa wÂmisaTa da(a)lbe da z(ed)a dasdev, da dascxres. yuris tkivilisaT(Â)s da siyruisaT(Â)s. naRveli RerRedisa, missave zomasa zeTsa T(Tues)a gadgine da d(a)adnev, yursa Caudev da ergebis. sxu(a)Á. ayiroÁsa furceli, nedli gina yuavili misi, danaye, gamowure, yursa S(in)a CauwuÀTe, matli moklas. yurTa, r(ome)lTa urvai iyos. niaxurisa furceli gamowure da uwTve.

ese kbilTaTÂs. kbilni r(ome)lsa stkiodian da RrZ(i)lni usivden. irmis rqaÁ moqlibe, ZmriTa (6v) imdgome, da Ãali qrTilisa ZmriTa Sezile, da koWobsa Cadev, dawÂ, da danaye, da RrZilTa aqlise, r(ome)l sisxli gamoeces da kb(i)lni daumagrdes. kbilis tkivilisaT(Â)s. spanZlisa, mdogÂsa, lemisa Tesli, cxurisa cmeliTa Seazave, aduRe, Tbili RrZ(i)lsa idgome.

kbilis tkivilisaTÂs. Sabi daw da danaye, pilpil(a)Á danaye, erTg(a)n Sezile, bambasa ZuÀlsa Sekar, kbilsa z(ed)a dasdev da m(a)s guÀrdsa z(ed)a miwves, r(ome)lsa stkivodes, W(i)asa gamoiyvans, dacdiliaÁ. vis kbilni daeZrnen. kowaxurisa Ziri, kaprisa Ziri da Sto furcliani, qoTansa Cadev, wy(a)li daasxi, aduRe, r(ome)l meequse dilamdi equsi Wiqa darCes wy(a)li. irmis rqisa Ziri moqlibe da wiTeli bavruki, da cxari Zmari CaurTe _ naxevari, da idgomebdi xan grZlad, xan xan y(ovel)Ta dReTa.16 misT(Â)sve. Tesli lencofisa T(Tues)a Sezile, sanTl(a)d Seqen, aRanTe stÂriTa, kbilsa z(ed)a miupyar, misi ali Wiasa gamoiRebs.

14 meordeba 19v. 15 meordeba 11r da 19v. 16 6v, 7r, 7v _ kbilis tkivilis Selocva.

35

muclisaTÂs. qrTilisa safuari gamowure kaTxisa naxevari, misive swori zeTi niguzisa hyav da SeasÂ. misTÂsve. kuÀrcxi Seqen yrbeuli da gunda urTe, da SeaWame. misTÂsve. Zmarsa gunda urTe da Seasui. misTÂsve. kiodi monaye da erboTa SewÂ, T(a)vsa mosdev safeTqelTa, Tafli umgbari da marili T(a)vsa dasdev. spanZlis Tesli iasmagiTa Sublsa dasdev, iasmagi ucecxlo TeTriTa (8r) Tu cxeli iyos stomaqi misi, alivisa wyliTa, qrT(i)lis fqÂlisa zeTi da kuÀrcxis guli, ese y(ove)li erTad Seqen da sworad mogale, mCuarsa S(ig)a Cadev da mucelsa mosdev, da odes gatfes, meored dasdev. sworad qrT(i)lisa dafqulisa wy(a)li, qliavisa Ciris wuÀni da Tu diad ewyurebodis cercÂsa nabgoli wyali, dileulad TÂTo WiqaÁ Seas da ayiro ZmriTa aWame. misTÂsve. bolokisa qerqi daWer, Zm(a)rsa Cayare, gaTenebadmde iyos. bavruki wiTeli mogale, aliWi TÂsag(a)n da awe, bolokisa erT kerZo Zmarsa da erT kerZo bavruki Wame, nelTbili wyali sÂ. misTÂsve. marili TafliTa Seazave da miec. TuTubo da Tafli pirsa S(in)a ipyar, da Telgami wamova.

WiaÁ visca esxas. ori saxe ars: p(irve)li wiTeli ars da grZeli, da meore TeTri da brtyeli. afsindi da tenco, kalnabisa Tesli, p(irve)l(a)d igi danaye da TafliTa gadgine. sami kovzi SeaWame uzmasa z(ed)a, RÂno Seas tfili da Zmari. Seazave v(idr)e cxraÁ Jamadmde uzmaÁ iyav, Wiasa gaayrevinebs, merme rac ginda Wame.

RÂZli da tyirpi Tu gausivdes. kiri dawÂ, Roris cmeliTa gadgine da z(ed)a mosdev. (8v) RÂZli da tyirbi Tu gausivdes. taxis cmeli d(a)adnev, qrT(i)lisa fqÂliTa mosdev. tyirbisaTÂs. Ãaris ena Segbole wyliTa, TÂTu WiqaÁ Seas samsa dilasa da m(a)s mkerdsa miawvine sada stkivodes. misTÂsve. kap(a)ris Ziri da boloki RÂniTa Seagbe, da asui. uk(e)Tu RÂZli da tyirbi erTg(a)n SedgomiT iyvnen da stkiodian. muxisa qerqi da ardi, qondari wyliTa Segbole, samive erTad moyare da SeasÂ. RÂZlis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. kanjris RÂZli ga(a)Ãme, mogale RÂniTa anu TafliTa, SeasÂ. RÂZlisa da tyirbisa tkivilisaT(Â)s. afsindi Segbole, Rame g(a)re dahkide, rkiniTa z(ed)a dabeWde, dileulad asuÀmdi. RÂZlisaTÂs. ayiros Teslisa g(u)li da kitris Tesli danaye, wyliTa gamowure, Tafli urTe, SeasÂ, dacdili aris. vis upe stkiodis. mwifisa niorisa furceli, zroxis cmeli danaye erTgan da upesa z(ed)a dasdev, ese tyirbsaca ergebis.

36

qartilisaTÂs. taxis Rorisa naRveli, broweulisa qerqi, ZmriTa gadgine, Segbole da miT T(a)vi mouWukebe. misTÂsve. mRirdveli natexrsa S(in)a daw da mogale, da ZmriTa gadgine, da T(a)vsa Semosdev. qartli moklas da TmaÁ gaekeTos. sxu(a)Á. kanafisa (9r) Ziri Segbole da miT T(a)vi Seukone. kaparisa Ziri da furceli ReriTurT Segbole, da T(a)vsa mouWkondi, Jamadmde qartli moswyÂdos.

kÂrkÂsaTÂs. TuTubo furisa didxan Tqefe da miT mr(a)v(a)ljer iRarRaros. cxÂrTa sisxli adine, Subli gauÃsen da z(ed)a ZarRÂ kefali.

cofisa nakbenisaT(Â)s. nuSi mware danaye da dasdev, ese muclis qarsca ergebis. misT(Â)sve. leRÂ mware moswyÂte da missa sZesa scxebdi, Rriankalisa nakbensa ergebis, kbilis mtkivansaca.

keTrisaTÂs. yayaCo danaye ZiriTurT, ReriTa da yuaviliTa, z(ed)a scxebdi, T(ua)lsa TeTrsaca g(a)rdaiRebs iwTobdes.

satfurisaTÂs. goroxi mar(i)li, qeris fqÂli, Sezile, dawÂ, p(irve)li poxili scxe, merme mogale, ise scxe m(a)s _ z(ed)a acurevdi.

g(u)lmoviwyisaT(Â)s. Romi moiRe apr(i)lisa, v(idr)e y(ovla)d gaÃmes, mogale wyliTa, Seasui.

pirdaqceulisaTÂs. xaxui TeTri, sirisa kuÀrcxi, Txili, monaye, TafliTa Sesuare, z(ed)a dasdebdi.

mucelg(u)lTaT(Â)s. nacrisferi tutaÁ asui. mrav(a)l ZarRuai ZiriT(u)r monaye, SeasÂ. misT(Â)sve. ananuri ec. sxu(a)Á. Rualos Tesli, gina Ziri, TeTriTa RÂniTa asÂ. (9v) irmis nukrisa durita asui.

samÃedrosaTÂs. mr(a)v(a)lZarRÂ, birkisa wiTlisa Ziri, verxÂsa da kibosa furceli, ese y(ove)li erTgan Segbole, Cawvine, ibandes.

RÂZlisaT(Â)s. lilaÁ, amartaÁ mogale asui. mqavnisaTÂs. kurmuxisa Ziri, soniWis furceli, ardis Ziri mogale

da scxe. cxenis wilisaTÂs. Ãundis Ziri danaye, ZmriTa dasdev. piri, r(ome)lsa uyrodes. bavruki, pilpili, gunda mogale, Tafli

urTe, pirsa imdgomos. zurgis tkivilisaTÂs. sarasa gamowure, Ã(e)li erTi Seasui. guÀlisaT(Â)s. SÂdi soko mogale da RÂniTa SeasÂ.

37

fxaÁ Tu visme TualTa daemsWualos. mweros wÂvi daniTa moxuÀwe, poxiliTa tfiliTa Sesuare da T(ua)lTa Caudev.

wamali stomaqisa da xorbisa. nioris Ziri Segbole, erbo urTe, ZuÀli puri Caudev.

yiaÁ Tu visme stkiodis da ver nerwyÂdes. tredis skintli wyliTa gadgine da yelsa scxe.

gonjisaT(Â)s. Rualo ZmriTa Segbole da SeasÂ. msivnisaTÂs. wylis Wakuteli, myuris bude, TelaÁs Ziris qerqi,

niori, ese mogale. myavi, TeTri sakmeli urTe T(Tues)a, anakuÀTiTa Seasqele da dasdev m(a)s z(ed)a.17

wylulisaTÂs. kokomasa gesli mohÃade, gundruki mogale da dedak(a)csa, r(ome)lsa qali swovdes, misiTa sZiTa dazile, z(ed)a dasdev da z(ed)a bari dahkar.

saWmeli vis ara Seenelebodes stomaqsa S(in)a. pilp(i)li da opani, da ZiraÁ, bavruki, y(oveli)ve ZmriTa da TafliTa Seazave, da xuTjer pursa daiwe.

sagurkveli Tu stkivodis. bavruki wiTeli, Tafli umgbari, neltfili scxe, kuxi gaur(i)e, RÂniTa ucandale da erTob SeikrZale.

r(omel)sa ZarRÂ kuÀT(i)l iyos. mr(a)v(a)l ZarRui da mRirdveli dasdev.

r(omel)sa yurimali elmodis. mercxlis bude ZmriTa gadgine, yurimalsa dawvine da scxe.

kÂrkÂsaTÂs. ori nawili mar(i)li hyav da erTi gunda, TafliTa Sezile, pirsa ipyar da nerwyuasa CanTqemdi.

sWamelisaTÂs. aretis Teslisa T(a)vi, wiTeli bavruki, wiTeli jinWveli erTg(a)n mogale, z(ed)a dasdev.

sursilisaTÂs. wiTeli WiaÁ, r(ome)lsa ardisa yuav(i)lsa z(ed)a dajdes danaye, nioriTa z(ed)a dasdev, ese keTrsaca ergebis.

r(omel)sa, msivani wyluli iyos. aslisa puri RÂnosa Cayare, z(ed)a dasdev.

vin simÃurvalisag(a)n SekrviT iyos. Sabi da Tafli erTgan Sezile, ukaniT gasavalsa STaudev (10v) Ãundurisa odeni da gaÃsnas, dacdiliaÁ.

17 9v _ msivnis locva.

38

vis bednieri gamoesxmodis.18 jinWris Ziri Segbole da miT gabane, da Tu ara gamoCinebul iyos Zmari as da m(a)n gamosces, da r(a)J(am)s aCndes sZe da Tafli aWame, da ver avnos da ergos.

muÃlTa, r(ome)lTa stexdes. 19 navTi da naRveli erTad scxe da ast(a)miTa didad ucxune da ergos W(eSmari)t(a)d.

vinca soko mklveli Wamos.20 pitna veluri danaye gamowure Seas da ergos.

wamali, r(ome)li ergebis mucelsa qarsa, jerkualsa texasa da y(ovels)a Jineb(a)sa muclis(a)sa. 21 niaxurisa Tesli da 22 Ziri, broweulisa gurka, qondari da TeTri ZiraÁ ese danaye da wuniTa aWame.

bailsirisaTÂs. 23 Ror birki moTxare raÁ odenica gindes danaye dawure da kuÀrcxisa xeWbiTa samsa dilaÁsa uzmasa asucmdi TÂTosa. da mr(a)v(a)lZarRÂsa Tesli monaye da xaviwad iqmodes da m(a)s Wamdes da ergos.

g(u)listkiv(i)lisaTÂs. TeTri mdog kovzi erTi danaye da TafliTa Seazave da samad gayavi da samsa dil(a)sa CanTqas uzmom(a)n.

WiaTaTÂs.24 visca sWirdes kuliavi kovzi erTi monaye da TafliTa Seazave samad gayav zroxisa ZarRuiTa da naRv(e)liTa upesa dasdev da(a)yrevinebs.

xorbisaTÂs 25 (!) qeris (11r) ... 26 fqÂli wyliTa daracimdes (!) uzmaman igi sui dacdili(a)Á.

18 ix. 45r. 19 ix. 45r. 20 ix. 45r. 21 ix. 45r. 22 sityva `Tesli da~ teqstSi gameorebulia. 23 ix. 45v. 24 ix. 45v. 25 ix. 45v. 26 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amofxekilia).

39

mucel guÀlTaT(Â)s. 27 mWnavisa qerqi Segbole wyliTa uzmam(a)n suas. iodasalebi martiTg(a)n moTxare danaye da wyliTa Sezile da mr(a)v(a)lsa sensa da Wirsa ergebis.

mJavesa da mlaSesa ergebis. akrZalebdi da visca anu yelsa, anu28 mklavsa ebas, grZnebisa da mterisg(a)n nu eSinian; da Tu mTvralm(a)n sWamo gagafxizlebs; da Tu g(u)lmtkivanm(a)n Wamos ergebis; da r(omel)sa dResa sWamo mowamlvisg(a)n nu geSinian; da Tu niadag sWamdes ugrZnul(a)d ara mokudes; da sadaca akmio aotebs eSm(a)kTa; da Tu momakudavsa aWamo, ena CauWras amoadgmevs; da visca ebas sacTuri ver miaxlos m(a)s; da Tu Tesli misi RÂniTa anu TafliTa aWamo, eSm(a)keulsa g(a)nhkurnebs.29

mjdomisaTÂs. 30 tredisa skintli, selis Tesli, qeris fqv(i)li, wyliTa damduRre da Roris cmelica urTe, da m(a)s z(ed)a dasdebdi.

r(omelma)n Sesuas wuÀni gamowurv(i)li Savisa bolokisa ergos siyuiTlesa, gonjis(a)sa.31

vis(a)ca SiSi raÁme sWirdes 32 Sesuas da jer da dadnes da fselsa gayves da vinca Sesuas arca Satmi evnos brZanebiTa R(mr)Tis(a)Ta.

siyuiTlisaT(Â)s.33 (11v) endro danaye gamowure da SeasÂ. mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides, da ÃorÃiTa

xiodis. pilpili da qondari danaye gacer da TafliTa aWame mrav(a)l jer dacdili ars.34

ÃuelisaTÂs.35 soniWi danaye da Roris poxiliTa mkerdsa da beWTa scxe.

vis guÀlm(a)n ukbinos. 36 qaTam(i)sa mrTel(i)sa nawyli-sakuÀrcxe z(ed)a daudev nakbensa da aRmoswuros manki da gesli, qaTami

27 ix. 45v. 28 `anu~ gameorebulia. 29 ix. 46r. 30 ix. 46r. 31 ix. 46v. 32 ix. unda iyos `Sirimi~ 46v. 33 ix. 46v. 34 ix. 46v. 35 ix. 46v.

40

mokudes da k(a)ci darCes. qaTami erTi ase eyofis v(idr)e mokudebodis, manamdis uyav ese da ergos. misT(Â)sve. 37 niori danaye da TafliTa z(ed)a dasdev nakbensa m(a)s.

keTrisaTÂs. 38 viris terfaÁ ZiriTurT monaye da ZmriTa scxe. misTÂsve.39 xax danaye da ZmriTa scxe mrav(a)ljer uyav.

WiaÁ r(omel)sa esxas. ardis Ziri monaye wyliTa gamowure da SeasÂ.

r(ome)lsa urvli sWamdes. 40 niaxuri danaye da ZmriTa gamowure, da dasdev z(ed)a, da CauwuÀTeca, da moklas WiaÁ. misTÂsve.41 lil(a)Á da qondari danaye da CauwuÀTe.

r(omel)sa T(a)vi da Ã(e)lni eZrwodian. 42 yurdRlis tÂni aWame mr(a)v(a)ljer da ergebis.

r(ome)li ÃuÀlisag(a)n Telgamsa wamohyrides. 43 wiTeli ospi daalbe da vaSli RÂniTa Segbole r(ome)l dadnes, igi aWame dacdiliaÁ.

r(ome)li sisxlsa gavidodes.44 (12r) daw rqaÁ irmisa da TafliTa aWame gacrili, uzmasa.

r(ome)lsa muceli usivdes. 45 ardi RÂniTa Segbole da Semosdev, da wuÀni misi Seas uzmasa.

visca CxuÀraÁ sWirdes. 46 sZe da Tafli aduRe da Seasui tfili. misT(Â)sve. 47 ZeZÂs Ziri, r(ome)lsa farvili gamoesxmis daWer danaye da Tu marcxeniT sCxuÀrdis _ wyliTa Segbole, Tu marj(ue)niT _

36 ix. 46v. 37 ix. 47r. 38 ix. 47r. 39 ix. 47r. 40 ix. 47r. 41 ix. 47r. 42 ix. 47r. 43 ix. 47r. 44 ix. 47r. 45 ix. 47r. 46 ix. 47r. 47 ix. 47r.

41

RÂniTa SeasÂ. vis eqi aqa stexdes da sCxuÀrdes. 48 wyliTa Segbole. Tu marcxeniT _ gonji askilisa dagale, SeaWameca TafliTa da z(ed)a zeTiTa ucxune, da uz(i)le.

kanafisa furceli danaye, dawure da miT abandes, da ergos mZovarsa TmaÁ-wuÀris(a)sa.49

WorflisaTÂs. xaxui danaye da gamowure wiTeli da wuÀni misi scxe.

sursuilisaT(Â)s.50 skintli Citisa nerwyuiTa gadgine da scxe, da amoagdos ZiriT(u)rT.

muclisa SekrulisaT(Â)s. 51 naRveli mglisa scxe da g(a)nhÃsnas. Tu Seazilo niaxurisa Tesli comsa da gamoacxo ergos tkiv(i)lsa stomaqis(a)sa da RorTelsa muclis(a)sa.52

vis TmaÁ ara esxas. 53 Roris Zuali da myuris bude, amilaxti da kemuxti, da bze, da bzaÁ qoTansa ax(a)lsa Cadev, Ãmelad dawÂ, danaye da gacer, da Roris poxliTa scxe mgzefsamdi dacdiliaÁ.

wiTeli visca54 (12v) sWirdes. Tevzis Tavi daw da ZmriTa scxe. r(ome)li k(a)ci yuiTeli iyos.55 damastani da Zira safriani danaye

da tkb(i)lsa mwuanesa z(ed)a moayare SeaWame mravaljer. muclianisaTÂs. krko danaye, xaviwad Seqen, mr(a)v(a)ljer aWame da

g(a)nmrTeldes k(a)ci igi. visca yurTa stexdes. 56 kuÀrcxis cili da diacisa sZe galbe da

Causxi. TeTrisaT(Â)s.57 Ãaris Zira TeTri da bavruki danaye, da xax urTe

Zireuli, da ZmriTa scxe da amoagdos.

48 ix. 47v. 49 ix. 47v. 50 ix. 47v. 51 ix. 47v. 52 ix. 47v. 53 ix. 47v. 54 ix. 47v. 55 ix. 47v. 56 ix. 48r. 57 ix. 48r.

42

Tu Cahkidos qoTani axali RÂnosa myralsa da gamoiRos simyrale misi, samdRe miuSvi Sigan.58

mRerisa ZnelisaT(Â)s. 59 pilpili da bavruki dan(a)ye, da ZmriTa scxe, da ergos.

visca zurgi stkivodis. 60 satacurisa Ziri moTxare, danaye da TeTriTa RÂniTa Segbole TxuTmeti Tasi, xuT Tasad v(idr)e ara mohyaro manamdis Segbole da samsa didsa uzmasa SeasÂ, da daxure Tfil(a)d.

xuastagi, r(ome)li ara g(a)nmr(a)vldes da arca misi naSobi. 61 Cxikui gakrten da dawÂ, da mar(i)liTa Sealoke, dacdiliaÁ.

cxenis wilisaTÂs. 62 qaTmis skintli Roris poxiTa Semosdev aduRebuli.

vis cof(ian)m(a)n ZaRlm(a)n ukbinos. ars WiaÁ, mÃie. curiansa dilasa hpoÁ gazafxul(ze), rqiani da boloT (13r) zibibi CamiCs hqvian; zabdul bar zRvis qafs hqvian; babaTica gvirilas hqvian; sumbuli tabolens hqvian; gognu ziraqimans hqvian; qafradic zRvis qafs hqvian; avaji stafilos hqvian; gazmazu gundas gavs, magram gunda ar aris _ imas hqvian dejri; yamarlili faras hqvian; arabula(d) narvil qviSas qvian; Tezari ZaRlis yurZensa hqvian; ruyuser zardaCos hqvian; garihali zardaCoels hqvian; isria zeTisxilsa hqvia; farodan mefeli sumbulsa hqvian; Salona kilamuras hqvian; enZelasa solinjsa hqvian; ruTuba xurmas hqvian; lisonlas vari dafnis Tesls hqvian; lisan anduzs63 (13v) hqvian... 64 (14r) sxÂli. igi ga(a)Ãme, danaye, T(a)vi da ferÃni Zirsa dasWren, danaye da cxra wyarosa wyliTa g(a)TqÂpe, qeris erTisa marcÂlisa wona Seas da lekuTa daayrevinebs brZanebiTa R(mr)Tis(a)Ta. ese aT

58 ix. 48r. 59 ix. 48r. 60 ix. 48r. 61 ix. 48r. 62 ix. 48r. 63 teqstis es nawili mxedrulia. 64 am gverdze mxedrulad aris minaweri: `karabadini as samocda Tormeti aris furceli~.

43

dRemdi ergebis da Tu ara, lekuni gaudgebian. arR(a)raÁ ergebis da ese wamali bavasirs(a)ca ergebis, dacdiliÁ.

tyirbisaTÂs. 65 arjmanikis Ziri erTsa dResa Segbole TeTriTa RÂniTa da welni magrad Seikrnes, da samsa d(i)l(a)sa SeasÂ, da daixuros kargad. tyirbisaT(Â)sve. W(i)lis Ziri TeTri monaye da TeTriTa RÂniTa aduRe, da Seas tf(i)li. marcxenasa guÀrdsa miawvine da ...66 mJavesa da mlaSesa nu sWams xan erT(s).

ÃuÀlisaTÂs da T(a)vqedisa. sanjobli da mdogÂ, sakmeveli da pilpili sworad danaye, da Taflsa, da Zmarsa da(a)lbe kamaqsa da ciskrad sagebelTa S(in)a iparparos. da r(ome)lsca T(a)vqedm(a)n yurni dauyvnes m(a)sca ergebis.67

uk(e)Tu RÂZlsa z(ed)a qari sWirdes.68 boloki Savi da sakmeveli, r(omel)i Ã(e)lis nebsa Sua etevis egeodeni, ZiraÁ da umcro kilamoni axalsa qoTansa STadev. T(Tues)a WiqaÁ TeTri RÂno ST(a)asxi, dagbole da orsa Wiqasa moyare, da raÁ Rame gavlos moswure, da samsa dil(a)sa SeasÂ, da gr(i)lsa saWamadsa, (14v) da wy(a)lsa mlaSesa, da mJavesa ekrZalos.

wamali urvlisa. p(irve)l Tafli moscxe da Wiasa gamoiyvans, merme bavruki da pilp(i)li, da mdogÂ, da ivlisa soko danaye, gacar da cotaÁ lilaÁ, da k(a)cis yursa cida ese y(ove)li Seyare, kuÀrcxisa xeWeWsa S(in)a aduRe da scxebdi.

visca mjdomi gamouvides. 69 daw rqaÁ irmisa, danaye da ZmriTa scxebdi, v(iTarc)a iSrobdes da gaqardebis.

ufsmadisaTÂs.70 kirCxibni wur(i)lni dawuÀn mzuarisa adgilisani, danaye, gacer da RÂniTa SeasÂ.

r(omel)i ÃuÀlisg(a)n aRmoixodis. 71 axla moduRebuli karaqi da Zira, da kilamoni danaye da Tafli urTe, da urevdi diad, da viTa peruli Seiqmnas dilaÁ, mwuxri aWame da ergos.

65 ix. 48r. 66 erTi sityva ar ikiTxeba. 67 ix. 48r. 68 ix. 48v. 69 ix. 48v. 70 ix. 48v. 71 ix. 48v.

44

Tu T(ua)lsa frCx(i)li iyos da esisxlvodis. 72 kamaÁ danaye, gamowure da dedak(a)cisa sZiTa uwTobdi da ergos.

r(ome)li fselsa ver bRrevdes da safsle ewvodis.73 Txis buSti ga(a)Ãme, dagale TaflwyliTa da ZmriTa asuÀmdi.

visca welni ebervodian. 74 Telis furceli mogale da RÂniTa Segbole, da Seasui samsa dilasa.

visca mucelguli sWirdes. 75 mr(a)v(a)l ZarRÂsa Ziri mogale, dawure da nacartutiTa Seas mr(a)v(a)ljer.

visca g(u)lisa ezoni stkivodian. 76 niaxuri RÂniTa Segbole da Tafli CaurTe, da SeasÂ, da g(u)lis ezoTa Semosdev. misTÂsve. zroxis naRveli (15r) mkerdsa scxe da z(ed)a afsindi moasxi, da z(ed)a ustari daakar, da sam dRemdi miuSvi. da g(u)lis vnebasa y(ovels)a ergebis raÁca sWirdes.

RorTelni Tu yelsa g(a)reT iyvnen.77 kalnafisa Ziri dawÂ, danaye da virisa mCoro ZmriTa gadgine, da mÃurvale Semosdev mrav(a)ljer.

visca kisris ZarRuni gauSubden. kurmuxi mogale da dasdev. ufsmadisaTÂs. boloki Savi danaye, gamowure da SeasÂ, da Sirimca

dadnos, da fselsa T(Tues)a gahyves. Tu sisxli cxÂrTa sdiodis. qerqi ayirosa danaye da cxÂrTa

ubere.78 RÂZlisaTÂs. 79 ZeZÂs Ziri danaye, wyliTa aduRe, uzmasa as samsa

dilasa. visca T(ua)lTa Wrateli esxmodis. Tevzis naRveli da wiTeli

jinWveli dasero, mdelo danaye da TafliTa dasdev. muceltkiv(i)lisaTÂs. gunda mogale da furis sZiTa SeasÂ. r(ome)li sisxlsa fsmides. Txilis furceli mogale da ZmriTa

SeasÂ.

72 ix. 49r. 73 ix. 49r. 74 ix. 49r. 75 ix. 49r. 76 ix. 49r. 77 ix. 49v. 78 15r, 15v _ cxviridan sisxldenis locva. 79 RÂZlisaTÂs _ ix. 45v.

45

visca jerkuali sWirdes mucelsa S(in)a. urTxmelisa wuÀri anu furceli danaye da RÂniTa Seas tfili.

visca Tirkmelni stkivodian. mr(a)v(a)l ZarRÂ mogale da TbiliTa wyliTa Seasui samsa dil(a)sa.

xoxbisaTÂs da baRlmisaT(Â)s. tutis Ziri moTx(a)re, dafxike, qerqi ahÃade, danaye, wyl(i)sa S(in)a Cayare. mwuxri casa quÀSe dadgi, dileul asÂ. pilpili `k~ dramisa wona, egeodenve kuliavi, ZiraÁ `Á~ wona, gomizi cignisa `iv~ dramisa wona, kurmuxi `ig~, TafliTa Segbole, da odes dageWiros Txilisa odensa TafliTa da Taflis wyliTa80 (16r) asuÀmdi.

k(a)ci Tu SekrviT iyos. Sabi danaye, kargad moiRe, saponi Tan Seazile da ukanas karsa Sescxe.

Tu rbilad iyos. irmis durita aWame. misT(Â)sve. gunda da ajaspi erTg(a)n danaye, da kuÀrcxis TeTri g(u)li Caswure, yuiTelsa gamoacxobdi, zed mouyridi, uzmas aWmevdi. Tu marxvaÁ iyos, fubruksa moaduRebdi, zed mouyridi.

muclis tkivilisaTÂs. danaye broweulis qerqi, Sinauri pitna, niori da qalaquri Zira, cota Taflica miurTe da cotas koWobsa Sig(a)n moaduRe, da Tbilsa uzmasa asuÀmdi ergos.

mWamelisaTÂs. mar(i)li, mdog da Safi, ese erTg(a)n danaye cxariTa ZmriTa, dazile da zeda scxebdi. egreve, Savis dedlis skintlsa TbiliT wyliT dazeldi, z(ed)a dasdebdi. misT(Â)sve. Savis verZis koWi dawÂ, dagale da ded(a)k(a)cisa sZiTa g(a)dgine, Tbil Tbilsa zed scxebdi ergos.

simsivnisaTÂs. tredis skintli Tafl wyliTa gadgine da scxebdi. kalnafi moxarSe, misiTa wy(a)liTa nelTbiliTa ibandes, Tbilad tyavsa waxuÀvdi. qeris qatosa nioris (16v) wyliT moxartevdi, cxel cxelsa dadebdi.

Tu qari stexdes asoTa. RÂno g(a)albe, niori, qalaquri Zira, ucecxlo Tafli da TeTri navTi gaur(i)e, samsa dilasa uzmasa kargad asÂ. Zewnis Ziri moTxare, danaye, Tafli miurTe, pitna, niori, cotas koWobsa S(in)a moaduRe, asÂ.

80 teqstSi `Taflis wyliTa~ gameorebulia.

46

mjdomisaTÂs. Wiqa da tredis skintli, selis Tesli, qeris fqÂli erTg(a)n SeaduRe da qoniTa Roris(i)Ta z(ed)a dasdebdi, Tb(i)lad Seixuios.

mikrisis(a)T(Â)s. myuari zeTiTa moxarSe, asre rome srulad dadnes, m(a)s scxebdi y(ovel)Ta dReTa.

Tu muclad Tbilad iyos. Tevzisa zurgielisa T(a)vi dawÂ, dagale, gunda erTi, cota fetuis fqÂli gaurie, yuTliTa kuÀrcxis guliTa aWmevdi uzmasa.

tyirbis tkivilisaT(Â)s. leRÂs Ziri moTxare, danaye, boloki da gvir(i)la sworad Seyare, mr(a)v(a)lZarRuÁ urTe. ese erTg(a)n danaye, misi wuÀni SeasÂ, naxarSsa cxelsa cotasa mucelsa Semosdebdi.

RÂZlisa da firtÂsa tkivilisaT(Â)sca kaia. eseca icodi: m(a)s k(a)csa, r(ome)lsa ese sWirdes mucelz(ed)a,

Taflisa da Zmarsa erTgan (17r) gadgendi da mr(a)v(a)lsa sensa k(a)cis(a)sa ergebis, dilasa uzmasa SeasuÀmdi.

wam(a)li Telgmisa p(irve)lsa iqm(i)an aqimni. p(irve)l(a)d swavlisaTÂs sinotiosa stomaqis(a)sa Telgmis(a)g(a)n aRagznebs, stomaqisa S(in)a simÃurvalesa gaukeTebs, guneb(a)sa gaugrilebs, cnobasa g(a)nswmeds, mecnerebasa, r(omels)a miiTualos y(ovel)i swavlaÁ, dauyenebs mÃecsa, g(a)naZl(ie)rebs mkudarsa. simÃurvalisa didi wamali aris da uÃms m(a)T kurneb(a)Á, r(omel)ni didisa sinotiosag(a)n simÃurvale arRaraÁ iyos, da vin mÃurvale iyos zamTarsa Seasuas da ara zafxulis, ergebis gonjTa, keTrovanTa, bilanjar ... 81 Ta, da r(omel)sa dgmani mofolxuÀbul iyvnen TrTolasa da Zrwolasa, am(a)s y(ovel)ni filasofosni iÃmareben. aRiRe pilpili, dido filfili, salilagi qebuli, gurkisg(a)n gamorCeuli balilaji, amaliji, TaÃÂs yuÀri, oTxisa dramisa wona marcuali baladurisa, qusti bahri, Saqari, tabarzati, abalRari, amisg(a)n iasapari samsa equsisa dramisa wona, asdaoTxi drama sudi gaqurcnili, asTari ori uwin, baladurisa Tafli gamoiRe merme SerTe wamalTa, danaye da gacer uwin, merme axali moÃdiliTa TafliTa Sehrie WurWelsa Cadev odes gindodes gamoRebdi da iÃmarebdi oris dramisa wona niaxurisa wy(a)liTa gamocdiliaÁ.

81 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amoxeulia patara nawili).

47

esreT jer ars r(omel)i sneuli iyos, (17v) misi wy(a)li WiqasaÁ Seipyar, mwuxri da dileul naxe. uk(e)Tu iyos sasikudine _ Savi Rrubeli naxo fskersa. ara ars kurnebaÁ misi. uk(e)Tu mowamluli iyos _ Rrubeli iisferi iyos. uk(e)Tu simÃurvalisg(a)n iyos _ Rrubeli vardisferi iyos. uk(e)Tu Ãurvebisg(a)n iyos _ Rrubeli Wuartlisferi iyos. uk(e)Tu iyos qari _ wyali Rrubeli iyos uferuli. uk(e)Tu iyos RÂZlis tkiv(i)li _ Rrubeli iyos mwuane. uk(e)Tu iyos dedasenisg(a)n _ Rrubeli nacrisferi iyos. uk(e)Tu iyos mamacob(a)Á _ Rrubeli iyos wiTeli. uk(e)Tu k(a)csa m(a)macob(a)Á akldes. Ãbosyuri daxuÀwe TeTr ...82iTa RÂniTa SeasÂ.

Tavsa anu wuÀrTa Tu mZovari iyos. S(a)vis cxuris Wliki daw da zeTiTa gadgine da scxe.

ufsmadisaTÂs. SÂdisa mercxlisa budisg(a)n TiÃaÁ gadgine, wyliTa Seas da ganiÃsnas.

... 83 yurTa Tu b(o)r(o)ti raÁme iyos anu mWameli. jinWari samisa dramisa wona, pilpili samisa dramisa wona da Zmari egeodenive aduRe v(idr)emdis Sesqeldes, banbiTa Caudev.

Tu grwy(i)li didad iyos. kÂrosT(a)vsa ZiriT(u)rT agbolebdi, saxlsa moasxemdi.

vis daTrob(a)Á ara undes. uzmam(a)n nuSi Wamos.84 iarayanisaT(Â)s. kuÀrcxis guli yuiTeli da sparsis g(u)li

yÂTeli, da xurxundis Ziri, da narislurjisa Ziri erTg(a)n danaye, da wyliTa gamowure, samsa dilasa SeasÂ, dacdilaÁ.

da Tu monaÁ wagivides. missa sartyelsa z(ed)a dawere. da Sinav movides, da Tu moeparos raÁme, visca raodenTaÁ k(a)cTa swamebde daeWobde m(a)Tsa sartyelsa z(ed)a dawere, da visca Sina mogarTuan, da Tu monisa wasulasa missa sartyelsa z(ed)a daswerT, da ara wavides, da Tualisg(a)n da g(u)lis mrovanisg(a)n 18(v) Tu geSinodis

82 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amoxeulia patara nawili). 83 ori sityva ar ikiTxeba (amofxekilia). 84 17v _ futkris gasamravlebeli locva; 18r _ venaxis bostnis Wiis locva, ukeTu yanasa vneba iyos, morielis locva, Tu mona wagivides (rituali).

48

Tu T(ua)lisg(a)n geSinodis vera gavnos m(a)r(ia)m da WuÀli da taZari noes coli s(a)xeli.

iarayanisaTÂs. fSatisa SeSasa z(ed)a, nedlsa gareT(a) qerqi afxike, yuiTeli igi SeSaÁ daWar, wyliTa asÂ.85

vis guÀli CauZrues. sZe furisa aduRe kargad da v(iTarc)a duRdes piri z(ed)a dadvas, orTqli iorTqlos didxanad da wamoagdos guÀli, da merme aduRebuli sZe asui, darCes k(a)ci igi.

damzralisaTuis. kuÀrcxi Sewui magrad, `b~ zomi(s) kuÀrcxisa g(u)li yÂTeli magrad Semwuari da erTisa zoma kavTurikevi erTgan Seyare, danaye kargad, diad da ZuÀlsa bambasa z(ed)a daakrevdi 86 cotasa (19r) da dasdebdi orgzis dResa S(in)a damzralsa z(ed)a.

danayilisaTÂs, da gatexilisa, da msivnisaTÂs, r(ome)l Sigan wyluli darCes. TeTri sakmeveli da qoni zroxisa danaye erTgan kargad, r(ome)l Seiqmnas malamad, z(ed)a dasdev.

dakkurlisaTÂs. kecis natexi wy(a)lsa Cayare mwuxri rkina z(ed)a dasdev casa quÀSe dasdev dilasa uzmasa asÂemdi.

wamali wyliT mankierisa. TagÂs skintli misiTave fseliTa gadgine, dawure, wuÀni misi SeasÂ, Txle misi mucelsa87 mosdev.

wamali fuSisaTÂs da mamacisaTÂs fuSisaTÂs. mRirdveli gaÃme, gamowure da Seas samsa dilasa. anu niaxurisa Tesli, anu kamisa Tesli mogale da SeasÂ. misTÂsÂe. gunda mogale da gundruki, da luqi ZiriTa Seazave da Sezile, da z(ed)a dasdev, SexÂe. samsa dilasa iyos da merme gamoucvale, da saWamads aukrZale, r(ome)l ara gaberos. ZaRlis rZe, nanas Ziri RÂniTa Seagbe, erboTa SeasÂ, misive Ziri danaye wurilad, weboTa Sesuare da ...88 z(ed)a dasdev.

ufsmadisaT(Â)s. Txis naRveli, gundruki, jinWris Tesli gadgine wy(a)liTa SeasÂ.

wamali mamacisa, r(ome)lsa TirkmelTa qvaÁ iyos. lemis Tesli `ib~ dramisa wona, niaxurisa Tesli, anisoni, kuliavi danaye, gacer, TafliTa (19v) Sesuare, tfiliTa wyliTa, Txilisa odeni. mamacisaT(Â)s, r(ome)lsa TirkumelTa revaÁ iyos, WiaÁ mucelsa da

85 18v _ locva sawerelisa. 86 teqstSi `z(ed)a da(a)krevdi~ gameorebulia. 87 teqstSi sityva `mucels~ gameorebulia. 88 ar ikiTxeba.

49

gulsa auSlidis. afsindi, tenco, kalnafisa Tesli sworad danaye, TafliTa da RÂniTa dileulad asÂ. cxra Jamamdi Wamos da tf(i)li Sewamadi Wamos.

dedak(a)ci Tu ufsmadi iyos. mkali sxÂli Seipyar da misi boloT kerZo frTaÁ ukumie quÀSe missa.

r(ome)li sTxevdes. qurcikisa korkli danaye da RÂniTa SeasÂ. r(ome)lsa ewyurebodis. negoÁ RÂniTa TeTriTa Segbole da asÂ. mucel gulTaTÂs. mWnavisa qerqi Segbole da samjer uzmasa asÂ. k(a)ci Tu moviwye iyos. ofofisa T(ua)lni da enaÁ Seaben, da raca

daviwyebul iyos moegonos. WiaÁ visca esxas mucelsa. ardis Ziri monaye, wy(a)liTa gamowure

da wy(a)liTa SeasÂ. diacsa orsulsa uÃme da T(ua)lni uge: Tu marcxena ferÃi

warmodges uwin S(e)n kerZo _ qali aqus da Tu marjuÀna _ wuli aqus dacdiliaÁ.

vis pirsa guÀli CauZures. pitna veluri ZmriTa Segbole da aWame, da darCes k(a)ci igi.

TmaÁ da wuÀri visca dahÃdes. leR RÂniTa Segbole da mr(a)v(a)ljer ibandes miT. uk(e)Tu Tmisa mosxmaÁ ar gindes. mRamiobi daw daicxe da ara gamogesxas TmaÁ. (20r) vis TmaÁ da wuÀri elewebodis.89 foxuÀrisa Ziri Segbole da miT ibandes neltfiliTa.

g(u)li Tu adriTg(a)n stkivodian da ver ewamlos. boloki Savi da leRÂs Ziri, da askilisa Ziri, da niaxurisa Tesli erTad aduRe da m(a)s S(in)a Cawvine mÃurvalesa da z(ed)a Tbilad daÃure dacdiliaÁ.

sneulsa r(ome)lsa ara eZinebodis. xavartisa Tesli danaye, gina furceli gamowure da zeTiTa Sublsa scxe. kus cocxals T(ua)li amouRe da Seibi da v(idr)e ara SeiÃsna ar gageRÂZos.

sneulsa k(a)csa comi terfTa quÀSe Semosdev da xan erTi miuSÂ da wiTelsa ZaRlsa miugde Tu SeWamos darCes k(a)ci igi da Tu ara SeWamos mokudes k(a)ci igi. jinWari danaye da raÁsaca Sigan Sesdva krkilm(a)n ver ukbinos.

da Tu gindes r(ome)l sZe ara gairyunas. pitnaÁ Cagde Sigan da ara evnos.

89 meordeba 49v.

50

visca kirkÂli CamougrZeldes. kovzis tarsa z(ed)a mar(i)li daayare da miT aRmarT aRuzile karg(a)T, ficxlaÁ.

vis yeli stkivodis da saWamadsa acuendes. tredis skintli ZmriTa damduRre da mÃurvale Semosdev.

sneulsa, r(ome)lsa ofli awyendes. cereco da cercui sasTunlad Semoudev. misT(Â)sve. sadaca wy(a)lsa S(in)a Zuali idvas kbiliTa (20v) aRmoiRos da Tqua)s: v(iTarc)a S(e)n wy(a)li SegSrebis, egreca wyali da ofli ege SegSrebis, da ze nu ukuixedavs ukuRmarT, da z(ed)a Ãmelsa adgilsa dagdos da daswydes ofli.

wamali sarwyeveli. cercÂs nagboliTa da TafliTa Tesli xavartisa Seas da dasTxios.

visca mucelsa stexdes. broweulisa qerqi da pitna TeTriTa RÂniTa Seasuli aduRebuli.

wamali, r(ome)li ergebis s(a)x(e)liTa R(mr)Tis(a)Ta kozman da damianesiTa. Seiqmna uskofisa, r(ome)li ergebis balRamsa, r(omel)i iyos nawlevTa S(in)a, da r(omel)sa ficarni stkivodian, da r(ome)li Sekrulad iyos kolinjisagan, kolinjsa daulbobs mucelsa S(in)a, qarsa g(a)nswmeds da gaiRebs, rasaca mucelsa S(in)a tkiv(i)li iyos ergebis da fersa gaukeTebs, da javarsa miscems, da gamocdiliaÁ, da sxuasa mr(a)v(a)lsa g(a)nryunilsa sensa ergebis. aRiRe sakamoneaÁ da TurbiTi TeTri, da oTxi mutyali sanjabali, pilp(i)li da kakulaÁ, da sami mutyali kilamoni, balilaji, amatalaji, karnifoli, jakazbuvaÁ, basbasaÁ. TÂTosg(a)n mutyali da naxevari danaye y(ove)li kibiskibe sakamona qaRaldsa S(in)a, danaye y(ove)li wmidad da erTad gaurie. aRiRe TeTri Saqari, danaye wmidad, TxeliTa sacriTa gacer da erTgan (21r) Seyare Saqari, da y(ove)li wamali, da mo(i)Re ugbili Tafli, cecxlTa Sedgi da peruli mohÃade, da miuSÂ, r(ome)li gagrildes 90 da z(ed)a asx(i), da eyofodes, urie, didad WurWelsa Cadev. Tu gasaÃsnelad miscemde Zl(ie)rsa k(a)csa equsisa dramisa wona SeaWame, da ususursa oTxisa dramisa, cotaT RÂniTa CarRunas, x(olo) Tu guariSad SesWamdes saWamadsa, orisa dramisa wona ergos m(a)s Z(a)liTa R(mr)Tis(a)TaÁ.91

keTrisaTuis. askili mogale, RÂniTa SeasÂ.

90 teqstSi `romeli gagrildes~ gameorebulia. 91 21r _ locva bednierisa.

51

Tu RÂZli da tyirbi stkivodis. muxis qerqi da ardi, da qondari Segbole, sami erTad moyare da SeasÂ. RÂZlisaTÂs. ardi bostnisa danaye, gamowure, m(a)s guÀrdsa z(ed)a dawvine da SeasÂ, da Tu ara ergos bzis furceli danaye, TeTriTa RÂniTa Seas samsa dilasa. tyirbisaTÂs da RÂZlisa. ifqlis fqÂli gamtkice da gamoacxev, tfili g(u)lsa dasdev. RÂZlisaT(Â)s. lila da amarta RÂniTa SeasÂ. RÂZli r(omel)sa stkivodis simÃurvalisg(a)n. ZaRlis yurZeni, kamis Ziri da furceli (21v) danaye, mowure, WiqaÁ erTi didi aavse da ocis dramis wona Saqari Sigan Cayare da SÂdsa dResa as WiqaÁ erTi. misT(Â)sve. Tafli umgbari SÂdsa dResa aWame. ravdeni Z(a)l edvas, marjuÀnesa mÃarsa da(a)wvine. tyirbisaT(Â)s. visca gausivdes Ãorcsa gbolelsa nu sWams, y(oveli)ve mcired Wamos da nu gaZRebis.

qedis tkivilisaTÂs. axalsa dumasa idebdi. r(ome)lsa naWami ara dadgrebodis. Tavcecxlas Ziri Seas samsa

dilasa nakbensa guÀlis(a)sa da y(ovels)ave mÃecis(a)sa. muri danaye da

dasdev. qaTami ga(a)pe da dasdev r(a)ica daxudes. guÀlcemulsa. Zeris naRveli dasdev da asoca dasdev. guÀlisa da cofisa nakbensa. xaWo zroxaTa Zmarsa Cayare, nakbensa z(ed)a dasdev da cxÂrnica Seugozen. sxu(a)Á. Wreli WiaÁ zis ardis furcelsa, lurji T(a)v ferÃi daWar da gagde, da sxu(a)Á danaye, da zeTiTa SeasÂ.

r(ome)lsa soko eWamos da mokudebodis. tegana gamowure da SeasÂ. sxu(a)Á. C(i)tis skintli TafliTa SeasÂ.

wamali gasaxsneli, r(ome)li gamoiRebs stomaqisg(a)n Telgamsa da misTana snebaTa. dramisa wona spanZlis Tesli da oTxis dramis wona peruli mohÃade, da TafliTa Sezile, da `g~ dramis wona RÂniTa SeasÂ.

r(ome)lsa mÃecisg(a)n nakbenisa eSinodis. opani RÂniTa (22r) SeasÂ, ÃorcTa y(ovel)Ta scxe.92

WiisaT(Â)s. irmis rqaÁ dawÂ, mogale, wur(i)lad TafliTa Sesuare. Tu didi k(a)ci iyos sami kovzi SeWamos da Tu cota erTi.

vis aÃuÀlebdes. fiWÂ fiTri RÂniTa tkbiliTa Segbole, samsa dilasa asÂ.

92 22r _ rituali eSmakeulisaTvis.

52

Tu k(a)ci uSvilo iyos. qurcikisa yuÀri irmis tyavsa S(in)a gamohkar da Seabi.

Tu urvli iyos. wirnisa gurkasa, r(ome)l g(u)l ars S(in)a daw da karaqiTa Sezile, z(ed)a dasdev.

k(a)ci Tu mxurinavi iyos. rkinis naqlibi SeasÂ.93 Tu k(a)csa isris piri anu Condoi ver gamoiRos. Tag ga(a)pe da

dasdev. Tmisa ar gamoslvisaTvis. jinWvelisa kuÀrcxi dagal da scxe da

ara gamovides. mWamelisaTÂs. mdog TafliTa ugbiliTa Seazave da mWamelsa

z(ed)a scxebdi. r(ome)li sisxlsa dajdebodis. do naxevar duRebuli Seasdev. vis mjdomi Zneli iyos anu urvli mWameli. viris T(ua)li dawÂ,

dedak(a)cisa sZiTa Sesuare da w(mid)a mCuarsa SexÂe, da Rame wy(a)lsa Cadgi, da m(a)s z(ed)a dasdebdi.

r(ome)lsa mamacob(a)Á ara hqondes. irmis yuÀrisa kuÀrebi ga(a)Ãme da moxuÀwe, da RÂniTa Seasmidi.

krdoanisaTÂs. siqarozi (24r) danaye nigoziTa, weboTa da loforTqinis bude _ sami wurilad mogale, TeTriTa RÂniTa Seas samsa dil(a)sa uzmaÁ.

sisxli r(omel)sa cxÂrTa sdiodis. sisxliTa misiTa, saxeli misi, ukuRmarT daweros Sublsa missa z(ed)a da ese locvaÁ cxÂrTa z(ed)a: Rafo, patrotad, ergos nebiTa R(mr)Tis(a)Ta.

r(ome)li jerk(ua)li iyos: birkis Tesli sami kovzi SeurTe da SÂdjer, erTis kovziTa TafliTa aWame.

sisxlsa r(omel)i fsam(e)n. igive TafliTa SeasÂ. bageni r(ome)lsa daepnen. Roris larTi anu sxÂsa pirutyÂsa,

xaxÂs qerqi danaye, qaTmis cmeliTa Seazave da dasdev. wamali Tu daÃdes. Txis korkli da TagÂs skintli mogale, da

gadgine, da moscxe, da nedlad ipyar TafliTa. ZuZuT tkivilisaT(Â)s. qarta axali daasovle da z(ed)a daak(a)r,

da Tbil(a)d Seuxvie. moviwyesa. Txis Tm(a)Á ukmie.

93 22r, 22v, 23r _ locvebi.

53

gulistkivilisaTÂs. niaxuri Segbole, hamoTa RÂniTa matyli amosvare da dasdev gulsa, da upesa. ese g(u)lis tex(a)sca ergebis.

pirsa, r(ome)lsa mcercneli iyos. qalbana, pagiJati, cx(a)riTa Zm(a)riTa gadgine da scxe.

Worflisa. taxis (24v) cmeli da vardis wy(a)li Seazave, da scxe. guÀli Tu gindes g(a)nZebad s(a)xliT. Txis TmaÁ da irmis rqaÁ, da

RÂ(i)is SeSaÁ, da qrTili, w(midaT)a kecsa S(in)a daw da akumie s(a)xlsa S(in)a. sxu(a)Á. ospis fquili da broweulis yuav(i)li, erTi kovzi Tafli, wyliTa Segbole da scxe T(a)vsa.

xeli Tu gaisivdes. irmis T(a)visa tÂni da vardis zeTi acxe. dikisa fqvili da Txle Zmrisa Segbole, da magrad mosdev.94

mZovarisa da mRerisaTÂs. Tivisa fisi, cÂli da dumbaroTani, ese samn(i)ve swor hyav, kargiTa ZmriTa aaduRe, m(a)s scxebdi. mesamesa dilasa dilasa tyemlisa mJaviTa dabandi.95

guÀlcemulisaTÂs. r(ome)li Zewn(i)sa z(ed)a dampalsa morCÂ amovides, danaye da k(a)cis fseliTa z(ed)a dasdev. sxu(a)Á. Zirxunis Ziri moTxare Ramesa da gaaÃme, da wurilad mogale, da daec v(iTa)r orisa dramisa sswori RÂniTa anu wyliTa SeasÂ.

sxu(a)Á cofianisa nakbenisa. xaWo Zm(a)rsa Cayare da dasdev. cof(ian)m(a)n Z(a)llm(a)n Tu ukbinos. isive ZaRlis Txemi mogale, z(ed)a dasxi.

guÀlcemulsa. vrandelisa furceli gamowure, yrmisa fseliTa asÂ.

guÀrdsa dacemisa. Zirosa Ziri Segbole, RÂniTa anu wyliTa as da m(a)s guÀrdsa miawvine.

mRerisaTÂs, (26r) qartilsa da siodorgsa. keci daw da mogale, da Zm(a)riTa gadgine, da ÃorcTa misdev.

msivani, r(ome)l wiTeli iyos. aslispuri Tbili, RÂnosa tfilsa Cayare da mosdev.96

wylulisaTÂs. soniWis Tesli da Sabi, da broweulisa qerqi, da mar(i)li erTg(a)n danaye, da z(ed)a ayridi, da wylulsa m(a)s

94 24v, 25r _ locvebi. 95 25r, 25v _ locva gvelisa. 96 26r _ locva alisa.

54

p(irve)l mohbandi. wyluli r(ome)lsa sicive eces. xax mogale, TeTri erboTa dasdev.

vis ekali anu isris piri edvas. TeTri xax da Roris (26v) cmeli danaye, da dasdev, da irmis Zual-tÂni dasdev, da Tu igi ara iyos gunda danaye da dasdev.

wamali, r(ome)l ergebis y(ovels)a qarsa. bavasirsa Seulbobs; mucelsa S(in)a gahkazmavs; dauSuÀnebs fersa siberisgan; buneb(a)sa k(a)cTsa Seuqcevs; ese guariSni siWabukisa b(u)n(e)b(a)sa dadginebs da ergebis yrmawur(i)lTa; r(ome)lTa feri m(i)Rebul iyos Seaqcevs fersa, v(iTa)r p(irve)l simrTelesa S(in)a yofiliyos da aSuÀnebs ÃorcTa nebiTa R(mr)TisTaÁ Sezaveb(a)Á amisi: aRiRe xalilagi, kuÀrcxis guli, balinaji, am(a)Tg(a)ni swori wona danaye da gacer, nuSis zeTiTa Sezile, amaTg(a)ni sawamlisa woni iyos, nuSi Tu ara iyos erbo urTe, perul moÃdiliTa TafliTa Sezile, WurWelsa Cadev, odes gindodes iÃmarebdi, Txilis odensa SeasuÀmdi da ergos. s(a)x(e)liTa R(mr)Tis(a)Ta ergebis y(ovels)a qarsa da bavasirsa,97 da mamacis(a)sa. moiRe kurmuxi da afsindi, da prasa, da qondari, da koTxoji, da c(e)recos Tesli, Segbole RÂniTa ZuÀliTa da dawure, da SeurTe sZe furisa, da urTe (27r) T(Tues)a TaÃuis yuÀri, abagi da qalona, zeTi berZuli da zeTi mkosaÁ, dafnisa danavTi mcire, da selis zeTi. ese y(ove)li erTg(a)n Sez(i)le da viTa Ã(e)lsa ara swuÀvdes aRiRe ukana, anu abanosa S(in)a ucandale samjer, anu SÂdjer sawnexelsa S(in)a wy(a)lsa tf(i)lsa da ergos. wamali, r(omel)i ergos stomaqsa. sigrilisaTÂs odes Sesuas ergebis cxroÁsa naRvliansa Savis(a)sa, da baRlamiansa, da ÃuÀlasa, da odes daimWiros enasa quÀSe da WiaTa, r(omel)ni iSvebian mucelsa S(in)a. aRiRe upani erTi nawili, ori nawili zanjabali, oTxi nawili mar(i)li hinduri, xuTi nawili Zir qirmani, Setraji SÂdi nawili, danaye da gacer, da Sezilen TafliTa, Seas s(a)smeli misg(a)n gundisa odeni gr(i)liTa wy(a)liTa, ergos.98

suravadisaT(Â)s. mCoro virisa mawonsa aurie da dasdev. misTÂsve. karaqi dasdev. misTÂsve. Wapaluki danaye dasdev.

97 tesqtSia `baRasirsa~. 98 27r, 27v _ gvelis locva, locva sencecxlis da sawerelis.

55

l(o)cvaÁ guÀlcemulisaTÂs. stagnis furceli da leRÂs furceli, da nigozis furceli danaye, gamowure da SeasÂ, (28r) da scxe. uk(e)Tu guÀli pirsa CauZures. wyali g(aa)tfe da didsa sawnexelsa S(in)a Casxi, da k(a)ci S(in)a Casui cxelsa. taSti avse civiTa wyliTa, pirsa mosdgi da nu asuam, da raÁ sicive wylisa eces maSinRa momarTos, da wamoagdos piriT guÀli taStsa S(in)a.

balRamisaTÂs. qorafis Tesli danaye da TafliTa SeaWame erTi kovzi.99

(29r) pirs simsivnisaT(Â)s: gomizi, iodasalebis Tesli, mori, erTad mogale, wyliTa aduRe da salbunad Seqen, da z(ed)a dasdev. simsivne pirisa daucxros da Tu ese ara ergos mklavsa sisxli adine. misTÂsve. wamali nedli leSi da gundruki, da gunda erTgan mogale, da wyliTa gadgine, da m(a)s g(a)nsa scxebdi.

r(ome)li fselsa ver iWirevdes. Txis buSti mogale da tfiliTa wyliTa Seas izm(a)sa. anu qaTmis mamlis jinjaya dawÂ, mogale, y(ovla)d missa kuÀrcxis qerqi, r(omel)isg(a)n marTuÀni gamosrul iyvnen mogale da TbiliTa wy(a)liTa SeasÂ. qvaÁ, r(ome)lsa iyos da ufsmadica iyos. kirCxibi (29v) monaye da tutis wy(a)li urTe kovzi erTi, mandiliTa gamowure da Seas mr(a)v(a)ljer. qvaÁ da(a)dnos, safsmursaca CamoZures. da rvaÁ T(a)vi sxu(a)Á Ãaris ZiraÁ, sami Ziri cercÂ, mjiRi erTi nes veluri, mjiRi erTi bavruki, ori kovzi Tafli da zeTi berZuli urTe, ese y(ove)li Segbole, Tasi erTi m(a)T mxalTa nagbuli bavruki da Tafli ukanis urTe. patruqiTa dawure zeTi berZuli, urTe samsa dilasa. Ziri, Tafli, guir(i)laÁ wur(i)li, r(ome)li wyliansa adgilsa moÃdebis da ekalsa, r(ome)lsa gomizi gamovals, ese SeasÂ. da Tu ver fsas. skintli mogale da TeTriTa RÂniTa SeasÂ. mamacisaTÂs da zurgis tkivilisaT(Â)s. eklis wuÀris Ziri Txare, garecxe 100 , TeTriTa RÂniTa Segbole, sami sawyauli erTad TxuTmetisa Tasisa erT Tasad moyare, xuTs dilasa SeasÂ. ufsmadisaT(Â)s. asroni Segbole wy(a)liTa, sami erTad moyare da SeasÂ. Tu safsmursa qv(a)Á iyos. Tavi CaRma uqcie da Sexare.

99 28r, 28v, 29r _ gaZnelebuli mSobiarobis locva da rituali, locvebi gvelcemulisa, bednierisa, mjdomisa. 100 teqstSia `garecxi~.

56

mamaci, r(ome)li yursa da T(ua)lTa atkivnebdes. moiRe Sxami kovzi erTi, iis zeTiTa samsa dilaÂsa cxÂrTa uwTve.

muclisaT(Â)s da tyirbisa. verxuis Ziris qerqi TeTris RÂniTa Segbole, naxevrad moyare da samsa dilasa asÂ.101

(40r) balRam zafrianobisaT(Â)s. moiRe kuÀrcxis guli yÂTeli da Zira yÂTeli, da RuarZli mogale da z(ed)a dasdev da ergebis.

r(ome)lica sisxlisa dajdebodis. vaSli danaye da gamowure, da missa zomasa Zmarsa T(Tues)a Seazave, da SeasÂ, da ergos.

r(ome)lsa guami stkivodes. bavruki wiTeli mogale, TafliTa Seazave, g(aa)Tbe da neltfili scxe. qvaÁ ga(a)Ãurve da RÂniTa ucandale. Tu scxo sZe leRÂsa pirsa z(ed)a qeris fqviliTa da ZmriTa, amoagdos mÃuÀvri da ergos wiTelsa mWamelsa da Worflsa.

vin sisxlsa dajdebodis. moiRe gunda da broweulis qerqi, da zoli sarisa, sokoÁ anu venaÃisa TeTrisa soko da mis T(Tues)a jaozi102, da Zira TeTri, da pilpili, ese y(ove)li ga(a)Ãme da wmidad mogale, da TafliTa aWame. da Tu Tafli ar iyos moiRe brinji da Segbole magrad, da kargad, sqlad, da m(a)s z(ed)a moayridi, da anu kuÀrcxiTa aWame ToToTa. da mis T(Tues)a moiRe mr(a)v(a)lZarRÂsa Tesli, gaÃme, mogale wmidad, igica moayare. sxu(a)Á misTÂsve. moiRe qeri w(mida)Á garCeuli, wmidad dafqev da TafliTa mozile, da mziTa cot(a)d gamoacxev da aWame. Tu akmio s(a)xlsa (40v) S(in)a rqaÁ da sisuisa Ziri, Zelvisa furceli _ meot iqmnas gveli WaÁni. Tu furceli iudaÁs ZiriTurT akmio _ s(a)xlad bor(o)ti eSm(a)ki ara moeaxlos. Tu nayofi misi RÂniTa anu TafliTa aWamo _ eSm(a)keulTa g(a)nhkurnebs. marTuÀni mercxlisani moixuÀn winasa budisani, mTuarisa mateb(a)Ása Sua gapen da hpovnen orni qvani, TÂTo ferni Sekiren irmisa da anu ÃboÁsa tyavsa S(in)a _ vis tÂni qceuli daSavebuli iyos, ergos.

vin ufsmad iqmnas. TiÃaÁ mercxlisa budisa gadgine da scxe. moiRe Savisa mamlisa frCxili, marj(ue)nisa ferÃisa, S(e)nT(Tuis)a ipyar anu Ã(e)lsa daiWire da _ mt(e)rTa S(e)nTa z(ed)a iyo.

visca bruÁ esxmodis. TaÃÂs yuÀri da niaxurisa Ziri, da Zira, furisa erboTa tfli cxÂrTa uwTe.

101 30r-dan 40r-mde _ sxvadasxva daavadebebis locvebi. 102 teqstSia `jaomi~.

57

ferÃni Tu stkivodian. wyalsa Caudgine. r(ome)lsa dawviTa stexdes. berZuli zeTi scxe da qusti mogale

magrad, da z(ed)a scxebdi, da cecxli ucxune, da SexÂe. moviwyisaTÂs da Telgmisa. qondari ZmriTa Segbole da SeasÂ.

sxu(a)Â. Txis balani ukmie cxÂrTa. r(ome)lsa ara eZinebodis. Txis qraÁ ucnobel(a)d sasTunalsa

(41r) daudev. damZralsa. skoresa tfilsa sdebdi. wylulisaTÂs. bambaÁ berZulsa zeTsa amosuare da z(ed)a dasdev,

xaviwi103 dikisa erboTa dasdev. momwuarsa. niguzis furceli daw da erboTa Sesuare, dasdev.

sxu(a)Á. zRmartlis SeSa daw da naÃSiri misi mogale, p(irve)l(a)d erboÁsaÁ scxebdi da z(ed)a ayridi. sxu(a)Á. germaÁ, puri, RÂnosa hamosa Cayare da z(ed)a dasdev.

nawlevni Tu anasda Sestkivnen. Zira anu kuliavi mogale, urwyuliTa RÂniTa SeasÂ. sxu(a)Á. niori sami T(a)vi SewÂ, WiqaÁ erTi RÂniTa dawure da SeasÂ.

mucliT, r(ome)lsa simyrale aRmodiodes. pilpilaÁ, ZiraÁ da upani ugbliTa TafliTa, samis kuÀrcxis g(u)liTa ec.

wuT wuT, r(ome)li dajdebodis Ãmel(a)d. Txis sZe da RÂnoÁ Seazave, da as kaTxa erTi.

mZovarisaTÂs. lerwmis qerqi dawÂ, Tesli spanZlisa da mdogÂsa, bavruki naxevrad Seurie da zeTi scxe m(a)s adg(i)lsa, da ese z(ed)a dasdev.

s(u)rsuilisaTÂs da keTrisa. wiTeli WiaÁ, r(ome)li ardisa yuav(i)lsa z(ed)a dajdes danaye da z(ed)a dasdev.

sisxlisa dapyrobisaTÂs. mdog mogale da gadgine, zroxisa qanTelsa (41v) Cadev da z(ed)a dasdev tyirbsa.

mRerisaTÂs. ardi bostnisa daw da ZmriTa scxe. kbilTa tkivilisaTÂs. mkuari poxli daWer rvalisa WurWelsa

S(in)a, RÂniTa Segbole da wuÀni misi pirsa imdgome. sxu(a)Á. gaglis Tesli da marili Seazave, dasdev. (k)bilis texisaTÂs. foxuÀris Ziri ZmriTa Segbole, pirsa ipyar. sxu(a)Á mangalafikis Ziri aduRe, pirsa imdgume. xuÁkelis Ziri da somxuri marili danaye, dasdev. sxu(a)Á.

103 teqstSi `xaviwi~ gameorebulia.

58

kapris Ziri aduRe ZmriTa da gunda mogale, da gundis odeni marili Seazave, da pirsa ipyar. WiaÁ mokali da RrZilni daumagrden. sxu(a)Á, kbilis tkivilisaT(Â)s, Tu matli iyos. mkuÀTsa, r(omel)sa suÀlsa Casxmen igi pirsa isxas da ima(s) kerZoÁsa siÁ stkivodes miwves, da matli kbilisg(a)n gamoiyvanos. uk(e)Tu nazliTa stkivodes. mironi icxos da ergebis.

T(ua)lTa tkivilisaTÂs. ZuÀli RÂno, tfili kuÀrcxis guli, niguzis zeTi, neltbili dasdev. ese T(ua)lTa mzralsa ergebis.104

Tu gindes r(aÁT)a k(a)cTa T(Tues)a SuÀnerad sCnde. ofofisa naRveli T(Tues)a ipyar da esreT iÃmaros: qrTilisa erTisa wona zambakisa da mkuaxisa, da zeTisxilisa zeTiTa Sezilos, da warbTa icxos.

Tu cxÂrTa mReri Seeqmnas. ofofisa Ã(o)rci ga(a)Ãme, spanZlis Tesli danaye, qeris Reri danaye, marilsa T(Tues)a garie da cxovarTa aWame.

Tu T(ua)lsa TeTri iyos. ofofisa sisxliTa iolevdes, dil(a)Á, mw(u)xri, Sua dResa. Tu ofofisa naRveli erTisa wrTilisa wonaÁ muSksa T(Tues)a TiTiTa Sezile, warbTa icxe, k(a)cTa T(Tues)a SuÀnerad sCnde.105

(44r) RÂZli aris ese. Seagbobs saWamadsa stomaqTa Sigan da misi naweri saxlad sisxlad Seqnebis, da ZarRuTa Sua gayvebis, da r(omel)i darCebis, da welTa ganuvalad Seqnebis, da miscems, da r(omel)i nestum(a)n ver waiRos _ fawalasa miscems.

Telgmisa s(a)xli firt aris, da kuÀrcxis naRvlisa yola cnobisa da gonebisa g(u)li aris, da Savis naRvlisa, urvisa da sicofisa, tyirbi aris. da simÃurvalisa 106 s(a)xli Tirkmeli aris, uk(e)Tumca buSti ar iyos _ TirkmelTamca wina kerZoÁ, da T(ua)lTa, da gugaTa siwiTle, da T(ua)lTa daxreWa, da korZTa Seqna, da tanTa fxana, da kbilisa SeZrvaÁ, da frCxilTa tkiv(i)li, g(u)lis tkiv(i)li, g(u)lis sibnele, brus sxmaÁ, sisxlis amoyra, cxvirTa sisxlisa dena, da odes ese y(ovel)ni aRiZrnen _ ese scan. r(ameTu) sisxli meti aris Savis naRvlisg(a)n, da misi. raÁme ZarRuTa, da

104 41v _ rituali. 105 42r, 42v, _ rituali. 42v–43v _ saxareba maTesi da markozis. 106 teqstSi `da simÃurvalisa~ gameorebulia.

59

fseli naxe, r(aÁT)a Seityua ama y(ovel)Ta senTa salmob(a)Á. tyirbis tkivili, T(ua)lTa sibrme, g(u)lis Zgera, bavasiri Ãmeli, Ãvela, Zrwola, fseli Savi, T(ua)lTa marcxenTa, Tavis tkivili, muclisa da upisa tkiv(i)li, da siSfoTe, da marcxenisa ferdisa tkiv(i)li, ese yvela Savis Telgmisg(a)n aris. r(omel)ni aRiZrnen (44v) Telgmisg(a)n. g(a)nÃmob(a)Á k(a)cisa, simÃurvale, k(a)cisa dawvaÁ da TirkmelTa simÃurvale, uk(e)Tumca ara iyo, buSti(s) simÃurvalem(a)n k(a)ci moklaÁ.

k(a)cisa salmob(a)Ta SemZrveli qari aris. stom(a)qTa Sigan aRizrdebis, Seeqnebis car(i)elobisg(a)n. mucelsa da stomaqsa simyrale aborotebs da naTl(a)d gamovals, v(iTarc)a yrmaÁ dedisg(a)n. nebad senTa da mankanad Seiqnebis. ese aris niSani ferad feradi y(ovel)Ta k(a)cisa senTa da salmob(a)Ta.

Rvinis moyurobisa saxli da mTxeveli tÂnTa aris. ospni grili da Ãmeli abunia qarsa, daSrets sisxlsa, da(a)cxrobs simsivnesa da SeakrTobs mucelsa g(a)nÃsn(i)lsa. cercvis WamaÁ umatebs Ãorcsa da T(ua)lTa saxedvTa. mdog Sua da(a)klebs Telgamsa, naRvelsa da sisxlsa, moandomebs saWamadsa. qondari g(a)nswmeds g(u)lsa da stomaqsa, da g(a)narebs qarsa, dasWris Telgamsa, da(a)amebs pirsa da mohklavs Wiasa, da korZsa firtvis(a)sa da Ãvel(a)sca. boloki mÃurvale ars, dasWris Telgamsa, amohyris qarsa stom(a)qisg(a)n da moandomebs saWmelsa. pitnis WamaÁ stomaqisg(a)n qarsa da Telgamsa gamoRebs, mÃurvale ars da Ãmeli, da pirs(a)c dauamebs.

uk(e)Tu tyirbi da (45r) RviZli erTg(a)n Seyr(i)li iyos mucelsa S(in)a. muxis qerqi da veluri ardi da qondari erTgan Seyare, aduRe erTad, moyare da asÂ.

visca mjdomi gamoesxmodes. 107 jinWris Ziri Segbole, dabane da Tu ara gamoCenil iyos gamoRma Zmari asui da m(a)n gamouCinos, da ara evnos, da ergos ima mjdomsa, bedn(i)ersaca ityÂan.

muÃlT, r(ome)lTa stexdes. 108 navTi da naRveli, r(omel)isa gind iyos erTad scxe da astami ga(a)Ãurve kargad da miT ucxune, W(eSmarita)d ergebis.

107 ix. 10v. 108 ix. 10v.

60

T(ua)lni, r(omel)s(a)ca daubnelden da T(ua)lTac da(a)kldes. mdog mogale da wyliTa uwTev.

vinca soko mawyenari Wamos. 109 pitna veluri danaye, gamowure da SeasÂ.

r(ome)lsa muceli SekrviT hqondes. yurZeni Savi duRiliTa dadnve, gamowure, Seas ergos.

wamali, r(ome)li ergebis mucelsa, qarsa, jerkualsa, texasa da vnebasa muclis(a)sa.110 niaxuris Tesli da Ziri, da broweulis gurka, qondari da TeTri ZiraÁ, ese erTgan Seyare, danaye da gamowure, da miT wveniTa aWame saWmeli ras(a)c Wamdes.

bavasirisa.111 Roris birka, pitna _ balaxsa hqvian. da igi moTxare, raÁ erTica gindes danaye da gamowure, da kvercxis xeWbiTa, samsa dil(a)sa TÂTos (45v) smodes da mr(a)v(a)lZarRÂsa Teslsa moanaydes, da nu ga(a)Txelebs, da m(a)s Wamdes da ergos.

Tv(a)lTa tk(i)v(i)lisaT(Â)s. TeTri mdog kovzi erTi danaye da TafliTa Seazave, da samad gayav, da samsa dilasa CanTqas uzmam(a)n da ergos.

WiaTaTÂs.112 visca sWirdes kuliavi kovzi erTi danaye da zroxisa naRveliTa Sezile, da upesa da Wiasa sworad dasdev, da(a)yrevinebs Wiasa.113

xorbisaTÂs. 114 qeris fqÂli gaqnas wyliTa da raÁ dawmdes, uzmam(a)n igi suas dasturiaÁ.

RÂZlisaTÂs. 115 ZeZÂs eklis Ziri danaye da wyliTa aduRe, da uzmasa suas samsa dilasa.

T(a)vis tk(i)v(i)lisaTÂs. yurdRlis naRveli RviniTa cxÂrTa uwTve da ergos.

mucel gulisaT(Â)s. 116 mWnavis qerqi Segbole wy(a)liTa, uzmam(a)n suas.

109 ix. 10v. 110 ix. 10v. 111 ix. 10v. 112 ix. 10v. 113 45v _ Tvalis tkivilis locva. 114 ix. 10v. 115 ix. 15v.

61

TelgmisaTÂs. boloki Savi TafliTa da ZmriTa aWame, da z(ed)a Tafli wyali asÂ, arwyios ergos.

tyirbisaTÂs. anakveTi qerisa anu ifqÂlisa TeTriTa RÂniTa damduRre da z(ed)a Semosdev, ergos. iodasalebi (46r) martSida moTxare, danaye da wyliTa Sezile, da mr(a)v(a)lsa sensa da salmobasa ergebis. mJavesa, mlaSesa eridos k(a)ci da visca mklavsa ebas grZnebisa da mt(e)risg(a)n nu eSinian. vinca g(u)l mtkivanm(a)n Wamos ergebis, dResa r(omel)sa Wamos mowamlvisg(a)n nu eSinian. da Tu mTrvalm(a)n Wamos moafxizlebs. Tu niadag Wamdes ucnaurad sik(u)d(i)lisg(a)n nu eSinian. sadaca eSm(a)ksa ieWobde iqi akmie da g(a)nidevnos. da anasdaT ena CaWrilsa ukmie m(a)sca moulxens g(u)lsa. da visca mklavsa ebas sacTureb(a)Á eSm(a)kTa ara waekidos. Tu Tesli misi anu TafliTa anu RÂniTa aWamo eSm(a)kTg(a)n Sepyro-bilsa g(a)nhkurnebs.117 ese iodasalebis(a)g(a)n gamova.

mjdomisaTÂs. 118 tredis skintli, selis Tesli, qeris fqviliTa da mduRare Roris cmelica miurTe, mjdomsa ergebis.

RviZli r(omel)sa stkivodes. elveri danaye dramisa erTisa wona da TeTriTa RÂniTa Seas oTxsa dilasa, uzmam(a)n suas, mtkivneulisa gverdisaken dawves. misT(Â)sve. bzis furceli ga(a)Ãme, danaye da wyliTa gamowure, da Tafli urTe, da cota Sesvas, da marjvenesa guÀrdsa miwves. misT(Â)sve. (46v) ardis furceli danaye da wyliTa SeasÂ, m(a)sve guÀrdsa miwves.

tyirbisaT(Â)s. xavartis Tesli moxrake, danaye da TafliTa aWame. visca T(a)vsa da T(ua)lTa bru esxmodes. mercxlis budis miwaÁ

danaye da TeTriTa RÂniTa gadgine, ga(a)Tbe da miT Subli da kiseri Seugoze, da ergos.

r(omelma)n Sesuas wuÀni bolokisa Savisa ergos sigonjesa, siyuTlis(a)sa.119

visca iSrimis qvisg(a)n yversa sWirdes anu mucelsa. 120 boloksa danaydes da suas oTxsa dilasa uzmam(a)n, qvasa daudnobs da fselsa

116 ix. 11r. 117 ix. 11r. 118 ix. 11r. 119 ix. 11r. 120 ix. 11r.

62

gahyvebis, vinca suas _ misg(a)n ara r(a)Á evnos brZanebiTa R(merT)is(a)Ta.

k(a)cisa siyviTlisaT(Â)s.121 endro danaye gamowure da SeasÂ. mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides, da ÃorÃi

uxiodes. pilpila da qondari danaye da gaceri, TafliTa aWame mrav(a)ljer, ergos.122

ÃuelisaTÂs. soniWi danaye da Roris poxliTa mkerdsa da beWsa scxe, karga cecxli moucxune.123

visca guÀlm(a)n ukbinos. qaTmis traki, sakvercxe_cocxlisa, nakbensa z(ed)a dasdev da amoswoos gesli da naki, da qaTami mokudes, k(a)ci darCes, erTi ara eyofis, sidamdis mokudebodes, sxu(a)Á miaswar ergos. 124 misT(Â)sve. ... 125 (47r) niori danaye da TafliTa Sezile, nakbensa z(ed)a dasdev, ergos.

keTrisaTÂs. 126 viristerfa hrqÂ(a)n, balaxia, ZiriT(u)rT moTxare, danaye da ZmriTa scxe. misTÂsve. 127 xax danaye da ZmriTa scxe mr(a)v(a)ljer.

r(omel)sa urvli mWameli sWirdes. niaxuri danaye, ZmriTa gamowure, misi wuÀni nakbenSida Causxi, nawuri z(ed)a dasdev, igi Sigan msxdomni matlni daiÃocebian. misTÂsve. 128 pilp(i)la da qondari danaye da ZmriTa gamowure, CauwTve ergos.

visca yurTa smena akldes. mdog mogale, Tafli miurTe, patrukiTa yursa uwTve.

visca T(a)vi da Ã(e)lni uZrwodes. 129 yurdRlis tÂni Semwuari aWame mr(a)v(a)ljer, uSvelis.

r(ome)li Ãvelisg(a)n Telg(a)msa wamonerwyvides. 130 wiTeli ospi da vaSli RÂniTa gaagbe, dadnes, igi aWame da asÂ, ergos.

121 ix. 11r. 122 ix. 11v. 123 ix. 11v. 124 ix. 11v. 125 erTi sityva ar ikiTxeba. 126 ix. 11v. 127 ix. 11v. 128 ix. 11v. 129 ix. 11v.

63

r(ome)li sisxlsa gavidodes. 131 irmis rqaÁ dawÂ, gacar, Taflze moayare, uzmasa aWame.

visca muceli usivdes. 132 ardi RviniTa Seagbe, mucelsa z(ed)a dasdev, wveni misi kideca asÂ, ergebis.

visca Cxvera sWirdes. 133 sZe da Tafli erTgan aduRe, da nelTbili asÂ. misT(Â)sve. 134 ZeZÂs Ziri, r(ome)lsa furceli misi far(a)viTa mgrguali gamoesxmis, misi Ziri (47v) danaye, Tu m(a)rjuÀnTa sWirdes wyliTa Segbole da miT asÂ, Tu m(a)rcxen(a)sa RÂniTa asÂ.

visca tanSig(a)n iqi da aqa swertdes da kideca sCxverdes. 135 askilis gonjis ferad raÁme moesxmis, igi dawÂ, dagale da TafliTa aWame, da zeTiTa uzile, da c(e)cxlsa ucxune.

kalnabis furceli danaye da gamowure da miT ibandes TmaÁ wversa, mZovarisaT(Â)sca kargia. 136 misT(Â)sve. wuÀni Wankutlisa erTob kargia, miT ibandes.

srsuilisaT(Â)s.137 Citis skintli scxe da aRmoagdos ZmriTa, gina nerwyviTa.

muclisa SekrulisaTÂs.138 naRveli mglisa mucels scxe ergebis. Tu niaxuris Tesli comiT Sezile, gamoacxe, stomaqisaTÂs

dasdev, Tbili RorTels(a)ca ergebis.139 visca TmaÁ ara esxas.140 Roris Zvali da myuris bude, amalaxti da

kemuxti, qeris bze da bzis furceli _ gamÃmari. axalsa qoTansa Cayare Ãmeladre dawÂ, danaye, gacer da Roris poxliTa scxebdi, msgebsamdi ergos.

130 ix. 11v. 131 ix. 11v. 132 ix. 12r. 133 ix. 12r. 134 ix. 12r. 135 ix. 12r. 136 ix. 12r. 137 ix. 12r. 138 ix. 12r. 139 ix. 12r. 140 ix. 12r.

64

yvav(i)li visca esxas. 141 Tevzis T(a)vi dawvi, danaye da ZmriTa scxe.

r(ome)li k(a)ci yviTeli iyos. 142 da Zmastani da zafranica, imisTÂs Zira danaye da tkbilsa mawonsa z(ed)a (48r) moayare, aWame mr(a)v(a)ljer, ergos.

visca yurTa stexdes.143 kuÀrcxis cili, ded(a)k(a)cis sZe, erTg(a)n ga(a)Tbe, yursa CauwTÂe ergos.

keTrisaT(Â)s. 144 Ãaris Zira fesÂanad danaye da bavruki erTgan scxe, ergos.

Tu RÂnosa myralsa axali qoTani Cahkido, simyralesa gamoarTuams.145

mRierisa ZnelisaT(Â)s. 146 pilpila da bavruki erTg(a)n danaye, da ZmriTa scxe, ergos.

visca zurgi dia stexdes.147 satacuris Ziri moTxare, TeTri RÂno TxuTmeti Tasi Ca(a)sxi z(ed)a, agbe xuT Tasad, moyare xuTsa dilasa, uzmasa asÂ, Tbil(a)d da(a)xure.

xvastagi, r(ome)li gamoReriandes. 148 Cxikvi gakrten, dawvi da mar(i)liTa ga(a)lokine, ergebis.

cxenis wilisaTÂs. 149 qaTmis skintli, Roris poxili, ZmriTa aduRe da scxe.

Tavi r(omel)sa stkiodes. bambaliT damduRre da mÃurvale Semosdev, da misi nagboli T(a)vsa asxi, Tbilad SeuxÂe, ergos.

tyirbisaT(Â)s. 150 kvarwarezis Ziri TeTriT RÂniT erTsa dResa agbe wy(a)liTa, magra Seuxvevdi, samsa dil(a)sa uzmaman suas, Tbilad daiburos.

141 ix. 12r. 142 ix. 12r. 143 ix. 12v. 144 ix. 12v. 145 ix. 12v. 146 ix. 12v. 147 ix. 12v. 148 ix. 12v. 149 ix. 12v. 150 ix. 14r.

65

ÃvelisaT(Â)s da T(a)vqedisaT(Â)is. 151 sanjabili da sananebeli, mdog da sakmeveli TeTri, da (48v) pilpilaÁ, sworad danaye, Taflsa, Saqarsa da Sekmaqasa Seayaros, erTg(a)n arios, sagebelsa Sigan aRarRaros.

visca T(a)vqedm(a)n yuri daugubos.152 m(a)sca ergebis. tyirbisaT(Â)s.153 Wli hqvian, sawuimris Zirsa igi TeTri monaye da

TeTriTa aduRe RviniTa, Seas Tbili da m(a)rcxenasa gverdsa z(ed)a miwves, mJavesa, mlaSesa eridos.

uk(e)Tu RviZlis tkivilsa z(ed)a qari darTvodes da Znelad aubnebdes. 154 boloki Savi, Ãelis nebzeda sakmeveli rom daetevis igi, erTg(a)n Sekare da RÂno Ca(a)sxi egzomi, rome kargad iduRos, or Wiqad moiyaros, Rame gavle, meoresa dResa gamowure, samsa dilasa uzmasa asuÀmdi, grilsa da mlaSesa, mJavesa eridos, ergebis.

visca mjdomi gamoesxmodes. 155 irmis rqaÁ dawÂ, danaye da ZmriTa scxe, v(iTarc)a iSnobdes, ergebis.

ufsmelobisaT(Â)s. 156 kirCxibi cxrafeÃasa hqvan, igi mzis pirsa mr(a)v(a)li moyare, dawÂ, danaye, gacer da RÂniTa SeasÂ.

yurTa Siv(i)lisaT(Â)s da ara smenisaTÂs. abzindi hqvian, balaxsa, igi danaye da gamowure, da Zmari urTe, da Tbilsa yursa uwTevdi.

r(ome)lsa Ãvelisg(a)n Ã(ma)Á wasul(o)des 157 (49r) da amoxiodes. axlad amoRebuli karaqi da Tafli erTad Seyare, da Zira, da kalamoni danaye, da CaurTe karaqsa da TaflSida, da urevdi da perulad Seqen, da dila mwuxr aWmevdi.

Tu T(ua)lsa frCxili Seeqnas da esisxlvodes. 158 kama danaye da gamowure, dedak(a)cisa rZe urTe da T(ua)lTa uwueTebdi.

r(ome)li fselsa ver iWirevdes da safs(e)leca ewvodes. 159 Txis buSti ga(a)Ãme da dagale, da TaflwyliTa da ZmriTa asuÀmdi.

151 ix. 14r. 152 ix. 14r. 153 ix. 14r. 154 ix. 14v. 155 ix. 14v. 156 ix. 14v. 157 ix. 14v. 158 ix. 14v.

66

misT(Â)s. qaTmis wvilTaT(Â)s gamonatexi xeWebni danaye, gacer da RÂniTa asÂ.

visca weli mocelTa ebervebodes da uWyvirodes. 160 Telis furceli RÂniTa Seagbe da samsa dilasa asÂ. visca mucel guli sWirdes. 161 mr(a)v(a)lZarRÂsa Ziri danaye, gamowure da nacartuta daw(u)Á, erTg(a)n Seyare da Seas mr(a)v(a)ljer. visca mucel g(u)lisa ezoni stkivodes. 162 niaxuri RÂniTa Segbole da gamowure, da Taflica miurTe da SeasÂ, da naxarSi g(u)lis ezoÁsa Semosdev. misTÂsve. zroxis naRveli mkerdsa scxe, z(ed)a abzindis wyalica moasxi, m(a)s z(ed)a ustari daakar, sam dRe miuSvi da g(u)lis vnebasa S(in)a ergos racaÁ sWirdes.

RorTelisaTÂs. 163 Tu yelsa g(a)reT iyos kalnafis (49v) Ziri dawÂ, danaye da viris mCoro da igi sworad gadgine, da mr(a)v(a)ljer Semosdev, v(iTarc)a iSnos da ergebis.

WiaÁ visca esxas. ardis Ziri danaye, wyliTa gamowure da SeasÂ. diacsa orsulsa uÃme da T(ua)li uge, Tu marcxena ferÃi

warmodgas S(e)n kerZo icodi qali hyavs, Tu marj(ue)na ymawu(e)li. visca pirsa guÀli CauZres. pitna veluri ZmriTa Seagbe, Seas da

kideca aWame. TmaÁ, wuÀri visca hÃdebodes. leRÂs furceli Seagbe da miT

ibandes. uk(e)Tu Tmis gamosxma ara geprianebodes. mRamiobi TeTri dawÂ,

danaye da ara gamogesxas am(a)s icxebdi. TmaÁ da wuÀri r(ome)lsa elewebodes. 164 foxveris Ziri moxarSe

da miT nelfilad ibandes. T(ua)li Tu adridgan stkiodes k(a)csa da ver ewamlos k(a)csa.

Savi boloki da leRÂs Ziri, da askilis Ziri, da niaxuris Tesli, erTg(a)n aduRe da m(a)s S(in)a Ca(a)wvine mÃurvalesa da Tbil(a)d da(a)xure.

159 ix. 14v. 160 ix. 14v. 161 ix. 14v. 162 ix. 14v. 163 ix. 15r. 164 ix. 20r.

67

sneulsa, r(ome)lsa ara daeZinebodes. moiRe Tesli xavartisa, gina furceli misi, danaye, gamowure da zeTi miurTe, Sublsa scxe, daeZinos.

T(a)vi r(omel)sa stkiodes. xavartis Tesli da junjurik erTad danaye, aduRe da mÃurvaliTa ibandes, da eSvelos. (50r) misTÂsve. kurdReli Seipyar uZaRlod da naRveli gamoarTÂ. m(a)m(a)o C(ue)nos mcodnem(a)n m(a)s(a)ca ityodes, merme RÂniTa cxÂrTa CauwueTe da ergebis nebiTa R(mer)Tis(a)Ta.

wamali, r(omel)i ergebis tyirbsa da Ãvelasa, Ãurvebasa da cxrosa, Telgamsa da jirkualsa stomaSig(a)n. pilpila ocis dramisa wona, gomizi sacigne Tequsmetis dramis wona egdeni urTve,165 Zira da kuliavi erTis dramis wonaÁ, ese y(ove)la TafliTa Seagbe da visT(Â)sca saaqimod gindodes Txilis odensa TafliTa da TbiliTa wyliTa gadgendi, dil(a)sa uzmaÁ asuemdi da ergos nebiTa R(mrT)isTa.166

jinWari danaye da raÁsaca (50v) Sig(a)n Sesdva, verca guÀlm(a)n da verca sxuam(a)n mkbenarm(a)n da verca sxuam(a)n mkbenarm(a)n ver ukbinos, nebiTa R(mer)Tis(i)Ta.

Tu gindes ese, rome, rZe ara SemkuÀTdebodes. pitna asi Ziri Caagde, samkuÀTebi da SehkuÀTos, dasturia icodi.

visca vaJsa kuku daugrZeldes. kovzsa z(ed)a marili dayare da danaye, da Cauyare, da aRar daugrZeldebis.

visca T(ua)lTa cremli sdiodes. veluri pitna danaye da gamowure, da wuÀni misi T(ua)lTa CauwTve mr(a)v(a)ljer da ergos.

yelni r(ome)lsa stkiodes. cota RÂno da cotas vaJis fseli erTg(a)n g(a)aTbe, yelica moibanos da kideca s(ua)s, uSvelis. misT(Âs)ve. tredis skintli ZmriTa aduRe da yelsa Semosdev.

sneulsa, r(omel)sa ofli ara miswydes. cereco sasTumalsa misdev da moswydebis.

wamali rwyevisa. cereco moxarSe, misiTa wveniTa da xavartis Tesli danayili, TafliTa, Tbili Seas da arwyios.167

165 teqstSia `erTve~. 166 50r, 50v _ rituali. 167 50v–51r _ mSobiarobis rituali.

68

uk(e)Tu mSobiares CÂli mucelsa Sigan moukudes da ver daexsnas. Txis sZe da RÂno SeasÂ, uSvelis.168

cxros gardaweraÁ kakla, soflaÁ, yTiala, almana, CoCala, gaswydi cxroo da Ãurvebao, Tu sparsi x(a)r mahmadis madlsa, Tu uria x(a)r petrozis m(a)dlsa, arnica sj(u)lni civebani x(a)rT m(a)dlsa Tq(ue)nisa saloc(a)vis(a)sa a(mi)n, k(ur)n)ebs) (?).

yursa, r(ome)lsa wyali sdiodes anu Txamli. vaJisa, anu Txis naRveli CauwTve, ergos.

Tavisa tkivilisaT(Â)s. yrdelis Tesli da junjuriki danaye, gamowure da T(a)vsa scxe.

sneuli, r(ome)li xurinvides. cxv(a)risa anu zrxoxis naRveli yursa scxe, ergebis.

r(ome)li Znelad fsmides. kraviskudai hqÂan balaxsa, igi Seagbe, misi wveni simnis kopis T(a)viTa Seas da ergebis.

r(ome)li sisxlsa dajdebodes. do naxevar duRebuli Seas da ergebis.

muclis ÃsnilobisaTÂs. furis sZe da vaJis fseli, da gunda monayili erTgan asÂ, ergebis. misTÂsve. kitris naqurceni ga(a)Ãme, mogale da TafliTa (51v) umgbariTa aWame, da ergos. misTÂsve. qaTmis koWz(ed)a qerqiviTa hkravs, igi ahÃade, g(aa)Ãme, danaye, TafliTa aWame da ergos.

mucelsa, visca tkiv(i)li Seedvas. fseli misi, kecisa WurWliTa dadgi, Tu mweri hkrbebodes _ zed Zveli yveli da ormoci marcuali pilpila erTg(a)n Seyare, danaye da wyliTa xaviwad Seqen, da aWame. Tu fselsa m(a)s z(ed)a mweri ara hkrbebodis _ mokudebis, cudia, nu hkurneb.

TirkmelTa tkivilisaTÂs. wunwub(a)Á TafliTa aWame. g(u)lis wretisaTÂs. broweulisa qerqi da fisi xuT xuTis

dramisa wona danaye, furis sZiTa aduRe, SeasÂ, ergos. SekrulobisaT(Â)s. qatos wveniTa Wakunteli 169 Seagbe, misiTa

wuÀniTa patruki, zeTi, Tafli, erboÁ erTgan moyare, Zmari urTe, Seas ergos.

168 51r _ cxros rituali. 169 teqstSia `Wankuteli~.

69

mjdomi visca esxas. kalnafis Tesli mogale, z(ed)a moasxi, ergos.

kuvikurisaT(Â)s. kuliavi dagale, gamowure, samsa dilasa samsami Tasi Sesuas, ergebis.

srsuilisaT(Â)s. kurmuxi mogale ded(a)k(a)cisa sZiTa scxe da ergebis.

k(a)csa, r(omel)sa ÃorÃsa Zuali daeCaros. misive Zuali T(a)vsa daidvas da ergos.

guÀlcemulisaT(Â)s. vardis furceli (52r) danaye da yrmis vaJis fsliTa SeasÂ.

saxlsa, r(omel)sa guÀli anu sxu(a)Á avnebdes. dedak(a)cisa TmaÁ da RÂis SeSaÁ, qrTili, qalbana da k(a)cis Tma, irmis rqaÁ erboTa akmie.

xorbisaTvis. qrTilis fqÂli wy(a)liT gadgine, uzmasa as da ergos.

tyirbisaT(Â)s. visca gausivdes ese swamle: Ãorcsa wy(a)liTa moxarSulsa nu sWams, nuca yo(e)l rasaca Wamdes _ Tbils Wamdes. kapris Ziri da ZeZÂs eklis furceli erTg(a)n ZmriTa Seagbe da SeasÂ, dacdili aris, ergos. misTÂsve. ifqÂlis qatoÁ moÃale da msivansa z(ed)a dasdev, da ergebis nebiTa R(mer)Tis(i)Ta. misTÂsve. mdog Ãmeli mogale, umgbariTa TafliTa mozile, kurdRlis korklis zoma cxra Seqen da samsa dilasa uzmasa, sam sami SeaWame da m(a)s mtkivansa z(ed)a miawv(i)ne, ergos nebiTa R(mer)Tis(i)Ta, samxramdi ima mÃarsa iwves. misTÂsve. ardi bostnisa daw da ZmriTa gaqen, mtkivansa z(ed)a scxe, ergos, dasturia, nebiTa R(mer)TisaTa.

keTrisaTÂs. mRamiobi Seipyar, TeTriTa dakali, sisxli misi Wiqasa Sig(a)n daiWire, sisxli da Ãorci orive ga(a)Ãme, dagale da TafliTa gadgine, keTrsa Semosdev, xuT dRemdi nu Seixsnis da ergos.

Tavis tkiv(i)lisaTÂs. k(u)rdRlis (52v) naRveli cxuirTa uwTve. vis ferÃTa stexdes erTsa adgilsa. ifqÂlis qatoÁ ga(a)Ãurve

tafasa Sigan TxliTa anu RviniTa, ferÃsamca ara daswvides cxelsa dasdebdi xSirad, kidemca ara gaucivda. misT(Â)sve. saros Ziri danaye, kecsa z(ed)a dasdev da m(a)n moklas salmob(a)Á igi.

vis ferÃi gausivdes. aslis fqv(i)li sZiTa mozile, Citis skintli urTe, msivansa z(ed)a dasdev.

70

uk(e)Tu rwyevisa dayeneb(a)Á gindodes. kurdRlis guli Segbole, nigozis zeTiTa Seas da SeaWame, da ergos. misT(Â)sve. bolokis Tesli danaye, gacer da vaSlis qerqi danaye, gacar da boloki miT Sezile, mkerdsa dasdev da SeixÂe.

uk(e)Tu ÃorcTa keTrisa masmuri gamoeces. igi wiTlisa naRvlisag(a)n aris. mxali kalnafisa kargad Seagbe, igi k(a)ci Tbilad dasÂ. oflm(a)n raÁ dauwyos divli, frCxilsa naxarSiTa ibandes da ergos. misT(Â)sve. garakis furcelsa z(ed)a nami dadgebis, WurWelsa Sig(a)n moyare, rvas dRes TÂTo Wiqa SeasÂ, samsa dilasa TeTrsa fsmides170, miT scan rome ergebis.

(53r) gare r(omel)sa aCndes. leRÂs furcels sZe rom sdiodes m(a)s scxebdi, samsa dResa cxelsa mzesa icxunebdes _ sadamdi tyavi ar aqlTdes, scxebdi, ergos.

k(a)ci Tu ver fsmides. tredis skintli, dramis wona, SeasÂ. qarisT(Â)s. TeTri navTi sui kÂras dResa. samxari Wame da

orS(a)b(a)Tsa imarxe _ nuca vaxSamsa sWam; r(a)J(am)s yoveli k(a)ci dawves, SuaRame Seiqnas, Ã(ma)Á ara ixmodes, kvercxis xeWebi navTiTa da RÂniTa asÂ, RÂno ufroÁ qen, WiqiTa SeasÂ, Tbilad daiburos, daiZinos, dileul sagebelTa nu adgebis paStas xans, paWiWs nu gaiÃdis, sartyels nu Seirtyams, ferÃi m(a)Rl(a)dre daidgi. samS(a)b(a)Ts _ SuadRe puri Wame, vaxSamsa nu sWam; oTxSafaTs _ im(a)rxe; xuTS(a)b(a)Ts _ amav wesiTa Wame; paraskevica _ imarxe; S(a)b(a)Tsa _ samsa kÂrasa imav wesiTa iqmodi, S(a)b(a)Tsa samx(a)rsa Wamdi; kÂramdi _ im(a)s iqmodi. am(i)s wamlobaSig(a)n RÂnos Tbilsa asuÀmdi, meores kuirasa muSki _ Tu eSoebodes, miTve wesiTa qalbanaca ergebis, nebiTa R(mer)Tis(i)Ta.

soko, r(ome)lsa esxas. Relisa soko, pilpila, mdogÂ, TafliTa umgbariTa gadgine, scxe, anu Zu(a)Á, anu yaWis sabeli, (53v) mouWire da mohkveTe, ergebis.

mamacsa, r(ome)lsa ceri SeebeWdos. qondarsa danayilsa asmidi, ergebis nebiTa R(merT)is(i)Ta.

sisxli, r(ome)lsa edinos da sicive Seuvardes. qinZi Ãmeli, danayili mis(a)Á da T(a)vis TmaÁ erTgan Sezile wyliTa, z(ed)a dasdev da Seuxv(i)e, simsivne daucxres. erTxel vaJis g(a)navali

170 teqstSia `fmides~.

71

scxe, qrTilis fqv(i)liTa z(ed)a mougoze, skore zroxisa CÂlis k(a)cis fseliTa mougoze da scxe.171

soko r(omel)sa SigniT esxas. Tu gindes Segeb(a)Á misi zroxis Ãorci mWle SewÂ, Tu sWirdes _ ver dacoxnis da Jam Jamca gamoagdebs.

r(ome)lsa sadrekelsa esxas RÂZli, anu nawlevTa, anu stomaqsa. RviZli cxurisa anu Txisa ga(a)pe da mucelsa z(ed)a mosdev.

uk(e)Tu SavaTa Seiqnas Ãurveb(a)Á, Tu gaTeTrdes sokoÁ. g(a)navalsa wveT wveTad hyvebode da peruli Txilis feri. misT(Â)sve. gunda SÂdi aduRos, erTi kaspuri RÂno erTg(a)n (54r) Sezile da SeasÂ, qrTilis fqÂli daw kovzis naxevari, T(Tues)a Seurie im sasmelsa, ganavalsa dasdebdes da ergos.

mamacisa qarisa. prasisa wuÀni da nigvzis172 zeTi erTg(a)n Seyare, axuretine, ergebis.

ferÃi, r(omel)sa gzisa slviTa stk(i)odes. tenco da tegana danaye, zeTiTa berZuliTa z(ed)a dasdev da miTve dauzileve.

welni r(ome)lsa anasdaT Sestkivden. Zira da anu kuliavi ga(a)Ãme, kargad dagali, RÂniTa urwyuliTa SeasÂ.

T(ua)lTa, r(ome)lsa blita miedebodis. xeWeWi, r(ome)li aris tbasa S(in)a loforTqini, igi anu qarqaSi Zveli dawÂ, wurilad danaye, gacer, Jamadmde ded(a)k(a)cisa sZe scxe da ergos.

mucliTa, r(ome)lsa simyrale amouvidodes. pilpila da Zira, da ospni, umgbari Tafli, sami kuÀrcxis guli, erTg(a)n Seyare da asÂ.

r(ome)li xSirad gavidodes. Txis sZe da RÂno Seyare da SeasÂ. r(ome)li sisxlsa dajdebodes. irmis rqaÁ daw wuril(a)d,

mogale, SÂdjer aWame fubrukiTa. pilpila aTisa dramisa wona, aTis kuÀrcxis g(u)li, mJaved broweuli, ese erTg(a)n gadgine, sami kovzi Seas dileul da ergos, nebiTa R(mer)Tis(i)Ta.

(54v) r(ome)lsa texa sWirdes. kargis RÂnis Txle qrTilis fqviliTa erTg(a)n Seyare kecsa z(ed)a, gaTbe, qalsa, r(ome)lsa vaJi swovdes misiTa rZiTa gunda uÃurelo naTessa z(ed)a dasdev, naTesi aiRe, ageTi T(ua)lTa dasdev da ergos. misT(Â)sve. uÃurelo gunda

171 53v _ mSobiarobis rituali. 172 teqstSia `nigzis~.

72

mogale, wur(i)l(a)d gacer da zroxisa cmeliTa magrad Sezile, kuÀrad Seqen da T(ua)lTa dasdev da miaZine.

T(a)vi, r(ome)lsa hqaodes. nelTb(i)liTa TafliTa dabane, kargad SeuxÂe, iyos xanamdi, merme Telis Ziri da foxveris Ziri danaye da Seagbe wyliTa, da miT dabane.

Tu T(a)vsa qertli iyos. taxis naRveli da broweulis yuav(i)li, kovzi erTi Tafli, erTg(a)n Seyare wy(a)liTa, T(a)vsa scxe qartli moklas da qavilica da(a)wynaros. misT(Â)sve. mRrial tvelaÁ wyalsa zis, igi daw da mogale, wy(a)liTa, ufro ZmriTa gadgine, T(a)vsa scxe, qartli moklas da Tm(a)Á gaukeTdes. erTxel kanafis Ziri moxarSe, T(a)vsa scxe, ergos. misT(Â)sve. kapris furceli TurTu sZiTa Seagbe da miT nagboliTa Jam Jam T(a)vsa daibandes, da q(e)rtli da qavili orve dauwynaros. (55r) i(i)s Tesli da gundruki mogale, da Sublsa scxe. misT(Â)sve. moloqi da qinZi, da Sambali Seagbe, da misiTa wyliTa T(a)vi dabane, nagboli T(a)vsa dasdev, ergebis.

r(ome)lsa T(a)vi stkiodes. gomizi da pilpila mogale, T(a)vis naxevarsa scxe, orbis naRveli cxÂrTa uwTve da ergos. iis Ziri, daTÂs naRveli da ospni erTg(a)n Seyare, da cxÂrTa uwTve. misT(Â)sve. abzindi da niori Roris poxiliTa, anu erboTa Seagbe, T(a)vsa dasdev ergebis.

zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. abzindi da qimetra, da kowaxuris Ziri, kami(s) sami T(a)vi, ZiriT(u)rT, ifnis qerqi, cota qondari, ese y(ove)li erTg(a)n Seagbe RÂniTa, sami sawyavi erTg(a)n moyare, gamowure, cota Tafli miurTe, sidamdi Tbili iyos, erTg(a)n moTquipe, SuadRemdi asuÀmdi.

r(ome)li sisxlsa fsmides. mercxlis kuÀrcxi mogale da qrTilis fqÂli urTe, da ZmriTa gadgine, da asÂ. misT(Â)sve. irmis rqaÁ p(irve)li amosruli WoboSniTa moqlibe da gadgine, da ZmriTa SeasÂ, egreve misi larTi ga(a)Ãme, mogale da ZmriTa asÂ.

r(ome)lsa matli yursa esxas anu sxuasa adg(i)lsa. atmis gurkis (55v) zeTi mogale, ZmriTa SeasÂ, z(ed)ac mosdev, mzesa miuwvine.

mcercnelisaTÂs. gunda uÃureti da bavruki, wiTeli ospi, urwyo qondari, diadi ese y(ove)li kupriT mogale, nacartutiTa bandi, im wamalsa z(ed)a zdebdi. qaTmis skintli gadgine wyliTa, bambaSig(a)n amosuare da wylulsa z(ed)a dasdebdi.

73

gul moviwyisaTÂs. qurcini xuadi Seipyar, yuÀrni gamouyaren da cxÂrsa miupyar, isunos da yelsaca Seibas. misT(Â)sve. balani Txisa cxÂrTa ukmie, isunos da yelsa Seibas.

TelgmisaT(Â)s. qondari ZmriTa Seagbos, Seasuas, Telgamsa wamoyris da ergebis.

zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. wylis pirsa, saTibsa Sigan dgas tenco da igi dakrifos, da sZiTa da(a)lbos, erbo urTos da uzmam(a)n suas, qars(a)ca ergebis.

sicivisa gatexisaT(Â)s. Zira TafliTa monaye, as da ergebis. sisxli r(ome)lsa ara daeyenos da ara miswydes. ajaspi dayare,

anu jinWari mogale, dasdev da miuwydes, nebiTa R(mer)Tis(a)Ta. g(u)lis SlisaT(Â)s. pitna sami Ziri da broweulis tkbilis wuÀni

ZmriTa aduRe da axuritos, dacdilia. (56r) r(ome)li vera fsmides da wyladca dajdebodes, cotad

mucelica stkiodes. qedi uWran da naRveli amouRon, poxiliTa uzelden v(idr)e buStisa piri ara gaexsnas da ergos.

r(ome)lsa eÃvelebodes da sisxlsa amoyrides. biaÁ da vaSli, da ospi wiTeli Seagbos, v(idr)e dalCuÀs, cerecoca miurTe 173 , aWame, ergebis.174

(58r) gasavali Tu gausivdes. wiTeli bavruki da Tafli erTg(a)n gadgine, ga(a)Tbe, nelTbili scxe. qva ga(a)Ãurve, RÂnosa Ca(a)gde, qveSe uyrCole, ergos.

RÂZli da tyirbi Tu erTg(a)n Seyril iyos. moxis qerqi da veluri ardi, qondari erTg(a)n Seyare da Seagbe, ergos nebiTa R(merT)isTa. RÂZli da tyirbi Tu gausivdes. kiri daw da Roris cmeliTa gadgine, z(ed)a dasdev, ergos nebiTa R(merT)is(i)TaÁ. RÂZlisaT(Â)sve. RÂis naxSiri da mglis mCoro erTg(a)n mogale, kargiTa RÂniTa erTi kovzi SeasÂ. misT(Â)sve aris. da mTaSig(a)n dgas, furceli misi niorsa gavs da mis Zirsa WloniviT hkidavs igi, ZiriT(u)rT mogale da ga(a)Ãme, da RÂniTa samsa dil(a)sa SeasÂ, ergos. tyirbi da RÂZli r(ome)lsa gausivdes. ifqulis fqÂli germad

173 teqstSia `miuTre~. 174 56r, 56v, 57r, 57v _ locva RviZlis, qarcemulis, cxros, gvelcemulis; rituali mSobiarobis; locva kbilistkivilis, ufsmadobis.

74

gacer, purad Seqen gamoucxobel(a)d, ugbolveliTa TafliTa xaviwad Seqen da tilosa z(ed)a g(a)f(i)ne, z(ed)a dasdev, salmob(a)Á gamoiRos da simsivne da(a)cxros nebiTa R(mer)Tis(a)Ta.

SekrviT vinca iyos. yurZeni Savi aduRe, SeasÂ. sisxli 175 vis cxuirTa sdiodes. rqaÁ damwuari da melani, da

gomizi erTgan mogale da cxÂrTa ubere. TvalTa TeTrisaT(Â)s. (58v) kamaÁ mogale, uwTve. yursa, r(omel)sa baravi sdiodes da stexdes. ymis vaJis fseli

Causxi WurWelsa, sami gunda Ca(a)gde, tiloT zemohkar, xuTis dRes daexsen, amoiRe, danaye da yursa uwTve, erTxel vacisa fseli Causxi, naRveli raÁs gind iyos Seurie da eSvelos.

vis mZovari sWirdes. lerwmis qerqi daw da spanZlis Tesli, mdogÂ, wiTeli bavruki naxevrad SeurTe, mZovarsa z(ed)a zeTi scxe da isi wamali z(ed)a dasdev da ergos.

saSobos ukaniT Tu mucelsa stexdes. ospi da vardi mogale, ZveliTa RÂniTa ga(a)Tbe, SeasÂ. pilpila qviTa mog(a)le, wyliTa Seas da RÂno Seagbe. rko cotad Seqen, aWame, kideca asÂ. matyli tafasa Sig(a)n ga(a)Tbe RÂniTa, mucelsa z(ed)a dasdev.

qavilisa da mRerisa. axali keci daw da mogale scxe, spodogorsaca ergebis. RiRusa axali keci dawÂ, mogale, ZmriTa scxe da cÂli da fisi dasdev, da SeuxÂe, da dadnos.

keTrisaTÂs. kurdRlis sisxli SeasÂ, erTi Tavi Romi dawÂ, mogale, scxe. am(a)n mZovar(i)ca moklas.

ZuZu, r(ome)lsa stkiodes. qarta (59r) axali daasovle, Seuxuie Tbil(a)d, ergebis.

zugi r(ome)lsa stkiodes. niaxuri Seagbe tkbiliTa RÂniTa, matyli dasovle dasdev, ergebis.

sneuli, r(ome)li ususurad iyos. kedlis nagozi kuamliani mogale da tkbiliTa RÂniTa gadgine, mkerdsa da beWsa scxe, da dasdev, da SeuxÂe, da Txisa misg(a)n cxurisa pirsa T(Tues)a upyar da Zali Sedvas, saWmelsa nu aWmev, purwyaliTa aWame ergos.

spaondogarsa. myuris bude, r(omel)i wy(a)lsa S(in)a mRrialtveli igi, niguzis zeTiTa Taflsa S(in)a SeuwÂ, v(idr)e dadnes dawure da scxe.

175 teqstSi `sisxli~ gameorebulia.

75

ufsmelobisaTÂs. Txis naRveli miurTe gundruksa, jinWaris Tesli wyliTa gadgine da SeasÂ.

sneulsa, r(ome)lsa swyurodes. samis kvercxis gulsa berZuli zeTi urTe da aWame, zeTisxilica miurTe. misT(Â)sve. RÂno da wyali, da yveli, da yuav(i)li, r(omel)i saTibsa Sigan iqnebis igi yuav(i)li Crdilsa Sigan ga(a)Ãme, wyliTa Seagbe, misiTa nagboliTa pirsa iTquifdes, kideca asÂ.

Tualbliti visca sWirdes. irmis larTi Ãmeli monaye, dasdevi, ergos. T(ua)lTa moklebisaTÂs. (59v) ded(a)k(a)csa axali yrma rom edgas p(irve)li misi sZe mowvele, niori oTxad gakuÀTe, Sigan gauRe, ergebis.

ÃvelisaTÂs. rvaÁ Tavi niori tafasa Sigan SewÂ, samsa dilasa uzmasa asÂ, ergebis. misT(Â)sve. zeTi vardisa da Tafli sworad yav, qalbana da Zira, da sananebeli danaye, miurTe, asÂ.

kb(i)lTa mRilisaT(Â)s. Ãaris ZiraÁ, r)omel)sa Zirsa z(ed)a sami furcelni esxnes, Ziri misi da furceli furissulasi, orive erTg(a)n Seagbe da wveni misi pirsa amdgome, nu CanTqams, ergebis. misTÂsve. Sxamis Ziri da ielis Tesli, da bavruki wiTeli, erTg(a)n mogale, pirsa uyrCole.

RrZilni, r(ome)lsa uyroden. bavruki wiTeli da pilpila danaye, ZmriTa gadgine, pirsa imdgome, ergos.

piris simyralisaT(Â)s. bavruki da pilpilaÁ, da gunda mogale, da ZmriTa imdgome.

TelgmisaTÂs. qondari da mar(i)li erTg(a)n danaye da ZmriTa gaTquipe, da SeasÂ. misT(Â)sve. mdog mogale da Tafli miurTe, pirsa imdgomos, nu CanTqams, sapanZli Seagbe, igi aWame.

T(a)vis tkivilisaTÂs. yrdelvad (60r) g(o)n(e)b(a)Á aCqarebul iyos, avi aris. da Tu Jangris ferad arwyevdes avi aris. Tu civi ÃuÀla daerTos avi aris. civi ÃuÀl(a)Á am(a)s hqÂ(a)n _ uWkuod gaÃados. Tu k(a)cis naxva ar undodes da pirsa kedlisken iqmodes, Ãelsa iSuÀrdes da eWedebodes rasme, avi niSani aris. Tu tanisamossa iÃdides avi niSani aris. Tu anazda Sublze civi ofli gamouvides avi niSani aris. Tu am droÁs aqimi moiyvanon, sneuli naxos, p(irada)d hkiTxos: pirSig(a)n gemoÁ rogori gic. Tu Tq(ue)s pirSi Tbil(a)d maquso _ icodi sisxlisag(a)n aris. Tu Zali hqondes _ Ã(e)li gauxsen, aseTi SarbaTebi Seuwyve, rom sisxli da(a)wynaros.

76

Tu Tq(ue)s pirSi mwared maquso _ icodi zafris(a)g(a)n aris, zafra sWarbobs, grili da gasaxsneli SarbaTebi Seuwyev, rome gaxsnas. Tu asre Tq(ue)s piri mimJavdebiso _ icodi sevdisag(a)n aris da sevda sWarbobs, m(a)s aseTi SarbaTebi Seuwyev, rome rbili da mÃurvale iyos. Tu asre Tq(ue)s piri mimlaSdebiso _ balRami aris, SarbaTi mÃurvale da Ãmeli Seuwyev. Tu saWmeli undodes _ simrTelisa niSani aris. (60v) Tu sicxe sWarbobdes _ sasmeli saWmeli SarbaTebi y(ove)l grili Seuwyev, Tu zafra sWarbobdes _ momJavo Seuwyev. Tu balRmianad iyos an grilad mÃurvale da gr(i)li geuwyev.

niSani wurilis wamlebisaÁ gasaxsnelisa. ese wurili wamlebi gamoiRebs sqelsa 176 balRamsa rome ugubdebodes. aiRe zanjafali, TarbuTi da Saqari erTmanerTisa odeni, danaye, gacer da raÁ moundes, ori drami miec TbiliT wyliTa. sxu(a)Á wamali, rome gamoiRos balRami da sevda. aiRe sakmuni naxevari drami, afTimoni erTi drami, TeTri xarikoni naxevar drami, baskiji ori drami, yuela danaye, gacer da miec TbiliTa wy(a)liTa, rome Sesuas, Tu SeZlos srulad miec, Tu ara naxevari. sx(ua)Á wamali. aiRe TarbuTi erTi drami da naxevari, danaye da Sezile, bazaryatunis wy(a)liTa anu biis g(u)lis wy(a)liTa habebi Seqen brtyeli da r(a)Á moundes miec enasa quÀSe da uSvelos. sx(ua)Á habi muclis tkivilisa romeli dia midiodes da ar dadges. aiRe aRtori da gunda, da broweulis qerqi, (61r) TÂTosag(a)n naxevar naxevar drami danaye, gacer da RÂniTa Sezile, da CrdiloSig(a)n ga(a)Ãme, da miec, uSvelis.

T(a)vis tkiv(i)lisaTÂs. aRiRe yuavis tÂni marjuÀnisa, gaqen da garcxi, m(a)mlis Citis tÂni Sescxe. T(a)vis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. aRiRe cereco da wyliTa aduRe, merme wy(a)li T(a)vz(e)da da(a)sxi da cereco z(ed)a dasdev, merme zeTiTa da ZmriTa Sezile, Semosdev, Tfil(a)d dabure. sxu(a)Á wam(a)li rome mudam stk(i)vodes. aRiRe furis erbo da berZuli zeTi ori kovzi, da kuliavi, danaye erTad da T(a)vsa Semosdev. sx(ua)Á T(a)vis tkivilisa, rome Wkuasa Zali misces da T(a)vsa uSvelos. aRiRe wmida fqÂli, sami kuÀrcxi da kuÀrcxis qerqiTa sami wy(a)li da(a)sxi, furis erbo, Tafli, aduRe da aWame, rac amisg(a)n darCes cxÂrSig(a)n CauwuÀTos, saRamomdi miuSÂ da uSvelis. sx(ua)Á wamali. aiRe furis erbo, TafliTa anu

176 teqstSia `sqeli~.

77

zeTiTa Sezavebuli, aWame, uSvelis. sx(ua)Á, rome sigrilisag(a)n stkivodes. sami piri TeTri RÂno Seasui, puri aWame, RamiT tkb(i)li breweuli aWame, dileul ferÃi TbiliTa (61v) wyliTa dabane da r(a)Á T(a)vm(a)n tkivili dauwyos _ iis zeTi T(a)vsa scxe da cxÂrTa CauwuÀTe, anu erbo, anu qalis rZe scxe, qeris wuÀni asÂ, subuqi saWmeli aWame, TeTri RÂno asÂ. sx(ua)Á wamali. aiRe Wakutlis Ziri, danaye da wyliTa gawure, vardis zeTi gaur(i)e, cxÂrTa uwTve. sx(ua)Á. aRiRe gauÃureteli gunda, g(u)li amoarTÂ da w(y)liTa gaqen, cxÂrTSi Caudev, T(a)vi daRma qnas, uSvelis.

sx(ua)Á wam(a)li wamwami scÂodes. naxe ququToSig(a)n sim(a)gre aris Tu ara, Tu simagre ar iyos aRiRe177 vercxlis wida da arjaspi da war(x)aqi TÂTo drami danaye da abreSumiTa gacer, TafliTa Sezile, y(ove)lTa RameTa ququToz(ed)a dasdev.

sxu(a)Á wam(a)li, rome T(ua)lni mrRÂed hqonden, am(a)s hgvandes miwiT savse ariso. isi wamali dasdev rome zemo dagÂweria da damwuari spilenZi T(ua)lS(in)a gamoavle erTi drami. samyi arabi, afoni, zafrani, TÂTo drami danaye, Sezile, ga(a)Ãme, wyliTa gaqen, (62r) CauwuÀTe, uSvelis.

sx(ua)Á wam(a)li ququToSig(a)n tili Cavardes. misi niSani: Savi da wurili iyos, da tilsa hgvandes, seni aris, tili ar aris, misi wam(a)li: aRiRe folios Ziri ori drami da zRahli, Wehli, erTad garie, wyliTa dasdev, is tili gamoiyvane da wuwuTo maril wyliTa garcxi. sxu(a)Á wamali. Tu TeTri iyos, anu ZuÀli, anu axali, aRiRe wulis ymawurlis fseli, WurWelSig(a)n Ca(a)sxi, munamdi aduRe gasqeldes, merme a(i)Re, ga(a)Ãme da cota muSki gaurie, wmidad danaye, saoqromWedlos qoTanSi Cayare da amav qoTanSi Zafranis wyliTa gaurie, c(e)cxlz(ed)a dasdev rome dadnes, merme a(i)Re salis qvaz(ed)a galese da T(ua)lSig(a)n gamoavle, uSvelis brZenTa da ama wamalsa upuvneli T(ua)li daurqmevia.

niSani Sakikisa. naxevar T(a)vi rom stkivodes da piri, da T(a)vi wiTeli iyos, da rac civi iyos iamebodes _ icodi sisxlisag(a)n aris. safeTqeli gauxsen da ospi aWame ZmriTa, zafraniTa (62v) da tapaSiriTa, da wy(a)lis migierad xilis wy(a)li SeasÂ, niadag vardis wy(a)lasa usunos. samsa dResa ima wesiTa Seinaxe, merme es wamlebi

177 teqstSi `aRiRe~ gameorebulia.

78

miec: aiRe yÂTeli alila, ocdaerTi dangi, oci drami Ãmeli qliavi, TxuTmeti marcvali unapi, ocda aTi marcuali Ãmeli ia, xuTi drami wiTeli vardi, oTxi drami qinZi, yuÀl(a)Á erTad qoTanSi Cayare, ori litra wy(a)li da(a)sxi, erTs dRe Rames da(a)lbe, merme aduRe sidamdi naxevar litra darCes da merme gawmide wy(a)lisg(a)n, da asi drami WurWelSi Ca(a)sxi, merme aiRe Turbuni erTi drami, danaye, gacar, gaurie Saqari TxuTmeti drami, dawolis J(ams)a SeasÂ, RÂnisa da Ãorcisg(a)n farezad Seinaxe samsa dResa amav wesiTa, uSvelis.

sxu(a)Á habi gelianosisa, romeli uSvelis [Tu] k(a)ci savse iyos baRlmisag(a)n. aRiRe sakamoni da mastaqi, sabri da Sahmihandari, naxevar naxevar drami, danaye, gacar da wy(a)liTa Sezile, da habebi Seqen, CrdilSi ga(a)Ãme da miec erTi drami, (63r) da Tb(i)li wy(a)li SeasÂ.

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis k(a)csa, rome muÃlni stkivoden da nikrisi sWirdes. amisi saxeli solinjaniis habi aris. aRiRe solinji da yÂTeli alila qerqisag(a)n gamoRebuli equsi drami, sakamuni erTi drami, danaye, gacar, TbiliTa wy(a)liTa Sezile da habebi Seqen, da miec ori drami.

sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis stomaqi rome gasustebuli iyos da saWmeli ver moidnos. aiRe iarajifekra da TarbuTi aT aTi drami, yÂTeli alila qerqisg(a)n gamoRebuli, afTimoni, vretaci, xarkoni, indouri marili da Sahmiandali, sakamoni, TÂTo drami, qvaÁ sakmeli, r(ome)lsa mukli hqÂan, da(a)lbe da sx(ua)Á wamlebi danaye, gacar, RÂniTa Sezile, habebi Seqen, CrdilSi ga(a)Ãme da miec ori da naxevar drami.

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSv(e)lis Ãvelasa da mucelsa, r(ome)li gaxsniT iyos. aiRe niSastaki da gazixeJi, da taWWkrezi, gaqurcnili nuSi, danaye, gacer da kuÀrebi Seqen, ga(a)Ãme CrdilSig(a)n, habalasis wy(a)liTa ori drami miec.

sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis T(a)vis tkivilsa da stomaqsa Zalsa (63v) miscems da RÂZlisa gzaÁ misces. aiRe sabri aTi drami da wiTeli vardi, Ãmeli mazdaqi da yÂTeli alil(a)Á qerqisag(a)n gamoRebuli, danaye, gacar da erTmaneTSi gaurie, CrdilSi ga(a)Ãme, sami drami miec.

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis bavasirsa da r(omel)sa sajdomi stkivodes. aRiRe qv(a)Á sakmeli lurji equsi drami, qabuli alilaÁ

79

da amlaji, da bililaji qerqisg(a)n gamoRebuli TÂTo drami, danaye, gacar da prasis wyliTa gaurie, da habi Seqen, da raÁ moundebodes, miec misiTa wy(a)liTa.

sxu(a)Á habi mikrisisa da y(ove)li aso rome stkivodes da filenjsa da sigr(i)lisa sensa. aRiRe zanjafili, pilpilaÁ da rapTeRi, malWi da balji qerqisg(a)n gamoRebuli, nurtaki da Savi alilaÁ, nanaxiva TÂTo drami, sabri aTi drami, ese wamlebi wur(i)l(a)d danaye, gacer da ZaRli yurZenaTa wy(a)liTa aurie, habebi Seqen, CrdilSi ga(a)Ãme da r(a)Á moundes miec.

sx(ua)Á habi nawlevisag(a)n sisxli sdiodes. aiRe mJavisa breweulisa qerqi178 da gunda (64r) mogale da dasdev.

sxu(a)Á habi. amis zne davweroT Tu sneuls misce ergos Tu T(a)vis tkivilsa, T(ua)lTa tkiv(i)lsa. aiRe TarbuTi naxevar drami, xarkoni naxevar mutyali, qabuli alila erTi drami da naxevari laJurdis qvaÁ, Tu ese ara iyos amis magivrad Savi alila unda, mazdaqi da razanis Tesli, TÂTosg(a)n orosi dangi, solinjani erTi mutyali, y(ove)la danaye da gacer, da c(i)viTa wy(a)liTa gaur(i)e, pilpilis odeni nabebi Seqen. Tu k(a)ci SekrviT iyos naxev(a)r dangi sakamuni gaurie, k(a)ci frTx(i)lad Seinaxe da saRamod miec, rom pirSig(a)n Caigdos, merme civi wyali Seasui da habi erTxel Semodgom(a)s unda, erTxel gazaf(x)ul(ze)179.

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis RÂZlsa, r(omel)i gacxelebuli iyos. aiRe kowaxuri oTxi mutyali da hindihis Tesli, qiSuTris Tesli, Savi xaSxaSi da simlarabi, TÂTosg(a)n erTi mutyali, tahbiriloqi TÂTosag(a)n naxevar drami, yuÀla danaye da gacer, SaSari kitri da ayiros Tesli erTi dangi w(mid)iTa quabiTa kargad aduRe, rome gasqeldes julabsaviTa, (64v) merme aiRe da miec erTi mutyali, rome Wamos, z(ed)a Tbili wyali Seas da Tu stomaqi gasustebuli iyos, erTi mutyali wnalelexi gaurie.

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis kolinjsa da mamaci Tirkmeli rome stkivodes, da siyÂTlesa rome pirzed iyos, da g(u)lis sigrilesa. a(i)Re xurma, r(omel)i moSavo iyos ormocda aTi marcuali qerqis(a)g(a)n gamoRebuli, qoTanSig(a)n Cayare, Zmari

178 teqstSia `qeri~. 179 teqstSia `gazafuli~.

80

da(a)sxi, piri daumagre da gauSÂ SÂds dResa, da aiRe sakamuni da sadapiris furceli, xartuti, TÂTosg(a)n erTi drami, zanjafali equsi mutyali, qeri boraki oTxi mutyali, pilpila aTi marcuali, nuSi ocda aTi, calke calke danaye, gacar da aiRe kargi Tafli ori nuki, cecxlz(ed)a dadev, nelTbilad aduRe, qafi mohÃade, viremdis qafi gawm(i)des, merme Zmari da xurma Caay(a)re, cotad aduRe da gaacive, merme danayili wamlebi cocota gaurie da kargad Sezile, da raÁ mogindes miec oTxi mutyali, z(ed)a Tbili wy(a)li SeasÂ. sxu(a)Á sasmeli obindrisa, r(omel)i uSvelis zmastsa da stomaqis tkivilsa, da RÂZlis gzaÁ.

(65r) niSani y(ovel)is xisa da balaxisa xasiaTi, gÂbrZanebs C(ue)n brZeni aqimi. r(omel)ica kargi aris da marge, gÂCvenes. p(irvela)d tirifi vaxsenoT da r(omel)ica misi xasiaTi. misi furceli wy(a)liTa moxarSe da is wy(a)li dadev, r(omel)i gawmdes, merme gunda danaye wmida, Sigan gaurie da wels quiT raÁca seni iyos Semwen da uSvelis. ymawurili, r(omel)i ZuZus wovdes da gacxelos, misiTa furcliTa daxuri v(idrem)dis ofli movidodes, uSvelis; da misi Ziri da yuav(i)li danaye, daw da wyliTa SeasÂ, vinca gaÃsniT iyos Sekras; da Tu ukana Seeqnas uSvelis, ded(a)k(a)csa, rome wesi sWirdes uSvelis _ sisxli daayenos; sadaca sisxli sdiodes k(a)csa y(ovels)a uSvelos.

marfet marx qarTul(a)d mkuarsa qhÂ(a)n. aRiRe da danaye da mRierz(ed)a dasdev, uSvelos da tyavsa moiyvans; Tu TafliT aduRo da misce _ RÂZlsa uSvelis; Tu CamiCiTa aduRo _ sensa uSvelis.

mayualsa TaTrul(a)d SoqurdRana hqÂ(a)n. imisi Sto da qerqi wyliTa aduRo da Seasua visca muceli

stkiodes uSvelis; visca piri stkiodes uSvelis; Tu T(a)vze da(a)sxa mReri iyos; Tu sxu(a)Á seni _ uSvelis; Tu stomaqi stkiodes Seas uSvelis.

ama balaxs skilvi hqÂ(a)n. sanatrel (65v) ars, r(omelma)n k(a)cm(a)n ipovos ama niSanTa monaxe mTasa adgilsa, qviansa, uyuav(i)lo da uTeslo, erTi adli simaRle aqus da sisxo cerisa, Txlad Stoebi asxia da aqiT aqaT Stoebsa daifanCavs, misi furceli enasa anu cersa hgavs, raca furceli asxia wuÀr daRma aris da raca zeiT asxia T(ua)liviT elavs, misi ufrosi niSani es aris: gareT mowiTano da oqros feri. merme aiRe Tu iSovo, misiTa ZiriTa CrdilSi

81

ga(a)Ãme, wmidad danaye da gaurie TeTriTa TafliTa, W(i)qis WurWelSi Cadev, Seinaxe da saqme Teriayisa qnas, da visT(Â)sca sikudilisa wamali iyos mocemuli uzmasa naxevaris krkos odeni miec, uSvelis. sxuasa sensa uSvelis: T(a)vis tkivilsa, T(ua)lis sinaTlesa uSvelis; vinca sisxlsa amoiRebdes TbiliTa wy(a)liTa miec; RÂZlis tkivilsa, ferias tkivilsa da g(a)nrRuÀulsa uSvelis.

ananaxi pitnasa hqÂan. misi xasiaTi mÃurvali aris da Ãmeli; sisxli dayenos; ZmriTa miec da gurgali Wia moklas da gawmidos k(a)ci baRRmisag(a)n; da Tu mJavis broweulis wy(a)lSi gaurio, mRersa (66r) dasdva _ eSvelos; visca ZuZu 180 stkiodes _ danaye, mar(i)li gaurie, z(ed)a dasdev, uSvelis; ZaRlis nakbensa uSvelis; Tu TaflSi gaurio _ yuris tkivilsa uSvelis; enis tkivilsa uSvelis; k(a)ci rom qSinevdes uSvelis.

prasisa xasiaTi. Ãmelia da mÃurvali. misi Tesli danaye, gacar, SeasÂ, tyirbis tkiv(i)lsa uSvelis; zurgis tkiv(i)lsa da k(a)ci gaxsniT iyos uSvelis; ZmriTa aduRe _ kbilis tkivilsa uSvelis; Tu ga(a)lbo(b)181 mRersa uSvelis.

samiTi somxur(a)d cerecosa hqÂ(a)n. misi xasiaTi. misi wyali SeasÂ, ZuZus rZe movides; muceli rome stkiodes da gausivdes misi wy(a)li uSvelis; dedak(a)csa, rome ymawurlis bude stk(i)odes uSvelis; Tu tyirbsa ZmriTa da TafliTa misce uSvelis; stomaqis tkiv(i)lsa uSvelis; guÀlis, morialis, Rriankalis nakbens uSvelos.

qinZis xasiaTi. grilia, civi. Tu danayo cecxliTa damwuarsa uSvelis; krkilis enas Tavsa sensa ityÂan uSvelis; misi Tesli, RÂniTa anu ZmriTa aduRe, Wiasa uSvelis.

aveluki Rualosa hqÂ(a)n. misi buneb(a)Á civi aris misi xasiaTi. aduRe da (66v) mwiTursa baRlamsa uSvelis; Tu danayo, dasdva bedn(i)ersa uSvelis; Tu asea geslm(a)n ver awyinos; Tu misi Tesli aduRo da RÂniTa Seasua muclis tkivilsa uSvelos; RÂniTa imdgubo kbilis tkiv(i)lsa uSvelis; Tu ZmriTa aduRo, tyirbze dasdva uSvelos; welSi da buStSi qva sWirdes _ dafSunitos.

qondris xasiaTi. Seasui RÂniTa da TafliTa, maRasi Rrmad Cagdos; TafliT aWame da Wia moklas; Tu ZmriTa aduRo wiTelsa

180 teqstSia `ZuZo~. 181 teqstSia `galbo~.

82

uSvelis; Tu meWeWzeda dasdva uSvelis; Tu Seasua Wkuisag(a)n gadgomilsa uSvelis.

tuRtis xasiaTi. RÂniTa aduRe anu TafliTa da SeasÂ, muceli gaxsnas; da raca aso stkiodes; anu ZarRuÀbi damoklebul iyos; anu mReris bayli sdiodes dadev, uSvelos; Tu mRierzeda dasdva garbilos; Tu batis qoniTa anu beveknis gomizzed gaurio ukanas karze dasdev gaxsnas; da magisi Ziri aduRo da RÂniTa Seasua zurgis tkiv(i)lsa uSvelis; visca buStSi qv(a)Á hqondes uSvelis; brusa uSvelis; ZmriTa aduRe, pirSi imdgume kb(i)lis tk(i)v(i)ls uSvelis; CrdilSi ga(a)Ãme, (67r) wmidad danaye, visca Sayi sWirdes Semwen, uSvelis; zeTiTa da RÂniTa Semwen gesliansa nakbensa uSvelis; misi Tesli Seas amozidvasa da ukanas karis tkiv(i)lsa uSvelos; Tu furceli zeTiT danayo mRersa uSvelis.

mravalZarRuas xasiaTi. y(ovels)a mRersa uSvelis; sisxli dayenos; da damwuarsa uSvelos; munsa da ZaRlis nakbensa; anu Tiasa dasdva uSvelos; Tu T(ua)lis ZarRÂs mReri gamovides mar(i)liT danaye, uSvelis; Tu TafliTa aWamo ukanas karis tkiv(i)lsa da lusnotsa da TranCsa uSvelos; Tu furceli danaye da wy(a)li gamoswuro da pirSi aRebino rac mReri pirSi iyos, uSvelos; RrZ(i)lsa sisxli sdiodes uSvelos; misi wy(a)li T(ua)lis tkiv(i)lsa uSvelis; misi Ziri aZov acoxnine, kb(i)lis tkiv(i)lsa uSvelis; Tu TirkmelSi anu buStsa seni iyos Ziri misi danaye, TafliTa aWame, uSvelis; misi Ziri RÂniTa SeasÂ, cxros uSvelis.

aRiWi jinWarsa hq(Â)an. furceli Tu mar(i)li danayo mRerze dasdva, uSvelis; qerqi rom danayo didis xnis mRersa uSvelis; Tu bavasiri iyos da baRlami gamoiRos; Tu zeTiTa (67v) da cÂliTa gaurio, tyirbze dasdva, uSvelos; visca sisxli sdiodes misi furceli cxÂrTa Caudev uSvelos; guÀrdis tkiv(i)lsa da muclis tkiv(i)lsa uSvelos.

niSani Teslisa, p(irve)l(a)d xuarbali vaxsenoT. r(ome)li umaRle da mefe ars y(ovel)is feris Teslisa. misi bun(e)b(a)Á da siÃmele, da sinedle, erTmaneTisa swori ars. amisi niSani: gamoacxo da dasdva mRerzeda piri gamoiRos; puri mÃurvale aris, ficxla Cavides stomaqSi da lbil(a)d daiWiros; Tu xuarbali Wamos mucelSi Wia Seqnas; da y(ovels)a ufro margebeli rome xorb(a)li Seqnan TafliTa, pilpiliTa da erboTa, asre Wamon, Tu rZiTa Seqna

83

mÃurv(a)li aris; da kargi niSastaki rome xorblisag(a)n Sehqna Ãmelia da nedli; r(a)Á wy(a)lSi da(a)lbo, misce, ÃuÀlasa uSvelis; puri kargad afunde, mar(i)li wesiT urTe, TorneSi gamoacxe, Tu nuSis zeTi anu berZuli zeTi gaurio kargi aris, Tu k(a)ci cxelis bunebisa iyos, mWle puri Txis rZiTa aWame; Tu gr(i)lisa iyos TafliTa aWame; Tu zafriani (68r) iyos, anu gr(i)lis bunebisa _ isrimli Wamos, anu broweulisa wy(a)liTa gomiji stomaqSi ava.

qeri gr(i)li(a)Á da Ãmeli. adv(i)l mosadnobeli, goneb(a)Á gawmidos baylisag(a)n; qeris wyali kargi aris; aiRe TxuTmeti wona wy(a)li, erTi qeri, munamdi aduRe c(e)cxlz(e)da rome erTi darCes, Tu k(a)cis goneb(a)Á gr(i)li iyos cota marili urTe, miec, bagrats brZensa uTquams: aqimsa asre uqnia da ubrZanebia. wyurvili gawyÂdos da cxeleb(a)Á gasubuqos, da kargia da margebeli sneulisaT(Â)s; qeris purm(a)n da qeris wy(a)lm(a)n subuqad amyofos da ver gasuqos.

brinji mÃurvale da Ãmelia. mowame ars misisa simÃurvalisa; misi sitkbile tansa argos da Tu seni simÃurvalis(a)g(a)n iyos awyinos; Tu nuSis zeTiTa Seqnas muceli garbilos; Tu ginda rome misi siÃmele daaklos erTs dResa rZeSi dalbos da agre aWamos, da magisi wy(a)li stomaqsa gaamagrebs da Sehkravs; moÃaluli mÃurvali aris da gaxsnis; misi buneb(a)Á sevda da mawyenari. Tu T(a)vi stkiodes uSvelis; sjobs rome ara Wamon da (68v) Tu Wamon, msuqnis ÃorciTa marTebs Wam(a)Á.

bakl(a)Á axali nedlia da gr(i)li, tansa cota ergos da qarsa moumatos, sjobs rome pilpiliTa da qondriTa Wamdes.

cerc mÃurvali aris, tani gaZras. cercuis wy(a)li uSvelis wy(lu)lsa.

pulbo mÃurvale aris da saWmelad tansa kargad argebs. magisi wyali nawlevSigniT mRersa uSvelis, Tu uzma aWamo, anu TafliTa, anu xurmiTa balRami gawmidos, Tu ZmriTa aWamo Wia moklas, magra T(a)vsa atkens.

muSma qunjiTsa hq(Âa)n, stomaqsa da pirsa avsa sulsa miscems. xaSxaSi erTia da Ãmeli, TeTri kargi aris, Savi avi aris. kanafis SeSa mÃurvale aris. Tu k(a)cm(a)n bevri Wamos T(a)vi

atkivnos da Znelad wava stomaqiT; misi zeTi yuris tkiv(i)lsa uSvelis, sjobs rome moÃaluli Wamos.

84

niSani y(ovel)is SarbaTisa, r(omel)i ese aqimsa nusxaSi marTl(a)d uweria. p(irvela)d biis SarbaTi davweroT, r(omel)i uSvelis stomaqsa rom gasustebuli iyos, Z(a)li misces da bahuani gaRos. a(i)Re, Seemwife, gawmide da misiT qerqiTa, SeSis daniT daWar, gurka karg(a)d gawmide da Ã(e)liTa dawure, (69r) Cayare, sanayelSig(a)n danaye, dawure, sxuas wyals nu dasxam, merme WurWelSi Ca(a)sxi rome gawmdes, merme aiRe gawmedili da mokaluls quabSi Ca(a)sxi, anu wmidas qoTanSi, da gaurie Saqari xuTi litra da Zmari samoci drami, cecxlze dadev, nelTbilad aduRe asre rome julabisg(a)n ufro sqeli iyos, SeSis cicxÂTa urie, qafi aiRe da vardis wyali da(a)sxi naxevari litra, cota da cota da(a)sxi da raÁ duReb(a)Á gaTavdes aiRe, ga(a)cive, WiqaSi Ca(a)sxi da miec TxuTmeti drami, gina oci, ori zoma wyali gaurie. sx(ua)Á niSani biisa. su(l) bi(i)sa. aiRe bia 182 kargi, mwife, r(a)Á nivTi gindodes SeSis daniTa daWar, qerqi ganride, qvis sanayelSi danaye, Ã(e)liT dawure, c(e)cxlze dadev v(idrem)dis meoTxedi darCes, r(a)Á gacivdes samosliT dawure, merme munamdi aduRe rome naxevari darCes, aiRe q(v)abi 183 , Ca(a)sxi da miec r(a)Ác SeZlos, visca stomaqi simÃurvalisg(a)n stkiodes da vinca gaxsniT iyos uSvelis. sxu(a)Á Sabi biisa. aiRe mwife bia, 184 daWar SeSis daniTa, qerqi kargad gawmide, w(mid)a WurWelSi Cayare, z(ed)a wy(a)li da(a)sxi, aduRe munamdi karg(a)d dadnes, merme dawure da (69v) kidev aduRe, qafi aiRe, Tu gindodes rome sqinoni Sehqna z(ed)a Saqari moayare, asre rom wyali dafaros da cota Zmari gaur(i)e, manamdi aduRe kargad gasqeldes, aiRe, Seinaxe, Tu gindodes rom SarbaTi Sehqna Zmars nu gaurev da uSvelos stomaqsa rome fuqi hqondes.

niSani vaSlisa, uSvelos stomaqsa rome sustad iyos da g(u)li stkiodes. aiRe vaSli, kargi qerqi gamoiRe, merme danaye da gawure, aiRe maga wylisg(a)n ori litra gaurie, rome karg(a)d gaerTdes, merme aiRe rv(a)Á litraÁ wuimis wyali, da(a)sxi da kargad gaur(i)e, WiqaSi Ca(a)sxi, piri daumagre da `l~ dRes mzeSi dadev rome gaizardos da miec TxuTmeti drami. sxu(a)Á niSani vaSlisa. r(omel)i

182 teqstSia `be~. 183 teqstSia `qabi~. 184 teqstSia `be~.

85

uSvelis k(a)csa rome g(u)li ubndebodes da r(omel)i maRlis adgilidaRma Camovardes, daglili iyos. aiRe vaSli mwuane da SeSis daniTa daWar, sanayelSi danaye, Ã(e)liT dawure, dadev rom dawmdes, merme aiRe magisis wylisg(a)n orasi drami, w(mid)a quabSi Ca(a)sxi, erTi litra Saqari gaur(i)e da vardis wyali `l~ drami nelad aduRe, qafi mohÃade, (70r) qafis moÃdaSi cocotas vardis wy(a)ls da(a)sxemdi, munamdi aduRe gasqeldes, WurWelSi Ca(a)sxi da miec aTi drami, da Tu SeZlos `k~ drami, ori wili y(ove)li wyali gaur(i)e. sxu(a)Á niSani vaSlisa, r(omel)i uSvelis g(u)lis simÃurvalesa. aiRe vaSli, daWar, danaye, wy(a)li gamowure, manamdi aduRe, oTxi wili erTi dadges, merme samosliTa dawure, gauSÂ, rom gacivdes merme kidev WurWelSi Ca(a)sxi, aduRe, ori wili erTi dadges, Seinaxe da r(a)Á mogindes m(i)ec.

sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis sevdasa da tani daRma gamo(i)Rebs sensa. aiRe yÂTeli alila qerqisg(a)n gamoRebuli `k~ drami da wiTeli CamiCi, TurbuTi ori drami, erTg(a)n Seyare, qoTanSi Cayare, ori litra wyali daasxi, aduRe, asre rom asi drami darCes, merme ori drami xaRarikoni wmidad danayili, Tafli aurie da maTbuxSi gaurie, ciskris miec, rogorac wamlis wesia.

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis zafrasa, sevdasa da balRamsa. aiRe yÂTeli alila da Tabrindi qerqisag(a)n gamoRebuli TÂTosag(a)n oc oci drami, unapis marcuali da gavalo `k~ marcuali, xorasnuli CamiCi (70v) `k~ marcuali, erTad Seyare, aduRe, v(idrem)dis naxevari darCes da merme gaurie xiarSabari aTi drami, Saqari TxuTmeti drami, TurbuTi da xaRar(i)koni danayili da gacrili TÂTo drami, erTad gaurie, nelTbilad as da saWmelica aseve miec.

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(ua)lisa da T(a)vis tkiv(i)lsa da sicxesa. a(i)Re unapi `kz~ marcuali, gavalo `z~ m(a)rcuali, erTi marcuali qabulis alila qerqisg(a)n gamoRebuli Ãmeli ia, Ãmeli qinZi erTi drami, wiTeli vardi ori drami, yuÀla erTad Seyare, ori litra wy(a)li daasxi, aduRe, naxevari darCes, wmidad dawure, Saqari gaur(i)e `ie~ drami da Seas wamlis wesiTa.

sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis RÂZlsa da gaxsnas ZarRuÀbi, da zafra gamoiRos. aiRe alila TxuTmeti drami, wiTeli alila aTi

86

drami, unapi da gavalo `ie~ marc(ua)li 185 , Ãmeli qinZi, Ãmeli ia, ukudavis Tesli oTxi drami, matutaki gafxekili, inanuxi _ pitnas hqÂ(a)n, Ãmeli ia, wiTeli vardi, yuÀla qoTanSi Cayare, ori litra wy(a)li da(a)sxi, aduRe rome naxevari litra darCes, wmidiT samosliT (71r) gawure, kideve aduRe, naxevari darCes da miec amav wesiTa.

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis RÂZlsa da qari amoiRos, da RÂZli da stomaqi ga(a)Zlieros. aiRe qabuli alila qerqisg(a)n gamoRebuli da yÂTeli alila wmidad danayili, TxuTmeti drami razanis Tesli, wiTeli vardi, da(a)sxi wy(a)li naxevar litra, W(i)qaSi Cadev, Tu J(am)i zafxulisa iyos oTxs dRes Seinaxe, Tu zamTari iyos sams dRes, merme w(mida)T samosliT dawure, kargad gaurie, oci drami Saqari gaurie da miec wamlis wesiTa.

sx(ua)Á maTbuxi, r(omel)i dawera aqimm(a)n, marge da subuqi. aiRe qabuli alila aTi drami, balilaWi da amalaWi samsami drami, kama da anisoni ori drami, qeri danayili, gawmedili aTi drami, ia Ãmeli erTi drami, qudas Tesli erTi drami, erilknis (!) Tesli erTi drami, pitna xuTi Ziri, erTad WurWelSi Ca(a)sxi, litra naxevari wy(a)li da(a)sxi, erTs dRes daalbe, c(e)cxlze aduRe, naxevari darCes, naxevar drami tavaSiri, erTi drami revandi, oci drami Saqari, yuÀla maTbuxSi gaur(i)e, saRamod miec, Sesuas, wamlis wesiTa da uSvelos.

(71v) sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(a)vis tkivilsa da oTxis nivTisg(a)n maRasi amoiRos. dedali da mamali maRasi, mÃurvale da gr(i)li, simÃurvale T(a)visa da T(ua)lisa, da y(ovel)is ferisa simÃurvalisa, wam(a)li uwyenari. aiRe balilaxi ori drami, spastaoni ori marcuali, pispiWi equsi drami, senamiWi ori drami, T(a)brindi xuTi drami, TurbuTi oTxi dangi, afTimoni anisoni, kitris Tesli, karosis Tesli, TÂTo drami, Ãmeli ia da Turbuni, Ãmeli vardi erTi drami, razanis Tesli, wiTeli CamiCi, erTad Seyare, WurWelSi Cayare, naxevar litra wyali da(a)sxi, aduRe, naxevari darCes, gawure da Saqari gaurie TxuTmeti drami, erTi drami sakamuni galese da miec wamlis wesiTa, SuaRames, ukaniT.

185 teqstSia `marcÂli~.

87

sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis sicxesa da muceli daulbos, da buneb(a)Á sicxisg(a)n da(a)klos. aiRe Tabrindi oci drami, Trangubini anu birtuski aTi drami, bazarutuni daunayeli sami drami, sulapi oci drami, ese erTad gaurie da asui.

sxua niSani maTbuxisa, r(omel)i uSvelis welis tkivilsa, (72r) kolinjsa. kaci frTxilad Seinaxe equsa dResa da y(ovel)Ta dReTa sqinjipini ori nuki, oriT nukiTa wyliTa.

sxua majuni, r(omel)i uSvelis didsa kolinjansa rome tanSi iyos. a(i)Re xuTi S(a)vi alila da amalaji, da balaji qerqisag(a)n gamoRebuli erTmaneTis sworad, da pilp(i)la amisi mesamedi, zanjafili da solinjani, da basbasi da saTriji, danaye calke calke, gacar, aiRe, SuSma gaTeTrebuli, Saqari ori drami, xaSxaSi TeTri da S(a)vi, yuala danaye, gacar, Sezile, nuSis zeTiTa da Sekazme, Taflis majuni miec erTi muty(a)li.

niSani majunisa. p(irve)li majuni ese rome k(a)cis g(u)li ga(a)mxiarulos da g(u)li gawmidos, da piris siyÂTle rome balRamisg(a)n iyos, da saWmeli kargad moandomos. aiRe wiTeli vardi equsi drami, kperisi xuTi drami, mazdaqi, karnafeli da s(a)nfeli, da asaroni da ariseni TÂTo drami, da zafrana erTi drami, yuÀla erTad danaye, gacer, aiRe maliWi erTi litra da aTi litra wy(a)li darCes, merme dawure da erTi litra Saqari gaur(i)e, dadev c(e)cxlze, aduRe munamdi rome TaflsaviT (72v) gasqeldes, eg danayili wamlebi moayare, merme tirifis kovziT kargad gaurie, merme Wiqis WurWelSi Ca(a)sxi da miec dRe, TÂTo mutyali.

sxua majuni soniWisa, rome uSvelis stomaqi savse iyos sinedlisg(a)n, balRmisa da sigr(i)lis senisag(a)n. aiRe soniWi da kuliavi, niaxuri da zanburi, TÂTosg(a)n oToTxi drami danaye, gacer da TaflSi Cayare, qafi aiRe, cecxlidama aiRe da eg danayili waml(e)bi gaurie, WurWelSi Ca(a)sxi da miec.

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis rome azidvebdes da feri gavides, da muceli stkiodes. baRasirsa _ barnabos hqÂ(a)n aiRe asi drami, qirmanuli CamiCi, kÂliavi, ZmriTa da(a)lbe, merme moÃale, oci drami masdaqi, xuTi drami Savi alila da qabuli alila furis erboTa Senelebuli, TxuTmet TxuTmeti drami, yuala erTad gaurie da TafliT Sezile, da miec sami drami.

88

sxua majuni SuSmasi, romeli uSvelos balRamsa, sevdasa da zafrasa. miec zafxulis uzmasa, aiRe SuSma gafcqunili da kuliasa (73r) gamotandes, igive Tesli danaye, TafliTa aWame da ergos.

Tu k(a)csa siyuiTle Seeqnas. kakbis sakunetelai danaye, wyali daasxi da g(a)mowure, casa quÀSe dadgi didiTa jamiTa da tarSavi dana juaredinad z(ed)a dasdev, da miT wuÀniTa sami kuÀrcxi Seqen, g(a)moacxev da uzm(a)m(a)n erTi kuÀri SeWame, da z(ed)a narComi igi wuÀni dalie, isrev danaye da gawure, da mas ku(a)lavsa gaudgi, da z(ed)a dana dasdev, kuÀrsa unin SWamdi da m(a)s ukan wuÀnsa dalevdi ese s(a)mjer, kuÀrsa erTxlis metad nu g(a)moacxob.

Tmisa g(a)mosulisaT(Â)s da gagrZelebisaT(Â)s. moiRe grZRabi da tyavi gahÃade, da ekali misi dawÂ, merme isi nacari zeTiTa dazile da RamiT TafliTa Tavsa icxe da dilasa daibandi.

Tu k(a)csa Zuali stkiodes. viris terfas Ziri, ardisa Ziri, Savbalaxi da atmis kurkis g(u)li, ese y(ovel)i danaye da wyliTa gawure, da asÂ. misT(Â)sve. cxr(a)Á feÃas T(a)v frCxili daSWar da kÂristviTa danaye, wyliTa gawure da asÂ.

mSobieresa dedak(a)cisaT(Â)s. qinZi da nesÂs Tesli, sazamTros Tesli da xuarbali moxarSe, dafcqev, yuala erTad xaviwad Seqen da TafliTa aWame. dedak(a)csa Tu Svili daugviandes. misi wamali ese ars: rome dedak(a)cm(a)n Svili Sobos, vin ginda vin iyos, Wipi mis ym(a)Áwurilisa kalTaTa S(in)a mohkuÀTe da m(a)s wamsa daorsuldes.

Tu Svili ar mieces. kalTa sisxliTa gaisuaros da S(e)nsa kalTaTa S(in)a mohkuÀTe.

TualTa qavilisaT(Â)s. SabiTa moifxandi, kuÀrcxsa magrad SeswuÀvdi, valiTa ukiuikrevdi, am(a)s RamiT iqmodi.

kbilTa samagrobelad. cota koWobi Seqen s(a)misa kuÀrcxisa da cxari Zmari Caasxi, niguzisa ylortsa gareTi qerqi SehÃade da wurilad CaWar, asre aaduRe, rome erTi kuanCxi (73v) darCes, amis RamiT pirSia Caiyenebdi xanamdis, s(a)mjer qenis.

qari sWirdes. moiRe RÂno da r(a)Á Tornesa dahÃado puri, gamoyare Radari da Ruiis xe Sig(a)n Caawyobine, piramdis aRavse da z(ed)a ia asxi, dasdev m(a)s z(ed)a lastsa z(ed)a, quÀSe dauge, daawvine ima Tornesa, ese s(a)mjer uy(a)v.

vis Ãmel(a)d m(u)c(e)li stkiodes. kamisa Ziri Ãmeli da Savi boloki dafxike, sanel(e)b(e)li da Tafli samive erTg(a)n aaduRe da

89

Sig(a)n Cayare, majunad Seqen, s(a)msa lukmasa uzmasa CaanTqmevinebdi da orsa lukmasa wolisa J(ams)a.

Tu sisxlsa iyvandes. myavis kuda hqÂan balaxsa is moxarSe, misiTa wuniTa fafa Seqen da TafliTa aWame s(a)mjer.

Tu k(a)ci balRmianad iyos. mo(i)Re rZianas Ziri, im Ramesa pursa nu sWams, meoresa dilasa danaye, RÂnoÁ daasxi, gawure, kargsa darSig(a)n erTisa kuÀrcxisa naWoWi savse asÂ.

vis farSavangisa enaÁ, SÂdi feri abreSumi da cota oqroÁ hqondes. T(Tues)a y(ovel)i k(a)ci misT(Â)s kargi iyos.

vis tyirpi ekras. pitna ZmriTa aaduRe da m(a)rcxenasa mÃarsa daidvas.

r(ome)lsa morialm(a)n ukbinos. tarxuna dacoxne da z(ed)a dasdev.

Tu Ã(ma)Á Cauvardes. tarxuna danaye da kuÀrcxisa g(u)lSig(a)n gaurie, da axurite.

r(ome)lsa qarisag(a)n asoni stexden. jinWrisa Tesli 186 gaaÃme, dafqev, xaviwi Seqen, sadaca stexdes z(ed)a dasdev.

visca magari sWirdes. oTxi mity(a)li saneleb(e)li, erTi mjiRi solinji 187 da erTi mjiRi kamis Tesli, da TeTri sakmeli ese erTg(a)n aduRe da asÂ.

Sezaveb(a)Á wamlisa, r(ome)l ergebis Ãurveb(a)Ása, RÂZlis tkivilsa, cxroÁsa, g(u)lis tkivilsa. esreT Semzadebis: moiRe pilpili ocisa dramisa wona da gomizi Tequsmetis dramisa wonaÁ, ese y(ove)laT da Tafli Segbole, kideve erTisa dramisa wona kurmuxa gaurie da Txilisa odeni gaayene (74r) TaflwyliTa, erTsa Tassa Sesmides.

vis Tualsa sisxli iyos. kama, pitnaÁ da kuÀrcxisa cili, da frinvelisa navReliTa, T(ua)lTa uwTve.

mowamlulisaT(Â)s. kirCxib(a)Á Seipyar, T(a)v f(e)rÃi dasW(e)r, gaaÃme, danaye, gacar, RÂniTa asÂ.

RÂZlisa tkivilisaT(Â)s. lilaÁ da martaÁ mogale, da RÂniTa as s(a)msa dilasaÁ.

186 teqstSia `fesli~. 187 teqstSi `erTi mjiRi solinji~ gameorebulia.

90

vis mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos. ZuÀlisa verZisa Zuali daw da diacisa rZiTa gaadgine, da z(ed)a dasdev.

boasirisaT(Â)s. pilos Zuali gaqlibe da rkinis widaÁ mogale, da z(ed)a daayare.

vinca sisxlsa nerwyÂdes. qaTmis skintli, x(o)r(ba)li, Sezile erTad da Txilisa odeni CanTqas.

Tu k(a)ci arwyevdes. niaxuri danaye da asÂ. vis cxÂrTa sisxli sdiodes. tredis sisxli cxÂrTa uwTve da

misi kerZi yuri wiTliTa mkediTa Sekar, da ubere lilaÁ. vis m(u)clis tkivili audges. Roris Wliki daw da danaye,

RÂniTa asÂ. ardisa Ziri danaye da asÂ. misT(Â)sve. WinWrisa Ziri danaye, ZmriTa gaagine da erTsa Ramesa dadgi, merme gawure da asÂ.

RÂZlis tkivilisaT(Â)s. ardisa Ziri danaye, gawure da s(a)msa dilasa asÂ.

vis T(ua)lTa sinaTle moakldes. nedli qondari danaye, g(a)mowure da T(ua)lTa TafliTa Semosdev, da T(ua)lsaca Caudev.

(W)orflisaT(Â)s. taxisa cmeli zeTiTa scxe. vis sisxli ver daewyvidos. qinZi danaye da z(ed)a dasdev. vis g(ul)i uZgerdes. ZirxuÀnari furceli danaye da dasdev. vis undodes rome sicxeSig(a)n iaros da wy(a)li ara moswyurdes.

comi, kuÀrcxi, berZuliTa zeTiTa es da erTi Ã(e)li nesÂs Tesli SesÂ.188

qorTa wamali. Tu qori mWldebodes. SÂdsa dResa yelsa z(ed)a berZulsa zeTsa uwTobdi da erbosa.

Tu tili asxdes. qeri daalbe ZmarSig(a)n da nakrtensa Sig(a)n uwTobdi, cota zeTica urTe.

vis T(a)vsa bru esxmodes. mercxlisa budisa miwaÁ danaye, TeTriTa RÂniTa Segbole da cxeliTa kisersa auzeldi189.

siyuiTluisaT(Â)s. endro danaye, g(a)mowure da asÂ. Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da ÃorÃiTa xiodes.

pilpili da qondari danaye, gacar da TafliTa aWame. (Ã)uÀlisaT(Â)s. solinji danaye da Roris qoniTa mkerdsa scxe da

beWTa c(e)cxlsa ucxunve.

188 74r _ rituali. 189 teqstSia `Ruzvadi~.

91

Tu yurTa akldes. mdogi danaye da Tafli urTe, da patruqiTa yurTa uwTve.

r(omel)i sisxlsa gavidodes. irmis rq(a)Á dawÂ, gacar da uzmasa TafliTa aWame.

vis CxuÀr(a)Á sWirdes. rZe da Tafli190 aaduRe da Tbili asÂ. m(u)clisa tkivilisaT(Â)s. gunda mogale TafliTa da ZmriTa

aWame. vis Tm(a)Á gauTxeldes. lila RÂniTa Segbole, mr(a)v(a)ljer miTa

Tmasa da wuÀrsa daibandes. Tu Tm(a)Á, wuÀri elewebodes. futis Ziri Segbole, wyliTa nelTbiliTa da ibandes.

vinca ardisa kaWaWisa furceli bevri Wamos. sisxli gawmidos da RÂZli gaa(a)Ãlos.

vinca ardisa kaWaWi Wamos ZmriTa. Ãurveb(a)Á dauwynaros. vinca danayos da misi wuÀni daiWiros, da Saqari Caagdos, da Sesuas. iarayani da T(ua)lSig(a)n siyuiTle g(a)moiRos, da RÂZlisa simÃurv(a)le daawynaros. eseve wamali vinca marilTa Wamos. pirsa wy(a)li rome sdiodes m(a)s uSuÀlos. eseve wamali vinca danayos da yursa CaiSuas. Sakikisa tkivilsa uSuÀlis.

Tu sisxlsa (75r) iyvandes. qaTami amave wamliTa gatene da SeaWame, sisxli daawynaros.

vis T(ua)lTa didxan TeTri iyos. naRveli guÀlisa uwTve mr(a)v(a)ljer da skintli yaryantisa mioresa dResa uber(a)vdi.

r(ome)lsa T(ua)lTa n(a)T(e)l moakldes. nedli qondari danaye, gawure da Savsa S(en)sa Caasxi da Tafli gaumdari urTe rome etyobodes da dasdev.

r(ome)lsa T(ua)lni stkiodes. Txisa suÀli xaWoÁ T(ua)lTa dasdev. kideve yrmisa wulisa fseli da cota RÂnoÁ ese s(a)msa dResa uwTve.

r(omel)i sisxlsa gavidodes. vaSli danaye da g(a)mowure, da missa sworsa Zmarsa T(Tuesa) Seazave, as da ergos.

vis cxÂrTaT sisxli sdiodes. ayiroÁ dawÂ, dafSunite da cxÂrTa Cayare. sx(ua)Á. cxurisa korkli cxÂrTa uyrCole.191

Tu dahkido kbilisa Zirsa satacuri amoagdos utkivarad.

190 teqstSia `fTafli~. 191 75r _ cxviridan sisxldenis locva, rituali.

92

Tu Sezilos niaxurisa TeslTa RÂZlsa da stomaqsa uSuÀlis. Tu icxo leRÂsa sZe pirsa z(ed)a qeris fqviliTa da ZmriTa

amoagdos mZovari, ergos wilsa, mWamelsa (75v) da Worflsa.192 Tu daasovlo k(a)cisa Tm(a)Á ZmriTa da dasdva nakbensa

ZaRlis(a)sa, ergos.193 vin icxos terfi jorisa zeTiTa, T(a)vsa Tmasa g(a)moiyvans. terfi virisa daw da ZmriTa Serie, da TeTrsa Worflsa

uSuÀlis. irmisa rqisa naqlibi danayos da wyliTa suas, cxroÁsa da

siyuiTlesa uSuÀlis.194 wamali mZovarisa. moiRe kanafis furceli, danaye da gamowure, da

misiTa wuÀniTa T(a)vs ibandi. sx(ua)Á. Wakuntelisa wy(a)liTa ibandi. irmisa larTi gaaÃme dafxike da kuÀrcxiTa Wame, g(u)li ficxeli

geqnebis. Tmisa g(a)mosl(v)isa da gagrZelebisaT(Â)s. moiRe grZRabi da

ga(a)Ãame tyavi, da ekali dawÂ, merme misi nacari zeTiTa dazile da RamiT T(a)vsa Seicxe, da dilasa daibandi.

suravandisaT(Â)s. ucecxlo Tafli dascxe sadaca stkiodes da Ãmeli pitnaÁ daayare gacrili, vidremdis dacxres, merme daibanos.195

(76r) vis g(u)li stkiodes da ufeTqdes. y(ovel)Ta dReTa RÂniTa gailese, dasdev, uSvelis.

vis RÂZli stkiodes. naxevari mutyali siqanjab Sig(a)n garie da SÂdsa dResa asÂ, gaamrTelos.

r(a)Á dedaÁk(a)ci ym(a)Áwurilsa Sobdes, m(u)clis tkivilm(a)n aniSnos. dang naxevari Taflwy(a)lSi galese da uzmasa, s(a)msa dilasa as da ama wamlisag(a)n cota odeni galese wyliTa, da matyli m(a)s wy(a)lSi daasovle, da aRebine m(a)s wamali s(a)x(e)liTa R(mer)TisaTa.

Tu ym(a)Áwurili Smagad iyos. ama wamlisg(a)n cota galese wyliTa da asÂ.

192 75v _ rituali. 193 75v _ rituali. 194 75v _ rituali. 195 75v _ Sekrulis locva da rituali, matauris locva da rituali.

93

Tu visme kbili stkiodes. ospisa odeni kbilsa quÀSe daidvas. Tu k(a)csa T(ua)li usivdes anu stkiodes. wyliTa Semosdev. Tu k(a)ci mWled iyos. naxevari mutyali sanjalibi wyliTa

galese da mudam asÂ, da gasuqdes. Tu k(a)ci tanz(ed)a aWreldes. Sesxcxe da uSuÀlis. mwuanesa yurZensa ese unda. p(irvela)d mokrife asre rome ara

daiJeJos, merme kargis yurZnisa tkbili moaduRe, mwuane ororsa tevansa kalaTsa Sig(a)n Casdebdi da ori piri rogoraca aduRdes amoiRebdi, da ficarsa z(ed)a dasdebdi, gaacivebdi, da tkbilsa perulsa mohÃdidi, ama weriTa iqmodi, merme gaacive da yurZeni Cawyev da z(ed)a igi gaciveb(u)li tkbili daasxi, p(irvela)d r(a)Á yurZeni mohkrifo erTsa dResa mzesa gaudev daaWnev.

Tu civeb(a)Á k(a)csa sWirdes da m(u)c(e)l gaudiddes, daamWlos, gayÂTldes, ZarRvebi S(ori)s g(a)moCndes. moÃale kiborCxali, frCxilebi dasWer, SeaWame, T(a)vsa da frCxilsa nu aWmev.196

(77r) TeTri r(ome)lsa ar gamoerios. ardis yuavili gaaÃme, cxuris korkli dawÂ, orive erboTi Sezile da m(a)s dacxebdi.

Tu k(a)csa mWameli Seeqnas. zroxis Ã(o)rcsa Sabi moayare kargad, merme dawÂ, dafSvnite, z(ed)a moayare da ergos.

Tu k(a)csa sisxl(a)d iyuandes. solinji danaye da kuÀrcxsa moayare, da s(a)msa dilasa igi aWame, ergos.

balRmisaT(Â)s. wurilis Ziryanas Ziri danaye, SeasÂ, ergos. vis m(u)c(e)lsa S(in)a qari evlebodes da Ã(o)rcni ewveboden.

zaravandi galese, asÂ, ergos. vis T(a)vi stkiodes. mdogÂ, gunda da Tafli erTad danaye, da

z(ed)a dasdev. vis RÂZli da tyirbi gausivdes. kiri daw da Roris cmeliTa

gaadgine, z(ed)a dasdev. vis T(a)vi da Ã(e)li uZrwodes. kurdRlis sisxli da tÂni aWame

mr(a)v(a)ljer da ergos. vis pirsa guÀli CauZures. furis rZe aduRe kargad da r(a)J(am)s

aduRdes piri z(ed)a daadebine, da orTqli didxan iorTqlos, da warmoagdos guÀli, merme aduReb(u)li rZe asÂ, darCes k(a)ci igi.

196 76r, 76v _ locvebi yelisa, uCuxisa, uJamosa, Tvalisa, cxroisa,

94

Sakikisa qarisaT(Â)s. Savisa qaTmisa kuÀrcxisa siyÂTle da gacr(i)li nacari erTad gaurie, qaRaldi zeda dascxe da Sublsa Semosdev.

Tu T(ua)lni daubnelden. qoris skintli da Tafli erTg(a)n SearTe, da z(ed)a dasdev.

mWamelisaT(Â)s. mdog danaye da ucecxloTa TafliTa Sezile, da scxe.

vis wyluli ukurnebeli sWirdes da sWamdes Ã(o)rcsa. mdog danaye, gacar, qondrisa Tesli da Tiv(a)Á, pilpilis Tesli anu misi furceli gaaÃme, danaye, Tu iyos kowaxuris g(a)reTis qerqis Sua g(u)li yÂTeli g(a)moiRe, mcire pilpili urTe, bavruki da mar(i)li erTg(a)n danaye da is quÀmoÁ l(o)cvaÁ xurdisa Seuloce, da uk(e)Tu Tafli ucecxlo gqondes z(ed)a moayridi y(ovel)Ta dReTa, SewevniTa R(merT)isaTa ergos ese wamali maxÂliTa dakodilsa da urvilsa, da raÁca wyluli iyos misT(Â)s ars f(ria)d kargi.197

g(u)li r(ome)lsa stkiodes. kargiTa RÂniTa niori ... 198 Segbole da matyli amoavle, g(u)sa da mkerdsa dasdev, da scxe. sx(ua)Á ... 199 (z)roxisa navReli mkerdsa scxe da g(u)lsa z(ed)a absindi da navReli, murki da ustari daakar s(a)msa dilasa mr(a)v(a)ljer.

r(omel)i g(u)lmoviwye iyos. Txis Tm(a)Á cxuirTa ukmie mr(a)v(a)ljer. leRÂ, mdogÂ, qrTilis fqvili erTg(a)n Segbe, m(u)c(e)lsa dasdev.

vis yeli Seekras da nerwyusa ver CanTqmides. tredis skintli ZmriTa gaayene da yelsa Semosdev.200

qavilisaT(Â)s. axali keci danaye da ZmriTa gaayene, mRersaca uSuÀlis.

mowamlulisa wamali. jadvari arabulad hqÂan da maharavin sparsulad amisi xasiaTi ese ars: y(ovels)a ganaqarvebs da y(ovel)i tkivili daawynaros, g(a)reT sWirdes ginda SigniT naxevari drami

197 77r _ locvebi xurdis, kus, ukaÁ. 198 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amoglejilia patara nawili). 199 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amoglejilia patara nawili). 200 77v _ sawerelis rituali.

95

RÂniTa anu vardis wyliTa galese da asÂ, Tu sWirdes kolinji, m(u)clis tkivili, m(a)sca uSuÀlis. visca fseli SeekuÀTos. m(a)sca uSuÀlis. asoTa z(ed)a Tu simsivne sWirdes m(a)sca uSuÀlis.

visca stkiodes da gausivdes tredis skintli uSvelis.201 (78r) gulinozas cxenTa sakurneb(e)li. cxeni r(omel)i

giyuardes, moiRe Roris poxli, axali Cxinkeli gazafxulisa da TeTriTa RÂniTa Seazave, da cota sabri urTe, da pirsa Caasxi da s(a)msa welsa s(a)lmob(a)Á ara waekidos.

cxensa Tu Zualmeti Seiqnas. mwuane myuari wylisa daiWire, T(a)vi da f(e)rÃi dasWar, gaape da s(a)msa dResa z(ed)a dasdev, didxan wy(a)lSi Caayene da ergos.

Tu cxensa muni esxas. qeris fqvili w(mi)d(a)d gacer da erTi litraÁ marili Tan Seawone, da mJaviTa Sezile, s(a)mi puri gamoacxev da erTm(a)n erTsa z(ed)a dasdev, dawÂ, danaye da cxariTa ZmriTa aaduRe, moiRe kuaxi, kargad daqlibe, rome Sig(a)n CauÃdes, z(ed)a nelTbilsa asxemdi, r(a)Á mReri eSvelos malTo, Roris poxli scxe da TmaÁ gamoiyvanos da ergos.

cxensa, r(omel)sa waekidos wawaki. fafris SewurviT ZarRÂ gauÃs(e)n da Sublsa avJanda dahkide, ergos.

Tu cxensa jardi Seeqnas. Savis dekeulis fseli moiRe da s(a)msa dResa mwaris sxlis qerqi moiRe, da miT damduRre, da nelTbili jaradsa z(ed)a Semosdev, asre rome ZarRÂ ara daewuas, Tu Waki iyo aT dRe ekras da meTerTmetesa dResa Sexs(e)n, da urwyod S(a)vis cxurisa rZiTa bandi, xuT dRe avline da nurc dRisiT daawynareb, da nurc RamiT; S(a)vis askilis Ziri moxarSe da miT bandi.

Tu cxensa narZayi stkiodes. TeTri sakmeli da zroxis navReli oris dramis wona zroxis erboTa aWame, ergos.

Tu cxeni SekrviT iyos. f(e)rÃTa xSirad dauwyebs texasa da orsave Rliasa ofli gamouva, niSani misi ese ars: TeTrs mohfsams, m(u)cels daiwyebs cemasa, arbine sadamca ofli gamouvides da bavrukis wy(a)li STaasxi, didxan nu daayeneb, arbevdi ergos.

Tu cxenis simrTele gindodes. daTÂs navReli erTiTa litriTa RÂniTa Seazave da pirsa STaasxi ergos.

201 78r _ rituali.

96

Tu cxenis simrTele da gasuqeb(a)Á gindodes. nes da misi Ziri gaaÃme, danaye, gacar, mar(i)li da bavruki urTe da aloke, arca mReri da arca seni sx(ua)Á Seeqnas.

(78v) Tu cxensa T(ua)lTa TeTri Seeqnas. yaryantis skintli Cayare, ergos da erTsa dResa safeTqelsa sisxli adine.

Tu cxensa qaTmis skintli Cahyolodes. niSani ese ars: fselsa matyliviT g(a)mohyvebis da gaususurdebis, qaTmisave skintli, TeTri amarta, erTisa kovzisa SaviTa RÂniTa Sezile da igi gundad Seqen, pirsa Caayare, ergos.

Tu cxensa xami sWirdes. aslis fqÂli Savis cxuris rZiTa SeasÂ. Tu cxensa quSi Seeqnas. gundruki, sakmeli da samis draÁmis

komiloxos Ziri erTg(a)n aduRe, da nelTbili pirSi Caasxi.202 Tu cxensa xurdi sWirdes. Wyan Wyantsa SigniT TeTri qerqi da

SÂd nawlisa qerqi ese samjer gaaÃme, dafSunite da koliburi mar(i)li gaurie, vazis furcelsa waaxÂe da SeaWame.

Tu cxensa Tirkmeli astkivdes. wunwub(a)Á TafliTa gaadgine, asÂ. Tu cxensa fseli Seqnas. guÀlis naRveli wyliTa asÂ. Tu cxensa qaCaCi wavardes. mis qaCaCisa da Tmisa Sesayari

wuril(a)d daw quslamdi.203 vis mZimed esmodes. mdog TafliTa da ZmriTa mogale, patruqi

Seqen da yursa Caudev. yurTa tkivilisaT(Â)s. zeTi aduRe, cerecosa da afsindisa, da

tegans yursa da T(a)vsa scxe. yurTa simsivnisaT(Â)s. bazaryatumi daalbe, wyliTa wÂmisaTa da

z(ed)a dasdev. vis yurTa balRami amosdiodes. carci da leSi dawÂ, dagale da

berZuliTa zeTiTa uwTve yurTa. yurTa tkivilisaT(Â)s. urvlisa Teslsa z(ed)a yrmisa fseli

daasxi, daalbe, erTsa dResa da Ramesa, da merme igi fseli uwTve. Tu m(u)c(e)lsa Sig(a)n mjdomi sWirdes. Ruis Tesli da zroxis

navReli ese erTad dazile, da z(ed)a dasdev, sadaca iyos g(a)moxeTqos.

202 78v _ rituali. 203 78v, 79r _ locvebi piris tkivilisa, Turqulisa, ufsmelobisa.

97

r(omel)i fselsa ver iW(i)revdes, anu sisxlsa fsemdes. Txilis furc(e)li dawÂ, mogale da TbiliTa ZmriTa dileul asÂ.

r(ome)lsa sasikudine wamali esuas. Txili leRÂ da tegana Seagbe da aWame, ergos, da z(ed)a wy(a)li asÂ.

r(omel)sa nawlevni stkioden qarTa simr(a)vlisgan. (79v) sami anu oTxi niori WiqiTa gamowure, RÂniTa asÂ.

visca cmeli gausivdes. muxis qerqi wyliTa Seagbe da asÂi s(a)mjer, da ergos, da gaxsnas.

yurTa yivilisa da ara smenisaT(Â)s. afsindi danaye da Tbilad uwTve, ergos. yurTa texisaT(Â)s. myuris frCxili Sew zeTiTa, anu erboTa, yurTa uwTve.

sneulsa ofli Tu diadi sdiodes. cerecos Ziri queSe Seudev T(a)viT, rome ver naxos, arca icodes da ergos.

Tavis tkivilisaT(Â)s da T(a)vis naxevrisaT(Â)s. prasis forCÂ Seagbe da T(a)vsa scxe, ficxlad ergos. Tavis tkivilisaT(Â)s. Tiv(a)Á, vaSli da vardis zeTi erTg(a)n Seazave, da scxe.

r(omel)sa T(a)vsa bru esxmodes. nuSi danaye, imis zeTi da niguzis zeTi erTg(a)n Seazave, wyliTa gaadgine, s(a)msa dilasa asÂ.

vis Tavi sisxlisag(a)n stkiodes. Wakuntlis Ziri moxarSe, danaye da T(a)vsa Semosdev.

yurTa texisaT(Â)s. mozurisa navReli da qaTmis navReli erTg(a)n gaurie, da uwTve. vis yursa stexdes qarisg(a)n. nuSis zeTi uwTve. yurTa texisaT(Â)s. s(a)mi Ãarabua Sew da yurTa uwTve; bolokis Tesli danaye da xaxÂs wyliTa yursa uwTve. yurTa ara smenisaT(Â)s da SivilisaT(Â)s. selis zeTi uwTve. yurTa ara smenisaT(Â)s. tredis navReli uwTve. yurTa tkivilisaT(Â)s da Sivilisa. kadruki danaye da ZveliTa RÂniTa aduRe, da yurTa uwTve. 204. 205

(91r) Tu cxensa Cxuera waekidos da Wipi usivdes. iqeTaqeT daRi daavle, rome Wipi Suazeda darCes asre , merme marcxenisa cxÂrisa aweuli rome aris, ori SanTi daavle asre | |.

Tu cxensa yeli gauSeSdes da Tavsa aRma ver aRebdes. iqeT aqeT fafris ZirSid SanTi Camoavle asre , merme samjer axali cxuris tyavi dasdev mÃarzeda.

204 mxedrulad aqvs minaweri: `aq mestumre Cven magierad~. 205 80r-dan 90v-mde – religiuri Sinaarsis teqsti.

98

Tu cxensa muclis iqeT aqeT. saolavsa daRi daavle orgniT, uZarRosa adgilsa asre

Tu cxensa gomeTi Seeqnas s(a)mi SanTi daavle asre Tu cxenm(a)n saqcevi itkivnos, r(omel)isa ginda asosa asre

dadaRe Tu cxensa kornati gausivdes da mZimed astkivdes ofa aris.

samsami SanTi SigniT da sami g(a)re daavle asre Tu cxensa ofa Seeqnas. axla rome waekidos kuerTa daun(a)ye da

mounaxe, Tu Zueli iyos dadaRe asre | | |. Tu cxensa gava daumdabldes da daugcTdes. r(omel)ica ... 206 . 207

(91v) ...208 asre Tu cxensa poWoWiki etkivnos dadaRe asre Tu cxensa tabasti Seeqnas da m(u)celi srulad gausivdes da

gaumagrdes. mgrguliv SanTi Semoavle da Suazedan ÃSirad dadaRe. Tu cxensa Tuali gauTeTrdes. k(a)cis Zuali, myinvare Saqari,

wiTeli futkari, cis natexai, danaye, wmidad da erTm(a)n erTsa gaurie, da TualSig(a)n Caayare. misT(Â)sve. daTuvis naRveli, myinvare Saqari gaurie da Caayare. misT(Â)sve. tredis skintli, myinvare Saqari, danaye, gaurie da Caayare TualSig(a)n.

Tu cxensa xora esxas. Roris qoni, niori, erTm(a)nerTsa SeaduRe, samnsa dResa TiTojer scxe. misT(Â)sve. yiWax(a)ris Ziri moxarSe, danaye, mawoni, mTxunvelis miwa, erTm(a)n erTsa urie da scxe.

Tu cxeni avad gaÃdes. sanelebeli danaye, yelis majaSida scemdes RuiZlisa gauÃsen, kuÀrcxis cili, erTi mutyali lila, urTe erTm(a)n erTSida da pirsa Caasxi, Rlia dasw iqiT aqeT wurilad.

Tu cxensa avad iyos da vera ...209 da yurni wamoeyarnos _ yviTeli (92r) erbo, soniji, qalbana da niori yeliT kudamdi scxe yvelg(a)n da kargad Tbilad Seinaxe, da mojobdes.

206 ar ikiTxeba (xelnawers kide moxeuli aqvs). 207 minaweri TavcSi mxedrulad: `mamaCemi giorgi kandelaki ... RmerT~. 208 ar ikiTxeba (xelnawers kide moxeuli aqvs). 209 erTi sityva ar ikiTxeba.

99

Tu cxensa ferÃi gausivdes da210 rTulad Seeqnas. kowaxuris Ziri da mJave zeda Semosdev.

Tu cxenm(a)n winasa mÃarisa RraWi Ã(o)rci itkivnos. gauRe iRlia da majaSida gauÃseni, sami sandali, Savi fisi, zeTi, SeaduRe erTm(a)n erTsa da Sescxe.

Tu cxenm(a)n ixamnes da vera waiaros da Sobvides. oTxTave ferÃi gauÃsen.

Tu cxensa ufsmelob(a)Á waekidos. kaWkaWis tvini211 civiTa wyliTa gaulese, pirSida Caasxi. misT(Â)sve. marilis T(ua)li gaTale da CuCuSig(a)n Seudev.

Tu cxensa beWi astkivdes. TeTriTa erboTa dauzile, orive wina ferÃi gauÃsen.

Tu cxenm(a)n ver monCoros. xax gaape, oTxkedlad marili, zeTi, xaxuSida Caasxi da sanCoravsa Sestene. misT(Â)sve. maranduliTa saponiTa Ã(e)li Seuy(a)v sanCoravSi da dritaca g(a)mourecxe.

Tu cxenm(a)n veraÁ imatos. yizi daswÂ, Sublsa wmida SanTisa wueri Seec.

Tu cxensa Soyayi Seeqnas. myuris T(a)vi daudaRe. misT(Â)sve. p(irvela)d marilwy(a)liTa dahbane, merme Z(mr)iTa dabane, merme Ã(e)lis saRebavi ... 212 (92v) erTm(a)n erTsa gaurie, Semosdev, orsa dResa zeda gauSvi, merme sx(ua)Á Semosdev, s(a)mjer asre uy(a)v, merme m(a)s ukaniT scxebdi ima wamalsa, da wy(a)lSi f(e)rÃsa nu Cauyof. misT(Â)sve. merme myuari amohkuÀTe, daduguni dasÂ, cota dasw rome mermesa Ã(o)rcsa ar ewios. moscÂTe, poxli scxe.

Tu cxensa anu tili anu wili daesxas. mglis navReli, Zmari da mar(i)li, niori asuare erTm(a)n erTsa da Sescxe s(a)mjer.

Tu cxensa fseli Seekras. Ãmeli k(a)cis mZRneri lagmiTa pirsa audev.

Tu cxensa m(u)c(e)li astkivdes da sCxuerdes. mCore gacar, qinZisa Tesli, niori, kuÀrcxisa cili ZmriTa gaayene, zurgsa da m(u)c(e)lsa Sescxe. misT(Â)sve. furisa sZe, martÂlisa vaJisa fseli, gunda danaye, gaurie da SeasÂ.

210 teqsti sityva `da~ gameorebulia. 211 teqstSia `Wvini~. 212 xelnawers kide moxeuli aqvs.

100

Tu cxensa Tirkmeli stkiodes, welTa daiwyebs Znevasa. wunwub(o)Á TafliTa aWame.

Tu cxensaÁ zurgi stkiodes da rogoraca Ã(e)lsa dasdebdi gadrkebodes. RÂnisa Txle, qerisa fqÂli, mtkiced gacer, keciTa gaaTbe, SÂd jer(a)d asdev.

Tu cxenm(a)n qaCaCis T(a)vi itkivnos. miwa gaTxare da natkeni fexi axlos miudgi, im naTxarsa mrTeli ferÃi amoarTvi da natkensa ferÃsa qusli hkar da naTxarSida Caugde, Tu ver uSvelos mrTeli ferÃi naTxarSida Caukar da arbenie.

Tu cxenm(a)n saolavi itkivnos (93r) da amoigdos ... 213 Caudgi ... 214 boZali or TiTi Semoeci, amoRma amoizidi.

Tu cxensa qerm(a)n awyinos. r(a)Á Seityo safeTqeli gauÃsen. misT(Â)sve. Tu gindes asdeni civi wy(a)li asxi zurgzedan, rome nac(s) gascÂvdes qeri.

Tu cxensa yurRena waekidos. cxÂris ZarRÂ mohkuÀTe SanTiTa, mgurguliv Seetyobis kuÀrcxiviTa, gaupe, amoarTÂ. degvardebi Seudev muxudos odeni anu mrTlad gautene.

Tu cxeni gaiberos. yorWi gaupe, aturi da gesli gamouvides. Tu cxensa barkali astkivdis da anu mÃari. palo gasCare

barkalsa, Ã(o)rcsa daeÃsen virem davardebodes. Tu cxensa qaCaCi waukides. qaCaCis T(a)visa Sesayari daswÂ

wurilad quslamdis. Tu cxensa miaWirvo. xuTi mutyali revandi wyliTa SeasÂ

mowyureb(u)lsa, Wipsa quÀSeT nabadiTa koxiT qviTa daswÂ. Tu cxensa T(ua)lTa Seeqnas. T(ua)lTaca amoarTÂ da cxÂrTaca.

Tu cxensa T(ua)lSi qoni Seeqnas. mTxunveli gaape, T(ua)lTa z(ed)a dasdev.

Tu cxeni dgomaSida xan erTsa ferÃsa amoiRebdes da xan mioresa. menjTa Sua gaupe da daTÂs naRv(e)li CaiSÂ, da z(ed)a duguni daasÂ.

Tu ajilRasa ala waekidos. CuCu g(a)mouy(a)v da dahfxane, asre rome gauwiTldes, merme maranduliTa saponiTa TbiliTa wyliTa

213 ramdenime sityva ar ikiTxeba (xelnaweris zeda kide moxeulia). 214 erTi sityva ar ikiTxeba.

101

dabane, merme Jangi da (93v) anZaroTi, da urie ... 215 sadamdis dakodili iyos. misT(Â)sve. ormoci kbili pilpila CuCuSida Seudev, Tu arca m(a)n uSuelos, maranduliTa saponiTa naca Ã(e)li Seuy(a)v da mCore gamouyare.

Tu cxensa aÃuÀlebdes. kowaxurisa xisa furceli moxarSe da mowyurveb(u)lsa as Tbili.

Tu cxensa ofa waekidos. yveris Zirsa morCili Ã(o)rci rome aris, kuÀrcxiviTa amoarTÂ, sandliTa, mariliTa gautene da cxÂrisa ZarRÂ amoarTÂ SanTiTa.

Tu cxensa m(u)nio 216 waekidos. cxuris tyavi daax(u)re T(a)vsa axal axali, sadamdis uSuÀlos, guvelis Zvali da anduzi uyrCole.

Tu cxensa sarvasini waekidos. ama niSniTa ican: T(ua)lni gautydebian, orTave ukanaTa f(e)rÃTa daiwyebs Trevasa, amiT uSuÀle _ zedasa warbsa217 SigniT Seec SanTi, Sublsaca wmida SanTi das da yuri ukuukazme, yelsa mgrguliv daRi Semoavle, kudis wuersaca SanTi Seec, ori winas ferÃisa nidayusa quÀSe SanTi das orori, orTave ukanaTa f(e)rÃTa abaveri dasw da oTxsave f(e)rÃsa, Tmisa da qaCaCisa Sesayarsa dasw w(m)idiTa SanTiTa.

Tu sisxlisa dasawyuÀdeli wamali gindes. dedali kaRurti gaaÃme, danaye, gacar da ayare, rasaca adgilsa sdiodes. misT(Â)sve. arjaspi da umarilo karaqi dasdev da uTuod (94r) Seswydes, mariliansa rasaca miaxuÀdreb v(e)r SeswyuÀds, ucilod umatebs denasa.

Tu gaRletisa wamali gindodes. mombali xe218, avJos Ziri iSrone, ese Tu gqondes mrTeli cxeni gaRlewilzeda gaucv(a)le.

Tu cxensa CuCusa bude gausivdes, anu yuÀris Ziri gausivdes. dileulad mar(i)l wy(a)lsa Sescxebdi da wavla wamovlaca kargad mouÃdebis. Tu misg(a)n ara sWirdes da sx(ua)Áferad tkiviliTa usivdes, zemoT rome sweria isi uy(a)v. Tu avadrosa Seeqnas igi, mJavesa mawonsa zeTiTa aaduRe da Sescxe.

215 ramdenime sityva ar ikiTxeba (xelnaweris zeda kide moxeulia). 216 teqstSia `mnio~. 217 teqstSia `Carbi~. 218 teqstSia `xi~.

102

Tu Waksa ZuZu stkiodis. m(a)sca ese uSuÀlis. Tu cxensa anasdad muc(e)li gausivdes. dadaRe da guerdebi

SeSisa wuÀriTa Seudev. Tu cxensa sarvani waekidos da T(ua)lTa cremli sdiodes, da

gaSeSdes. lila da banba galese da cxÂrsa Causxi. Tu cxensa Culebi waekidos. brebi zeTiTa aaduRe da scxe. Tu Waksa ZuZu stkiodes. m(a)sca ese uSuÀlis. Tu cxensa muÃlis T(a)vi gausivdes. iqiT aqaT ori SanTi daavle,

merme garda g(a)rdmo gardaavle, asre rome daminiSnavs , merme rome ukaneT kunTsa Rari Casdevs orgniTve TiTo SanTi Caavle, asre rome SanTis wuÀri Seec.219

(95r) aq mestumreo 220 , aq wyalobiTa saxelTa mamaTisaTa, aq mestumre saxelTa mamaTisaTa, guri(e)li vkadreb, Cven ieasoni, mec mestumri daviTiani, gastaumrel q(riste) mest! q(ristes) saxeliTa, aq Senisa baxvisa monatre, SoSita vikadreb mestumreo. aq karabadini kargi da margebeli, wamliTa savse da ra mkurnebeli. q(riste) R(mer)To kargad amyofe k(aTaliko)zi evTimi

(95v) evdemon wyalobiTa R(mer)TisaTa afxazeTisa k(aTaliko)zi mogaxseneb mestumra q. erisTavi. evdemon wyalobiTa R(mer)TisaTa afxazeTisa k(aTalko)zi mogaxseneb: mestumren Cven magivrad Cvensa didsa imedsa da didad imedad R(v)Tis wyalobad misaCenel misaxedavsa bedniers da R(v)Tisagan bednierad dabadebulsa saxelovansa da saxelganTqmulsa mravaljer gamarjvebulsa batonsa dadiansa leonsa winaSe mravalsa locva kurTxevas da naxvisa natvras vikadreb kurTxeul ars R(v)TiT odesca amad da bednierad brZandebodeT da ra gemizezeboden ra merme magaTi Wiri Cven. macxona evdemon.

219 94v _ RorTelis locva, rituali. mxedruli minawerebi: 1. `dido imedo da didiaT imedi~; 2. `Seiwyale sabralo mona Seni friad codvili mose amin~; 3. `rom vikadreb mestumreo ...~ 220 95r _ minawerebi mxedruliTaa Sesrulebuli.

103

`abram mwerlis karabadini~

104

105

karabadini marT(a)li da W(eSmari)ti. (8r) r(ome)lsa muceli qariTa eberebodes, Tafli da TeTri TuT(a)Á

samsa dResa uzmasa as da ergos. Znelad SobisaT(Â)s, suÀ moxarSe da asÂ, da Tu gauZneldes

ve(r)cxlis wyali asÂ. vis mZovari sWirdes T(a)vsa anu Tma wuersa, Savis cxuris Wliki

daw da zeTiTa gaadgine da scxe. vis T(ua)lTa cremli sdiodes, dedak(a)cisa rZe gaaTbev da uwTve.

misT(Â)sve. pitna danaye g(a)mowure da uwTve. visca ZaRlm(a)n ukbinos, niori, xax da boloki erTad danaye da

z(ed)a dasdev. vis T(ua)lTa nisli efarodes, kapovetis Tevzisa nauRv(e)li

T(ua)lTa Caudev. vis filenji daemarTos weros nauRv(e)li pilpilis naxevris

swori (8v) zeTiTa gaayene da cxÂrTa uwTve da pirsa scxe. s(i)rsv(e)lisaT(Â)s. kurmuxa Ãmeli danaye da dedak(a)cisa rZiTa

scxe. vis T(ua)lTa stexdes, mTaÃÂsa duma T(ua)lTa z(ed)a dasdev da

ergos. r(omel)sa ara eZinebodes, niaxuris Tesli oris dramis swori,

lemis Tesli, yayaCo da erTis dramis swori sZe, ese yuela erTad mogale da TafliTa da naxevriT TasiT wyliTa asÂ.

vis mWameli sWirdes, mdog(v)i mogale da dawure da broweulis qerqi daw da mogale, pilpilis odeni uy(a)v da cota bavruki da marili iy(a)v TafliTa, dazile viTaca spaZli (!) Seqen da gaagrZve, brtylad daWer da z(ed)a dasdev J(am)iT (9r) J(a)m wylulsa hb(a)Ándi RÂniTa.

vis welni stkioden qliavi S(av)i da marili dagale da RÂniTa asÂ.

vis Ãuela sWirdes da balRamsa amohyrides wiTeli ospi, biaÁ da vaSli moaduRe, RÂniTa gawure da kuliTa asÂ.

vis T(ua)li stkiodes iliTa mogale, dedak(a)cisa sZiTa gaadgine da scxebde. ymawvilis fseli da RÂno erTgan garie da miT ihb(a)Ánde.

r(ome)lsa T(ua)lTa sinaTle moakldes nedli qondari mogale da g(a)mowure da TafliTa T(ua)lTa uwTve.

106

vis sisxli sdiodes da ara swydebodes qinZi danaye da z(ed)a dasdev.

ÃuelasaT(Â)s erbo da Tafli, samis kuÀrcxis g(u)li erTg(a)n Sezile da aWame samsa dResa, ese mrav(a)lisa senisa wamali aris.

T(ua)lTa tkivilisaTvis (9v) dedali Txis tÂni scxe da ergos.221 visca yurTa stexdes Txis fsliT, Txis nauRv(e)li erTg(a)n

garive, uwTve. r(ome)lsa m(a)macob(a)Á ara aqundes irmis yueri gaaÃmos da

daxuewos da RÂniT Sesuas. irmisave larTi gaaÃmev, daxuÀwe da kuÀrcxiT SeaWame, ufro iyos sificxe g(u)lisa misisa.

r(ome)lsa T(ua)lTa libri g(a)rdaefinos, wiTlis Txis RÂZli Sew da missa wvasa S(ig)an (10r) r(ome)li sisxli edinebis miT iolvebdes.

Tu yurTa mZimed esmodes Zroxis nauRv(e)li da Tafli ubgevi, ZmriTa gaadgine da yurTa Caasxi.

vis yurTa w(y)ali mosdiodes da ara esmodes vacis Txisa fseli uorTqle da S(ig)a CauwTev.

vis yurTa stexdes kuÀrcxis cila da dedak(a)cisa rZe daasxi da ergos. Tu yurTa stexdes Txis fseli da T(xi)s nauRv(e)li erTg(a)n garive da uwTev.222

(10v) muclisa tkivilisaT(Â)s. qrTilis safuari kaTxis naxevari g(a)mowure da misive swori niguzis zeTi urTe da SesÂ. misT(vi)sve kuÀrcxi Seqen yuÀrbeul(a)d da gunda urTev da SeaWame. misT(vi)sve Zroxis cmeli da ZuÀli yveli erTga(n) Seagbev da SeaWame.

r(ome)li sisxlsa fsemdes irmis rqa daw da w(mi)d(a)d danaye, pilpiliani SÂdis dramis wona mJave broweuli, ese y(ovel)ive kuÀrcxis g(u)liT Sezile223 RÂniT gaayene da sami kovzi SeasÂ.

r(ome)lsa muceli usivdes ardis Ziri TeTriT RÂniT Sebgole, da ZuÀli RÂno sjobs da asÂ.

221 9v _ locva Tagvis sawinaaRmdego. 222 10r _ locva Tu dedak(a)csa S(o)b(a)Á gaugrZeldes. 223 teqstSi sityva `Sezile gameorebulia~.

107

Tu SekrviT iyos Savi yurZeni, nedli (11r) iyos ginda Ãmeli, wyliT Sebgole, v(idrem)dis daCqules da erTi Tasi wyliTa as da misTuad gahÃsnis.

ufsmelobisaT(Â)s. Txis nauRv(e)li gundruksa urTe da WinWris Tesli erTg(a)n erT feriT wyliT gaayene da asÂ. misT(vi)sve. Savi boloki g(a)mowure da SeasÂ. Sirimsa daadnobs. misT(vi)sve Sirimisa da uferulobisaT(Â)s. moixuÀn kirCxibni mTisa adgilis(a)ni xuTni gina equsni da qoTansa axalsa Cayaren, c(e)cxlsa z(ed)a moaÃurve, r(a)Á gaÃmes danaye da w(mi)d(a)d gacer da RÂniTa erTi kovzi asÂ, uzmasa da ergos. Sirimisa wamali askili gaaÃme, danaye da gacer. muxudo moxarSe asre rome TÂTan gadges, merme tiloT gawure. erTsa jamsa (11v) gawurvils muxudosa, erTi kovzi gacrili askili moayare da uzmasa Seaxurite mr(a)v(a)ljer, dReSiga erTxel(a)d suas. misT(vi)sve da ufsmelobisaT(Â)sve. moiRe mr(a)v(a)li Wiayela mindurisa da T(a)vi mo(a)kuÀTe da bolos Ã(e)li mohkide da dawure, asre rome ori mityali gamovides misi wueni da SeasÂ. Tu erTxel ar ergos kidev suas.

cofis nakbenisaT(Â)s nuSi mware danaye, z(ed)a dasdev. ese muclis qarsaca uSuÀlis. misT(vi)sve leRÂ mkuaxe. moswyÂte da missa sZesa scxebde, Rrianklisa nakbensaca uSuÀlis da kbilis tkivilsac.

satkburasaT(Â)s groSi marili qeris fqÂliTa Sezile da pilpiliTa (12r) scxe da merme z(ed)a acurvebdi.

vis(a)ca cofianm(a)n ZaRlm(a)n ukbinos WiaÁ r(omel)i gazafxul(s) curians dilas iarebis, Savi rqiani da saxeli misi daat, igi daiWire, T(a)vi da ferÃni mosWren qeris wona, da cxrisa wyaros wyliTa SeasÂ, moaSobinebs, Tu ese aT dRemdis ara hqen, lekuni daizdebian da k(a)csa mohklven.

r(omel)i simÃurv(a)liT Sekrul iyos, Sabi da Tafli erTg(a)n Sezile da gasav(a)lsa dasdev, gaih(x)snis, g(a)mocdili aris.

g(u)lis tkivilisaT(Â)s TeTri mdog(v)i kovzi erTi danaye da TafliTa Sezile da samad gay(a)v da samsamsa CaanTqmevinebde uzmasa.

muclis qarsa da j(i)rkuals r(omel)i ergebis da y(ovels)a texasa (12v) da vnebasa muclis(a)sa. nivris Tesli da Ziri, gunda da Zira, ese y(ovel)i danaye, rZiTa da RÂniTa asÂ.

108

mucel g(u)lTa wamali. mWnavis qerqi moaduRe wyliTa da uzmasa asÂ.224

(13v) x(olo) Wamisg(a)n iqmn(e)bis y(ovel)Ta senTa aRtexa da sneb(a)Á. vis(a)ca am(a)s uzemde pativsa S(ig)a. ianvarsa v(idr)e das(a)srulamde RÂnosa SesuÀmde kaTx(a)sa TÂTosa da dagmundes r(a)Áca sWamo. feberv(a)lsa Wakuntelsa ekrZ(a)le. m(a)rtsa, tkbilsa saWmelsa sWamde da tkbilsa suemde. aprilsa, boloksa nu sWam. maissa, T(a)v-f(e)rÃsa ekrZ(a)le. ivnissa, uzma wyalsa suemde. ivlissa, dedakacsa T(Tues)a nu daecemi. agÂstosa, Ã(e)lsa nu gaiÃsni da boloksa ekrZ(a)le. sekdenbersa, sZesa sWamde. okdombersa, mwuanvilsa nu sWam. noenbersa, T(a)vsa nu daiban. dekenb(e)rsa, kalambsa nu sWam. am(a)T y(ove)lTa umjobesi, siwmide, gl(a)x(a)kT mowy(a)l(e)b(a)Á moigone da SiSi R(mrT)isaÁ.225

(14r) Tu mReri Zneli esxas pilpili da bavruki danaye da scxe.

Tu T(ua)lTa fCxili iyos da usisxldebodes, kamaÁ danaye, dedak(a)cisa rZiTa g(a)mowure da igi uwTve.

buasilisaT(Â)s, qondari TeTri da mravalZarRuas Ziri wyliTa Seagbev da asÂ, ergos.226

(14v) Tu sisxli edinos da qari Seudges, qinZi danaye, dazile da dasdev, Tu gauZn(e)ldes k(a)cisa ganav(a)li scxe. sx(ua)Á, xax Sew dasdev. sx(ua)Á, kuÀrcxi SewÂ, gaape da dasdev, gaÃsnas. r(omel)i sisxlsa jdebodes, vaSli danaye da gamowure da Zmari urTe da SeasÂ. sx(ua)Á, vaSlis nabrcqueni gaaÃme da danaye da TafliTa Semgbari aWame. sx(ua)Á, kuercxi Sew da kuercxz(ed)a gunda moayare da aWame. sx(ua)Á, Zroxis qoni da Zueli yveli erTg(a)n moaduRe da aWame.

Tu soko iyos, nigozis fiTri, anu RÂiisa da anu muxis pilpiloani mogale qviTa, miT r(omel)i (15r) n(i)guzis Zirsa Siga datanebuli iqnebis da RÂniTa SeasÂ.

224 12v, 13r _ ramdenime rituali. 225 14 r – rituali. 226 14r _ sokos locva.

109

r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da cnob(a)Á misi gindodes mWle Zroxis Ã(o)rci Sew da aWame, uk(e)Tu iyos, J(am)iTi J(a)m(a)d g(a)movides.

Tu garegniT iyos, arestis Tevzis T(a)vi, guÀlis qerqi da bavruki dasdev z(ed)a.

r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da sisxlsa z(ed)a gavidodes fisi ax(a)li qoniT gaadnev da gaagrile, qaTmiT Seagbev, pilpili naxevr(a)d uy(a)v, g(a)mowure da samsa dilasa asÂ.

r(ome)lsa RÂZli stkiodes, kamis Ziri danaye da wyliT g(a)mowure da SaqriT asÂ. y(ovl)isave wamali aris. sx(ua)Á. kuÀrcxis qerqi daw da danaye da RÂniT Seasvi. misT(Â)sve Tafli ZmriT gaayene da z(ed)a RÂZlsa scxe. sx(ua)Á, ardi bostnis(a)Á danaye da wyliTa g(a)mowure da SeasÂ. sx(ua)Á, Ziri TafliTaÁT (15v) daalbe da missa wuensa suemdi.

tyirpisaT(Â)s, Zir(a)Á Seagbev wyliTa da asÂ. sx(ua)Á, tirifis Ziri gafxike w(mi)d(a)d da erTsa dResa wyalSiga daalbe da Seagbev wyliTa, gaanawile, iyos Ziri erTi nawili. munamdis aduRe v(idr)e sami erTad moiyaros da uzmasa asÂ. vis tyirpi gausivdes, veluri kurmuxa RÂniT Sebgove da SeasÂ.

ÃuelisaT(Â)s, rva T(av)i niori berZuliT zeTiT Sew da samsa dilasa aWame. sx(ua)Á, Tafli mdari da zeTi nigozis(a)Á, pilpili, kuÀrcxis g(u)li gaTqÂfe, Siga Caurie da SeasÂ. sx(ua)Á, ospi wiTeli kargad Seagbev, erboÁT aWmevdi. sx(ua)Á, didguli ukmie cxÂrTa. ÃuÀlisaT(Â)sve, tkbili RÂnoÁ surneli b(i)aÁ da vaSli kargad daaCqulev (16r) da SeasÂ.

Tu T(ua)lTa cremli sdiodes, pitna g(a)mowure da uwTobdi. Tu T(ua)lTa n(a)T(e)li moakldes, dedali qondari g(a)mowure da

uwTobdi. Tu T(ua)lTa stexdes, ... 227 matli T(ua)lTa Caudev. erbo ZuÀli

da kuÀrcxis g(u)li, berZuli zeTi da Tafli ucecxlo garive erTad da z(ed)a dasdev. RÂnosa nu suams.

Tu T(ua)lTa TeTri iyos anu n(a)T(e)li moakldes. kalambis furcelsa rome ... 228 daedebis, TeTris qaTmis nauRv(e)li da

227 teqstSi erTi sityva ar ikiTxeba. 228 teqstSi erTi sityva ar ikiTxeba.

110

m(a)mlis(a)Á swor(a)d uy(a)v da iolvides. sx(ua)Á, goWas Tevzis nauRv(e)li, kalambis wyali g(a)mowuros, sworad uyos, g(u)lis Zuali daw da dagale, z(ed)a moamcqure, myuari r(omel)i Txilis furcelsa z(ed)a zis mwuane cota misiTa (16v) sisxliTa iolos. ZeZ g(a)mowure, uwTve da igive danaye RÂniTa, T(ua)lTa z(ed)a dasdev, Tma moscÂvdes.

muclis simsivnisaT(Â)s, ardis Ziri, ZuÀliT RÂniTa moaduRe da samsa dResa asÂ.

bednierisaT(Â)s, Tafli, Saqari, iaÁ da vardi, ayiros yuavili, es yuela erTad Seyare da scxebde.229

(17v) mRierisaT(Â)s, ardi bostnisa daw da mogale, w(mi)d(a)d gacer da ZmriTa scxe.

gulis tkivilisaT(Â)s, niaxuris Tesli Seagbev da matylsa daawebdi da z(ed)a dasdebdi Tbilsa, da ergos.

muclis tkivilisaT(Â)s, goWis Wliki daw da RÂnosa urTe, as da ergos. muclis wamali, lerwmis Ziri daw da RÂniTa s da daeyenos tkivili muclis(a)Á.

martiT v(idr)e maisamde, p(irve)l Ã(e)lis gaxsna Ãams, merme wamlis aReb(a)Á. xolo sekd(e)nb(e)riT n(oe)nb(e)ramdis p(irve)l wamlis aReb(a)Á merme Ã(e)lis ganÃsnaT J(am)s.230

(18r) Tu WiaÁ esxas mucelsa, ardis Ziri danaye da wyliTa asÂ. sx(ua)Á, anakuÀTi misiT fsliT gaadgine da Sesdev. sx(ua)Á, pitn(a)Á moaduRe samsa dilasa asÂ. sx(ua)Á, Zroxis nauRv(e)li da irmis rqaÁ danaye da TafliTa Sezile da CaanTqmevine.

Tu yeli SehÃuTos da nerwyuas ver CanTqemdes, tredis skintli ZmriTa scxe galesuli.

Tu k(a)csa piri gaumruddes, RÂno aaTbev da TeriaSiga gaazave da pirsa scxe.231

(18v) TiaqarisaT(Â)s, furisulas Ziri danaye da z(ed)a RÂno daasxi da asÂ.

Tu visme ÃuÀla sWirdes, Zirtkbila moxarSe da misi wveni nelTbili asÂ.

229 16v, 17r _ locvebi bednierisa. 230 17v, 18r _ rituali. 231 16r, 18v _ locva tilisaTvis.

111

Tu mjdomi Seeqnas, Savbalaxas Ziri, yÂTlis Rolos Ziri da lila wyliT as da ergos.232

Tu wiTela gamoayaros da anu fartaxti wurili, ZirwiTela danaye, wyali daasxi, g(a)mowure, cot(a)Á cxensa qaCaCi mosTale, gaavle Siga da isi asÂ.

Tu sneulsa ofli ara gamouvidodes (19r) ayiros Tesli daarCie da patara comi urTe da igi umarilo axurite, kargsa oflsa adens, rome k(a)ci gamrTeldes. axlis ayiros g(u)lis wueni gamowure da sÂ. Tu ayiros Tesli ar iSovebodes, kitris Tesli da qinZi asÂ.

Tu k(a)ci SekrviT iyos, kulnis Ziri daTalos da danayos. missa wuenSiga lila galesos da asos.

Tu fardaxti wiTl(a)d gamoesxas misi wamali: nexÂs Wiayel(a)Á samoci, qinZi, kakbis sakunetela erTad danaye da wyliTa gaayene, gawure da merme lila gaulese Siga, rome lilis feri hqondes as da marjuenasa guerdsa z(ed)a dawves, m(a)namdis as vidremdis gamosces.

Tu dedak(a)csa Svili moukudes (19v) mucelsa Siga, ladana danaye da RÂniT SeasÂ. balRamsaca moaqarvebs.

Tu dedak(a)csa saSvili gaumagrdes, naxevari mityali ladana danaye da TafliTa aWmevdi daulbobs da Tmasaca daumagrebs.

Tu k(a)csa yuri stkiodes nuSis zeTis namcurevisa odeni ladana yursa CauwTve da ergos.

mrav(a)lZarRuas xasiaTi, ese rome misi furceli danaye da vis(a)ca sicxisg(a)n simsivne sWirdes Semosdev da uSuÀlos.

vis(a)ca yeli stkiodes, mrav(a)lZarRuas wuÀni samjer uRrRile da ergos, misi furceli Semosdev da m(a)nc uSuÀlos, misi Tesli dacoxne da kbilis tkivilsa uSuÀlos, misi (20r) furceli ga(a)Ãme da vis(a)ca kbili stkiodes da eZrvodes, Zirsa kbilis(a)sa TiTiTa Sescxe da gaamagros.

Tu pirsa avi s(u)li udiodes da eZrvodes, m(as)taqi coxnos, uSuÀlis.

bolokisa xasiaTi. uqerqod saWmelsa moandomebs. misis furclis wueni mucelsa gauÃsnis, Tu raÁme stomaqSiga ebas m(a)s(a)ca uSuÀlos. bolokisa Wama sisxasa da iarayansa uSuÀlis.

232 18v _ rituali.

112

Tu k(a)csa tyirpi ekras da msivnad iyos, boloki danaye da ZmriTa moaduRe da Semosdev.

Tu k(a)ci msivnad iyos sakrwyile gaaÃme, danaye da RÂniTa moaduRe da Semosdev, uSuÀlis.

da Tu k(a)ci erTob dasivdes, mr(a)v(a)li s(a)krwyile (20v) moadev RÂniTa da Rrmad welTamdis taStSiga CasÂ, S(ig)a ijdes sadamdis gacivdebodes, qv(a)Á daadnos, isreve ufsmelob(a)Ása uSuÀlis.

Tu dedak(a)ci ar daorsuldes satacuris wuÀni SaqriT Seqnas SarbaT(a)d da r(a)J(am)s qmars T(Âs)a dawves, Sesuas da daorsuldes.

iisa xasiaTi. iaÁ gaaÃme da danaye, misi won(a)Á qeris fqvili garie da kuercxis cila, da Semosdev, RÂZlis tkivilsa uSuÀlis.

vis T(a)vi stkiodes axali iaÁ aWame da kidec umsunebdes, uSuÀlis.

kamis Tesli moaduRe da asÂ, sisxis qarsa da balRamsa uSuelis, ufsmelob(a)Ása da Sirimsaca uSuÀlis.

axali kamaÁ T(ua)lTa uwTve da sinaTlesa uSuelis. TeTris sakmlisa xasiaTi. TaflSiga (21r) garie, qarsa uSuelis

da piris simyralesa, igi suas Wkuasaca da cnobasa umatebs. sakmelis coxn(a)Á, balRamsa da sensa CamoiRebs, da sisxlsa

uSuelis rome sdiodes stomaqsa, Z(a)lsa miscems, saWmelsa moaqarvebs.

amave s(a)kmelsa Siga TeTr TeTri akr(a)vs, mastaqiTa igi danaye da Wame g(u)lis Zgerasa uSuelis.

s(a)tacuris xasiaTi, kolinj(i)s qarsa da asos Siga rom iyv(e)ndes m(a)s uSuelis.

satacuris Tesli danaye da c(e)cxliT uÃrCole, kbilTg(a)n Wias gamoayrevinebs.

r(ome)lsa aÃuelebdes da sisxlsa g(a)moatandes, igive Tesli danaye da TafliTa aWame da ergos.

Tu k(a)csa RÂZli stkiodes viris terfas Ziri, ardis (21v) Ziri, Savbalaxa da atmis kurkis g(u)li, ese y(oveli)ve danaye da wyliTa gawure da asÂ. misT(vis)ve, cxra ferÃas T(a)vi da frCxilni dasWren da kÂristaviTa danaye, wyliT gawure da asÂ.

Tu Ãm(e)l(a)d muceli stkiodes, kamis Ziri Ãmeli da Savi boloki dafxike, san(e)nb(e)li da Tafli, samive erTg(a)n aduRe, majun(a)d Seqen da samsa lukm(a)sa uzmasa aWmevdi da orsa, wolisa J(ams)a.

113

Tu sisxl(a)d iyv(a)ndes, my(a)vis kuda hqÂan balaxsa, igi moxarSe da misiTa wu(e)niTa fafa Seqen da TafliTa aWame samjer.

Tu k(a)ci balRamian(a)d iyos, zianas Ziri moiRe, im Rames vaxSamsa nu sWam, meores dilasa danaye, RÂno daasxi, gawure da kargsa (22r) darSiga erTis kuÀrcxis naWuWi, savse asÂ.

vis(a)ca tyirpi ekras, pitn(a)Á ZmriTa aduRe da marcxenasa mÃarsa daidvas.

r(ome)lsa qarisg(a)n asoni stexden, jinWris Tesli gaaÃme, dafqev, da dumis xaviwi Seqen da sadaca stexdes z(ed)a dasdev.

vis T(ua)lTa sisxli iyos, kama, pitna da kuÀrcxis cila da frinvelisa nauRv(e)liTa T(ua)lTa uwTve.

mowamlulisaT(Â)s, kirCxib(a)Á Seipyar, T(a)vi da f(e)rÃni dasWren, gaaÃme, danaye, gacer da RÂniT asÂ.

RÂZlis tkivilisaT(Â)s, lila da marta mogale da RÂniTa as sam dilasa.

vis(a)c mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos, Zuelis verZis Zuali daw da diacisa rZiTa gaadgine da z(ed)a dasdev.

(22v) Tu muclis tkivili audges, Roris Wliki dawÂ, danaye, RÂniTa asÂ. WianisaT(Â)s, ardis Ziri danaye da asÂ. misT(vi)sve, WinWris Ziri danaye da rZiTa gaadgine da erTsa Ramesa dadgi, merme g(a)wure da asÂ.

RÂZlisaT(Â)s, ardis Ziri danaye, gamowure da samsa dR(e)sa asÂ. vis T(ua)lTa sinaTle moakldes, nedli qondari danaye, gamowure

da T(ua)lTa TafliTa Seudev. siyÂTlisaT(Â)s, endro danaye, gamowure da asÂ. Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da ÃorÃiTa xiodes,

pilpili da qondari danaye, da gacer, da TafliTa aWame. ÃuelisaT(Â)s, solinji danaye da Roris qoniTa mkerdsa scxe da

beWTa didad c(e)cxlsa ucxune. (23r) Tu yurTa akldes, mdog(v)i danaye da T(a)fli urTe

da p(a)trukiTa yurTa uwTve. r(omel)i sisxlsa gavidodes, irmis rqa dawÂ, gacer da uzm(a)sa

TafliTa aWmevdi. vis Cxuera sWirdes, rZe da Tafli aduRe da Tbili asÂ. muclisa tkivilisaT(Â)s, gunda mogale TafliTa, da ZmriTa aWame.

114

vinca ardis kaWaWis furceli mravali Wamos, sisxli gawmidos da RÂZli gaa(a)xlos. vinca ardis kaWaWi ZmriTa Wamos Ãurvebai dauwynaros.

vinca danayos da misi wueni daiWiros da Saqari Caudos da Sesuas, iarayani da T(ua)lTa S(ig)a siyÂTle g(a)moiRos da RÂZlisa simÃurv(a)le daawynaros. aseve wamali vinca danayos da misi wueni yursa Siga CaiSuas Sakikis (23v) tkivilsa uSuelos.

r(ome)lsa T(ua)lni stkioden, TxaT (!) suÀliTa xaWo T(ua)lTa dasdev, kideve ymis wulisa fseli da cota RÂnoÁ, ese samsa dilasa uwTve.

r(omel)i sisxlsa gavidodes, vaSli danaye, g(a)mowure da missa sworsa Zmarsa T(Tues)a (!) Seazave, as da ergos.233

dakodilisaT(Â)s, Ã(o)rcmeti rome Seeqnas, boloki ZmriTa dasdev. RÂZli da tyirpi gausivdes, kiri Roris qoniTa gaadgine da

z(ed)a Semosdev. Tu yeli SigniT stkiodes, carci dawÂ, danaye, gacer da cxariTa

ZmriTa gaadgine, da yelsa Semosdev. visca sisxli Caeqces, qrTilis fqÂli RÂniTa gaadgine da asÂ. qavilisaT(Â)s, axali k(e)ci danaye ZmriTa (24r) scxe da mRiersaca

uSuÀlis da qavilsaca. vis(a)ca kolinjis qari sWirdes, udanod xuarTqla daWras.

Ã(e)liTa da sx(ua)Áca balaxi aris, k(a)cis x(e)lsa hg(a)vs, orive erTg(a)n moaduRe da misi wyali asÂ.

isris piri anus x(ua)Á r(a)Áme ver gamoiRo, TeTri xax da Roris cmeli danaye da z(ed)a dasdev. sx(ua)Á, Tag gaape da z(ed)a dasde da g(a)moiRebs.

vin simxurv(a)liT SekrviT iyos, Sabi da Tafli erT(a)d Sezile da gasav(a)lsa z(ed)a dasdev, gaÃsnas. ese g(a)mocdili aris.

Tu k(a)csa mWameli Seeqnas, Zroxis Ãorcsa Sabi moayare kargad da merme daw da dafSunite da z(ed)a moayare da ergos.

balR(a)misaT(vi)s, wurilisa zianasa Ziri danaye, as da ergos. vis mucelSiga (24v) qari evlebodes da Ã(o)rcni ewueboden,

zaravandi galese as da ergos.

233 23v _ rituali.

115

vis pirsa guÀli CauZures, furis rZe aduRe kargad da (r)ogoraca adRdes, piri z(ed)a daadebine da orTqli didxani iorTqlos da wamoagdos guÀli, merme aduReb(u)li rZe as da darCes k(a)ci igi.

Sakikis qarisaT(Â)s, r(ome)l(a)rs T(a)vis tkivili, qaTmis kuÀrcxis siyÂTle da gacrili nacari, erTg(a)n gaurive da qaRaldz(ed)a dascxe da Sublsa Semosdev.

mWamelisaT(Â)s, mdogvi danaye da ucecxloTa TafliTa Sezile da dascxe.

yurTa SuvilisaT(Â)s da arasmenisaT(Â)s, abzindaÁ danaye da ZmriTa Tbilad uwTev, ergos. yurTa arasmenisaT(Â)s da SxivilisaT(Â)s, selis zeTi uwTve. (25r) yurTa arasmenisaT(Â)s, tredis nauRv(e)li uwTve.

Tu k(a)csa rwyeva undodes, bolokis Tesli danaye da ZmriT asÂ. Telemisa amogdebisaT(Â)s, qondari ZmriTa Seagbe da asÂ. ÃurvebisaT(Â)s, qeris qato mJaviTa doÁTa mozile da f(e)rÃTa

Semosdev. mjdomisaT(Â)s, Zroxis funa dasdev. stomaqis tkivilisaT(Â)s, zeTi, cÂli da mdog(v)i mogale da

stomaqsa dasdev, Ã(e)l-f(e)rÃTa scxe. tyirpisaT(Â)s, qato ZmriT Seagbe da Semosdev. stomaqisaT(Â)s, ardi ZneliT RÂniTa SeasÂ. Sakikisa qarisaT(Â)s, r(ome)li (a)rs T(a)vis tkivili, ori wili

kalambis Tesli, mesamedi mdogÂsa, danaye da sZiTa gaadgine da safeTqelsa, Txemsa da kisersa scxe.

fxanaÁ, vis sWirdes, diyi mogale da scxe. (25v) stomaqisaT(Â)s, ardi ZuÀliT RÂniTa asÂ. dedak(a)csa Tu rZe akldes, SroSani korkotiTa aWame. vis sisxli ara daswÂdebodes, qinZi danaye da z(ed)a dasdev.234 muclisa da stomaqisa tkivilisaT(Â)s, selis Tesli da Zira

moÃale, danaye da asÂ. tyirpisaT(Â)s, endro danaye da RÂniTa scxe. RÂZli r(ome)lsa stkiodes bzis furceli danaye, wyliT

gamowure, Tafli T(Tues)a urTe da uzma m(a)n Sesuas.

234 25v _ rituali

116

mWamelisaT(Â)s, ucecxlo Tafli dazile da z(ed)a dasdev. CxuerisaT(Â)s, ficxelisa RÂnisa Txle, qeris fqÂliTa Sezile da

(26r) mucelsa Semosdev.235 Tmisa gamosulisa da gagrZelebisaT(Â)s, moiRe ZRa(r)bi, gaaÃme, ty(a)vi

misi da ekali misi dawÂ, merme misi nacari zeTiTa dazile da RamiT TafliTa T(a)vsa icxe mravaljer, da dilasa daibande.

gaT(a)vda karabadini, amis mwerelsa moZRua(r)s abrams, Seundnes a(mi)n R(merTma)n. vinca mamiÃs(e)noT, Tq(ue)nca Segindnes, R(merTma)n, a(mi)n.

(26v) am wignis furclebi oTxmocdaaTi aris, ese wigni ciquris naob (!) diakunisa aris, vinaca, ramac kacman moiparos anu wa(a)rTos, isimc SaiSleba Tavis rjulidam masamc daemarTeba risxva mRTisa, nuraTmca nu ixsneba misi suli jojoxeTidam236, numca ixsneba misi sabolo(o). Zvirfasad miyidnia.237

235 26r _ ritualebi. 236 teqstSia `jojoxoTeidame~. 237 26v _ warmodgenili minaweri mxedruliTaa Sesrulebuli.

117

`saeqimo wigni~

118

119

(9r) satkivari iyos mas wamali unda iyo ... 238 ni wvrilisa wamlebisa gasaÃsneli ... 239 gasaÃsneli wamlebi gamoiRebs svelsa ... 240 rome suli ugubdebodes. aiRe zanjafili ...241 buTi da Saqari erTmanerTis odeni danaye da gacer da raÁ moundes miec ori drami TaflwyliTa.

sxva wamali rome gamoiRebs balRamsa da sevdasa. aiRe saymunia naxevari drami da afTimoni an misi sanacvlo erTi drami, TeTri xariyoni naxevari drami, ... 242 inji ori drami da naxevari yvela danaye, gacer da miec TbiliTa wyliTa rome Sesvas, Tu SeZlos srulad mieci, Tvaram naxevari.

sxva wamali, romeli yviTelsa da damwvarsa balRamsa da siyviTlesa tanisagan gaswmends. aiRe Saqari da saymunia TviTosgan oroli dangi, danaye da gasceri da civiTa wyliTa Seasvi. misTvisve: aiRe ia ori drami, danamastaki erTi drami, TurbuTi erTi drami243 da naxevari, saymunia erTi dangi da naxevari, yvela danaye da sami drami Saqari gaurie, daasxi wyali erTi unkia 244 gaurie da Seasvi. raÁ Camoxsnas aiRe bazrayatuni xuTi drami gar(e)cxili civiTa wyliTa asvi.

(9v) sxva wam(ali) ...245 ali mazarionisa rome gamoiRos Savi ...246 aiRe mazaraioni, ZmarSian daal(be) ...247 erTsa dResa da erTsa Ramesa

238 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan furclis kide moxeulia. 239 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan furclis kide moxeulia. 240 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan furclis kide moxeulia. 241 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan furclis kide moxeulia. 242 ar ikiTxeba. 243 teqstSia `darmi~. 244 teqstSia `nukia~. 245 pirveli sami striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan furclis kide moxeulia. 246 pirveli sami striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan furclis kide moxeulia. 247 pirveli sami striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan furclis kide moxeulia.

120

da merme Crdilsa gaaÃme da aiRe misgan erTi drami afioni an misad nacvlad TeTri TurbuTi TiTo drami yviTeli alila kurka gamoRebuli da qirmini da kuliavi, indouri marili TiTosgan naxevari drami, yvela naye, gaceri, erTmaneTSi gaurie da raÁ gindodes miec ...248 drami.

sxva wamali, rome sqeli da Savi balRami gamoiRos: aiRe sabri erTi drami da saymuni naxevari drami, afTimoni da xariyoni TviTo dra...249 yvela danaye da gascer da Tbelisa wyliTa Se...250

sxva gasaxsneli wamali: wiwmati oTxi drami ... 251 iliTa wyliTa Seasvi mucelsa gaxsnis da welSida qarsa yvelasa gamoswmeds, kolinjsa argebs. misi Tesli rom moÃalo da aWamo muceli Sehkravs da danayva ar unda, ospi qerqSeÃdili uwvnod aWamo gaxsnilsa mucelsa isica Sehkravs. Tu Semodgomani iyvnes saymunsa nu miscem Tvarem nawlevsa gaÃvrets (10r) da egebis. kolinji sWirdes, zafrisa sensac gamoaCens da yvanasa dauwyebs da Semodgomasa Tu miscemde asre unda: saymunia danaye da galese da galesulebis SarbaTiT anu vaSlis SarbaTiTa miec. Tu ese ara qna asre hqen: gaape vaSli, guli amoarTvi, merme raÁc saymunia undodes Sigan Casdevi, merme Tavzeda moawyve, comiTa moglise da cecxlSigan Cafal, imdon erT xans rom comi gamocxves. merme visTvisac gindodes aWame da saqmobas daawyebinebs da uziano iyos.

awe ese mogaxsenoT ymawvilsa da bersa kacsa da orsuls dedakacsa. amaT saymunias nu miandob, Tu gindodes Setyoba asre Seityevi erTi antioquria, erTi jurmuRanulia. is rom antioquri aris misi niSani es aris: ferad momanCxo aris da ficxlad daifSvnebis da yviTelad da jurmuRanuli Savi aris da magari avi iqnebis.

aw ese mogaxsenoT beris kacis saWmeli, momsuqno raÁc feri tkbili iyos yvela kargi da uzianoa TafliTa Seqnili, magram tkbili da Tafliani kaJs kacsa ar unda rome Wamdes, raÁsaca

248 ar ikiTxeba. 249 ar ikiTxeba. 250 ar ikiTxeba. 251 ar ikiTxeba.

121

miscemde subuqi da swori (10v) da orsulsa dedakacsa vaJisa kacisa saWmeli SeuwyeviTo.

kari baTmuÃisa gasaxsneli. visac ama baTmuÃsa miscemde asre afareze, samsa dResa pursa nu aWmev, saRamosa TviTosa jamsa xarSosa aWmevdi, orsa da samsa dResa wyal Rvinos svemdes, wyali rasdenjerca undodes xvas, raJams wamali svas orni mklavni SeukariT, raJams qveSeT saqmoba dauwyos maSin mklavi SeuxseniT, raJams wamlisagan gamovides bazrayatunis Tesli Tbilis wyliT daalbevi da Saqari gaurive da gamowure da Seasvi, ziraqimaniTa varia SeqeniT da aWameT da im dRes Rvinos nu asomT, wyali asviT, Tu wamalman erTob Zali iyos da mwved gaxsnas asre rome erTob Seawyinos, misi wamali es qeni, rome feÃebi civis wyliT dahbane, Tu ar eSvelos Wipsa qveSeT dabaneT civis wyliT. merme bazrayatuni moÃale da anu siqangubiniTa, anu biis SarbaTiTa galese da gaurive da aWame, Tu amiT ar Sehkras kvercxis guli ZmriT moaduRe rom kargaT moixarSos, puriTa is aWame, Zalsac miscems da kidec Sehkravs. Tu ar Sekras Semkvreli yursi miec, Tu arc iman uSvelos erTi mityali giiliermni biis (11r) SarbaTiTa Seasvi. Tu is rom iyvandes is ganavali aseTi iyos, rome balRamsa gvandes. soiji moÃale da siqangubiniTa Seasvi. eseca icodeT erTsa dResa orjel wamali ar aiRebis, safaTerako aris ese.

maTbuÃi argebs zafrasa, sevdasa, balRamsa, mravalsa avsa sisxlsa tanisasa. tanSiga rome satkivari iyos da RviZlzeda raÁca gamoesxas, tyirpSida raÁca seni iyos gamoswmeds stomaqs, Zals miscems da guls gaswmeds. avi wyali Sig raÁc iyos gamoiRebs da kaci rome mwved qSinvides uSvelis. gulis Zgerasa argebs. aiRe alilaÁ Savi da yviTeli, alila orive tyav gaÃdili, amaTgan SvidSvidi drami basvaiji, afTimoni da an misi sanacvlo anisoni an SasTara, amaTgan xuT xuTi drami, rva drami senemqebi, TxuTmeti drami CamiCi da yviTeli leRvi, aTi marcvali damwyavi, aTi drami ia da vardi, aslasuri, amaTgan TviTosgan xuT xuTi drami da xuTi drami mravalZarRvas Tesli da TurbuTi da gulnari TÂTosgan sam sami drami. ese wamlebi samiT litriTa wyliTa aduRe asre rome samoci drami darCes, maSin Tafli da indo- (11v) uri tyemali da Tu ar iyos indouri tyemali Savi qliavi, xiarSambari amaTgan samTa-vesgan aTaTi drami, ese samive Tbilis wyliTa gamoswureT. ese

122

wyali ama naduRebsa wamlebs Sigan aduRe da gaurive da Tbilis wyliTa Seasvi.

sxva gasaÃsneli wamali. cota maTbuÃi, xiarSambari, argebs raÁc simsivne SigniT aris yvelas uSvelis metad yelSigan rome iyos simsivne da nikrissa uSvelis, rome simsivnisagan iyos kajalfarasa uSvelis stomaqsa da welsa, yvelasa zafrasa da balRamsa gamoiRebs da kacsa rome muceli kolinjisagan Sehkrodes mas gaxsnis da uSvelis, rome TurbuTiTa Sesvas, Tu indouri tyemali anu Savi qliavi gaurie zafras gamoiRebs. TurbuTi balRamsa da sevdasa uSvelis, filenjsa uSvelis rome kaci gamrudebuli iyos masca uSvelis da stomaqisa sisustesa uSvelis, qarisagan da balRmisagan TeZo da feÃi stkiodes, orsave uSvelis da saymunia zafrasa stomaqisagan erTob gamoiRebs balRamsa cotasa gamoiRebs, iarayansa uSvelis. aiRe aTi drami xiarSambari, es maTbuxi aris da daalbe TbiliTa wyliTa, gamowure ori drami saymunia (12r) da naxevari mityali revandi. samive danaye sworad, Sigan gaurieT da Tbili SeasviT. ese maTbuxi argebs mjdomsa cxelsa, cxelebasa da Ãurvebasa. misi wamali semeneqi xuTi drami, banavsaji xuTi drami, lulufaris furceli oTxi drami, urnabi oci marcvali, kamis Tesli sami drami, moloqis Tesli ese wamlebiTa samariTa mityaliTa wyaliTa aduRe as mitylad moiyaros, merme SirxiSti TxuTmeti drami, TxuTmeti drami Tarangubini am wvenSigan mandiliTa dawureT, datyliseT da SeasviT erTi sasmeli.

maTbuxi mufsa argebs ferad ferad qarsa, mÃurvalesac da grilsaca argebs, saxsari rome stkiodes masac argebs, qSenasa uSvelis, boyinsa daawynarebs, Tirikmeli rom stkiodes mas uSvelis, buasirs uSvelis, zafras daawynarebs. aiRe yviTeli alila, Savi alilaÁ, naxevari unkia 252 gul gamorTmeuli, abzinda, bazrayatunas furceli, Zirtkbila, anisoni, afTimoni, TviTosgan oTxoTxi drami, svintri, CamiCi aTi dramis Ãmeli leRvi aTi marcvali. es wamlebi raÁc (12v) gviTqvams erTpirad ors litras wyalSigan daalbe erTs Rames da dilasa aduRe. es wamlebi da es wyali sanamdis samoc dramad moiyrebodes mas ukan Svidi drami SirxiSti, Svidi drami Tarangubini, es orive Tbilis wyliTa cotaT daalbon da gaswuron.

252 teqstSia `nukia~.

123

imas samocisa dramisagan gaurion TeTri TurbuTi da marili, TviTosgan naxevar naxevar drami, dang naxevari saymunia, dang naxevari mastaqi es wamlebi danayeT da am sams drams wyalSian gaurieT. cota nel Tbili visca undodes Seasvi da orive mklavi Seukar. es aris rome guli ufro ara aeSlebis. merme kidev gauxseniT.

maTbuxi alila argebs mRersa, qavilsa da sisxlis korZi rome tanzeda gamovides argebs da raÁc tyirpSian simsivne aris mas argebs da damwvari sisxli rome tanzeda wiTelwiTeli gamova mas argebs da daiWire. wiTeli alila da Savi alila da semeneqi, TÂTosgan aT aTi drami da danaye da orsa litrasa wyalSiga Cayare da erTsa Ramesa daalbe da meoresa Ramesa aduRe manamdisi, sanamdis samocsa dramzeda moiyaros, merme oci drami SirxiSti Tu ar iyos imdoni Tafli ama naduRebsa samocsa dramsa gaurieT da (13r) is wamlebi nuSis zeTsa gauriveT da SeasviT.

niSani loyiosi, xivilisa da Ãvelisa, romel ars naJvisa da ergebis yovelsa firtvis Ãvelasa, romelni iÃelden da amohyriden myralsa nerwyvsa da yovelsa Ãvelasa Zvelsa sargeblisa aris Tu R(mer)Tsa undes. aiRe qaTisa da naJvi gaqurcnili da Rvalo, amaTgan swori wona da selis Tesli da gomizi arabi da biis kurkis lbi(lobi). amaTgan wona ocdaaT ocdaaTis Ziri, Taflisa rubi, yurZnisa wona ocisa dramisa. Sehkribe ese wamalni da danayen da gacer yurZnis rubiTa SeskelebuliTa Sezilen TafliTa perul moÃdiliTa da ergebis es loyo. vis mkerdi Seviwrebodes didsa Ãvelasa da firtvis didsa xivilsa rome vera ergebodes daTmoba aiRos amisgan dila saRamosa kargi da gamocdili Tu R(mer)Ts undes. sxva loyo selis Teslisa, romeli iÃvelden da ara amoyriden Ãvelasa Ãmelsa nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe selis Tesli, moÃaluli da qaTisa da gomizi arabi da Zirtkbila, amaTgan swori wona danaye da gacer, ZirtkbiliTa Sezile da dila saRamos ixmardi kargi (13v) da gamocdilia, Tu R(mer)Ts undes.

Tarangubini loyoTa Seqnisa unda rome danayo wamalni Ãmelni da daalbe, romelTa labis gamoReba Ãams viTa biasa burka da babayuelisa Tesli, SambaliTisa Tesli da sxvani. erTiTa dRiTa uwin da cvili da zeTi orive cecxliTa zedan erTad Serivne, karga rome ar Seiyenne wamalni.

124

abi sabrisa argebs tansa mqavansa. daiWire sabri da alila yviTeli, TviTosgan TviTo drami semeneqi, SasTris Tesli, qasnis Tesli TviTosgan TviTo dangi saymunia, masTaqi ar iyos TeTri sakmeveli da indouri marili TviTosgan TviTo dangi. es yvela erTad danaye kamis wveniTa daamrgvale da SesWamos fareziTa.

abi marmaqi argebs rome esxas da sisxli korZsa. ese wamali baxti Sua nasranisagan Seyrili aris baram mefis SvilisaTvis Seqnili es wamlebi ama mefisa Svilisa saxeli fazil mas mwve qavili sWirvebia. daiWire yviTeli alila, Savi alila TviTosgan TviTo mityali TurbiTi TeTri naxevari drami, erTi drami sabri saymunia aliqumusi orisganve dang naxevari es Caadvne wyliTa da asvi.

abi zara uSvelis rome Wipsa gareSemo satkivari (14r) iyos da sisxlze iyvandes, azidvebdes, raÁca Signiv satkivari iyos. daiWire afioni erTi dangi da naxevari kamis Tesli danaye sadafis wyliTa, abi Seqen da pilpilis odeni miec da SeWamos xuTi drami da Tu ar uSvelos xuTi drami sxva miec da uSvelis R(mer)TiTa.

abi muclis tkivilis yvanisa. aiRe gunda uÃureteli krkos xeWeWo da Triaqi samive erTgan erTis wona rkos xeWeWi da gunda danaye, gacer Triaqi galese mravals ZarRvas wveniTa da erTmanerTSi gaurive da TviTo drami Seqen da Crdilsa gaaxme, mravalZarRvas wveniTa gaulese da Seasvi Tu Znelad sWirdes erTi drami, Tvarem naxevari drami, sanamdi ar eSvelos yovel dRe aZlevdi da asvemdi da yovelTvis uklos absa.

kari yursebisa. alilas yursi argebs kacsa rome balRmianad iyos, stomaqs Zalas miscems, Wipis Cxveras argebs, rome qari Wipsa grexdes masac argebs buStis tkivils, TirkmelTa tkivils. daiWire alila da danamastaki, TviTosagan oroli drami da am wamlebSiga xuTi drami Saqari gau- (15v) rie sams dRes aWame.

yursi qafuri argebs cxelebasa, RviZlisa cxelebasa, stomaqisa simsivnesa, Tavis tkivilsa, aiRe Toxmanqi, wiTeli vardi, qasnis Tesli, Saqari da samyi arabi, TviTosgan TviTo mityali naxevari naxevari dangi, qafuri Tu ar iyos TeTri sandali es yvela danaye, gacer, vardis wyliTa dazile, yursad Seqen da samsa dResa julabSigan iyos, rodesac undodes sWamdes.

125

yursi sumbuli argebs raÁca stomaqSia balRami iyos, cxelebasa rome balRmisgan iyos, dRe gamoRebiT rome acivebdes da acxelebdes da gulis SekrviT iyos. aiRe sumbuli an misad nacvlad zafrana, yarafili, samyi arabi TviTosgan TviTo drami, ese jumlad danaye da Ziri pirdapirisi TafliTa erTmanerTSi gaurive, gamowure da mas aWmevdi.

yursi iisa argebs zafrasaTvis tkivilsa, kacsa rome acxelebdes, gulis cxelebasa, kacsa rome Ãel feÃi usustdebodes, daiWire ia erTi drami, erTi drami TurbuTi TeTri, TviTosgan dang naxevari da TeTri Saqari TxmazaraTi xuT xuTi drami es yvelas jumlad danaye julabSigan yursad Seqen (15r) da julabSigan amyofeT da merme SeasviT.

yursi revandisa argebs kacsa rome siyviTle sWirdes, rome mwved wyurvili sWirdes, dRe gamoSvebiT acxelebdes anu mesames dRes mouvidodes mas argebs. aiRe revandi erTi drami, yviTeli alila, TurbiTi, amaTgan naxevari drami Tuxmaqani, razianis Tesli, qasnis Tesli, saymunia TviTosgan TviTo dram naxevari, ese yvela jumlad danaye da julabiTa Seasvi.

Targmani yursebisa. asre unda Seqna _ daalbeT wamali kargad da Semodgomad Sezelisa daeÃsen erTsa orsa Jamsa rome gafukdes, gaadvne maTi wona arabuli gomizi daiyvnen mas Sina gareuli erTad da vinca Sezeldes wina erTis JamiTa uwin Ãelsa zeTi Seicxos da merme Seqnas kveri kargi nebiTa R(mer)TisaTa.

niSani weliwadTa cnobisa TveTa da dReTa, JamTa. icodi rome weliwadi kacis bunebasa zeda dabadebuli aris. ese mogaxsenoT martsa, aprilsa, maissa sisxli aduRdebis da ymawvilisa buneba aris da rogorca am wylisa buneba mÃurvale da nedli aris, agreve samisa mis Tvis buneba mÃu- (15v) rvale nedli aris. sisxli duRs da saWmeli yoveli tkbili mieciT da Ãeli gauxsna unda, Tvis Tavsa saWamadi ospisa da tkbilisa broweulisa SeuwyeviT da urnabisa Saraba SeuwyeviT da urnabs isec sWamdes. eseca icodiT marcvali urnabi erTsa litrsa sisxlsa daawynarebs. da raÁ ivnisi dadgebis da agvisto yviTeli balRami aduRdebis, romel ars zafra, axal mowifulobisa buneba aris mÃurvali da Ãmeli amas saWameli mJave Zmriani da grili SeuwyeviT. muzafari Zmriani da cota wyalgareuli da zafris wamali aiRos, rome zafra daawynaros.

126

rogorac sekneberi da oknoberi da noemberi dadgebis Savi balRami daiZvris da Sua kacobisa buneba iqnebis da siÃme da sigrile damarTebs kacsa rome saWmeli mÃurvali da mowve sWamos da Rvino kargaT svas da wamali aiRos, rome Savi balRami daakldes dedakacisagan ifarezos.

rodesac dekemberi, ianvari da Tebervali ... 253 balRami daiZrvis da beris kacisa buneba iqnebis grili da nedli marTebs kacsa saW[meli] ...254 (16r) yoveli mÃurvali da Ãmeli Seiwyos, kargi (Rvin)o svas, balRami gamoiRos, balRmis wam(al)i aiRos, rome balRami dakargos da zeda arwyevdes wamlebiTa. da dedakacisagan (if)arezos. Tu amas iqs kaci da saWmliT Ãels (i)wyobs da asre gafrTxildebis kaci mrTlad ... (pir wiTlad iqnebis, Tu ar gafrTxildebis da saWamads ar Seiwyobs maSin avad da senianad iqnebis. ianvarsa dileulad wyalsa nu svamT; Tebervalsa Wakuntelsa nu sWamT; m(a)rtsa tkbilsa saWmelsa nu sWamT; aprilsa boloksa nu sWamT; maissa Tav feÃsa nu sWamT: ivnissa, dileulad wyalsa SesmidiT; ivlissa diacTan nu dawvebiT; agvistos moloqasa nu sWamT; seknebersa rZe sWameT; oknobersa mwvanvilsa nu sWamT; noenbersa tansa nu daibanT; dekembersa kalambasa nu sWamT; aprilsa, maissa ese sjobs: furis Zroxis Ãorci, batkani, kokobi, qaTami eseni SeiwyoT, kvercxi Toxlo, karaqi, erbo, samarxoT brinji, wiTeli libio, muxudo, Warxali (16v) selis zeTi, Wakunteli, nuSi. aw es saWmelebi k(argis) (Zm)riTa da zogi TafliTa moatkbe da SeviwyeviT, rome sitkbo hqondes. xelTagan: tkbili broweuli, tkbili vaSli da sxali, mbali da Jola da urnabi, yurZeni, bostneulTagan stafilo da satacuri. ivanobisTves, kvirikobisTves, mariamobisTvesa yovlis feri Ãorci da samarxo Zrmiani da grili da muzafari Rvino wyal gareuli. enkenisTvesa, mwifobisTvesa, giorgobisTvesa Ãorci, romelic iyos mÃurvale pilpiliTa da ZiriTa gakeTebuli. frinveli, romelic iyos Semwvari. samarxoT: muxudo, Warxali, wiTeli lobio, brinji, niguzisa da selisa zeTi. bostneulTagan

253 erTi sityva ar ikiTxeba. 254 sityva `saWmeli~ aRdgenilia Cvens mier, Semdeg ki azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.

127

xaxvi, boloki, prasi, mdogvi, tarxuna, wiwmati. xelTagan: yurZeni, leRvi, xurma, nesvi. mÃurvale ar aris magram ver davsTmobT da bevrs nu sWamT. qristeSobisTvesa, ianvarsa, Tebervalsa Ãorci ZiraT gakeTebuli da CamiCiTa WameT. mÃurvale ufro mfrinvelsa Semwvarsa sWamdeT. Tu damarilebuli Ãorcia Ãmeli, magram bevrsa nu sWamT. samarxo, romelica mÃurvali mwvave iyos da xili- (17r) ca is aWameT da Rvino Zalzed svas. puri da Rvino yovelTaTvin saWmelia. aw romelsa erTad ar unda Wama. da romelsa unda vinca nedlsa Tevzsa da kvercxsa erTaT sWamdes misgan barasi da filenji daibadebis. vinca Ãeli gaixsnas da merme bevri mlaSe Wamos, misgan bayi daibadebis, vinc Ãeli gaiÃsnas, merme bevri wyali svas, misgan yolinji daibadebis. vinc maZRrad sWamos da merme ibanos misganca yolinji daibadebis. vinca marcxenasa gverdzeda qalTan dawves misgan nikrisi daibadebis. vinca rZe da Rvino erTad Wamos misganca nikrisi daibadebis da barasi. vinca rZe da kvercxi _ misgan varami da qSinva daibadebis. vinca abanos Sigan qalTan dawves misgan diya da iarayani daibadebis. vinca qalTan dawves da merme fsma moundes da ar mofsas ficxla, misgan qva daibadebis. vinca fsmas iWirebdes ar mofsemdes Sirimisgan saSiSi aris.

kari da niSani cnobisaTvis da SetyobisaTvis R(mer)TiTa SexedviTA pirisaTa kacisaTa. rodese pirsa kacisaTa Sexedo da Savad Zlieri iyos da feri (17v) uvlides da sqeli guamiTa ese kaci sisxlisa bunebazeda danerguli aris da rodes kaci, Savi kaci ficxlad mZraxi iyos. mWle da qerq sveli da mWle es kaci kvercxis gulis navRelsa zeda danerguli aris. odes Sexedo kacsa mwyazarsa da ususurad mzraxi iyos da qerqi Txeli sxvili ese Telgamsa zeda danerguli aris ese bunebani Tavad arian ukeTu orTa bunebaTgan iyos ganzogebuli yofadi, romelsaca miemsgavsebodes, masca amsgavsos cnobiTa.

aw raÁc R(mer)Tisa dabadebuli aris, romlisagan izrdebis is mogaxsenoTY babilovnelTa brZenT da filasofosTa asre uTqvams viTa maRali buneba oTxi aris: mÃurvali, Ãmeli, nedli da grili. da yoveli feri dabadebuli raÁc aris kaci an pirutyvi an raÁc miwiT amova xe ana balaxi es Tu nergi, yovelsa ese oTxni bunebani zrdian, romeli ars qari, sicxe, da miwa, da wyali. amaTgan izrdebian oTxni kuTxeni qveyanisani.

128

awe sisxlisa vTqvaT, balRmisa da zafrisa da Savis balRmisa amaTiTa gareviTa da gasworebiTa gaizardos tani kacisa da yovlisa dabadebulisa.

(18r) awe mogaxsenoT qari mÃurvali da nedli da sisxli misgan iqnebis da suli misgan ibrZvis. cecxli mÃurvali aris da zafra aris miwa grili da Ãmeli da Savi balRami misgan aris. kideve brZanebs didi ganilie: viTa maSa hkurnebde mas, romelsa daemarTos Serevna ... seni 255 mÃurvalsa griliTa wamlebiTa da grilsa mÃurvaliTa, romel iyos siÃmisagan, hkurno nedliTa da nedlsa ÃmeliTa. hkurne mas romelsa wylulebisagan anu gapoba ZarRvisa wamlebiTa SemkvreliTa rome daayenos sisxli, gaaxmos wyurvili da romeli iyos seni da satkivari, da anu simsivne, da simsivnisa da sigrilisa gziTa rome iyos, mas cerecosa zeTi scxe, aWame saWmelTagan mÃurvaliTa, romel ars marTve tredisa, wiTelisa Txisa Ãorci Semwvari da wamalTagan guariSini ambrisa da gvariSini muSkisa da Rvino asvi kargi SewyobiT svintri da stafilo da hkurne sensa mÃurvalesa wamlebiTa griliTa iisa zeTiTa, vardis zeTsa gareT scxebdi da Savisa tabaSiri da mravalZar- (18v) Rva wyliTa griliTa yoveliT da aWame bia gamozrdili da amalaji Seasvi, broweulisa avmarji yovels mJavesa suemdiT marge aris. bagrat aqimi ityvis: qeris wyalman gaasubuqos ganwmidos da wyurvili daawynaros. Tu TeTri qeris korkoti arc Zveli iyos da arc axali aiRe TxuTmeti zoma wyali da erTi qeri. manamdis aduRe TxuTmetisagan erTi darCes, kacis guneba nedli da balRamiani iyos, mouÃdebis rome sWamos. kaci dids xans avadmyofi iyos da mwved dasustebuli iyos da stomaqi sustad hqondes, Wama marTlad ar undodes, kidec acxelebdes, misi saWmeli es aris: momcro varia brinjiT moxarSeT, cotad dariCini urTe Sid gamoxarSe, moitane nedli kvercxi gastexe, cili jamSiga Caagde, gaqen, gamomcxvari puris guli erTad aurive, dafSven qaTami brinjiTurT, kvercxis guli, puris guli erTad aurie da aWame, swori aris stomaqs Zals miscems.

aw es mogaxsenoT rome anu saxsnilo da anu samarxo, romeli grili aris da romeli mÃurvali. es asre icodi, romelic saWmeli

255 ar ikiTxeba.

129

mwvave aris, raÁc feri yvela mÃurvali aris samarxo xvarblis korkoti, zanjafiliTa (19r) da qondriTa Senelebuli mÃurvali aris. Tafli qaf moÃdili moduRebuli Taflwyali kamaSi da moduRebuli iyos mÃurvale aris.

saxsnilod msuqani cxvris Ãorci muxudoTa, dariCiniTa anu ZiraTa anu zanjafiliTa Seqnili 256 metad mÃurvali aris. Citi kakabi muxudoTa Seqnili mÃurvali aris. visica stomaqi grili da susti iyos imisTvis kargi aris lalisferi Rvino tkbili kargia, xili leRvi kargia da nakidebi yurZeni da tkbili broweuli da xurma da nesvi kargia.

aw grilisa saWmlisa mogaxsenoT: puri isrimis SarbaTiTa grili saris anu yivnulianisa wyliTa dambali qeris korkoti grili aris raÁc mJave aris yvela grili aris, varia, qeris korkoti, Tiknis Ãorci, qeris korkotiTa Seqnili, grili aris goWis Ãorci grili aris, qasnica grilia, mravalZarRvas wyali TuxmaqniTa grili aris, mawoni da Zmari yvela grili aris da mÃurvalesa stomaqsa argebs. Tevzi yvela grilia erT saxed.

aw vinca ...257 amas uyurebdes (19v) da icodes wesi saWmlisa, TveTa da JamTa, Tu romeli saWmeli sjobdes ama Tvesa da ama Jamsa, mas zeda saWamadi SeuwyeviT da Seirgos. kargsa surnelsa isunebdes, qveiTad iarebodes subuqad da xan xan mxiarulad cxensa Sejdebodes. da marTebs kacsa rome uzma abanosa Sevidodes da TafliTa gazrdilsa alilasa da zanjafilsa sWamdes anu kargsa majunsa. merme moisvenos da daiZinos. cotad daadges Zilisagan Tavi, tani da feÃebi Seimwnas vardisa zeTiTa, anu sxviTa kargiTa zeTiTa, anu kargiTa karaqiTa daizilos tani, Tavi da feÃebi da asoebi, merme daulbes yoveli aso da tani daizilos, argebs. eseca mogaxsenoT meti Sezela daasustebs asoebsa da tansa wesierad unda Sezela da saWmeli raÁ moundes maSin Wamos, zedac kargi Rvino svas da marTebs kacsa, rome zamTris grili da civi saWmeli sWamos da zafxulis cxeli da mÃurvali saWmeli sWamos. vinca amas asre Seityobs da Seiwyobs iqnebis kaci mTlad da karga wamosadegad da Sesaxedavad pir wiTlad iqnebis.

256 ar ikiTxeba. 257 ar ikiTxeba.

130

aw ese mogaxsenoT zamTris guneba grili (20r) da nedli aris da kacsa daemarTebis seni Ãuela da muclis tkivili, yuris tkivili da sxva raÁc sigrilisa seni aris yvela zamTar gamoaCndebis. icodiT aw zafxulis guneba vsTqvaT zafxulsa mÃurvale da Ãmeli aris da kacsa daemarTebis. seni mÃurvale da Ãmeli wyurvili da RviZlis tkivili da tyirpi da cxvirTa gaÃmoba.

xasiaTi Rvinis. Rvino mravalferi aris yovelsa fersa yurZnis Rvino sjobs yurZnis Rvino rom daZveldes ukeTesi da usu ... buqe258 iqnebis stomaqi daRma modnobis qarsa gastexs, stomaqisa ZarRvebsa moafarToebs da raÁca aso aris yvelaSiga aris SekrviT iyos, gaxsnis zafrasa da balRamsa uSvelis qarisgan kolinji iyos gastexs, milaxulasa uSvelis guli gaamxiarulos da sxvas mravalsa sensa argebs.

aw raÁca Rvinisgan seni Seiqnebis amasac mogaxseneb: erTi rome yeli gausivdebis da mouWairebs, meore nikrisi, mesame filenji, ÃelfeÃi auTrToldebis da Tavi, majaSi waaÃdinos, RviZlis sneba Seuqnas, meoTxe iarayani, isTisiya, Tavis tkivili, kbilebisa mÃurvali simsivne, ferad (20v) feradi civneba da Ãurveba, eseca egebis rome erTis Tvalis wuTs gaxeTqos, icodi rome Rvino, rome mÃurvale da nedli. kaci Rvinos daCveuli iyos da ara svas, raÁca kargi sweria isdoni erTi seni Seeqnebis, kacsa gaumZlavrdebis da moklavs. kacsa raÁca Rvinisagan Zali hqonebia da seni gayria kidev gauZaliandebis, da kaci aRar darCebis. rasac kacsa andaziTa Rvino esvas da T(a)vi Seenaxos misgan da simrTele hqondes. Tu merme daiwyos Warboba Rvinisa imaT andaza zeda raÁca wineT simrTele yofil iyos is yvela senad Seiqnebis. bevris Rvinisa mTaguli aivsebis da ZarRvebSidan senad Seiqs da kaci ara raTi Rarizi ... 259 moarCos. asre rome cecxli enTebodes, kacman bevri SeSa daayaros nedli daivsos, isre bevri Rvino stomaqsa da gulis sinaTlesa daavsebs. kaci mokvdebis raÁ bevri Rvino Cava, stomaqi damZimdebis da RviZli waÃdebis. is avi xilTi kacsa kidev moumatebs Sigave, SerCebis sneba da siSmage daema- (21r) rTebis gulmwyrali Seiqnebis, TvalSiga mReri dauwyos da ZilSigan SeSineba Seaqnas da Zili ara

258 ar ikiTxeba. 259 ar ikiTxeba.

131

dia moekidos, did Rvinosa svams, tvinSigan Sevardebis da iqi daRma Seiqnebis yvelaÁ da sxvaca mravalsa sensa Seiqs. magram ar dagviweria, rome sicocxle sulisgan aris. is suli aqimTa Tqves rogorca qari asre aris ... 260 gulSigan da rogorca bevrs Rvinos svamso is yelSi gaerevis da merme is sisxli wava, RviZlsa da ZarRvebsa yvelasa aavsebs da aRara Cava ra, merme wamova gulisaken, da is suli gulSigan aris da raÁ Rvino mimarTebs sulsa gza aRara eqnebis, merme gamova is suli missa adgilsa Rvino Cadgebis da kaci mokvdebis da Rvinisagan sikvdili amas hqvian. asre Rvinisagan mkudari kaci bevri naxula. suli firtvisagan gamova da raÁ kaci aivsebis RviniTa ima sulisa saxlsa moiWiravs da firtvi ÃvneSasa daiwyebs, asre gonia viTa movisvenebo dawvebis da daiWiravs Rvino sulisa gzasa da kaci mokudebis. stomaqi Tu grilad iyos da saWmeli ver moidnos (21v) da suli niadag mJave aboyinos Tu vera moidnos amisTana satkivari sWirdes, wyali svas, qarsa Seuqs da misi ise sjobs, cocota Rvino svas. sxva Rvino rac feris aris Rvino mxe da momJao iyos da kaci suemdes stomaqidama ficxla dacalos, merme tvinSi gaujdebis da ficxla simrTelezeda miagdos da raÁ moimxizlos Rvino TeTri, Rvino erTob mÃurvali aris da Tu kacica mÃurvali iyos misgan misi sma argeebis da kacisa Sardisa alagsa gaswmeds. Rvino wiTeli ufro mÃurvali aris TeTrisagan. Rvino lalisferi ufro mÃurvalea yviTlisagan da lalis ferisagan ufro wiTeli iyos, es umÃurvalea ese amisTana Rvino man svas visca balRami sWirdes. Rvino cecxlisferi, raÁc Rvinoa yvelas umÃurvalea. Rvino myrali misi suli kargi ar iyos da Txeli Rvino iyos gvian gava stomaqidaRma, amisi sma mÃurvales kacs argebs. Rvinos rome kargi suli udiodes, Tu kacsa xafanayi sWirdes mas argebs da kaci rome bndebodes masca (22r) argebs, kaci rome stomaqzeda avad iyos masca argebes. Rvino rome kargi suli ara udiodes, isi tvinsa awyens da raÁca tanSigan misgan daemarTos, stomaqsa avad mouÃdebis. Rvino rome gemod moTxe iyos da gemod morCili mÃurvalesa kacsa argebs. Rvino tkbili kacsa gaaÃurvebs da stomaqiT gvian gava, mucels Sehkravs da tyirpsa gaadidebs, gulsa da gulis pirsa daalbobs, kacsa gaasuqebs. Rvino mware,

260 ar ikiTxeba.

132

mÃurvali da stomaqisa marge saWmels moadnobs, Tu SekrviT iyos kacsa gaxsnis da msuqansa kacsa uked mouÃdebis. Rvino, rom pirsa eWvdebodes is ufro Zneli da mZime aris. Rvino, rome auduRebelad dadgomil iyos isi maSvnea da ficxla moidnobis, kacsa ficxlad daaTrobs, maxmuroba cota iyos da guli gaumxiarulos da sisxli dawmidos da gulsa da tansa Zali misces. Rvino moduRebuli orferi aris, erTi mware da erTi tkbili da uduRebelisagan ufro mÃurvali da Ãmeli da kaci gvian daiTrobis, guls gaamxiarulebs (22v) da bevrsa kacsa argebs, msuqani grili rom iyos, stomaqiT gvian gava kacsa gaaÃurvebs, gulisaTvis kargia, mucelsa gaxsnis, gulisa da RviZlisa gzasa gaxsnis, buStsa da Tirkmelsa Sigan qva gamoaCinos. Rvino axali stomaqzeda qariani aris, gvian gava, ferad feradsa sizmarsa aCvenebs, tvinsa daalbobs, tansa da mucelsa daalbobs. Rvino Zveli, mÃurvali da Ãmelia, stomaqsa argebs, qarsa gastexs amisi sma msuqansa kacsa argebs. Rvino CamiCisa mis simÃurvale da sinedle yurZensa cotad CamouÃdebis. kaci rome simÃurvalisa da siÃmisagan iyos kacsa moawyurvebs da Sehkravs da sevdasa gaerevis da sisxlsa gaaSavebs da stomaqsa Zalsa miscems da gaasuqebs da yolinjsa argebs da tilsa daasxams. Rvino barisa ufro mÃurvale da umaZRresia vire mTisa. Rvino Waobisa ufro Txeli iqnebis da kacisa tanSigan ufro rbilia da kacisa guneba da stomaqi mÃurvali da Ãmeli iyos, mas argebs. Rvino rome kldianisa da qvianisa alagisa iyos ufro mZimea, misi sisvele ufro cota ariso.

xasiaTi wylisa. wyali (23r) mravalgvari aris. misi xasiaTi didsa karabadinSidan swerian. aqimTa da brZenTa asre uTqvams: wyali TeTri da wmida sjobs tkbili asre rome an Wia ara sxdes sasworSigan subuqi iyos, stomaqidaRman adre gava. aseTis adgili daRma modiodes, rom mze amovidodes da Suqi misi pirveli mas Seadgebodes, an wiTelsa miwasa zedan diodes da anu qviSasa zeda Tu gaaTbo ficxlad gaTbes da Tu gaacio, ficxla gacivdes. kacman uRonobiT mlaSisa da mRvriisa wylisagan wyali svas, zeda kargi Rvino Sesvas, rome misi ziani man waiRos. wyali kacisa gunebasa gaagrilebs da gaanedlebs, mucelsa gaarbilebs. da yovels grilsa da bal(R)miansa kacsa marTebs, rom civs wyalsa eridos sasmelad, Tu uRonoba iyos _ moaduRos. rom moaduRos. naxevari rom moiyaros

133

gaacios da ise svas. wyali wvimisa sxva wylisagan ufro nedlia da rbilia, zafxulis wvimisagan, Semodgomisa da zamTrisa ufro rbili da nedlia da amisTvis rom ava zafxulis wvimis wyali, rome zafxulis miwa mtveriania da qari (23v) mtversa RrubelSigan gaiRebs da wvima mRvria mova. Tu erTsa wamsa WurWelSid Seinaxo masve wamsa ayroldebis, Tu moaduRo da isre Seinaxo ara ayroldebis. wyali Tbili saWmelsa stomaqidaRma moaqcevs, erTob Tbili iyos, qarsa da yolinjsa gastexs, rwyevas moumatebs, nazlasa da bilasulasa da Tvalis sinaTlesa argebs, Sardsa gaxsnis. civi wyali, rac marTebuli kaci iyos yvelas ergebis, ZarRvebSian sisxlsa kargaT amyofebs, ar waaxdens. wyali uzmaman an abanodaRman gamosrulman anu maSvralman svas azianebs. saWmelzeda wyali civi Tu svas, isic ziania. visac buStSian hqva edvas, xandaxan wyalsa svemdes uzmad. kamis wyali wyurvils mohklavs.

kari tleebisa. ese tle argebs kacisa Ãorci rome rbilad sivdes anu sisxa sWirdes. aiRe ZaRlis yurZeni da sabri, orive danaye, kvercxSian gazilos da vardis wyliTa da vardis zeTiTa da ZmriTa da nacxiTa yvela erTad aurie da tled Seqen, sadac stkiodes dasdeviT. tle grili argebs mÃurvalsa varamsa, rome kacsa Ãelsa swvevdes. (24r) TeTri sandali, wiTeli vardi, sami wiTeli wamali, TviTosgan sam sami drami da naxevari dangi qafuri. yvela danaye, tirifisa wyalSiga gaurive, misi tle hqeniT kargi aris. tle xaTmisa. sicxisaTvis kargi aris. sicxe rom iyos, gulsa da RviZlsa kargad argebs. guli rom stkiodes da RviZlis simÃurvalisagan mas uSvelis. wamlebi misi: xaTmi erTi peSvi, da erTi peSvi qeris fqvili, samive erTad gaurie, tirifis furceli danaye, cota wyali gaurive, ZaRlis yurZena gaurive, samoselzeda gascxe da gulzeda gaakari. tle grili argebs mÃurvalesa varamsa, rome kacsa Ãelsa swvides. daiWire alisarCuli, TeTri sandali da wiTeli sandali, vardi, tuxti da wiTeli wamali. TviTosagan sam sami drami da naxevari dangi. ese yvela danayo da tirifis wyalSia gaurieT da misi tle uyaviT kargi aris.

kari majunebisa. majuni CofiCinisa mÃurvali aris, kacsa tanSi dauvlides uSvelis. aiRe CofiCini razomica gindes wona. ori wona CofiCini daqlibe, ori wona CofiCini qeni. ra erTic gindodes wona. erTi (24v) wona jaozi, erTi wona dariCini erTi wona zanjafili,

134

koWi erTi wona, zafrana Tu iSoebodes, darififili erTi wona, eseni yvela calke calke dafxike da gasceri, merme ugbili Tafli aduRe bevrs xans da qafi kargaT arTvi. merme ese wamlebi yvela Cahyare, aduRe da urie rom gawmdes gardmoiRe da gaacive da raÁ mogindes iÃmare dilasa da saRamosa Wamde. falasufa majuni. maTadulad hrqvian sicocxlisa majuni aris kacsa sikudilamdis mrTlad amyofebs, raÁc balRmisa seni aris yvelasa uSvelis, saWmels moandomebs, azimsa Zalsa miscems, boyinsa amoaRebinebs, slokinsa daawynarebs, Wkua gonebasa Zalsa miscems, bersa kacsa ymawvilobisa gunebasa da Zalsa moiyvans. kacsa Seugebelad fseli sdiodes mas uSvelis, mamacobasac moumatebs, kbilebi rom eZrodes imas daamagrebs, welis tkivils uSvelis, saxsarTa tkivilsa uSvelis. amisi wamali: aiRe pirpila, darifilfili, zanjafili, dariCini, amila, svintri, Zimware indouri, niguzis guli, babunajis Ziri, xasiaTi sal- (25r) iba, amaTgan TviTosgan TviTo unkia asre qnan, rome CamiCi kurka gamoRebuli daalbon, rogoraca dalbes es wamlebi gacrili, danayili, CamiCiTa dambali Sezile da merme yvelasa perul moÃdili Tafli gaurie, Sezilon da ori drami aWamon. xasiaTi saliba surosa hqvian. TriyiRaT (!), romel ars yovelisa senisa wamali TaviTgan vidre ferÃamdis raÁca seni Seeqnebis yvelas uSvelis R(mr)TiTa. wamali misi: aiRe afioni oTxisa dramisa wona, sumbuli da yayula da TeTri pilpila, TeTri Ãaris Zira, TeTRi ayiryara, lemis Tesli, amaTgan wona orolisa dramisa, zafrana wona erTisa dramisa, danayen ese wamalni calke calken da merme gascer, erTad Seurive, oTxi drami samyi gaurive da an qaTisa gaurie, merme moiRe am wamlebis wona perul moÃdili Tafli da imaSida Cayare da Sezile da visac Tavi stkiodes ... 261 Sesma misgan mitylisa naxevari da aris ese ...262 neTa RviZlisaTa da amaTianisa tkivilisaTvis, (25v) ÃvelisaTvis da stomaqisa tkivilisaTvis, Ãvela surdosa, fawlisa da guerdisa tkivilisa da RviZlis tkivilisa da Semoklebisa sulisasa. cnobisa imis sulisa zisxisa da didisa widovnebisa da kaci mucelSid avad iyos da buasirisaTvis.

261 ar ikiTxeba. 262 ar ikiTxeba.

135

vis Tavi stkiodes uwveTe misgan cxvirTa qeris naxevris zoma Semgbari qondris wyliTa.

visca stomaqi stkivodes, Tavi, kbili, Rrjili. revandisa zoma RrjilTa sacoxnelTa daiWiros da wvensa missa CanTqmides.

Ãvelasa 263 axalsa da Zvelsa qeris zoma kamis wyliTa da ÃvretiTa erTiTa.

tkivilsa gulisasa da stomaqisasa da pirisasa qeris zoma Ziras wyliTa.

tkivili fawalisa qeris zoma civis wyliTa da ZmriTa da ekrZalos Svidsa dResa sasmelsaWmelsa, aiRebdes mas Svidsa dResa.

marjuenisa gverdis tkivilisaTvis qeris zoma civis wyliTa, marcxena gverdis tkivilisaTvis marcvlisa zoma niaxurisa wyliTa xvretiTa erTiTa.

tkivilsa RviZlisasa. marcvali erTi TeTri var- (26r) dis wyliTa da TeTris TafliTa.

visTvis gvelsa ekbinos anu Rriankelsa, marcvali erTi TeTri ospis wueniTa TbiliTa.

dedakacsa odes eSobos da welni ma... 264 Wiremdin da sisxli gavidodian marcvali Semgbarisa SabaliTisa wyliTa ÃvertiTa erTiTa.

vis buasiri sWirdes. marcvali prasis wyliTa Svidsa dResa asviT.

vis enaSigan simZime iyos _ marcvali TuTubos wyliTa. Ãvela, surdosaTvis _ marcvali Ziras wyliTa. cxrosaTvis _ marcvali qinZis wyliTa ÃuretiTa erTiTa anu

Ziras wyliTa. Tu amaT wyalTagan ver iSovnoT vinc svas Tbilis wyliTa da

vinc vin svas ama wamalTagani daidvas Tavsa is zeTi da Sexvritos civi wyali. sami Ãvreta sargebliania nebiTa R(mer)TisaTa. es wamali rodisac SehqnaT uwin balazinis zeTiTa unda Sesvaro, merme aswone da misi wona Tafli hqen perul moÃdili da imiT Sezile da ese razomsaca daZveldebis isi sjobs.

263 teqstSi `Ãvelasa~ orjeraa gameorebuli. 264 ar ikiTxeba.

136

stafilos majuni argebs kacsa, stomaqis tkivilsa rome sigrilisagan iyos, bloyins daawynarebs, saWmeli ver moiqaros moaqarvebs, mucelSidan qari iyos moaqarvebs da uSvelis buStsa rome (26v) sigrile moreodes mas gaaÃurvebs, TirkmelTa rome sigrile moreodes mas gaanÃurvebs ... 265 mamacobasa matebs da nametnavad Zals miscems da balRmisagan rome pirsa wyali moadgebodes mas uSvelis, Tesli rome undomad sdiodes mas uSvelos. Tu gindes wamloba misi aiRe Tafli erTi litra iyos, erTi litra stafilo, dafxike da Siga Cayare naxevari Careqi da niSastagi gaurie, Tu is ar iyos imdonerTi fqvili gaurive da aduRon sanamdis Seskeldebodes. merme misi wamlebi, yarfili, dariCini TviTosgan xuT xuTi drami, indouri niguzis guli erTi unkia, javazi sami mityali, darifirfili ori mityali, Savi pilpila ori mityali, stafilos Tesli aTi mityali. es yvela danaye da gacer. rogorca majuni Seiqnas ukmodgi da gaacive da ese wamlebi Siga gaurive da dazile rome gaswordes, misgan SeWama yovelTa dReTa TiTo niguzisa odensa Wamdes umaTa.

majuni qamunia. argebs stomaqisa tkivilsa sigrilisagan qari rome Cavardnodes, Zvelsa cxrosa meti sigrile rom moreodes. aiRe Ziraqimani (27r) aTi drami, kargiTa ZmriTa daalbe ...266 erTs dResa da Ramesa, Zmari gawure, Ziraqimani gaaxme da moÃale. aiRe zajafili oci drami, pirpili xuTi drami ... 267 lulufaris furceli aTi drami, Ãmeli dariCini ese yvela danaye, gacer da erTmanerTSiga gaurie da ama wamlebisa wona sami Tafli qeni, wmidis WurWliTa aduRe, qafi moÃade vidremdis dawmdes, merme es wamlebi gaurie da Sezile kargaT wmidiT WurWliTa Seinaxe da raÁ mogindes raÁ erTica undodes da merme erTi kvanCxi Rvino Seasvi.

majuni svintrisa mÃurvali aris da nedli, stomaqsa da RviZlsa mÃurvlad amyofebs raÁca balRamia yvelasa gaaqarvebs, kaci gasivdes da zisxa Seeqnas mas uSvelis, Sardi rome SekvriT iyos mas gaxsnis, raÁc Sxamiani kacs ukbens mas argebs Svids weliwads xasiaTi aqvs. moitane svintri razomica gindes maril wyalSidan

265 ar ikiTxeba. 266 ar ikiTxeba. 267 ar ikiTxeba.

137

daalbe erTsa dResa da Ramesa da merme amoiRe da civiTa wyliTa garecxe da umarilo wyalSi moxarSe, amoiRe da gareT qerqi daniTa (27v) Sefxike. moiRe naxevari Tafli da naxevari wyali da dafxekili svintri Sin Cayare da xarSe, sanamdis wyali SeaSres, Ãeli rom Cayos ewebodes da merme Seinaxe da aWame.

majuni kamisa mÃurvale aris da Ãmelad muclis tkivilsa uSvelis. aiRe kama Ziri gamÃmari, raÁ erTi gindes wvrilad dasWeri, moiRe Savi boloki, dafxike kamis odeni, sanelebeli amaTi mesamedi danaye wmidad, ama wamlebis sami zoma Tafli qeni, aduRe, majunad Seqeni da ros mogindes iÃmare. sam sams dilasa uzmos SeaWmevdi da sams dawolis Jamsa.

majuni siqangubinisa argebs siÃamisagan tyirpisa tkivilsa, qarsa da stomaqisa tkivilsa, gulzeda rom damJavebuli iyos mas uSvelis, stomaqzeda maZRrad iyos, stomaqs saWmels moaqarvebs; Tu uzmoman Wamos saWmels moandomebs. aiRe xaxvi, ocdaaTi Tavi, naxevari litra ZmarSida moaduRe, merme gawure, moiRe kamis Ziri, anisuris Tesli, mTis tarxuna ar iyos Sinauri, mindoruli qondari ar iyos Sinauri, TviTosagan xuT xuTi mityali pilpila, niaxuris Tesli, ziraqimani, TviTosagan rva rva mityali, stafilos Tesli, cerecos Tesli, TviTosgan sam sami mityali, (28r) es yvela danaye, gascer, naxevari litra Zmari sxva daasxi, sami litra Tafli da is Zmari erTad aduRe manamdis, sanamdis naxevrad moiyrebodes, peruli moÃade, merme is wamlebi Sigan gaurie da dawure, sinamdis Seskeldebodes aduRe, merme kolofiTa Seinaxe, Svidsa dResa qerSi Cadgi, merme raÁ mogindes uzmad Wamdi, saWmels moandomebs, Wamas ukan Tu Wamos saWmeleuls moaqarvebs, stomaqs Zalas miscems. es siqangubini S(a)rbaTad ewera, magram majunad dagviweria Cven, sqeli aris da urwyulad unda Wama.

majuni Tvalmargalitisa. xasiaTi misi mÃurvale aris. kaci stomaqSi grilad iyos mas argebs, saWmeli ar Seergebodes mas argebs, balRamsa da zafrasa argebs, Tiaqarsa da welis tkivilsa argebs, kacobas Zals moumatebs. aiRe Saqris yinuli nuTi nukia, dolbandSi gaaxvive, wyalSi Casdevi, rom gindes ori unkia da naxevari wyali, imdoni vardis wyali Caasxi, wmidas ... 268 Tangirasa

268 ar ikiTxeba.

138

aduRe manamdis, sanamdis naxevrad moiyrebodes, merme gaswure. moitane erTi (28v) mityali iagundi, mityali da naxevari lali, erTi mityali feroza, ori mityali qarva, ori mityali margaliti, yvela erTad danaye, asre wmidaTa, rom meti ar iyos da gacari wmidiTa sacriTa. im gamowurvilsa SarbaTSi Cahyare, aduRe rom Sesqeldes, majunad Seiqnas, ori unkia revandis wyali gaurie da sklad moaduRe, Seskelebamdi joxiT urevdi rome gaswordes da Seskeldes, sami jaozi, ori mityali mixaki, aTi mityali dariCini, xuTi mityali CofiCini. es wamlebi danaye, gasceri, im TvalmargalitSi gaurie, erTi mityali zafrana daalbe, imisi wyali ori mityali vardis wyali ama wamlebs ukan Caasxi.

majuni narinjisa mÃurvale aris, kacs muceli gaeberos raÁsaca wamsa sWams gaaqarvebs, cudaT kacs sigrile eces, muceli astkivdes imisTvis kargia, mavalis muclis tkivilisaTvis gaxsniT iyos da iyvandes imisTvis kargia. moiRe narinji raÁ erTic gindes oTxad gasWeri, guli srul gamoarTvi da tyavi wyalSia Casdevi, mesame meore 269 dRes wyals ucvlidi, manamdis wyalSi idvas, sanamdis TeTri Ãorci (29r) tyavs ar gaeyaros, merme amoiRe is tyavi, gafxike, asre rome TeTri guli yvela gaacale, yviTelze daayene, merme moiRe is qerqi, wvrilad dasWer, Cahyare erTs tilos tomaraSi da asre gaswure, rome wyali aRara hqondes qerqsa, merme moitane tafa ori wona narinji, uwylo Tafli erTi wona Sedgi cecxlzeda da aduRe bevris cecxliTa neliTa, rom ar daiwvas da narinji da Tafli gasinje, ra erTica iyos da sanelebeli amdeni erTi CaurTe, rom Seetyobodes Sig moaduRe sanelebeli, raxan gasveldes gardmodgi da Tbilzeda cota Saqari moayare da WurWelSia Seinaxe, es majuni wlamdis gasZlebs.

majuni afilonia. majuni bednieri, majuni aris uSvelis surdosa Tavisasa da yovelsa satkivarsa nebiTa R(mer)TisaTa. raÁc feri kolinji aris uSvelis piridaRma, rome sisxlsa amoiRebdes, sisxlzed rom iyvandes masac uSvelis, dedakacsa metad wesi daemarTos masac uSvelis da bevris Wamisagan namyenad iyos da iyvandes masca uSvelis, buasiris qarsa uSvelis, Ãeli uTrTodes uSvelis, sarasamca uSvelis, romeli (29v) ars Tavqedi. tyirpis

269 teqstSi sityva `meore~ gameorebulia 2-jer.

139

qarsa da RviZli, rom sigrilisagan stkiodes uSvelis, Wipzeda rome metad sCxverdes gardugdebs, martvils yveri usivdes, Tiaqarsa uSvelis. wamlebi misi: aiRe bazrunbanji, romel ars melcofis Tesli da TeTri pirpila, TiTosgan oci mityali, afioni aTi mityali, zafrana xuTi mityali, niaxuris Tesli sami mityali, subuli oTxi mityali, sadajindi abulbalasini da ayirya, TviTosagan TviTo mityali, farfioni erTi mityali, es wamlebi yvela danaye, calcake gasceri da Tafli moaduRe. am wamlebis sami wona peruli moÃdili da gaaneleT da gaurieT. es wamlebi dazileT, eqvssa Tvesa qerSi CadgiT, merme Wamasmisgan didman kacman erTi mityali, cotaman naxevari misgan, umrosman erTi dangi, martvilma naxevari dangi, yolinjisaTvis kamis Tesli moaduRe da miT Seasvi. tyirpisaTvis siqangubiniTa, RviZlisaTvis anisuliTa, Tirkmlis tkivilisaTvis, buStis tkivilisaTvis kamis TesliTa, pirdaRma, rom sisxls amoiRebd- (30r) es TuTuboTi Seasvi. visac muceli stkiodes marjveniT alagsa icvlides. Ytkivilisagan Txilisagan umcrosi SeaWamon da zedan sami ylanti civi wyali dalios.

sxva majuni gasaÃsneli TurbiTisa, romeli yolinjsa gaxsnis, tibrsa sevdasa gaiRebs, raÁc garda saxsari aso stkiodes mas argebs, ferdis tkivilsa da tyirpis tkivilsa argebs, rasac ZarRvi stkiodes mas argebs. wamali misi: aiRe saymunia sami mitli da javzaboa yayula, Zira, sanelebeli, dariCini, yulfa yarafili, Savi pilpila amaTgan TviTo mityali da naxevari TurbiTi oci mityali danayeT, gacariT da meoTxedi Tafli moaduRe, peruli mohÃade da es wamlebi gacrili Sigan gaurieT da dazileT. amisgan SeaWame sam sami mityali da ori dangi, asre rom erTs dRes ifarezos, merme dileulad uzmad sWamos.

majuni itrfialisa. ese majuni sadRegrZelo majuni aris. argebs TirlkmelTa tkivilsa da buStisasa, gaaÃurvebs tansa kac- (30v) isasa da daaSvenebs fersa gaasworebs Sezavebulobasa kacisasa da Sematebs zurgis wyalsa da moandomebs saWamadsa da gaswmeds stomaqsa da gaiRebs qarsa da ga(a)qarvebs Tuxmasa da uJamod Tma wversa ara gaaTeTrebs. uTqvams ZvelTa mkurnalTa viTa rad vin ixmaros itrfali umfrosi ese zamTris umcrosi zafxulisa da amazed abanoSi Sevidodes da siqangubinsa svemdes raÁ moswyurdes,

140

rome ar mo(e)matos sxva guneba gunebasa zeda karga Seiqnas yovlisa salmobisagan da gaugrZeldebis mze simrTeleze da darCebis mSvidobiT, vidre sikvdilamde. misi wamlebi es aris: aiRe yviTeli alila da Savi alila da balila kurkisagan gamowmedili da pilpila Savi amaTgan wona ocdaaTisa dramisa darifirfili wona ocdaxuTisa zanjafili da abuzadani da javazi, sitraji Tu ar iyos ziraqimani svintris Ziri es yvela wona aT aTisa dramisa leRvi da mJave broweulisa gamÃmari marcvali, qujinTi gafcqvnili. eseni yvela wona dramisa ormoc ormocisa bamiani TeTri da bamiani wiTeli (31r) xuTis dramis wona Sekriben. ese wamalni danayen da gacer wmidad. erTobiT Sesvare nuSis zeTiTa da anu erboTa perul moxdilis TafliTa Sezile, Tafli rom sWarbobdes da iÃmare, rodisac gindes wona dramisa orisa nelTbilisa wyliTa galese Seasvi sargebeli yovelTaTvis, romelica gviÃsenebia nebiTa R(mer)TisaTa.

majuni guariSnisa Saqrisa, romeli ergebis qarsa wakidebulsa stomaqsaSian moanelebs, saWmelsa da sasmelsa zedan Wamos sargebeli aris, moadnobs da Trobasa ara miuSvebs Tu R(mer)Tsa undes. aiRe sumbuli, yarafili, dariCini, zafrana, selis Tesli, javazi amaTgan wona orolisa dramisa pirpila Savi, darifilfili wona orisa dramisa da naxevrisa zanjafili wona dramisa oTxisa, suqTi muSkisa wona naxevar dramisa ese wamlebi danaye da gascer da Saqari TeTri baRdadurisa nitriTa ori litra, Tavi rasa Casdevi da daasxi zedan vardis wyali da aduRe. cecxli Tavi remdis Seskeldebodes merme ukmodgi cecxlTagan. ese wamlebi Sigan Cahyare da kargaT urie rome gaiqnas. merme sainzeda gafine da gafine da (31v) daexsen sanamdisi gaÃmebodes, merme uwin sainsaca da danasaca zeTi scxe, rome ar daekras da daniTa dasWari da Wiqisa WurWelSida Casdevi da sinotiesa akrZale ergebis nebiTa R(mer)TisaTa.

niSani itfalisa umcrosisa buasirisa qarisa, romel ergebis qarsa buasirisasa da Seulbobs mucelsa da gahkazmavs stomaqsa da daaSvenebs fersa da mowame arian, romelTa gamoucdian pirvelTa mamaTa rad siberisa bunebisagan kacsa gare Seaqvs. ese itrfiali siWabukisa bunebasa daadgens egebis dedaTa yrmaTa wvrilTa, romelTagan feri misrul iyos da Seaqcevs fersa viTa pirvel

141

simrTelesa yofila da Svenebasa ÃorcTa nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe alila, kvercxis guli da balilaji da amlaji, amaTgani swori swori woniT danaye da gacar, nuSis zeTiTa Sesvare da amaTganisa erTisa wamlisa wona hqen nuSis zeTi da perul moÃdili Tafli Sezile da WurWelsa Casdevi, rodesaca gaÃmes iÃmare Ses ...270 misgan Txilis zoma wyliTa TbiliTa.

niSani subulisa majunisa, romel ergebis yovelsa tkivi- (32r) lsa, tyirpisasa da qarTa, romeli SeiZvrian misgan vinca Seityobs tkivilsa, romeli Seeqnas marcxeniT kerZo yovelsa salmobasa, romel daewyebis tyirpisagan da gaaZebs qarsa stomaqisagan da vis gasivebodes tyirpi da avsebodes muceli da daswvrilebodes asoebi da damWlobil iyos tani ergebis kargaT. aiRe zafrana xalasi ori dramis wona da naxevrisa da Tesli niaxurisa da zareuandi mrgvali, amaTgan wona dramisa orisa da naxevrisa da vaSaqi wona dramisa samisa da naxevrisa quStibari wona dramisa ToTxmetisa da akarkara wona dramisa aTisa da saliba 271 wona dramisa orisa da naxevrisa sumbuli tibi wona dramisa samisa Sekriben ese wamalni danaye da gascar, varayisa gareSe vaSayi daalbe ZmriTa perul moÃdili Taflisa CaurTe da merme Caurien yovelni wamalni mas Taflsa da WurWelsa Casdev, Ãmarebisa Jamamdi da Sesma amisgan wona orisa dangisa da didis kacisa erTi mityali.

sxva majuni gasaxsneli, wamali Seqna uskufisa, romeli ergebis balRamsa, romeli welTa Sina damkvidrebul (32v) iyos da buasirisa qarsa da romel ficarni stkioden, rome SekrviT yolinjsa da stomaqsa gaswmeds, qarsa gaiRebs muclisagan da cotas mucelsa raÁca sWirdes yvelas ergebis, fersa gaukeTebs da raÁc sixaSme sWirdes mucelSiga yvelas ergebis R(mer)TiTa. aiRe saymunia da TurbiTi oTx oTxi mityali pilpila da kakula sam sami mityali zanjafili da kilamoni TiTo mityali da naxevari balilaji, amilaji orive kurkisagan darCeuli yarafili javza bora babasa yovelasagan TviTo mityali da naxevari yvela calcalke danaye da gascari da yvela erTgan Seurie, naxevari litra Saqari danaye TxelTa sacariTa gascer da yvela erTad Seurie da dascrime

270 ar ikiTxeba. 271 teqstSia `salisa~.

142

ÃeliTa rome SeerTden, merme Tafli perul moÃdili wmida daasxi da urive da igulve da Tu gasaxsnelad aiRebde xuTis dramis wona aWame, cota RviniTa irRven Tu sxva gindodes puris Wamisagan winadana ukana SeaWame. TviTosa dramisa wona.

sxva majuni biisa, rome uSvelis kolinjsa. aiRe mastaqi, yarafili, zanjafili, pilpila da jaozi TiTosagan aTi drami mJavis broweulis wyali da mis (33r) odeni Tafli, orive gaurive aduRe manamdis naxevari darCes, merme es wamlebi danaye gacar ... 272 mag TaflSigan gaurive da kargad Sezile da miec raÁc SeeZlos da Tu gindodes rome gaxsnas yolinji mag wamlebisagan aTi drami saymunia gaurive da egre miec.

sxva majuni rome gaxsnili muceli Sehkras da uSvelos stomaqsa, rome gasustebuli iyos da saWmeli arwyios da saWmeli ver moidnos, kacsa ferica moumatos. aiRe gafcqunili kurka gamoRebuli qoTanSigan Cayare zed Zaliani Rvino daasxi aduRe viremdis dadnes da merme aiRe Sewure, merme bia sanelebelSiga wmidad danaye da magisodeni Tafli gaurive da cecxlze dadev. da cota aduRe da merme aiRe pilpila, darifilfili da zanjafili TiTosgan xuTi drami barambo rva drami, yayula da yarafili, dariCini da zafrana TviTosgan ori drami, yvela danaye gacer da mag Taflians biaSian gaurive da Sezile naxevari drami muSki danaye da amoyare, WurWelSi Seinaxe raÁ mogindes miec sami drami, zed Tbili wyali Seasvi.

(33v) ese majuni Saqrisa argebs stomaqSi undomad da sustad rom iyos kargad mouxdebis, stomaqs Zals miscems, sicxes mouÃdebis, wyurvils daawynarebs, kaci rome oflisagan dasustebuli iyos imas mouÃdebis. aiRe Ãmeli vardis furceli Tormeti drami, Zirtkbila Tormeti drami, dariCini sami drami, yarafili, zanjafi, sulinjali, sumbuli, jaozi, kakula, niaxuris Tesli, amaTgan TviTosagan naxevari drami eseni danaye da gacer ocdaTxuTmeti drami Saqari moaduRe rom wyalSi SeSres da kovziTa amoiRe da wveTe aurive rom Seskeldes, kolofSian Seinaxe, raÁ mogindes iÃmare.

272 ar ikiTxeba.

143

sxva niSani vardis julabisa, rome rqvia vard maraba. aiRe wiTeli vardi, gawmide da raÁc furceli vardis wversa TeTri iyos moswyvite da aiRe mag vardisagan erTi litra da aiRe wmida Tafli erTi litra da vardi Cahyare wmida WurWelSiga ÃeliTa karga Sezile da gaerTdes merme Seinaxe ormoc dRes qerSi Casdgi da mas ukan (34r) meoTxes dRes asvemdi. sigrilisagan Ãmelad Ãvela kacs Seeyaros dasWirdes, anazdad Seeyaros zanjafili farvana da majuni Wamos da argebs. gulyandisa gakeTeba asre unda: moitane vardi razomica ginda, danaye, damwe da moiRe Saqari. Tu magdoni Saqari ar iyos ori wili qeni, Saqars cota wyali daasxi da cecxlzed dadgi da aduRe, qafi moÃade da merme danayili vardi imav aduRebulsa SaqarSi Cayare da kargaT gatyliase da aurive, pirfarTos TevSida dasdev. Tu gasZleblad gindodes ormocs dReSi mzeSi gadgi da Tu maSinve saxmareblad gindodes ixmare, raÁ mogindes aWame da Tu Saqari ver iSovno da TafliTa gindodes ra rigaTac SaqriT sweria, iseve TafliTa qeniT, balRamsa argebs. avi sisxli kacsa tanSida hqondes imas dafantavs. kaci rom gayviTldes Tvalipiri da tani imas argebs, kacs guli uZgerdes imas argebs, Ãvela surdosaTvisca kargia, dilaobas Wama sjobs da rodisac mogindes, momcro sWamo Tu bevri (34v) ara icis ra TeTri vardisas iq gaxsnis. es icodi pirveli mkurnalni Saqris alags Tafls Ãmarobden, esreTi gvari iqnebis qveyanas notioTa ergebis gvamTa, ese didsa karabadinSida sweria vardisa SarbaTSidan. Tafli Saqrisagan ufro mÃurvalia uÃme aris. misi xasiaTi es aris, rome kaci danayili iyos anu cxenidaRma Camovardnili, anu maRlidama Camovardnili iyos anu cemisagan kidec sWamos da kidec Seicxos mas uSvelis. kaci rom beri iyos da msuqani Wamos, karga mouxdebis, magram RviZls awyens, zedan Turinjisa anu broweulisa wveni Sesvas arsawyens.

aqimbaSas majuni es aris: moitane wiTeli sandali, wmindad danaye yviTeli zafrana amaTgan umcrosi, Ãmeli ia da dariCini. eseni wmindad danaye, gaceri, Saqari da cota vardis wyali gaurive da moaduRe, merme es wamlebi Sig Cayare, kargad aurie da raÁ Sesveldes ukmoiRe. wamlebi razomica gindes Seaswore da isre qeni, kaci rom maZRrad iyos, saWmeli ver moinelos dilas Wamos, saWmeli moanelos, kidec moandomebs.

144

kari SarbaTebisa. SarbaTi iisa grili da rbili argebs varami RviZlSian iyos mas gaiRebs. aÃve- (35r) lebdes, acxelebdes, aqSendes mas uSvelis, gulis piri stkiodes mas uSvelis, RviZlsa satkivridaRma gamoiyvans, mucels Seulbobs. aiRe ia, nedli iyos Tu Ãmeli, Rerisagan darCeuli da biis guli aTi drami an xuTi, samyi arabi xuTi drami, tuxtis Tesli aTi drami. es wamlebi naxevarzeda daayene, sams litras wyalSiga daalbe erTsa dResa da Ramesa uZravad, merme moaduRe asre, rome naxevrad moiyaros Sewure da w(a)mlebi SetyliJe da gardayare. mas ukan naxevari litra Saqari gaurieT, aduReT wynarad da Sesqelebamdi Caasxi Wiqasa raÁ mogindes Sesma TxuTmetisa dramisa wona qeris wyliTa iis SarbaTisa uwamlod amave SarbaTisa xasiaTi ama SarbaTsa aqvs rogorac imas aqvs isre amas aiRe erTi litra ia darCeuli misis Rerisagan da Casdevi WurWelsa, daasxi wyali mduRare, dabure sarqveli, iyos erTsa dResa da Ramesa uZravad, merme aiRe xuTi litra baRdaduriTa da Tu gindodes aTi, razomica umcro iyos Saqari da egdenica da uZliere iyos. (35v) TeTri Saqari viTa niSani migvicemia da273 CasdvaT WurWelTa wmidaT.

vardis SarbaTisa xasiaTi. argebs simÃurvalesa RviZlisasa, stomaqis, Tavis tkivilsa, rome zafrisagan da sisxlisagan iyos orsave uSvelis. aiRe vardi wiTeli, gamorCeuli, misis kurkisagan, Teslisagan oTxi litra da axalsa qoTansa Casdevi, daasxi zeda mduRare wyali rom dafaros da iyos erTsa dResa da Ramesa, merme waswure, m(a)isis vardisagan aiRe Saqari xuTi litra da Tangirasa Casdev, rome vardisagan wagewuros, Seugze wynarad cecxli da aduRe vidremdis Seskeldebodes da iÃmare.

SarbaTi lulfarisa grilia da rbili xasiaTi misi, rome kacsa Tavi stkiodes mas uSvelis R(mer)TiTa. Rvino nawyensa kacsa uSvelis da ÃvelisaTvis kargia, SigniT rom mjdomi ajdes mas argebs, raÁc stomaqsa Sina manki aris yvelas gamoiRebs. zafrisa da ÃurvebisaTvisac kargia. da firtvis tki(vi)lsa argebs da wyur(v)ilsa daawynarebs. aiRe lulufarisa furceli da SuaSigan rom yviTeli guli aqvs is ar varga, gamosWeri, gadaagde asi mityali, oTxasiTa mityliTa wyaliTa aduRe sanamdis (36r) naxevrad

273 teqstSi `da~ orjeraa gameorebuli.

145

moiyrebodes merme waswure, im wvenis naxevris odeni Saqari gaurie da aduRe viremdis Seskeldebodes viTa Txeli Tafli Seinaxe WurWelSida da anu qaSanurSida. Tu marto lulufarisa Sesvemde Svidi mityali da Tu sxva SarbaTiani waurio ori mityali qeni, lulufaris xasiaTi es aris raÁc SarbaTia tkbilia zafrad Seiqnebis da lulufari zafras ar gauSvebs da arc zafrad Seiqnebis es lulufari.

isrimis SarbaTis xasiaTi. moiRe isrimi, gamowure, dadgi sanamdis dawmdes, aiRe misgan aTi litra Saqari, xuTi CaurTe Tana cota zafrana da cota yarafili, Sehkar TxeliTa mCuriTa da Sian Casdev da virem Seskeldebodes aduRe viTa julabi da WurWelsa Caasxi da iÃmare snebisaTvis sargebel aris R(mer)TiTa. es SarbaTi grilia da Ãmeli, xasiaTi misi argebs rwyevasa, yvanasa da zafrasa, vis ar adgebodes arc sasmeli da arc saWmeli, Ãsniloba iyosa mis mucelSiga da gardawyveds wyurvilsa ...274 R(mer)TiTa.

SarbaTi broweulisa. ÃasiaTi ese SarbaTi swori aris, ese ergebis cxroTa, Tavis tkivilTa, ficxelTa SemTxueulsa, kvercxis gulisa, navRlisasa (36v) sisxlisagan da gardaswyveds wyurvilsa da daalbobs mucelsa nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe broweuli tkbili, darCeuli, misis gamowurvili qerqisagan gamowure misi wveni xuTi litra da mJave broweulisa wveni ori litra, aiRe Saqari xuTi litra, qoTansa Casdevi axalsa, daasxi broweulisa wyali, rome niSani mogvicemia da aduRe, peruli moÃade vire Seskeld(e)s viTa julabi, ukmodgi da urie, rome gaswordes da Seinaxe da iÃmare.

SarbaTi vaSlisa, radgana xasiaTi misi, vin mucelsa Sigan agznebulisa msgavs iyos da rwyevasa didsa daamebs, stomaqsa ergebis. ymawvilsa rome stomaqi garyvnodes, stomaqi da Ãsniloba iyos da wyurvili sargebeli aris nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe vaSli mJave da mwife da vaSli tkbili, guli gamoarTvi da danaye, gamowure da dadgi, rome dawmdes, merme gawure, aiRe misi wysli, raÁ erTic gindes, aduRe, rome Seskeldes viTa yurZnisa rubi da zogi CaurTven Saqarsa im wvenis odensa da Seinaxe Wiqisa WurWels Sida, raÁ mogindes iÃmare, ergebis.

274 ar ikiTxeba.

146

SarbaTi biisa xasiaTi misi ergebis stomaqsa dafoleÃuebulsa, stomaqisa simxurvalesa vinca Ciodes, mamani yrmani, Sehkravs mucelsa, daa(a)mebs stomaqsa. (37r) aiRe bia, razomica ginda guli gamoarCie da merme daWar wvrilad danaye da gamowure da aduRe sanamdis Seskeldebodes, amisi sayofi Saqari Cayare.

TeTri sandlisa SarbaTi da xasiaTi misi grili aris da rbili RviZlisaTvis kargia, gulis ZgerisaTvis kargia. moiRe samoci drami sandali dafxike, daqlibe da parkSi Cayare, ori wili wyali qeni da erTi wili Zmari. daalbe erTsa dResa da erTsa Ramesa, merme aduRe, rome naxevrad moiyaros, merme isi sandali daWylite, merme razomica wyali iyos imodeni Saqari Cayare, moaduRe da ukmodgi Sesvi.

SarbaTi urnabisa. xasiaTi misi ergebis tkivilsa firtvisasa da Ãvelasa argebs sisxli sWarbobdes, mas argebs gverdis tkivilsa. aiRe urnabi samoci mityali kurka gamoRebuli ocdaTxuTmeti mityali iis Ziri naxevarzeda moiyaros, merme wamlebi gamoWylite da daayare wamlis wona Saqari da Seskelebamdis aduRe da raÁ mogindes iÃmare.

muSkis SarbaTis xasiaTi argebs stomaqisa tkivilsa da raÁc aso stkiodes, garda saxsari, ZarRvebisa tkivilsa daamrTelebs da argebs. aiRe (37v) erTi litra Saqari, ori litra wyali daasxi, aduRe sanamdis Seskeldebodes, peruli moÃade da raÁ Seskeldes ukmodgi erTi dangi muSki da erTis dangis naxevari ambari da ori dangi zafrana es danaye wmidad da ama Seskelebulsa SarbaTsa Sin gaurive da orive rom gaswordes ors mutyals civs wyalSida galesevdi da uzmad SeasmidiT ama SarbaTsa.

SarbaTi Savisi didisa msxvilisa mJolisa da xasiaTi misi. xasiaTi misi ergebis tkivilsa yiisasa, simsivnesa missa da

xunagsa marCobelsa, sargebeli aris nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe mJola Savi msxvili da mwife, gamowure da misgan aTi litra da wmindis qoTanSi Caasxi, Caurie sami litra Tafli perul moÃdili da CaurTe samis dramis wona niSaduri, xuTi drami TuTubo, danaye es yvelani, gascer da Seurive, dagbe cecxliTa wynarad rom Seskeldes da WurWelSid Caasxi da odes mogindes iÃmare. aiRe misgan xuT xuTisa dramisa wona da RarRara hqenmiTa, mravaljer gamocdilia R(mer)TiTa.

147

(38r) SarbaTi mJavanasi grilia da Ãmeli. xasiaTi misi: safrisagan kaci rom arwyevdes mas uSvelis, stomaqsa Zalsa miscems, zafrasa da sisxlsa daawynarebs, gulis Zalsa miscems. Tavsa bru esxmodes uSvelis, sisustes uSvelis. aiRe nedli mJavanas furceli, wvrilad dasWer da naxevarzeda danaye rasdenica iyos misi ori zoma wyali ... 275 da aduRe, rome naxevrad moiyaros, merme gamowure, misi wona Saqari gaurie, aduRe, peruli moÃade, sanamdi TafliviTa Seskeldes da misgan Sesma civiTa wyliTa erTiTa mityaliTa.

xaSxaSisa Sarabisa xasiaTi. argebs kacsa, rome aÃvelebdes da nazlsa, da surdosa uSvelis Tavisasa, rome TavidaRma firtvsa Sina Camovidodes da aÃvelebdes da sisxls amoiRebdes. misi wamali daiWire, asi Tavi xaSxaSi rome xezedanve esxas da naxevari zeda gamxmari iyos is mokrife, naxevarzed daayene merme is ors dResa da ors Ramesa wvimis wyalSi daalbe anu wyaros wyalSi daalbe da Tu ar (38v) dalbes erTs dRes da Rames kidev albe da aduRe raÁ naxevrad moiyaros merme gawure, oris litrisa wylis Tavzeda ocdaaTi unkia Tafli da ise badagi gaurie, aduRe asre rome Seskeldes da aiRe zafrana, farfaraÁ TiTo drami amis wvenSiga gaurie, amisgan uzmoman svas Taflis wyliTa badagi asre unda sami litra erT litrad unda moiyaros.

amu SarbaTebs maTi Targmani yvelas Tan uweria, gaCeniT Tav Tavisa da guneba maxvilTa gonierTa da brZenTa kacTagan advili misaxTimia Tu R(mer)Tsa undes.

SarbaTi, rome wyurvili daawynaros. aiRe mJavisa broweulisa wveni, tyemlisa, sazamTrosa wveni, narinjisa da isrimis, yvela swor swori, amdeni Saqari gaurie, rom simJave gastexos, amisgan aduRe rome Seskeldes amisgan sma xuTi mit(y)ali.

SarbaTi broweulisa siqangubinisa, romel ars da uSvelis erTob cxelebasa, piris simÃurvalesa, zafrasa da sisxlsa daawynarebs da yovelsa sensa argebs, rome simÃurvaliT sWirdes yvelas uSvelis. aiRe broweuli mJave, gastexe, marcvali Seayrevine, danasa nu miaxleb, merme ÃeliTa kargaT Sezile, samosliTa wmidaT gawure (39r) kargad merme aiRe mag broweulisa wylisagan oras ormocdaaTi drami WurWelSida Caasxi, erTi litra Saqari gaurie da Zmari

275 ar ikiTxeba.

148

ocdaaTi drami da aduRe nelad, merme aduRebaSi da vardis wyali daasxi eqvsi drami, qafi mohÃade raÁ Seskeldes gaacive, WiqaSid Seinaxe raÁ mogindes iÃmare aTi drami Tu SeeZlos oci drami, civiTa wyliTa.

SarbaTi kowaxurisa, romeli uSvelis RviZlsa, rome simÃurvalisgan stkiodes da Ãvelasa, rome RviZlisagan iyos tkivili da yovelsa fersa sensa rome RviZlisgan iyos, da stomaqi rome gacxelebuli iyos wyurvilsa uSvelis. aiRe kowaxuri, ÃeliTa dawure, merme samoselsa gawure da dasdgi, rome dawmdes. merme kowaxurisa wylisagan orasi drami da gaurie kargi Zmari ocdaaTi drami da erTi litra Saqari da wmidasa tafasa aduRe, qafi Ãade da cota vardis wyali daasxi eqvsi drami da manamdi aduRe, gaskeldes da raÁ mogindes miec aTi drami, Tu SeeZlos oci drami, ori wili wyali gaurie da Seasvi.

SarbaTi qliavisa uSvelis erTob cxelebasa, gunebasa Searbilebs, wyurvilsa daawynarebs. aiRe Savi ayiros Tesli Tu Te- (39v) Tri mwife qliavi raÁzomica gindes kurka gamoRebuli da wmindasa qoTanSida Cayare wyali daasxi, rome qliavi aRara Candes cecxlzeda miadgi erTi aaduRe, merme ukmodgi da kargaT gawure samosliTa da eg wyali WurWelSida Caasxi da aduRe rome oTxis wilisagan erTi darCes, kidev gawure, WurWelSida Caasxi, raÁ mogindes sneulsa miec misiTa wesiTa.

SarbaTi TeTris xaSxaSisa uSvelis sevdasa, milaxulasa, varamisasa, nametnavad Ãvelasa rome sisxlsa amoatandes, sustad iyos Zalsa moumatebs, sneulsa uZiloba sWirdes Zilsa mogvris, rwyevas daawynarebs, sneuli rome ferad feradsa sizmarsa naxvides mas uSvelis, ferdisa tkivilsa, rome sili hqvian mas uSvelis. aiRe TeTri xaSxaSi naxevari litra, naxevari danayili oriTa litriTa wyaliTa moaduRe, sanamdis mesamedad movidodes, merme gawure da naxevari litra Saqari gaurie da aduRe sanamdis Seskeldebodes qafi moarTvi, Seinaxe raÁ mogindes ixmare aTi mityali civiTa wyliTa miec uzmoT.

SarbaTi qerisa. Ãvela simÃurvalisagan sWirdes uSvelis, simÃurvalisa nazlasa uSvelis, Tavi simÃ- (40r) urvaliTa stkiodes, surdus, Ãvelasa, cxelebasa da sicxesa aSfoTebulsa, zafrasa daawynarebs, nametnavi wyurvili iyos mas daawynarebs da piri rom

149

uSrebodes mas uSvelis. aiRe danayili qerqi SemSrali qeris aTi unkia da zeda ori litra wyali daasxi da aduRe, rome is wyali SeaSres, merme gamowure litra naxevari wyali sxva daasxi im qersa erTi unkia mwyaui naxevari unkia aslis susu, naxevari unkia Ãmeli ia, ormoci marcvali fSati, avSnarsa rqvian purs gamoerevis, erTi mityali mravalZarRva Cayare ima wyalSi da manamdis aduRe, sanamdis dadnes is wamlebi merme gamowure da wmindis WurWelSia Caasxi oci drami Saqari gaurie da raÁ mogindes yovelTa dReTa civiTa wyliTa galesevdi da svemdi.

tyemlis SarbaTis xasiaTi. argebs zafrasa nametnavsa simÃurvalesa da cxelebasa, RviZlisasa, navRlisasa, metsa sisxlsa daawynarebs. aiRe tyemali mwife, Svidi litra, aTsa litrasa wyalsa Sida moaduRe, asre rome tyemali dadnes da merme wyali gamowure da aTi unkia Saqari gaurive, (40v) aduRe, rom Seskeldes TviTo sma Svid Svidi mityali civiTa wyliTa.

SarbaTi (siq)angubinisa Taflisa aris, argebs Royvasa, filenjsa, rabasa Sixussa, rome aTrTolebdes, acivebdes, zamTris sicivesa dia ewyinos. aiRe Tafli erTi litra samiTa litriTa wyliTa aduRe qafi moÃade amdoni aduRe, rome erT litrad moiyaros, merme erTi drami zafrana da erTi drami yarafili mityal naxevari sumbuli naxevarzeda daayene da Sigan gaurive es danayili wamlebi. kideve aduRe rome Seskeldes TviTosagan oroli unkia.

niSani xaSxaSisa SarbaTisa, argebs surdosa. aiRe xaSxaSisa Tesli samoci drami oTxsa litrasa wyalsa Sigan daalbe, erTsa dResa da Ramesa da merme amoiRe xaSxaSisa Tesli, naxevarzeda daayene, amasve wyalSidan moaduRe sadamdisi rome naxevarzeda moiyaros da merme ÃeliTa datyliJe, da dawure, merme erTi litra Saqari gaurie manamdisi, rome gaskeldes, kolofSigan Seinaxe, raÁ mogindes iÃmare, marge aris nebiTa R(mer)TisaTa.

niSani zufis SarbaTisa surdosaTvis, mkerdsa (41r) Ãvelisagan gamoswmeds. aiRe urnabi marcvali, mwyavi ormocdaaTi marcvali ukurko, CamiCi aTi drami, Ãmeli. leRvi aTi marcvali, sosanis Ziri naxevarzeda danayili, aTi drami qeris korkoti, cali peSvi TeTris xaSxaSis Tesli, Svidi drami ÃaTmis Tesli da qaTira xuTi drami, komSis guli xuTi drami gazrdili ia erTi dangi. es yvela ors litras wyalSigan moaduRe, rome erTs litrazedan moiyaros, merme

150

dawure, raÁ mogindes ama wylisagan yovelTa dilaTa ormocsa dramsa gaaTbobdi da Sesvemdi. asre rome xuTsa dramsa gazrdilsa iasa aurevdi da sami drami nuSis zeTi gaurie da Seasvi, raÁ moixarSos seni, maSin unda Seasva xaSxaSis SarbaTi.

urnabis SarbaTisa xasiaTi argebs Ãvelasa, tyirpis tkivilsa, sevdasa gaiRebs, firtvis tkivilsa argebs da sisxlsa daawynarebs. gazrdili ia amas qvia, rome Saqris wyalSiga Ãmeli ia Cahyare, cecxlispirsa dasdgi bevrsa xans, merme gamowure, merme gaurie im zufis SarbaTSian. aiRe urnabi gulgamorTmeuli asi drami, CamiCi gul gamorTme- (41v) uli ormocdaaTi, iis Ziri naxevarzeda danayili oci drami, xiaSambris guli ormoci drami, ama wamalsa zeda sami litra wyali daasxi da aduRe, virem naxevrad moiyrebodes merme datyliase da gamowure, da ama wvenisa wona Saqari gaurive da aduRe, virem Seskeldes, peruli moÃade da raJamsac gindes miec da Seasvi Svidi mityali uzmosa civiTa wyliTa. didsa kacsa Svidi mityali, uzmaT, civiTa wyliTa. cotasa kacsa xuTi mityali, ymawvils sami, ama SarbaTsa oTxs wlamdis xasiaTi aqvs icodi.

SarbaTi yelis tkivilisa, xunayisaTvs. aiRe mJave ÃarTuTa, gaqen, misi wveni gamowure da aiRe misgan naxevari litra wveni, asi drami Rvino, ormocdaaTi drami Tafli, misgan gaurie, yvela erTad aduRe, qafi moÃade da Seasvele, merme aiRe muri da ayayia ori drami, zafrana, pilpila TviTo drami, gunda, muylisa Tesli dram naxevari. yvela danaye wmindad, gascar da ama SarbaTSian gaurive, WurWelSian Seinaxe da raÁ mogindes miec da iRarRaros.

SarbaTi sandlisa. xasiaTi misi. raÁca senia mÃ- (42r) urvale yvelasaTvis kargia. gafxike TeTri sandali samoci drami, sams litras wyalSidan Cahyare, erTsa dResa da Ramesa sandali CaqvSidan Cahyare da agre daalbe. merme aduRe, rome ori wili dalios da mesamedi darCes, merme sandali SetyliJe da amoiRe da im wvenis wona Saqari gaurive, aduRe nelad Seskeldebamdis, merme ukmodgi, urie uked gaswordebis. misgan Sesma didis kacisagan Svidi mityali da cotasagan xuTi mityali, ymawvilisa sami, uzmad civisa wyliTa, yovelis simÃurvalisa senisaTvis kargia.

SarbaTi sxlisa, xasiaTi misi ergebis rome zafrisagan guli eSlebodes da wyurvilsa gardaugdebs. misi Seqna sxlisa da

151

vaSlisa, da mJave broweulisa wveni, isrimis wveni, licvisa wveni, swor swori qen, aiRe TuTubo, moaduRe. am yvelas wvenis odeni kowaxuris wveni, broweulis wvenis odeni gaurive da erTi dRe da Rame dasdgi. rome dawmdes dilasa dawure da am yvelas odeni Saqari gaurive, aduRe (42v) da qafi moÃade, vidremdis Seskeldebodes. merme ukmodgi da urTe, misgan Sesma uzmaTa civiTa wyliTa. didis kacisaTvis Svidi mityali da cotasa xuTi, ymawvilsa sami, qoTanSi unda Seqna, spilenZi gaamwarebs, ama SarbaTsa oTxs wlamdis xasiaTi aqvs.

SarbaTi pitnisa, misi xasiaTi. stomaqs Zals miscems gulis revasa da rwyevasa orsave daawynarebs, grili aris, snebiansa esmis. aiRe tkbili broweuli da mJave broweuli, gamowure da dadgi erTs dResa da Ramesa dawmdes. merme pitna moaduRe, broweulis wvenis naxevari, qeri Sig gaurie, erTi piri aduRe, merme pitnis wveni naxevaris odeni Saqari gaurive, aduRe nelad, sanamdis Seskeldebodes, peruli moÃade, ukmodgi, urie, gamowure, misgan uzmad Svidi mityali didsa kacsa, momcros xuTi, ymawvils sami, ama SarbaTsa oTx wlamdis xasiaTi aqvs, amas jalinozi ityvis.

SarbaTi julabisa argebs cxelebasa, guli rome simÃurvalisagan uZgerdes, Ãvelasa uSvelis, gulis pirsa daalbobs. aiRe TeTri Saqari naxevari litra, sami litra 276 wyali moaduRe manamdis (43r) rome Seskeldes, qafi moÃade, merme sami unkia 277 vardis wyali gaurie, WurWelSi Caasxi. TviTo sma aT aTi drami civiTa wyliTa.

yurZnis rubi argebs ... 278 tkivilsa. sxvas wamalSi gaurios iRarRaros, romeli ergebian yiasa martosaca iRarRarebdes, mrTelisaTvis iÃmarebis da Taflwyalisa adgilisa Sesmisa misgan RifTa (!) cxroTaTvis da Telgmis, ufalTa ergebis, odes Seiqnas wyurvili dauwynarebs. aiRe yurZnis gamowurvili tkbili razomica gindes, Caasxi qoTansa, aduRe, merme ukmodgi, acale rome dawmdes, TefSSi Caasxi, Txles ZirSi daigdebs, merme gawure, merme wamali yarafili, zanjafi, dariCini, zafrana, sumbuli, amaTgan swor swori gasinje, amaT tkbili, ramdenica undodes, imdoni CaurTe da aduRe

276 teqstSia `nitra~. 277 teqstSia `uknia~. 278 ar ikiTxeba.

152

Seskelebamdis. es wamlebi gacrili Caayare, raÁ mogindes ixmare kargis Rvinis S(a)rbaTi. ergebis stomaqsa, gril Tavis stomaqi gagrilebodes da ganoti jiÃdes (!) d avis sto- (43v) maqSi saWamadi damJavdebodes, daSvndebis, vin iÃmaros abanosa Seslvasa, gina mas ukan, gaaTbobs tansa, gaamÃurvalebs, iÃmarebs Wamasa ukan viTa Rvino, Tu R(mer)Tsa undes. aiRe Rvino Zveli da kargi aTi litra da wyali wmida xuTi litra, dariCini, yarafili da darififili, sumbuli, zanjafili, zafrana, amaTgan wona samsamisa dramisa, didi javazi, amaTgan wona TviTosa dramisa, Tafli perul moÃdili, danaye es wamali, gacar, Rvinosa da wyalsa Taflsa Tana CaurTe da qoTansa Caasxi, aduRe virem wavides ori nawili gaswure WiqaSi, Caasxi da Tu mzesa dasdgam sjobs, ixmare Wamamdisac da sWamis ukanisac raÁ rigaca gindes ixmare kargi aris R(mer)TiTa...

kari siqangubinisa. niSani argebs RviZlisa sisustesa, kacsa rome ara emSiodes, saWmelsa mondomebs. aiRe ori litra kargi Zmari, Tafli erTi litra. moaduRe sanam Seskeldebodes, misgan Sesma civiTa wyliTa eqvsi mityali uzmaT, Tu kapris wveni daasxi igi sjobs. siqangubini usuli argebs ferad feradsa cxrosa, uSvelis Savi wyali, romel Tvalsa Sigan. (44r) Camova, misi niSani gamoCenili iyos. mas uSvelis iarayansa, Ãafayansa, uSvelis qSinvebasa da stomaqisa sensa uSvelis. wamlebi misi: kamis Ziris qerqi, niaxuris Ziris qerqi, TviTosagan TviTo unkia279 gaaxme da danaye, naxevarzeda ese yvela samsa litrasa Zvelsa ZmarSida daalbe erTsa dResa da Ramesa, merme erTi Ãeli aduRe kargaT, merme gamoawure da erTi litriTa SaqriTa aduRe, qafi xade, erTi unkia 280 vardis wyalic CaurTe, Seskelebamdis aduRe, merme wmindas WurWelSi Caasxi da TviTo Wama misgan ocdaaTi drami, naxevari drami revandi yursiTa Seasvi.

sxva siqangubinis xasiaTi. RviZlisaTvis kargia, tyirpisaTvis kargia, zafrisa da balRmisaTvis kargia. aiRe naxevar(i) litra Zmari, ori litra wyali, erTmanerTsa gaurive, moiRe niaxuris Ziris qerqi da kamis Ziris qerqi, TviTosagan aTi mityali da Tesli, orsave ori mityali da kapris Ziris qerqi, TviTosagan aTi mityali,

279 teqstSia `uknia~. 280 teqstSia `uknia~.

153

vardkaWaWas Tesli orsave orm... 281 Ziris qerqi sami mityali, es wamlebi am Zmarsa wyalsa Sigan gaurive, erTsa dResa da Ramesa daalbe, dilasa aduRe, asre rom sami wili da- (44v) rCes da erTi wili daiduRos, mas ukan wamlebi amoWylite da gawure da erTi litra Tafli gaurie da dileul sanamdis Seskeldebodes peruli moÃade da yovelTa dReTa TiTos kovzs asmevdi uwylod.

siqabgubini buzurgi argebs RviZlsa, rome zafrisagan gaTxelebuli iyos da cxlad edgas, guli rom namtavad stkiodes. zafra rome sWarbobdes da sisxlsa daawynarebs, piri rom uSrebodes mas uSvelis. aiRe qasnis Ziri xuTi drami, kapris Ziris qerqi sami drami, kamis Ziris qerqi xuTi drami, qasnis Tesli xuTi drami, niaxuris Tesli xuTi drami, kapris Tesli ori drami, revandi sami drami, saymunia dram naxevari, Ãmeli kowaxuri sami drami, moiRe ori litra wyali, erTi litra Zmari, gaurie da merme ama wyalSigan daalbe, erTsa dResa da Ramesa. merme saymunia da revandi danaye, es wamlebi da is wyali da is Zmari manamdis aduRe, sanamdis ori wili waÃdes da mesamedi darCes, merme (45r) gaswure da is wamlebi moayare, merme naxevari litra Saqari gaurive da aduRe sanamdis Seskeldebodes. is revandi da is saymunia qaTnis CaqvSida Cahyare, da ima duRilsa Sigan Caagde, da xandaxan ÃeliTa SetyleJdiT. Tu balRami Warbobdes odeni erTi Tafli gauriveT, gunebasa gaamÃurvalebs da saWamasa moadomebs. aTi drami Wamis farazi amis meti ar unda uzmama Wamos. Tu saRamos Wamos dasTmos, sjobs da kargia da es siqangubini oTxs da xuTs Ãels gaiyvans.

siqangubini zafrisaTvis. uSvelis zafrasa, cxelebasa, gulistkivilsa, xafayansa, sicxesa da stomaqsa Zals miscems. aiRe TeTri Saqari ori lit(r)a, sams litras wyalSidan aduRe sanamdis Seskeldebodes, peruli moÃade, erTi unkia Zmari, ori unkia vardis wyali Sian gaurie, cota kidev aduRe, gaacive da Seinaxe TviTo Sesma, aT aTi drami da uSvelos.

siqangubini Sesakravi. uSvelis zafrasa, meoTxisa dRisa da Ramisa cxrosa da rome gaxsniT iyos gulis tkivilisagan mas uSvelis. aiRe ori litra Saqari, sami litra wyali, (45v) aduRe,

281 ar ikiTxeba.

154

qafi moÃade, sami unkia 282 isrimis wveni da erTi unkia da naxevari gunda danaye, gacari, sami unkia 283 broweulis wveni, erTi unkia 284 vardi, erTi mityali wiTeli wamali cota aduRe rome Seskeldes, merme Seinaxe da misgan Sesma xuTi mityali civiTa wyliTa.

siqangubini gasaÃsneli uSvelis kaci rome SekrviT iyos. cxelebasa uSvelis, zafrisagan SekrviT iyos gaxsnis, avsa wyalsa ewyinos da navRlisa sicxesa daawynarebs, xafayansa da iarayansa uSvelis, tyirpsa uSvelis. aiRe erTi litra tyemali, nedli iyos Tu Ãmeli, tylapa da gamÃmari, samis litriTa wyliTa moaduRe, manamdis rome dawmdes, mityal naxevari TurbuTi, ise saymunia danaye da qaTansa gamohkar, da erTsa litrsa Saqarsa Sigan aduRe, qafi moÃade, rom Seskeldes, WurWelsa Caasxi da TviTosa micemazeda xuT xuTsa dramsa miscemdi.

siqangubini usuli ergebis ferad feradsa cxrosa, Savi wyali, rom Camosuli iyos iarayansa da Rafayansa, ziyinafazsa uSvelis, rome stomaqi aSlodes. aiRe kamis (46r) Ziri, niaxuris Ziri, asalasuri TiTosgan TviTo unkia, gaaÃme, danaye samsa litrasa ZmarSida daalbe, erTsa dResa da Ramesa, merme gawure da erTsa litrsa wyalSida moaduRe da Saqari erTi unkia vardis wyliTa aduRe, gaurie raÁ mogindes iÃmare TiTos smazeda aTi drami.

siqangubini buzurgi. uSvelis sevdasa, gulis Zgerasa, Savsa wyalsa da cxrosa, ferad feradsa qarsa. aiRe anisoni, kamis Tesli, Ziraqimani, niaxuris Tesli, qasnis Tesli, xaSxaSi TiTosagan TviTo unkia, naxevarzeda danaye da Zvelsa ZmarSida daalbe erTsa dResa da Ramesa. merme gawure da misi wona TeTri Saqari gaurie, moaduRe da ori unkia vardis wyali WurWelsa Seinaxe, moduRebuli da TviTos Sesmazeda aT aTi drami civis wyliTa. ama SarbaTsa yvelasa maTi ganaCeni Tan gverds uwerian Tavis Tavisad guneba maxvilisa da brZenisa kacisagan advili misazdomia Tu R(mer)Tsa undes.

SarbaTi Tesuli. argebs rome SigniT gvamSidan raÁc satkivari iyos da Zvelsa satkivarsa da nametnavad rome (46v) qSinvides, ziyinaTssa uSvelis, dedakaci Znelad Sobdes mas gaadvilebs, raÁc

282 teqstSia `uknia~. 283 teqstSia `uknia~. 284 teqstSia `uknia~.

155

asosa Sina satkivari iyos stomaqisa tkivilsa, zafrasa, sevdasa, amaT yvelasa uSvelis, daawynarebs. wamlebi misi: niaxuris Ziris qerqi, kamis Ziris qerqo, orisave anisonis Tesli, Ziraqimani TviTosagan oTx oTxi drami, Saitra sami drami, ulbo da farsiauSni TviTosagan oTx oTxi drami, sinjiti qiSmiSi, CamiCi, leRvi Ãmeli TiTosgan oc oci drami ese erTpirad samiTa litriTa wyliTa aduRe sanamdis naxevrad moiyrebodes, maSin gamowure da erTi unkia nuSis zeTi Caasxi, merme Seinaxe da raÁ mogindes miec mityali oci. misgan Sesma Tbilis wyliTa mas ukaniT erTi mityali ziraTa zeTiTa galese da Saqari gaurive TbiliTa wyliTa Seasvi.

frangni SarbaTsa ase gaakeTeben. TxuTmetis marCilis wona wyali, TxuTmetis marCilis wona ia nedlad aduRe. rogorca moduRdes gaswure, im moduRebulsa iasa wyali da Saqari aswone swori qeni ... 285 is Saqari uwin (47r) sxvas wyalSida Cahyare, rom gindes da aduRe nelad perulsa mohÃdide, misi moduRebis niSani is aris gaskeldebis, merme is wyali gaurie, merme kidev aduRe gaskeldes.

kari cxrosa. cxro yovlis ferisagan waekidebis kacsa. cxro nametnavis sicivisagan da civis wylisagan rom waekidos kacsa, misi niSani es aris cxro mouvides Tbilad daxuron, raÁ gaÃurdes da ofli aRar gamouvides da ukueyaros wamali misi: aiRe alila Savi da marcvali wiTeli CamiCi oci mityali, babasa xuTi mityali, wyliTa aduRe, raÁ naxevrad moiyaros gamowure da wiTlis SaqriTa Saqris wyalsa gaurevdi da asvemdi cxel cxelsa da arwyios, Taflwyali asvi mudam Tbil Tbili wyliTa. da tani daibanos da uSvelis R(mer)TiTa.

cxro miWirvebisa SimSilisaganac daemarTos. misi niSani es iyos RamiT yovelni tani stkiodes. wamali misi: nel Tbilisa abanosa Cajdebodes da nel Tbili wyali isxas, tani wyalsa Sina daizilos, raÁ gamovides, iis zeTi, vardis wyali, cota Zmari gaurios, yovelsa tansa Seicxos gacive- (47v) buli julabi siqangubini Seasvi, saWmeli Semwvari varia, axali Tevzi mieciT.

cro zafrisa, romelsa rhqvian libi. misi niSani es aris erTsa dResa mouva meoresa ara, mas ficxlad gasaxsneli wamlebi miec

285 ar ikiTxeba.

156

zafrisa cxeleba adre ukueyaros egebis kidec arwyevinos wyurvili, nametnavad iyos, Tvalis TeTri gauyviTldes da naRvlianad iyos amisi patroni, raÁ ese cxro zafrisagan Seiqnebis amiT niSniTa SeityeviT ese zafra anu dalpebis, maSin movides, ese cxro erTob siciviT daburZlgliT aRtydes da Tu SigniT ZarRvTa dampali iyos, maSin movides umizezod daburZgvli ara aRdtydes. amisgan metad rome erTsa dResa mouvides, meores ara da ars ese cxro, nametnavad mÃurvali da Ãmeli da damwveli hgavs cecxlsa, odes gamova gareT, astexs burZvlasa. ese cxro iqnebis rome kvercxis gulsa arwyevinebdes da hyofs ese cxro gvamsa Sina Jamsa Tormetsa. kacisasa mova ese cxro Svidjer da iqnebis eseca rome Tormetjer mouvides, da iyos diaR wyurvili, da (48r) didad cxlad iyos, da Tavi stkiodes, da saubari aras dia moundebodes, da arc saWmeli, arca daiZinos, Tavi subuqad edgas da zogjer Ãelni da ferÃni daucivden, amisTvis rame sicxe SigniT moeqcevis da gaSvebis Jamsa ofli gamouva. didi da Sardi iyos cecxlis msgavsi da majaSi misTvis iyos moslvamdis, cota da raÁ movides merme da merme gaZlierdes da scemdes maled, da ese cxro ufro daemarTebis axal mowifulobisa Jamsa, dReTa zafxulisaTa da vin iyos simÃurvalisa bunebaTa, anu Seeqnebis ese cxro. vis SewyeniT yofa gaugrZeldes da saWamadisa mÃurvalisagan da ese aris mizezi amisi cxro, romeli gviTqvams da ese cxro kvercxis gulis navRlisagan Seiqnebis, da mas cxrosa SiSiT da krZalviT ukurnoT, wamalTa garigebiTa da saxsneliTa, aramca mÃurvali rame giqnia. Tu wamali mÃurvale raÁme miec stomaqSigan simsivne daemarTebis da anasdad mokvdebis. kaci moiWirveT rome ara gaugrZeldes ese cxro Tvarem amas mravali seni moyvebis. wamali misi: (48v) asre unda jereT muceli daulboT qliavis wyliTa da ZmriTa da doTa da xiarSambriTa davnayoT ia Ãmeli, davasxaT wyali gamowurvili Tarangubinisa. cxrosa gaSvebas ukana yviTlis alilas wveni. ama wesiTa aiRe yviTeli alila kurkisagan gamowmendili, dambali da moduRebuli, xuTi drami. didsa kacsa aTi drami. Tu danayili, gacrili misce ori drami, didsa kacsa, sami drami, romelsa dResa mouvides cxroÁ, mas dResa nu miscem gasaÃsnelsa wamalsa da ara SeulboT muceli, romelsa dResa mouvides cxroÁ mas dResa vasvemdeT qeris wyalsa, da broweulisa wyalsa, da qliavis wyalsa. rodisac cxroman gauSvas,

157

maSin SevasvaT wamali gasaÃsneli, anu RamiT, anu dRisiT. da Tu ar undodes qeris wylisa sma, maSin SevasvaT ayirosa wyali, amave qeris xasiaTi aqvs. cxrosa moslvisa Jamsa kaci mSurad unda iyos da raÁ cxro gauSvas maSin vaWamoT: varia tyemliT Seqnil anu Temrzndi (!) da samarxod TaTmi da ayiro, esec mucelsa Seulbobs daawynarebs simÃurvalesa moslvis ukanis moslvasa ukan || vasvaT ... 286 (49r) da Rames iyos, da dilas oci drami Saqari CaurTe da gamowure, da naxevari drami zafrana gaurive. da Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa.

gulis tkivilisaTvis. brinjis fqvili wiTlis Zroxis sisxlTa Sezile da mziTa gaaxme, merme danaye TafliTa da iasamnis zeTiTa Sezile da majunad Seqen, da aWmevdi, tkivils argebs.

Tu kacsa Tavi simÃurvaliTa stkiodes, anu yuri. vardis zeTi da vardis wyali, alisarCuli, saxamebeli, kvercxis cili eseni erTad Seurive, tled Seqen, wminda tilo an dolbandi daasvelebdi da sadaca stkiodes dasdebdi da ara gaSrebodes, axal axalsa ucvlidi da tkivili daawynaros da ergos R(mer)TiTa. sxva wamali simÃurvalisagan Tavi an yuri stkiodes. lulufari da xevarta moxarSe da ia Ãmeli imasTana. amaT wvenSi TeTri (49v) da wiTeli sandali galese vardis ZmriTa da imaT wvenSi gaurive tled qeni da Semosdebdi, sadaca stkiodes ergebis R(mer)TiTa. qari rome kacsa stexdes. erTi muWi moloqi, erTi muWi marili, sami muWi ifqlis qato, sami muWi selis Tesli ZmriTa moxrake da daadevi. kacsa rome yuri stexdes. cerecos Tesli da qalis rZe erTad yurSi CauSvi da ergos. yuris tkivilisaTvis. batis navReli misi zoma zeTi erTad Seqen da yursa Caudevi da siyruesac argebs R(mer)TiTa. matli rome yurSid usxdes. xaxvis an furceli da an yvavili nedli danaye, gamowure da yursa Caasxi da matlsa mohklavs da smenasa moumatebs. rom stexdes. Txis fseli da Txisave navReli erTaTa gaurive da yursa Causxi da ergos R(mer)Tis ZaliTa. misTvisve. nuSis (50r) zeTi CauwveTe. misTvisve. xaxvi Sewvi da yurTa uwueTe, Tu wyali sdiodes kacis fseli Tbili CauwveTe mravalZarRva wvimis wyliTa daalbe da yurzeda daadev, tkivilsa daacxrobs. Sakikisa, Tavis tkivilisaTvis. qinZi danaye da cxvirTa Causxi, marjuÀniT stkiodes marcxeniT

286 azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.

158

Causxi da Tu marcxena stkiodes, marjuÀnas cxvirSi Causxi. sxva Tavis tkivilisaTvis. iis Ziri, daTvis navReli, ospi erTad danaye da cxvirTa CauwveTe. misTvisve. abzinda da niori, Roris poxiliTa anu erboTa moaduRe da Tavsa Semosdev da ergos. misTvisve. Wakuntlis Ziri danaye wyliTa, gaurive da gawure vardis zeTiT, gaurive da cxvirTa CauwveTe.

kbilis tkivilisaTvis, anu Rrjili usivdes. irmis rqa (50v) ZriTa pirSida igubos. misTvisve. Sabi daswvi, pilpila da Sabi erTad danaye da Zvelsa ... 287 banbasa daaxvive da mtkivansa kbilsa dasdev da masve mÃarsa miawvine da ergos.

visac qarcecxli sWirdes alizi miwa dazile da zedan qasni kargad da svelad gascxe da zedad dasdev, samsa dResa zedad edvas da Tu ar eSvelos kidev ise qnas.

visca suli ukeTuri daemarTos ZRabsa cocxalsa gul RviZli amoarTvi, firtvianad da Seinaxe. da rodesaca daemarTos, maSin RviniTa galese da asvi, da tyavi misi kacsa rome sWvalvides imiT mouCxvlite, sadaca stkiodes. sxva kidev misi wamali. cxra Tavi futkari danaye da kanafis tiloSi gamowure da asvi.

anazdad kacsa gulsa qari rome eyrebodes. iordasalebi anu galese da anu danaye, Saqris yinuliTa moaduRe (51r) da asvi, Tbili asvi.

kacsa rome arwyevinebdes da sCxverdes, kidec iyvandes. mravalZarRvas furceli bevri xarSe, diaR wveni gamosdiva, imaSi brinji fafad qen da umarilo aWame. naxarSi furceli gulis pirzeda daayare da ergebis.

kacsa rome muceli sCxverdes. Zvelisa cxvrisa duma fafad Seqen ra rigaTac Ãorcman iSnos, isre mucelzeda Semosdevi. misTvisve. sami Ziri prasa, sami Ziri niori, sami kakali, Ãmeli nigozi, Zimware. eseni erTad danaye, sadaca stkiodes samjer Semosdevi.

Tu frCxili wavardes. risac mizeziT aiRe ina da selis zeTi gaurive da Semosdevi da erTob kais frCxilsa gamoiyvans. asre unda vecxrlisa da anu sxvisa rame TiTi Seqna da winaT cota Ãvreli uyo da TiTi Sigan Casdva, rome ar gaÃurdes.

287 ar ikiTxeba.

159

Tu isris piri anu sxva rame daesos, ver gamoiRos Siganve edvas. Tagvi (51v) gaape da Semosdev anu grZeli zrevandi daanayon TafliTa, Sezilon da Semosdvan isris pirsa amoiRebs. marto lerwmis Ziri danayo da Semosdva margi aris. Tu Zvalzeda damagrebuli iyos _ grZeli zrevandi, lerwmis Ziri, fazamuniSi danaye da gacer da TafliTa Sezile da dasdev ra ginda magrad iyos amoiRebs isris pirsa, gamocdilia ese da gaamrTelebs brZanebiTa R(mer)TisaTa.

Tu kacsa acivebdes da acxelebdes. aTi, Tormeti marwyvis furceli moaTxrevine, Zir furclianad da im Ramesa wyalSigan Cahyare, dilas danaye, gamowure, moitane fazari muxudos odeni, marmarilos qvazeda galese da im gamowurvilsa wyalSigan gaurive, asvi da ergebis R(mer)TiTa.

visca stomaqi aSlodes da rwyeva daewyos, saWmeli ar daadgebodes. wamali misi: aiRe mwvane gunda, qeris puri, swor swori dawvi, danaye da aWame, zeda erTi piri Zmari Seasvi. Tu iman ar ga- (52r) ugdos, kanafis Tesli wyliTa galese danayili, merme rome gawmdes Seasvi da Tu arc iman gardugdos, aiRe vaSli Ãmeli iyos Tu nedli, ramdenica gindodes danaye da wyliTa aduRe, rome naxevarzeda moiyaros da gamowure da Seasvi da gardaugdebs R(mer)TiTa. eseni dacdili aris.

kaci rome avad iyos, mesamesa da meoresa dResa da an Rames Ãeli da feÃi ucivdebodes, da merme gaacxelebdes, arc metad sicxe iyos da arc metad sicive, gunebazeda aSliT iyos da guls eyrebodes, da xandaxan arwyevinebdes, piri ugemurad da mwared hqondes, saWmeli ar moundebodes. misTvis es wamali kargi aris, gunebazeda moiyvans, gulsa Zalsa miscems, gulis revasa da rwyevasa daawynarebs, saWmels moandomebs: moiRe bia cecxlisa nakvercxliTa Sewvi da erTi drami Triaxfaruxi, ori drami Saqari, erTi marClis wona bia is Semwvari erTad (52v) aurie, Sezile da Svidsa dResa yovels dilasa aWmevdi da kargaT mouÃdebis, Tu ara Rone iyos da bia ver iSovno sxali hqen misad sanacvlod, bolosa imave biasa ecadeT Sovnasa.

kaci rome sicxisagan anu risganac avad iyos xandaxan serans gavidodes, Tvarem ufros xans SekrviT iyos gaxsnis, ujobs. da uked moÃdebis. moiRe semeneqi da indouri tyemali erTmanerTis swori,

160

aduRe, gamoswure, revandi wmindad danaye, gacer da im wvenSi gaurive, da sneuls asvi, meeqvse, meoTxe dReSi asvemdi. frangni aqimni revandsa asre asmeven _ orsa an samsa dramsa danayven, da gascrian wmindaT raTime da wyalSigan Cayrian, ra erTic wyali imas unda da erTs kvirasac dayofen. ara gavara Saqarsa gaureven, viTarca moatkbobs. magisTvis awe gasinjeT karabadinSi sxva rigaT sweria da rogo- (53r) radaca sjobdes ise qeniT. me es mejobinebis viTarca revandi kacis gunebaSiga Sigan darCebis stomaqsa gaxsnis.

visca stomaqsa soko sWirdes. fisi moaduRe qaTmis naxarSiTa Tormetis dramis wona pilpila mogale da saxvretad Seqeni da Seasvi amave fisisagan ori Wiqa, ori kovzi SeaWame Wakuntlis naxarSi, sami kovzi fisi pilpilas gaurevdi. sams dilasa asre viris terfi, kacis Tmasac gaurevdi, daswvi, zroxis rZiTa dazile da kverad Seqen, kidev danaye da keci gaaÃurve, da amazeda daayare, da Rvino daasxi, da uorTqle, da kidec aWame uzmaT, sokosa daadnobs.

kidev buasirisaTvis. Roris birkai moTxare, danaye da kargaT gamowure, da kvercxis RenWebiTa samsa dilasa uzmaT asvi, TviTos kvercxis xeWebsa, (53v) mravalZarRvas Teslsa danaydi da imas wyliTa iqmodi, imas aWmevdi da ergos.

muclis tkivilisaTvis. qatos wveniTa Wakunteli moxarSe, misiTa wveniTa niguzis zeTi da Tafli erTad Sehyare, da Seasvi. cxvris tvini gaaÃmne da danaye, gina galeson. Tvalsa CauwveTe, cremlsa daayenebs.

pirsa kacis avis sulis amodenisaTvis. cxvris rZesa Tbilsa svemdes da ergos.

ÃunagisaTvis. axlisa mSobiarisa cxvrisa rZe iRarRaros da ergos R(mer)TiTa.

buStis tkivilisaTvis. baklis fqvili Txis sisxliT Sezile da SeaWame da ergos.

diynalis _ sulis gubebasa hqvian. Txis navReli furis rZiTa gaurive da asvi, cota Tbili wyali urTve da asvi.

mkerdisa da yiis tkivilisaTvis. Txis rZe tabrazisa wveniTa gaadgine, nuSis zeTi urTve da Seasvi, da ergebis.

Tu kacsa uwadinelad Sardi sdiodes. Txis nawlevi daswvi da wyliT gaadgine (54r) asvi da aRara wauvides.

161

Tu erTsa martsa wiTelis Txisa rZe yvelad Seqna da Seinaxo da samsa dilasa cxroiansa kacsa aWamo, cxrosa uSvelis.

sxva yuris tkivilisaTvis. zroxis tviniTa yuri Seusvare da yurSidan kidec CauwveTe, da zroxis navReli TvalSigan gamoivlon da TvalTa akldes, sinaTle moumatos.

zamTris cxrosaTvis. kurdRlis qoni, Ãmeli sudabi ziraqimani, gaurive erTis kovziTa TafliTa Sezile da aWame.

svintris majuni cofianisa nakbensa aWamo mouÃdebis. zeTi babunajisa vinc icxos Zvelsa cxroiansa uSvelis. simsivnisaTvis. kargi aris rom tled Semoidvas yovelsa

satkivarsa mouÃdebis, misi gakeTeba zeTebis karSiga sweria. naWami kbili rom gamoirecxo da merme vardis zeTi kbilsa da

RrZilsa waisva, karga mouxdebis kbilsa (54v) da RrZilsa. icodi rome buasiri samyuri aris. TiTosa buasirisa niSani

TviTo aris: erTi yurZnis marcvalsa hgavs, erTi leRviviTa aris, iqnebis rome TagviviTa Camoukidos, erTi xvarblis marcvalsa. samsave wvril wvrili abia. is rom xvarblis marcvalsa hgavs is ufro satkivaria, is ufro fslisa gzasa Sestacebs, ar gamouSvebs asre rome gasivdebis da Zneli aris. sxvanica erTob mowyinari aris. wamali misi: pirvelad basaliki gauÃsen, merme kotoSi mohkide, orTave menjTa Sua mohkide ... 288 gaxsnis da gamowmindos saWmelad muxudos wveni SeuwyeviT nigvzis zeTiTa, Tu cxlad ususurad iyos varia moxarSe biis wveniTa da imas aWmevdi. misTvisve. cereco danaye wyliTa Sezile da Semosdev zanduki ...289 (55r) vasvaT qeris wyali da ayiros wyali, da romelsa dResa cxro mouvides, mas dResa nuras aWmev, stomaqi carieli daaxuedre, saWamadisagan290 qSinva daemarTos. maSin daufSven puris ÃaliviTa da movayaroT Saqari, davasxaT civi wyali, zeda davasvaT da vaWamoT. icode rome gulis Zgera, qSinva agsebulobisagan iqnebis, rome stomaqi avsebuli iyos simÃurvali-sagan da orTqlisagan amova, gulsa Semoadgebis da amisgan daemarTebis, anu metis carielobisagan, rome stomaqi dacarieldes,

288 aklia ramdenime striqoni. 289 azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili. 290 teqstSi `saWamadisagan~ orjeraa gameorebuli.

162

anu didis sisxlisa denisagan, anu nametnavad Ãsnilobisagan, anu dedis oflisagan, anu didis tkivilisagan, anu anasdad tanisa Sezavebulobisagan da cvalebisagan, anu abano daRma sicivesa gamokides, anu abanod siciveSid Sevides. amisi Zgeris da qSinvis wamali es aris, rome uwin gasinjeT, Tu risgan aris da carielobisagan iyos, avavsoT stomaqi da davendoT gulis Zgerad qSenas. Tu rwyevisagan iyos anu gaxsnisagan dauyenoT rwyeva da gaxsna. Tu iyos avsebulobisagan anu Semokrebu- (55v) loba vnaxoT, Tu stomaqisa iyos avsebuloba, maSin vhkurnoT sarwyeveliTa wamliTa da Tu welTa Sina iyos, maSin gasaxsneli wamliTa vkurnoT rbiliTa. da Tu tansa yovelTasagan iyos maSin saSualisa gasaÃsnelisagan wamliTa ukurnoT.

aw niSani mogaxsenoT da davsweroT Tu stomaqi avsebuli iyos anu Semokrebuli iyos. misi niSani es iyos: TvalTa wina saceriviTa moeSviros da mwaresa aboyinebdes, arwyevinebdes da guli uZgerdes da stomaqsa Sina yviTeli gamoCndes da Tavi win kerZo stkiodes. Tu wveni welTa Sinagan iyos misi niSani ama niSniTa Seityevi mucelSigan yovelgan tkivili da gvrema iyos. Tu Telgma iyos mucelsa Sigan da misgan uZgerdes guli da mucelsa Sigan simZime iyos uberavad. Tu Savisa navRlisagan iyos mucelsa Sigan simZime iyos, qari gaberva da Wyvirili muclisa. Tu avsebuloba tansa yovelgan iyos, misi niSani es iyos: astkivebodes tani, yovelgan astkivebodes da elewebodes welni da iyos tkivili saxsarTa. wamali misi: Tu gulis Zgera stomaqisa avsebulobisgan iyos asre ukurnoT: uwin SeuqnaT sarwyeveli (56r) wamali, vasvaT qeris wyliTa, siqangubiniTa, Toxmaqanisa wyliTa da ayiros wyliTa cxeliTa SevasvaT da Zumela vaWamoT da ayiro, tyemliTa anu Toxmaqnisa wyliTa, da cerecosa wyliTa, cxeli SevasvaT da mciredi marili CaurToT, da SevasvaT da wavayrevinoT. da Tu iyos muclisa da tanisa avsebulobisagan eseT gavwmidoT: aviRoT xvarTqli nedli da davnayoT, da gavswuroT litrisa mesamedi, da CavyaroT sami drami ia danayili da gacrili, da SevasvaT anu qliavisa wyali, da xiarSambari, da Temerindi Tarangubini eseni asre vqna.

visac uwin cxro mouvides da gaugrZeldes ese cxro, mas ukan vasvaT abzindis wyali da Tu ginodes ganwmeda kvercxis gulis navRlisagan, anu welTa da RviZlisagan, mas ukanis, rom cxro

163

m(o)akldes, vasvaT yviTeli alila, TarangubinisaTana da qliavisa wyalsa Tana SevasvaT. da amaTi mzgavsi Tu gindodes qvemo welTa gawmenda aiRe erTi mjiRi qeri qerq gayrili, gar(e)cxili, erTi mjiRi sifistoni da xuTis dramis wona xaTmi, samis dramis wona Ãmeli ia da erTi mjiRi fSati. es yvela qoTansa Cahyare (56v) da oTxi litra wyali daasxiT da aduReT, rome erTs litrazed moiyaros, merme gaswureT da xuTis dramis wona iis zeTi da erTis dramis wona baruki, aTi drami Saqari gaurioT da oynad CaasxiT ukanas karsa.

Tu es gulis Zgera didis stomaqis carielobisagan iyos rome an didi rwyeva damarTebodes, an didis oflis denisagan, an didiTa gaÃsnilobiTa, amad rome am cxrosa Sidan ese rom gviTqvams amas ufro daemarTebis. awe aqimsa ese marTebs uwin rwyevis wamali uyos, rome rwyeva daawynaros vasvaT martivisa fSatis wveni, anu mJave broweulisa wyali davscxoT tansa, stomaqsa, isrimisa wveni, anu Turinjisa guli, anu fustukisa tyavi, rome qerisa garegniT aris da vasvaT alva, masTaqi, vaSlis wveniTa da Trunjis wyali vasvaT aRar denisa Ãali, vaSlisa Ãali tled SemovsdgaT stomaqsa. amiT wamliTa aiRe murti Ãmeli da vaSli, davnayoT, gavcrneT, TviTo mjiRi vardis wyliTa, anu RviniTa SevziloT (57r) da stomaqsa SemovsdvaT. sxva tle. aviRoT vardi dafqvili, xuTisa dramisa wona, zafrana, qafuri, vardis wyliTa SevziloT da stomaqsa SemovsdgaT. Tu iyos gulis Zgera didis oflisagan ase ukurnoT, asre rome vityviT. aw ese mogaxsenoT, romeli wamali ukuayenebs oflsa, rome sdiodes ama cxrosa Sina, ese vqnaT: pirvelad rbiliTa mandiliTa tani gauwmindoT, merme anu murtis zeTi, anu vardis zeTi vscxoT tansa da es ukuayrevinebs oflsa brZanebiTa R(mer)TisaTa. sxvave sacxebeli, romel scxo tansa da ukuayenos ofli: aiRe bia da vaSli TviTosagan litra naxevari, Ãmeli vardi litris mesamedi da davasxaT zed wyali xuTi litra da SevadgaT cecxlzeda, da vaduRoT sanamdis ors litrazeda moiyaros, merme gavswuroT da vardis zeTi zed davasxaT naxevari, vaduRoT wynarad, viremdis wyali wavides da zeTi darCes, merme gavwuroT da WiqaSid SevinaxoT, da rodisac (57v) gvindodes tansa vscxoT yovelgan da oflsa ukuayenebs R(mer)TiT. davawvinoT sneuli grilsa alagsa da win wyali daudgaT gobebiTa, gareSemo Zewnisa furceli movayaroT,

164

vardisa da sxlisa, da vaSlisa furceli garSemo vayaroT, qveSagebelsa zeda movayaroT. da Tu yvana daemarTos, maSin erTi drami tabaSiri vardis wyliTa, tabaSiris yursiTa, aiRe bankama erTi drami, iasa hqvian, TurbuTi TeTri, dang naxevari, Saqari da TaxbazariTi TiTosagan xuTxuTi drami. es yvela danaye jumlad da julabSigan yursad Seqen da julabSigan amyofeT. merme SeasviT Rvalos Zmarsa, Teslian Seqnil isrimisa wveniTa SevasvaT, anu biis wveniTa SevasvaT da vaWamoT qeris Ãali, da rko CaurToT danayili da vaWamoT. Rvali da Wakunteli, moxarSuli kupati da comi gamomcxvari, anu broweulisa mJavisa Tana moxarSuli. Tu amas cxrosa Tana iarayani daemarTos avi aris. bolod gasinjva unda, Tu Svidsa dRes uwin daemarTebis saSiSi aris da Svidsa dResa ukan daemarTebis siyviTle uziano aris. amisi niSani (58r) es aris. es cxro nametnavad mÃurvali aris. Tu am cxrosa Sigan gayviTldes mas SevasvaT kamis da vardis kaWaWas wyali gawurvili SaqriTa margi aris eseca. saWmeli samarxod: Ãavarta da an ardis furceli, nuSis zeTiTa qeris korkoti. ÃorcTagan: Tikani, ÃoÃobi. ZmriT aWame wyali Rvino asvi. daiWire fseli, dadgi, naxe, Tu yvavili iyos da sveli, icodi rome simÃurvale da zafra sWarbebia. amas asre unda aiRe niaxuris Tesli, kamis da cerecos Tesli, samive swor swori qen da moaduRe, da gamowure, da yovelTa dilaTa Seasvi. Tu iyos mwaris nuSis zeTi gaurie. ima sens es daalbobs. saRamos es sarwyevi miec, erTi mityali bolokis Tesli, erTi mityali nesvis Teslis guli, naxevari mityali niaxuris Tesli. es yvela siqangubinsa Siga Cauyare da Seasvi, da merme arwyios, marge asris. erTi mutyali Wakuntlis furceli danayili siqangubiniTa miscemdi, dilasa marge aris, Sekrulsa gulsa gaxsnis. Tu cxrosa gaSvebas ukan siyviTle darCes uwin basalikisa ZarRvi gauxseniT (58v) marjvenisa Ãelisa da ese maTbuxi vasvaT: aiRe yviTeli pil(pi)la kurkisagan ganwmedili, aTisa dramisa wona da alila Savi, TiTosa dramisa wona, da SaSTara wona dramisa oTxisa, da xiaSambari gamowmendili, wona dramisa samisa, niaxurisa da kamisa Zirisa qerqi Svidisa dramisa wona, anisoni orisa dramisa wona, CamiCi, kurkisagan gamorCeuli aTisa dramisa wona da abajara, samisa dramisa wona, davasxaT zedan sami litra wyali da vaduRoT manamdis, sanamdis rome erTs litrad moiyaros, gauwuroT da erTisa dramisa wona da naxevarisa Taraji

165

fiyara gaurioT da SevasvaT Tbili, farezsa erTsa dResa winaT da meores ukaniT. Tu ar wavides siyviTle, ese gasaxsneli miec. aiRe yviTeli alila aTi mityali da saymunia dangnaxevari, aTi mityali Tarangubini, oTxi drami niaxuris Tesli, kamis Tesli erTi mjiRi, semeneqi xuTi mityali, xiaSambari asi mityali, wyali daasxi da daalbe, merme aduRe, rome mesamedi moiyaros, alila danayili da gacrili gaurie (59r) da saymunia sxvilad danaye da danis tariTa asre gaurie da Seasvi, asre rome farezi eqnas. Tu siyviTle Tvalsa anu tansa darCes misi wamali es aris. aiRe erTi mityali bora, bolokisa wvensa da kargsa Rvinosa Siga gaurie da kaci abanosa Siga CasviT da SeasviT da ofls adens da siyviTlesa gaiRebs.

yursi revandisa. siqangubini buzurgiTa mieci, daiWire revandi Cini erTi drami, TaxbaSi, alila, yviTeli TurbuTi, samisaganve naxevari drami, Tuxmaqani da razianis Tesli, da qasnis Tesli, da quSumi, anisoni, saymunias gareT TiTosagan dram naxevari da saymunia naxevari drami, es jumlad danayeT da julabiTa SeasviT. Tu wyurvili mouvides wyali qasanisa siqangubiniTa buzurgiTa miscen, marge aris. Tesli qasanisa da wyali Toxmaqanisa, da bolokisa furclisa, da wyali narinjisa siqangubiniTa, Seasvi, margi aris. cxro Savisa naRvlisa, romeli ars sevda. ama cxrosa sparsulad TabiCarum hqvian. misi niSani es iyos. erTsa dResa miec da orsa gauSvebs, meoTxesa (59v) kideve mova ama niSniTa, ama cxroebasa Sigan amisi uaresi cxro ar aris. Tu ZarRvTa Sigan damagrdes da daZveldes Znelad gamoiRebis, es cxro egebis ors weliwadsa ar gaeyaros, iqnebis erTsa weliwadsa gagrZeldes da Tu erTob kargaT uwamlon naxevar wlamdis miyvebis.

afTimonis maTbuxi es aris: aiRe afTimoni aTi drami, alila xuTi drami, CamiCi sifistoni mwyavi aris, amaTgan TxuTmet TxuTmeti drami, semeneqi Svidi drami, aslasusu da ia TviTosagan oTxoTxi drami, eseni orsa litrsa wyalSiga CahyareT da erTsa Ramesa daalbeT. merme aduReT, virem samocsa dramzeda moiyaros, cota Tafli gaurieT, rome moatkbos xiaSambari da indouri tyemali, Tu ar iyos Savi qliavi TviTosagan aTaTi drami. ama naduRarsa wyalSigan gaurive. Tu SirxiSti ar iyos ocdaxuTi drami Tafli gaurive, dangnaxevari saymunia Sigan gauriveT da SeasviT, da ÃSirad abanos ebanebodes, da maWarsa svemdes, anu Rvinosa. dRisiT farezi

166

unda, saRamos momsuqnos saWmels aWmevdiT. Tu zafra iyos mÃurvale maju- (60r) ni miec. Tu zafxuli iyos, anu Semodgoma es miec. ama niSniTa icodi kiborCxali cxrafeÃas hqvian.. erTi dedali da erTi mamali. dedlis niSani es aris, rome zurgi nemsiT mouCxvlite, romelsa rZe amoua dedali aris da romelsa sisxli gamouva mamali aris. dedali asre unda misi feÃebi dasWra, merme Sua Sua dasWer, marilwyliTa gaacxele, merme marilwylisagan amoiRe, Cahyare, zed Rvino daasxi an iseve marilwyali da piri mouglise, amdoni aduRe, rome dadnes, merme ukmoiRe, piri moÃadeT da gaaneleT, naxe da raÁc simsuqne zeiT moegdos is moÃade da sxva daasxi, da is simsuqne qoniani RviniT SeasviT. misiTa wesiTa Svidsa dResa dileulad SeasviT. vardis zeTi da vardis wyali, da Zmari erTmanerTSigan gaurieT, da gulis pirsa scxebdiT da uSvelis. ese cxro mudam erTsa Jamsa mova, daiqcios is Jami da sxvasa Jamsa movides, icodi gaSvebis niSani aris. ese cxro Savis navRelisagan (60v) odes sisxli da yviTeli naRveli, da balRami daiwvnes, da Savad navRlad Seiqnes, misgan Seiqnebis, ese cxro scan. SeSlili cxroni movlen oTxisa dRisa cxro gamoCndebis, diaR stanjavs tansa, sanamdis ar gaaÃurvebs dahyofs tansa. ese cxro ocdaaTsa Jamsa Tu Seqnil iyos damwvrisa, misgan umcrossa dahyofs. Tu iyos marto Savis naRvlisagan, Sardi TeTri da wminda, Tu iyos yviTlisa damwvrisagan, Sardi yviTeli, raÁ gagrZeldes cxro, Sardi gauwiTldes da cxro gaSvebasa lamodes, Sardi gauSavdes. raÁ gagrZeldes, gasxvildes ZarRvis cema, RviZli gaudiddes da feri gauSavdes, viTa tyvia, ganavali gauSavdes, ofli ara dasdiodes, ufro daemarTebis vaJkacobisa Jamsa. vinc Wamdes zroxisa xorcsa, Tevzsa da kalnabsa, mudam amaTgan Seiqnebis ese cxro, sisxlisa, sevdisa, damwvrisa balRamisagan Seiqnebis, niSani calcalke gviTqvams. Tu iyo kaci moyrili da Semodgomani balRmisa damwvrisagan Seiqnebis, uwamlod mas. uwin vasvaT qeris wyali, siqangubini, (61r) kamis wyali, vardkaWaWis wyali, anu niaxuris wyali vasvaT, marcxena Ãelis basaliki gauxsen mklavisa qveSe, napirsa aris. mas ukan ese maTbuxi SeasviT: aiRe yviTeli alila da Savi. orive cxra drami, kurkisagan gawmendili, indouri tyemali, Tu ar iyos Savi qliavi wona aTisa dramisa, xiSambari Svidi drami, niaxurisa da kamisa Ziris qerqi oc oci drami. yvela movaduRoT da

167

Seasvi erTi litra baRdaduri. Tu zafrisgan iyos, uwin SeasviT qeris wyali da mJavisa da tkbilis broweulisa wyali da wyali indaurisa tyemlisa da kamisa, siqangubiniTa, buzurgiTa: saWmeli maSi Seuwyon, farezi sjobs, rom cxro ar gagrZeldes, Wamdes xilsa, tkbilsa broweulsa, nesvsa. Tu waekidos Tavis tkivili, vasxmideT Tavsa babunajisa wyalsa da iasa da qeris wyalsa. Tu uZiloba daemarTos cxvirTa CauwveToT iis zeTi da vasvaT siqangubini, SaqriT Seqnili. Tu waekidos rwyeva, ukuyenebis wamali sweria, is uyaviT. Tu Zalianad iyos sneuli, raodensaca imarxavs, moakldebis cxrosa, samsa kvirasa ukaniT vaWamoT varia, qaTami, ÃoÃobi, (61v) moxarSuli Tu Semwvari, romelic Seirgos. asre iyos da ormocsa dResa ukan sxva Ãorcica Wamos, romelic Seergos. Tu iyos ese cxro balRamisa damwvrisagan, asre ukurnoT: aviRoT niaxurisa da kamis wyali, naxevari litrisa wona da uwin vaWamoT aTis dramisa wona vardis mwnili da merme SevasvaT ese wamali, da muceli amiT gauxsnaT: aviRoT naxevari litra xuarTqlis wyali da xuTis dramisa qerqenCofisa Teslisa guli, da aTis dramisa wona Saqari, ese SevasvaT da vaWamoT xvarTqla Seqnili da CamiCi kurkisagan gamorCeuli, Wakuntlis furceli da misi Ziri, broweulis zeTiTa. cxrosa moslvisa Jamsa SevasvaT Tbili wyali, Sig cereco moduRebuli iyos, Tafli gaurioT da arwyios. romelsa dResa cxro mouvides nurasa sWams, Tu gaugrZeldes da mwifdes ese cxro, aiRe aTi drami soinji, niaxuris Tesli Svidi drami, pirpila ori drami, oTxi drami zanjafili, aTi drami wylis tenco, (62r) aTi drami salixa, Svidi drami anisoni, Svidi drami sumbuli, amaTiTa zomiTa TafliTa, perul moÃdiliTa, ese wamali erTad davnayoT da im TafliTa SevziloT, dacrili vasm yovelTa dReTa niaxurisa, kamisa ZiriTa wyliTa, TviTosa dramsa. sxva wamali cxrosa, romeli ergebis brZanebiTa R(mer)TisaTa: aviRoT Zvali Rorisa, gamovkraT mCvarsa da cxroiansa yelsa SevabaT, ergebis R(mer)TiTa. sxva: kacisa Txis wverisa Tma, rome jere saZovarsa ara gamosrul iyos mCvarsa gamohkar da cxroiansa saTagvesa Seabi. da uTqvams visme mkurnalTa, viTa kacman cxroianman misi tanisamosi dedakacsa mSobiaresa tansa Caacvas da raJams Sobos dedakacma, is tanisamosi manve kacma Caicvas tansa, gauSvas cxroman.

168

cxro balRamisa, romelsa hrqvian anafeloes, misi niSani es aris: raÁ pirvelad gaacxros, erTob cxlad ar iyos da xel feÃi stkiodes. da tanzeda mudmisad civad iyos. da mZimed da sicxe, Ãurveba da cxro sworad iyos, ara swyurdebodes, qSinvides da majaSi (62v) savsed da gvian gvian scemdes. ese cxro zogjer Seipyrobs meSvidesa dResa, xan meeqvsesa, xan meaTesa dResa da TeTrsa arwyevinebdes. mas sarwyevi vasvaT, Wamis ukaniT bolokis wyali, wiTlis lobios wyali, cerecoTa da tencoTa moduRebuli da arwyios. vasvaT sabri dambali erTi drami dReTa mravalTa da samsa dResa julabi vasvaT. saWmeli: erTi wlis cxvari da erTi wlis qaTami, moxarSuli Tu Semwvari, romelica Seirgos da wyalRvino. samarxod: brinji, muxudo, eseni. ese cxro grZelia, SemodgomaTa Seipyrobs da gazafxul gauSvebs. Tu gagrZeldes ese cxro SeulbeT muceli amiTa: mivsceT Wakuntelis Ziri da vasvaT, niaxurisa da kamisa wyali gulangubiniTa da balRmis gasaRebi gasaÃsneli vasvaT. cxro uxarSavisa balRmisagan waekidos. misi niSani iyos: RamiT iyos, Tu dRisiT mova, ar miaCndes wamali misi, yoveli tani misi iisa zeTiTa daizilos da siqangubini gasaÃsneli julabiTa, wyliTa oTxi mityali galese, cota qeris wyali gaurive da (63r) Seasvi. Tu ar uSvelos, niaxuris Tesli wyliTa aduRe, naxevrad moiyaros, siqangubinSigan eqvsi drami galese da Seasvi.

cxro diyisa pirvelTa aqimTa grZlad Tqves da Cven dagvimoklebia eseca da sxva cxroca. diyisa niSani es iyos, arca dia civi tanzeda, tani umWldebodes, Tma scvivodes, feri zogjer da zogjer yviTlad iyos, feÃebi da mklavebi, cxviris wveri da yeli dauwvrilden, Tvalni Rrmad ukucvivden, Tma, wveri, orad gayofili iyos, mucelSiga rbilad iqnebis. wamali Semkvreli saWmlisagan, mudam qeris korkoti, variaTa, wyalRvino, frinvelis Ãorci vaSlis wveniTa Seuwyon da sxva wamali misi: aiRe alila yviTeli da Savi Svidi drami, senemqemi da CamiCi TuTxmeti drami, yviTeli leRvi da mwyavi aTi drami, ia da vardi, mravalZarRvas Tesli xuTxuTi drami, TurbuTi, gulnari samsami drami. ese wamlebi samsa litrasa wyalTa asre aduRe samoci drami darCes. moiRe xiarSambari, indouri tyemali da Tafli, (63v) amaTgan aTaTi drami Tbilis wyliT daalbe, gamowure da es wyali im naduRebs wyalSida gaurie. mastaqi da marili naxevarnaxevari mityali, saymunia dang

169

naxevari da gacer da erTmanerTSiga urie, Tbil Tbilis wyliTa Seasvi da broweulis SarbaTiTa asvemdiT. xuT xuTi mityali gaurie siqangubini, raÁ gaswordes isre asvemde. kideve saWmeli: qeris korkoti moxaluli, isrimis wveniTa, anu TuTuboTa, anu kowaxuris wyliTa, wveniTa Ãorcsa, ÃoÃobsa da qaTamsa aWmevdiT. Tu Sardi wiTeli iyos, broweulis SarbaTs asvemdiT. kowaxuris wvensaca asvemdi. Sardi ferTeTri iyos, sigrile morevia, yovelTa mesamesa dResa zanjafilisa majunsa aWmevde, yovelTa dReTa uzmaT mastagiTa, anisoniTa, gulangubiniTa sWamos, Ãurveba da cxeleba daswynardes, Tu rigi iqcios, Semwvari qaTami aWame.

cxro _ mutbiR hrqvian. misi niSani es iyos: mudam acxrovebdes, dRiv da dRiv dnebodes. ese cxro sxvis cxrosagan uaresi cxro aris, amisi siyviTle iarayansa hgavs, Tvalebi ukuscvi- (64r) vdes, Tma wveri scviodes, Ãel-feÃi gauwvrilden. wamali misi: mudam broweulisa SarbaTsa asvemdes, amisTvis rome SekrviT amyofos. Tu gaxsnas, avi niSani aris. saWmeli misi: ÃoÃobi, qaTami Semwvari. samarxo: qeris wveni, moÃaluli qerisagan, isrimi, tyemali, kowaxuri mieci. es m(u)tbiRi cxroÁ Tu zafrisgan iyos, misi niSani: Wkua Sesclodes, piris saxe gauyviTldes, didi xnis na(a)vadmyofesa hgavdes. wamali misi: mJave broweulis wveni julabSia gaurieT da qeri wyliTa samive erTad Seasvi da mis adgilsa TavisTvis iyos. TeTri sandali, vardis wyali, Zmari samive erTad galese da Sublsa Sescxe. saWmeli misi: danayili ospi, broweulisa da tyemlis wveni, ayiro da qinZi, Wakuntlis furceli. eseni saWamadad moxarSe, danayili gaurie da sWamdes. cxro, rome yviTlisagan iqnebis, misi niSani: erTbili tani cecxliviTa, Tvalni gauwiTlden, Tavi astkivden, tanma qavili dauwyos, Wkuac Seecvalos, gulSi SiSi Cavardnodes, wyurvilica daawyebinos, samsa dResa (64v) ukleblad zurgi da weli stkiodes da asre iyos, icodi yvavilia. raÁ ese Seityo Ãeli gauÃsen, anu kvatuSi mohkide, limo S(a)rbaTi asvi, qafuri da yursi asvi, es aris aiRe Tuxmaqani, wiTeli vardi, qasnis Tesli, samyiarabi, Saqari, TviTosgan TviTo mityali da qafuri, Tu ar iyos TeTri sandali naxevari dangi. es yvela danaye da gascer, vardis wyliTa dazile, yursad Seqen, samsa dResa julabSigan iyos, rodesac undes sWamdes, broweulisa wvenica vasvaT. manamdis yvavili gamovidodes xilTa wyali Sesvan, SirxiSti TabrindiTa, CamiCi

170

aWamon. ospi moaduRon da Seasvan. Tu sicive iyos xurma aWamon, yvavilsa yvelaÁ gamoiyvans.

jalinoz brZanebs: viTa yvavilisa mizezi sisxlisgan iqnebis. ymawvili dedis mucelSigan sWams, RamiT izrdebis, is sisxli aris, rome dedak(a)ks wesi waekidebis, tani miT gaiwmidos. sxva brZenT ubrZanebia: rogorca yurZeni daswuro da qvevrSi Caasxa, aduRdes da dawmdes, da qafi zed moigdos, da Txle Zirs wavides, ama wesiTa yvavili iqnebis, aduRdebis (65r) sisxli da dawynardebis, da yvavili gare gamova. zogs axal mowifulobaSigan, zogs berobaSigan, zogs ymawvilsa. raJams Seityo yvavili gamoesxas, ficxla Ãeli gauÃsen, yifali mklavisa sadreksa zedaT napirsa aris, anu basaliki queSe napirsa aris, raÁc SeeZlos sisxli adine, gamosvlamdisi gauÃsen, gamoCenas ukan qeris wyali miec, urnabiTa da ospiTa moduRebuli siqangubini miec, kitris Tesli da cerecos Tesli SaqriTa, anu TafliTa Seqen da aWame. Tu bevri sisxli adino qeris wyalsa, diaR sagrilosa nuRar aWmev, tirifis furcelsa zeda dawvine, merme es wamali miec, srulad gamohyaros. danayili ospi aTi drami, qaTira ar iyos, misad sanacvlod da lablabisa Tesli sami drami. eseni qoTanSia Cayare, wyliTa aduRe, rom samisa wilisagan erTi darCes. gaswure wmindad, Sigan cota erbo gaurive da Seasvi. magram yvavilisagan uwin amas moiWirve, rome TvalSigan ara mouvides. wamali misi es qen: aiRe TuTubo, vardis wyliTa da ZmriTa daalbe da cota mJave brow- (65v) eulis wveni gaurive da TvalSigan CauwveTe. merme yvavili aRara gamouvides. sxva wamali missive: aiRe gar(e)cxili TuTa, wmidad danayili da gar(e)cxili nedlisa qinZisa wueni gaurive da cota moaduRe, da TvalSigan amoavle da Tvali Seinaxos, rome TvalSida yvavili aRara amouvides. Tu TvalSiga yvavili amovides, merme es wamali hqen: aiRe aspanuji, Ãurmisa qvaÁ da salesavzeda dafSvnite, merme aiRe Ãmelisa qinZisa Tesli da sxvilad danaye, TbiliTa wyliTa daalbe da gamowure, cota qafuri gaurive da an TeTri sandali, da ama salesavzeda daawuÀTe da kargad galese da TvalSigan uwueTe da muceli gauÃseni TarangubiniTa, anu xiaSambariTa da urnabiTa da Savi qliaviTa Svidsa dResa ukaniT muceli asre Seunaxe, rome ar gauxsna, Tvarem mokvdebis da raÁ ese sneuloba gaTavdes, TviTan gaixsnis mucelsa, Tvalisa yvavili ara gamovides da SigniT darCes, bolosa is

171

gaÃsnis gonebasa. Tu gaxsnas miec bia da vaSli da broweuli, Tu gamagrdes, miec tabaSirisa yursi, mJavianasa Teslisa (66r) Tana, ama wesiTa: aiRe tabaSiri da TeTri abalari, Ãmeli vardi da kowaxuri, samyi arabi da moxaluli da wabli, TviTosagan samsami drami, somxuri TiÃa da berZuli TiÃa, TviTosagan xuTi drami, mJavanas Tesli eqvsi drami da danaye, gacer, biisa wveniTa yursebi Seqen da Crdilsa gaaÃme, raÁ mogindes miec erTi drami, anu erTi mityali, raÁca sneulsa SeeZlos sxlisa, anu mJavisa vaSlisa wveniTa. saWmelad ospi da wirani, ayiro saWamadad hqnan da aWame, yovlis feris Ãorcisgan farezi qnas, nuras fersa Ãorcsa nu sWams, sanamdis tani ar gawmdes cxrosagan. raÁ yvavili gaÃmes, es tle Seqen da dasdev: Ãuarblis fqvili, qeris fqvili, fetvis fqvili, zafrana da niSastagi erTad danaye, gacer da vardis wyliTa tled Seqen da nelTbili sadac gindodes dasdev.

Tu pirSi gamoayaros an cxviris wverSigan, pirSigan biis gulis labi daaWirvine, anu mravalZarRvasi, anu cxviri SigniT vardis zeTiTa gamouwminde da aramc yvavilianisa tanisaTvis zeTi mogixvedrebia ara pirvel, arca ukanis, Tvaram ziani aris. Tu zamTris (66v) iyos yvavili da erTob sicive iyos, wina cecxli daugzeniT mayulisa SeSisa, anu tirifis SeSisa, anu muxis SeSisa. icodiT rome yvavili ferad feradi aris: iisa feri, Savi, wiTeli da magari, brtyeli erTman erTisa mokidebuli da yviTeli da kalis feri da TeTri. romeli iisferi iyos da an Savi, avi aris da safaTerako. Tu wvrili iyos da magari, iisfersa da Savsa ese kidev uaresi aris, misi wamali zemo dagviweria, is uyaviT. Tu erTob ÃSirad erTmanerTisa mokidebiT gamoesxas pirSiganc da yovelgan, erTob ziani aris. Tu pirsa nayvavilevi daaCndes aiRe qalbana da wiTeli wamali, danaye, ZmriTa gaqen da pirzeda Semosdev da gawmidos. misTvisve senisaTvis: aiRe taxisa Rorisa mZRneri, dawvi da danaye, vardis zeTiTa gaqen da pirsa Sescxe da uSvelis R(mer)TiTa. Tu pirzeda Savi iyos ospis odeni yviTeli sakmeveli da zurma danaye, erTmanerTSi gaurive da pirzeda Semosdev. zogsa siberisa Jamsa, zogsa vaJkacobisa Jamsa da zogsa ymawvilobisa, rom gamoesxmis, es amisTvis, rome Tu ymawvilsa guneba Zalian iyos da sisxli sveli, gvian aduRdebis da ar gamoesxmis siberisa dromdis, Tu ymawvilisa gune- (67r) ba da sisxli Txeli iyos ficxlad

172

aduRdebis, ymawvilobasave gamoesxmis. awe visaca ara sxmodes, amas kaci unda eridebodes, g(a)rdamdebia.

cxroÁ rome didis Rvinisagan daemarTebis, wamali misi: aiRe broweulis wveni da siqangubini gaurive da xuTxuTi drami asvi da vardis wyliTa qafuri an TeTri sandali da Zmari gaurive, galese da gulispirsa da Sublzeda scxe da abanosa ibanos, Tvaram Ãeli gauÃsnas da ergos R(mer)TiTa. cxroÁ rome sxmisa da avis qarisagan daemarTebis. wamali misi es aris: gasaxsneli wamali aaRebine raÁc seni iyos gamiRos alilas wveniTa da semeneqi, indouri tyemali an Savi qliavi da xiarSambris guli, Tarangubini. es wamlebi gasaÃsneli TviTosgan xuTxuTi drami alilas wyliTa Seasvi da nuSis zeTiTa tani daizilos, Ãelic gaixsnas. cxro Ãuelisa da surdosa, isi rome molurjo moSao cotad kalis ferad iyos isi avi da mklveli aris. misi niSani. wamali es aris gasaxsneli miec yviTlisa alilasa wveni, Tarangubini, xiarSambrisa guli, TviTosagan xuTxuTi drami galese, gamowure, erTi dangi saymunia gaurive (67v) da Seasvi, raÁ saqmoba daiwyos misgan gamovides. mesamesa dResa Ãeli gauÃsen raÁc tkbili iyos yvelasgan ifarezos, Rvinisagan ifarezos, gaxsnas ukan qeris korkotiTa julabi sesvas. Ãurveba ukuayenos, abanosa ebanos da raÁ gamovides abanodaRma Ãeli da feÃi kitris wyliTa daizilos, tirifis furceli da xaTmis mudam sagebelTa daiyaros da vardis zeTiTa da niaxuris wveniTa erTobil tani daizilos da saWmeli maSi da axali ayiro saWamadad Seqnan anu axali ispanaxi da maSasa kvercxis guli Sigan gaurion. Tu emwarebodes Saqari gaurion eSvelebis R(mer)TiTa. cxro rome SimSilisa da wyurvilisagan Seeqnas, misi wamali: qeris wveni Seqnan mÃurvalisa julabiTa Seasvan samsa dResa cxeli, samsa dResa gulba Saqari Seasvan julabiTa moduRebuli iis wyaliTa gaaTbon da Seasvan ÃoÃobisa da qaTmisagan ÃorciTa saWamed Seuwyobden. Zira, qarva, kama da TeTri Saqari da sandali qasnis wyliTa galesuli Sigan gaurive, kidec Seasvi da kidec SescxeT, misi niSani iyos: Tu zafxuli iyos wisqvilisa ruSigan ibanos da Tu zamTari iyos abanoSigan ibanos. cxro rome meaTerTmete dResa movidodes misi niSani da mi- (68r) izezi: sevdisa navRlisa siskisagan iqnebis: misi nivTi sxvis cxrosagan ufro sveli, magari, zomisagan misTvis grZlad izidvis da gvian mova misi damwifeba. Tu cxro mRieri iyos,

173

misi nivTi gvian mova da cota wamali misi: sneulobasa winaT muceli gaurbiloT am wesiTa: aiRe afTimoni anu misi sanacvlo, romelic iyos ori drami, moaduRe oTxis dramis wyliTa nuSis zeTi, qaTira anu misi sanacvlo gaurie da Seasvi orjer samjer. Tu cxroÁ Zlieri iyos, imisi TrTola sicive cota iyos. pilpilas majuni raÁc amaT Seeferebodes aWameT da mesames da meoTxesa dResa abanos iqmodes. isak brZanebs: Tu ama cxrosa Tana Zrwola ara iyos da cxroÁ erTob iyos basaliki gauxsen mklavsa qveSe napirsa aris. Tu ama cxroÁsaTana tanSiga cxeleba iyos da moslvisa drosa pirsa qafi movidodes, qalbanis majuni miec. Tu ege niSnebi ar iyos rome vTqviT, ese cxro cxelisa sneulobisa bolosa Seeqnas. misi TaTbiri es aris, rome guneba niadag gaxsniT Seinaxos. ama wamliTa rome sevda gawmidos da frTxilad Seinaxos yovlisa ferisa saWmlisagan, romelica Seergos.

(68v) kari Znelad Sobisa. dedakacsa rome Znelad Sobdes, Tu abano iyos ibanos, Tu ara Tbilsa wyalsa Sigan tanisa zeliTa daizilos. sazrdeli misi es aris: qaTmis qoniTa cvili sworswori erTmanerTsa gaurive, ori Tavi ÃaÃvi Sewvas da Sigan gaurios, ese Tbilad unda Seizilos. ulbo da xurma moxarSe da miec, rom sWamos. Tu ar uSvelos alTiri, javSiri da zira or ori drami danaye da majunad Seqen, da TafliTa aWame, da raÁc rbili saWmeli iyos ziraTa aWame, variaTa da msuqnisa Toxlisa ÃorciTa xarSo, qeris korkotisa wveni da julabi nuSis zeTiTa gaurive, da aWame. Znelad Sobisa mizezi erTi misgan iqnebis, rome didi avadyofna gardeÃados da sustad iyos, da erTi misgan, rom sxva mis meti ar eSobos da dedakaci cota iyos, misgan saSiSari aris. erTi misgan iqnebis, rome ymawvili didi iyos an Tavi gasdidebodes. erTi mis- (69r) iTa rome ymawvili cota iyos subuqi da misiTa bediTa Zali ver misces da Znelad Camovides, erTi misgan rome ymawvili uZlurad iyos da an mkvdari da misi gamoslvisa Rone ar eyos, erTi misgan, rome ymawvili ukuRma movidodes ferÃisaken anu muÃlisaken, anu guerdiT. wamali Znelad Sobisa, raÁsac mizezisagan iyos ese aris: aiRe ulbosa da moloqisa naduRebi da selis labi da Sirbaxtis zeTi erTman erTSiga gaurive da zurgsa da saparsavsa da barkalsa

174

gare Semosdev da 291 babunajis zeTiTa da cerecosa zeTiTa isre dauzile da ulbosa da seli naduRebsa Sigan Casvi, asre rome Wipamdi Sig Cajdes. ubrZane rome cota ise(i)rnos, merme muÃlzeda ukujdes da erTa ferÃsa zeda aRdges berjel, wesiTa iqceodes da Sobdes, dajdebodes da Tavisi sulTqma Seizidos, gaRma aWirvebdes da cxvirTa dacemis wamali aÃmare. pilpila da abutarati danayeT da isunos, rome cxvirTa dasces da oTxi mityali kitris tyavi danayili da gacrili miec da masve wamsa gamova ymawvili. (69v) sxva wamali: dariCini, Taxvis yveri, tyiuri, romelica ama dedakacisa gunebasa uked daSvendebodes miec da advilad Sobs. sxva abi, rome ama saqmisaTvis gamocdili aris, aiRe dariCini da fufuli aT aTi drami da salixa Svidi drami, yurfa da muri da mrguali zaravandi da yusti, amaTgan xuT xuTi drami, Savi sakmeveli, afioni, muSki dangnaxevari, yvela danaye da abi Seqen rogorc wesi aris, misi SarbaTi sami mityali Teqvsmeti mityali RviniTa, Tu am abSiga erTi drami afioni gaurios ukeTesi iqnebis. majuni Znelad Sobisa. aqimni amazeda gamonaxulan, rome amis swori ara wamali aris, dedaTa Znelad SobisaTvis. muri, Taxvis yveri, Savi sakmeveli TviTo mityali, dariCini naxevari mityali, (f)ufuli naxevari mityali, yvela danaye da TafliTa Sezile, SarbaTi ori mityali Zvelis RviniTa miec. sxva Znelad SobisaTvis. dafis wveni, Samindalis naduRariT matylis WoTi daasole da aRebine, da uSvelos. sxva grZeli zarvandi danayili matylis WoTiTa aaRebine. sxva aiRe Savi sabrayi, javSiri, Zroxis navR- (70r) eli swor swori qen da Savad Seqen da aRebine, mkudaric da cocxalic advilad gamoiyvanos. ymawvili queSe Seukmio. misi wamali qoTanSida cecxli Cayare, Sid tredis skintli Cayare da Seukmie da ymawvils gamoiyvans. gogirdic da guelis perangic ukmie, ymawvils ar moklavs isre gamoiyvans, Zowi marjvenasa mklavsa, anu bark(a)lsa isic kargia, viris qaCaCi dawvi da saparsvelzeda tled, isic kargia. cxenisa da viris qaCaCi da mlaSis Tevzisa Seukmovle ymawvils gamoiyvans, yovelis feri ukeTesi is aris, rome dedas Zali misces kargiTa SarbaTebiTa, Ãorcis wveniTa da Torxlos kvercxis guliTa da msuqnis qaTmis wveniTa. misTvisve. xvadis daTvis navReli cercvis zoma Sezile

291 teqstSi `da~ gameorebulia.

175

wyliTa, ufro RviniT galesuli svas da Sobs. misTvisve, Soba gaugrZeldes. soinji moxarSe da misi wveni asvi da vercxlis wyalic asvi cota. orsuli, qinZi, nesvis Tesli, sazamTros Tesli, xvarbali moxarSe, gaaxme, merme dafqvi da xaviwad Seqen da TafliTa aWame. (70v) Tu saSo gaumagrdes naxevari ladana danaye da TafliTa aWame, saSo daulbos. Tu Svili mucelsa Sina momkudari iyos, masac daagdebinos, Tmasac daamagrebs.

sxva erTi balRmis wamali es aris. abusalaTini xuTi iyos Tu eqvsi da afTimoni kakali danaye, Tevzis wamali, danayili gunda, umarilo TaTruli cota azavi, irmis rqa, xelis saRebavi gamÃmari, gacrili, irmis tyavi damwvari, gacrili, cota TeTri sakmeveli, jaozi, ori koWi sanelebeli, es yvela danayili gacrili siona, Skamunia, Tu iSovno isinic gacrili, danayili, Skamunia rkina wildas hgavs, tafazed unda gaaxmo isre danayva unda. Tu es ori ver iSovno es qeniT, sxvaÁ zeiT am ors gareT rom sweria. moiRe bia, gasTale, moxarSe da danaye da es gacrili wamlebi Sig Cahyare, daSuSe, amoiRe da kolofSi Seinaxe. Tu visme balRmis wamali undodes oTxs danis pirs miarTmide. Tu Saqari ar iyos bia ar unda. (71r) es wamlebi TafliTa dazile da isre aWame, wina Rames daaTmenine xinkila brinjis wyali moaxruretine. Tu brinjic sWamos xarisZira mouyare zeda oTxi kovzi is moaxvretine oTxi, merme Ãaris Ziras nuRar urev, isre carieli moaxruretine. meore dRes es wamali miec, mze rom moefinos isaqmebs, raÁ rom Sua saqmobazeda mivides Zvelis qaTmisa msuqnisa naxarSi daalevine Tbili umarilo, Tu beri iyos, Tbili sveli daalevine, rom saqmoba gaaTaos, Zveli qaTami brinjiT gakeTebuli ori kakali niguziTa, makidonis furcliTa, kamis ZiriTa aWame, an kargis RomiTa, Tvaram kargis purisagan Sig Cautexe, wyalRvino asviT, mesamesa dResa mklavi gauÃsen, meeqvsesa dResa abano qnas.

kari wyliT orsulobisa. wyliT orsuloba Tu daemarTos dedakacsa, bevrsa dedakacsa hgonia marTali orsuloba aris. magram ar aris marTali orsuloba asre brZanes brZenTa da filasofosTa (71v) viTa raJams gaususurdes RviZli sigriliTa da tyirpi Seekrvian, maTni savalni ZarRvni da merme sisxli daSavdebis, sigrileman da simyraleman balRmisagan garyunas, da rogoraca rZed gardaiqced, da wylad, da yovelman asoman ese ars rome ZarRuman

176

wyali Sobos da maSin gaasivebs buStsa da merme Semovals mucelsa. misi niSani es aris: gausivden ferÃni da wvivni da mucelni, rogoraca sisxlisa ufalsa. icodi wyliTmakoba xuTgvari aris, saxeli maTi: erTisa axtice, meorisa saxeli tibanica, mesamisa saxeli kawarsarke, meoTxisa saxeli kulegamatos, mexuTisa saxeli deuefonos. es ars saxelebi wyalT makobisa. niSani axticesi, TiTebi dauwvrilden, mklavni da nidayvni da barkalni da mkerdni gamÃmar iyos, asre rome Zvlebi da saxsari Cndes da muceli didisa orsulobisagan ufrosi iyos da mucelzedan ZarRvebi, simsivnisagan gaSavebulni. niSani tibanicesi ese iyos, rome didad gaberili iyos TaviT ferÃamdisin da tkivili erTob iyos wylis notiobisagan. niSani diofvnesi ferÃni da wvivni gasivebul iyvnes, (72r) suli ugubdebodes. niSani kawarsarkesi is aris, rome naxevrobamdis avsebul iyos. ese arian niSani wyliT makeTa uwin Setyoba unda da merme wamloba. sxva niSani. Ãel ferÃni dausivden da tuta wTobili asvi da ergos brZanebiTa R(mer)TisaTa da raÁc sisxlsa wamali ergebis, isve amas ergebis. wamali misi aiRe aqlemis rZe erTi litra da qoTansa Caasxi da imdoni wyali gaurive da aduRe virem wyali wavides da rZe darCes da Tafli perulmoÃdili ocdaaTisa dramisa wona da pilpila samisa dramisa wona, darifirfili eqvsisa dramisa wona ese CaurTe. urie didad da Seasmidi, viTarc uSvebdi yovelTa dReTa TviTos litras asvemdiT amiT sazavebliTa saWamads mÃurvalsa miscemdiT pursa mÃurvalsa mfuansa, kvercxsa Segorvebulsa da Svid dRemdisi mosjobdes Tu R(mer)Tsa undes. wyliT makobisaTvis. aiRe saqbinaji, qalbanasa hqvian da gomizi arabi, sabri, Rariyoni, eseni sworni, sworiTa danaye da wyliTa Sezile da marcvlad Seqen da Seasvi oris dramisa wona RviniTa. (72v) wyliT makobisaTvis. aiRe qalbana da sabri TviTosa dramisa wona, saymunia orisa dangisa wona, jinWris Tesli oris dramis wona. es yvela asre marcvlad Seqen, misgan Sesma oris dramisa wona wyliTa TbiliTa. misTvisve. aiRe bostanTa SroSnis Ziri saSuarsa hqvian, wvrilad danaye da TafliTa ugbolveliTa aWame samsa dResa sam sami kovzi. misTvisve. Txis kurkli Txisave fseliTa anu ymawvilis fseliTa Seagbe da mucelsa erTsa Jamsa Semosdev da ucvlidi mravaljer. da vaci walisa fseli asvi. misTvisve. saTxevari wamali asvi, boloki mwuxrsa Zmarsa Cahyare cxarsa da

177

dileul TafliTa Seagbole da aWame da raÁ gaaTaos Tbili wyali svas da anTxios. wyalT makobisaTvis. veluri niori CasWer erbosa zroxisasa da kargaT Segbole, rome daCvildes erT Jam asvi xuTi WaSagi da mwuxrsa ori WaSagi damarxe Tu ususurad iyos da dileulad asvi da mwuxramde amarxe da aWame spetagi Ãorci, niori (73r) da boloki da ergos Tu R(mer)Tsa undes.

sxva niSani orsulobisa. Tu dia sagonebelsa Sigan iyos da Tu ara dedakacsa hkiTxe, maSin rom qmari dagiwvebis barkalsa Sina da saSvilesa gareSemo sinedles Tu arao, Tu ase Tqvas icodi orsulia. sxva niSani: Tu pirisa saxe Sescvalebodes icodi orsulia da Tu Sublsa Sina niSani raÁme gamoCndes icodi rome orsulia. niSani orsulisa dedakacisa qalsa Sobs Tu vaJsa dedakacsa pirsa daxede. Tu piris saxe wminda iyos qaRaldiviTa da Rawvi wiTeli, icodi vaJi aris. agreve siarulSida. Tu marjvena feÃi uwin wasdgas icodi vaJia, da Tu marcxena uwin wasdgas da qalia. naxe da Tu ZuZu marjvena ZuZu naTlad iyos da Zvra subuqad iyos vaJia.

kari ymawvilis gazdisa. ZiZa aseTi gamoarCion, rome kargis znisa iyos, beri ar iyos da tanSida mizezi ara iyos, Wkuiani iyos, siarulzeda mZime ar iyos, yovlis tanisagan umizezo iyos, (73v) rome aras asoSida mizezi ar iyos, arc msuqani iyos da arc mWle isre swori iyos, raÁ eseTi iSovno da isi farezad dayos. arc avi saWmeli da arc mwvave ara sWamos, Tvarem rZe daakldebis. Tu rZe daakldes zroxis rZiTa Saqari galese da asvi xuTs dRes. Tu rZe moske da nadgomi iyos da avi suli udiodes siqangubini aWamon niadag, rom rZe gawmindos. mudam rZesa naxevdi ZiZisasa, aramc ferad avi ar iyos da molurjo. Tu molurjo iyos, suli udiodes da mlaSe iyos, es yvela ymawvils awyens. dedasa da ZiZas Ãeli unda gauÃsna, yifali da basaliki. Tu rZe mZime iyos korkotsa aWmevdi ZiZasa, cxvris rZe SaqriTa moatkbon da imasac asvemden. rZe TeTri unda iyos, wminda, kargi suli udiodes. dedakacsa Tu rZe daakldes. misi niSani es aris: an guneba mÃurvale iqnebis an nametnavad guneba grili. niSani es aris: Tu simÃurvalisagan iyos, ZuZus feri wiTeli iyos, anu yviTeli, Ãeli dasdva cxeli iyos. Tu ese naxo wamali misi: mudam iisa zeTsa scxebdi, ZuZu- (74r) sa zeda da nelTbilsa wyalsa ZuZusa da mkerdsa asxemdi, mumarRani rome wmindasa civisa

178

wyliTa da iis zeTiTa Seqnili iyos nedlisa qinZis wveniTa daasxi zedan avansa Sid kargaT dazile, rom malamaviTa Seiqnas da tled ZuZusa Semosdev. qinZis furceli da Tuxmaqanis furceli danaye da tled Semosdev, margia. sxva. Zmari da vardis zeTi erTmanerTSi gaurie da ZuZusa tled Semosdev. Tu sigrilisagan iyos an stkiodes misi niSani es iyos: ZuZus feri TeTri iyos da Ãeli dasdva civi iyos da tkivili ufro rbili iyos. wamali misi: mumrRvani, yviTlisagan cvilisa xaTmis zeTiTa mumrRvani Seqen da Semosdevi. sxva. aiRe Ãmeli, danayili pitna, merme RviniTa kargaT moaduRe da ima mumrRvansa Sigan gaurive, kargaT dazile da ZuZusa zeda Semosdev.

kari niSani yovlis feris Tavis tkivilisa, brusa, Tavqedisa, Sakikisa da uZilobisa, rome avadyofasa da sibereSia daema || rTebis ...292

(74v) vis Tavi sisxlisagan stkiodes misi niSani es aris: Tvalebi, Subli, yurebi gaswiTlebodes da pirzedan wamoWexebiT iyos. Ãeli, rom dasdva ZarRvebi Cqarad da savsed scemdes. raÁ es niSani naxo icodi sisxlisagan aris. amas ficxla Ãeli gauÃsen anu safeTqeli, anu Subli, anu Tavsa kvatuSi mohkide. sxva wamali misi. Tu SekvriTac iyos gaxsna unda subuqiTa da griliTa SarbaTiTa. merme yifalic gauxseni. vardis wyliTa da vardis zeTiTa sandali galese da civad Tavsa, Sublsa da gulis pirsa scxe. Tu vardis wyali ar iyos Zewnis arayi anu misi wveni hqeni, saWmeli yvela grili SeuwyeviT, ospis saWamadi kargia. Tu Tavi simÃurvalisagan stkiodes misi niSani es iyos, waRma ukuRma ubnobdes da kunesodes, Tvali an wiTlad da an yviTlad hqondes, sinaTlis naxva ewyinebodes. amasac Ãelis gaÃsna da kvatuSi mouÃdebis. Rvino cota svas da nurca rasa mÃurvalsa sWams. saWmeli da tleebi grili SeuwyeviT da SemosdebdiT. marTebs rome frTxilad iyos, tkbilis saWmlisa- (75r) gan da mJavis Zalianis Rvinisagan da saWmeli zubuqi Wamos. marxvaSida Wamos ayiro da Wakuntelis. da xsnilSida varia, qaTami, kravi, Tiknis Ãorci da wyliani Rvino svas. vis Tavi Tu zafrisagan stkiodes misi niSani es iyos, rome nametnavad Tavi

292 azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.

179

stkiodes da Subli cxlad hqondes, da damWldes da gauyviTldes, piri gaumwardes da uSrebodes da swyurdebodes da ZarRvebi wvrilad da Cqarad scemdes. raÁ es niSani naxo zafrisagan aris. wamali misi: Tu Zali hqondes gasaxsneli wamali miec, grili aseTi S(a)rbaTi miec, rom guli da stomaqi moulbos. sxva wamali misive: tyemlis lavaSi wyliT daalbe, zeda marili moayare da Sublsa Semosdevi. sxva qeris fqvili, zroxis mawoni, kvercxis cili, cota ZmarSi erTad gaurion da Semosdvan da ergos. Tavis tkivilisaTvis Tu sevdisagan iyos, misi niSani es aris, Tavis naxevari stkiodes marcxeniT, piris feri moSaod scemdes da Zili ar mouvides da Wkua Sescvlodes, Tvalsa Sigan wyali uÃmebodes, cxviri SigniT Ãmelad hqondes, esec iqnebis, rome piri cecxli- (75v) viTa Seeqnebodes, TvalSiga cremli ugubdebodes, Sublisa ZarRvebi aRdgomili iyos, mucelSi SekrviT iyos, Tavi xan stkiodes, xan ara. wamali misi: mudam dedakacisa rZesa Tavsa zeda iwveldes, TbiliTa wyliTa feÃebsa ibandes. sxva aiRe: Wakuntlisa Ziri danaye, wyliTa gawure, merme vardis zeTi gaurie da cxvirSigan CauSvi. sxva misTave. aiRe gaxvretili gunda, dalewe, guli gamoarTvi, wyliTa gaqen da cxvirSigan CauSvi. TavdaRma qnas da raÁc seni iyos. ama kefasa Sigan mogrovdes, merme kotoSi mohkidos. Tavi sigrilisagan stkiodes, misi niSani es aris: pirisa saxe TeTrad iyos, Tavi ZarRvi, rome yurs winaT aris, rbilad scemdes da sustad, da swyurdebodes. wamali misi: aiRe asi marcvali pipili, asi marcvali mdogvi, aTi kbili niori danaye da TafliTa Sezile da Tavsa Semosdev. misTvisve: ospis fqvili da broweulis qerqis fqvili Tavsa Semosdev, vardis wyliTa. (76r) Tavis tkivilisaTvis. rome mgzavrsa misWirvebodes, sicxisa da mzisagan. misi wamali es aris, mudam tirifis furcelsa dawvebodes, tirifis Crdilsa. da tirifis furclisa wveni, Zmari da vardis wyali, qafuri, TeTri sandali erTad gaurios da Sublsa scxos da yifalica gauxsnas. mklavisa sadrekisa zedaT aris napirs da Sublica gauxsen. Tu kaci waiqces anu an maRlidama Camovardes, anu cxeni waeqces da misgan Tavi stkiodes, misi wamali: vardis zeTi tled Sublsa Semosdev, yifali gauÃsen, mklavis zeda napirs aris, Tavs kotoSi mohkide da xili Wamos, rom muceli daulbos.

180

Tu kacsa bru esxmodes. brus sxma es aris, rome asre eCvenos, viTa mTa bari yvela brunavs. da raÁ adgebodes, retad iyos, waqcevisagan eSinodes. TvalTa sinaTle ara qondes, saWamadi ara dia moundebodes. ese samis ferisagan aris: erTi sisxlisagan, (76v) erTi zafrisagan, erTi sevdisagan. Tu sisxlisgan iyos misi niSani es aris: Tvalis pirisa saxe yvela wiTeli iyos da yursa wina safeTqlis ZarRvi savse iyos da Cqarad iyos. raÁ ese niSani naxo, icodi sisxlisagan aris. misi wamali: yuris winaT ZarRvi aris, Tu is feTqdes, is gauxsen, Tu ara feTqdes nu gauxsni, Tavzeda kotoSi mohkide, yifali gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris, urnabis SarbaTsa asvemdi, mrTels urnabsac aWmevdiT, rom sisxli daawynaros, broweulisa S(a)rbaTsac asvemdiT. Tu zafrisgan aris, Tavi da Subli metad cxlad hqondes da piri umwardebodes da swyurdebodes. raÁ es niSani naxo zafrisagan aris. wamali misi: uwin xilTa wyali asvi, rome muceli Seulbos, merme aiRe broweulis wyali da Sigan cota saymunia gaurive da Seasvi, rome gaxsnas. Tu amazeda kidev arwyios, sjobs mas ukaniT rbili saWmeli aWamon, rome muceli rbilad (77r) hqondes da saWmeli kowaxuriTa, TuTuboTa da broweuliTa SeuwyeviT. ÃorcTagan varia, qaTami, ÃoÃobi, Tiknis Ãorci SeuwyeviT. Tu sevdisgan iyos, misi niSani iyos: uZiloba iyos, feri moSaod tyis ferad iyos, Tavi cxlad ara hqondes, arca swyurdebodes. raÁ es niSani naxo icodi balRamisagan aris. aiRe muSki erTi qeris odeni, kalis Tesli, mariam sakmeveli aris qeris odeni da zafrana erTi dangi. es yvela WurWelsa Cayare, zeda gemrieli Rvino daasxi, cotaT aduRe da merme sneulma cxvirTa wina daiWiros, rome misi suli ecesa cxvirsa da Tavsa, misi suli Sevides, merme Sesvas da uSvelis R(mer)TiTa.

niSani Tavqedisa: raJams kacsa Tavqedi Seeqnas misi niSani es aris, rome pirvelad Zrwola moua da kbilis RrWena, merme dasustdes da cecxliviTa gacxeldes, Tavi, weli da zurgi stkiodes da enazeda Savi rame gamoaCndes da regvnad ubnobdes. raÁ es ni- (77v) Sani naxo icodi Tavqedi aris. erTi Tavqedis niSani es aris: mrTelma kacma anazdad zaxili, da kivili daiwyos. es seni simÃurvalisaganc iqnebis da sigrilisganc. Tu SekrviT iyos patrukiT gaxsnas da Tu SekrviT ar iyos pirvelad ZarRvi gauxsen da qeris wyali Seasvi da Sigan danayilsa xaSxaSsa gaurevdi, dRiv

181

ororjel asvemdi, dilas saRamos. Tu guneba SekrviT iyos qeris wyals aTi drami julabi, ori drami nuSis zeTi gaurieT da SeasviT. Tu SekrviT ar iyos siqangubini Seasvan da nuras gaurev. raÁ sami dRe gamovides, merme Subli gauÃsen. misTvisve: aiRe Zmari sami litra da vardis wyliTa ... 293 aTi litra da erTmanerTSida gaurie da yovelTa dReTa Tavs dabandi da enasac gauwmendi wamliTa aiRe mravalZarRva da biis guli da samoselSigan gamohkar, daalbe, miT enasa gamouwmendi.

niSani Sakikisa, Tavisa naxevari stkiodes, icodi simÃurvalisagan aris da sigrilisaganaca. Tu simÃurvalisagan iyos misi niSani es iyos: romelic kerZi (78r) stkiodes, is kerZi, Tav Subli, piri Tvali, yvela wiTlad iyos. rasa civsa daidebdes iamebodes. yursa winaT safeTqelTa ZarRvebi savsed da Cqarad scemdes. wamali misi: qafuri, sandali, vardis wyali, ZmriTa galese da Tavzeda Semosdev da miTve tledac gardafendiT. da dileulad mravalZarRva julabsa Siga gaurie da asvi. saWmelsa kowaxuriTa, TuTuboTa da tyemlis mJaviTa aWmevdiT. Rvinisa da Ãorcisagan ifarezos. Tu sigrilisgan iyos, misi niSani es iyos: ama zemosa ar gvandes, siwiTle ar iyos, Tavsa da pirsa tkivili cota iyos. ama simÃurvalisa sensa ara gvandes, piri da Subli TeTri iyos. raÁ es niSani naxo, icodi sigrilisagan aris. wamali misi: aiRe iis zeTi, kvercxis cili, Saqari swori gaurios da sadac stkiodes, im kerZos cxvirSida CauSvi. sxva wurbeli mokidos, TviTo dRe Sua gamouSvi da kidev mokide, misive kerZisa yifali gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris, merme kuliavis (78v) zeTi Sescxe TiTiTa da uSvelos R(mer)TiTa. vis Tavi cxlad ebas aiRe moloqi da kama, wyliT moxarSe da Tavi dabane da ... 294 Tavzeda daadev. Tavi Tu simÃurvalisagan iyos, wamali misi es iyos: wyliTa bolokisa da cerecos Tesli moaduRos da gawuros, da siqangubinisa wyali gauriveT da svas TbilaT, pirsa waagdebinos. merme tkbilis broweulis wyali Seasvi, rome muceli rbilad daiWiros, Tu saymunia gaurio muceli gaxsnas uwin da Tu erTob SeaSinos gaxsnaman. babunaji moxarSos da Zilis Jamsa feÃsa dabandes da azelinebdes. sxva wamali maxmurisa: qasnis Tesli,

293 ar ikiTxeba. 294 ar ikiTxeba.

182

kowaxuri gamowurvili da samye da ospis qerqi gamZvrali, vardi wiTeli, es yvela swor swori danaye, gacar da sami mityali mJavis broweulisa wveniTa Sesvas da vardis wyalsa anu qafursa anu TeTrsa sandalsa isunebdes, kargia. kaci Tu RviZlisagan wyenasa maxmursa, Tavis tkivilsa moelodes, mware nuSi Rvinis smaSida cota cota sWamos, arc Rvinosa mohkidebs da arc Tavis tkivili mouva. Tu zroxis erbo Wamos, merme Rvino svas, Rvino aRar mo- (79r) ekidebis. erbo Tu iyos axali sjobs Zvelsa. sigrilisagan romelsa Tavi stkiodes: aiRe baruki, dawvi da wyliT mogale da Zalianis RviniT Sezile, abanosa Siga Tavsa scxe. misTvisve: ospis furceli da broweulis qerqi orive Tavsa scxe, danaye da TafliTa Sezile. misTvisve: Wakunteli danaye da gamowure, cxvirTa uwveTe. sxva: venaÃis morCi da furceli danaye da Subls Semosdev. sxva: alila civiTa wyliTa galese da cxvirTa uwveTe. misTvisve: cota Zmari, erbo da Tafli erTmanerTsa gaurie da Tavsa Semosdev. sxva: cereco moxarSe ZmriTa da erTi mjiRi marili gaurie da miT dabane. misTvisve: boloki danaye, ZmriTa gamowure da Sublsa scxe.

kari uZilobisa. visac uZiloba sWirdes, orjel daemarTebis: erTxel siberis drosa da erTi avadyofisagan. Tu siberisagan waekidos, rome Zili ara mouvides saWmeli Seuwyevi, msuqani qaTmis Ãorci xarSo da WivWavis xarSo, wvrilsa Tevzsa (79v) ZmriTa Seqnilsa aWmevdiT, batkansa aWmevdiT, cota CamiCsa urevdi da mlaSisa da mJavisagan ifarezos. uZilobisaTvis wamali: TeTris xaSxaSis SarbaTi asviT. Tu umfro Zili undodes naxevari dangi afioni gauriveT da SeasviT. Tu kidev ufro Zili undodes erTi dangi gaurion da Seasvi. Tu saZilos wamalsa miscemde da Seiqmode, niaxurisa Tesli oris dramisa wona, TeTrisa xaSxaSisa Tesli erTis dramisa wona, lemisa Tesli xuTis dramisa _ ese danaye da TafliTa Sezile da rodisac gindodes erTis dramisa wona Seasvi wyliTa. da Tu gaRviZeba gindodes cxari Zmari Tavsa daasxi da gaiRviZebs. Tu kacsa avadyofisagan uZiloba daemarTos, misgan iqnebis rome tanSigan seni rame SerComodes anu tvinSigan buxari (!) raÁme SerComodes, pirvelad wamali aWamos, rome isi seni gaiRos, merme raÁc amis zemoT sigrilisa saWmeli swerian is Seuwyon da Zilis drosa barkali SeukariT, merme ulo- (80r) con da eubnon, rome ar daiZinos, moRalon kargaT, laparaki gaaxS(i)ros, raÁ xani

183

gamovides da moiwyinon barkali gauxsen da daexseni, rom moisvenos da daiZinos.

Tu kacsa TavidaRma seni daemarTos, misi niSani es iyos: warbi mZimed iyos, ufeTqden da Tavi stkiodes, yurTa Ãma gamosdioden, dileulad TvalTa cremli sdiodes, ver fersa sulsa ver Seityobdes, es niSnebi icodi maRis qarisagan aris, romel ars Telgami da surdo. gana ase sweria didsa karabadinsa Sigan. surdu nazlisgvari aris, nazla maRis qarisagan aris. awe meca amisTvis davswere nazla suravandad, rome ese yvela erTgvari aris, marTebs rome maRisa wamali uyo. kacma mudam RarRari qnas, rome Tavisagan maRasi gamoswmindos. misi RarRara: mdogvi, qondari danaye swor swori, erTmaneTSida gaurion Tafl wyliTa, cota Zmari gaurive da amas iRarRarebdes, Tavi gawmindos (80v) uSvelis maRassa, magram Tavsa nametnavad Tbilad Senaxva unda. awe visica, visac amisTana seni daemarTos da amisTana niSani naxo, wamali TavSidan ara qnas da Tavi ar gaiwmindos Jamzeda mas TvalSi mRieri daemarTos, yurTa dauyenebs, Tu yelzeda gamouvides, tvini gardmoubrundes, ÃaÃa uÃmebodes da kbilis tkivili waekidos, Tma gascvivdes. da rodes kaci avad gaxdes maRas qarman RviZli gaugrilos da RviZlis cecxli dauvsos da stomaqsa saWmeli vera moidnos, undomi darCes, muceli gaxsnas, yvela balRmad Seiqnas axlad, igi ZarRvTa da yovelTa asoTa daifantos da igi filenji, layva da yolinji Seiqnas, pirsa waagdebinebs.

Tu RviZlis avad yofna simÃurvalisa da sisxlisgan iyos, igi zafrisa naRvlisagan iyos. Tu satkivari RviZlTana darCes, naRveli gasivdes da stomaqi dauZlurdes, dasneuldes, feri yviTlad da mowiTanoT da ucemdes da pirsa waaRebinebdes, da Tu tyirpi zafrasa Tana movides, gadiddes da kaci gasivdes (81r) da damWldes da muceli gausivdes.

RviZlisagan Svidi ZarRvi gamovides, yovelsa asoSigan daifantos Svidive erTad da Stod. Seiqnas isi ZarRvebi arc iZvris, arca kunesis, mas ZarRvebsa Sua RviZlis ZarRvebi aris, rome basaliki gauxsnas mas zeda ZarRvsa kaTolike hqvian, zemos kefali hrqvian, qvemosa basalike hrqvian. RviZli sisxlisa bude, RviZlisa patroni muSaraTi aris, eqvsjer samTa ufrosi varskvlavi aris.

184

R(mer)T(ma)n tyirpi dabada yovlis gonjisa damwvrisa sisxlisa undomisa, misi guneba grili da Ãmeli aris. RviZlisagan erTi ZarRvi mova tyirpsaTana, yoveli sisxli raÁc aris damwvari da undomi tyirpsa Seeyaros, rome gulma sigrile aiRos, rome RviZlisa sisxli gulsa ara gaumravldes da ara Seawyinos, rodisac sisxli dawvas, damwvaei sisxli da balRami tyirpsa Seeyaros, tyirpi gadiddes, mas sevda hrqvian. Tu qari imasTana Seamxanagdes yvelaSi da isi daifantos misgan gamoesxas muni, Tagvisa yvavili (81v) aris, qavili, qawipari, mReri, yvavili, quTubo. mReri rome gaskeldes da gasxvildes da Cauides misi saxeli daufala hrqvian, rome gamoesxmis ferÃTa. Tu qari gaumravldes da sevda Ãeli daukvanCxos da guli ufeTqdes. Tu damwvari sisxli Seamxanagos ucnoboT Seiqnas da Wkua wauvides, Tu tvinSiga gavides, qveSeTsa waekidos da avi sizmari ezmanebodes. Tu qari da sisxli erTgan Seiyaros, RviZlsa Tana mivides, RviZli da tyisar gasivden, stomaqi gagrilden da yovelni tani gausivden. Tu zafra da damwvari sisxli erTad Seiyaros, gverdsa da wibosa tkivili waekidos da guerdi dausustden. R(mer)Tman tyirpi dahbada grili da Ãmeli.

R(mer)T(ma)n guli dabada tanisa mefed da yoveli tanisa Zali gunebaTa da SeZleba gulSigan Cadva, marTlad simÃurvale. ymawvili mag gunebiTa daibados, mag gunebasa baraTxazi rqvian, miemsgavsa kandelsa, rome yovelsa tansa anaTlobs, misgan oTxi ZarRvi gamova. yoveli ZarRvi ocdaTormeti Sto Seiqnebis da yovelTa asoTa Sigan daifantvis. igi ZarRvni arian mZ- (82r) vrelni ZarRvni, romelni tansa sZravs yoveli gulisagan gamova. mag oTxisa ZarRvisagan ori quemoT tanSidan Cava da ori zedaT tanSida gava, rome tani mÃurvlad da Zalzedan amyofos. rodesac guli Tamamad da mosvenebiT iyos, yoveli ZarRvi Tamamad da mosvenebiT iyos da raJams guli SeWirvebiT iyos, yoveli ZarRvi SeWirvebiT iyos da sarjelSidan. aqimman maja daiWiros da miT Seityos kacis simrTele da avadyofna. guli mefe aris kacisa, tanisa da misiTa brZanebiTa aris erTi ZarRvi tvinsa Tana miva, rome gulisa simÃurvaleman tvinsa uSvelos, erTi ZarRvi tvinidaRma gulsaTana, rome tvinisa sigrileman gulsa uSvelos. gulisa Zali R(mer)T(ma)n dabada zemoT naTlad.

185

R(mer)T(ma)n dabada Tirkmeli saZirkvelad tanisa, Teslisa. Tesli yoveli misgan gamova. Tirkmeli Suazeda misTvis Caujdebian, rome arc erTob mÃurvali aris, rome Zali misWirdes. arca erTob grilni, Teslni erTob Cvilni arian. Tu tyirpisa siÃme, sigr- (82v) iRe tyirpisa TirkmelTa mourios Tesli gauÃmes, rome fseli uwavdinelad wavides. da Tu navRlis simÃurvaleman da siÃmeman ajobos, TirkmelTa qoni daadnos da gaaÃmos da Tirkmeli dasneuldes da mucelSigan yviTlad gavidodes. es iyos TirkmelTa qoni damdnara dedakacTana wolasa sisxli ar hyvebodes. yovlisa ZarRvisa Tavi tvinsa saxvevi aris, ZarRvebi tvinsaTana aris, grili da rbili aris da raJams tvinsa sigrile misWirdes igi tvinSigan gavides da maRasa qari Seqnas. da Tu Tvalisa sinaTlesa mixudes Tvali dauyenos, amas Savi wyali rqvian. da yurSigan Cavides da umRerdes da dauyenos. da Tu kbilisa ZarRvsa maRasi piri atkinos, kbilebi daayrevinos da anu uJamoT gaaTeTros. Tu Ãorcsa da tyavs Sua Siga Cavides Tma daayrevinos. Tu safeTqlis majasa mixudes da feTqdes da firtvi gamRerdes misgan fSvinva da ÃvneSa waekidos. Tu gulsa mixvdes, guli dausustos, qaSveTisa slokini waekidos. (83r) Tu tyirpsa mixvdes, sevda gaerios, TavSi da sisxlSi gamowoos da kaci SfoTad amyofos. Tu RviZlsa mixvdes ZarRvebSida Cavides. da Tu gareT tyavsa mixudes qertli waekidos. da Tu ZarRvebSigan gavides da sisxlisagan gaerios gonji waekidos, mReri gamoesxas. Tu stomaqsa mixudes Zali wauvides da RamiT Tavi wyalSigan naxos da talaxsa da wvimaSigan misi ena daumZimdes, mikrisi Ãelsa da ferÃsa waekidos. ima satkivrisa patroni WamaT dajdes da ver Wamos, Tvalsa Siga Tma gamouvides, Tvali gauTeTrdes da xami qari tanSida Cauvides.

kari suravandisa. nazla da suravandi erTmanerTsa mogavs. visca suravandi sWirdes kbili, Tavi, anu loya stkiodes. wamali misi: xebalaxa bevri cota wyalSida moxarSe kargaT da mis wvenSida Roris qoni Caagde, Sig qeris fqvili Cahyare, fafad Seqeni da Ãelis saÃocsa (83v) gaakari da cota Roris qoni pirzeda moscxe Tbili, sadac stkiodes iq Semosdev. Tu simÃurvalisgan stkiodes da grili iamebodes damwvari irmis rqa, lila, ZaRlis yurZena foToli danaye da imis wvenSida galese da sadac stkiodes Semoscxebdi, rasdensa gaSrebodes, axalsa ucvlidi.

186

Tu suravandisagan kbili stkiodes broweulis qerqi da yvavili danayeT da ZmarSida CahyareT da pirSi igubebdes mravaljer.

Tu kbilis tkivili Wiisagan iyos pirSidan Caxeden, Tu nakbeni iyos, ospis odeni dacdili jadvari sanTelzeda miakar da im nakbens kbilzeda dasdevi. sanTeli mTelis kbilisaken qeniT da jadvarisa wvensa nu CanTqams, gaufrTxildi, Wias mohklavs, ergebis tkivilsa.

Tu suravandisagan Tavis tkivili iyos xebalaxa wyliTa moxarSeT da misis wveniTa Tavsa bevrjel Seisvas da ibandes da isxas. sxva wamali suravandisa: endro, kerezi, ZaRlis yurZena, Ziramo, lila (84r) danaye, erTmanerTsa aurios, wyliTa gaxsnas da Sescxos. misTvisve: viris mCoro mawonSida Cayaros da Ãelis saÃociTa daidvas. sxva: mSala moxarSos da TbilTbili Semoikras. Savbalaxa kvercxis cilaSida tafiTa moÃalos da jerT ixrColos da merme Semoidvas. kamis wvenSida Saqris yinuli da lila galesos, Tbili Seicxos, selis zeTiTa qeris xaviwi Seqnas da Tbili Semoidvas. Tu usivdes, Savi uniSno qaTami daakvlevine da Tbili sisxli Seicxos, merme gaapos da zeda Semoidvas. cercvi daafqvevine da TafliTa mozilos da Semoidvas.

kari surdosa. icodi, rome surdosa da nazlasa gvari erTi aris. orive sasiTa gziTa Cava. aqimTa da brZenTa raÁca sasiTa Caua yvelasTvis nazla daurqmevia. raÁ cxvirTa gamova surdo daurqmevia. surdo mravlisagan daibadebis: erTi simÃurvalisagan, meore sigrilisagan. Tu simÃurvalisagan iyos, misi niSani es iyos: Tvali da piri gauwiTldes da ... 295 (84v) cxviridaRma gamosdiodes, cxeli iyos da mwvave, yviTeli da Txeli iyos, cxvirTa swveTdes da SewyeniT amyofos. Tu ama saqmesa Siga cxeleba mouvides, surdo, Tavis tkivili moematos, amisTvis rome cxeleba sasasa gaamÃurvalebs da mÃurvalesa sensa Semozidavs da Tavis tkivili sasisgan iqnebis. wamali misi: surdo mÃurvali moxarSos. senis momxarSavi is aris, rome feri da guneba iqcios, asre rome Tu cxeli da Txeli iyos gaskeldes. Tu TeTri da skeli iyos gaTxeldes. missave wessa zeda mÃurvalesa surdosa mwifoba qeris korkotiTa unda, asre rome Sigan urnabi, xaSxaSi da yifistoni unda

295 ar ikiTxeba.

187

moduRebuli iyos. xaSxaSisa SarbaTsa unda sma. Tu erTob mÃurvale surdo iyos ficxla Ãeli gauxsen mesame dResa, unda rome senis gvari moxarSuli iyos. surdo mÃurvale iyos Tu grili orsave surdosa Sina piraRma wola ar varga. amisTvis rome senis gvari mkerdSigan ar Cavides. pirdaRma unda wola, rome seni cxvir- (85r) Ta wamoedinos mÃurvalisa surdosa ufalman pirveliT dRiT mesamemdis Ãorci ifarezos da Rvinoc. sxva saWmelisagan es ufro sWamos qeris korkoti, didis cercvis, nuSis zeTiTa. kitris Tesli amaT fqviliTa tyavgaxdiliTa maSaTa, aspanaxiTa, nuSis zeTiTa, karaqiTa sWamdes. raÁ gindara surdo mÃurvale iyos Tavsa Tbilad unda daxurva, civsa wyalsa nu svams, dRisiT nu daiZinebs. Tu surdo sigrilisagan iyos. moÃaluli fetvi mandiliTa kefasa zeda Semoikar manamdis, rome, sanamdis siTbosa Sigan mixvdes. manamdis SeeZlos idebdes. saWmeli da Rvino ifarezos. wyurvili moiWirvos, wyalsa nu svams, dRisiT nu daiZinebs. Tu amas iqs, sams dReSi gamrTeldebis. wisqvilis qva gaaÃurve, RvinoSi Caagde, Tavi zed wauSvire da orTqli cxvirSida Sevides. da muSkisa, da Taxvisa yversa usune, da amasve wamsa uSvelis, saWmelad qatos wveni da Tafli da moÃaluli danayili seli (85v) cota pilpila gaurive saxvreteli Seqnan xvarblisagan Tu iSovon tredis Ãundi da WivWavi marge aris.

Tu Ãvelisagan Ãma Cavardes misi gasaÃsneli SeuwyeviT. SirxiSti, xiaSambris guli, Tarangubini, eseni galese da Seasvi da yifalic gauxseni, yovlis mJavianisagan ifarezos, abanosa mudam ebanos. merme aiRe sxvili cercvis wveni cxeli Seasvi Tafl wyliTa dazeliTa gulispiri daizilos, ukurko CamiCi aduRon da nuSis zeTi gaurion, da uzmaT aWamon saWmeli. fuSruki (!) Seqnan, rZis julabic gaurion da kvercxis yviTeli guli SaqriTa aWamon. Tu zaxilisagan anu simRerisagan Ãma Cavardnili iyos aiRe tkbilis broweulis qerqi da yviTeli alila, orive danaye da fuSrukad Seqen da Sigan gaurion da aWamon, qasnis wyliTa RarRara aqnevinon.

Tavi visac cxlad hqondes aiRe moloqi da kama wyliT moxarSe, Tavi misis wveniTa dabane da misi foCi Tavzed daadevi. visca simÃurvalisagan Tavi stkiodes aiRe Ãelis saRebavi da qinZis Tesli swor swori ZmriTa ga- (86r) adgine, Tavsa scxe da ergebis. misTvisve: ina ZmriTa mozile da Tavi moparse da yursa zeiT Tavsa

188

icxos da ergos R(mer)TiTa. Tu sigrilisagan Tavi stkiodes ospis furceli broweulis qerqi orive TafliTa Sezile, Tavsa Semoscxe TafliTa. misTvisve: Wakunteli danaye, gamowure da cxvirTa uwveTe da venaÃis296 morCi da furceli danaye da Sublsa Semosdev. alila civis wyliTa galese da cxvirTa uwveTe. cereco moxarSe ZmriTa, erTi mjiRi marili gaurive da imiT dabane, boloki danaye, ZmriT gamowure da Sublsa scxe da ergos.

kacsa qari auardes, xan Ãels SemoeWedebodes, xan feÃsa iqiT aqeT stexdes, moiRe sakmeveli razomica gindes, wmidad danaye raxi rasac alagsa stkiodes sakmeli daayare, merme raxi Sescxe, kargaT dauzile da ergebis R(mer)Tis ZaliTa. Tu mklavi stkiodes uwin mklavi gauxsen, merme es wamali uyav. Tu is (86v) ar iyos an samyi arabi, an tyemlis webo erTad gamdnari scxe da gunda ZmariTa scxe.

sxva magrisa rkusa niSani, magari da simsivne sdeus balRamis guari iyos. misi wamali grili nikrisis swori aris, Tu sartari iyos rkusa rqvian. mas asre Senaxva unda. rome ar daifantos, Tvarem mohklavs, Tu gaugrZeldes kaci maSin ufro mSvidobiT morCes, gasaxsneli wamali Jamsa unda saWmeli Seuwyon, qeris korkoti nuSis zeTiTa, Torxlo kvercxiTa da ospi, nigozi, aspanaxi Tu diaR cxeli iyos axali do asviT rome jereT ar damJavebul iyos. ukeTesi am senis wamali es aris wisqvilis qva galese salesis qviTa da ama nalesavsa Siga TuTia umarilo wyalSiga gaurive da Sescxos pirvelsave gamoslvazeda.

sxva gamomavali mjdomisagan iqnebis, Rudo Rudi rqvian. niSani es aris, rome raÁ gamova rbili iqnebis, merme raÁ dazilon, daifantos da kidev Seiyaros. wamali misi es aris, rome yviTeli nura da ukurko CamiCi ÃorciTa danaye da (87r) samsa dResa edvas ZiriTurT da amoagdebs, Tu kidev darComil iyos amave wesiTa kideve dasdevi.

kari da xasiaTi TeTrisa malamosa uSvelis mRersa da damwvarsa, damduRvrilsa, dakodilsa, yvelas adre mosdis. xoresa aiRe umaruli aTi drami, TeTri sakmeveli sami drami, murdasagi erTi drami danaye, gascer, moiRe TeTri sandali da qaTmis qoni Svid Svidi drami da berZuli zeTi, eseni yvela erT pirad daadnve,

296 teqstSia `venasÃis~.

189

malamad Seqen da ra mogindes dasdev da uSvelis R(mer)TiTa. malama ungrisa. aiRe ungra da fiWvis fisi, TeTri sakmeveli da sanTeli amaTgan swor swori qeni, jangara ZmriTa daalbe da sxvani wamali calke danaye, berZuli zeTiTa gaadnev razomica eyofodes da es yvela avanSida erTad Seurie, kargad gaswure da Seinaxe, raÁ mogindes ixmare, uSvelis R(mer)TiTa. Zvelsa da axalsa wylulsa mosWams da gaamrTelebs da yursa rome bayli sdiodes da patrukiT Seudva, masaca uSvelis. (87v) sxva Savi malama rome Cauqad gaamrTelebs. aiRe sakmeveli da anZruTi, jangara da muri, Savi kevi da Savi fisi TviTosagan samsami drami, Zimware da Zimware grZeli da soinji TviTosgan naxevari mityali raÁc sanayeli iyos danaye, raÁc sadnobeli iyos daadnev, zroxis qoniT moaduRe, raÁ mogindes iÃmare marge aris. es malama gaamrTelebs yovlis fersa wylulsa da nakbensaca R(mer)TiTa. ese malama TeTri uSvelis rome yovelsa fersa axalsa wylulsa, mRersa. aiRe umaruli, anZruTi, Sabi, cvili, TviTosagan sam sami drami, berZuli zeTi, zroxis Wlikis tvini, yvela erTmanerTsa SeaduRe da ixmare. malama singurisa, wiTeli. ergebis yovelsa mjdomsa garegniT rome iyos, wylulisa gareSemo, rom simsivne iyos wiTlad, kbilis tkivilsa, rome piri gasivebodes, mas uSvelis, nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe murdasangi aTi drami singuri da speti tyviis wona ocisa dramisa, cvili eqvsi drami da iis zeTi ocisa dramisa wona, ese wamalni Ãmelni avanSigan danayen da ZmriTa, cviliTa da iis zeTiTa gaadnev, zed daasxi da urige kargaT, gaswure, Seinaxe da raÁ (88r) mogindes, ixmare gamocdilia R(mer)TiTa. Zvelis wylulis mosaWmeli wamali. aiRe sabri, Jangara da murdasangi swor swori danaye, gasceri TafliTa, dazile da ixmare.

basaliyonisa malamoman uSvelos, raÁc Zveli da avi dakodili wyluli iyos. aiRe zroxis Wlikis tvini, zroxisa qonsa da cvilsa gaurive, da iis zeTi, da vardis zeTi swori da merme aTi drami zardaCubi danaye, Sigan gaurie. xilonisa malamaman uSvelos dakodilsa da daglejilsa da Zvelsa simsivnesa. aiRe murdasangi Svidi drami, xaTmi xuTmi qaTana, kvercxisa cili yvela erTad gaurie da mzesa qveSe ...297 merme moiRe ocdaaTi drami zeTisa xilisa

297 ar ikiTxeba.

190

zeTi da TaflSida Cayare da erTob aduRe, murdasangi danaye da is da wamlebi gacer da Sigan gaurie yvela da ixmare. xoSqardani _ mosaSrobeli malama, rome wyluli moaSros. amisi Seqna: aiRe anZruTni, xeni siauSni, danamastaqi, sabri, yvela moyare, danaye, swor swori, moayare zedan da moaSrobs. (88v) Tu kacis Tavi dakodili, gaxeTqili iyos, Caayaro, gaamrTelebs. raÁc gakueTili iyos Sigan Caayaro, gaamrTelos, gaaSros. malamaTa Seqna asre unda: raÁc Ãmelia danaye, calke gacer da cvili, zeTi da fisi erTmanerTsa gaurie. merme dambali, danayili wamali erTad gaurie kargad da aduRe, raÁ gaswordes Seinaxe, raÁ mogindes iÃmare, margia nebiTa R(mer)TisaTa. kacsa rome hyrides da qaodes, afxaninebdes es malama mouÃdebis: aiRe TxuTmeti mityali Roris qoni, xuTi mityali sanTeli, xuTi mityali berZuli zeTi, Tu ar iyos niguzis zeTi qen, xuTi mityali Zmari. eseni aduRe, merme rom dawynardes moiRe xuTi mityali murdasangi, xuTi mityali gogirdi, danayili, gacrili, am moduRebulsa malamaSida Cahyare, kargad gaurie, Seinaxe da raÁ mogindes ixmare, bevrjel iqmodes. ese malama argebs kacsa, rome yrides kacsa, diaR qaodes. es muwuki rome dawylul- (89r) des da ar gamrTeldes imazed daagde, moiRe dariSxana xuTi drami, Tormeti drami murdasagi, eqvsi drami vercxlis wyali, eqvsi drami gogirdi, oci drami berZuli zeTi, aTi drami Zmari, da sanayeli wmindad danaye, zeTsa da ZmarSida aurive, gaswure karga da iÃmare, bevrs xans Ãels usmidi. raÁ muwuki gaZneldes da ar gamrTeldes malama dolbandsa gascxe da gardaakari, diliTgan saRamomdisi edvas da gamoucvlidi axalsa da axalsa da raÁc wyluli da avia bayls mosWams da moswmends da gaamrTelebs.

kari da niSani sara sqedasi. sara amas rqvian ara sWirdes ra anazdad waiqces, daeces, dabndes da pirsa wyali da loSki waedinos, Tu fselic wauvides ver Seityos. raÁ es niSani naxo icodi sara aris. visac es seni daemarTos yovlis tkbilis saWmlisagan ifarezos, rZisa da mawonisagan, raÁc saWme- (89v) li Seiqnebodes yvelasgan ifarezos da bevris Wamisganc. wisqvilsa nu naxavs Tvaram mogvris raÁc brunevdes, yvelas eridos, maRalzeda nu gardixedavs, bevrjel abanosa nu Seva, qariansa adgilsa nu dasjdebis da nurc bevrjel qalTan dawvebis. cxelis wyliT Tavs nu ibans, meti sicivec avia, maRali zaxilic avia, Rvinis sma Zvelisa

191

da axlisa yvela ziani aris. saWmeli Roris Ãorci, qalami, ospi, Talgami, boloki, xaxvi, niori, bakila. raÁc mwvanvili iyos, ufro niaxuri, es yvelaÁ mazianebeli aris, raÁc soveli da nedli xeli iyos yvelasgan ifarezos da raÁ dRisiT daiZinebdes, Tavs qveS mdogvsa daiyrides da isunebdes. da visac ara sWirdes Txis Ãorcis Wamas eridebodes, rome es seni ar daemarTos. bevri Tbili wyali tvinda awyens da daasustebs. bevri civi wyali stomaqs awyens da raÁc wamali brusa Tavisa da gviweria, igive amas ergebis da pitnis S(a)rbaTsa asmevdiT, eZinos Tu eRviZos niadag sadafsa isunebdes, Tu (90r) niadag arwyevdes isi sjobs da iordasalebsa Seibemdes, kargia.

niSani sqedasi. sqeda amas hqvia mrTeli kaci waiqces samisagan iqnebis da daemarTebis sisxlisagan, zafrisagan da sevdisagan. am senisa niSani pirvel es aris: kaci mrTeli iyos da araÁ sWirdes ra ZilSida kbilis xrWena mouvides da tansa TrTola mouvides, Tavi da tani daumZimdes, yuri Semoyiodes. es niSani rodisac naxo da gamoCndes icodi, rome sevdisagan aris. niSani sqedasi. ama sneulobasa Sigan Tu piri gauwiTldes da merme iis ferad gardaeqces icodi rome sisxlisagan aris, Tu ese niSani gamoCndes, ferÃis ConCxi gauxsnan da kotoSi mohkidon da marjvena da marcxena yifali orive gauxsnan kargia. Tu piri moyviTlod daucemdes da merme zafranis ferad gardaiqces zafrisagan aris da Ãelsa Sua ZarRvi gauÃsen da yovelTa TveTa kvatuSsa moikidebdes da Tavsa zeda grilsa tlesa Semoidebdes. (90v) Tu fersa zeda moSaod iyos da momwvanod dascemdes, is sevdisagan iyos. Tu sisxlisagan iyos imave wams Ãeli gauxseni yifali marjvena da marcxena orive, Tavsa kvatuSi mokide da grili wamlebi Semosdevi. Tu zafrisagan iyos Sua ZarRvi gauxseni, kvatuSi mohkide da Sublzeda ese wamlebi Semosdevi. aiRe Ãmeli vardi sami mityali danayili, erTsa kovzSigan vardis zeTSigan gaurion da Sublsa Semoscxon da gulis piri imiT dauzilon. Tu piris saxe daucemdes isi sevdis niSania. es seni miyrilTa, berTa da sevdianTa ufro daemarTebis. Tu sevdis niSani gamoCndes metis sigrilisgan da siÃmisagan iqnebis. wamali misi: aiRe Ãaris Zira da aputrati Ãmeli, danaye, gacer erTmanerTis swori da cxvirSida stviriTa Seayare da Tavsa qveSa muSksa, sadafsa da bzis furcelsa moiyrides rome misi suli ecemis, uked moiyvans. Tu pirisa saxe iseve missave saxesa zeda iyos Rvivis kakali danaye,

192

ZmarSida gaurive da Tavzeda Semosdevi. Tu aseTi satkivari mouvides, rome iRrWe- (91r) ndes piri gauRe, vaSlis SarbaTi gaqen, nuSis zeTis zeTiTa gaurive da pirsa Causxi. Ãeli anu feÃi gauxsen. Tu sasicocxlo aris da iZvris Tvara wasuli aris da aRara moegvrebis ra, amas gareT, ama sensa Sigan, Tu ara sxva niSani gamoCndes mkudari iqnebis, ese seni daemarTos. Tu ar eSvelos, mkudarsa gvandes misad Sesatyoblad raÁc ZarRvebi aris kacis yvelazeda daiWireT Ãeli, Tu cocxali aris da iZvris, da Tu ar daiZvris, momkudari aris. sxva Setyoba kacisa. pirdarma gardaiqce, Tu ornive mjiRi gaixsnas da piri zurgisake qnas icodi mkudaria. sxva Setyoba es aris: rome wamsa kaci waiqces, Tu xrinva daawyebinos icodi mokuda, Tvaram Tu xrinva ar daiwyo, wamliTac ganikurnebis R(mer)TiTa. Tu ver SeityoT mkudaria, Tu cocxali, rkina gaaÃurve, Tavsa daadevi, Ãorci ar moswvas isre da Tu sasicodcxlo aris da Tma moswvas (91v) Seityobs. Tvaram mkudari iqnebis Tu ar daiZvris. ÃSirad Tavs iparsvides, TeTris ÃardlniTa da ZmriTa tle qnas da Tavsa Semoidvas. Ãardali mdogvi aris, Tavsa Tbilad Seinaxvides. didi Teriayi pirsa Caasxan TafliT galesili, rogorc Wkuazedan movides, gasaxsneli S(a)rbaTi miec. sxva sevda kidev aris. misi niSani, misi sikudili da sicocxle Seityobis da bolod amiT Seityobis. patara mdogvi danayon, Taflsa Sigan gayrion da Tavzedan SemosdeviT.

sxva seni aris _ asubbasar hrqvian, sqedasa axlos axlavs. amisi niSani es iyos: ama sneulsa ar daeZinebodes. wamali misi: babunaji vardis wyliTa da ZmriTa tled Seqeni da yovelTa dReTa Tavzeda SemosdeviT da razomica undodes iisa da lulufarisa SarbaTsa asvemdiT. saWmelad qerisa korkoti SeuwyeviT.

erTi sxva seni aris sqedasa axlos axlavs, saxelad asafrayi rqvian. misi niSani es iyos: mudam ZilSidan iyos da ar gaiRviZebdes, wasaubrobdes, waRma ukuRma ubnobdes. wamali misi: (92r) pitna ZmriTa moaduRe, amdoni erTi tlis magierad qnas, zed mosdvan tansa da siqangubini aWameT missa ferÃsa TbiliTa wyliTa dabandiT.

erTi sxva aris, saxelad Sixuri hqvian: mrTeli kaci anasdad waiqces, dabndes da didxans mkudariviTa idves da raÁ wamodges viTam Zilisagan moumxizlebia isre adgebis da isre Wkuiansa saubarsa daiwyebs, viTamc ara sWirebia ra, esec iqnebis rome

193

gaSmagdes da Tavi moiklas an kldes gardavardes, an cecxlSi, an wyalSi Cavardes da amas Senaxva unda. wamali misi: vardis zeTi ZmriTa gaacxele, swori Tavsa Semoscxe, merme rogorca cnobas movides, ayiros Teslisa zeTi, Saqris julabiTa. qeris korkotisa wyliTa Seasvemde. Ãeli gauxseniT, rome yifalis qveSeT ZarRvi aris da aseTs rasme aWmevdiT da asmevdiT, rome guls Zali moumatos.

kari da niSani layvasi, piris gamrudebasa hqvian. misi niSani es aris, rome duJva da Seberva ewyinebodes. pirveli (92v) niSani es aris: rome pirisa Zvali astkivdes da piris tyavi bruSad hqondes da emRerdes, eseca icodi Tu piri marjueniT gaumruddes da Tvalebman daizidnes, isi sevdisagan iqnebis. wamali misi: mudam bnelsa saxlsa dasvemdiT, sarke mieciT ÃelTa, ÃelT qondes da Sid imzerdes da mudam Tbilad amyofeT, zamTari iyos, Tu zafxuli daweros. navReli Wakuntlis wyliTa galeseT da cxvirSigan CauSviT, merme mastaqi da TeTri sakmeveli, vaSli da bia cecxlSigan dawvi, Tavi zed waaSvire da Tavzeda gardmoibure da ixrCole, rome imisi suli cxvirSida Sevides. mucelic gauÃseni afTimonis maTbuxiTa da afTimonis majunsac aWmevdiT. aiRe maSa da gareuli pitna, qondari, eseni ZmriTa moaduRe da ybasa da pirsa Semosdevi siTec stkiodes. sxvaÁ. meli(i)sa da irmis Ãorci asre moxarSon 298 , rome Zvalisagan daiyaros da isi299 zeTis xilis zeTiTa malamaviTa Seqnan da Tavsa Semosdvan, marge aris. mamad zaqarias Svilma (93r) asre Tqvan: visac seni sWirdes, saWmels cotas miscemdiT, rome tani gauxurdes, misi Zvalebi gaxalvaTdes. sxva wamali: babunaji da gareuli pitna kargad moxarSon, merme Tavi zeda waaSviron, ixrColon, rome cxvirSi Sevides. saWmeli: muxudos wyali, anu nuSis zeTiTa, anu berZulis zeTiTa, anu niguzis zeTiTa, tredis Ãundi, WivWavi 300 xarSoT kargia, Taflwyals asvemdiT, jaozsa pirSida idebdes, aseTi saWmeli mieciT rome raÁc seni iyos gaiRos isi, Tafli aris, rome uzmaT Wamos. merme moiRe es wamlebi: dariCini, zanjafili, zarambandi, niaxuri, ziraqimani, yvelaÁ swori qeni da sxva feri layvas wamali aiRe: lila, gareuli tarxuna TiTosagan oroli

298 teqstSia `moxarSeon~. 299 teqstSi `da isi~ gameorebulia. 300 teqstSia `WavWavi~.

194

dangi, Tayvis yveri ori drami, yvela danaye da xaTmisa zeTsa gaurive da TafliTa majunaT gaakeTe da ixmare.

raSa - Ãelis TrTol(a)sa hqvian. (93v) mas SimSili, wyurvili da uqmoba kargaT argebs, TrTolas argebs, mouklebs, mlaSes wyalsa da gogirdsa Sigan Cajdebodes. es seni ufro didis Rvinis smisagan waekidebis, Rvinisaganac farezi qnas da vardis zeTi, cotaTa ZmariTa Tavsa moidvas. misi saWmeli: Semwvari Ãorci da Citi iyos, Tu Citis xarSo, da ospi, da qalami erTad Seqnili da Semwvari kurdReli da misi tvini kargia.

niSani aRvikafaji. ese seni bevris smisa da Wamisaganc Seiqnebis, rome vera idnobdes. misi niSani es iyos: rome cota wairos daSvres da piris saxe gauwiTldes da mxiarulad iyos, ficxlad anu Ãeli gauxsnas, da anu wamali aaRebinos, rome zafra moakldes. Tu kaci ese mxurvale iyos, misi mosveneba ÃmeliTa qinZiTa da civiTa wyliTa iqnebis da SaqriTa iyos da sigrilisagan ixlaTi (!) veRar isaqmebs.

kari, niSani filenjisa es aris, rome kacsa naxevari tani daubruJdebis, dausustdes da daumWldes (94r) ese seni layuasa, rabasa, Tasujnsa migavs. esec iqnebis Wkua wasvlodes ese misgan iqnebis rome zafra tvinisa savalsa ZarRvasa Sigan Cajdebis da tvinisa gza Sehkras mamad zaqarias Svili amas ityvis viTa ufrosic, ese seni balRmisagan da sinedlisagan iqnebis. raÁ ese seni daemarTos kacsa naxe Tu naxevari dasustdebodes eSvelebis R(mer)TiTa. Tu orsave mÃarsa damarTebodes da asoebi moebandebodes arRara eSvelebis ra da mokudebis kaci igi. wamali misi: Tu naxevari mÃari mobandebodes asre swamle Svidsa dResa wamalsa nuras fersa nuras miscem. saWmelad muxudosa da mdogvis saWmeli SeuwyeviT zeTis xilisa zeTiTa anu nigozis zeTiTa Svidsa dResa ukanis RarRarasa iqmodes, mdogviTa da qondriTa, TafliTa da Tbi- (94v) lis wyliTa, amas ukaniT Tu saWmeli moundes tredis Ãundi an Citi Semwvari erboTa wylisa magierad Taflwyalsa asvemdiT. Tu zamTari iyos, Tu zafxuli niadag Tbilad unda Senaxva, sasmelad Taflwyali.

Tu filenji nakraviTa waekidos anu cxenidaRma Camovardes anu maRlisa adgiliTa, anu ÃrmliTa, anu argniTa, anu isriTa, ese wamali hqen da ima adgilsa zeda dasdevi. aiRe batis qoni ormocdaaTi drami, daadvne da gaurie Svidi drami berZuli zeTi,

195

aiRe lulufaris Ziri danayili da gacrili aTi drami da balis xili danayili da gacrili TiTosgan aT aTi drami gaurive. batis qonsa da zeTsa Sigan ima adgilsa, rome dakruli iyos Sescxe da uSvelis R(mer)TiTa. sxva wamali, rome cxvirsa Sigan Cauberven: aiRe erTi drami qalbana, muri, naxevari drami muSki, bora da zafrana, TviTosgan TviTo dangi, Taxvis yveri, weros navReli da yornis navReli TviTo (95r) dangi, Saqari erTi drami an orori drami da dangi danaye kargaT, rom fqviliviTa Seiqnas, aiRe qalis rZe da imiT gaurie da cxvirSida CauSvi da uSvelos R(mer)TiTa. misTvisve. aiRe Ãaris navReli, Saqari, zafrana, muSki erTmanerTis swori yvela danaye da g(a)sceri da ZveliTa erboTa cxvirSida CauSvi.

kari da niSani yovlis ferisa Tvalis tkivilisa. raÁc iyos aqimTa uTqvams Tvalis tkivili ufrosi sisxlisagan iqnebis. misi niSani is aris: TvalSida ZarRvebi dausxvildes da kidec dauwiTldes, Tavis tkivili gamouCndes da TavqedianiviTa ubnobdes. misi wamali: uwin gasaxsneli wamali miec raÁc feri iyos, merme Ãeli gauÃseni, yifali zeiT mklavisa sadreksa zedaT napirsa aris, vardis zeTi Tavzeda Sescxe, da grili tleebi ferÃis terfsa da gulsa zeda (95v) Semosdevi, Tavzedac qalis rZiTa da vardis wyliTa galeson da TvalSigan amoivlon. icodiT raÁsac kacsa Tvalis tkivili daemarTebis oTxisagan iqnebis: sisxlisagan, zafrisagan, sevdisagan da balRmisagan. Tu sisxlisgan iyos, niSani es iyos, Tvali wiTlad hqondes da cxlad. wamali misi: Ãeli gauÃsen pirvelsa dResa da mesamesa dResa kvatuSi mohkide, Tavsa sisxli gamoiRos, saWmelsa zubuqad sWamdes Ãorcisa Rvinisagan da yovlis mÃurvalis saWmlisagan ifarezos, rasac sWamdes qinZsa gaurevdes da bnelsa saxlsa Siga da jdebodes, metad nu daiZinebs, broweulisa da iisa Sarabsa miscemdi.

Tu Tvali mosisxlod da cremli sdiodes mas uSvelis: aiRe spilenZi damwvari sami drami, kargi 301 murdasangi erTi drami, gacrili samyiarabi, afioni, zafrana TviTo drami es yvelaÁ Seajumle da danaye da gaceri wmind[ad] 302 ... (96r) ...Rma sisxlman divili dauwyos, nu SeukravT, daexsen. rome erTsa kvirasa sdiodes,

301 teqstSia `karagi~. 302 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.

196

mas ukan dayenebis wamali uyavi. wamali misi: mravalZarRvas wveniTa ayiya galesos da yurSigan CauSvas da ergebis.

Tu sisxli yurSigan gamÃmari iyos, prasis wveni nelTbili ZmriTa CauwveTon, moalbobs da gamoayrevinebs.

niSani rome yurTa bayli sdiodes. wamali misi: aiRe mwaris nuSis zeTi cotad gaaTbe da yurSida CauSvi, merme abane ba...303 (96v) guls eyrebodes iordasalebi an danaye da an galese Saqris wyliT moaduRe TbiliT asvi, brewouli gamowure Saqari Cayare da wyliT moaduRe, asvi Zals miscems gunebaze da(a)yenebs. narijic ise qeni guls eyrebodes sakmevli danaye kvercxis cilSi galese da qaRaldze sascxebelis kobze da(a)kari, guls rom eyrebodes niSos qveS funCxaT imis Ziri mwvane gunda sanenebeli moaduRe da asvi Zmari SaqriT gatexilzeda asvi xuT feri Zirian furcliana danaye, RviniT asvi guls eyrebodes saWmeli gadegdos, duJs ayriebdes galeas (!) furceli dakrefe da Reri moxarCe kobziT umarili nuSis zeTi da(a)sxi, marilis magireraT dariCini, yarafili aWame.

suravandis wamali: gundruki, danamasaiqi, TeTri sakmevli, kowaxuris cili, breweulis qerqi, qondari, Savi pitna Zirian furcliana304 (97r) ZmriT moxarCe da pirSi igube.

tylipis wamali urTxelis furceli danaye da karga mo(xa)rCe RviniT Semosdevi or dRes nu Sem... 305 banbasa RviniT moxarCe da qondari wa(a)yare, Semosdevi kuna, puris qato sami kobzi mozile da gamoacxve, Semosdevi tylip[ze] ... 306 qeris mqvili, puris mqvili RviniT ... 307 Semosdevi. xmeli nioris Reri ... 308 moxarCe da Tafli gaurie, xSiraT Semos[dos] TbilaT inCxlais Ziri danaye puris ... 309

303 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili. 304 am gverdze teqsti gansxvavebuli kaligrafiiT aris dawerili. 305 ar ikiTxeba. 306 ar ikiTxeba. 307 ar ikiTxeba. 308 ar ikiTxeba. 309 ar ikiTxeba.

197

Txeli moxrake da Samosdevi, kargi ...310 Tiaxmarexi gayles(e), xSiraT asvi.311

...riSvamdis (!) Zilisagan davardes, veRar gasZlebs da mokudebis kaci.

ama yurisa simsivne zogjer buranSigan gamoCndebis da zogjer simrTeleSigan. Tu ÃSirsa buranSiga gamoCndes kargis niSani aris. ese oTxisagan iqnebis: sisxlisagan, balRmisagan, sevdisa da zafrisagan. (97v) Tu sisxlisagan iyos misi niSani es aris: feri wiTlad iyos, ZarRvebi savsed scemdes da Zalianad amaRlebul iyos da tanzeda axlad da mZimed iyos. Tu zafrisagan iyos misi niSani es aris tani misi sisxlisagan ufro cxlad iyos da tanSida simZime ara hqondes da mwve stkiodes. Tu balRmisagan iyos is adgili rbili iyos da moTeTro iyos ferzeda da tkivili wynarad iyos. Tu sevdisagan iyos ferzedan moSaod iyos da is adgili magari iyos da savsed da tkivili wynari. amisi wamali es aris, rome nuras fersa wamalsa aseTsa nu Semosdeb, rome is simsivne dasZras da dafantos, Tu simsivne buranSida gamoCndes Zneli aris, magram asre uwamlod rome ar dafantos, raÁc Rone iyos aseTi tleebi Semosdevi rome seni iqave moxarSos da simsivne gaaqarvos. da Tu buranSigan iyos da gaugrZeldes, maSin Ãeli gauÃseni, rom tkivili ausubuqdes. (98r) da Tu tkivili wynari iyos, wynarad uwamlebdi gamorCeuliTa wamliTa amisTvis rome satkivarisa simwvavisagan cxrod ar gardaeqces. Tu simsivne erTob tkiviliTa iyos rbili tleebi SemosdeviT, rogoraca ia da tuxti daulbosa magieri mulasaliTa. pirvelad rome simsivne gamoCndes da mwved stkiodes mCvari TbiliTa wyliTa daasole da Semosdev da Tu erTob stkiodes marili gaacxelos tafaSigan da SemosdeviT. Tu tkivili saSualo iyos, icodi rome Tavsa gamoiRebs selis Tesli danaye mulasaliTa Semosdev, sxva tuxti. da babunaji ulbosa wveniTa dazile da Semosdevi. siwynariTa daulbos. Tu Seityo dabaylebodes, mas dasalbobeli wamalebi Semosdev, rome Jamzed daalbos. aiRe sxvilis cercvis fqvili, qalmisa wveniTa, iis Ziris wveniTa, yvela erTad aduRe, manamdis rome gaskeldes, cota

310 ar ikiTxeba. 311 aq mTavrdeba gansxvavebuli kaligrafia da iwyeba teqstiseuli kaligrafia da Sinaarsi grZeldeba.

198

vardis zeTi (98v) gaurive da Zvelis banbiTa zeda dasdevi da ra daJamdes nu gaagrZeleb, ficxlav aiRe cxvris Zveli nexvi, danaye da an batisa da an qaTmisa qoniTa dazile da Semosdevi. kidec gamoswmeds, kidec gaamTelebs. sxvave. Jola marili wyliTa moxarSe da dadnes, dazile da Semosdevi da daauamebs. Tu erTob gagrZeldes damwvari sadafi cota Tafli gaurie da Semosdev. an Tu simsivne sevdisgan iyos misi wamlebi SeuwyeviT grili wamlebi, qafuri malamos magieri, ZaRlis yurZenas wvenSidag marili daasolon da Semosdev. amisTvis rome simsivne ar imatebs da ori TeTri salesavi qinZis wyliTa galese da erTmanerTzedan Sescxe da afTimonis maTbuxica Seasvan rome tani sevdisagan gaswmidos.

da araferi wamali yuris tkivilisa mis ukeTesi ar aris nel Tbili erbo furisa yurSigan CauSva erTob kargi aris R(mer)TiTa.

Tu yurSigan jinWveli anu sxva rame Caswromodes anu matli dabadebuli iyos, misi wamali: tenco danaye, gamo- (99r) wure da misi wveni yurSida CauSvi da uSvelos atmis furceli danaye gamowure da misi wvenica CauSvi, cota saymunia galese da yurSida CauSi da masve wamsa mohklavs. sxva. bolokisa da xaxvis wveni Caawure da esec mohklavs navReli risac aris isic mohklavs an cota sabri gaadgine wyliTa da yurSida CauSvi da ficxlav mohklavs.

kari da niSani cxvirTa tkivilisa da sisxlTa denisa. Tu kacsa cxvirSigan buasiri gamouvides misi niSani es aris rome cxvirisa naxevari Seekras da cxviris satkivari daRma ÃorciviTa gamova, xan gamova da xan wava. wamali misi. uwin yifali gauxsen, sideTec sWirdes, merme CqifiTa gamoglije merme wamali iyav, aiRe jangara ori drami, fiWvis gomizi xuTi drami danaye gaceri, merme aiRe berZuli zeTi da cvili Tormet Tormeti drami erTad aduRe, rom cotad gamovides, es danayili wamlebi Sigan gaurive da dazile malamos wesiTa, raÁ mogindes banbis patruki Sehqen da Sescxe (99v) yovelTa RameTa Seudev sanamdis gamrTeldebodes. Tu cxviridaRma sisxlma dauwyos divili unda Seityos aqimman romliTa gziTa modis da anu ramdeni feria. erTi es rome sisxlman wveTa daiwyos da ficxlad dadges is cxros sisxlis buxrisagan aris iqnebis rome uwin wynarad sdiodes da merme gaÃSirdes da guvian dadges ese sisxlis buxrisagan aris. da iqnebis erTpirad da ÃSirad warmosces

199

sisxlma ...312 ese oTx feri aris: erTi rome sisxli dasWarbdes tanis ZarRvebisgan, meore rome ZarRvi gaxsniliyos, mesame sisxli sasasa ZarRvebSigan gacxelebuliyos, misgan xSiri sisxli sdiodes da erTob Tavis tkivili gamoCndes amas Znelad eSvelebis. sxva niSani rome sisxli Tavisa, cxvirisa, da sasisa ZarRvebisagan edinos sisxli, amis niSani es aris: sisxli Txeli, wiTeli da cxeli iyos, iqnebis pirvelad Cqarad sdiodes da merme iklos da dadges, kargis niSani iqnebis rome avic iyos. kargis niSani es aris (100r) raÁ sisxlis dena gaTavdebis daswydes kaci zubuqad da fer wmidad iyos, Tu tanzeda damZimdes da fer yviTlad iyos avis niSani aris. rome kidec uwamlo maSinc avia.

awe cxviris sisxlis denisa sargebeli mogaxsenoT axlad snebians rome simÃurvaliT iyos da yvavilisa quSuTosa imisTvis kargi aris da bednieri da sisxlisa dayeneba ar unda Tu ar nametnavad misWirdes da Tu ama saqmesa Sina sneuli damWldes da dasustdes da gayviTldes avis niSania. buranSigan rome sisxlman dauwyos dena ar unda dayeneba. amisTvis rome sensa gaswmeds da Tu erTob dauwyo dena da dasustdes, maSin unda daayenos isi, rome sisxlis daWirvebisagan sdiodes arca mas unda dayeneba. amisaTvis rome sensa gamoswmeds da maSiga Ãelisa gaxsna aris ukeTesi wamali, magram ZarRvsa wvrilad unda gaxsna. ama cxvirisave unda gaxsna cota idinos. kacsa rome cxvirTa sisxli sdiodes misi wamali: ficxlad Ãeli gauÃsen (100v) Tu marjuenas nestvsa sdiodes marcxena Ãeli gauxsen, Tu marcxenasa sdiodes marjuÀna gauÃsen da sisxli cota gamouSvi da RviZlis anu tyirpisasa kvatoSi mohikidos. misTvisve: Sublsa qafuri, vardis wyali da sandali scxe da cxvirTaca CauwveTe. cota qafuri. misTvisve: moiRe ospi, qeris fqvili, gunda, isrimi, murti, mayvlis furceli, amaTgan sworswori danaye da gascer da an ZmriTa da an vardis wyliTa mozile da Sublsa Semosdevi da SevasvaT mJavis broweulisa wyliTa, an narinjiTa an ZmriTa da wyliTa gazavebuli. misTvisve: patruki daiWire da gunda da qeriTa bagi danaye da ZmriTa Sezile 313 da patruksa Sescxe. da cxvirSigan Seudev anu CauwveTe cota qafuri

312 ar ikiTxeba. 313 teqstSia `SeZile~.

200

sazamTros wyliTa da SeuxvieT Ãeli da feÃi mCvriTa Tu es cxvirTa sisxlisa dena snebisa oflisa denisa Jamsa daemarTos kargis niSani aris, Tu erTob sdiodes es wamlebi uyav rome dagviweria.

cxvirTa dacemisawamali, rome cxvi- (101r) rTa dacema ukuayenos. vardis zeTi dawnioris furclisa zeTi cxvirSigan CauSvi da ukuagdebs. nel Tbili erbo orTave yurTa CauSvi da Tbili saxvretelic ukuagdebs, Tbili rame Tavzeda Semosdva, rome siTbo tvinSida Sevides marge aris. TavSubli, Ãeli erboTa daizilos, merme ufro karga yuris Ziri daizilos erboTa da cxvirTa dacema ukuayenos.

kacsa Tu bage gausqdes misi is aris, rome yovelTa RameTa Wiasa ukanasa karsa iisa da lulufarisa zeTiTa izeldes. merme kitri Sua gahkueTe, erTmanerTsa Seusvi. raÁc orgniTve wyali gamovides aiRe is wyali da Sescxe gaxeTqilzeda. misTvisve: aiRe danayili gunda saxamebeli da umaruli da qaTira erTmanerTisa sworad. swori qen da jumlad danaye, moiRe qaTmis qoni, vardis zeTi, wminda cvili, cota erbo, eseni yvela malamad Seqen da zeda dasdev kvercxisa xeWepca SigniT rome Txeli (101v) apki akravs isi gaxeTqilzedan daidvas. daikras da qafurisa malamoc kargia da yovlTa RameTa juRabsa svemdes mravalZarRviTa. misTvisve. batis qoni, Ãbos qoni, qaTmis qoni erTad dazile da tled Semosdev marge aris. saWmelad moxarSuli Wakunteli da Toxlo kvercxi da ispanaxi qeris wyliTa Seqnili aWame.

kari kbilTa tkivilisa. Tu kbilis Ziri gasqdes misi wamali uwin Ãeli gauxseni merme kvatuSi mohkide kiserzed da ospi da samyi pirSida daiWiros da mercxali danayili ZmriTa moaduRos da pirSigan igubebdes.

kacsa Rrjili hqondes gaxeTqili TuTubo an kawaxuri ZmriTa mozile samjer oTxjer zeda dasdevi da uSvelis R(mer)TiTa.

kacsa piri uyardes. misi wamali tkbilis saWmlisagan da niguzisagan ifarezos. Tu tkbili rame sWamos julabiTa piri gamoibanos. Tu niori sWamos kbilis Ziri an TafliTa an qaTiriTa daibanos. pirsa mudam (102r) vardis wyliTa da ZmriTa gamoibandes. kbilebsa zeTis xilis zeTiTa gamoikazmides, aseTi wamali hqeniT, rom kbilebi gaTeTrdes da suli gamoiRos es aris rom aiRe zRvis

201

peruli, Cinuris natexi marili TviTosgan samsami mityali damwvari qeri, damwvari sumbuli da mocxari da Sabiamani. es yvela damwvari da ZmriTa dambali TviTosagan ororoli mityali da sandali ori mityali. es yvela erTad danaye da imiTa kbilis Zirsa daizeldes. da tyemali moxarSuli, moxarSuli atami, nesvsa uzma sWamdes marge aris, qeris anakveTic civis wyliTa da SaqriTa rome kbilsa Zirsa da pirsa imiTa izeldes kargia da kbilisa gaxeTqisa ZirisaTvis iseve. amas SeuwyeviT.

Tu mrTelsa kacsa anu sneulsa anasdad ena dausustdes misi wamali ese qen: aiRe Ãmeli soinji da Ãmeli saSur ...314

(102v) (m)jdomisagan xvela SWirdes ielesameai, ia, kostai, Sarvalai, mariam sxalai, osopintro, Roris Caimela, mrava ZarRvai, tabela, matatela, cota TeTri sakmoveli, tabelai Ziri, oxatuveis Ziri, mTeli oxatuva Tu sicxe315 q(o)ndes wyaliT asvi, Tvara RviniT moaduRe da asvi.

(m)jdomis RviZlis wamali: danergili vardis Ziri, ekalis Ziri wiTeli wamali danaye da wyliT moxarCe, asvi guls uxTebodes vardis wyalSi niSaduri dadne da asvi.

tylipisaTvis _ xizalarali wyliT motafe, Semosdevi. yverisaTvis _ damwvari irmis rqa ...316 danayed, TaflSi gazile da

Samosdevi. (103r) wiTeli vardi, broweulis yvavili, gunda, Sigan rome SigniT sxva gunda iqnebis da TeTri sandali, gaqlibuli TuTubo yvela sworswori wmindad danaye, vardis wyliTa aduRe, gamowure da imiT RarRara aqnevine. misTvisve aiRe TeTri Sabi oTxi drami, broweulis yvavili, qafuri da niSaduri. TviTo drami yvela danaye da gacer da rkinisa kovzi daasvele da ese wamali zeda daafare da piriSigan Seyare da aziden miTa. Tu zandikisa simsivne Tu zafrisgan iyos misi niSani es aris: piri rome mware ebas da ena yviTeli da cxeli iyos da swyurdebodes. misi wamali es aris: aiRe yviTeli alila xuTi drami da erTs Ramesa daaRbe da dilas moaduRe asre rome naxevrad moiyaros da gamowure da Seasvi. Tu danayili da gacrili misce TbiliTa wyliTa ori drami anu sami

314 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili. 315 teqstSi `Tu sicxe~ gameorebulia. 316 ar ikiTxeba.

202

drami mieci. misTvisve. aiRe indiouri tyem- (103v) ali, Tu ar iyos Savi qliavi, xoSambris guli, ZaRlis yurZenas wveni, qeris wveni, amaTiTa gaqen da gamowure, da RarRara aqnevine marge aris. Tu balRmisagan, misi niSani es aris rome zandiki gaugrZeldes, rogoraca Tagvis kudi grZeli iyos, moTeTro da rbili, simwvave da sicxe ara hqondes, magari da mZime iyos. wamali misi: aiRe mdogvi da gunda da danaye da ZmriTa tled Semosdev. Tu zandikisa simsivne sevdisagan iyos misi niSani es iyos, simsivne magari iyos da piri da ena moSavo iyos, da esec iyos piris gemo momJao iyos, rome senisa simsivnesa hguandes. wamali misi, ese uyav rome pirSi daigubos da kidec iRarRaros, qinZis wveni qarfqinis wveni pirSida daigubos, kidec iRarRalos, rome simsivneman ar imatos da sartanad ar gadaiqces.

niSani xunayisa xunayi amas rqvian, rome ÃaÃa stkiodes da saWmelsa ver CanTqmides, yelic gausivdes, ese avi seni aris, yelidaRma rome sisxli mosdiodes masac xunayi hqvia. (104r) Tu xunayi daemarTos yeli stkivdes sulsa vera irquemdes orisagan iqnebis: erTi sisxlisagan, erTi zafrisagan. Tu sisxlisagan iyos misi niSani es aris wiTeli iyos da raÁ Ãeli dasdva Signi iZrodes raÁ es niSani naxo ficxla Ãeli gauÃsen da sisxli metad bevri adine. Tu zafrisagan iyos ferzedan yviTeli iyos da nametnavad cxeli iyos da maja wvrilad da Cqarad scemdes. Tu cxvirSigan Cauvides da cxviri gausivdes imasac Ãeli gauxsen. aseTi SarbaTebi da saWmeli miec rome sisxli daawynaros. Tu zafrisagan iyos wamali misi: aiRe SirxiSti anu mJaviTa anu tkbiliTa broweulisa wyliTa anu qasnisa wveniTa xiaSambari daadnos da imisgan svas, rome muceli daulbos da gamowmindos da mere RarRala qnas. ama wesiTa aiRe muri wminda ori mityali da zafrana erTi mityali es orive tuxtisa wveniTa Caadnon amisgan iRarRaros rome muc- (104v) (y)ili daulbos da xiaSambari axliTa rZiTa daadnon da bora tuxtisa SarbaTiTa araadnon da isi iRarRaros da yeli daulbo. orive ori sworad moaduRon da am wyliTa xiaSambari gaqnan, da iRarRaros, da zroxis erboTa da RviniTa moduRebulTa, xaTmis wyliTa, iRarRaros da misi saWmeli qeris wyaliTa iyos, da anakuÀTis wueniTa saWmlad Seuwyon. da Tu sustad iyos, yifali gauxseni, amisTvis rome sisxlis daWarbebisagan aris da misgan daemarTebia.

203

Tu xunayisa ufalman piridaRman peruli amoiRos simrTelis niSani aris amisTvis rome Zali da mamacoba misave adgilsa aris. Tu xunayisa ufalsa feri gaumwvandes da Tvalisa gareSemo gauSavdes masve wamsa mokvdebis. pirvelad rom xunayi gamoCndes yifali gauxsen da amdoni sisxli adine rome Sesustdes da masve wamsa uSvelis. da Tu susstad iyos maSin erTpirad nu aden, sam dResa aTaTi, anu xuTi drami, an amisaTvis rome ar (105r) dasustdes, da Tu dasustdebis sulis gubeba daerTvis da sisustisagan sulis gubeba avi aris, avis niSania da enis ZarRvi Zirsa Tu savse da gaziduli iyos ficxla gauxsen, yovneba ar unda erTob margi aris da Tavze da kvatuSis mokidebac kargi aris. Tu yeli asre SekrviT iyos rome aras CauSvebdes mumrRvani Seqen, pirSigan igubos da cotas CanTqmides, da agreve qafuris malama kvercxis gulSigan gaurieT da isic pirSidan iqonios da CanTqemdes, Triayi sWamos, isic kargi aris, nebiTa R(mer)TisaTa da Jolis SarbaTsa iRarRarebdes. Tu amazeda Tu aÃvelebdes da Ãvela sisxlsa amiRebdes avi seni aris. welTa Sua kvatuSsa moihkidebdes, merme es wamali SeuwyeviT. aiRe wiTeli wamali, samyiarabi, alisarCuli, TeTri sakmeveli, TviTosagan TviTo drami wvrilad danaye, merme biis SarbaTi gauriedve, ororoli mityali miec, rome sWamdes. Tu man ar uSve- (105v) los, zufis SarbaTi rZiTa SeuwyeviT. aiRe revandi da afioni TviTo drami, broweulis yvavili erTi drami da naxevari berZnuli Tixa, da kanafis Tesli xuTxuTi drami, sakmeveli naxevari drami danaye da gaceri, da qaTirisa wyliTa gaurive. kverebi Seqen da Crdilsa gaaxme. raÁ mogindes miec civiTa wyliTa sami drami saWmeli, fuSruki. miec nuSis zeTiTa. Tu movides slokiniTa, duJiTa, farezad Seinaxe da wamali es uyav. pirvelad RarRara aqnevine, amiTa rome xaxisa tkivilsa sweria. Tu zedasa xaxasa sdiodes anu duJsa hyvebodes igi avia da saWmels nu aWmev, da Tu slokiniTi amovides igi sjobs da nu geSinian. wamali es qen. pirvel ZarRvi gauxsen, merme aiRe TeTri sakmeveli, broweulis yvavili, TeTri xaSxaSi, samyiarabi, TviTosagan samsami drami, xaSxaSi ori drami danaye, gacer da raÁ mogindes miec sami drami, zeda biis sasmeli Seasvi (106r) civiTa wyliTa, aTi drami da saWmeli isrimiTa, anu TuTuboTa, an kowaxuriTa SeuwyeviT.

204

niSani Ãmis Cavardnisa oris ferisagan iqnebis erTi sinedlisagan, erTi siÃmisagan. Tu sinedlisagan iyos misi niSani es iyos rame raÁ Ãmis amoReba undodes wvrilad amoiRos, asre rogorc patara lekvisa. ese balRmisagan iqnebis icodi Tu siÃmisagan iyos, Ãma weros Ãmasa ugvandes. wamali misi Ãmis Cavardnisa es aris. ficxla uwamlo Tu xani gamova Znelad gawmdebis da ewamlebis. Tu seni siÃmisagan iyos misi wamali. mravalZarRvis labi Seqeni daaWmevdi, nelTbili qaTmis xarSo, msuqnis cxvris guli, SaqriT, marge aris. kitris da aspanaxis xarSo, cxeli rZe, SaqriTa, karaqi SaqriTa, saxamebeli SaqriTa, abano bana ÃSirad, nelTbilis wylis sma marge aris, da tkbili broweuli cxelsa mCvarSigan gaxviveT da cxelsa nacarSida Casdev, rome Seiwvas merme Tavi (106v) moÃadon da misi guli SeSiTa datyliJon. merme iis zeTi cota anu nuSis zeTi ima broweulzedan daasxan, merme julabi Seqnan, da ama broweulis wvenSidan gaurion da gaaTbon nelad, da SeaWamon erTob margia. Tu sinedle da balRami sWarbobdes qalmisa loyia argebs, wamali misi. aiRe qalmis Sto da furceli, wyliT moxarSe, merme datyliJe da gamowure, da Tafli gaurive, da manamdisi aduRe rome Seskeldes, aWame margi aris. misTvisve. aiRe anguJati aTi drami, zafrana oci drami, Tafli erTmanerTSida gaurie da erTad galese, da aduRe manamdis, rome gaskeldes, merme pirSida daiWirebdes da wovdes, amas anguJatsa loyia hqvia. misTvisve. aiRe Ãmeli leRvi da pitna Ãmeli iyos, Tu nedli, ese swori wyliTa aduRon manamdis, rome dadnes, leRvi TafliviTa Seiqnas da gamowure, merme danayili samyi gaurive da cota kidev aduRe, sanamdis gaskeldebodes, da pirSida Ca- (107r) idebdes. Tu simÃurvalisagan iyos Ãmis Cavardna qeris korkotis wveni nuSis zeTiT erTob marge aris. Tu balRmisagan da miWirvebisagan iyos misi wamali qaTmis xarSo, cxeli rZe, Torxlo kvercxis guli, sxvilis cercvis fqvilis saxvreteli, yvela SaqriTa da Rvino ifarezos da julabs svemdes. Tu Ãma uTrTodes misi niSani da wamali didsa karabadinSida sweria.

Tu kiseri da yeli cxenis waqcevisagan an maRlidan Camovardnisagan stkiodes uwin mumia Seasvan erTi drami Tbilis wyliTa da SaqriTa, da mas ukan cxeli cxvris rZe Seasvan, da mas ukan es tle Semosdvan. aiRe mravalZarRvis furceli da cota qeris

205

fqvili, Zmari da kvercxis yviTeli guli. es wamlebi amaSigan gaurive da Semosdevi marge aris nebiTa R(mer)TisaTa.

Tu kacsa yelSida raÁme daeCaros fxa anu Zvali misi wamali es aris rome Ãorcsa abreSumi moabi magari maxvi (!) miec rom CanTqas da wynarad amozile, da kidev (107v) CaanTqmevine, da kidev amozide, manamdis qen rome amoiRos an CaiRos wminda iakob, wminda vlasi moixsenie.

kari Ãvelisa ziyinafasi iyos Tu raÁc feri Ãvela rasden rigi im brZenTa aqimTa yvela Seutyvian, kargad unda Setyoba. Tu axvelebdes da balRams amoiRebdes daiWire mware vaSlis mware wveni marilSida gaurive da miT RarRara aqnevine, rom stomaqis Tavi gamowmindos. Tu mudmad gauwyvetlad aÃvelebdes daiWire CamiCi, TeTri sakmeveli, ra erTic gindodes wyalSida moaduRe, gamowure, cota nuSis zeTi gaurive da Seasvi cxelcxeli da ergebis R(mer)TiTa. Tu aÃuÀlos da cota sisxli amoatanos daiWire bambis kurkis guli xuTi drami, erTi drami Zira, sanelebeli, danaye da nesvis Teslisagan saxvreteli fuSruki Seqen, da erTmaneTSida gaurive da Seasvi. Tu ÃvelaSida sisxli da balRami erTad amoatanos, guli eSlebodes, arwyevinebdes, Ãma Cavardnodes, kidec aÃvelebdes, Tavi stkiodes da qSinevdes, magra cxeleba ara sWirdes, (108r) Tu saxe ferzedac TeTrad iyos. Tu Ãmelad aÃvelebdes qeri gamoswure, amdeni qafuri, an TeTri sandali cxvirSidan CaawveTe. Tu swyurdebodes mJavanas wveni SaqriTa gaatkbe da vardis wyali gaurive, da Seasvi. misi wamali. Tu SeeZlos gasaxsneli miec, Tu ar SeeZlos es zufis SarbaTi miec, rom sxvas wamlebSida sweria, kidev arwyevine da saWmelad aspanaxi Seuwyevi, nuSis zeTiTa da Tbili wy(a)li mudam iRarRaros. erTi Ãvela sxva aqvs, sevdisagan, misi niSani es iyos, rome xan grZlad aÃuÀlebdes da qSinva sWirdes, da uZilobac. misi wamali es iyos, mudam cxelcxelsa julabsa svemdes da nurafersa mJavesa nu aWmevT, saWmeli maSa SeuwyeviT. nuSis zeTiTa imasWamdes. Ãvela Tu simÃurvalisa da siÃmisagan iyos, misgan rame uSvelos gamocdili es majuni broweulisa uSvelis, mkerdis simagresac da sisxlsac daawynarebs, uzmasac miecemis da naWamsac. (108v) aiRe tkbili da mwife broweuli da qerqisagan gamoiRe, merme ÃeliTa gamowure, wmindasa WurWelsa Seinaxe, merme samosliTa gamowure da qvabSida Caasxi, da ori zoma Saqari gaurive,

206

da nel Tbilad aduRe, da qafi moÃade, da raÁ gaskeldes, aiRe samyi arabi da qaTisa, TviTosagan xuT xuTi drami da merme wamalSida oci drami Tafl wyali gaurive. gaqen, rome dadnes da broweulis wyali zed daasxi, cecxlzed midgi da aduRe, rome gaskeldes aiRe da gaacive, da wmindasa WurWelSida Caasxi, da raÁ mogindes miec erTi drami. Tu SeZlos amaze da nuras aWmev, ese gamocdilia da uSvelis R(mer)TiTa. sxva imisive senisa wamali, Ãvela erTob rome kacsa awyendes. aiRe TeTri sakmeveli, qarTisa da samyi arabi, rubi, suri, yvela swor swori danaye da amisgan miec erTi mityali. (109r) Tu aman ar uSvelos aiRe anduzi, soinji, swor swori danaye, Tafli gaurive da miec es gamocdilia. Ãmelis ÃvelisaTvis. anakuÀTis wyali Seasvi, nuSis zeTi erTi drami, Saqari oTxi drami, Tbili Seasvi uzmaT. misTvisve. wamali rome naÃveli amoiRos, da Tirkmelisa da guerdis tkivilisa, da buStis tkivilisa, mkerdisa da muclisa, da stomaqisa tkivilisa, raÁc feri seni rome stomaqSian iyos yvelas uSvelis. aiRe pilpili oci drami, samyi arabi Teqvsmeti drami 317 , niaxuri, anduzi TxuTmeti drami, eseni danaye da gacer, TafliTa gaurive, merme gaerTdes, miec erTi gundis odeni, zeda cota Tbili wyali Seasvi da uSvelis. misTvisve. wamali kargi da gamocdili. aiRe muri da sadafi, Savi sakmeveli, Tafli, gaurive da cota pirSida daiWire. (109v) niSani nedlis, grilisa Ãvelasa rome uSvelis. misi majuni. rome mkerdi gamoiwmindos da sveli seni daamwifos. aiRe Ãmeli zufa, iis Ziri, mdogvis Tesli, anisoni, swor swori danaye da gacer, Tafli aaduRe, rogorc marTebs, majuni Seqen da axmare, TviTos Wamazeda TiTo kovzi unda. sxva Ãvela rome ferdi dawylulebuli iyos. misi niSani is aris, rome Ãvela gauwyvitlad iyos da cxelebac sWirdes, da mWldebodes, da dRiv da Ram balRamsa sisxli hyvebodes. misi wamali: qeris korkoti, kirCxibiTa moduRebuli, xaSxaSisa SarbaTiTa Seasvas. daiWire TeTri xaSxaSi naxevari mityali, ayiros Teslis guli, kitris Tesli, TviTosgan naxevar naxevari mityali, gacrili fqvili, TeTri qaTira, rubisi, TiTosgan TviTo drami (110r) da naxevari drami, wiTeli wamali da niaxuris Tesli erTi drami, afTimoni, dariCini, naxevar naxevari drami. es yvela danaye da sams

317 `Teqvsmeti drami~ teqstSi gameorebulia.

207

dRe qliavis wyalSida gaurive, da Seasvi aw xaSxaSis SarbaTiTa. Tu es seni Zveli iyos misi niSani: duJis magierad balRamsa amoiRebdes. Tu am sensa swamlobde, asTe unda. wyliTa jami Tavsa da imisi bayli wyalSigan Caagdo da Cavardes, nurafers wamals nu miscem, sasikvdilo aris, da Tu wyalma zeiT moigdos, simrTelis niSani aris, da asre uwamle, qeris korkoti mieciT. Tu es seni Ãmeli iyos misi niSani: balRami iyos sisxlSida icodi firtvi dadnebis. misi wamali axali rZe aris, Seasvas cxelcxeli da Saqaric gaurive, da qeris korkotic Seasvas, da saWmeli axliTa rZiTa, brinjiTa, nuSis zeTiTa (110v) gaurive da aWame. sxva gardamdebsa Ãvelasa wamali: aiRe erTi jami Tafli, ori jami wyali, cali pevSi cerecos Tesli, cota masTaqi, cota TeTri sakmeveli, cota sanelebeli danayeT da eseni asre moaduReT rome Seskeldes. sami jami erTzeda unda moiyaros, rodesac moundes TbilTbili svas da uSvelis. Tu Ãvelisagan Ãma Cavardnodes mas gasaxsneli SeuwyeviT. SirxiSti, xiaSambris guliTa, Tarangubini, ese galese da Seasvi, da yifali gauxseni, mklavis sadreks zedaT napirs aris, yovlis mJavianisagan ifarezos, da abano mudam ibanos. merme aiRe sxvilis cercvis wveni, cxeli Seasvi TaflwyliTa, da sazeliTa gulispiri daizilos, CamiCi ukurko aduRon da nuSis zeTi gaurion, da uzmosa aWamon, da saWmeli fuSruki Seqen da rZis julabic gaurion, da kvercxis yviTeli guli SaqriTa aWamon. Tu zaxilisagan an simRerisagan (111r) xma Cavardnodes. aiRe tkbilis broweulis qerqi, yviTeli alila, orive danaye da fuSruki Seqen, da Sigan gaurive, da aWame, qasnis wyliTa RarRara aqnevine. silis Ãvela rqvian, erTob bneli seni aris. amisi niSani da wamali es aris. da mkerdis tkivili oTxisagan iqnebis. da aris erTsa sensa SavasaSavas hqvia. avi seni aris da misgan iqnebis mkerdis tkivili. amaTi niSani da wamali yvela didsa karabadinSidan swerian.

kari da niSani stomaqis tkivilisa. mravlisagan iqnebis misi niSnebi da wamali yvela didsa karabadinsa hkiTxeT. Tu stomaqis simsivne sisxlisagan gamoCndes misi niSani es iyos rome sadnobelis Zali gauZlurdes da cxeli cxeleba mokidios, da enasa prke mokidos misi wamali. basaliki mklavisa qveSe napirsa aris, igi gauxseni da merme araferi. gasaÃsneli sarwyeveli wamali ar unda, rwyeva safaTariko aris, stomaqsa biis furclisa wvenisa (111v) unda

208

Secxeba da misive danayili furceli massave stomaqsa zeda daadev, da vaSlis wveni, da vardis wyali, sandali Sig galesuli, amas unda Secxeba, da mumruRani vardis zeTiTa, da tkiviliTa Seqnili iyos, mCuarzeda gaaprtyele da stomaqsa zeda dasdevi. misTvisve aiRe bia da vaSli, Seswvi da danaye, da nedlisa ayirosa naTali Sigan gaurive, da Tusmaqanisa furcelic Sigan gaurive, yvela erTman erTsa gaurive, da stomaqzeda Semosdevi, da sasmelad mJavisa da tkbilisa broweulisa wveni, da biisa da vaSlisa wveni, da saWmeli ifarezos, saWmeli qerisa korkotisa da wveni broweulisa, unda dajereba da wyali swyurodes, iisa da lulufaris SarbaTi asviT wyliTa, da meoTxes dResa zeda mravalZarRvas wveni, ZaRlis yurZenis wveni, TviTosagan unda oTxisa dramis, xiaSambris guliTa galesuli iyos, da gamowurvili, erTi dangi zafrana gaurive, samsa dResa zedas zed asvi da es tle stomaqzeda Semosdevi. wamali mistlisa (!) aiRe qeris fqvili da sanda- (112r) li, da nedlis ayiros naTali, cota zafraniTa, ZaRlis yurZenas wveniTa tle Seqen da stomaqzeda Semosdev. Tu stomaqisa Tavsa gamoCndes, misi niSani es iyos, rome stomaqisa Tavi usivdes, da piri da ena gauyviTldes, piri umwardebodes, da erTob cxlad iyos, da SewyeniT da erTob swyurdebodes. es simsivne sisxlis simsivnesa axlos axlavs. es tle Semosdev, ayiros naTali, xaTmi da qeris fqvili, kitris wveni, mravalZarRvas wveni da furceli, da xaTmi, danaye da tled Semosdevi erTob marge aris. Tu stomaqis simsivne balRmisagan iyos, misi niSani es aris, rom saWmeli ar undodes da pirsa dorbli sdiodes, cxeleba wynari iyos da simsivne rbili iyos, da wyurvili ara dia iyos, raÁ amisTana simsivne gamoCndes, yovelTa dReTa kamis wveni, niaxuris wveni, oroli unkia nuSis zeTiTa gaurive da miec Svid dRemdis da mas ukan aqlil- (112v) maliqi, kamis Tesli, aTaTi drami, oTxiTa litriTa wyliTa moaduRe, asre rome erTs litrazed moiyaros, da yovelTa dReTa oTxi unkia amisgan da sami drami nuSis zeTi gaurive, da miec, margi aris. misi saWmeli Wakuntlis furceli nuSis zeTiTa da zeTis xilis zeTiTa miec, da wylis magier mulasal (!) asvi. erTi sxva magari stomaqis simsivne aris, misi niSani da wamali yvela didsa karabadinSidan sweria. erTi sxva stomaqis tkivili aris SigniT mjdomi gamoua, isica didsa karabadinSi sweria.

209

kari bloyinisa da slokinisa mravlisagan iqnebis. aris rome cxeleba da wyurvili daemarTos, es SeuwyeviT, dileulad Tbilsa wyalsa asvemdiT da arwyevinebdiT, da yovelTa dReTa saWmlad qeris korkotsa aWmevdiT, da julabiTa cota niguzis (113r) zeTi gaurive, da bazrrayatunsa Seasvemdi, da broweulis wvensac asvemdi SaqriTa. slokinisa niSani da wamali. majuni ziraqimanisa da Triayi arabia ergebis, saWmeli raÁc grili iyos is SeuwyeviT. Tu swyurodes da piri umwardebodes nuSis zeTsa Sexvretdes, da naxevari mityali Taxvis yveri ZmriTa miscen marge aris. egeba wamali aeRos Ãmeli slokini daerTos. wamali misi axali rZe, qeris wyali SaqriTa, nuSis zeTiTa, tkbili broweuli, qasniTa, bazrayatunisa labi, es yvela erTad miscen margi aris. iis zeTi cxvirsa icxos, kiseri da beWi zeTiTa daizilos. sxva slokinSi da stomaqidaRma, bevri satkivari daerTvis an rwyeva, an stomaqis TrTola. amis wamali didsa karabadinSida swerian.

niSani rome kacsa ÃarÃa (!) saWmelsa da sasmelsa Znelad CauSvebdes. misi wamali cvili erboTa (113v) da iis zeTiTa Seqnili, malayurisa da maxmurisa, da laviwisa beWamdis amiT izeldes.

niSani misi rome kacsa saWmeli ar moundebodes, asre unda, rome iarebodes, anu saqmarsa iqmodes, muxudos furcliTa tansa ibandes da argebs. qabri ZmriTa da TalgmiTa, da mdogviTa galesuli, da ZmriTa Senaxuli, da xaxvi ZmriTa Senaxuli, da qaTmi sadafiTa da nioriTa. eseni Tu sWamos da usunos, maSin moundebis saWmeli. misi broweuliTa da ziraqimaniTa Seuwyevi, da Semwvarsa batkansa da Tbil(i)sa purisa suli saWmelsa moandomebs.

niSani misi rome Wamdes da ar ZRebodes da esec iqnebis gulsa saWmeli undodes da stomaqsa ara CauSvas, misi niSani wamali didsa karabadinsa hkiTxeT.

kari gulis tkivilisa simÃurvalisagan iyos. misi niSani es iyos civi qari da civi wyali iamebdes, da Tbili, da mÃurvali ewyinebodes. wamali misi grilsa saxlSidan daawvine da gareSemo (114r) marili oTxi drami, zanCafili ori drami, pilpili oTxi drami. es yvela danaye da gaceri, da erTmaneTSi gaurive, da perul moÃdiliTa TafliTa Sezile, da majdunad Seqen, da raÁ mogindes, amisagan miec erTi mityali Tbili wyliTa. ama wamalsa micemasa

210

ukanis gasinjeT, Tu muceli daucxres eSvelebis, Tvarem karga ar eSvelebis icodiT.

meores isyisa tablisa qvian rogorca ziyisa sisxa agreve amisi iqnebis, asre rome RviZli gauÃurdebis da wyalsa moandomebs, dasvams, RviZlsa ara mouxdebis. arabulad sisxa amas ityvis, viTa wyali masvio, magram ziyisagan amisi wyali ufro iqnebis. amisi niSani es aris muceli gausivdes da Wipi gareT garmoeqces. asre gaumagrdebis, rome Ãeli dakra tablsaviT Ãmas amoiRebs, da iberodes. ese qarisagan iqnebis da bloyini undodes, da ver aboyinos, Tu aboyinos, moisvenos. ese seni simÃurvalisagan iqnebis da sigrilisaganaca iqnebis. Tu simxurvalisagan (114v) iyos axlisa kamisa da niaxurisa wyali vasvaT, kargi aris. babanujisa da aqlal maliqisa moxarSevdiT da imas tled SemosdebdiT. Tu sigrilisagan iyos mavali, usuli miscen mwaris nuSisa zeTiTa da TeTri sakmeveli, nana, sxva Ãmeli sadafis furceli danayon, gacran da TafliTa gaurion, da bamba daasolon, da sajdomsa daidvas, da gulangubini mostagi miec, da fetvisa anakveTisa moxalva da Semodeba mariliTa margi aris, da naxevari mityali aSayi galeso wyliTa TbiliTa, gaadno da Seasva samsajer zisxasa uSvelis, da saWmeli amasca ziyisa sisxisa SeuwyeviT. merme lamis zisxisa es aris kacsa miT waekidebis buasiri sWirvebodes da bevri sisxli sdenodes da dedakacsa miTa rome wesi SeÀkrodes. ama senisa niSani es aris, rome sigrile moreodes da RviZli gagrildes. pirvelad ferÃni dausivdnen da mere muceli, da yuri, ukanis piris saxe da Ãelni, da sxva adgilica, sadaca TiTi daaWiro (115r) Sin daeflas da erTsa wamsa iseve darCes. merme missa alagsa amovides, da ziyisa, da tablisa sisxTaSigan piri da Ãelni ara gausivdnen, Ãeli gauwvrilden da ZarRvebi mSvildisa sabeliviTa gazidul iyos, da Tvalni ukuscvivdnen amisa da sxvisa ziyisa gvari erTi ar aris. wamali misi es aris. Tu fseli wiTeli iyos da skeli niSani simÃurvalisa aris, da amas pirvelad Ãeli gauÃsen, da upriane aris da marge. merme gasaÃsneli unda da rwyevac kargia, sams dReSigan erTxel. Tu am senSigan civeba da Ãurveba iyos maSin arc Ãelis gaxsna varga da arc wamlis aReba gasaÃsneli. sanamdis civeba da Ãurveba ara wava, da rwyeva da RarRara erTob marge aris. sxva wamali misi. abi da revandi, abi mazarioni, erTob margi aris. abi

211

revandisa mamadis Svilis zaqarias nusxisa aiRe revandi, Rafitis wveni da qasnis Tesli samsami drami, Rariyoni aTi drami, SarbaTi ori (115v) drami da naxevari, Seqnilisa SarbaTebSida yovelT kvireTa erTxel miscemdi, margi aris. ufmro Zlierisa abisa _ aiRe abi mazarioni danayili, naxevar naxevari drami da tkbili nuSis guli, erTi drami qaTira, ama wamlebisa wona Saqari gaadnev da es wamlebi danayili, da gacrili, da gamdnari, SaqarSida dazile da abebi Seqen ese yvela, erTi SarbaTi aris, xan iyos rome am abis Wamisagan stomaqi gamoCndes, nuSis zeTma wva daawynaros, Tu gulis reva gamouCndes bia gamowoos da is daawynarebs, da Tu absa ukaniT simÃurvale gamoCndes, da rasdensa dResa qasnis wvensa da kowaxuris wvensa tabaSiriTa miscemde, margi aris.

wamali sisxisa moiRe Zeranas furceli da samsa dResa ZmarSigan daalbe, da merme amoiRe, ormocsa dResa CrdilSida gaaxme, mere danaye da gaceri, da misgan Seasvi yvelTa dReTa TviTo drami, RviniTa kargiTa da gamocdili aris. misTvisve. ori dangi farfioni danaye, yovelTa diliTa Toxlo kvercxiTa aWame. grilsa sisxa ... 318 . 319

(116v) pirwmindi, matantela, marwyvis furceli, samferi ombali, pawai dedalperais Ziri, TeTri Ziri, wiTeli qinZi, kamis devi, iqi maliqi, axeul daxeulis cxrai Tavi niori, qalis umaruli, irmis rqai, Tiaxmaruxi, agini yvela asvi, xaris Ziraic, liqorieis nawuri asvi naxevari iqinei gamzane da naxevari nakbenze dadevi.

slokinisaTvis isdorisaTvis. dedal mamali ia, kostei mariam msxalai, elusamelai, kurmuxa, TeTri da Savi pitna, saro, orferi, TeTri sakmoveli, jaozi, Savi bJolis cili, kopitis qerqi, taxtoxai, qveS nigziris Ziri, siqilanjis Ziri, es(e)ni kas RvinoSi TafliT moxarCe da TbilaT asvi dila saRamos, jaozi sakmoveli Cadev ... 320 (117r) ... drami es yvela danaye erTad, gaurive, da yovelT kvireTa orsa dramTa asvamdi, siqangubini usuli Sigan gaurive. Tu amas vera gauZlos daiWire erTi mityali mazarioni, Zvelis ZmarSidan Casdev erTs kvirasa, merme Zmrisagan gardmoiRe, aseTs

318 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili. 319 116r, 116v – locvebi. 320 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.

212

alags gaaxme rome arca grili iyos da arca cxeli. raÁ gaxmes mas ukaniT daiWire RafTis wyali ori drami, kitris Tesli mityal naxevari, qasnis Tesli aTi drami, es yvela danaye, da qasnis wveniTa yursebi Seqen, da erTsa kvirasa, yovelTa dReTa, ama yurssa miscemdi, saqangubiniTa usuliTa, da saWmlad, uSobelisa Zroxisa Tav-ferÃi ZmriTa moxarSe, aWame, kargaT mouÃdeba. misTvisve. daiWire Tuxmaqani, ayiros Tesli, da xiaSambris Tesli, wvrilad danaye, wyliTa Sezile da wveni gamoÃade da patara qeri gaurive, da moaduRe, da fuSruki Seqen, da Sigan TeTri (117v) Saqari gaurive da aWmevdi. raÁc qariani iyos yvelasagan ifarezos, Tvaram tyirpsa awyens da saqmesa daamZimebs. satacursa, da nesvsa, da kitrsa sWamdes, kargad mouÃdebis, siqangubinsa bevrsa nu aWmev, ziania, mJaviTa Seqnili saWmeli kargi aris. ama senSigan saWmeli _ qaTami da ÃoÃobi xan Semwvari da xan moxarSuli, da samarxo _ ospi, nuSis zeTiTa, margi aris, kvawaxuriTa, ZmriTa da tkbiliTa broweuliTa, Ãmeli xili, wiflis guli da nuSis guli, Ãmeli leRvi sWamos da zeda 321 siqangubini Sesvas, wyurvils mouklavs. kvawaxurisa yursi erTob margi aris. ama wesiTa rome yursebSigan swerian kvawaxuris yurssa bevrsa nu miscem, amisTvis mucelsa Sekvra ar unda, Seqna kvawaxuris yursisa. aiRe kowaxuri, gawmedili rubisusi, vardi, kitrisa da nesvis Teslisa guli samsami drami, mastaqi da sumbuli, revandi da zafrana, oroli drami qasnis Tesli sami drami, tabaSiri erTi drami da naxevari, (118r) gawmedili Tarangubini. eqvsi drami gaadvne, da es danayili wamlebi Sigan gaurive, dazile da yursebi Seqen. TviTos mitylis siqangubiniTa da broweulis wveniTa miec. misTvisve aiRe Ãmeli Zroxis nexvi da misis meoTxedisa wona qasnis furceli gaurive, danaye vaJis fseliTa, anu Txis fseliTa da ZmriTa dazile da tled Semosdev. is sxvaÁ tle. aiRe Txis Zveli nexvi da zroxis nexvi Ãmeli, danayili qerisa da fetvis fqvili, amaTgan TviTo pevSi, es yvela ZmriTa Semosdev, margi aris.

sxva wamlebi, rome RviZli simrTelisaken moiyvans simÃurvalisa RviZlisa tkivilsa sweria, ise iÃmare mudam, mucelzeda es tle Semosdev da Seiwyos. daiWire spilenZi damwvari da farifoni, wiTeli wamali, fetvis fqvili, cxvris nexvi Zveli da bora,

321 sityva gameorebulia.

213

TviTosagan TviTo mityali danaye, anu RviniTa, anu Tafl- (118v) wyliTa dazile, tled Semosdev.

Tu ese ziyisa sisxa RviZlisa sigrilisagan iyos, misi niSani. imave RviZlisa sigrilisa niSani iyos da wamalica iq monaxe, sadaca RviZlis sigrilisa sweria. ama wamlebiTa RviZli simrTelezeda moiyvane, merme sisxisa wamlebi uyavi am wesiT, rome swerian wamali misi. saWmelsa arafersa ar unda Wmeva, wyalsa nu asmev, misi saWmeli es iyos: puri gamoacxon kargaT, am wesiTa rome kamis da niaxuris, da anisonisa Tesli, da ziraqimani Sigan erios. ama pursa da yovelTa dReTa ama purisagan ormocdaaTi drami SeuwyeviT saWmelad, da muxudos wvenSida Cahyrides, daalbobdes da agre sWamdes, niadag boloksa Wamdes, margi aris. didi Triayi da araba Triayi, da raÁc amaT gvandes didrovani majunebi yvela kargi aris da TbiliTa wyliTa ibandes da Tornezedan oflsa idendes, margi aris. sxva sisxisaTvis. wamali kargi da mSveleli R(mer)TiTa. aiRe yviTeli aliloÁ, TurbuTi, danayili, gacrili, aT aTi drami, balila oci drami ... 322 (119r) ...sa sisxasa uSvelis. mere tleebi Semosdev. tle sisxisa. aiRe bora, zroxis qoni, TeTri sakmeveli da vaSayi. yvela danaye da kitranas wveniTa tled hqen da Semosdev, ergebis. misTvisve. aiRe vazis nacari da muxis nacari, da Ãmeli Txis kurkli, da Ãmeli zroxis nexvi, danaye da gaceri ZmriTa, da simsivnezeda tled Semosdev, yovelTa dReTa zRvisa wyalSida ibanebodes, rbilsa miwazeda siaruli, qviSazeda da mzisa pirsa jdoma margi aris. da saWmelad saero puri, asre rome kamisa da niaxuris Tesli, soinji, ziraqimani da anisoni, yvela danayili comSida gaurive, gamoacxve da aWame. saWamadsa muxudosasa Seaqnevinebdes, Sigan dariCini, pilpili, ziraqimani da niaxuris Tesli gaurive, danayili, ÃorcTagan ÃoÃobi da qaTami, da maTi mzgavsi romelic iyos. Tu ama lamisa sisxaSida kaci erTob damZimdes, da ZilSigan krTebodes, da uZiloba daemarTos. mas araferi wamali ar uSvelis. Tu (119v) ese ara sWirdes, maSin imedulad iyav.

322 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.

214

samive ferisa sicxisa. ori dro erTob Zneli aris, erTi wyaldi-dobisa da erTi Semodgomisa. Tu ama drosa wamloba gindodes, amisi wamloba saimedo aris.

Tu Rone ar iyos ese subuqi da uziano, wamlebi SeuwyeviT. aiRe siqangubini usuli buzrgi da cota revandi, cota SasTaras Tesli, cota qasnis Te(s)li, gaurive da Seasvi, rome ima sensa ar ematos. sasmeli da saWmeli is rom gviTqvams isre SeuwyeviT.

kari iarayanisa, iarayani amas hqvian rome kacsa tani da Tvalis siTeTre gauyviTldes, oTxisagan iqnebis. erTi Znelis zafris cxrosagan. ese cxro mÃurvale aris, erTsa dResa mova da meoresa ara, da aSfoTebs. im cxrozeda Tu meSvidesa dResa siyviTle gamoCndes, saSiSari aris. amisi niSani da wamali ima cxrosa karSigan werian. Tu waekidos ese samÃurvalosa, saWam- (120r) lisagan anu Rvinisagan. misi niSani es aris, rome RviZlsa simÃurvale sWarbobs, da aduRdebis sisxli RviZlSigan, da gayviTldebis isi kaci, naRvlisa da RviZlisa simÃurvalisagan aris. misi wamali. yvelaÁ RviZlisa simÃurvalisa uyaviT. SarbaTi da tle yvelaÁ grili SeuwyeviT da Rvinosa nu asmev. grili SarbaTebi ese aris: tkbilisa da mJavisa broweulisa, da qasnisa, da ayirosa wyali, mJaves kitrisa da sazamTrosa wyali, da Tuxmaqnisa wyali SaqriTa, da siqangubini ZmriTa Seqnili, Tesli qasnisa siqangubinSigan gaurive da moaduRe, sasmelad qasnis Tesli qeris wyliTa moduRebuli iyos, satkivars gamoiRebs da gaswmends, da zeTis xili ZmriTa Seqnili sWamos, margi aris. axali qinZi Taras furcliTa sWamos, argebs da saWmelad Tiknis Ãorci isrimiTa, anu ZmriTa Seqnili sWamos. (120v) Tu ese seni RviZlis Sekrvisagan iyos is ufro avi da mZime aris. Tu RviZlis Sekrvisagan iyos, misi niSani es aris: piri umwardebodes da swyurdebodes. raÁ es niSani naxo icodo, rome qveSe savali gza Sekruli aris, zedaT iarebis da misgan aris siyviTleo. Tu zeda savali gza Seikras da iarebodes qvemosa gzasa, misi niSani es aris, rome misi fseli wiTeli iyos viTa Tixa da moSaod dascemdes, da navali yviTeli iyos. Tu Sevides nawlevTa aSfoTebdes da Seqnas Zneli kolinji, da ese Sekura iqnebis navalisa. sisqisagan dajdebis pirsa savalisasa da Caqrebis. miT iqnebis nasqeloba. awe daiWire Sardi, dadgi da naxe, Tu yviTeli iyos da sveli, icodi rome simxurvale da zafra sWarbebia.

215

amas asre unda: uwin wamlebi daalbo, asre rome aiRo niaxuris Tesli da kamisa, da cerecos Tesli, samive swor swori hqen, moaduRe da gamowure, da sami mityali mwaris nuSis (121r) zeTi gaurive Sigan, da yovelTa dilaTa asvemdi, da ima sensa daalbobs. da saRamos erTi mityali bolokis Tesli, erTi mityali nesvis Teslis guli, erTi mityali anisuri, naxevari mityali cerecos Tesli, naxevari mityali niaxuris Tesli, es yvela siqangubinSigan Cauyare da Seasvi, da merme arwyios marge aris, da Sekrulsa RviZlsa gaÃsnis da gamoswmends. erTi mityali Wakuntlis furceli miscen siqangubiniTa erTob marge aris da Sekrulsa RviZlsa gaxsnis. sxva gasaÃsneli wamali: aiRe yviTeli alila aTi mityali, saymunia dang naxevari, aTi mityari Tarangubini, asi mityali wyali daasxi da daalbe, gamowure da alila danayili, da gacrili Sigan gaurive, da saymunia sxvilad danaye danis tariTa da gaurive, da Seasvi. mucelsa gaswmeds da siyviTlesa gaiRebs da gaxsnis mucelsa. Tu siyviTle darCes tansa da TvalTa, misi wamali: aiRe erTi (121v) mityali bora da bolokis wvensa kargsa Rvinosa Sigan gaurive, da kaci abanosa Sigan Casvi, da isre Seasvi, da erTob margi aris, oflsa adens da siyviTlesa gamoiRebs, da naskusa gaxsnis brZanebiTa R(mer)TisaTa. yursi revandisa, siqangubini buzurgi, eseca margi aris da misi saWmeli yvelaÁ ZmriTa Senaxuli, qabri da bolokis furceli variiTa Seqnili da kombostos furceli, zeTis xilis zeTiTa, margi aris. Tu wyurvili mouvides, wyali qasnisa, siqangubiniTa buzurgi miscen, marge aris. Tesli qasnisa da wyali Toxmaqanisa, da bolokis furclisa wyali, mJavisa Turinjisa siqangubiniTa Seasvas, erTob marge aris. Tu es seni welSida Cauvides da yolinji gamoCndes, mas maled oyna uyon da gasaÃsneli wamlebic uyon, rome seni gaiRos, yvelis wyali da aqlemis rZe Seasvan, eseca margi aris. Savi iarayanisa niSani ese aris. RviZlSigan sevda darCebis da (122r) tyirpma ver gazidna misken, naskvisa bediTa. naskvniloba ese aris, rome RviZlsa da tyirpsa Sua gza aris da gza Seikrvis da imiTa gamoCndebis Savi iarayani. Savi iarayani erTi sxva aris, amisgan waekidebis, rome RviZli rome nametnavad cxeldebodes da isre gaÃurdes RviZli, rome sevda imaSigan daiwvas da isi damwvari sisxlSida gaurios da yovelsa asoSida mivides. erTi sxvave amisgan waekidos isi rome RviZlSida

216

damwvari aris, isi sevda Seiqnebis da misganac Savi iarayani gamoCndebis. Tu ese satkivari tyirpSigan gamoCndes da tyirpSigan iyos siSavisagan yviTlad eqces, Sardi wiTladaca Seiqnas. Tu mzesa uCveno, yviTlad gardaiqces. Tu ese satkivari tyirpisgan sWirdes, marcxenisa Ãelisa saRviZle gauÃsen. Tu RviZlSigan iyos, marjvena saRviZle gauÃsen. yvelis wvenSigan siqangubini, afTimoniTa Sekazmuli gaurive da Seasvi.

Tu ama satkivar- (122v) Sigan civeba anu cxeleba gamoCndes, wyali qasnisa Seasvi, da saWmelad misTvis qasniTa ZmriTa da niaxuriTa, anu Tiknis Ãorci Seuwyon, qabri ZmriTa gazrdili da furceli bolokisa, da wyali bzisa furclisa, TviTosagan TviTo unkia 323 , abusalalabisa wyali da qasnisa wyali ori unkia 324 , qabrisa furclisa erTi unkia325. ese wamlebi yvelaÁ erTad aduRon da merme daswuron, da xiaSambari amiTa daadnos. ese gasaÃsneli wamali ar iyos, yovlisa senisa wamali aris.

niSani diyisa is aris, kacs rom cxeleba mouvides, arc grili iyos da arc cxeli da tani kacisa daamWlos, Tma Camoscvivdes da pirisa saxe xan gauwiTldes da xan gauyviTldes da asoni garbilebodes da wvivni gauwvrilden da mklavnica gauwvrilden, pirisa saxe gamoecvalos da yurebi gaudiddes, cxvirisa wveri da yeli wvrilad eCvenos, Tvalni Rrmad ukuucvides da Tmisa wverebi daiyos. misi wamali: alilasi (123r) maTbuxi miec. mas ukaniT broweulisa SarbaTsa unda micema, ase rome SarbaTsa Sina mogonebuli aris da erTob margi aris. sxva: marto siqangubini TurinjiTa mJaviTa erTob margi aris. Tu Ãorci moundes ÃoÃobi da qaTami aWameT. sxva amisi wamlebi cxrosa rigSigan swerian da sadaca diyi sweria iq naxeT.

kari tyirpis tkivilisa. icodiT tyirpis tkivili mravlisagan aris. erTi simÃurvalisagan. misi niSani is aris, rome marcxenaman guerdman tkivili dauwyos da ena gauwiTldes, da saWmelzed undomad iyos, da swyurdebodes. wamali misi: yovelTa dilaTa buzurgi siqangubini Seasvi qasnis wyliTa, da kamis wyliTa, da

323 teqstSia `uknia~. 324 teqstSia `uknia~. 325 teqstSia `uknia~.

217

selimas ZarRvic gauxsen marjvenisa Ãelisa, RviZlSigan gamoiRebs sisxlsa da marcxeniT tyirpisagan, selimi mas hqvian, marcxenisa Ãelisa neksa TiTsa Sua cota zeiT ZarRvi aris da oriv sandali galese da marjveniT Rliazeda dascxe da ama (123v) tyirpSigan raÁc seni gamoCndes, misi saWmeli mJave iyos Tu tkbili, yvela qabriTa Wamos, niaxuriTa da sadafiTa erTob margea. sxvaÁ. qasnisa da niaxurisa, boloki da misi furceli, da Wakuntlis furceli, es yvelaÁ anu zeTis xilis zeTiTa da anu niguzis zeTiTa Seqnilsa Wamdes, margi aris. Tu Ãorci moundes kargi da Cvili Wamos, ÃoÃobi da qaTami ziraqimaniTa xarSoT Seqnili, argebs. puri amisTana Wamos: daiWire fqvili litra naxevari da sadafis Tesli, kargad danaye da fqvilSigan gaurive da mozile da gamoacxve rome gaÃmes da dilas Wamdes. Tu ZmriTa Wamos sjobs. Tu tyirpisa tkivili sigrilisagan iyos misi niSani es iyos: marcxeniT ferdi da gverdi stkiodes da piris feri TeTrad iyos da ara swyurdebodes. amisi wamali: qabris yursi SeuwyeviT, rome yursebSi- (124r) gan sweria. Ãmeli sadafi, Ãmeli pitna erboSigan moaduRe da tled Seqen, da tyirpzedan Semosdev, da kamasa gaacxelebdi, da tyirpzeda Semosdebdi, da Ãmeli leRvi moaduRe ZmarSigan da tyirpzeda Semosdev, da kidec aWame ZmriTa dambali leRvi. mesame tyirpis tkivilisa niSani es iyos, rome qari Cauvardes tyirpSigan da tyirpi gadiddes, da kideca stkiodes, da tyirpisa tkivilisagan muceli gaudiddes, da tyirpi daZras misa adgilisagan marjuÀniT wamovides. misi wamali es iyos: (a)fsinTimi qunjiTisa zeTSigan moaduRe da mudam tyirpzeda gardakrebdi, da marcxena Ãeli gauxsen, igi sadaca marjveniT, sadaca saRviZlesa gauxsnian da tkbilisa saWmlisagan ifarezos, da Taflisagan, da Zmrisagan, da mJavisa saWmlisagan. Tu ama tyirpisa ufalsa sigrile moreo- (124v) des gogirdi da bora, da ifnisa kakali erTpirad danaye, da kavSiri ZmriTa gaadnev, da erTad gaurive, da amas qunjiTis zeTica gaurive, da tled Seqen da tyirpzeda Semosdev. erTi tyirpis tkivili sxvaÁ aris. misi niSani es aris, rome qvaviTa gamagrdes, rome Ãeli dasdva tyirpzeda qva(sa)viTa iyos da erTob nametnavad stkiodes da cxlad iyos, wyurvilica sWirdes. misi wamali: sosani iis ZirSigan moaduRe da tyirpzeda dasdev, da nigvzis furceli da nioris furceli orive danaye, da ZmarSidan moaduRe, da tled Seqeni, da tyirpzeda

218

dasdevi. merme moiRe sadafis furceli Ãmeli aTi drami, bora da Ãmeli pitna sam sami drami, da uSayi Svidi drami. ese uSayi ZmarSigan gaadnev da ese wamlebi danayili, da gacrili, Sigan gaurive da Semosdev. Tu ese tyirpi ara dalbes da magrad iyos amas Savi iarayani erTvis da misi niSani da wamali didsa karabadinSigan swerian.

(125r) kari sijisa yvanasa hqvian. icodiT orisagan iqnebis: erTi misgan, rome SigniT mRieri iyos tanzeda gamova. misi niSani es iyos: marjuÀnaman guÀrdman dauwyos tkivili da cotaT kidec axvelebdes. amas rome SeityveT, rome SigniT mjdomi gamosulia RviZlzeda, anu firtuzeda, anu sxva asosa zeda. misi niSani erTi es aris, raÁ gaiyvanos, sisxli gaatanos da saWmelsac aukrebs. misi wamali: Ãeli gaiÃsnas _ basaliki, sisxli cota gamouSvas, merme qeris korkoti moaduRe da aWame da raÁc grili tleebi iyos zedan Semosdev da iis SarbaTi, SirxiSti, Tarangubini TviTosagan aT aTi drami gaadnev, gamowure da Seasvi cxel cxeli. Tu ena Savi iyos, anu yviTeli da gasivebuli iyos, qaTanis nakveTiTa da mravalZarRviTa ena gamoswminde, da gamorecxe. Tu enazeda nazla iyos, wnorisa xisa dana Seqen da ena gamofxike, merme TuTubo da brow- (125v) eulisa wveni miec da raÁ moijobinos wvrili Tevzi miec ZmriTa. jalinoz amas ityvis, rogorca yvana dauwyos da 326 mouvides yvana, Tu adre 327 da urjelad iyvandes es seni qvemos nawlevSigan aris. Tu cotad azidvebdes da jdomisagan rjides, Sua nawlevSigan aris. Tu mwved azidvebdes da rjides, zemoT nawlevSid aris. raÁ es niSnebi naxo nu aCqardebi, kargaT gasinje, dauwynardi, nurc mwvavesa wamalsa miscem, aSlis da veRar Seityob. aseTi wamali miec, rom Sewyobili iyos. qeris korkoti Sehqen, aiRe marcvali, moÃale da misi korkoti Seqen. aiRe samyi arabi, qaTira, vardi. ese swor swori qen, moÃale da danaye da ima qeris korkotiTa aWame, anu biis S(a)rbaTiTa. Tu amiTa ar eSvelos, ama qerisa magieri fetvi qeniT, moÃaluli da misi korkoti Seqen da aWame fSati da ia ia Sigan moaduRe. merme julabi gaurive da aWame. fuSruki Seqen (126r) moxalulisa kitrisa Teslisa da brinjisa wveni da xiaSambari Sigan

326 teqstSi `da~ gameorebulia. 327 teqstSi `adre~ gameorebulia.

219

gaurion da aWamon mudmad, mravalZarRva moÃaluli vaSlisa SarbaTiTa miscemdiT. Tu ese qvemosa nawlevsa Sigan iyos, oyna uyav ama wamlebiTa: aiRe brinji erTi litra da samsa litrasa wyalSigan moxarSe, asre rome naxevrad moiyaros da gamowure. merme daiWire samyi arabi, wiTeli wamali, TeTri sakmeveli swor swori da mravalZarRvas Tesli. es yvela SarbaTsa Sina gaurive da yovelTa dReTa xuT xuTi mityalisa odeni. ama wamlebSigan Svidi mityali wveni gaurive, Cvidmeti mityali brinjis wveni Sigan gaurive, Tu kitri erTob iyos cota, vardis zeTi Sigan gaurive da miec. Tu ese zemosa da anu Suasa nawlevsa ese wamali qeniT oynad, Tu wmindasa sisxlsa iyvandes aiRe samoci drami mravalZarRvas furclis wveni, ori drami wiTeli wamali, ori drami gacrili fqvili, ori drami qeri, ese brinjis wveniTa moa- (126v) duRe da oyna uyav. Tu aman ar argos ese oyna uyav: aiRe brinji, moaduRe wyliTa, gamowure kvercxis guli da vardis zeTi, da gacrili fqvili, misgan cota aiRe da brinjis wyalSida gaurive. ori drami wiTeli wamali da oyna uyav yovelsa fersa yvanasa argebs. yvana Tu mowamvlisagan waekidos, misi niSani es iyos, rome xSirad iyvandes da sisxlzed ar iyvandes, yviTelzed iyvandes mowiTanoT da scemdes, stomaqman dauwyos tkivili da srulad tanSi aSliT iyos, da saWmelsa ara dia moindomebdes, da guli eSlebodes, da tanSi cxlad iyos, da erTob iwyurebdes, daSvndena ara hqondes. misi wamali: samjer oTxjer arwyevine da RarRara aqnevine da gasaxsnelica aaRebine. aiRe xiaSambrisa guli, SirxiSti, Tarangubini Svid Svidi drami, vardis wyali, cxel cxeli Seasvi da Tu rame darComili iyos, gamoiRos. mas ukan kidec raÁme sWamos da moisvenos, da rogorc gaiRviZos, Tu daSvnda kargia, Tvaram kidev arwyios. erTi yvana sxva aris, rome saWmels (127r) sWamdes da isrve udnobsa gaiRebdes, nawlevica ewvebodes. navali moyviTano iyos, anu momwvano da swyurdebodes, da Wipi boqvenamdisi yvelaÁ stkiodes da SigniT kidec ewvebodes. misi wamali: yursi tabaSiri SeuwyeviT, aiRe tabaSiri, wiTeli vardi, samyi arabi da kowaxuri. es samive swor swori qen, danaye da isrimisa SarbaTiTa, anu broweulis SarbaTiTa anu biis SarbaTiTa Seasvi, da misi saWmeli Ãmeli broweuli da isrimis wveni saWamadad Seaqnevine, da is aWameT, Tu am saWmelsa ver Wamdes da sustad iyos, kurdRlis Ãorci aWameT, ÃoÃobi, qaTami,

220

romelic iyos, axali doc SeasviT, da ospis saWamadi SeuwyeviT, da mJave gawurvili mawoni Sigan gauriveT da isre aWameT. da Tu mJave moindomos Ãmeli broweuli aWameT. Tu mSralsa sisxlzeda iyvandes xSirad aiRe Triaqi, qaTira, nura, sakmeveli, qarva, TviTosagan swor swori danaye da sami wona Saqari (127v) Sigan gaurive, da moaduRe, rom Sesqeldes, misi SarbaTi xuT xuTi rom Sesvas. sxva yvana rome xSirad welT naxvewsa iyvandes, asre rome xSiradac dajdebodes da adgebodes, da isre egonos viTa gamoiyvanos da ar gaiyvandes, da Tuca gaiyvandes. cotasa da balRamiansa, da Txamli erios Siga. ama sensa yvelasa Safman uSvelos. Safi patruksa hqvian, rom ese aris. aiRe TeTri sakmeveli da alisarCuli, samyi arabi, Triaqi, swor swori danayeT da kvercxis guliTa SezileT, da patrukad SeqeniT, grZelis xurmisa kurkisa simsxo, merme Crdilsa gaaÃmeT da aRebineT ese patruki da uSvelis. Tu yvanaSigan ese waekidos moundebodes da ver dajdebodes. misi wamali es iyos, xiarSambrisa guli, oci drami SirxiSti. eseni yvela vardis wyalSida daalbe, gatyliJe da gamowure dileulad, uzmod Seasvi, rome oTxi, oden xuTi xeli gaiyvanos, senisagan gamo- (128r) iyvanos, Ãorcsa nu aWmev da Rvinosa nu asmeven, saWamadi brinjisa da ospisa SeuwyeviT, TuTuboT Seqnili da Txis qonsac gaurevdiT da isre aWmevdiT. sxva, Tu nametnavad iyvandes es tle SeuwyeviT mucelzeda gardak(a)ariT, Semkvreli aris. aiRe gunda, Sigan rome sxva gunda aris, SigniT iqnebis gundaSi da broweulis yvavili, sandali, Ãmeli broweuli, wiTeli vardi da broweulis qerqi mJavisa, yvelaÁ danaye Ãmeli da wnoris furceli, vaSlis furceli da biis furceli, yvelaÁ gaaxme, da danaye, da imaSi gaurive, da ZneliTa RviniTa tled Seqeni, da gulzeda gardaakari, da xili, bia Semwvari aWameT uzmaT, da saWmels ukan xils nuRar aWmev. biis S(a)rbaTi raÁc yvana aris yvelas argebs. Tu mucelSi stomaqisa sisustisagan gaxsniT iyos, misi niSani es iyos, rom ganavali wyaliviTa iyos, ubalRmod TeTri iyos dosaviTa. raÁ ese sWirdes (128v) aiRe Ãmeli vardi, danaye, Ãmelsa da axalsa samoselSigan ga(a)xvive da kargsa RvinoSida Casdevi sams dResa. merme daswure furceli, gaagde da Rvino Seasvi uzmad, da margi aris. misTvisve: aiRe bia da wyliTa aduRe, virem samisagan erTi darCes da merme Txis yveli gaurive da saRamos miec da eSvelebis. misTvisve: aiReEkvercxis yviTeli guli da Caagde

221

erTsa tafaSigan. zeda Zmari daasxi, aduRe virem Zmari dailios da merme SeaWame da margi aris. misTvisve: aiRe Tevzis webo, daalbe, dazile da gaadnev da Seasvi, mucelsa Sehkravs da uSvelis R(mer)TiTa. sxva wamali muclis tkivilisa: Tu zidveba waekidos da welTa naxvewsa atandes, dajdebodes zeda328 da verasa sWamdes, aiRe xuTi gunda, danaye da TbiliTa wyliTa Seasvi uzmad, da uSvelos. misTvisve: saWmeli brinji miec wyliTa, aduRe da Tafli gaurive, da aWame, anu TuTuboTa aduRebuli saWamadi, anu Semwvari Citi, ÃoÃobi, anu ixvi da qaTami Semwvari. ama (129r) saWmelma daamagros. Tu simÃurvale ar iyos, wyal gareuli Rvino asviT, an broweulis SarbaTi. sxva patruki raÁ uSvelis erTob zidvebasa da tkivilsa muclisasa. aiRe muri erTi drami, Triaqi ori dangi, sakmevlisa fqvili naxevari drami, zafrana, yvelaÁ erTad danaye, wvrilad wyliT gaurive da Sezile, rome cviliviTa Seiqnas, daWar bakilas odeni, mkedis patrukebi Sehqeni, Sekazme da zeda dasdev. da erTi wveri Sors daiWire, rome gaÃmes da raÁ mogindes Semwen berZuliTa zeTiTa da Seudev, uSvelis nebiTa R(mer)TisaTa. yvana sxvac mravalgvari aris.

kari kolinjisa. raÁ kacsa kolinji daemarTebis misi niSani es aris, rome mucelSida Sehkras, da welni stkiodes, beWTa Sua gaswvdes, da piri uSrebodes, da umwardebodes, da saWmelzeda undomad iyos, da iqmnebis rome gulic ereodes. raÁ es (129v) niSani naxo icodiT, rome ese seni raÁ daemarTos samferi aris. ese kolinji erTi balRmisagan da qarisagan, meore zafrisagan, mesame ialuz hqvian isi misgan iqnebis welSigan anu sabami gamouvides, anu wvrilsa nawlevSigan Wia daeCaros. ese erTob avi seni aris da Zneli. erTi seni sxvaÁ aris, welSigan navali gaÃmebis da misganac daibadebis kolinji da es ufro uziano aris. Tu zafrisagan iyos, misi niSani es aris, rome erTobilma mucelman tkivili dauwyos, da tanzeda erTob cxlad iyos, da swyurdebodes 329 , da piri umwardebodes, da uSrebodes, SekvriT iyos da xandaxan Wkuvisaganc gamovides. raÁ es niSani naxo, icodi, rome kolinji zafrisagan aris. wamali misi: aiRe kamis Tesli xuTi drami, anisoni oriTa

328 teqstSi `zeda~ gameorebulia. 329 teqstSi `da swyurdebodes~ frCxilebSia Casmuli.

222

litriTa wyliTa moaduRe, manamdis aduRe, rome ormocdaaTi darCes. merme oci drami iisa, (130r) erTi drami saymunia Sig gaurive da Seasvi. Tu ese seni dedakaci iyos orsuli anu vaJi iyos saymunia ara miecemis, umisod miec da vaSlis S(a)rbaTi SeuwyeviT. Tu aman ar uSvelos amisTana oyna uyav: aiRe alilaÁ samferi sam sami drami, kurkisagan gawmendili da bora sami drami, TurbuTi da Rariyoni sam sami drami. mwyavi oci marcvali, semeneqi xuTi drami. ese yvelaÁ moaduRe da gamowure, da Wakuntlis furceli qatoTa moaduRe, da gamowure. pirvelad is uyav oynad. Tu amis ar iqnes, mas ukaniT daiWire Tuxmi da Samiandali xuTxuTi drami, sabri sami drami, TurbuTi da Rariyoni samsami drami, dangnaxevari bora, sami drami Tagvis curcla, aTi drami yvelaÁ, danaye vaSayi da javSiri oroli drami, da zroxis navReli Sigan gaurive, Safebi Sehqen da gaaxme Crdilsa, da aRebine margi aris. (130v) Tu sigrilisagan iyos, balRmisagan, anu qarisagan, misi niSani ese iyos, rome tkivili erTob iyos, asre rome kedelTa da qvaTa eWidebodes kbilTa, da ferzeda TeTrad iyos, da tanzeda sicxe ara hqondes, da feÃebi gaucivdes. misi wamali: ama wyali moaduRos, ama wamlebiTa da Sigan Cajdes. daiWire yaisumi, babunaji, aqlil maluqi, xaTmis furceli da Ziri, sadafis furceli, amdeni erTi rome Sigan Cajdebodes, anjara naxevari peSvi gaurive da moaduRe, da Sigan Casvi welTamdis. raÁ wyali daRma gamovides ese gvariSini miec. wamali misi: aiRe yarafili, zanjafili zarinabadi, javzi bua, Zira qimani, ayiryara, sodi, niaxurisa da stafilos Tesli, falfili, darifirfili, saqmuSki, TviTosagan swor swori, yvela danaye da majuni Seqen, da yovelTa dReTa orjel, erTxel dilasa da erTxel saRamosa aWame. Tu kaci Zalianad iyos ufrosi miec, Tu uZlurad iyos umcrosi miec (131r) wamlebsa sxvilad unda danayva. Tu amiT ar iqnas, ese oyna uyav: daiWire Samiandali aTi drami, TurbuTi xuT xuTi drami, Rariyoni xuTi, yantarioni aTi drami, semeneqi aTi drami, sabri xuTi drami, saTari aTi drami, sadafi aTi drami, pitna, eseni danaye da erTad Sejumle. moaduRe, rome naxevarzeda moiyaros, gamowure da oyna uyav. saWmelad muxudos wveni, stafilo da Telgami, eseni SeuwyeviT. sxva oyna daiWire. yaTrani sami drami, Taxvis yuÀri, qalbana, javSiri, yvelaÁ danaye da Wakuntlisa wveni gaurive, da oyna uyav. Tu zamTari iyos falRamuni SeuwyeviT, misi Seqna asre

223

unda: aiRe sonji, kordmanai, farfioni, yayula. danaye wvrilad da qalbana, ayiryara, sumbuli, broweulis marcvali, Taxvis yveri, TviTosagan TviTo drami, ziraqimani, abulRari, TviTosagan xuT xuTi drami ese comSigan gaurive, majuni (131v) Seqen da yovelTa dReTa aWameT, saymuniac Sigan gauriveT, yvelas odeni Tafli gauriveT, majunaT Seqen da aWameT yovelTa dReTa. Tu Sekruli iyos, daiWire SirxiSti, xiaSambari aTi drami, gamowure, nuSis zeTi gaurive da Seasvi da saWmeli muxudo SeuwyeviT, wveni ispanaxiTa da nuSis zeTiTa da ese Safi SeuwyeviT. daiWire iis yursebi, Samiandali, Wermis kurkis guli, alqirumi, bora, Tagvis curcla, yaTarnica gaurive, Safebi Seqen da gaaxme, zroxis navReli Sigan gaurive da aRebine. Tu ese seni dedakacsa sWirdes, daiWire oTxi tredis Ãundi, dakal da gayvlife, da Svidis jamis wyliTa moaduRe, isre rome naxevari darCes. merme erTi mali iSove da feÃebi dasWer, da gayulife, da gamoSigne. ese wamlebi mucelSigan Cauyare, qondari, Zira, soinji, dariCini, javzi bJa, merme Seukere muceli da wyliTa moxarSe, sanamdis dadnebodes, merme gardmoiRe is wyali, misi naxevari (132r) Tafli gaurive da wynarad aduRe, rom Seskeldes yovelTa dReTa sam sami drami miec, ese vaJsa kacsaca argia. sxva kolinji, romel ialuz rqvian da ialuz amas qvia berZulad R(mer)To miSveleo. misi niSani es aris: mjdomiviTa gamova, qarisganac iyos, simÃurvalisaganc iqnebis da sigrilisaganac. Tu sigrilisagan iyos, rome Ãeli dasdva TovliviTa civi iyos, yoveli tanisa tkivili mudmad iyos, rogoraca iwves, romelsaca mÃarzeda iwves, tkivili ima mÃarsa iyos, da tkivili Wipsa zemo iyos. Tu simÃurvalisagan iyos, misi niSani es iyos: misi tani cecxliviTa iyos, qSinvides maRlad da piridaRman raÁca gamovides cecxliviTa iyos, piri uSrebodes da umwardebodes, sCverdes. Tu ese mjdomi iyos zemosa nawlevi Sigan, misi niSani es iyos, rome arwyios, misi navali da boyini myrali iyos, amisgan imedi gardaswyvide. Tu Sua nawlevSigan iyos misi niSani es aris rome cxel- (132v) eba, ganuwyvetlad iyos da kideca arwyevdes, da mosveneba ara hqondes. Tu qvemosa nawlevsa Sigan iyos, sigrilisagan aris da misi niSani es aris: Sardad ara gavidodes da mucelica gaeberos da kideca Sehkras. raÁ ese niSani naxo, ficxlav unda wamali. Tu xani gaugrZeldes da Jangaris fersa arwyevdes, imedi gardaswyvide.

224

wamali misi: aiRe fetvi, gaaxurve, Tavzeda Semosdev, sadaca stkiodes iqa Semosdev. Tu Sekrvaman miaWirvos, wamali misi: daiWire niaxuris Tesli da kamis Tesli da qarva moaduRe, samsa dResa Seasvi SaqriTa cxel cxeli. saWmeli muxudos wveni an stafilos Talgami, raÁc mÃurvale da rbili iyos is SeuwyeviT. raÁ aSfoTdes yolinji da mivardes TirkmelTa siaxlesa, diadsa aqimsa TirkmelTa tkivili hgonia. da TirkmelTa yolinjisa tkivili erTmanerTsa hgavs, magram jalinoz asre brZanebs: TirkmelTa tkivili misa alagsa iqnebis, uZravad da wynarad stkivis da kolinj- (133r) isa tkivili SigniT mucelsa da welTa Sigan yovelgan iarebis. erTi misi niSani es aris, oyna aaRebino. Tu Tirkmelisa tkivili aris umfro tkivilsa moumatebs, amisTvis rome welsa avsebs da Tirkmelsa miawvebis, da atkivnebs, da Tu yolinji aris oyna welTa daalbobs, da tkivilsa daa(a)mebs. Tu yolinji Ãmelisa naRvlisagan iyos, rome gaÃmebis qvemosa nawlevsa Sigan, misi niSani es aris: ama yolinjisa ufalsa asre egonos, viTa nawlevTa Sigan mZime raÁme iarebis da nawlevTa gaxevs tkivili amas gvandes. Tu oyna uyos, ganvides ganavali, maSinRa moisvenos navalis Ãmelisagan, da ama saWmlisagan Seiqnebis yolinji, fetvisagan, brinjisagan da Ãmelis purisagan, anakuÀT anak(u)ÀTisagan. amiTac iqnebis rome bevrjel Sardad gasrul iyos, an bevri ofli sdenodes, amaTgan waekidebis yolinji. navalisa (133v) yolinjisa wamali: aiRe wiTeli Saqari aTi istili, anu ufrosi, anu umcrosi, da erbo Sigan da miec raÁca undodes, raÁc SeeZlos erbosa Wamdes, Rvinoca kargi aris. sxva, daiWire selisa da wiwmatis Tesli, moaduRe da amaTi ... 330 daiWire da ori unkia qunjuTisa zeTi gaurive, da aWame, margi aris, yolinjsa dasvams da isi raÁc welTa Sigan navali darCebis, yvelasa gamoiRebs. misi saWmeli: yvela msuqani SaqriTa da nuSis zeTiTa SeuwyeviT, da xarSo, rome mamlisa iyos ispanaxiTa da muxudoTa erTob margi aris, zroxis Ãorcis naxarSica erTob margi aris, da moÃalulisa, fqvilisagan puri gamoacxon da RvinoSigan Cauyaron, da qunjiTisa zeTSigan amoavlos, da aWamos, margi aris. amasves senisaTvis. oyna kargi da gamocdili, navali rome nawlevTa Sigan gamÃmar iyos. aiRe leRvi xuTi marcvali, Rvarblis qato erTi

330 ar ikiTxeba.

225

cali peSvi331, Wak- (134r) untlis furceli aTi marcvali, sosnis Ziri naxevarzedan danayili aTi drami, mwyavi ocda(a)Ti marcvali, qeris korkoti erTi cali peSvi332, babunaji erTi cali peSvi333, lulufari da Trunjis furceli, TviTo caliTa peSviTa 334 , eqvsiTa litrisa wyliTa moaduRe, amdoni aduRe, rome ori wili wavides, mesamedi darCes, merme dawure da aTi istili ama wylisagan da unkia naxevari. amas mravalZarRvas laba gaurive da erTi unkia iis zeTi, ori drami bora, naxevari drami marili, amas wamlebsa Sigan gaurive da nelTbiliTa oyna uyav.

kari TirkmelTa tkivilisa: icodiT TirkmelTa tkivili orisagan iqnebis sigrilisaganca da simÃurvalisaganc. icodiT, rome Tirkmeli ori aris, erTi marjuÀniT da erTi marcxeniT. marjuÀniT RviZlisa simÃurvalisagan astkivdebis da marcxena tyirpis siÃmisa da sigrilisagan astkivdebis. (134v) Tu Tirkmeli marjuÀniT stkiodes, misi niSani es aris, rome buStman marjuÀniT dauwyos tkivili, buSti boqvensa hqvian, da xan da xan kideca gaacxelebdes, Sardi yviTeli iyos da xSirad gavidodes Sardad da tkivili amasa gvandes, nemsiTa raÁ mCxvletso. wamali misi es aris, rome mosvenebiT amyofo da civsa wyalSigan Casvemde, da raÁ grili SarbaTebi iyos is SeuwyeviT. qasnis wveni da qeris wveni SaqriTa amas asvemdiT, da xilTa wyalsac asvemdiT, da broweulisa da isrimisa SarbaTi SeuwyeviT, da margi aris. laba mravalZarRvasi SaqriTa margi aris da kargi. saWmelad kitris Tesli da Sangurisa Teslisa gulisa, saxvreteli SeuwyeviT da imas axvretebdiT, da cota erbo gauriveT, da isrimisa, da qerisa, da ospisa saWamadi SeuwyeviT, da civsa aWmevdiT. Tu SekrviT iyos da acxelebdes. aiRe qasnis wveni, xiarSmaris guli, Tarangubini, qasnis wveni gamowure da Seasvi, (135r) margi aris. amisTvis yolinjSiga rome sweria iis zeTi da vardis zeTi wyliTa gauriveT, da sadaca stkiodes tled Semosdev, margi aris. awe Tu ese TirkmelTa tkivili sigrilisagan iyos, misi niSani es iyos, rome patara muceli marcxeniT stkiodes

331 teqstSia `pevSi~. 332 teqstSia `pevSi~. 333 teqstSia `pevSi~. 334 teqstSia `pevSi~.

226

da zurgica stkiodes, Sardi TeTri iyos da kidec acxelebdes. raÁ es niSani naxo icodi, rome sigrilisagan aris da tyirpisagan, da kidec damWldes kaci. misi wamali. variSini Zira aris da misi saWmeli muxudoTa da cercviTa Seqnili, tredis Ãundi xarSod, anu Semwvari WivWavi iyos. niSani Zira variSinisa Seqnisa. aiRe Zira ZrmiTa dambali da gamÃmari, da moÃaluli, asi drami, zanjafili oci drami, pilpili aTi drami, afTimoni oci drami, aTi drami bora, oci drami danaye sxvilad da TafliTa Sezile, da iÃmare. Tu TirkmelSigan simsivne iyos da var(a)mad gar- (135v) daiqces, misi niSani es aris, rome Sehkras muceli da rome guerdi iqcios, asre egonos viTa welzeda mZime raÁme mkidiao da kidec gaacios da gaacxelos da Ãorczeda cecxliviTa iyos da pirzeda wamoWexdes. raÁ es niSani naxo icodi, rome Tirkmelzeda abia raÁme. mas aseTi wamali uyav, rome gaxsnas da gamoiRos. aiRe wiTeli alila da qabuluri alila kurkisagan gawmedili xuT xuTi drami, SirxiSti, Tarangubini, xiaSambris guli, Svid Svidi drami, revandi erTi drami, mravalZarRva, damdnari SarbaTi, Svid Svidi drami da alilaÁ. eseni naxevarzeda danayili unda moaduRe, sanamdis naxevarzeda moiyrebodes, merme ese wamlebi Sigan gaurive, daalbe da gamowure, da revandi calke danaye, gahmokar mCvarSida da imave wvenSigan daalbe da Seasvi, rome mucelsa Sigan gamoiRos. Tu ama wamalsa ara miaswrob (136r) kaci daziandebis, maTbuxica 335 kargi aris, merme basaliyi gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirs aris da ese grili ima adgilzeda Semosdev. wamali tlisa. aiRe leRvi aTi marcvali, wyliTa moaduRe, merme ÃeliTa datyliJe, merme Ãmelis kombostos furceli da Ãmeli babanuji, Ãmeli tuxti, TviTosagan aT aTi drami, stafilo danaye, leRvSigan gaurive da Semosdev, rogoraca is dascxres, merme yovelTa dResa niaxurisa wyali asvi SaqriTa.

Tu fseli Seekras, misi wamali uyavi, rome fselisa daWirvisaTvis sweria da Sirimisa wamalica uyaviT, rome fseli gamovides, Tvaram kaci mokvdebis. raÁ ese niSani naxo, rome avi iyos, ese tle SeqeniT da welTa SemosdeviT. aiRe Ãmeli leRvi, wyliTa

335 teqstSia `baTbuxi~.

227

moaduReT da ÃeliTa datyliJe, merme erTi peSvi 336 qeris fqvili, erTi peSvi 337 qeris (136v) korkoti, isic Sigan gaurive, merme SemosdeviT. Tu ama wamalTagan ganixsnas, misi niSani ese iyos. fselSi TxamliviTa gamoyves. rogoraca ese niSani naxo kama da niaxuri moaduRe da nel Tbili asvi, rome gamoswmidos. Tu ama Txamlisa denasa ukaniT fseli karulasa Sigan daiWiro. Tu fseli yviTeli iyos da sveli, anu Savi, anu molurjo, amas aRara wamali aRara gaewyobis ra, sikudilis niSani aris. Tu ese fseli da ese Txamli brinjis wveniviTa moTeTro iyos, amas adre eSvelebis. Tu ama drosa Txamlma gamodena dauwyos da maSian mucelSigan ganixsnas, amazedan aiSlebis da karula kideven daiWire da navalica naxe, da Tu wiTeli iyos, da moyviTlod scemdes, kargi aris. da Tu Savi iyos da Jangris feri da suli myrali udiodes, avi niSani aris. Tu karula daiWiro da Sigan Ãorcis nakveTiviTa raÁme hyvebodes (137r) wvril wvrili da Sigan iarebodes. ese misi niSani aris, rome Tirkmeli daswylulebia da nametnavad wyurvili sWirdes. Tu karulaSigan muxudo rome daRerRo, mas rom qerqi SesZvrebis imisTana raÁme gamoCndes, niSani iyos rome buSti daswylulebia. erTi niSani sxva aris, rome TirkmelTa tkivili. wynarad Wipsa gareSemo stkiodes, welica stkiodes, icodi rome TirkmelTa tkivili aris. da Tu erTob stkiodes Wipsa qveSe da Tesli wveT wveTad mosdiodes, icodi rome satkivari buStSigan aris. misi karula daiWire da dadgi cotasa xansa, da Tu ZirSigan mTxle dajdes, da isi mTxle myrali iyos, avis niSani aris. Tu is Txle moTeTro iyos, adre eSvelebis. Tu Znelad mofsmides, nedlis kamis wvensa da niaxuris wvensa asvemdiT wiTliTa SaqriTa da TeTriTa SaqriTa. misi saWmeli fuSruki SeqeniT qeris fqviliTa da Txis rZiTa, da (137v) qaTmis qoniTa da kitris TesliTaca, danaye da Sigan gaurive da aWame. Tu gamrTeldes fuSruki Seuqen wmindisa fqvilisa da aWame. sxva amisi wamali: wiTeli wamali da gacrili fqvili, kitris Teslis guli da qaTira danaye, cota Saqari Sigan gaurive, galese da Seasvi. mas ukaniT limos SarbaTiT, anu broweulis erTsa kvirasa ese SeuwyeviT. Tu ara argos, ese miec: aiRe kama, niaxuri, ia

336 teqstSia `pevSi~. 337 teqstSia `pevSi~.

228

da vardi, moaduRe da miec. sxva: aiRe mityal naxevari qaTira, danaye, Sigan gaurive da Seasvi. merme rogoraca ese seni gamrTeldes, samsa da oTxsa dResa ese uyaviT, wamali da saWmeli SeuwyeviT: aiRe qerisa fqvili da qaTmisa qoni, da Saqari gauriveT, da aWameT. ayiros saWamadi SeuwyeviT qeris korkotiTa da aWameT, da Tu iSovebodes, nesvica aWameT xilad, rome Tirkmeli gamoswmindos. merme Tirkmelisa gamrTeldebis niSani es aris: misi karula daiWiro, dadgan (138r) erTsa wamsa, mermen axon Tu simRvrie ara iyos da wminda iyos Zvramdisi, srulad gamrTelebis niSani aris. mas ukan Ãorcisa saWamadica aWameT, da ese wamalica aWamon: wiTeli wamali, gacrili fqvili, kitris Teslisa guli da qaTira, TviTosagan TviTo drami danaye da gacer, da TxuTmetisa dramiTa qaTmis qoniTa miec, rom SesWamos, anu vaSlis S(a)rbaTiTa, anu broweulis SarbaTiTa, erTsa kvirasa ama wamliTa amyofeT. erTi sxva seni aris TirkmelTa, vida niSat rqvian. misi niSani es aris mwved swyurdebodes da rogorca wyalsa svemdes, masve wamsa mofsemdes iseve wmidasa. ese misgan iqnebis, rome nametnavi sicxe Seyril iyos TirkmelSigan da wyalsa ara daayenebs sicxe. misi wamali: mudam qeris wyalsa asvemdes da ayiros wvensac gaurevdes, SaqriTa Seasvemden, saWmelad maSa, ayiro da qeris korkoti Seuwyevi, da mwarisa kitrisa wveni (138v) Sigan gauriveT, Sanarisa, broweulisa, isrimisa wvensa gaurevdiT, gaacivebdiT, SeasvemdiT dilasa da saRamosa. Tu aman ar uSvelos, mravalZarRvas labi aWame, Saqris yinuliT gacivebuli SeasviT, margi aris. Tu arc aman uSvelos yursi tabaSiri SeasviT, rome yursebSigan swerian, miT wesiTa da civsa wyalSigan Casvemdi da ukaniT TirkmelTa marTlad ese tle SemosdeviT: aiRe mawoni da qeris fqvili, gauriveT TeTri sandali da cota qafuri, da SemosdeviT.

kari buStisa, Sirimisa da Tiaqarisa, rome fityi hqvian, qanTlisa tkivilisa amas hqvian, qanTeli fslisa gza aris, TirkmelTa Camoiars da sarcxvenelsa Sigan miva, fslis gza aris da buStisa tkivilisa da Sirimisa. ese seni saWmlisagan daibadebis. ama saWmlisagan rome mudam dosa da Zvelsa, da axalsa yvelsa, da korkotsa, Ãmelsa pursa da mRvriasa wyalsa svemdes, da svelis Rvinisagan, amaTGan daibadebis Sirimi da vaJsa kacsa (139r) axal mowifulsa, buStsa Sigan Seeqnebis, da didsa, da bersa kacsa

229

TirkmelSigan. niSani misi es aris, rome welma dauwyos tkivili da fselsa uWirebdes. raÁ ese niSani naxo, icodi rome Sirimisa niSani aris. ficxlad swamle, Tvaram qvad gardaeqcevis da gaZneldebis. amas aseTi wamali miedc, rome Sardsa uSvelos da sxva aseTi aRara darCebis ra. rome kaci daziandes raÁ wamalsa miscemdeT, raÁc avi sasmeli saWmeli davswereT, imisagan ifarezos. es asre iqnebis, rome avi sasmeli da saWmeli wava ima fselisa gzasa Sigan, da dadgebis, da imas TirkmelTa simÃurvale daswvavs, da uwin qviSisa saxed Seiqnebis sisxliani, da merme gaskeldebis, qvaT Seiqnas, anu mrguali, da anu kuTxiani. wamali misi: aiRe nesvisa da Sangurisa Tesli, da bolokis Tesli, mware nuSis, ese swor swori erTmanerTs Sigan gaurive da kamis wyali daasxi (139v) oci drami da Seasvi. da Tu calke aiRo sami drami eyofis, ese gzasa gaxsnis da g(a)hkazmavs nebiTa R(mer)TisaTa. niSani qvisa, rome buStSigan qva daibadebis. oTxi feri aris: erTi didi, meore ufro cota, mesame rbili _ yveliviTa, meoTxe magaria da Rojiani. amaSiga romelica umcrosi aris is uaresia, amisTvis rome fselsa gzasa Sestacebs da tkivilsa dauwyebs. Tu umcrosi iyos misi niSani es iyos, rome fselsa erTob uWirevdes da kaci damWldes da feri wauvides da sustad iyos, Tu marjuÀniT gardabrundes, marcxena etkinebodes. ama senisa ufali erTsa adgilsa vera dadges, verca dajdes, iarebodes da stkiodes, nametnavad da fseli umfro Svebad iyos. Tu didi kaci iyos, misi niSani es iyos, rome buSti daewylulos da tkivili misi adgilidaRman daiZras, xan Jamierad TviTosa asosa Sigan uvlides. Tu magari Rojiani iyos, misi niSani (140r) es iyos, misis adgilidaRma tkivili daiZras da sxvagan stkiodes, da tkivili mwved iyos buStugic gausivdes. buSugi boqvensa hqvian, ese avi niSani aris. misi wamali, gamoRebis meti ara aris da merme mal(a)mebiTa gaamrTele. gamoRebas ukan tkbilsa Rvinosa, qalisa rZesa urevdiT, imas asvemdiT, da majunica aWameT. wamlebi majunebisa: aiRe TeTri sakmeveli xuTi drami, rko oci drami, CamiCi kurka gamoRebuli ocdaaTi drami. es yvela danaye, TafliTa majunad Seqen. amisgan yovelTa dReTa xuT xuTsa dramas miscemdi. merme maCqaTela daiWire da dangi TurbuTi, ori mit(y)ali gunda, ori mityali Samiandali, ori dangi tuxtis Ziri, TviTosagan samsami mityali niSaduri, soinji, alTeTi, oroli drami filfili,

230

dariCini ori drami, raÁc sanelebeli iyos danaye, raÁc saduRebeli iyos aduRe da erTi saymunia gaurive da SaqriT moatkbe, (140v) da Seasvi, da uSvelis, da gamoiRebs, budiTurT R(mer)TiTa, gamocdilia. Tu SeeZlos erTad miec, Tvaram orad gayav.

sxva wvrilisa Wiisa wamali. aiRe wylis pitna, danaye, misi wveni daiWire, niaxuris Tesli danaye xuTi drami, ima wyalSigan gaurive da Tu dari iyos ori drami gaurive, danaye da isica maSigan gaurive da sami drami xvarasani masve wyalSi gaurive, daamrgvale abiviTa, TviTo sma RviniTa moaduRe da Seasvi. niSani Setyoba aqimTagan, Tu aqimi orgunebaT iyos, ese seni Wia aris Tu arao, RamiT rome pirsa Tbili wyali mosdiodes da guli eSlebodes da kbilsa erTmanerTzeda daadgmides, icodi rom dasturad Wia aris.

kari iarayanisa, mofasilisa da mikrisisa. samive ama karSigan sweria. samisave wamali erTi aris da gvaradac erTi ars. pirvelad iarayani davsweroT. niSani iarayanisa amas hqvian, rome TeZoni stkioden, egebis menjnica stkiodes, Camova merme koWTamdis da fexis frCxilebamdis iyos (141r) tkivili. ese orisagan iqnebis, sisxlisagan da an balRmis sinedlisagan. Tu sisxlisagan iyos, misi feri wiTeli iyos da Ãeli rome dasdva cxeli iyos, da ZarRvebi savsed iyos. mas gasaxsneli miec SasTarisa maTbuxisa da Sigan Tamaridni, da xiarSambrisa guli, da Tarangubini aT aTi drami, Sigan dambali, gamowurvili, gaurive da Seasvi fareziTa, da Sua ZarRvica gauxsen da grili tleebica SemosdeviT sadaca stkiodes. grili tleebi es aris: aiRe zroxis mawoni, qeris fqvili, kvercxis cili, cota Zmari, qafuri, sandali, mawonis wveni yvela erTmanerTSian gaurive da Semoseevi zeda zed. Tu balRmisagan iyos, misi niSani es iyos: TeTri iyos ferad, sadaca stkiodes da isi adgili civi iyos, da misi Sardi sapovnisa wyalsa hgvandes, yviTliani iyos. misi wamali: pirvelad abi surinjaloni mieciT, rogorca saqmoba dauwyos, SarbaTi usuli SeasviT (141v) da arwyevineT kargaT. misTvisve wamali Samiandali da artanisi, orive danaye da Safebi Seqen da Tbilis wyliTa misgan asToni aaRebine, rome sajdomi dawyluldes. maSin gamrTeldes isica da merme TeTriTa malamiTa gaamrTeleT.

niSani mofasilisa da mikrisisa. satkivari erTi aris, magram amaT Sua niSani ese aris: mikrisisa tkivili erTis adgilidam ar daiZvris da mufasilisa tkivili saxsarSiga iarebis. icodi rome mufasili

231

simÃurvalisaganac aris da sigrilisaganac. Tu simÃurvalisagan iyos, is adgili, romelic stkiodes wiTeli iyos da cxeli ebas da tanzedaca cxlad iyos da swyurdebodes da raÁ dajdes uked iyos, adges uar iyos. wamali misi: pirvelad gasaxsneli wamali miec, qasnisa wveniTa, romelica iyos, merme mas ukaniT Ãeli gauxseni, aiRe ia da semeneqi, danaye ina, Sigan gaurive da zedan Semosdevi. misTvisve: aiRe ia da ZaR- (142r) lis yurZenas wveni da qinZis wveni, qasnis wveni, mravalZarRvas Teslica gaaÃme, danaye da zomi erTi asvi. misTvisve: Tesli misi wona, banas Tesli amaT odeni, qeris fqvili ama wvenSida gaurive da samosliTa mufasilzeda Semosdev, dRiv oroljer. misTvisve: aiRe sandali, qinZis wyalSigan galese, qafuri, wiTeli wamali, Triaqi, mravalZarRva, yvelaÁ danaye, ZmriTa Sezile da zeda Semosdev. Tu aman ar uSvelos _ umaruli, vardis zeTi da cota qafuri qen da Semosdev da saWmelad raÁc grili da monedlo iyos, is SeuwyeviT. Tu (sigril)isagan iyos, rome sadaca stkiodes Tavis ferzedan iyos da ufro moTeTro, da isi adgili civi iyos da ara swyurdebodes. raÁ es niSani naxoT icodi, rome mufasili balRmisagan aris. pirvelad sarwyevisa wamali SeuwyeviT yovelTa kviraTa samjer, abi surinjani aaRebine. amisi wamali: daiWire sabri, (142v) Savi sakmeveli, ayayia tuxti danaye, merme qunjiTisa zeTi gaurive da kidev moaduRe, asre rome wyali daSres da zeTi darCes. Tu ar eSvelos _ aiRe muri da sabri yusti da gogirdi da bza swor swori, danaye da zeda Semosdev. misTvisve: zafrana danaye, kvercxis gulSiga gaurive da Semosdev. Tu is ar iyos da sumbuli zeTiTa dazile.

niSani nikrisis. icodi nikrisisa tkivili erTmanerTsa hgavs. maT Sua niSani es aris: mufasili adgils icvlis da nikrisi ar iZrvis misis adgilisagan da raÁ ese seni Seqnas kacsa gasinjeT, Tu damWldes, ZarRvebi daumokldes, icodi aRar eSvelebis, cudad Ãelsa nu mihyof. icodi rome erTi sisxlisagan aris da erTi balRmisagan aris, erTi zafrisagan aris, erTi sevdisagan aris. Tu zafrisagan iyos, misi niSani es aris, rome SigniT ZaRliviTa eWidebis da raÁsaca grilsa wamalsa dasdebde iamebodes da feÃis ZarRvebi Cqarad da wvrilad scemdes. wamali misi: aiRe sandali dafxekili, (143r) mravalZarRva Ãmeli, vardi da qinZi. es swor swori danaye, qasnis wveniTa da ZmriTa Sezile, qeris fqviliTa Semosdev,

232

mravaljer. misTvisve: aiRe xiaSambris guli, Tarangubini da SirxiSti, Svid Svidi drami, revandi ori drami erTsa sasmelsa iis SarbaTSigan gauriveT da SeasviT. Tu ver gaÃsnas, erTi dangi saymunia erTsa sasmelsa tuxtisa SarbaTSigan gauriveT da SeasviT, da gaxsnis R(mer)TiTa: dedakacisa da Rvinisagan farezi qnas, wylis magierad an vaSlis SarbaTi, an isrimis SarbaTi, an tuxtis SarbaTi asviT. da Tu tkivili ar dascxres da ar daaswynardes, aiRe kitris Tesli, Sanguris Tesli, Tuxmaqani, quas Tesli erTgan danaye, qaTanSigan gamowure da Seasvi. mudmad civiTa wyliTa tansa ibandes, rogorhca wy(a)li daRma amovides, lulufari danaye, iisa zeTiTa dazeldes, amisTvis rome stomaqsa daasustebs da saWmelad ÃoÃobi da qaTami, da Tiknis Ãorci aWameT, da gasaxsnelsa nuRaras miscem, vir- (143v) emdis ar moimatos. raÁ moimatos aseTi gasaÃsneli miec, rome grili iyos, nedli, tyemlisa SarbaTiTa da cxvris Ãorci ar eWmebis, ziani aris. Tu dRiv dRiv imatos da sisxli dasWarbdes, mas Ãeli gauÃseni _ basaliki. Tu zafra dasWarbdes, ese wamali miec, aiRe yviTeli alilaÁ kurkisagan gawmendili, ese wamali miec. ese yviTeli alilaÁ oco drami, Savi qliavi da fSati ormocdaaTi drami, surinjani ori mityali, es yvelaÁ erTiTa litriTa wyliTa moaduRe. aiRe SirxiSti, Tarangubini, Tamarvindi TviTosagan xuTxuTi mityali Sigan gaurive, daalbe, gamowure. Tu sustad iyos erTi dangi saymunia gaurive da Seasvi. sxva tle. aiRe Tamarindisa wveni, broweulisa wveni, qaqnaji, sandali, qafuri, erTad gaurive da tled Semosdev, Tu ar daswynardes _ aiRe Triaqi da ZmriTa galese da Sescxe vardis wyliTa, mudmad daasolebdi. Tu ama satkivarisa ufali vaJi kaci iyos _ kitris wveni, Sanguris wveni, sazamT- (144r) ros wveni Txis rZesa Sigan gaur(i)veT da SaqriTa SeasviT. Tu ayiros dro iyos, misi saWamadi SeuwyeviT nuSis guliTa, Tu is ar iyos, qeris korkotis saWamadi SeuwyeviT da qeris fqvilisa tle qasnis wvenSi gareuli SemosdeviT. misTvisve: aiRe sandali, umaruli, qinZis wveni, cota ina Sigan gaurive da SemosdeviT isrimis wveniTa. Tu amiT ar iqnas _ aiRe qeris wveni, vardis wyali, mravalZarRvas laba, cota qafuri erTmanerTSigan gaurive da Semosdev, mudam asolebdi da mucelsa nu Seukrav. Tu erTob cxlad iyos, qaTanis nakuÀTi sandalsa da vardis wyalSigan daasole da qafurSigan da Semosdev. raÁ tkivilman iklos grili tleebi Semosdev, seli danaye,

233

daulbos labSigan gaurive da Semosdev. merme aiRe babanuji, alilmaluqi, wyalSigan moaduRe da mtkivanzeda Semosdev. Tu grilisa saWamadisagan sigrile moreodes, misi niSani es iyos, rome Ãeli dasdva isi adgili civi iyos. misi wamali: dRe gamoReb arwyevine, (144v) Tu ar uSvelos, kobostos furceli, alilmaluqi, babunaji, yvela swor swori danaye da selis labSigan gaurive da Semosdev. Tu vaJkacsa sWirdes ese _ aiRe bedanjaris Tesli, danaye Taflsa da iasamanis zeTsa Sigan, gaurive da Semosdev, margi aris. nikrisi rome sisustisagan iyos da senica Sematebodes, an dedakacTan wolazeda damarTodes da anu gvarad mas tanobdes, (!) mas wamals nu uzam, ar eSvelebis icode. Tu kacsa axlad damarTebodes, farezi qnas, dedakacTan wolisagan da simTvralisagan, da nametnavis Wamisagan, da bevris Rvinis smisagan nikrisi daibadebis. iqnebis nikrisi, rome erTsa adgilsa gaxSirdes tkivili da gausivdes, da bevri ZvalSigan iqnebis, rome wamali ar mixudebis da gagrZeldebis. sxva Setyoba nikrisisa, rome ori rigi aris: erTi rome gasivdebis da wyali da Txamli dauwyebs denasa, erTi gasivdebis da wyali ara sdis. Tu wiTeli iyos da molurjo da yviTelad scemdes, ese iqnebis, rome sisxli da balRami da sevda erTmanerTSi iyos da misgan iyos (145r) da balRami gareodes. misi niSani es iyos, egebis grilman uSvelos da egebis mÃurvaleman uSvelos, da ara Seigebis. ama nikrissa mudam unda wamloba, Tu ar uwamleb gagrZeldebis da gaZneldebis. sxva wamali nikrisisa. Tu sisxlisagan iyos, uwin muceli gauÃsen yviTlisa alilisa maTbuxiTa. ese maTbuxi maSinve Seqen da miec, rome Tamamad da kargad ganxsnas. Tu ama satkivarsa Siga cxeleba daerTos, maSin ZaRlis yurZenas wveniTa da qaqinajis wveniTa, xiaSambris guli aTi mityali iis wveniTa moduRebuli da gamowurvili miec, da Tu arca mÃurvlad iyos, da arca grilad, da guneba mSvidobiT iyos, ese fslisa gamaxSirebeli wamali miec, margi aris. fselisa gamaxSirebeli. kamisa da niaxurisa, nesvisa Tesli iyos da alilas maTbuxi. aiRe yviTeli alilaÁ da qabuli alila kurkisagan gamowmedili xuT xuTi drami, avsiTini ori drami, SasTara aTi drami, Svidi drami Tamarindi oci marcvali, Savi qliavi oci drami,

234

Savi CamiCi kurka gamoRebuli ... 338 wyliTa moaduRe (145v) manamdisi rome mesamedi darCes, merme gardmowure da dang naxevari saymunia gaurive da Seasvi fareziTa.

nikrisisaTvis Semosadebi tle. daiWire sabri, TaÃvis yveri, ayayia, Savi sakmeveli da tuxti. es yvela moaduRe danayili wyliTa da merme qunjiTisa zeTi gaurive, zeda daasxi da dazile da gaacxele da Semosdev. misTvisve: aiRe Savi sakmeveli da marto wyliTa moaduRe da Semosdev. da Tu aman ar uSvelos _ aiRe muri, sabri, yusti, gogirdi, bazmis furceli, yvela swor swori wyliTa garive da Semosdev, margi aris R(mer)TiTa.

kari da niSani gareTisa senisa. niSani rome dausulabi, daulaRasi, rome Tmisa, warbisa, wverulvaSisa dacvevnasa hqvian. ama sensa dausalabi misTvis hqvian, rome melsa daemarTebis. misi niSani, rome Tma, Tanga, Tanga, mrgual, mrguali scviodes da yilaRi amas hqvian, grZlad scvivis da tyavica asZvrebis Txlad gveliviTa, ese guelsa daemarTebis. ama sensa qarTulad sneba guelisa da melisa misTvis hqvia. icodi rome ese seni oTxisgan iqnebis: si- (146r) sxlisagan, zafrisagan, sevdisa da balRmisagan. sadaca Tmaman cvivili daiwyos, iq kideca qaodes da kideca uyrodes. Tu sisxlisagan iyos, misi niSani es iyos: sadaca Tma scviodes is adgili wiTeli iyos da cxeli, da kacica gaacxelos, da Tvalebi da piri gauwiTldes. wamali misi: uwin Ãeli gauÃsen da merme Subli da merme Tavisa ZarRvi gauxsen, da amazedan gafrTxildi, rom sanamdis gamrTeldebodes, ama ZarRvebsa gauxsnidiT, gasaxsnelsa wamlebsa nu uSurvebT, amad rome Ãelis gaÃsna da sisxlis gamoSveba umfro margi aris da mware nuSis danaye da Semosdev. Tu zafrisagan iyos, misi niSani es iyos, rome is alagi yviTeli iyos da qaodes, da stkiodes, da kideca gaacxelos. raÁ ese niSani naxo icodi, rome zafra aris. wamali misi: aiRe aTi drami SirxiSti, aTi drami Tarangubini Tbilis wyliTa gamowure da alilasa SarbaTSigan gaurive, da Tu wamlis aRebasa iyos daCuÀuli ori dangi Sami- (146v) andali da erTi dangi saymunia gaurive da Seasvi wamlis aRebisa wesiTa, da is adgili xamiTa mCvriTa Sexvive. merme is xami dawvi da xaxvis wveniTa zedan SemosdeviT. misTvisve: xaxvi

338 ar ikiTxeba.

235

danaye ZmriTa gaurive, Semosdev da margi aris da gasaÃsnelad varia qaTamsa aWmevdiT ZmriTa Seqnilsa. Tu sevdisagan iyos, misi niSani es iyos, is adgili iis feri iyos anu molurjo iyos da kideca damWldes da Zilica uku ukrTes. raÁ es niSani naxo, icodi rome sevdisagan aris. wamali misi: afTimonis maTbuxi SeuwyeviT ama wesiTa: aiRe afTimoni oTxi drami da angizonisa wyalSigan daalbevi erTsa dResa da Ramesa, merme moaduRe, manamdi virem samocdaaT dramaT moiyaros, merme SaqriTa moatkbe da erTi dangi saymunia gaurive, da Seasvi wamlis wesiTa, da tled rome Semosdva isic margi aris, da saWmelad momsuqno saWmeli SeuwyeviT. Tu balRmisgan iyos da is alagi moTeTro Ãorcisferad scemdes da ara swyurdeb- (147r) odes. raÁ es niSani naxo, icodi rome balRmisagan aris. wamali misi: aiRe araji fiyara ori mityali, Samiandali ori dangi, TurbuTi erTi drami gaurive da Seasvi wamlis wesiTa. misTvisve: aiRe ori wili bora, erTi wili niSaduri, orive dawvi, danaye da ZmriTa gaurive da Sescxebdi. pirvelad is adgili xamisa mCvriTa Seusvi, rome gawiTldes, saWmeli msuqani SeuwyeviT Ãorcisa da Rvinisagan ifarezos, yovelTa dReTa Tavsa moiparsevdes da pirsa asre rigaT ibandes, rome Tavzed wyali ar daisxas, Tvaram ziani aris.

Tu gindodes rome kaci gvian gaTeTrdes, wamali misi es aris, rome balRmisagan Tavi gamoiwmindos gasaÃsneliTa da sarwyeviTa wamlebiTa, da sasa iaraji fiyriTa da RarRariTa gamoiwmindos da maSinve majunsa sWamdes, rome kargaT moidnos da modnobis Zali meti iyos da andaziTa sWamdes. Ãmeli yveli Semwvari da Ãorci erboTa Semwvari saWmelad margi aris, (147v) mJavisagan, nedlisagan, grilis saWmelisagan ifarezos. Tu kaci guneba grili iyos, saWmelSigan pilpilasa, mdogvsa, dariCinsa da niaxurisa Teslsa, da Zirasa gaurevdes, da cota Zvelis Rvinisa sma maSvne aris, simTvrale ziani aris, nedlisa xilebis Wama ziani aris, da Ãelis gaÃsna da abano ziani aris, da qafursa da vardis wyalsa Tmasa nu miaxuÀdreb. ... 339 da gazrdili alilaÁ da quli yovelTa dilaTa sWamos margi aris.

339 ar ikiTxeba.

236

sxvani niSani saRebavisa: aiRe tuxti axali, ori wili ina axali, erTi wili Seurive, erTad gascer, TuTubos wveniTa Sezile, gaafue da SeRebavs wiTlad, asre rome visac Rebvis gamocxadeba ar undodes.

Tu gindodes Tma daayrevinos wamali misi: aiRe dauwvimari kiri da nura sworswori da sabri da cereco, erTisa wona wyalSigan Cadev da erTsa wamsa dadev da merme Semosdev, merme mobane. Tu Ãorcis dawvisagan geSinodes pirvel vardis zeTi Sescxe, merme is (148r) wamali dasdev, mas ukan civis wyliT moibanos. Tu Ãorci daswvas aiRe vardi, vardis wyliTa da ZmriTa gaurive da Sescxe, da uSvelis. sxva wamali: Tu es gindodes, rom Tma aRar gamouvides, sadac gindodes Tma daglije CqifiTa da bangis wveni, Triaqi, ZmriTa Semosdev da Tma aRara amouvides.

kari da niSani Tu gindes, rome pirisa saxe marTlad Seinaxo, rome qarma da sicivema da mzema ara awyinos. aiRe kvercxis guli, TeTri puris guli gaurive da pirsa Sescxe, margi aris. Tu samyi arabi wyliTa galeso da Sescxo, isica margi aris.

Tu TvalSigan wiTeli niSani gamoCndes, TeTri murdasangi danaye an batis, an qaTmis qoniT Sezile da Semosdev.

Tu Tvali cremlisagan lurji iyos da an mwvane niSani gamoCndes ori axali natexari erTmanerTzeda wyliTa galese da Sescxe. misTvisve: bolokis Tesli dan(a)ye da Semosdev, margi aris.

Tu pirzeda nayvavilevi aCndes anu sxva wiTeli raÁme aCndes. aiRe sosnis Ziri, yusti da mur- (148v) dasangi da irmis rqa, damwvari bora da vaSayi, yvelaÁ danaye da mosafarisa yviTlisa wveniTa Sezile da pirzeda Semosdev. raÁca aCndes, yvelaÁ waiRos. sÃva wamali gamocdili: aiRe yusti da dariCini, danaye da mosafarisa yviTliTa wveniTa Seasovle da Semosdev, niSnebi yvelaÁ waiRos.

kari, rome kacsa muwukebi da anu mRieri gamoesxas, es yvelaÁ aqimebisa ese aris, es seni sicxisagan ariso.

kacsa rome gamoesxas muwuki an sisxlis korZi darwydes, amas gasaÃsneli wamali miec, alilas maTbuxiviTa. Tu welTa zeiT iyos yifali gauÃsen, mklavis sadreksa zedaT napirsa aris. Tu wels qveSeT, basaliki gauxseniT mklavsa qveSeT napirsa aris. Tu gindodes rome ficxlad dauJamdes, Relvi danaye da cota qeris

237

fqvili da mravalZarRvas laba daiWire da es leRvi Sigan gaurive, da Semosdev zedan. Tu gaxeTqos kargia, Tu ver gaxeTqos tredis Ãundis skintli SreSi gaurive da cota daadnev, da ese wamlebi imaSiga gaurive da Semosdev. Tu aman ar gaxeTqos mazarioni danaye (149r) da SreSi gaurive, da Semosdev, da gaxeTqos. Tu amisi gamomrTeleba gindodes TeTri malama Semosdev.

sxva gamomavali, rome daulmuli hqvian an tanzeda gamova da Rliasa. pirvelad niguzisodeni gamova, merme dRiv dRiv imatebs, rogorc gamoCndes basaliki gauÃsen mklavsa quÀSe napirsa aris. Tu cxeli iyos da wiTeli is alagi vardis zeTiTa dauzile wynarad, Tu RliaSigan iyos kanTolike ZarRvi gauxsen da mravalZarRvas laba vaSlis SarbaTiTa Semosdev, rome daamwifos. rogorca damwifdes gauÃsen, TeTri malama Seuwyevi, rome gaamrTelos.

sxva niSani gamomavalisa, rome narifarisa hqvian. narifarissa amisTvis uZaxian, rome tani cecxliviTa enTebodes, qunTruSiviTa gamova da wminda wyali sdis da ise cxeli iyos, rogoraca cecxli da yviTeli wyalica sdiodes. rogoraca ese gamoCndes Ãeli gauÃsen da TeTri malama Seuwyev da Semosdev, rome gaagrilos. Tu (159v) amiT ar eSvelos yifali gauÃseni da cota sisxli gamouSviT, da mudmad wiTeli wamali qinZis wyliTa Sescxe, da zeda tyemlis SarbaTi SeasviT, da saWmelad ospi SeuwyeviT ZmriTa.

sxva gamomavali rome dul bolosi hqvian da raÁ gamova erTof qavils dauwyebs, da wylulad Seiqnebis, da yovelTa dReTa imatebs, da Ãelica gauxsen, da wurbelica mohkide.

sxva rome fetviviTa wvrili wiTeli gamoesxas, sadaca gamoesxmis, kideca asivdebis da wyalica dasdiodes yviTeli. merme rome xani gamovides, suli aedinos. wamali misi: pirvalaT afTimonis maTbuxi aaRebine, sadaca gamoesxas grili tleebi Seuwyev. aiRe sandali, qafuri, qasnis wveni, ZaRlis yurZenas wveni, qinZis wveni, sandali da qafuri Sigan galese, cota qeris fqvili gaurive, zedan Semosdev julabiTa, TarangubiniTa Sigan gaurive, aqli ZarRvica gauÃsen.

Tu tanzeda mRerebi gamoesxas is oTxisferi aris, erTsa amara hqvian, meoresa aTaSfaris cxeli aris, mesamesa namali, meoTxesa gaurasa. (150r) niSani amaTi. Tu amara iyos misi niSani mReri aris, erTob mÃurvale aris, dawviTa amova, erTob hqaodes da tyavic

238

mosWamos, da baylica sdiodes. mRieri Ãmeli da Savi gamoesxas, kideca uyrodes, mRieri muxudos odeni iyos da anu umfrosi, da eseca iqnebis mRieri. rome mRieri sruladac ar gamoCndes, magram adgili hqaodes da ewodes, esec iqnebis, rome mwved cxeleba gamouCndebis da kideca mokudes. wamali misi: pirvelad Ãeli gauÃsen da sisxli bevri adine, da ospi qerq gamZvrali, da mravalZarRvas furceli gamÃmari danayeT, da qeris fqvilSigan gauriveT, da wyliT SezileT, da tled zedan SemosdeviT, da saWmeli grili da nedli SeuwyeviT. da raÁca erTisa dRisa civebis da diyisa saWmeli sweria, is SeuwyeviT.

Tu aTaSfarasi iyos, as axseni, cecxlsa hqvian, misi niSani is aris, rome mRieriviTa gamova, Txeli da moTeTro buStbuStiviTa da Sigan wyliTa savse iqnebis, qaodes erTob da (150v) nametnavad ewodes. misi mizezi simÃurvale da simwvave sisxlisa iyos. uwin Ãeli gauÃseniT, merme aliliTa da TamarindiTa muceli gauxseniT, da yovelTa dReTa qerisa da ayiros wveni, sazamTros wveni da kitris Tesli, da Tuxmaqani, mravalZarRvas wveni SaqriTa SeasuÀmdiT da ima mRerisa wyalsa gamoSveba unda. da Tu ama mRerisa tyavi frCxiliTa aiRo, sjobs amisTvis, rome wyali aRar dadgebis Sigan. imisi gamonaSvebi wyali mCvriTa mohÃoce da gareSemo wiTeli wamali galese da Semoscxe.

Tu nalma iyos, misi niSani es iyos, wvrili marcvali viTa mReri amova xSirad erTadca Seiyrebis, adgilsac icvlis da amas gvandes viTam raÁme mkbenso, da ferad an wiTeli iyos, da an yviTeli. misi wamali. daxedva unda, Tu zafra meti iyos, uwin yviTliTa aliliTa muceli gauÃsen, merme Ãeli gauÃsen. Tu sisxli sWarbdes, uwin Ãeli gauÃsen da merme muceli gaurbile. aiRe sandali wiTeli, wiTeli wamali, umaruli da Triaqi, da vardis wyliTa Sezile da yursebi Seqen, (151r) Crdilsa gaaÃme. raÁ mogindes ixmare ZmriTa galese da Sescxe, erTob margi aris.

Tu gaurasa iyos misi niSani es iyos, wvrili da magari iyos, mReri ese sevdis balRmisa garevisagan da zafrisaganca iyos. misi saWmeli muxudo qeris wyliTa Seqnili sWamos da raÁc saWmeli sevdasa mouÃdebodes, misgan ifarezos. amisi wamali: raÁc namlsa sweria imisi, amas ergebis. amisTvis rome feri namlasas fersa hgavs da Triaqisa gasaÃsneli aaRebine, TurbuTi, Triaqi moumate, margi

239

aris R(mer)TiTa. wamali misi: Ãeli gauÃsen, merme yviTlisa alilisa maTbuxi, qaburvilisa aliliTa, SasTaraTa margi aris. maTbuÃis Seqna: aiRe alilaÁ ukurko, xuTi drami, SasTari aTi drami, eseni da qabuluri alilaÁ xuTi drami. ese erTsa dResa da Ramesa wyliTa daalbe, merme moaduRe asre rome mesamedi darCes, merme gamowure da xuTi drami Tamarindi Sigan daalbevi, da gamowure, da Seasvi. Tu moundes erTi drami saymuniac gaurios fareziTa, rogorca sweria (151v) da SasTara naduRaris marge aris, rome Semoscxo.

icodiT, nedlsa munsa gasaÃmobeli wamali unda da Ãmelsa gasaÃmobeli ar unda.

wamali nedlisa munisa: aiRe wiTeli da yviTeli nura, murdasangi da vercxlisa wyali, Tu ar iyos misi zoma murTagive qeni, da zardaCubi da abutarati, xarzaras furceli da niSaduri, grZeli zarevandi, amaTgan samsami unkia, momkvdari vercxlis wyali erTi unkia, yvelaÁ danaye da zeTis xiliTa zeTiTa Sezile da Sescxe abanoSigan, anu mzispirsa, rogoraca gaÃmes daibanos.

wamali Ã(m)elisa munisa: aiRe vercxlisa wida an murdasangi, abutarati da Ãmeli sosani, mRebvarTa kalsa qvaÁ da vercxlisa wyali, mokaluli oSnani, TeTris ZaRlisa nakali, yviTeli gogirdi, wiTeli da yviTeli nura, gunda, Jangara, umaruli, amaTgan swor swori danaye da gaceri, zeTis xilisa zeTiTa, anu niguzis zeTiTa Sescxe (152r) abanoSida, anu mzis pirsa, gaÃmoba acale, merme mobane. misTvisve: aiRe Samiandali, abutarati, sandali, zafrana, TviTosagan sam sami drami, spandis Tesli rva drami, vercxlis wyali ori drami danaye da gacer berZuliTa zeTiTa scxe, imave zomasa wesiTa.

sxvaÁ rome yuba hqvian _ faraonica hqvian. amomavali aris wvrili, orferi aris, Tu mwvavisa xiltisagan iyos, amoslva misi wviTa CxvletiTa iyos. Tu sevdisagan iyos, faraonisa amoslva CxvletiTa iyos. wamali misi: romlisa senisagan iyos misi gasaÃsneli unda, merme wamali ese uyav gamocdili aris: tyemlisa webo da qaTira ZmriTa gamdnari scxe, margi aris, danayili gunda ZmriTa scxe, margi aris.

kari magrisa simsivnisa sartnisa, rome rkusa hqvia, mas asre Senaxva unda, rome ar daifantos, Tvareim kacs mohklavs, saWmeli Seuwyon, qeris korkoti nuSis zeTiTa, Torxlo kvercxi, (152v) ospi, ispanaxi da nigozi da amaTi msgavsi. Tu mwved cxeli iyos axali do,

240

rom jer ar damJavebul iyos, margi aris. wamali misi es aris: wisqvilis qvaÁ galeso an sasreviTa, an xualezna da Sescxo ama nalesa Sigan, TuTia, umaruli da sabri gaurive, da Sescxe, sataniasa ara dafantavs, arc daawylulebs da pirvelsa gamoslvasa Sescxe, kidec gaamrTelebs. sxvaÁ rome simsivne qarisagan iyos saxsarSigan mogrovebuli iyos, gasivebodes. misi wamali: kotoSi margi aris, asre rome sisxlsa nu aden. misTvisve wamali: aiRe abanos kedelsa rome saSuriviTa moekidebis isi, cota kiri gaurive wyalmiuxdomeli da wyliTa Semosdev. sxvaÁ: aiRe mumrRvani, rome cerecos zeTisagan Seqnili iyos, Ãmeli zufa Sigan gaurive da Semosdev. Tu stkiodes, maSin zeTis xilis zeTiTa matyli daasvele da Semosdev. Tu is alagi cxeli iyos, matyli vardis zeTiTa daasvele da Semosdev. Tu (153r) misi Semosaxvevic vardis zeTiTa dausvelo marge aris. yvela nelTbili Semosdev, gacivdes, kidev gaaTbe da Semosdev.

niSani sanazirasi, rome TiaviTa amova, magra ÃeliTa rom gasinjo ara iZvris tyavSigan da Ãorczedan damagrebuli iqnebis, da Ãorcisa feri iqnebis. amas Tu adre ar uwamleb avi seni aris da pirsa gamoiRebs, da aRara gamrTeldebis, da iqnebis, rome utkivrad iyos, da iqnebis rome stkiodes da kaci mowifuli iyos ufro Znelia.

ese seni msuqansa da yelmoklesa kacsa ufro daemarTebis. misi wamali: mZimisa da mJavisa saWmlisagan ifarezos, saRamos nurasa sWams, dilas kargi da maSvne saWmeli sWamos. da rwyeva unda wamlebiTa, rome senisa guari gamowmidos, Ãelis gaÃsna unda da kotoSis mokidebaca margi aris, sarTaulsa maRla daidebdes. pirvelad gamrbilebebeli wamlebi unda, rogoraca batisa da qaTmisa qoni malamad qnas, da Semosdvas, rome (153v) daalbos da merme gakueTa unda, da Jangris malamiTa gamrTeleba unda, da ese Ãilionisa malama erTob margi aris: aiRe danayili murdasagi erTi unkia, zeTis xilis zeTi ori unkia da naxevari, tafiTa cecxlzeda moaduRe manamdis, rome murdasagi gadnes zeTSigan. merme aiRe ulbos labi ori unkia da selis labi ori unkia, tuxtis labi erTi unkia340. ese labebi ama Savsa zeTsa Sigan gaurive da moaduRe, merme

340 teqstSia `uknia~.

241

gaskeldes da iÃmare. misTvisve, Jangris malama: aiRe Jangara ori drami, eliqi butSi xuTi drami, zeTis xilis zeTi sami istili da cvili raÁc moundes. malama qen da miT gaamrTele.

niSani salisa is aris, rom sanazirasa hgavs, magram sanazira ar iZvris da sala iZvris. Tiasa hqvian _ tyavsa da Ãorcsa Sua aris da iqnebis. Tu aris amisi wamali dastaqari _ aqimda hqvian, aris rome gakveTos da budiTurT amoarTvas is zeTi ÃorciviTa iqnebis, zogi TafliviTa, zogi wyaliviTa, zogi aseTi fetviviTa raÁme gamocvivis, amas SigniT gakuÀTa unda, (154r) asre unda, rome marcxenas ÃeliTa tyavsa aswios asre rome salasa gaSordes, asre gahkuÀTos, rome tyavi gakveTos da salasa bude ara gakuÀTos da amas moiWirve, rome sala budiTurT amoagdos, Tu gaikveTos, bude Sig darCes, mCvriTa amoarTvi da moswminde, tyavi zed miuSvi da gaamrTele, Tu tyavi meti movides mohkuÀTe, raÁc meti iyos Seawyon tilosa malamiTa gaamrTelon.

Tu gindodes, rome sala moamwifo aiRe wyalSi uÃdomeli kiri, oTxi wona Rvino, ori wona bora, ori wona Savi sakmeveli, yvelaÁ nacris wvenSigan moaduRe da spilenZisa WurWelSigan Seinaxe, asre rome ar gaÃmes da Semosdebdi.

Tu axlad sala gamoCndes, misi wamali: aSayi ZmriTa gaadvne, zeda daakar da ama salasa zoma tyvia gaabrtyele, da zeda daakar, da Seuxvive magrad. samsa dResa agre hqondes. Tu ver gaadnos, aiRe sabri da azuzi, da ayayia, da Tevzis webo. ese wamlebi webosa Sigan gaurive (154v) da qaRaldiTa Semosdev, da zedan isive tyavi Semoakar, samsa dResa hqondes da ganqres R(mer)TiTa.

sxua mjdomi aris, Rud Rudi hqvian, salasa hgavs. misi niSani es aris, rome raÁ gamova uwin rbili iqnebis, asre rome dazilon _ daifantos, merme kideve Seiyaros. es sqelisa balRmisagan iqnebis. amisi wamali: yviTeli nura danayili, ukurkosa CamiCiTa Ãorci danaye, zeda dasdev, samsa dResa zeda edvas da ZiriTurT amoagdebs, da Tu kideven darComil iyos, amave wesiTa Semosdev, da srula ZiriTurT amoagdebs, brZanebiTa R(mer)TisaTa.

kari kisris tkivilisa, rome kacsa kiseri stkiodes oTxisagan iqnebis sisxlisagan, balRmisagan, qarisagan, sasTauli maRla sdebodes da Tavi Camovardnodes. niSani misi an maRla sasTaulis debisagan, anu sisxlisagan iyos, sadaca stkiodes is adgili

242

wiTlad iyos da cxlad. misi wamali. gasaÃsneli miec ama wesiTa: aiRe xilTa wyali da Tamarindi, da xiaSambari, Tarangubini da SirxiSti. ama wamlebiTa muceli gauÃsen, merme yifali ga- (155r) uÃsen, tleebi Semosdev, ima adgilsa nedlisa qinZisa wveniTa da ZmriTa, qafuri da qeris fqvili sadlisa dafaCidarbandiTa tle qen da Semosdev.

Tu balRmisagan iyos misi niSani es aris: simsivne misi TeTri aris anu Ãorcis feri, tkivili erTis rigisa aris. wamali misi: pirvelad muceli daurbile abi SabieriTa da abi yuyiaTa da filfiliTa, yayuliTa, yvelaÁ danaye ZmriTa da Semosdev, margi aris. sxva: babunaji da xvarblis qato moaduRe da Sigan Casvi, margi aris da imas, rome sasTaulis maRlobisagan iyos, mas pirvelad abanoSigan unda Cajdoma da merme TbiliTa wyliTa, da rZiTa341 unda zela, raÁ abanoTgan gamovides qalis rZiTa da iis zeTiTa unda zela.

Tu muceli SekvriT iyos, mulasaliTa unda garbileba, rome gasaÃsnelsa hqvian, gauÃsen da grili tleebi SescxeT.

kari mÃris tkivilisa da zurgis tkivilisa da modrekisa da ZarRvebis gasivebisa.

Tu mÃarTa da- (155v) uwyos tkivili, samisagan iqnebis: sisxlisagan, zafrisagan da balRmisagan. Tu sisxlisagan iyos misi niSani: Ãeli rom dasdva cxeli iyos da gawiTldes, mas gasaÃsneli aaRebine: SirxiSti, xiaSambari, Tarangubini, TiTosagan aT aTi drami, yifalic gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris da grili tleebic SeuwyeviT, mtkivanzeda dasdeviT. Tu balRmisagan iyos misi niSani tkivilisaTvis ferzedan yviTlad anu TeTrad iyos, misi iaraji fiyraTa RarRara aqnevine, abanoSigan gasaÃsnelica aaRebine, iaraji jalinoziTa muceli gaixsnas da yustisa zeTiTa daizilos Tbilad. Tu ese tkivili an nacemrobisagan, an mZimis aRebisagan iyos, isi mtkivani vardis zeTiTa daizilos. Tu amiTi ar eSvelos kvatuSica moikidos, tuxti danayili da qeris fqvili, iis furceli danayili, kvercxis guli da vardis zeTi, cota Zmari, yvela (156r) erTmanerTsa gaurive da mtkivansa zeda Semosdev, cota mumiac danayon, SaqriTa gaatkbon, cota cxvris rZec gaurion da Seasvan.

341 `da rZiTa~ gameorebulia.

243

Tu gausivdes da feradac wiTeli iyos, kotoSi moikidos. Tu simsivne TeTri iyos mdogvi da soinji orive danaye da zibiyisa zeTi gaurive da mtkivansa zeda Semosdev.

niSani, rome kaci modrkes da zurgi stkiodes. an qarisagan iqnebis da an zafrisagan, an maRlidaRma Camovardnisagan, an wixlis kvrisagan, an cxenis waqcevisagan iqnebis.

Tu mizezi agre iyos zurgis modrekisa anu cemisagan, an Camovardnisagan, aiRe cvili da Sirbaxtis zeTi, da zurgsa imiTi uzeldi yovelTa dReTa farTosa samosliTa uxuevdiT da gaimarTvis. Tu SigniT iyos, icodiT zafrisagan da qarisagan aris da amas yviTlisa alilas gasaxsneli aaRebine da ese majuni Seuwyevi; aiRe sumbuli, danamastagi, asarioni, dariCini TviTosagan xuTxuTi drami, muri (156v) aTi drami da wylis Wakuntlis Tesli, da spandiis Tesli sami drami. eseni yvelaÁ danaye da gacer, da TafliTa Sezile, raÁ moundes miec erTi drami, TbiliTa wyliTa, Txisa rZiTa, misce erTob margebeli aris.

Tu ZarRvebi gausivdes da stkiodes. aiRe qeris fqvili ori mjiRi, erTi mjiRi wminda fqvili, Tbili wyliTa gaurive da TxeliTa samosliTa zeda Semosdev.

Tu kacsa ZarRvebi daumokldes erTsa asoSigan anu srulad tanSigan. asre iqnebis, anazdad ecemis da dRiv da dRiv ecemis da uar iqnebis. Tu anazdad eces, is wamali uyav, rome filenjisaTvis swerian. merme is alagi yustis zeTiTa dauzile kargia. Tu anazdad ar eces da dRiv da dRiv eces, cota cota, maSin am wamals nu iqs. ese uyav sixmisagan, an bevris amoRebisagan, amaTgan daemarTebis, rome dRiv da dRiv imatebs. wamali misi advili, yovelTa dReTa Tbils (157r) wyalSigan Cajdebodes. merme is wamali qen: aiRe iis zeTi da ayiros zeTi. iis zeTi ormocdaaTi drami da ayiros zeTi ocda(a)Ti drami, gaurive erTmanerTsa da raÁ abanoTgan gamovides ese Sescxe, da Sezile, da saWamadi miec: axali Tevzi, Torxlo kvercxi yviTeli, Tiknisa da goWis Ãorci, da uSvelis R(mer)TiTa.

Tu dakodilobisagan da an sxvis mizezisagan damoklebodes ZarRvebi. misi wamali: aiRe Telis xis qerqi, tuxtis Ziris qerqi, wyliT daalbe da aduRe manamdis, rom gasqeldes. merme aiRe ori imdoni cxvris duma da viris rZe, erTmanerTSi gaurive da cota barambo gaurive. aiRe Tiknis tyavi, imazed gaabrtyele, Tu didsa

244

xansa gamouSveb zomis, metad gagrZeldebis ZarRvi R(mer)TiTa. sxva wamali rome ZarRvi usivdes da umokldebodes, aiRe muyli aTi drami, qaTmisa da batis qoni da Zroxis wvivisa tvini, TviTosagan naxevari litra muyli daalbe, Tbili wyali (157v) da qonebi daadnev, da muyli, da qonebi, erTad avanSigan gaurive, da raÁ mogindes gaacxele, da gascxe, da samosliTa Semosdev, margi aris.

kari, Tesli undomad wauvidodes, wamali misi: aiRe seli da qaTira, da nesvis Tesli, swor swori danaye, da erTi kovzi wminda fqvili daayare, da TbiliTa wyliTa Seasvi. misTvisve: tenco moaduRe da eqvssa dResa zedazed Seasvi da uSvelis R(mer)TiTa. sxva misTvisve: aiRe lulufaris Ziri dram naxevari, sadafis furceli, broweulis yvavili, TviTo drami, danaye, gacer da nel Tbili wyliTa Seasvi. misTvisve: aiRe sadafis furceli, broweulis yvavili, TviTosgan TviTo drami, Ãmeli vardi erTi drami, lulufaris Ziri, Ãmeli qinZi, niaxuris Tesli, broweulis marcvali TviTosgan oroli drami danaye, gacer da miec, Tuxmaqnis, anu tyemlis wveniTa Seasvi. sxva muclisa Semosadebeli: aiRe ayayia, somxuri TiÃa, berZuli TiÃa, TuTubo, broweulis yvavili da wylis (158r) Wakunteli. eseni yvela danaye da gacer, biasa anu vaSlisa, anu Tuxmaqanisa wveniTa samoselzeda gardakar, mucelTa da welTa zedan SemosdeviT gareSemo da kidec SeasviT. amave senisaTvis: nedli qinZi, nedli qasni danaye da Seasvi, da margi aris.

kari motexilisa da amogdebulisa. Tu motexili iyos anu ferÃisa, da anu Ãelisa, kargaT da ÃerÃianad dawyoba unda, ferÃsa asre uyav. ferÃis ceri cersa daupirispire da erTmanerTsa miukar da waavle Ãeli da dauwyev marTlad, agreTve Ãelsa uyav da merme ese wamali uyav: aiRe ayayia, qalbana, kvercxis guliTa gaurive, samoselsa Sescxe da Semosdevi zedan magrad artaxi, motexilisagan umfro grZeli uyav, asre, rome motexili daiWiros da mrTelzeda Sekras, oTxiT TiTiTa ufro grZeli unda motexilisagan, mwved ar unda miukra. asre unda rome sisxli Sigan iarebodes, Tvarem movardebis. uwin yovelTa dReTa unda gaxsna da naxva, amisT- (158v) vis rome feri ar eqces. da Tu eqces missa wamlobasa unda Seqceva, magram gaÃsna erTsa dResa unda, erTsa dResa ara da Svidi dRe gamovides, mexuTesa dResa unda gaxsna wynarad, rome ar moeSalos da kideve Semoakar. asre gafrTxildes, rome ar gamruddes.

245

saWmelad giSrafeTi, da zroxisa, da cxvrisa Wliki Zvalsa motexilsa gaamrTelebs.

Tu Zvali gamosuli iyos motexili. Triaqi erTi drami da cvili sami drami, berZuli Zveli zeTi eqvsi drami, cvili, zeTi erTad daadnev, Triaqi RviniTa gaadnev da gaurive erTmanerTsa da malamad Seqen, da Semosdev, margi aris.

Tu motexilsa sisxli sdiodes. mas asre unda, sadac sisxli sdiodes is alagi mCvrisaganac da ficrisaganac carieli amyofos, rome SiSveli Cndes.

Tu motexili gausivdes. wamali mulasi gamocdilia. maSa aTaTi drami, muri, TeTri tuxti, ayayia, xuT xuTi drami, wiTeli wamali, yvelaÁ danaye (159r) da kvercxis guliTa Sezile, da Semosdev, simsivnesa ukuayenebs. sxva: Zewnisa furceli, urxulisa da murtis furceli danaye, kvercxis guliTa Sezile da Semosdev. sxva: sada ZarRvisa gasivebisa Semosadebi zemo sweria is uyaviT.

niSani amogdebulisa, raÁ aso amouardes. niSani is aris, romeli aso Rrma Cubuto yofil iyos da amaRldes, da maRali daRrmdes da damdabldes, da ima asosa vera iÃmardes. misi wamali: uwin Ãeli gauÃsen da merme Caugde, ama wesiTa mizide da mozide, marjuÀniT da marcxeniT, dasZar da ecade, rome missave alags mivides. merme magrad Sekvra unda, magram ÃmeliTa mCvriTa ar varga Sekrva, tle unda Seqna gundisagan da gulnarisagan, da ayayia cota da oSnani, yusti da Taxvis yveri. eseni yvelaÁ swor swori danayili, gacrili, Sezile wyliTa da Semosdev, da muceli xiaSambriTa da TarangubiniTa, da TemrindiTa, da lab- (159v) labisa wyliTa da xiliTa, da SaqriTa margi aris, Sekrva xamisa mCvriTa unda magra.

kari damwvrisa, damduRrvilisa, maRlidaRma Camovardnilisa da dakodilisa.

wamali misi raÁc feri damwvari iyos, rom naxo axla damwvari, moiRe mwvane boloki, dasWer, wyliTa an ZmriTa moaduRe, rome dadnes, zeda Sescxe, amisTvis, rom ar atkuafSavs. merme aiRe kiri da umaruli, swor swori erTmanerTsa gaurive da kvercxis ciliTa Sezile, da Semosdev. sxvaÁ: aiRe ospis fqvili da umaruli swor swori, ZmarSidan gaurive garecxili kiri, cota qafuri gaurive d(a) iis zeTiTa Sigan gaurive, Semosdvan damwvarzeda.

246

axlad damwvrisaTvis. kvercxis cili erboTa dazile da Semosdev, margi aris. da TeTri malama, da qafurisa malamaca kargi aris. Tu cxelis wyliTa anu mduRriTa erTob daimduRros, wamali misi: masve wamsa sandali (160r) da vardis wyali, da qafuri tled Semosdev da ar unda gaSveba, rome gaÃmes asre unda, rome mCvari niadag civiTa wyliTa asolo da zeda dasdebde. misTvis(ve), rome umfro ar gaubutdebis anu TuTubosa wyliTa, an nacrisa wyali daasxi, an maxoxisa wveni, rome erTob mJave ar iyos da TeTriTa malamiTa unda gamrTeleba.

Tu maRliTgan Camovardnil iyos, anu cxeni waqceodes an nacemi iyos, misi wamali: uwin Ãeli gauÃsen _ yifali, mklavisa sadreksa zedaT napirsa aris, merme mumiac Seasvi da axali cxvris tyavi Semoaxvive, rome ayroldes, axal axali da uwin Ãorcsa marili daayare, merme Semosdev, cxvris tyavi, merme erTi drami axali rZe SaqriTa Seasvi qeris korkotiTa.

Tu nacemobisagan Tavi gausivdes da cotad aSliT ubnobdes, pirvelad Ãeli gauÃsen, merme iseve mumia Seasvi da es wamlebi uyav: aiRe muri, sadafis furceli da (160v) broweulis qerqi da gunda. eseni yvelaÁ danaye da moaduRe ZmriTa da Tavzeda Semosdev. Tu aman ar uSvelos, aiRe gamouxarSavi abreSumi, muri da broweulis yvavili, danaye, Rvino moaduRe da Semosdev broweulis SarbaTiT, qaTmis Ãorci miec.

Tu es saqme zurgisagan iyos da an gulis pirisagan iyos Ãeli gauxseniT: aiRe revandi da zrevandi da mudam muxudos wveniTa aWmevdiT amas.

raJams kaci daikodos ÃrmliTa, anu isriTa, anu SubiTa, anu sxviTa. gasinjeT, Tu gakveTili erTi mtkaveli iyos, anu ufro, foladiTa nefsiTa unda Sekerva abreSumiTa, frTxilad da es wamali zeda daayare: aiRe anZruTi, ZmaTa sisxli da TeTri sakmeveli da murdasangi. es yvela oroli drami danaye da gacer, da Sekerulzeda moayare, da zeda Zveli banba dasdev, da Sexvive, da samsa dResa nu gauxsni, merme gauÃsen da piri gauRe, rome gare gamovides da Tu rame (161r) bewvi an mtveri iyos gamowminde kargaT da merme piri dauswore, da erTsa dResa da Ramesa kideven Seukar, merme kideven gauÃsen, gasinje Tu sworad iyos piri kargi aris, Tu ara da ÃeliTa dauswore, da nedlsa wamalsa nuras miaxuedreb, da

247

is wamlebi daayare, rome zemo swerian. da Tu an es daayare: aiRe kalias Tesli da yviTeli murdasangi, swor swori danaye, gascer da Ãmelad moayare, margi aris. Tu wamali mzasa ara gqondes, lurji mCvari daswvi da zedan moayare, da Zveli banba zroxis erboTa dazile, da zedan dasdev, da Sexvive samsa dResa.

Tu es dakodili Tavsa iyos. zrevandi RviniTa moaduRe, merme kidev moduRebuli axla gaaxme, danaye, gacer da daayare. Tu es dakodili mogrexilsa asosa zedan iyos, niori da sosnis Ziri daswvi da Semosdev.

Tu rbilsa Ãorczedan iyos, gunda, niori, bro- (161v) weulis qerqi danaye da Semosdev.

Tu es dakodili damRierdes, kvatuSi da wurbeli moikidos siaxloesa, TeTri malama SeuwyeviT da Jangrisa malama, eseni gaamrTelebs.

wamali Zvelisa dakodilisa da wylulisa mosaWmeli. aiRe sabri, jangara, murdasangi swor swori danaye da gascer, da TafliTa Sezile, raÁ mogindes ixmare.

sxva basaliyonisa malama uSvelis, raÁc Zveli dakodili da wyluli aris. sxva xilionisa malama uSvelis dakodilsa, dajerjRilsa Zvelsa simsivnesa. ese malamebi yvela zemo malamebisa karSigan swerian. sxvaÁ malama. xoSqardali mosaSrobeli, rome wyluli moaSros. amisi Seqna: aiRe anZruTi, alisarCuli, eliqirumi, sabri yvelaÁ swor swori danaye, moayare, moaSrobs. Tu kacisa Tavi dakodili iyos da gaexeTqos, Sigan Caayaro, gaamrTelebs, raÁc gakveTili iyos, Sigan Caayare, amoaSrobs da kid- (162r) eca gaamrTelebs.

kari qarisa, dakodilisa, sisxlTa denisa ukuyenebisa niSani. da wamali misi. ama niSanma gauwyos tanSigan, rome qari daibados, uZravad samisagan iqnebis: sisxlisagan, zafrisagan da balRmisagan. niSani, Tu wiTeli zeiT iyos tanzeda, SigniT iyos, maja Zalianad da Cqarad scemdes da fseli moyviTalo iyos, an mWemris ferad mowiTano iyos, isi rome moyviTano aris, isi zafrisa da mowiTano sisxlisa aris. raÁ es niSani naxo icodi, rome sisxlisa da zafrisagan aris. wamali misi: uwinve Ãeli gauxsen, merme grili tleebi Semosdev, grilis zeTebiTa dauzile. Tu balRmisagan iyos,

248

misi niSani es iyos: TeZoTa tkivili dauwyos feÃisa TiTebamdis is iaraynisa aris da raÁc mis karSigan wamlebi sweria is iyaviT.

Tu ese akvnisa martvilsa sWirdes sarasa magierad mouvidodes, aiRe Tagvis curca da erbo- (162v) Sigan moaduRe, merme gamowure da Saqari gaurive da Seasvi anu Semosdev.

niSani, rome dakodilsa sisxli sdiodes da veraferiT mouwyvito. Tu gindodes rome mouwyvito aiRe anZruTi da malaxuna, TeTri sakmeveli, broweulis yvavili, amaTgan xuT xuTi drami danaye, gacer da zedan daayare, merme Zveli banba daakari da ergos R(mer)TiTa. sxva gamocdili misTvisve, rome sisxli daayenos: aiRe arjaspi, Sabi, mwvane gunda, broweulis qerqi, Tofalaxi TviTosagan xuT xuTi drami da kipersi, Tu ar iyos, amis magierad erTi drami gunda, erTi drami muri, eseni danaye, gacer da raÁ mogindes zed dayare da uSvelis R(mer)TiTa. misTvisve: aiRe gaurecxeli matyli, kurdRlis balani da Svelis fardagis nakveTi, swor swori qen, daswvi, danaye, gacer da daayare Zveli banba, dasdevi (163r) da Seuxvie. sxva sisxlisa dayenebisaTvis: samyi arabi danaye da dayare da uSvelis.

niSani Tu SxamianiT isriTa Tu kaci daikodos, misi niSani es aris, rome tvinsa miaSurvebs damarTebs is Sxami. misi wamali gamocdili es aris, sada kiseri dailevis iqi Zvali aris maRali orkapi, kisersa da zurgis Zvals Sua aris. misi niSani es aris: ama Zvalsa da zurgis Zvals Sua TiTi rom dasdva Sigan Cajdebis, frCxilis odeni mohkveTe. erTi niSani es aris, dakodilisa pirisa gaberva unda, is alagi gamoCndebis da is alagi rogorca mohkveTo, kvatuSiTa gamoswove amisTvis, rome is seni da Sxami iqiT gamovides. Tu amas ar uzam, is Sxami tvinSigan gava da kacs mohklavs da tvinSigan ar miva, kacsa ar mohklavs. raÁ naxo is alagi, rome gaTeTrdes (163v) da Sxami ara mosdiodes, merme es wamali TrTis hqvian, ama dakodilzeda daayare, aiRe rome ZmaTa sisxli hqvian, anZruTi da TeTri sakmeveli da ese wamlebi swor swori qeni, danaye, gacer da mokveTilsa adgilsa zeda daayare, zeda Zveli banba daadevi, sxvasa nu gamoucvli, es gaamrTelebs da sadaca isrisa nakravi iyos, es wamali dasdev. an wyliTa an RviniTa dakodili mobane. merme aiRe kapoetisa Tevzisa navReli, anu Savisa yvavisa navReli da naRvelisa wona misi qoni da qaTmis qoni aTi drami, da

249

Triaqi erTi drami, da merme gaurive, cotasa qoTansa Sida aduRe, rome gaskeldes, ZveliTa banbiTa zeda dasdev, samsa dResa daeÃsen da an dRiv samjer ucvale, mis metsa nu. da dayviulisa wyalsa (164r) amoiRebs da Sxamsa yvelasa gamoswmeds, da iÃsnis R(mer)TiTa. Tu gindodes, rome wamali mzasa iyos, amisgan abebi Seqen da gaaÃme da qaRaldzeda waxvive da mza iqnebis. raÁ mogindes wylis WurWlisa wyalSigan malamad Seqen da zeda dasdev, amas spilenZisa WurWliTa nu Seinaxav, nuca danay(av) 342 , amisi Jangi avi aris. da raÁ sami dRe gamovides, sicxisa dro iyos, mas ukaniT TeTriTa malamiTa amorTeleT, dRiv orjel dasdebdiT. Tu zamTari iyos, anu Semodgomani, Savi malama dasdeviT margi aris. sxva wamali Tu ara gqondes, rogorca isari eces is alagi mohkuÀTe da gaagde da kacisa ganavali dasdev, Tu balRami gamosdiodes axali, isev pirveli dasdev, margi aris R(mer)TiTa.

kari rwyevisa, rome kacsa stomaqi aSlodes da rwyeva dauwyos, rasaca sWamdes ar (164v) daayenebdes da arwyevdes, sarwyeveli wamlebi miec, rome sweria, rome raJams rwyeva mouvides miT arwyios da patruqebica swerian Sesakravica da gasaÃsnelica. wamali misi, rome stomaqi aSlodes da arwyevdes: aiRe mwvane gunda da qeris puri, swor swori daswvi, danaye da aWame, da zeda erTi piri Zmari Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa. Tu kideven arwyios: aiRe kanafis Tesli da wyliTa galese, dadgi danayili da merme gaswure, da Seasvi, R(mer)TiTa uSvelis. misTvisve: aiRe vaSli, Ãmeli ayiros Tu nedli danaye da aduRe wyliTa, rome naxevrad moiyaros gamowure da Seasvi, R(mer)TiTa uSvelis.

da Tu cxrosa da Ãurvebisagan iyos, da amoiRebdes balRamsa, Ãali Tbilsa RvinoSigan gaurive da Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa. Tu cxrosa da cxel- (165r) ebisagan amoiRebdes balRamsa, ama senSigan kideca aboyinebdes, pitnisa wyali mJavesa broweulisa Sigan gaurive da Seasvi, R(mer)TiTa uSvelis. Tu nametnavisa sicxisagan aSlodes da balRamsa amoiRebdes, aiRe broweulisa Rvino da Ãali gaurive, da Seasvi. misTvisve tle: aiRe sosnisa furceli da bia, RviniTa aduRe, asre rome dadnes da stomaqsa, da mkerdsa Semosdevi.

342 teqstSia `danay~.

250

Tu ama senisagan aseTi slokini rome daemarTos, rome saWmelsa ar daayenebdes, slokiniTa amoiRebdes, arodes ar daswynardes. aiRe sadafi, zeTiTa aduRe da mkerdzeda Sescxe. amave senisaTvis: pitna gamowure, wyliTa moaduRe da Tafli ama naduRarsa wyalSida gaurive, Seasvi da uSvelis R(mer)TiTa. amave rigiTa tenco uyaviT, margi aris. Tu slokini erTob gaugrZeldes anguri danaye (165v) da wmindad gascar ori drami, pirSida Caayare da zed civi wyali Seasvi, rom CaiRos da uSvelis R(mer)TiTa. misTvisve: aiRe wifelis qerqi da mastagi swor swori, aduRe, gamowure da Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa.

niSani sarwyevelisa wamlisa: raÁ kacsa balRmisa da zafris gamowmenda gindodes, ese sarwyevebi wamlebi yvela zemo sweria.

niSani gasaxsnelisa, rome sneuli SekrviT iyos, misi patrukebica zemo sweria.

kari da niSani, rome tanSigan simsivne iyos. Tu sisxlisagan iyos, simsivne sveli iyos ÃorcSiganc da tyavSiganc, feri wiTlad iyos da Zgerdes. wamali misi: Ãeli gauÃsen da tle uyavi, aiRe cxvris tyavis barklis matyli, anu dumisa, daswvi da zeTis xilisa zeTiTa gaurive, da moaduRe, da nelTbili Semosdev, tkivili daawynaros. misTvisve: zafrana da (166r) wiTeli sandali nedlis qinZis wveniTa galese da Semosdev, da tkivili daawynaros. misTvisve: qeris fqvili nedlis qinZis wveniTa Sezile da Semosdev. misTvisve: rome tkivili daawynaros da simsivne gaadnos. aiRe xvarblis anakuÀTi, tuxti, babunaji yvela danaye kobostos wveniTa, moaduRe da Semosdev. Tu sigrilisa da balRmisgan iyos misi niSani: ferad TeTri iyos da rbili iyos. saxelad avi varami hqvian. mas yovelisa saWmelisagan farezi unda, gamaÃmobeli da gamadnobeli wamali unda aÃmaro, asre rogorca pirvelad xoSrisa samosliTa unda Sezela, merme axliTa samoseliTa nakveTiTa, uwin wyalSigan daasvele, gawure da merme ZmarSigan amoavle da Semoaxvie, da saWmeli swor swori SeuwyeviT.

Tu simsivnisa gvari magari iyos, Zmari da wyali (166v) erTmanerTSi gauriveT da samoseli Sigan daasvele, Zmari erTob cxari ar unda iyos, ukan da ukan cxari iyos, Zmrisa alagsa borisa wyali qna isi sjobs, anu leRvisa xisa nacari, anu muxisa nacari, anu vazisa nacari asre unda, rome isi simsivne mudam waxveuli hqondes, rome simsivne sxvagan ar wavides. Tu Zmarman ar uSvelos,

251

Sabi gaurive Siga Zmarsa da Semosdev, da kiris wyali erTob margi aris, da vardis zeTi ZmriTa da mariliTa, erTob margi aris.

Tu simsivne erTob magari iyos sevdisagan da balRmisagan iqnebis. wamali misi: pirvelad tani misi senisagan gamoswminde sevdis gasaÃsnelTagan da merme raÁc grili nikrisis wamlebi aris is uyaviT da qonebTagan batis, qaTmis, mglisa da meli(i)sa. es yve...343 (167r) aqimoba dastaqari aris, rome gaukveTo da ZarRvi amoarTva da kargiTa malamiTa gaumrTelos.

da dulufisa seni aris, rome feÃi gausxvildes, rogorca silosagan. amisi mizezi dafalisa anu nikrisisa gvari iqnebis. balRmiani da sevdiani svelisagan iqnebis amisi mizezi. da sparsulad falia spilo hqvian da amad hqvian ama sensa dulufi. niSani rogorca ese seni daemarTos uwin feÃi wiTeli iyos, misi niSani es iyos: moTeTro iyos da rbili iyos. sevdisa gvarisa da niSani es aris, rome feÃi moSao iyos da an molurjod dascemdes. iqnebis rome gawiTldes da gamagrdes da dauskTdes. wamali ama senisa: Tu wiTeli iyos uwin ewamlebis da raÁ feri iqcios gamagrdes, da wamali Znelad moekidebis. amisi wamali _ rwyeva iyos mZlavriTa da ZneliTa wamliTa, rome Zneli senia balRmis gvari da sevdis adgilidaRma amoagdos. Tu moundes Ãelis gaÃsna basalikisa margi (167v) aris da mosvenebiT yofa, feÃi asre unda sasTaulzed edvas. mas ukaniT es tle aÃmareT: aiRe kombostos nacari, zeTis xilis zeTi, avsinTisa wveni da axali Zroxisa nexvi da ulbosa fqvili, bolokisa Tesli, prasisa Tesli. es yvelaÁ danaye da zeTis xilis zeTiTa SezeliTa Sezile da Semosdev margi aris.

sxva seni aris, rome wvivzeda mReri gamoesxas, amas buSti hqvian, viTarca xesa kui gamoesxas. ama sensa adgili wamali unda, rogorca sevdisa wylulisa wamali aris: aiRe tuxti, vardis wyliTa da ZmriTa dambali Semosdev, da margi aris, da qeris fqvili ZaRlis yurZnas wveniTa, da nedlis qinZis wveniTa, tled Seqen da Semosdev margi aris. sams dRes ukaniT dasamwifebeli wamlebi unda qnas da nelTbili erbo Sescxe, da jere rome damwifdes xvarblis fqvili, Torneulisa puriTa, zeTis xilisa zeTiTa moduRebuli Semosdev da

343 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.

252

moamwifebs, da dacoxnili xuarb- (168r) ali, Semosdev da moamwifebs, da selisa Tesli safuvriTa Semosdev, da margi aris.

kari quslisa daxeTqisa da Ãelisa, da feÃis daxeTqisa, da Ãelis frCxilis tkivilisa.

Tu frCxilma tkivili dauwyos da auquTdes, sisxlis niSani aris da Triaqi ZmriTa daadnev, da sadaca stkiodes Semoscxe, da Tu aman ar uSvelos muyri da javaSiri danaye, da wyliTa gaurive, da Semosdev, dabrmdes. misi wamali: Txis qoni gaaTbon cxlad da Semosdvan, da mudam batisa, da qaTmis qoni, mumrRvani Semosdvan zedan. Tu misgan myrali suli udiodes aiRe faizmiSi da vardis zeTi gaurive, da frCxilzeda Semosdev.

Tu frCxili gausqdes maTbuxi afTimoni SeuwyeviT da saWmeli yvelaÁ momsuqno da tkbili aWameT, da urTxulis gomizi Semosdev, rom frCxili gaarbilos. sxva: aiRe (168v) biis guli danaye, gascer da qaTira, da is erTmanerTSi gaurive da Semosdev, margi ari, aris.

Tu frCxili wavardes risTvisme mizeziTa aiRe ina da selis zeTi, erTmanerTSi gaurive da Semosdev, da erTob kargs frCxils amoiyvans.

Tu terfi feÃisa gauskdes, pirvelad alilas maTbuxi SeuwyeviT da mas ukan xilTa wyalTa asvemdiT erTsa kvirasa, da mudam ama sazeliT uzeldiT: aiRe iis zeTi da zroxis Wlikis tvini, batis qoni, tirifis furceli danaye da amaSigan gaurive da ina viTa ferÃzeda Sescxe mudam. Wakuntlis furceli wyliTa moaduRe da kvercxis cili gaurive, malamad Seqen da Semosdev.

feÃi rome gauofliandes da ayroldes. misi wamali: aiRe muri da wyliTa moaduRe, ferÃi imaSigan Caayofine da mudmad Tbilsa zroxis sisxlSigan Ca- (169r) uyav mudam, dumaca danaye da Sigan gaurive wyalsa da ferÃzed Semosdev.

kari da niSani isrisa, eklisa da nemsis gamoRebisa. isris piri aseTic iqnebis, rome kav(i)ani iyos da raÁ amoRma amoswion amoedvas, da sxva SaranTisa ZarRvi, anu sxva ZarRvi gaukveTos, is aris, sadaca isris piri scemodes gaukveTon da mili Seuyon qlibiani, da wynarad mozidon, rom ar gatydes. isris piri, da(a)njRixon iqiT da aqaT. Tu erTob magrad iyos daexsnan, rome Selbes da maSinRa amoarTvan. da eseca iqnebis, rome isris piri mowamluli iyos, misi niSani is aris, rome is adgili ausivdes da feri rogoraca

253

mkudarisa feri isre iyos, misi wamali. da Senaxva unda, misi wamali zemo sweria is uyaviT. Tu Zvalzeda gamagrebuliyos SalafiTa missa gareSemo Sefxeka unda, rome amoafarToos da agre amoarTvas. Tu sakudavsa alagsa iyos asre rome sasasa da satkinelsa, guli, firtvi, RviZli, buSti (169v) da nawlevni, da avi niSani gamoCenili iyos, mas Ãelsa nu mihyofs aqimi, amad rome safaTarako aris da ar Sercxvendes. Tu avi niSnebi ara iyos da Seatyo viTa darCebiso, maSin misTa moyvasTa euben da merme Ãeli mihyav. bevri gvinaxavs erTob saSiSari dakodili iyos, ewamlos da darComili iyos. Tu es walebi uyaviT, rome wamliTa amoarTvaT: aiRe vaSayi da TafliTa Sezile, da raÁ Sezilo Semosdev, rome isris piri amoiRos. da Tu Sigan rame darComil iyos, isica amoiRos da Tagvi gaape da Semosdev, mwvane mxuliki(s) Tavi da bolo mohkveTe, gaape, da Semosdev, da amoiRos isris piri. Tu zreuandi grZeli danayo da TafliTa Sezilo, da Semosdva, isris piri amoiRos da marto lerwmis Ziri danayos da Semosdva, marge aris. Tu isris piri Zvalzeda damagrebul iyos, aiRe bazralbanji, rome lencofas Teslsa hqvian, damwvriTa SabiTa danaye da cota (170r) xurma da fazmioSi gaurios erTob marge wamali aris, rome Semosdva, ese xasiaTi aqvs, kbilsac gamoagdebinebs.

wamali misi an rome an SiSiTa, an maTraÃiTa nacemi iyos, an natkivnebi da naRrZobi iyos. imis ukeTesi wamali ar aris, ficxla cxvarsa tyavi gaÃado, Semosdva ors dRes edvas da merme aiRe tyavi da simsivne dawynarebuli iyos. ukeTesi is aris, rome natkenzeda marili daayaro da merme cxvris tyavi Semoaxvio. da Tu axlis WurWlisa nalewi danayo da nacari gaurio da Semosdva, margi aris. da saWmelsa muxudos saWamadsa da mukaSarsa sWamdes da sasmelad, wylis magierad Taflisa da muxudos wvensa svemdes. Tu zamTari iyos da kaci mowifuli iyos, mÃurvale da Ãmeli guneba iyos. ayiros da Wakuntlisa furcelsa aWmevdiT, da sasmelad zanjafilisa, revandi, Cinsa, orgniTave erTi drami anu erTi mityali galese da SaqriTa Seasvi. (170v) da vinca nacemi iyos ficxla Ãeli gauxsen da kotoSi mohkide.

Tu SekrviT iyos, xilTa wyliTa da xiaSambriTa muceli gauxseni, uSvelis R(mer)TiTa.

254

kari simWlisa da simsuqnisa da misi wamali, rome msuqani daamWlos. es aris, rome Zmriansa sWamdes, da mlaSesa, da mwaresa ese daamWlobs, da niadag qeris pursa sWamdes, iwyuros da imSios, da Ãmelsa adgilsa daswvebodes da niadag saqmobdes, da oTxi dangi da naxevari sandarosi da siqangubini da TbiliTa wyliTa Seasvi.

Tu mWle iyos da tani gasasuqeblad gindodes niadag mosvenebiT da gulmxiarulad unda iyos da kargs sagebelzeda wvebodes da kargi tanisamosi Caicvas. misi saWmeli gaSrafeTiTa unda iyos da brinji rZiTa Seqnili da Semwvari batkani, da msuqani qaTami Semwvari, da msuqani bati Semwvari, nuSis guli da wiflis guli, Txeli puri SaqriT gamomcxvari da nedli yveli, da do (171r) axali, rome Siga wminda puri Cahyaro, raÁc Ãmeli xorci iyos, yvela ifarezos da gasuqdebis.

kari gvelis nakbenisa, morialisa da brazianisa ZaRlisa. nakbenisa wamali, raÁ guelman ukbinos kacsa. Tu rbilsa Ãorcsa

zeda ukbinos ficxlav amosWar da Tavi bolo Seukar, rome gesli ar gavides, tredis Ãundi dahkal da gayvlife da zeda dasdevi. Tu is ar iyos WaWavi qen. Tu arc is iyos qaTami daiWire da qaTmis sakvercxe traki nakbenzeda miadev, Txikis yveri _ soRin alTisasa hqvian, da bora es danaye, da zroxis navRelsa Sigan gaurive, da cotas tredis Ãundis skintli danaye, da isic Sigan gaurive, yvela zeTis xilisa zeTSiga gaurive, raÁ mogindes miec. erTi gveli sxva aris, sxvili da grZeli, wiTelia sxva gvelisa umfro iarebis. Tu iman ukbinos, didi Teriayi Seasvi (171v) qamandrisosisa wveniTa. Tu is ver iSovno aiRe Ãmeli sadafi, alTisa muri da yusti, pilpila, ayilyara TviTosagan naxevari mityali da perulmoÃdiliTa TafliTa mozile, Seinaxe da raÁ mogindes miec mityal naxevari. niSani Savisa gvelisa, sadaca cxeli da ukacuri didi mindori aris iq iqnebis. ena sxvisa gvelisagan ufro grZeli aqvs. raÁ kaci naxos unda rome eridos, wynarad gamoekidos, ra moewevis erTob anCxli aris da Tu ukbinos, rac amas zemoT gvelis nakbenisa wamlebi dagviweria is uyaviT. Tu Zvliansa adgilsa ukbinos, Tavi da bolo SeukariT, rome gesli da simsivne ar wauvides. merme niori danaye, avsinTini da TeTri navTi gaurive da zedan dasdev da gesli gamoiRos, sxva Triayi maristosi aWameT. niSani morialma Tu ukbinos. misi wamali nakb- (172r) ensa Tbilsa wyalSigan Caayofinebdi,

255

Tvar zedan daasÃi. aiRe Taxvis yveri, farfioni, danaye da zeTisxilisa zeTiTa Sezile da Semosdev. misTvisve. aiRe niaxuris Tesli, avsinTini, zreuandi TviTosagan naxevari mityali danaye da naxevarzeda ori Tasi wyali daasxi da asre aduRe, rome naxevarzedan moiyaros, gamoswure da cota Triayi alTisi gaurive da Seasvi. amas gareT wamali aiRe, kapris Ziris qerqi, kordmana, grZeli zreuandi, yvela swor swori qen, danaye da majuni Seqen da miec TviTo mityali. misTvisve. aiRe anakveTi, gaacxele da ÃelmandiliTa Semosdev anu Torne gaacxele da cxelsa Tornezeda dasvi.

niSani Rriankalisa, rome kacsa ukbinos, ecados rome moklas da nakbenzed Semoidvas. Tu is ver iSovnos didi Teriayi erTi (172v) mityali vaSlis Saraba galese da Seasvi, da basaliyisa ZarRvi gauÃsen, mklavis sadreksa qveSe napirsa aris. Tu amazeda gulis Zgera Seeqnas yursi qafuri Seasvi. Tu ama satkivrisagan ena gausivdes yifali gauÃsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris da xan Jamierad qasnisa wyalsa iRarRarebdes siqangubiniTa. sxva amas gareTisa, sxva gvarisa gvelebisa niSani da wamlebi rom dagviweria, am rig qveyanasa ara zis da Tu dageWiros, imaTi wamlebi da niSnebi didsa karabadinsa hkiTxeT.

niSani rom fuTkarman ukbinos, anu bazman, anu bzikman, misi wamali, miwa ZmriTa da wyliTa dazilon da zedan Semoidvas. Tu aman ar uSvelos wiTeli wamali, qafuri, danayeT da ZmarSid gaurive, da zeda Semosdev. Tu aman ar uSvelos, civsa wyalSigan CasviT, (173r) da raÁ wylidaRman amovides, vardis zeTi da qafuri zedan Sescxe. tilos anakueTi wyliTa daasovle da gulispirzeda da Tavzeda Semosdev. Tu tanzeda cxeli iyos, wyalSi Casvi da an Tovli, da anu yinuli Sigan Caugdon, rome gaacios, mJavisa kitrisa wveni, isrimis wveni da cota vardis wyali erTmanerTSigan gaurive, da cota qafuri danaye da imaSigan gaurive, da siqangubinica imaSigan gaulese da miec rome Sesvas. sanamdis sicxe daswynardebodes amas asvemdi, erT kviras tkbilsa saWmelsa nu sWams.

nakbeni braziani ZaRlisa da niSani misi. esec saSiSari aris, ZaRli gabraziandebis da Seicvlebis, rasaca iqs, veras Seityobs, mudmad iarebis Tav daRunviT, raÁ dawveb- (173v) is, kuds feÃSigan

256

daiWiravs da SoriT damoklebulsa gvandes. pirsa peruli sdiodes da av Ãmad hyefdes, da arasa sWamdes, da retad iarebodes. raÁ qva Sestyorcno piriT aiRebdes. raÁ es niSani naxo, icodi rome braziani aris, amisTanas ZaRls eridebodeT. Tu viTa moklevdeT mokahl, Tvarem gaecale. da raÁ aman ZaRlman ukbinos vaJsa kacsa advilad eSvelebis da didsa kacsa ufro Znelad. Tu Seityo nakbeni braziani iyos, Tu ara, es unda: cota puri miugdo im ZaRlsa da Tu arc usunos da arc sWamos, icode, rome braziani aris. nakbenisa sisxli dascxon pursa da miugdon. Tu sWama, ar aris braziani. misi wamali: mohkal is ZaRli, misi RviZli kacman sWamos, Tu SeeZlos nakbenzedan kotoSi moihkidos, moucran kargaT da zeda Tafli Sescxon. merme aiRe CaRandri da isi moaduRon, kargaT da- (174r) dnes, gamowuron ori Tavi xaxvi da xaxvis wona Txili, erTmanerTSigan danaye Txili da xaxvi, da cota erbo gaurive, da malamaviTa Seqen, da zeda Semosdev, manamdis, rome yviTelma wyalma dauwyos dena. merme mokal, gaaÃme, danaye da TafliTa Sezile, da majunad Seqen, da miec, da afTimonisa maTbuxica aaRebine. Tu Sekfes maTbuRi veRara Sesvas, avisa niSani aris da maTbuRi ZaRlis lekvebiviTa daayrevinebs, lekvebsa gvandes. ese mahmad (za)qariaSvilsa mougonian jalinozis wignisagan. sxva wamali jalinozisi: daiWire, kirCxibi da axalsa koWobSigan Cahyare da wyali daasxi zeda, da TorneSigan moxarSe, da raÁ moixarSos, wveni gamoswure aTi drami da xuTi drami jintiani danaye, daurive da yovelsa dResa orolsa dramsa miscemdi. Sesvas mudmad, vardis zeTsa da vardis wyalsa miscemdi, (174v) da mravalZarRvas Teslisa wveni, qeris korkotisa wveni, cota SarbaTi julabisa, ese yvela erTmaneTSigan gaurive, cota vardis zeTi miec, rome SesWamos da grilsa adgilsa daawvine. mudam Zewnisa furceli sagebelsa zeda dauyare da saWmeli milaxulisa gviTqvams, is SeuwyeviT.

sxva Setyoba brazianisa. sxvaTa aqimTa asre uTqvams: ZaRlsa rome ekbinos, danaye nigozi, nakbenzeda Semosdev erTsa Ramesa da meoresa dResa nigozi ZaRlsa miugdon, anu qaTamsa, Tu rogoraca sWamos ZaRlman, gina qaTamman, Tu mokdes icodi braziani aris, Tu ar mokudes ar aris braziani. sxva: nigozi danaye, ors dResa Sigan erTxel isi malama rome brazianisa nakbenisa gviTqvams da Semosdev.

257

dReul muSkiTa miec, rome sWamos. icodi roca braziani aris, misi kbili yvela Sxamiani aris. rac gviTqvams esa aris Sxamiani wamali.

(175r) kari da niSani ZarRvisa gaxsnisa, kotoSisa da wurblis mokidebisa da xasiaTi maTi. Tu yifali gauxsna, yvelasa satkivarsa zemoTsa uSvelis. Tavisa, Tvalisa, yurisa da kbilisa, da sasisa tkivilsa, yvelasa uSvelis, da Tu ena usivdes, gaxsna ar uSvelis, enasa qveSeT, rom ZarRvi aris, is uSvelis, rom gauxsna. Tu piri stkiodes da enazeda ospiviTa esxas, rome oTxi ZarRvi aris, ori zedasa bagesa Sigan da ori quedasa bagesa Sigan, is gauxsen. Tu simÃurvalisagan stkiodes piri da Sigan wiTeli rame esxas, masac iseve ZarRvi gauÃsen da Tu yifali ara Cndes, kotoSi mohkide Tavzeda, missa sanacvlosa sisxlsa is kotoSi gamoiRebs, yifalisa sanacvlod. jalinoz(s), orTave beWTa Sua, uTqvams kvatuSisa mohkideba. Tu yeli stkiodes orTave mÃarTa Sua kisris bolos mohkide kotoSi.

xasiaTi da gaxsna aqlisa, rome (175v) aris ZarRvi kanTolike, misi gaxsna yelsa qvemoT da welsa zemoT sisxlsa is gamoswmeds. Tu ara Cndes beW(T)a Sua kotoSi moikidos. imis sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs.

mis qveSeTsa ZarRvsa aburuzisa hqvian da amis gaÃsna stomaqs nawlevTa sisxlTa gamoswmeds. da Tu is ara Cndes, muÃlisa qveSeT kardSigan ZarRvi aris, is gauÃsen.

mas qveSeTsa ZarRvsa basaliyi rqvian, misi gaxsna RviZlisaganc gamoiRebs sisxlsa. welT qvemoT yovelsa sisxlsa gamoiRebs. Tu is ara Cndes, koWi gauÃsen iqiT da aqaT, anu cerisa ZarRvi gauÃsen, anu orTave menjTa Sua kotoSi mohkide da missa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs.

da Ãelisa ZarRvsa, selimi rome hqvian, nekTa TiTTa Sua SemarTebiT, rome ZarRvi aris, Tu marjvennisa Ãelisa isi gauÃsna RviZlis sisxlsa isi gamoiRebs. Tu is ar Cndes, marjuenisa guerdzeda, nekzeda kvatuSi moikidos da missa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs. Tu sisxlisa gamoReba (176r) marcxenisa Ãelisa sisxli gamoarTva, selimi hqvian is gauxsen, tyirpis sisxlsa is gamoiRebs. Tu is ara Cndes, marcxenis guerdisa nekzeda kotoSi moikidos da misa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs.

258

Tu sisxlis gamoReba, an Ãelis gaÃsna, anu kuataSisa, anu wurblisa mokideba gindodes, uzmaT nu gamoiReb, Tvaram didi ziani aris, kaci Sesustdebis anazdarisad.

wurbelisa xasiaTi. raÁ wurbelsa moihkidebde, muceli gaxsniT unda iyos, maSin mJavianisa da mlaSisagan ifarezos. Tu asre ara iqs aras fersa aras argebs, raÁc feri muni iyos sisxlisa da zafrisa, yvelasa argebs. raÁ wurbeli davardes, is adgili ZmriTa da wyliTa moibanos, Tu adre davardna undodes da ar davardes, natexari danaye da zeda Sescxe wyliTa da davardebis, an kiri Semosdev, an broweulis yuavili ZaRlis yurZenas wveniTa dasdev. Tu avi alagi (176v) iyos da wurbeli ara moekidos sisxli dascxe ima alagsa da moekidos. Tu erTob moekidos marilwyali dascxe da davardebis. Tu wurblisa monakidebzeda kotoSi moikido, erTob margi aris.

kari, rome kacsa Tma wverSigan tili daesxas, daibados. misi mizezi is aris, rome gunebisa simÃurvale meti iyos SigniT da sensa gamoayenebs tanSigan, gareT tyavSigan amova. daibadebis tili. wamali misi: pirvelad gasaÃsneli wamali miec da merme niadag T(a)flis wyliTa ibandes da Wakuntlisa naxarSiTa daibandes, an sarosa furceliTa naxarSiTa tanisamosi, an qaTanisa, an abreSumisa Caacvas ficxla ficxla gamoicvlides. navReli zroxisa da Txisula, da sabri, da vardi erTad gauriveT da SescxeT.

Tu rwyili iwyinebodes, aiRe Samiandalis qerqi da wyliTa moaduRe da saxlSigan moasxi da rwyili daÃocos da gaaZos ZRabisa qoni, rome SeSasa Sescxo da saxlSigan daayudo, yvela rwyili imas mi- (177r) exvevis da gogirdis sulisagan da sazrosagan gardixvewos rwyili. wamali misi: rasaca saxlSigan mZromi da avi iyos, ese axrCole.

Tu morialisa Cndes Ãureli, boloki misdvan da misTa dReTa Sina veRara gamovides. furceli xeSavisa, sadac Ãvrelsa dasdva, iqidaRma daikargos murdasan zarbayi da bazrulbanji da wiva, eseni danaye cal calke da merme erTad gaurive da Tagvsa amoswvets.

zroxis navRelsa wyali gaurive da sadaca daasxa jinWveli dahÃocos da dahkargos. da Tu angazdi daadno, misive xasiaTi aqvs.

nura rZesa daayare danayili da jamiTa saxlSigan dadgi, da rac buzia Sigan Cacvivis, rasac saxlSigan farSamangi da TeTri wylisa iyos im saxlSiTa mZromi ver dajdes.

259

kari tanisamosTa R(mer)T(iT). selisagan, romel iqnebis swori ar aris. sigriliTa da monotioTa, siÃmiTa aris. (177v) siÃmeliT kerZo argebs da moaSrobs notiosa, da oflsa tanisagan, da iÃmarebs wamalTa Sigan, da ergebis rome tanzeda wyluli iyos, amoaSrobs missa wylulsa, da gamozrdis missa Ãorcsa.

samoseli banbisa. mÃurvale aris da Ãmeli, yovelsa samoselsa sjobs.

niSani axal dasaxlebisa. raÁ kaci axlad dasaxldebodes asre unda. sasaxle aseTs alags gamoarCios, rome Tu ima adgilsa haeri avi iyos, asre unda, rome sasaxle kargs alags moiwyos. misi saziano umcro iyos, asre unda rome sasaxle aseTs alags qna, rome rogoraca mze amovides Seadges da kedelni maRalni uyaviT, da Werni, iyvnen aRmosavleTiT da CrdiloTa aqa da sarkmelebi didrovanni iyvnen, rome rogoraca mze amovides, saxlsa Seadges da haeri gaaSvenieros. didisa mTisa Zirsa Tu saxli qna, rome Tu mTa aRmosavleTiT iyos, sxvisa alagisagan sanuk- (178r) varoba iqi uwin Seiqnebis. da Tu mTa dasavleTiT iyos ar varga. qvani da qviSiani alagi xorSiani iyos da ukacuri alagi Ãmelni da saxor saSeSeni iyvnen.

da zRvisa pirisa alagni nedli iyvnen da SiSvelni mindorni alagni kargi da rbilni iyos. mTisa ufror mrTeli iyos da tyianisa alagisa, da wylianisa haeri amaT Sua avi, saziano iyos da pirutyvTaTvis avi da saziano aris.

kari da xasiaTi Zilisa da RviZilisa. Zili simrTelisa Zalis mimcemi aris da senisa dadnoba ZilSigan umfro Tamamad iqnebis. senis gvari ZilSigan ufro Tamamad moixarSvis da ZilSigan tani gacivdebis da saxuravi umfro bevri moundebis mRviZrisagan, da Zilman yoveli gaxsna ukuayenos. oflis meti oflis dena sruli dnoba aris. raJams Zil- (178v) Sigan ofli gamovides, niSani iyos saWmeli bevri uWamia da mRviZaresa veRara moudvnia, da ZilSigan oflisa mosvla Tamamia, dadnoba berT kacTa da axalTa kacTaTvis sworia, Zili margi aris. didi Zili msuqansa da gril guneba kacsa azianebs. Zili saWmelsa moadnobs, gaxsnasa ukuayenebs da senisa guarsa moxarSavs.

aw uZilobisa mogaxsenoT: uZilobaman kaci mousveneblad amyofos, dnobisa Zali ukuayenos, senisa gvari mouxarSavad amyofos,

260

moxarSvisagan gaxsnasa moumatebs sneulobasa siÃmisa da zafrisa gamoaCinebs, da sustsa da Ãmelsa gunebasa kacsa ufro azianebs, da rodesac sneulma ZilSiga vera moisvenos saSiSari aris.

da Tu mrTelsa kacsa Zili erTob mouvides da ZilSigan Rrmad Cavardes dasturi iyos, rome sneulobisa senSigan aris da Tu sneu- (179r) lsa mouvides Zili asre rome serani ara qnas, arcara eWamos, agre dileul eZinos, erTob ziani aris, daasustebs da tansa gaugrilebs, moRalviT amyofebs, siÃmes moumatebs da urgo sizmrebs uCvenebs. dRisiT Zili balRamsa da nazlas moumatebs da kacsa gaauferulebs, tyirpsa gaadidebs da daaColfotebs da awodinebs da ara raTi Rarizi gaauZluros. amisTvis rome ZilSigan ara raTi Rarizi SigniT Seua, saWmelsa vera ipovnis, rome moidnos. misTvis dasustdebis da vinca dRisiT Zilsa daCveulia ar unda moSorveba, isreve unda iqmodes.

raÁ kacma daiZinos, pirvelad marcxenasa gverdzeda daiZinos, amisTvis rome marcxena mÃari grili da nedli aris da zedan woliTa gaacxelos da gaamÃurvalos, marjvenasa mÃarsa da gverdzeda daiZinos, rome marjuena da marcxena mÃari gaswordes (179v) saWmelsa uked moidnobs, da zurgzeda wola kacisa asoni uked moisvenebs, magram raÁc seni faSvSigan aris, yvela zurgSigan Cava da filenjad da layvad gardaiqcevis, da piri daRma wola surduSigan margi aris.

Tu kacma bevri iZinos da niadag iwves, icodiT dids gaTaraks da zians uzams, asre rome tansa da Ãorcsa daalpobs da daaColpotebs, daasenianebs da Tu kacsa niadag RviZavs, isic avi aris, amad rome kacsa daasustebs, TavTa veRara aiRebs da saWmelsa aRara moandomebs.

Tu kacsa simrTele unda, rome Zili da RviZili gaasworos, ramdoni erTs Jams iZinos, imdoni Jami iRviZos. rome sjobs, rome Zilsa sarjeli da RviZili daametos, RviZili da sarjeli balRamsa gastexs.

agreve sma da Wama sworad (180r) unda Seiwyos, rome moqarveba SeiZlos da mudam ZRomas, wesieri SimSili sjobs. ase rome yoveli feri saqmiTa qnas wesiTa arca daaklos da arca daametos, romelica kaci amas iqs imas araferi seni ar moekidos da verca moerios, da

261

mrTlad iyos tanSida, da piri wiTlad iyos, da yovlis feriTa moisvenos.

Tevzi axali, romelica zanjafiliTa da anu dariCiniTa gaakeTo, da pilpiliTa zeda daayaro, da kvercxi CaaÃalo, da isre Sewvi, da aWame, da zeda umi xaxvi daaWar, da isre aWame. gemrieli da sargebeli arian.

kari saWmelisa Ãorcisa da sxvaTa saWmelTa. msuqani cxvrisa Ãorci anu muxudoTa da anu dariCiniTa Seqnili mÃurvale aris metad. qaTmis Ãorci mÃurvalea, misi xarSo, amave wesiTa Citi, mÃurvali (180v) aris. kravi mÃurvale aris da nedli, raÁ ZuZus wovasa gauSvebs, nedli aRar iqnebis, guneba mÃurvalesa da balRmiansa kacsa gulsa auSlis da awyens. furis zroÃis Ãorci mÃurvale aris da nedli, kargsa Zalsa miscems mamacobisaTvis. deakeulisa sjobs cxvris Ãorcsa axlos axlos axlavs. wiTlisa sjobs. axlisa Ãbos Ãorci kargi da margebeli, advilad moidnobs, isi sjobs, rom bevri arbenino da meores dRes wyali asvan da isre dahklan, moxarSon ZmriTa anu mwvanviliTa.

xasiaTi Tav ferÃisa, sxvaTan asoTa. Tiknis Tavi kargi aris, Semwvari yuris Zirisa Ãorci umfro subuqi, misTvis rome niadag iZrvis, yelis Ãorci kargia, adre moidnobis. gverdi zubuqi aris, adre moidnobis, zubuqia, msuqanisa mWle sjobs da Sinauri Ãorci sjobs velursa, Sinauri nedlia da veluri Ãmeli.

frinvelTagan (181r) ÃoÃobi, kakabi, gloni da duraji, sxvaTa gloni usubuqe aris. qaTmis Ãorci sworia ZarRvisa da majisaTvis. kargia misi tvini kacis tvinsa Zalsa miscems, variis qaTmis wveni sneulTaTvis kargia, stomaqis sicxesa daanelebs.

yverulis Ãorci moxarSuli kargi aris, adre moidnobis, sisworezeda daiWiravs. nioriTa rom Seanelo isi sjobs, mamali rome eyivlos isi yolinjsa gamoaCens vinca mudam sWams axad rom yiodes imisTana mamali vinc Wamos doT Seqnili, moxarSuli, mucelsa Sealbobs, Sekrulsa kolinjsa gaxsnis, tvinsa da kefasa argebs.

qaTami rom gaapo cxeli, zeda dasdva gvelnakbensa uSvelis. misi tvinica kargi aris, kacsa Teslsa matebs, Ãmasa uwmends da berisa (181v) qaTmisa avi aris.

262

ixvisa da batis Ãorci diaR balRmiani aris, stomaqSigan darCebis. jalinoz ityvis batis qoni diaR saÃmarebeli ariso asoTa tkivilisaTvis.

wylis frinvelis Ãorci Znelad mosadnobeli aris, mÃari maTi usubuqe aris, Sambianisa alagisa da nedlisa alagisa najdomsa, Ãmelisa alagisa najdomi da qviSianisa adgilis sjobs.

batis Ãorci cotad fersa daumSvenebs, Ãmas gauwmends, Tvals gaunaTlebs, qarsa argebs, magram mounelebeli aris werosaviTa.

weros Ãorci kargi aris, magram diaR ZarRviani aris da magari. asre unda, rome Tavzeda mkedi moaba da moxarSon. manamdisi aduRon, rome daiqnion. Ãorci, Cacvivdnes Ãorci da ZarRvi, yvela gamocvivdes, ZmriTa da anu lulufrisa furcliTa (182r) da niaxuriTa moxarSo.

kvercxi qaTmisa yovelis mfrinvelis kvercxsa sjobs. beris qaTmis kvercxis Torxlo mÃurvale aris da nedli, Ãvelasa argebs, Ãmas gaukeTebs, Semwvari sjobs moxarSulsa.

karaqi mÃurvale aris da nedli, gunebasa kargaT Seinaxavs, zafrasa gaiRebs.

muxudo mÃurvale da rbili aris, TeTrsa wiTeli sjobs. lobio wiTeli mÃurvale aris da nedli ZmriTa da mdogviTa

unda Seqna, qerqi gamZvrali sjobs. xaxvi mÃurvale aris da nedli, pursa kargad aWmevs da Rvinosa

asmevs, danayo, wveni gamoswuro, Tafli gaurio Tvalis sinaTlesa matebs. bevris Wama Wkuas daaklebs da Tavsa atkivnebs, da Tualsa daubnelebs, Semwvari zeTiTa kargi aris.

stafilo mÃurvali aris da nedli, magram stomaqSigan gvian gava, saWmelSigan gareuli sjobs.

boloki mÃurvale da nedli (182v) saWmelsa ukan unda Wama, romel saWmelsa moanelebs da sxva mravali xasiaTi uwerian.

Wakunteli mÃurvale da nedli ZmarSid moxarSon mdogvis TesliTa, sadafis furceli moayaron moxarSulsa, saWmelzed kargi iqnebis, amisi Tesli mÃurvali aris da rbili.

zeTi selisa mÃurvale aris da rbili, kacsa stomaqsa daulbobs, kolinjisaTvis kargi aris.

263

satacurisa simÃurvale cota aris, magram kacsa gaasuqebs, zurgisa da welisa tkivilsa argebs, Sekrulsa mucelsa gaxsnis, Teslsa matebs.

xilTagan yovelsa xilsa yurZeni sjobs, mwife iyos marcvali didrovani, didis xnis Senaxuli mÃurvali aris da rbili, mwifes yurZnisagan kargi sisxli moematebis, kacsa gaasuqebs, stomaqsa daulbobs, magram qariania da erTis kviris nakidebsa ara aqvs qari da kargi iqnebis, da stomaqsa (183r) da welSigan satkivari iyos ifarezos, magram kurkasa da qerqsa gamoagdebinebdesunda, amisTvis rome mZime aris da gvian moidnobis.

vaSli mravalferi aris, romelica tkbili aris, is mÃurvali aris.

bali cotad mÃurvale aris da rbili, magram qariani aris, naWams kargi Rvino svas.

tkbili broweuli mÃurvali aris, guneba grilis kacisaTvis kargi aris.

urnabi sxvili sjobs wvrilsa, mÃurvali aris da nedli, da saWmelad kargi mosadnobeli aris, stomaqsa daalbobs da misi wveni rome svas, sisxli rome duRdes daawynarebs, Ãvelasa da qSinvas uSvelis, uzmad unda sma da Wama.

zeTiz xili Savi mÃurvali aris, ZmriTa da mariliT Senaxuli kargi iqnebis stomaqisaTvis, saWmels moadnobs, misi furceli isrimiT moxarSuli kacsa Wiisagan gaswmends da uSvelis, da kbili matlisagan moWmuli (183v) hqondes, malamiT qnas, zed dasdvas da uSvelis.

Saqari mÃurvalia da rbili, mucels daalbobs da stomaqsa kargaT mouÃdebis, gasawmends, zafriansa kacsa karga ar mouÃdebis.

txraza Saqris myinvari aris, ese ufro mÃurvali aris da nedli da uske aris da umZime aris, gunebas moalbobs da stomaqisaTvis avia, TafliTa, zeTiTa, alva qna kargi iqnebis.

Rvino mravalferi aris, magram yurZnisa sjobs, sxvasa Rvinosa rome daZveldes ukeTesi da usubuqesi iqnebis, romelic feri Rvino aris yvelas cecxlis feri Rvino umÃurvale aris. Rvino tkbili kacsa gaaÃurvebs, stomaqad gvian gava, mucelsa Sehkravs da tyirpsa gaadidebs, da gulis pirsa daalbobs, da kacsa gaasuqebs. Rvino mware mÃurvalia, saWmelzeda da marge, saWmels moadnobs da

264

Sekrulsa mucelsa gaxsnis. msuqansa (184r) kacsa uked mouÃdebis. Rvino rome mouduReblad dadgomil iyos, isi maSvne aris, ficxla moidnobis, magram kacsa adre daaTrobs, misi maxmuroba cota iyos, gulsa gaamxiarulebs, sisxli dawmindos, gulsa da tansa Zalsa miscems. Rvino axali stomaqzedan qariani aris, stomaqzeda gvian gava ferad feradsa sizmarsa uCvenebs, tvinsa, tansa da mucelsa daalbobs, bevri Rvinis sma da yovelTvin simTvrale metad avi aris. daCveulsa kacsa usmelobac awyens. sxva raÁc Rvinosa rgeba aqvs da an wyena SeuZlia is yvela didsa karabadinSidan swerian.

zeTi, javzi da indisa raÁ daZveldes mÃurvale aris, welTa tkivilsa argebs, fsmasa Zalsa miscems, magram stomaqsa awyens, asre unda danayo, wyalSidan moxarSo da zeTi moÃado.

(184v) zeTi babunajisa mÃurvali aris kacisa tleTa Sigan ixmarebis. misi Seqna asre unda. moiRe oci wili tkbili zeTi da ulbo, vardi da babunaji, eqvs eqvsi wili, Crdili Crdilsa gaaxme, ormocsa dResa mzesa Sigan da merme iÃmare.

awe mÃurvale da Ãmeli mogaxsenoT raÁc feri tredi aris. yvela mÃurvale aris da Ãmeli, misi Ãorci moxarSuli, muxudo da cereco stomaqsa da mucelsa daalbobs, kolinjsa da zurgis tkivilsa argebs, Teslsa matebs. xarSo, Seqnili wveni, umfro Ãorci Citisa midvrisa, Sinaurisa, kldisa, mÃurvalia da Ãmeli, kacisa tani gaaÃurvos da Tesli matos, da bartyi da tvini ufro matebs. kaci grili iyos xarSod Seqnili argebs da stomaqsa daalbobs. iyos xawili da gamÃmari, mÃurvale da Ãmeli, (185r) da gvian Seergos, Tu gaaTbon, mÃurvale iyos, asre unda, Ãorci axliwoT da ZmarSigan CasdvaT, da merme gaaxmoT, isre uked moidnobis, mariliani iyos Tu umarilo. vinca ama Ãorcsa bevrsa sWams, bevrsa sensa gamoaCens. visca sisxa diyisa sWirs mas argebs. Ãmeli Ãorci wyalSigan Casdva erTsa dResa da Ramesa, da merme moxarSon, anu erboTa, anu axliTa qoniTa, anu Wakuntlisa furcliTa wyalSigan nadebi da agre Wamon kargi iqnebis.

gvelTevza rom hqvian avia, magram guneba grili, kacisaTvis mÃurvali da Ãmelia.

samarxo lobio mÃurvale aris da Ãmeli tansa kargaT argebs, ZmriTa aWamo uzmasa Wiasa mohklavs mucelSigan, magram Tavsa atkivnebs.

265

sadanaji kanafis Tesli mÃurvalea da (185v) da Ãmeli, kacma bevri sWamos Tavs atkens, da stomaqTa gvian wava, moÃaluli umfro ar awyens.

bostneulTagan niaxuri Teslianad mÃurvale da Ãmelia, ukeTesi is aris guli carieli iyos, da Reri misi moTeTro iyos, qarsa gastexs da sisxlsa argebs. ufro misi Tesli balRamsa, iarayansa, Ãvelasa argebs, piri rome hqaodes gaamrTelebs, stomaqsa kargad mouÃdebis, Ãel feÃsa daxeTqilsa daalbobs da argebs, orsulsa dedakacsa ar eWmebis, amisTvis rome rZesa daaklebs.

raziana kama aris, mÃurvalia da Ãmeli, adre moidnobis, RviZlis Sekrulobasa gaÃsnis, zisxasa kargad mouÃdebis, fuSSigan qva edvas imas daumsxvrevs, balRamsa da cxrosa uSvelis, ufro misi Tesli da misi wveni TvalSigan gamoivlos, Tvalisa sinaTlesa umatebs, dedakacsa rZes mou- (186r) matebs, Tesli ukeTesi aris, rome ferad mwvane iyos.

qarasa prasasa hqvia, mÃurvalia da Ãmeli, moxarSvisagan sinedle miecemis. nuSis zeTiTa Seqnan da kolinjsa da balRamsa argebs, stomaqsa daalbobs, sisxlsa daawynarebs, misi wveni da misi Teslica mÃurvali aris da Ãmeli.

niori mÃurvalia da Ãmeli, ukeTesi is aris, rom axali iyos, kacsa gaaÃurvebs da wamoaWixebs. veluri uZlieresi aris Sinaursa, rom danayo, rom Seasva siqangubiniTa, ergebis tyirpTa da rom gaWediT iyos cxvirSida, maSin aras argebs, Tavsa atkivnebs, erTob msuqanisa ÃorciTa unda Wamos.

mdogvisa Tarasa hrqvian, stomaqsa gaaÃurvebs, mÃurvali aris da Ãmeli, saWmelsa moaqarvebs da moadnobs Rvinisa nasvamsa kacsa (186v) rome suli udiodes sami marcvali SesWamos, suli aRar edinebis.

pitna stomaqs gaaÃurvebs, saWmelsa ficxla daalbobs, mucelSi Wias mohklavs, kacsa kargs Zals miscems, Taflis wyali gaurio da yurSi CauSva, qSinvas uSvelis. sxva mravali xasiaTi uweria. cota sinedleca axlavs. veluri pitna mÃurvalia da Ãmeli.

erTi xasiaTi aqvs wylisaca tarxunisa. mwvane bostnisa iyos. ayiryara mTis tarxunas hqvian. mÃurvalia da Ãmeli, meoresa darajaSigan, magram dedakacTan wolas aklebinebs. amisTvis grilsa uZaxian, siÃmesa kargaT mouÃdebis, pirsa kargsa sulsa miscems,

266

magram stomaqidaRma gvian gava, piris simsivnesa argebs. bevris Wama kisersa atkens.

wiwmariti mÃurvali aris da Ãmeli, meoresa darajaSigan cota sinedle aqvs, ficxla moidnobis da qarsa gamoaCens (187r) da Tavsa atkivnebs, da stomaqisa tkivilsa uSvelis, da mucelSigan mravalsa Wiasa mohklavs, misi furceli ZmriTa sWamos, misi nawyenoba gaaqaros.

Wakunteli mÃurvalia, cota siwminde aqvsa, gunebasa gaagrilebs misi furceli da orferi erTmanerTSigan gaurive da Sekrulsa kacsa gaxsnis, ZmriTa da anu xarSoTa Seqmna Sekruls mucelsa gaxsnis, da ZarRvsa, gulsa da stomaqsa moulbobs, misi Ziri da furceli balRmiani, da qariani aris.

qondari mÃurvalia da Ãmelia, balRmiansa, qariansa kacsa karga mouÃdebis, guneba mÃurvalesa kacsa ar eWmebis, TirkmelT qviSasa gamoswmends, Ãmeli TafliTa SeaWamo mucelSigan Wias mohklavs, muclis simsivnisaTvis kargi aris, saWmelsa moandomebs.

soinji (187v) Rvalosa hqvian, mÃurvalia da Ãmeli. Tu moÃalo ZmriTa da usuno, surdosa uSvelis. Tu danayo da ayirosa Teslica Seasva Wiasa gaiRebs, Tavi Tu sigrilisagan stkiodes misi wveni cxvirSigan CauSva uSvelis, da ZmriTa moaduRo pirSigan CauSva kbilis tkivilsa uSvelis. misi zeTi cxvirSigan CauSva filenjsa uSvelis.

xili xurma asrauTbo hqvian, mÃurvali aris da Ãmeli, axali da Ãmeli erTi aris da erTi xasiaTi aqvs. kacsa misgan sveli, Savi sisxli.

zeTi niguzisa mÃurvali aris da Ãmeli, Tavisa da kisris tkivilsa moumatebs, pirsa gaumwarebs, stomaqSigan swori aris, balRmisagan gaxsniT iyos, Sehkravs, moumatebs. RviZli cxlad hqondes mas awyens, anu Tvali, anu Tavi, anu cxviri stkiodes (188r) nu sWams, stomaqi swori iyos, mas gaasuqebs.

leRvi Ãmeli da mÃurvale aris, pirvelsa darajaSigan Suasa da bolosa Ãmelia, cota sinedleca hyvebis.

wabli mÃurvalea da pirvelsa da Suasa darajaSigan Ãmelia, mowame misi simÃurvalisa misi sitkbo aris, tansa cotad ergebis, Teslsa matebs, mucels Sehkravs, bevris Wama Tavs atkivnebs, amisTvis rome sicxesa TavSigan gaiRebs. Tu wyalSigan daalbos da agre

267

sWamos, uked ergebis kacisa tansa mÃurvalesa, kacsa SaqriTa aWamo da grilsa TafliTa.

awe swori saWmeli mogaxsenoT: xvarbali, ÃorcTagan qaTami pirvelsa darajaSigan misi siÃme da sinedle sworia, amisi mowame is aris, misi safuari Seqna sajdomsa zeda dasdva. pirsa gamoaRebinebs (188v) da simsivnesa dasvams. purad bevrad rigad gamocxvebis. sxvadasxva xasiaTi aqvs didsa karabadinsa sweria. ukeTesi es aris, purad iyos safuvriTa kargaT gafuebuli, mariliTa Sezile, Tornesa Sigan gamoacxve, sxvasa ese sjobs swori aris, lavaSaT.

brinji. jalinozis JamSigan sacileblad Seqnila, rome zogTa Tqves Tu grili ariso 344 da zogTa Tqves Tu mÃurvali ariso, da sicxiTa da is sigriliTa saWmelad rbili, da kargi aris, stomaqsa kargaT mouÃdebis, sxvaTa marcvalTagan es umfro Zaliani aris. stomaqiT gvian gava, wyliTa axliTa, nuSis guliTa da zeTiTa unda Seqna, ukeTesi es aris, erTs Rames rZiTa daalbo da merme msuqniTa ÃorciTa Seqna, kargi iqnebis, kacsa gaasuqebs da mucelsa gaurbilebs, misi wyali stomaqsa daamagrebs. Tu Cilavad Seqna uzeTo (189r) da umarilo, gaxsniT rom kaci iyos Sehkravs.

ospi sworia, piri sigrilisaken aqvs. qerqiT moxarSuli mucelsa daalbobs da Tu mudmad sWamos kacisa Zalsa azianebs, da TvalTa daubnelebs, fselsa Sehkravs. Tu qerqgamZvrali moxarSo, uwvenod sWamos, gaxsnilsa mucelsa Sehkravs.

awe grili mogaxsenoT saWmeli zeTiTa nuSisa tkbilisa sworea. Tiknis Ãorci ufro grilia da nedli. kravis Ãorcisagan guneba mÃurvalis kacisaTvis kargi aris, kacsa

sisxlsa Cauyenebs. Txis Ãorci grili aris, mÃurvales kacisaTvis kargi aris,

magram aqimebs da brZenTa kacTa mwved avad uxsenebia. mTvralma kacma rom sWamos mravali satkivari daemarTebis da Tu sWamos muxudoTa, TalgmiTa da xaxviTa zedan kargi (189v) Rvino svas.

buwis Ãorci, erTis wlis Toxli, kargi saWmeli aris, kargsa sisxlsa Cauyenebs da arc nedli aris, arc Ãmeli. sevdas uSvelis, kacsa Zalsa miscems, stomaqs gaaÃurvebs, mamacobas moumatebs. guneba grilma kacma unda sWamos, Semodgomisa pirsa unda sWamos. Tu kaci

344 `zogTa Tqves Tu grili ariso~ gameorebulia.

268

mowifuli mÃurvale iyos anu kowaxuriTa da anu ZmriTa, anu tyemliTa, anu isrimiTa moxarSuli sWamos. TeTrs wiTeli ufro mÃurvale aris da wiTelsa, Savi umfro mÃurvale aris.

asoTagan tvini yvela grilia da nedli. stomaqisaTvis avia, gaaskelos da saWmeli ar moundes. misgan balRami gamoCndes.

Zvlebisa tvini msuye aris, stomaqsa moalbobs, raÁc sWamos 345 pilpiliTa da qondriTa sWamos, kargaT ergebis guneba Ãmelsa kacsa.

Tevzi yo- (190r) veli feri axali, nedli da grilia. martos mÃurvalsa Ãmelsa da zafrians kacsa kargaT mouÃdebis. grilisa da balRmianis kacisaTvis ziani aris. brZenTa da aqimTa Tqves wiTel wiTeli rom aCnia, is Tevzi sjobs sxvas Tevzsa. sxvas asre uTqvams da Cemis umecrebiTa kalmaxi zubuqi da grili unda iyos. Tevzi wvrili sjobs sxvilsa, mdinarisa didisa wylisaken, grZeli qviSiani iyos. kalamSi da lerwamianisa tbaSi rome ijdes imas isi sjobs. lurji Tevzi kidev kargi aris. Tevzi Tbili sjobs civsa, Semwvari, mlaSe, mariliani, raÁ ginda Zveli iyos isi sjobs. zRvis Tevzi umfro mZime aris mdinare wylisagan. Signeuli ufro mZime aris, gulsa aurevs kacsa. Zmari, pitna, kuliavi urTe da isre a- (190v) WameT. Tu gindodes Sekras, ZmriTa aWame.

yoveli feris rZe SekrebiT grili aris da nedli, kacsa Sehkravs, mZime aris, stomaqiT Znelad gava. Tu vinme moidnobs kargaT ergebis tansa. kambeCis rZesa Zroxisa sjobs. mÃurvalisa kacisa stomaqSiga rZe yvelad Seiqnebis da rjas dauwyebs, da ar moasvenebs. stomaqsa balRamianis kacisaTvis yoveli rZe ziani aris. visca qva edvas da guli da firtvi stkiodes nu sWams. Tu kacma rZe sWamos da zedan Rvino svas da saWmeli sWamos, is samive sworad Seiyrebis da rZe saWmelsa da Rvinosa aayrolebs. Tu sWamos dileulad moidnos, rome sxva saWmeli ara gaurios anu ZmriTa, anu TafliTa, anu SaqriTa, rome yvelad ar Seiqnas. eseca unda Seityos, yovelis SxamianisaTvis (191r) rZe kargi aris. rZe aqlemisa yvelasa sjobs, RviZlsa gaswmends da cxelebasa uSvelis.

mawoni Txisa zubuqia da zroxisa mZime aris. ukeTesi es aris, zroxam raÁ Ãbo Sobos, ormocamdis ar marTebs Wama mawonisa, anu sadafis furceli niaxuriTa, anu pitniTa urTe.

345 `raÁc sWamos~ gameorebulia.

269

do mJave visca RviZli stkiodes, stomaqi da RviZli cxlad hqondes sWamos anu niaxuriTa anu pitniTa, anu sadafiTa.

mawoni sjobs rZesa da do sjobs mawonsa. axali yveli gvian moidnobis. Tu Calxa moidnos gaasuqos. kaci,

rome guneba mÃurvale iyos, Tu kolinji sWirdes ziani aris. Ãmeli yveli saWmelad maSvne aris 346 . Tu moundes cota saWmels ukan sWamos, stomaqad awyens, kolinjsa da qvas gamoaCens da missa satkivarsa ara wamali moekidebis.

erbo zroxisa gulsa da stomaqsa moalbobs. gulis (191v) satkivarsa argebs da stomaqsa awyens, da Tirkmelsa gaaÃurvebs. da Sxamianis wamali aris.

zeTi iisa grili aris da nedli, siÃmesa garaugdebs asoebsa yvelasa daumagrebs mosavlelad gaiyvans, Zilsa mogvris. ayirozisa TesliTa da nuSis zeTiTa ixmare da asre unda Seqna: moiRe zeTis xilis zeTi, iasa zeda daasxi, iiasa Wiqasa Sigan urive, daskeldes. ormocsa dResa mzesa qveSe Sedgi, mis ukan iÃmare.

zeTi lulufrisa grili da nedli aris, rogoraca iis zeTisa Seqna, isre amas unda da xasiaTica erTi aqvs.

zeTi vardisa grilia da meores darajasSigan sisworezedan dgas, cotad Sekvrilia, simÃurvalisagan cxviri gaWediT iyos mas uSvelis, Wkuas moumatebs, simÃurvalisa simsivnesa argebs. misi (192r) Sesma da SeWma. misi sigrile iis zeTsa hgavs, zafras dasvams. moiRe wiTeli vardi da daarCive furceli, da erTi litra zeTis xilis zeTi daasxi zedan, aurive erTmanerTSigan da WiqaSigan Caasxi, piri moukar da ormocsa dResa mzesa gaudgi, da mas ukan iÃmare.

zeTi tkbilis nuSisa rbili da sworia, Ãvelas argebs da buStisa, da gulis tkivilsa argebs. stomaqsa kargaT mouÃdebis, SekvriT iyos gaÃsnis. moiRe nuSi ra erTic gindodes da cecxlzedan moxale da gaarTvi, qerqi Semoswminde, merme danaye da dazile, zeTi gamova. Tu SesakravaT gindodes anu wablisa anu Txilisa guli gaurive da mucelsa Sehkravs.

xasiaTi vardis zeTisa cotad Semkvrelia da grili darajasSiga (192v) sisworezeda dgas, simÃurvalisagan rome cxvirSi gaWediT iyos mas uSvelis da Wkuasac umatebs, da cxvirsa Zals miscems,

346 `aris~ gameorebulia.

270

simÃurvalisa simsivnesa argebs. misi Sesma da SeWma SigniT garegansa mRersa rome wyluli ewoden mas uSvelis. zafrasa dasvams da tani rome hqaodes da Sescxo mas uSvelis, mRersa gaaxmobs misi sigrile iis zeTisa sigrilesa hgavs. vardis zeTis Seqna asre unda, moiRe vardis furceli raÁ erTic zeTi iyos imisi wona vardi qen erTmanerTsa gaurive, datyliJe da WiqaSiga Caasxi da raÁ mogindes iÃmare.

ayiros zeTi grili da nedli aris. cxvirSi simÃurvaliT iyos, misi Ziri cxvirSi gamoivlos. Tavi ZmriT daibanos, Tavsa bru esxmodes milaxuliansa er- (193r) gebis srulad tanisa simÃurvalesa argebs: moitane ayiro, axali qerqi Sefxike, danaye da gamowure, da misi meoTxedi rZe daasxi, moaduRe im wveniTa. manamdisi aduRe rome wveni wauvides da rZe darCes. ayiros Tesli gaswmide qerqisagan da mwved danaye, da am Tbils wvenSigan Cahyare. merme SetyliJe da Seusvi Ãeli, rome zeTi gamouvides.

zeTi tkbili nuSisa kargi aris da rbili, da swori da Ãvelas uSvelis, buStisa da gulis tkivilsa argia. SekrviT iyos gaxsnis, stomaqsa karga mouÃdebis. moitane nuSis guli, gamÃmari ar iyos moaÃme, danaye, manamdisi zile, rome zeTi gamouvides.

zeTi selisa mÃurvalia da rbili, kacsa stomaqsa daulbobs da kargaT mouÃdebis, kolinjisaTvisca kargia aris.

bakla sxvili cercvi aris, grili da nedli, rbili da Ãme- (193v) lic aris, stomaqaT gvian gava. cota qari icis, qondriT sWamo qars gastexs, berZulis zeTiTa anu nuSis zeTiTa, zeda pilpila, kuliavi moayaro da isre sWamo kargia, da gaswmends. ukeTesi axali daRerRili ZmriTa Seqnili anu erboTa, anu zeTiTa, anu qondriTa, anu ZiraTa aWame.

xilTagan vaSli mravalferi aris da tkbilis meti sxva grili da nedli aris. mÃurvalesa da zafriansa kacsa kargaT mouÃdebis. tkbili vaSli awyens da mucelsa Sehkravs, gulsa kargaT mouÃdebis da qarica aqvs, vaSlzeda kargi Rvino Sesvas da civi wyali awyens. Ãmeli vaSli gvian gava stomaqiTa.

atami grilia da nedli. mJavesa, svelsa balRamsa Seuqnis. asre unda uzmaman Wamos da zedan wyali Sesvas, anu kargi Rvino, sxva Ã- (194r) meli umfro mZime aris nedlisagan.

271

qliavi grilia da nedli, tansa kargaT mouÃdebis, stomaqs gaanedlebs, Tu gaxsnis zafra gaiRos da cxelebasa uSvelis. guneba mÃurvalesa kacsa kargaT ergebis da guneba grilma kacma Tu bevri sWamos zeda Taflwyali svas, rome sinedle waiRos. TeTrrsa da sxva fersa Savi sjobs.

broweuli mJave grilia da nedli, Teslsa matebs, TvalSid gamosavleblad kargia, Tvali rome iarayanisagan gauyviTldes mas uSvelis. misi marcvali rome zafrisagan iyos, gaxsniT iyos, mas Sehkravs. Tu daswuro misi kurkiTa da Seasva zafrisagan SekrviT iyos mas gaxsnis, gunebasa ganaZlierebs, stomaqsa da RviZlsa daamagrebs. Tu broweulis qerqi RviniT moaduRo da Seasva. nawlevSigan raÁca Wia aris (194v) mas gaiRebs.

didi brZeni bagrat ityvis, viTa erTi dedakaci movida CemTanao zafra Casvloda stomaqTa Sigan da niadag bndebodao. merme mJavisa broweulisa wyali Sevasvio da qerisa Ãali mivecio, da broweulisa wyalman zafra gaswmindao, da stomaqsa Zali miscao, da qerisa Ãalman stomaqi gaswminda.

awe broweulis Wamisagan wamlad umfro moiÃmarebis, Tu bevriTa WamiTa awyinos zanjafili farvada Wamos, rome misi nawyeni waiRos.

ÃarTuTa wiTeli da didroni mJave da grili, da nedli aris, mucelsa Sehkravs, stomaqsa daamagrebs, gulsa gaxsnis, magram fselsa matebs, stomaqsa sicxisagan da simÃurvalisagan rom stkiodes mas uSvelis, Tu maZRarman Wamos, gunebasa aSlis.

nesvi grili da nedli, mwife (195r) mesamesa darajasa srulad mwife mucelsa Sehkravs da xSirad afsmevinebs. misi Tesli sjobs mucelTa, TirkmelTa da buStSigan qva iyos, mas gaiRebs da gaswmends.

raÁ kacman Wamos ficxla moidnobis, magram zafrad gardeqcevis, yovelis ferisa senisa amSleli aris. grZeli nesvi sjobs mrgualsa, mwife sjobs. Tu guneba mÃurvaleman kacman sWamos, zedan siqangubini svas, da Tu guneba grilman kacman sWamos zedan kargi Rvino svas. visac cxro sWirdes nu sWams avi aris da guneba grilsa kacsa awyens. misi qerqi mZime aris, stomaqiTa gvian gava, misi qerqi Sublzedan daikras TavidaRman, rome Savi wyali Camova, mas uSvelis TvalSigan. nesvi, romelsaca xilSigan gaerevis pirsa waagdebinebs. Tu TirkmelTa da buStSigan seni (195v) iyos nesvsa purTana nu

272

sWams, Tvaram sxvasa adgilsa rom satkivari iyos buStSigan miiyvans, amis ziansa yvelasa siqangubini gaiRebs anu isrimis wveni mas ukaniT raÁc saWmeli sWamos, nesvzeda yvela isrimiTa sWamos.

sazamTro grilia da nedli, sxvis nesvisagan ufro grilia zafrasa gastexs. stomaqisa sicxesa da tanis simÃurvalesa gaiRebs, kacisa stomaqi mÃurvale da Ãmeli iyos imas erTob ergebis. Tu erTob misiTa WamiTa an Tavis tkivili da an sxva rame tkivili gamoCndes, mJave broweuli da isrimis wveni sWamos da is ganaqarvebs.

kitri orferi aris, erTsa Sanguri hqvian, grZeli aris da modrekili. orive grili aris da nedli, da mesamesa darajasa da yvanasa darajasa, kitri ufro grili Sangurisagan stomaqSigan svelsa da (196r) Savsa balRamsa Seuqs. marTebs, rome kaci frTxilad iyos da ar Wamos da Tu Wamos wvrili kitri Wamos. Tu bevri Wamos cxelebas Seuqs, misi guli sneulis kacisaTvis mÃurvalisaTvis kargi aris. guneba grilis kacisaTvis avia da avad mouÃdebis. Tu Wamos, zed kargi Rvino svas.

awe grili da Ãmeli mogaxsenoT: qeri grili da Ãmeli aris, pirvelsa darajaSigan Tu danayo da qerqi SeaZro, da wyliT moxarSo, grili da nedli Seiqnebis, maSvne sneulTaTvis misi puri umfro sustia. ifqlisagan ÃorcTa aras matebs, mÃurvalesa sensa gaswmends, qeris wyali sjobs xvarblisasa. qerisa axalica grilia da Ãmeli, msuqanTa unda Wamon, rZiTa Seqnili sjobs. zubuqi aris da adre moid- (196v) nobis.

fetvi axlisa guneba erTi aris, pirvelsa darajaSigan Ãmeli gvian dadnebis, stomaqSigan kacisa mucelsa Sehkravs, fsels moumatebs. Tu rZiTa da anu nuSisa zeTiTa Seqna isi sjobs. gunebasa ar Sehkravs. misi puri cotaT ergos, stomaqi Sehkras, muclidaRman gvian gaiRos.

maSa rom hqvian grili da Ãmelia. kacis rbili iyos ZiraT aWame, baklas xasiaTi aqvs. moxarSuli Tu daRerRon Seqnan mucelsa Sehkravs.

qinZi Ãmeli da grili aris, ZarRvebSigan cxelad iyos mas argebs. Tavsa da tanSigan cxelad iyos da mZimed, mas gamoiRebs. bevris Wama Wkuas aklebs.

xilTagan isrimi grili da Ãmeli. misi wveni zafrasa dasvams da kaci rome guneba grili iyos da kolinjiani mas awyens.

273

sxali mravalferi aris, romelica mJave aris, isi grili aris da nedli, da qariani, tkbili (197r) ukeTesi aris, gvian gava stomaqiTa, kolinjiansa kacsa awyens, mkuxe erTob avi aris.

bia grilia da pirvelsa darajaSiga Ãmelia, bolokis sworia, stomaqsa gaamagrebs, mucelsa Sehkravs. vinc sWamos, coxnos, wveni CanTqas da CenCo gamoagdos, da anu sWam(so)s. yovel xilsa asre sjobs. Tu vqmodeT brZenTa aqimTa asre ubrZanebia: bia, sxali da vaSli maZRarman kacman unda sWamos. biis bevris Wama Tuxmas kolinjsa Seiqs, Semwvari ufro margi aris.

samyi TuTubosa hqvia, grilia da Ãmeli, wyurvilsa daayenebs, zafrasa dasvams, gaxsniT rom iyos, Sehkravs, kbilis Zirsa daamagrebs.

kowaxuri grilia da Ãmeli, raÁc TuTubosa uweria ise mas aqvs. awe nadiris Ãorci davsweroT raÁca am Temsa zis. Ãorci kurdRlisa mÃurvali aris da svelsa sisxlsa moum- (197v)

atebs. missa saWamadSigan cereco da dariCini Caayaro, qarsa gastexs, Tu Semwvari zeTis xilisa zeTiTa anu nuSisa zeTiTa, anu niguzisa zeTiTa grilad rom kaci iyos da sWamos, mas argebs. Tu ZmriTa anu nioriTa kalia Sehqna mÃurvalesa kacsa mouÃdebis ...347 icodi.

Ãorci irmisa mZime aris da sveli ... 348 misi satkivari gamoaCndes avi aris. zafxulsa rome mohklan wyali Sors iaxlos. misi Ãorci ar iWmebis, Tu kacman daiWiros Seinaxos, wyali asvas da raÁc amas winaT kargi Ãorci gviTqvams imasTan iqnebis. Ãorci Svlisa da irmisa erTi aris.

kurdRlis Ãorci asre gaakeTe: uwin marilwyliTa moxarSe wvrilad daWrili, da merme niori da nigozi erTad danaye, ZmriTa gaxsen, moiRe gawurvili mawoni da eseni yvela erTmanerTsa gaurive, da tiloSigan gaswure, da amisi wveni razomica iyos im kurdRlis Ãorcsa daasxi, xaxvi (198r) daaWari, erbo urTe razomica undes, amaebiTa erTi piri kargaT aduRe, amoiRe da raÁ mogindes sWame. amas sadaqsari hqvian.

farSamangis Ãorci srulad ziani aris. safaTis Ãorci mZime aris da moudnobeli, Wamo yeli da WiRvi.

347 ar ikiTxeba. 348 ar ikiTxeba.

274

asoTagan laSis Tavis tyavi mZime aris, kacs ar eWmebis, yolinjsa Seuqs, Tu zafxul Wamos nafassa Seuqs. SigniTi faSvi da welebi gvian mosadnobeli aris, misi bevri Wama balRamsa umatebs, Tu Wamos ZmriTa da sadafis furcliTa, niaxuriTa da ZiraTa moxarSe. tyirpi avi aris, misgan sevda daibadebis. Tirkmeli gvian moidnobis, mwareca aris. uwin fseli TirkmelSigan miva da merme bustSigan gaiars, misTvis ar aris kargi. guli magari Ãorci aris, guian moidnobis da rogor kargi saWmelia RviZli, kargia misgan xeliTi daibadebis da moematebis, tyirpSigan avi aris. sxvis RviZlsa (198v) kravisa sjobs da Tiknisa Zvlebisa tvini msuye aris, stomaqi moalbos, puri ar eWmebis da Tu sWamos pilpiliTa da qondriTa, karga ergebis guneba Ãmelsa kacsa. eseca icodiT Ãorci Semwvari ragindara iyos, mÃurvali da Ãmeli aris, da magari. vinca stomaqzeda avad iyos da yolinji sWirdes misTvis ziani aris.

xilTagan Txili grilia da mZime, axali ufro nedli aris, SaqriTa unda Wama, qarsa, balRamsa da kolinjsa moumatebs, Tu Ãmeli aris Tavsa da kisersa atkivnebs, pirsa gaumwarebs, enasa daumZimebs, zafraksa arevs.

rko sjobs nigozsa, umfro Ãmeli da ergebis. aw ese mogaxsenoT: beris kacisa saWmeli tkbili, momsuqno, raÁc

feri tkbili aris, yvela kargi aris da uziano, TafliTa Seqnili. vaJma kacma tkbili (199r) da Tafliani ar unda sWamos, raÁsaca sWamdes zumumsa sworsa saWmelsa sWamdes. orsul dedakacsa da vaJsa kacsa saWmeli SeuwyeviT.

asre brZanebs didi brZeni ganilie: viTa kacisa simrTele da mrTlad yofna R(mer)Tis SewevniTa kargisa saWmelisa SewyobiTa iqnebis, rome senisagan uSvelos. raÁ kaci mrTlad iyos, simÃurvale da sigrile sworad iyos erTmanerTSigan gaerTebiT, da saWamadsa Seiwyobdes kaci mrTlad da kargaT iqnebis. visca nametnavad simÃurvale da sicxe moerios mas misman mepirispi(r)eman sigrileman uSvelos. visca nametnavad sigrile sWirdes, mas misman mepirispireman simÃurvaleman uSvelos.

Tu kacisa stomaqi mÃurvale iyos da Zlieri mas miec saWmeli, mZime da sveli, da grili, amisTvis rome rogoraca didi cecxli moerios, didsa nedlsa SeSasa daswvas, agreven mÃurvali da Za- (199v) liani stomaqi moerevis da daadnobs, mZimesa da grilsa

275

saWmelsa. Tu iyos kacis stomaqi grili da susti, mas miec saWmeli zubuqi da cota, rome moerios, da moidnos. Tu ara rogoraca didsa nedlsa sovelsa SeSasa cota cecxli ver moerevis, agreven mZimesa da svelsa saWmelsa grili da susti stomaqi ver moidnobs, da daasenianebs kacsa.

kari saWmelTa. mJavisa, tkbilisa, mwvavisa zemo sweria da sxva. aq mogaxsenoT xvarbali da wabli da kurdRlis Ãorci, sqeli da

mZimea. siÃmisa bediTa moxarSuli RviZli da moxarSuli kvercxi da moduRebuli rZe sveli da mZime aris, zroxis Ãorci, faSi da weli sveli da mZime aris. Talgami da kobosto sveli aris, Ãmiadi puri, fqvili erTob Sezelili mZime da sveli aris. raÁc tvini aris yvela sveli da mZime aris da Wliki ena da bage mZime da sveli aris, (200r) da Rvinosa Savisa yurZnisa tkbili mZime da sveli aris.

aw es mogaxsenoT, raÁca uwin moidnobis, es aris rome raÁc kacsa gunebiT moudnebis, isi rom sWamos, is uked moidnobis, qaTams, ÃoÃobs adre moidnobs. pirutyvis Ãorci, romelica axali aris isi sjobs da uwin moidnobis, didisagan qaTamsa da ÃoÃobsa gareT Toxlisa, batknisa Ãorci uwin moidnobis. sxva, raÁc advilad daicoxnebis, is uwin moidnobis, berisa pirutyvisa Ãorci mala uwin moidnobis da marjvena kerZi winaTi adgili, naxevrisa winaTi, uwin moidnobis, marcxenisagan da ukanasa kerZisagan.

fxalTagan ayiro, qoqi da qasni uwin moidnobis, tarxuna niaxurisagan uwin.

awe raÁca mazianebeli aris is mogaxsenoT. wylis frinveli yvelaÁ mazianebeli aris, mindvris frinveli

yvelaÁ kargi aris. wero da sao- (200v) vaTi mZime da Znelad da gvian mosadnobi aris. nedli muxudo da nedli bakila mazianebeli aris.

awe mÃurvale saWmeli mogaxsenoT: muxudos wveni zeTis xilisa zeTiTa, anu axliTa erboTa, maSin rome ufro rome qondriTa Wamos. xarSo WavWavisa da kakbisa ÃorciTa, da tredis ÃundiTa xarSod Seqnili. erTisa wlisa Toxli cxvari, msuqani jeirnis Ãorci ziraqimaniTa, kuliaviTa, sadafis furcliTa, pilpiliTa rome Wamo, aspanaxiTa, qondriTa, dariCiniTa, SaqariTa, TafliTa, nedliT xiliTa Wama. ese yvela mÃurvale aris brZanebiTa R(mer)TisaTa.

awe raÁca saWmeli Ãmelia is mogaxsenoT: Ãorci Semwvari yvelaÁ avia. kamiTa, ZmriTa, nioriTa, sadafiTa, qondriTa da kvliavi,

276

muzafari rome Jamsa da Wakuntlis furclisagan Seqnili iyos zeTis xilisa zeTiTa. gazrdili pitna, (201r) tarxuna, mindvrisa mfrinvelisa Ãorci rogoraca kakabi, gnoli349 , ÃoÃobi, WavWavi. ese yvela Ãmeli iyos sinedle ara ematos.

awe nedli saWmeli mogaxsenoT. nesvi, sazamTro, kitri, qliavi, nedli tutaT, nesvi da aspanaxi, nedli bakila, nedli muxudo, nedli nigozi, nedli urnabi, nedli nuSi da qeris wyali. es raÁc wyliTa Seqnili iyos, yvelaman kacisa tansa sinedle misces. Ãorci, rome tyav gaÃdili maSiTa Seqna, ayiroTa da aspanaxiTa, da nuSis zeTiTa Seqnan, da axali yveli, da Ãorci Tiknisa unda gverdisagan, rome Seqnan Sinauri Ãorci ufro nedlia, gareulisagan.

awe grili saWmeli mogaxsenoT, raÁ mJave iyos da sveli, grili, axali, TeTri Rvino margi aris, amad rome ara damJambula. qoqi da qasni, da vaSli, broweuli da Cinuri (201v) sxali, sazamTro da kitri, es yvela grili aris nebiTa R(mer)TisaTa.

aw es mogaxsenoT, rome saWmelman muceli gaarbilos. raÁsaca saWmelsa sitkbo hqondes anu simwvave, anu simlaSe. aman muceli gaarbilos, ospis wyali da kombostosa wyali, da mamlis qaTmisa wveni, Wakuntlisa furceli, rome wyalSigan aRar iyos, ayiro da aspanaxi, nesvi da leRvi, da tuta nedli nigozi, nedli qliavi, rome julabiTa aaRebino, axali da wiTeli, da ulbosa wveni TafliTa, ese yvela mucelsa da gunebasa gaagrilebs R(mer)TiTa.

awe ese mogaxsenoT rome muceli saWmelman gaaÃmos da guneba. komSi da sxlisa kvanixi, xurma, fSati da nardangi, axlad moÃaluli iyos, kowaxuri da TuTubo, da do, ufro maSin, rome do moaduRo da moduRebuli yveli, Ãmeli, moxarSuli fetvi, es yvela mucelsa Sehkravs da gaaÃmobs. mJave broweuli mucelsa Sehkravs. (202r) da ospi, rome samjer moaduRo, wyali gamoucvalo, meoTxed axliTa wyliTa moaduRon, isi TuTuboTa da anu kowaxuriTa aWamo, muceli gaaÃmos da Seukras, moxalulica nuSi mucelsa Sehkravs. kombosto rogoraca ospi asre moaduRe, aWame da isic Sehkravs mucelsa, da nedli bakila, da anu qasni, ZmriTa moaduRon da mucelsa Sehkravs.

349 teqstSia `gloni~.

277

awe qarianisa saWmlisa mogaxsenoT. muxudo, mrgvali bakila, ospi, maSi, qerqiTurT qariani aris, Tu amaT tyavi SeaZro da moÃalo, qariani ar aris. rZe da misi saWamadi, gauwmendeli Tafli qariani aris, magram misi qari ficxla wava. yurZeni da vaSlisa, da sxlisa, da tyemlis Wama yvela qariani aris da nedli leRvi qariani aris da mawoni, da do, da mJave isrimi, erTgan Wamo isic qariani aris.

aw ese mogaxseno, rome saWmeli stomaqman ficxla aayrolosa. tyemali, nesvi, (202v) tuta, ayiro, Tu stomaqSigan darCes avi seni aris, misgan rome gamoCndes adre ayroldes stomaqSigan, amas ase unda, rome uzma Wamos, rome ficxla gaiaros. tkbili broweuli mÃurvali aris, stomaqSigan ficxlad zafrad Seiqnebis.

awe ese mogaxsenoT raÁ umfro mazianebeli aris stomaqisa. Wakuteli, Talgami, Tuxmaqanisa furceli, aspanaxi, silbos bediTa, ulbo da qunjiTi, karaqi da zroxisa erbo, silbosa bediTa da simsuqnisa bediTa, da rZe, amisTvis rome grilsa stomaqSigan zafrad Seiqnebis, amisaTvis mazianebeli aris da srul erTad raÁc tvinia yvela avi aris, da axali Rvino stomaqisaTvis avi aris da mazianebeli.

awe kargisa saWmelisa mogaxsenoT, romeli ficxlad sisxlad gardaiqcevis da Zali misces kacsa. ese aris qaTmis Ãorci mo- (203r) xarSuli, Tiknis Ãorci da gamtkiculi puri, axlisa xvarblisagan iyos axlad gamomcxvari da axali wvrili Tevzi, qvianisa wylisa da variis qaTmis Torxlo kvercxi, msuqanis Txis rZe, rome Sobos ukaniT didi xani gamosruli iyos, im wams gamowvelili iyos da Txeli da wminda Rvino gemrieli, da kargi suli udiodes, da kargi gemo. Ãbos Ãorci da cxvris RviZli, tkbili Rvino, kargi sisxli Cauyenos brZanebiTa R(mer)TisaTa. kargi es aris rome rogorca saWmeli moundes, ficxlav sWamos da asre sufra aiRos, rome kidev undodes, raÁ patara xani gamova, asre iqnebis, viTamca gamaZRara adre moidnobis, rome mrTlad da subuqad iqnebis, brZanebiTa R(mer)TisaTa.

awe saWmlisa xasiaTi mogaxsenoT tkbilisa, mJavisa, mwarisa da mwvavisa. yoveli tkbili mÃurvali aris da swori da raÁc feri saWme- (203v) li mwvave aris, da mware, yoveli mÃurvale aris da Ãmeli. misi Wama sisxlsa daswvavs da Tmasa daayrevinebs, tansa

278

daamWlobs da zafras moumatebs, balRamsa gastexs da cxelebasa moumatebs, mucelsa gaaÃmobs, RviZlsa daasustebs, wyalsa moandomebs, saWmelsa moaqarvebs.

mJavis xasiaTi mogaxsenoT. raÁc mJave aris, yvela grili aris da Ãmeli, da zubuqi, da xili, raÁc mJave aris, cota sinedle aqvs da indouri tyemlisa, da Savis qliavis magierad sxva mJavec ama xasiaTisa aris. yvela zafrasa, sisxlsa da simÃurvalesa daawynarebs.

awe mlaSisa xasiaTi mogaxsenoT. mlaSe yvela mÃurvale aris da Wkuasa, da cnobasa aklebs, da Tvalis sibnelesa moumatebs. guli rom eSlebodes mas daawynarebs, RviZlis sinedlesa mohkrebs da balRamsa gaiRebs, da raÁsca grilsa sWams (204r) tanis sigrilesa da qarsa moumatebs, da yvanasa daugdebs. da ama grilisa saWmlisagan erTi kvercxis cili, erTi sxali, da cercvi moxarSuli, wiTeli muxudo da lobio, amisgan bevri Wamon, sigriled miaqcevs da sigrilesa gamoaCens.

xasiaTi Romisa mogaxsenoT. grili aris, adre moidnobis da guneba mÃurvalesa kacsa kargaT mouÃdebis, asre rome samjer, oTxjer garecxon, asre rome gaTeTrdes kargaT, SuSeba da zela unda, samjer unda dazela, meoTxezeda daizilos da gardmodgas, asre unda Seqnan da aras avad myofsa ar daeWirvis. Tu mwved acxelebdes, fuSrukad rom Seqna da isre aWamo isi sjobs. Romi didsa karabadiSigan ara ewera, rome im qveyanas Romi ar yofila, magram Cven Segvimatebia, Tu Seqna, Sigan yveli gaurio da erTad Seqna ufro gem- (204v) rieli iqnebis da guneba mÃurvalesa kacsa kargaT mouÃdebis.

nebiTa R(mer)TisaTa bagrat asre brZanebs, rome ZarRvisa gaxsna ubrZanebia senisa ufalTaTvis. ese aris, aw sweria, TaviT feÃTamdisin es ocdaTerTmeti ZarRvi aris. pirvelad iafuxi, rome zedaT Tavsa Sua aris, meore Sublis ZarRvi, mesame sadalni, meoTxe uznain, rome orTave yurTa ukan aris, mexuTe mayaini, rome orTave TvalTa kilosa aris, meeqvse rasuRanav, rome cxviris Tavsa aris, meSvide Savdain, rome orTa bageTa arian, merve TaTulisan, rome enasa qveSe aris, mecxre kidev orTa ybaTa qveSe aris. meaTe yifali, rome mklavis sadreksa zedaT napirsa aris, meaTerTmeti aqali, rome yifalsa da barkalsa Sua aris, meTormete basaliyi mklavis

279

sadreksa qveSe napirsa aris, meacamete ablezira, rome cers ukan aris, meToTxmete selimi, rome neksa da TiTs Sua (205r) SemarTebiT aris meaTuTxmete TaTruqaba, romeli muÃliTa qveSe aris, meaTeqvsmete, rome koWa zeiT aris, meaCvidmete naraia da arynisaca rqvian, ese quslisa zemoT aris da es yvela ToTxmeti jufTi aris, rome cxadad Cans. amisi niSani kacis saxeSigan gamocxadebuli aris, magram romeli ZarRvi ufro mudam gasaxsneli aris, es aris yifali, aqali, basaliyi, rafain da abelezira, da selimi da mabazi, aryanisa, amaTi sxva da sxva saxiTa arian. yifalisa gaxsna yvela zeiTsa Tavsa, TvalTa, cxvirTa, bageTa, enisa, pirisa tkivilsa uSvelis. da Tu kotoSi moikido Tavsa ukaniT, kefasa qveSe mohkide, rac ufro qvemoT mohkideb, isi sjobs, tvinsa ufro ar daazianebs, da aqalisa gaxsna, yelsa qvemoTsa, welsa zemoTsa, srula tanisagan sisxlsa gamoiRebs, tanisa tkivilsa (205v) uSvelis da Tu ara Cndes kotoSi beWTa Sua mohkideT, da missa sanacvlosa sisxlsa isi gamoiRebs. mas qveSeTsa ZarRvsa abelzira hqvian, sasaltesa siwlozeda dadebuli aris, cers zeiT gamoCndebis, misi gaxsna stomaqisa da nawlevisa sisxlsa gamoiRebs, da missa tkivilsa uSvelis, yifalisa sanacvlo aris da Tu is ara Cndes, muÃlis qveSeT karTSi ZarRvi gamoCndebis da is gauÃsen. mas qveSeT ZarRvsa basaliyi hqvian, misi gaxsna wels qveSeTsa satkivarsa yvelas uSvelis, ukanasa karisa qavilsa da buasilsa uSvelis, Tu isi ara Cndes iqiT da aqaT koWi orive gauxsen, anu cerisa ZarRvi gauxsen, anu orTave menjTa Sua kotoSi mohkide, missa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs da ori ZarRvebi sxva aris Ãelsa marjueniT, da marcxeniT, neksa da TiTsa Sua SemarTebiT, rome ZarRvi aris. Tu marjvenisaken dauxsna, RviZlis sisxlsa is gamoiRebs, (206r) da Tu marcxniT gauÃsna, tyirpisa sisxlsa is gamoiRebs. da Tu is ar Cndes marcxenisa gverdisa nekzeda kotoSi mohkide da missa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs. sxva ZarRvi aris safini hqvian, misi gaxsna zemo kerZisa naxevrisagan sisxli CamoiRos da dedaTa wesi gaxsnas, sasircxosa da yuris tkivilisaTvis margi aris. mabizasa rome hqvian ZarRvsa muÃlis pirs aris da aqimTa uTqvams, rome mabizasa ZarRvi ferÃebi aris ZarRvTa da ukanasa karTa erTad Seyrili aris. misi gaxsna aSaversa da zurgis tkivilsa uSvelis, da TvalTa tkivilsa daawynarebs. da aryanisas gaxsna aryanisa tkivilsa uSvelis da xasiaTi misi safanis

280

gaxsnas axlos axlavs, magram yifalisa rigzedan unda gaxsna, SaSari wminda unda, Sigan ar damalos. da basaliyi rom gaiÃsna asre unda: zurgi kedelzeda ukuaWiro da agre unda gauÃsna, da basaliyisa ZarRvsa bevri zeda ar unda, da Tbilis wyliT unda Tavzeda (206v) dasxma, didis mandiliTa unda Sekrva, gaxsnisa drosa dajdes. mabizis gaxsnasa sad unda Sekrva, viTamca wvivi da barkalnica Seukran, da bevri biji unda waiaros, da mravaljer unda adges da dajdes, ufro ZarRvi gamoCndebis. aryanisa rasa asre unda gaxsna mogrZe Ãelmandili da erTi wveri sadaca wesi aris iq Semoakar, da wvivi da barkali Seukar magra koWTamdisi, mal mal adgebodes da feÃs qveS aguri daidgas, da vinc gauxsnides asre unda, feÃzeda idges da Tu gauxsnelsa faTeraki ram daemarTos, asre rome SaSris wveri. ZarRvis laSiasa mixvdes. Ãeli iyos anu feÃi gausivdes da gasivdes srulad tanzeda, iis zeTi unda Sescxo da nedlis qinZis wyali, da wiTeli sandali, da qinZis wvenSigan galese, sadaca stkiodes da usivdes sklad tled SemosdeviT, da Tu amisTana saziano feÃSigan mixvd- (207r) es marjvena Ãeli ima mÃrisaken unda gauÃsna. Tu bayli dadgomil iyos wyluls unda gafarToveba da mCvrebi unda Semosdva, rome bayli gamovides da Tu kargaT gaxsnili ZarRvi gaZneldes da tyavs qveSeT ZarRvis adgili galurjdes, sanamdis ar gamrTeldes im ÃeliTa an feÃiTa saqme ara qnas.

nebiTa R(mer)TisaTa xasiaTi kotoSisa, wurblisa, Ãurveba tanSigan dafantuli iyos amas gamoiRebs, Tu qveSeT moikidebs, sul tanisa sisxlsa CamoiRebs. amisaTvis raÁc zemo seni aris yvelas qvemo Camozidavs, merme romelsa asosa zeda kotoSi moikidos, isi aso gamowmindos.

kotoSi vaJTa da berTa kacTa Ãelis gaxsnisa sanacvlo aris da ymawvilisa sanamdis ZuZu daagdebino, nurc Ãelsa gauÃsni da nurca kotoSsa mohkideb, Tu ar erTob daeWiros. Tu mwved daeWiros, aseTi SaSari hkar (207v) rome mwe mokle da wminda iyos, Tvarem ver gasZlebs. ymawvilisa berisa kacisa saqme swori aris, raÁ samocisa wlisa Seiqnebis, kacisa sisxlisa gamoReba aRar varga, amisTvis rome sisxlica moiklebs da Ãorcica mWlobasa daiwyebs. asre unda san(a)mdis mTvare axali iyos, Ãelis gaxsna ar varga, amisTvis rome mTvare ToTxmet-TxuTmetisagan savse iqnebis, kacisa tanSigan avi

281

sisxli ukudgebis da kargi ZarRvSigan dadgebis, da raÁ mTvare klebas daiwyebs, kargi sisxli ukudgebis da avi ZarRvSigan iqnebis. gana ese sjobs avi da skeli sisxli gamovides, da mTvare TxuTmet-Teqvsmetisa da Cvidmetisa Seiqnas, maSin kargia gaxsna da rodesac mklavis gaxsna undodes, uwin Sardi qnas, amisTvis rome simÃurvale da balRami daiZrvis da gaadinos, ima (207v) samTvariosaca hkiTxeT.

samTvario Ãelis gaxsnisa. erTsa kargia, orsa, samsa, oTxsa, xuTsa, eqvssa, Svidsa ar varga, gunebazeda Ãmelad amyofebs. rvasa ar varga, aTrToldebis, cxrasa samjer feri eqcevis, aTsa saSuali aris, TerTmetsa, Tormetsa, cametsa kargia, ToTxmetsa saqaSveTo waekidos, TxuTmets wlamdis eyofis, Teqvsmets kargia, Cvidmets kargia, Tvramets ar varga, cxramets kargia, simrTelisaTvis ocsa kargia, simrTelisaTvis ocdaerTs kargia da gulis aSlisaTvis. ocdaorsa kargia Wkuis momatebisaTvis, ocdasamsa, ocdaoTxsa kargi aris simrTelisaTvis, ocdaxuTsa ar varga, ocdaeqvssa dabindebis, ocdaSvidsa safaTarako aris. anazdar sikudilisaTvis, ocdarvasa ocdacxrasa, ocdaaTsa ar varga, Tu erTob daWirvebuli ar iyos. martsa mTvare axali (208v) anTebulsa cecxlzeda naxe. aprilsa mozversa Ãarzeda naxe. maissa wmindasa sapatiosa kacsa zeda naxe. ivnissa wyalzeda mdinaresa naxe. ivlissa casa Sexede, da samjer R(mer)To nu gamwirav Tqvi da isre naxe. agvistosa wmindasa qalwulsa zeda qalzeda naxe. sasworsa sarkesa Sigan Caxede, samjer mamao Cveno Tqvi da isre naxe. mwifobisTvesa kargsa TeTr ferovansa kacsa zeda naxe. giorgobisTvesa oqrosa da Tvalmargalitzeda naxe. dekembersa miwasa daxede samjer R(mer)Ti adide da isre naxe. ianvarsa saxareba gaSale da amas zeda naxe. febervalsa ferovansa lalsa da laJvardzeda naxe. ese diaR dacdili mravalTa filasofosTagan gamokrebili aris da Tqmuli aris. yovels TveSi Svidi dacdili avi mTvare aris. g mTvares ara varga ra, samadlos gacemis meti. ig locvis meti ara varga ra. iv marto jdomisa da locvis meti ara vargara350

(209r) Tudari erTi yviTeli da erTi wiTeli, mÃurvale kaci rome dedakacTan wvebodes Tesls mahtebs da Zals miscems, yviTeli grili

350 azri wydeba, Cans, rom aklia garkveuli nawili.

282

da rbilia, orive sworia RviZlis cxelebasa daawynarebs, mucelsa gaÃsnis da zafrasa gamoiRebs.

raziana kama aris mÃurvali da gamÃsneli, kacsa rome acivebdes imas argebs, TvalSi amoivlos, sinaTles miscems, gulsa Zalsa miscems, misi wveni moxarSo da gaswuro S(a)rbaTad kargi aris.

niSaduri mÃurvale aris da Ãmeli, Tvalsa rome TeTri hqondes gareSemo gamoivlos, argebs kacsa rome yeli gausivdes, uSvelis, mucelSigan Wias mohklavs.

revandi grilia, RviZlzed wyali iyos gaÃsnis, stomaqsa Zals miscems, tanSigan rome wyali idges mas dakargavs, arabulisa samyiTa unda Sesma, magram fra- (209v) ngni asre axmen. samsa dramsa danayen wmindad, imdeni erTs wyalSigan Cayrian, sxva romelica gasaÃsneli wamali aris imas miumateben, sjobs Tvaram martos asmen.

Toflaxi mÃurvali aris da Ãmeli, stomaqsa Zalsa miscems, kaci rome Smagad iyos mas argebs, balRmisagan rome kacsa saWmeli emwarebodes mas uSvelis, fselsa Seryeulsa gaxsnis, yafayansa uSvelis.

sadaT damwvari, grili da Ãmelia. kbilsa waisva gaaTeTrebs da Zirsa daumagrebs.

qundru sakmeveli aris, mÃurvali aris da Ãmeli. stomaqs Zals miscems, rome pirSi avi suli udiodes mas uSvelis, kidev kbilis Zirsa gaamagrebs.

qarva grili da Ãmelia, kacsa rome sisxlzedan iyvandes mas uSvelis, dedakacsa metad wesi sWirdes Sehkravs.

rZiana mÃurvale aris, balRams gaswmends, zafras dasvams, magram RviZls awyens. es wamali Sxamisa, sixmisa siaxlovesa aris, cota unda sma.

SirxiSti manana (210r) aris, mÃurvalia da Ãmeli, da stomaqs Zals miscems. Tavqedi rom sWirdes da yba rom gamrudebodes argebs.

Sayiymana yayaCos qvian, grili aris, Tvalsa Rrubeli rome moekras mas uSvelis da sinaTles matebs, TvalTa cremli sdiodes _ ergebis.

xuninjani mÃurvalia da Ãmeli, asre rome kacsa pirsa wavardebodes mas daawynarebs, filenjisagan, Tvali da piri gamrudebodes mas argebs, erTis dramiTa yarafiliTa unda misce.

283

xardali mdogvi aris, mÃurvali aris da Ãmeli balRamsa daadnobs, Wiasa mohklavs, kacsa filenjisagan gamrudebodes raÁme uSvelis.

xaTmi tuxtsa rqvian, swori aris, varams dasvams damwvari msivani iyos imasa dasvams, wyurvilsa daayenebs, kolinjsa dasvams, sami drami unda sva, didsa karabadinSida asre sweria. axlandeli kaci amas ara jera aavseb- (210v) en didsa Tassa da daleven. awe samisa dramisagan anu oTxi da anu xuTi migvimatebia.

xiaSambari indoeTiT mova swori aris, cota Saqari iaxlos zafras gaiRebs, gulis wvasa uSvelis, misi SarbaTi tuxti drami anu oci, imdeni urnabi, indouri tyemali erTad moaduRe, mesamedzeda daayene, gamowure da im wvenSi Saqari CaurTe, rome moatkbos erTpirad aduRe da kacsa gaxsnis.

mumia mÃurvale da rbilia, kaci rome an cxenma Camoagdos da an maRlidgan Camovardes, danayili iyos uSvelis, SekrviT iyos gaxsnis, yvanasa uSvelis, misgan sma erTi dangi. mumia cvili sworia da rbili, kacsa rome Ãvela sWirdes erboTa erTad gaurive da stomaqsa, da ferdsa Sescxo uSvelis.

mazarion rZiana aris, mÃurvalia, zafrasa gasw- (211r) mends. isfinaysa gaxsnis.

TuTia Ãmelia, TvalTa rome cremli sdiodes, TvalTa sinaTlesa matebs.

TurbuTi ori aris, TeTri da yviTeli, mucelsa gaÃsnis da balRamsa gaiRebs, ori sami drami SaqriTa unda smeva, yviTelica amave wesiTa unda.

Risanlisuri ifnis Tesli aris, kacis Teslsa matebs, stomaqsa gaswmends, gulis Zgerasa daawynarebs, ori drami kargis RviniTa miscen.

Tamarindi indouri tyemali aris, rbilia da gamÃsneli, navali sicxesa daawynarebs.

ganTa gogirdsa hqvian, samferia, yviTeli, wiTeli da TeTri, mÃurvale da Ãmelia, kacisa cxvirsa anu qveiT sisxli sdiodes, kbili rome SenZreodes anu kbili enZreodes, da vardebodes, imasac uSvelis, Seasva Tu daayaro.

284

vaCgirasa hqvian, mÃurvali aris, raÁc tyirpSigan seni aris, qarsa yvelasa (211v) gamoiRebs, kacsa rome ena Seekras, imas gaÃsnis, balRamsa gamoiRebs.

murdasangi grili da Ãmelia, kacsa rome RliaSigan ofli uyrodes, imas uSvelis, raÁc mReri iyos, mas argebs.

pilpila da fifili sanelebelsa hqvian, qari rome sWirdes stomaqzeda mas gastexs, kolinCsa gaxsnis, boqvensa yuerSigan seni iyos yvelasa gaswmends.

navTi mÃurvale aris, TeTri da Savi, da Ãmeli, wvrili da sxvili Wiasa orsave mohklavs, kacsa rome qari udges da stexdes Tbilad rom daizilos argebs.

sandali TeTri sworia, simÃurvalesa da cxelebasa daawynarebs, gulsa Zalsa miscems.

sandali wiTeli cotad mÃurvali aris, didi sisxlis korZi rom ebas mas uSvelis, didsa simÃurvalesa uSvelis.

sabri mÃurvali aris, mesamesa darajaSigan da Ãmeli mravali xasiaTi aqvs. (212r) balRamsa da zafras gamoiRebs, SigniT gaswmends anu SaqriTa, unda Ãmareba da anu TafliTa, iarayansa argebs, stomaqsa gaswmends, cxvirSiga rome gaWediT iyos, imas gaswmends, stomaqs gaamÃurvalebs, Zalsa miscems da Wkuasa moumatebs, sevdasa gaiRebs, deoskore aqimi ityvis, balRamsa Tavisagan CamoiRebs, RviZlisa Sekrulobasa gaÃsnis, vajlamfasa da nikrissa argebs, Sesvas Tu Seicxos ZmriTa da an vardis wyliTa Tavis tkivilsa argebs, magram misi suli Tavsa atkens, dakodilsa da mRersa moayaro gaamrTelebs, simsivnesa dasvams da Tu dila saRamosa Wamo, stomaqsa gaÃsnis. Tu RviniTa galeso da Tavzeda Sescxo Tmis cvivilsa uSvelis. misgan ori dangi, gunda an naxevari drami, an sami drami, magra wmindad danayva unda, amisTvis rome stomaqsa ar mohkidos ufro uziano (212v) aris, erTob sicxesa da sicxeSida ar esmis, amad rome makadasa, buasirsa da RviZlsa awyens, stomaqSigan darCebis, mastaqiTa, muyli, azrayiTa da wiTliTa vardiTa unda Sesma, Tu dila saRamos pirSida Caidebs, stomaqsa gaxsnis, asre unda. saWmeli stomaqidaRma gasrul iyos, isre unda Caidvas, Tvaram stomaqSigan saWmeli daxudebis da moekidebis, zidebas daawyebinebs.

285

sumbuli indouria, bewvsa hgavs, mÃurvalia, Ãmeli, stomaqsa Zalsa miscems da kaci, rome SmagaT iyos uSvelis da balRamsa gaiRebs, erTis dramis qaTiraTi da RviniTa sicxeSigan sjobs.

babunaji ircukic amas hqvian, es aris sanZuri, xotic amas hqvian, qarTulad gvirila hqvian, samferi aris: yviTeli, TeTri da wiTeli. misi xasiaTi sruli da Ãmeli aris pirvelsa darajaSigan, magram dasturi es aris. misi Ziri wiTelisa vardisa Zirsa hgavs, salbobia, erTob raÁc magari simsivne aris, SigniT aris Tu gareT, yvelas uSvelis, asoebs (213r) daalbobs, saxsari rome stkiodes mas uSvelis, qveiToba Sigan rom misWirdes mas uSvelis, Tavi rome sigrilisagan stkiodes mas uSvelis, TirkmelSiga rom qva iyos erTi pevSi moaduRo wyliTa da taSti aavso, Sigan Cajdes, wylis gacivebamdisi Sigan iyos, qvas daadnobs, amave wesiTa rome uyo qvis Sekrulobasa gaÃsnis, dedakacsa rome wesi Sehkrodes, masac gaÃsnis da ymawvili rome mucelSi moukudes, gamoiRebs, RviZlis simsivnesa uSvelis RviniT rome tled qna da Semosdva, Tu is ar iyos, misad sanacvlod aqlil maqlili qnan. am babunajs megrulad sadarki hqvian.

cerecosa SifiTic hqvian. xasiaTi misi mÃurvalia, meoresa darajaSigan kargi da Ãmelia, mesamesa darajaSigan saWamadTa da wamalTa Sigan kargia, da daadnobs, da gaÃsnis simsivnesa svelsa. furceli misi mÃurvalia, Tes- (213v) li misi mÃurvalia, furceli qarisaTvis kargi aris, romeli iyos stomaqsa Sigan Tu dawves simÃurvale da siÃme ematos, ergebis wylulTa ZvelTa da axalTa rome damwvari daayaro zedan da argebs, da sarcxvenelisa wylulsa, da mucelsa, da stomaqsa daalbobs, da misi suli kacsa daaZinebs, misi zeTi, rome kaci mwved moRaluli iyos maSvrobisagan da mgzavrobis siarulisagan Seicxos, da daizilos, simaSvralesa uSvelis, amisi Tesli wyliT moxarSo da Seasva, simsivnesa uSvelis, gaxsniT rom iyos, imas ergebis, qSinvebasa daawynarebs, tyirpisa tkivilsa TafliTa, ZmriTa rom Seasva imas uSvelis, stomaqisa tkivilsa wyliTa Seisva argebs, Tu acoxnino isic kargi aris da karga mouÃdebis, Tu gindodes TafliTa majunad Seqna da isre aWamo, isic karga mouÃdebis, vin sisxlsa amoatandes, wyliTa moxarSo da Seasva, uSve- (214r) lis R(vT)iTa, anu TafliTa Wamos, eSmakisagan ganikurnebis.

286

javzi bJa indoeTiT mova, mÃurvali da Ãmelia, balRamsa gaiRebs, filenjsa uSvelis, kaci rome mZimed dalewili iyos, mas argebs.

kari wamlebisa, saxelebi da cnoba mogaxsenoT. aburaSti wiwmatis Tesli aris; sardan broweulis marcvalsa

hqvian gamÃmarsa; niStasati saxamebeli aris; Ãeni siaorSuni alisarCuli aris; xaTmi tuxtsa hqvian; amartani azriki babunajsa hqvian; babunaji sagrwyilesa hqvian; xudi Toflaxi aris; xardali mdogvsa hqvian; qabri kapari aris; lataro TuTubosa hqvian; afTime xazari ifnis kakalsa hqvian; anguJati qalbana aris; ayiryara mTis tarxunis Zirsa hqvian; Wakuntels sparsulad CaRandri hqvian; mazarguSi Sinaursa qondarsa hqvian; boloksa sparsulad fajali rqvian; suniSi soinjsa hqvian; manaTa gogirdsa hqvian; jalqus (214v) naJui aris; balkaTa lmaki sparsulad Toxaqmani aris; gaazmana zroxis ena aris; gazmina Taxvis yveri aris; maslifari kidev alisarCuli aris; ircxeki gvirilasahqvian; rcni SaSfarana SroSanasa hqvian; abulasi mercxal xalsa hqvian; musaqi zeTis xilis zeTsa hqvian; abusali mocxari aris; jaroti qalbana aris; sapanZili mariama sakmeveli aris; safarajali komSsa hqvian; nanxua soinji aris; Tuxmi qarvasa niaxuris Tesli aris; guyi gareuli stafilo aris; Toxmaqani msuqansa hqvian; myli azraki fiWvis gozasa hqvian; bazruTi fiWvis Tesli aris; gaza mazu gundaSida rom gunda aris imas hrqvian; mistanagi saxamebelsa hqvian da nanaskunda Tamarindsa hqvian 351 ; Tamarindi indouri tyemali aris; lis lasvari ifnis Tesli aris; mazrioni rZiana aris; raziana kama aris; daindura missa Teslsa hqvian; sazlaoz velu- (215r) risa niaxurisa Teslsa hqvian; aban spani fil fi li pilpilasa hqvian; qundari sakmeveli aris; yayuli svintri aris; Sibrima kidev rZiana; [...]ymana352 yayaCosa hqvian. yayaCo balaxi aris; [...]risa 353 zeTis xilisa zeTi aris. gulnari broweulis yvavilsa hqvian; bostneulsa sparsulad niaxursa asilsa eZaxian; raca qvasa amova quresialma hqvia; pirvelsa darajaSia mxurvali da Ãmeli aris; razianasa sparsni anadonsa uZaxian; kama aris mÃurvalea da xmeli, mesamesa darajaSiga misi Tesli, misi

351 teqstSi `hqvian~ gameorebulia. 352 ar ikiTxeba. 353 ar ikiTxeba.

287

wveni TvalSiga gamoivlo sinaTlesa matebs; arsandaga prasa aris, mÃurvali da Ãmeli aris, misi wveni ZmriTa Sescxo Worflsa uSvelis; gazra stafilo aris, mindorulsa duka(!) hqvian da siyayulsa uZaxian, mÃurvali aris da nedli, Ãvelasa daalbobs da Teslsa matebs, msuqaniTa unda Wama, mariliTa da ÃardliTa; qinZi grilia da Ãmeli, misi wveni Tvali rom ewodes da CauSva (215v) dauamebs, Tu danayo, ÃaliaSiga damwvarsa purSiga gaurio, dasdva matlsa uSvelis; nana pitna aris da izriminasaca uZaxian, mÃurvali aris da stomaqi rome aSlodes ZmriTa moaduRi, da asva; mas uSvelis; pitna wylisa mÃurvali aris da Ãmeli, Tu Seasva erTi drami slokinsa uSvelis da qvemZromsa nakbensa uSvelis nebiTa R(mer)TiTa, Tu zeda dasdva uSvelis. tarxuna mÃurvali aris da Ãmeli, meoresa darajaSigan magram dedakacTan wolasa aklebs amisTvis ...rilsa354 uZaxian pirsa kargsa ... 355 (216r) uSvelis, zurgis tkivilsa, ferÃTa tkivilsa, TafliTa da ZmriTa Seasva ergebis cxroiansa, misi wyali Seasva muceli gamouwmindos da uSvelos, TiaqrisaTvis kargi aris gvelisa, Rriankelisa, morialisa, sxvaTa geslianTa nakbenTa ergebis, amisi wyali rome Seasva, Ãvelasa, muclis tkivilsa uSvelis, magram gasinjva unda, didi senia Tu cota, zogsa wyliTa unda micema da zogTa RviniTa, zogTa TafliTa, zogTa ZmriTa, yvelasa ese sjobs, visaca sasikvdine wamali eWamos, amisi wyali Seasva ergebis. saymuniasa mamudiac hqvian, saymunia antioqiiT mova, yvavilisa rZe ariso, misi yvavili samkuTxi aris, rogorca balbisa. amasac ityvian rome samye ariso, misi ukeTesi is aris, rome ferad mowiTano iyos da momanCxo iyos, da moTeTrod, da ucemdes, raÁ wkiparti hkra (216v) ficxla unda dailewos, naxuwi didrovani iyos; Tu ÃelTa SefSvnito ficxla daifantos, Tu wyalSida daalbo, TeTri wveni wauvides da romelica Savi aris daifantebis, erTob avi aris, mÃurvale da Ãmelia, meoresa darajaSigan zafrasa nametanad gamoiRebs, asre brZanebs didi brZeni ganilie, viTamca saymunia zafrasa asre misken miizidavs, rogorca andamatisa qva foladsa rkinasa. xasiaTi misi iarayansa uSvelis, Tu vardis wyliTa tled qnas da Tavsa Semosdvas, Tavis tkivilsa

354 ar ikiTxeba. 355 ar ikiTxeba.

288

uSvelis, Tma rom scviodes da gamagrebs, barasa, qalbasa, bayasa tansa Seqnasa Sescxo, uSvelis, magram stomaqsa da RviZlsa awyens, stomaqsa aSlis da arwyevinebs, da yelsa wauWirebs, nayadi aris misi S(a)rbaTi, erTi dangi an ori dangi unda misce, mis meti ar miecemis, Tvarem kacsa mohklavs. Tu qveyana cxeli iyos ufro cota (217r) unda misce, Tu qveyana grili iyos didi miec, anu biiTa, anu vaSliTa Sewvi da sxvilad danaye, Tu wvrilad danayo stomaqsa moekidebis, yvelasa ar miscemde, an stafilos TesliTa da an anisoniTa miscemdi da aRaras awyens.

kidev mumias xasiaTi. erTi rigi mumia kacisa asosagan aris imas apivansa eZaxian ukeTesi is aris, zogi kargi is aris, rom mzeman gaadnos, mesamesa darajaSigan mÃurvalea da gamocdilia, Cauqad moidnobis balRamsa da simsivnesa argebs. filenjisagan piri rome gamruddebodes imas argebs, Sakikisagan Tavi stkiodes, kidev brusaTvis Sescxebdi argebs, Wama kargaT mouÃdebis, erTi namcecvi qondrisa wyliTa cxvirSigan CaawveTe, ros gulis bnedasa argebs, Tu cota galeso vardis zeTiT, cxvirSigan Caawuro Sakiksa uSvelis, cota TuTubos wyliTa Seasvi enis simZimesa ergebis, kaci rome cxenisagan Camovardnili iyos da anu maRlidaRma daJeJili, dajejkili iyos, anu moetexos, rom rame (217v) zeTiTa anu erboTa Sescxo, da uzilo kargad moergebis, Tu asmev SigniT gaxsnis, ZarRvisa sisustesa kargaT mouÃdebis, Tu Sescxo erTi kerati siqangubiniTa anu ZirtkbilaTa misis wveniTa galese da Seasvi, ÃaÃis tkivilsa, qSinvasa, yelis tkivilsa, nafassa rome firtvSigan iyos gardaugdebs da uSvelis. urnabi moxarSe da misi wyliTa asvi an RviniTa Ãvelasa uSvelis, erTi kerati ZiraqimaniTa wyliTa Seasvi, gulis Zgerasa uSvelis, qondrisa wveniTa asvi, slokinsa gardaugdebs, kolinjsa argebs, niaxuri dangi julabiTa asvi tyirpis tkivilsa uSvelis, erTi kerati RviniTa Seasvi da gvelisa nakbensa uSvelis.

xasiaTi muSkisa mÃurvalia da kargi, mesamesa darajaSiga swori aris, gulsa Zalsa miscems, xafayansa argebs, naRvelsa gardauRebs da gaamxiarulebs, Tvalsa gaaunaTlebs, Tvalebis wamlebsa gaurivo TeTrsa gardaiRebs, majunsa da SarbaTSi- (218r) gan moiÃmarebis. muSki ras pirutyvsa aqvs anu rasa alags aris jerans hgavs, ferad

289

feradi aris, CineTs aris, TafaTas aris, tusc 356 aris, ÃarÃatansa aris, baras aris, yaSayas miva is pirutyvi da sumbulsa sWams da muSkad Seiqnebis. misi Wipi yvelas sjobs da ukeTesi aris, TafaTas aris, Svenieria wvrili, Tma asxia, zogni ityvian CineTuri sjobso. CineTuri oci drami iqnebis woniTa an cota meti, misi tyavi an ori da an oTxi drami iqnebis, uwin sandalsa da an qafursa usune, Tvaram misi suli cxviris sisxlsa gaxsnis muSkis ukaneT vaSls usunos. muSks kidec Seiqmen sumbuliTa da zafraniTa, sanagiTa, ramangiTa, malaxuniTa, pataras RviZls moÃleCen da Sigan Caagdeben. Tu gindodes Seigna Seqnilia, Tu marTali aris nemsSida mkedi gaavle da nemsi, da mkedi niorSida gaavle, merme is nemsi da (218v) mkedi muSkSiga gaavle, Tu nioris suli udis, icodi rom Seqnili aris, Tu muSkis suli udis marTali muSki aris. meore ese hqen. muSki WiqaSigan Casdev da cecxlisa pirsa dasdgi, Tu Seqnili aris sulsa gamoiRebs, Tu marTali muSki aris ar gamoiRebs sulsa.

Rariyoni indouri wamali aris. damplisa xisagan gamoiReben, dedal mamali aris. ukeTesi dedali aris. dedlisa niSani es aris: TeTri da rbili iyos, ÃeliT rom SefSvnito ficxla gailesos da gemod cota momwao iyos da ÃaniT simwaresa daucemdes, romelic Savi da magari aris, avi aris. xasiaTi misi. erTob danayva unda, gacra, mÃurvali aris, pirvelsa darajaSigan Ãmelia, meoresa darajaSigan zogTa uTqvams nedlia, mesamesa darajaSigan daalbobs svelsa balRamsa da gamo- (219r) iRebs. wamlebSiga kargi aris yovelisa asosa Sekrulobasa gaxsnis, ufro tyirpisa da RviZlisa tkivilsa, da Tirkmlisa sigrilesa daawynarebs, iarayansa kargaT mouÃdebis, qSenasa nafassa da firtvisa tkivilsa gaswmends. Tu RviniTa asvi da anu siqangubiniTa naxevari tani rome daWerili hqondes filenjisagan imas uSvelis, tyirpsa daadnobs, Tavis tkivilsa argebs, cxvirSigan rome gaWediT iyos argebs, ZarRvebsa gaswmends, yovelsa dafarulsa simsivnesa argebs da kargaT mouÃdebis, balRamisagan rome kacsa cxro da Ãurveba sWirdes, mas uSvelis, erTi mityali RviniTa svas. sxva wamlis micemas winaT yovelsa mowamlulobasa gaaqarvebs, gvel nakbensa rome dascxo argebs.

356 SesaZloa iyos `tussa~.

290

xasiaTi didisa Tiaxfaruxisa. (219v) asre unda, rome Seiqnas, xuTs wlamdis ar unda Ãmareba, xuTs weliwads ukan xasiaTic aqvs da Ãmarebac unda, magram jalinos asre brZanebs: viTarca adamis tomi egreTve Teriayi aris, sadamis tomi Tormeti wlisa ar iqnebis, arc adamis tomi dadgebis Zalzeda, sarc Teriayi ocdaaTs wlamdis Zalsa ara imatebs da merme samocs wlamdis isreve Zali eqnebis, da samocs weliwads ukan Zali moakldebis, da xasiaTic waua, da oTxmocs weliwads kideve iÃmarebis. asre rogoraca oTxmocis wlis kaci iÃmarebis, agreve isi daberdebis da waxdebis, amisi niSani yovelis senisa miT Seignebis. awe pirvel stomaqsa misTvis stomaqsa Sigan Seiqnebis. Tu Teriayis Setyoba gindodes, beri aris Tu ymawvili, kacsa gasaxsneli saWmeli aWame da Tu Sehkras icodi (220r) ymawvili aris da kargia, Tu ver Sehkra beria da avia. erTi gamocda es aris Teriayisa: qaTams sasikvdilo afioni aWame, merme es Teriayi pirsa Caudev, Tu darCes da ar moklas, kargi aris. Teriayis Sesma asre unda: erTi mityali erTiTa RvinoTa SeasviT. gvelisa, morialisa, Rriankelisa nakbensa erTi mityali oTxiTa unkiTa RviniTa asviT, erayansa erTi drami erTi unkiTa siqangubiniTa usuliTa asvi, zisyansa Txilisodeni ZmriTa asviT da mkerdisa tkivilisaTvis erTi drami Saqris wyliTa asviT, sigrilisagan da anu balRmisagan acxelebdes samiTa unkiTa RviniTa anu TbiliTa wyliTa SeasviT. sxva yovelTa senTaTvis, rogoraca didsa kara-badinsa sweria isre ixmare. Triay arab da Triay farux, rom moig- (220v) ones amas winaT am Triaysa iÃmarebdes. argebs gvelnakbensa da ramanc brazianman anu cofnakbenman ixmaros yvelas argebs. mowamlulisaTvis kargi aris, buasirsa uSvelis, rac sigrilis seni aris an qari, Tavqedsa, stomaqSida qari iyos, weli uWurWyulobdes, yvelasaTvis kargi aris.

xasiaTi jadvarisa _ arabula hqvia, sparsulad mumfaravi ese yovlisa mowamlulisa wamali aris, yvelasa gaaqarvebs. satkivarsa gareT iyos, Tu SigniT naxevari drami RviniTa anu vardis wyliTa galese da Seasvi. Tu visme fseli SekrviT hqondes imas uSvelis, Tu kolinji da muclis tkivili sWirdes imas uSvelis, sadac asozeda simsivne iyos imas uSvelis, sadaca korZi amovides dascxos, mas uSvelis, kacsa dakodiloba sWirdes wyliTa galesuli dascxos, mas uSvelis. vis guli stkio- (221r) des da ufeTqdes, naxevari drami

291

RviniTa galese, asvi da uSvelis. vis ese wamali Tan hqondes, mas avman Jamman vera avnos. Tu RviZli stkiodes naxevari mityali siqangubinSigan gaurios da Svidsa dResa svas da gaamrTelos. ama wamalsa xasiaTi meti aqvs didisa TriaxfaruÃisagan. Tu dedakaci ymawvilsa Sobdes da tkivili dauwios dang naxevari Tbils wyalSigan galese da Seasvi samsa dResa uzmaT ama wamlisagan cotaodeni galese matyli ima wyalSigan daasvele da aRebine da masve wamsa ergos, nebiTa R(mer)TisaTa. Tu ymawvili SmagaT iyos cotaodeni galese da Seasvi. Tu kacsa meoTxesa dResa acxelebdes naxevari mityali wyliTa galese, Svidsa dResa asvi da uSvelis. Tu kacsa kbili stkiodes ospisodeni kbilsa qveSe daidvas da (221v) uSvelis. Tu kacsa Tvali gausivdes da stkiodes wyliTa galeso da Sescxo uSvelis. Tu kaci dedakaczeda SekrviT iyos, naxevari mityali galesos da samsa dResa dilasa svas da uSvelis. Tu kaci mWled iyos naxevari mityali galesos wyliTa da mudam svas da gasuqdes. Tu kacsa tani gaucxeldebodes da Tvali marjvenasa mklavsa ebas raÁc Smagi da Wirveuli naxavs _ gaeqcevis.

xasiaTi iordasalebisa, rodisaca kacma Wamos. Svids marts moTxrili danaye, wyliTa Sezile, mravalsa Wirsa dasWris da ergebis. mJavesa da mariliansa ekrZalos, vinca Wamos gulmtkivanman ergos, romelmanca Wamos mowamlvisgan nu eSinian mas dResa, da Tu mTvralman sWamos moamxizlebs, Tu niadag sWamos ugangeboT ar mokvdes, sada akmion eSmakni iotebs, Tu moÃdes ena CaWriT is amoagdebs, visac mklavsa ebas macTuri vera miexalos, Tu Tesli misi RviniTa ...357

357 aq teqsti wydeba.

292

293

`azrumelis cnobari~

294

295

(1v)358 saymawvilosaTvin. maToTa, Savbalaxa, utusuna, melis kuda, Roris qoniT, dedis SardiT moaSuSeT, kvercxiT dazileT, Tavze da mucelzed SemoayareT.

wyalmakisaTvin. aseTs alags rom bayayi ijdes, arc wyali iyos, arc mamlis yivili ismodes, arc ZaRlis yefa, arc kacis Ãma, an xeze ijdes, an miwaze, is ga(a)pe TavSi, qvaqvas amoiRe. wyalmakiT rom kaci sivdes, n(a)WerSi (2r) gamokar, yelze Seabi da maSinve dasclis da morCeba.

qals rom mucelSi Svili uxdebodes, daviTnis fsalmunSid ismineT ese yoelTa w(a)rmarTTa rom aris is dideba, fsalmunmdi qaRaldze daswere, oTxkecT Sekece, welze Seabi, nu Sexsni morCenamdi, ar daasolos.

suravandisaTvin. ontkofa, xebalaxa, qaTamn(a)c(a)r(a), TeTri sura-vandis balaxi, abzinda, eseni moxarSe, uorTqle, ofli adine, gars Semoayare, wveniT Tavi dabane, nu Seaciveb (2v) qalban(i) yurTan da(a)kar.

xunagisaTvin. nuSis zeTiT yeli amouzile, sosani da brinji Semosdevi, folio da kvercxis guli Semosdevi. kotuSi, qinCSi mokide, mklavi gauxsen, kitris n(a)fcqveni Semoafine, Savbalaxas wvenSi Zimw(a)ra galese da Caylape.

erTi rigi xvela aris. baliSze Tavs ar daadebinebs. S(a)v(i) qliavisa da tyemlis webo qoTanSi C(a)yare, kai Rvino da(a)sxi. amdeni Saqari Cay(a)re, rom da(a)tkbos, Tavmowepuli moaduRe, (3r) ga(a)cive, dila saRamos asvi momcro kaTxiT. erTi stili un(a)bi, ori stili Zveli Tesli qeri, erTad moaduRe Tavmowepuli, wyliT, wmindaT gaswure. wylis magierT svas. ortbaxis xvelisaTvis k(a)rgia.

gulis tkivilisaTvis. revandi, iordaslavis Ziri, orive wona ...359 kilamura, Zirtkbila, lurji da yviTeli ardi wel gawyvetila, eseni wyliT xarSe, SaqriT ga(a)tkbe, dildilasa asmevde. (3v)

gulis ezos tkivilisaTvis. niaxuri RviniT da TafliT da(a)yene, wveni asvi da gamonawuri guls Semosdev. abzinda, mwife yurZeni erTaT aWylite da svi dildilas.

358 1r _ locva. 359 ar ikiTxeba.

296

xvelebisaTvin. barispir(a)s Ziri, TurSuli vaSli, dan(a)ye, Zirtkbila, qeris fqvili mox(a)rSe wyliT Tavmowepuli da svas.

gulis piris tkivilisaTvis. Wvar(a)T gamoWrili qaRaldi, kvercxis cila (4r) da lila k(a)rgad molese. civaT q(a)R(a)ldi amoavle da gulze da(a)de.

filtvis xvelisaTvin. lulufris ar(a)yi, vardk(a)WaW(i)s ar(a)yi, kidev moduRebuli vard k(a)WaW(i)s Ziri, moaduRe, TiTo fiala da(a)sxi. revandi galese, TiTo(s) dilas dalevdes, TiTos n(a)vaxSmevs. mklavSi da nekSi sisxli ga(a)rTvi, mumias da Savs kevs ReWdes dan(a)mast(a)ki kidec ReWos. da vardis wyalSi moaduRos da SarbaTaT svas, iis SarbaTi svas. (4v)

RviZlisaTvin. ardis Ziri SarbaTaT ga(a)keTe, asvi, mravalZarRvas kakali moaduRe da svi. Savbalaxasa da Savi w(a)mlis ar(a)yi asvi. melis kudas ar(a)yi asvi. misTvisve: Tavis sawyvetelas Ziri, barispir(a)s Ziri, pirwmindas Ziri, Savbalaxas Ziri, S(a)vi w(a)mali da orferi, xebalax(a), Zirtkbila, kilamur(a), mravalZarRvas kak(a)li da Ziri, eseni qoTanSi C(a)yare, bevri wy(a)li da(a)sxi, Tavi mouwepe, moaduRe da ga(a)cive wy(a)li (5r) sulas Ziri, WeWketas cili, usmelis wy(a)liT damwen da svi sams oTxs dRes, dil(a) saRamos.

n(a)f(a)zisTvis. gzis matitela, cxr(a)Ziri kama, TeTri mJolis cili, yviTeli koWi, S(a)vi dedlis naRveli, irmis rqa damwvari, ese yvela mudmaT asvi.360

w(a)mali wiT(e)li q(a)risa. bayayi k(a)rgaT daCeCqve (6v) da is b(a)yayi, ZirwiTela msuqans rom gavs. wiTeli sandali, Roris Cxrikela, vardis wy(a)li erTaT m(o)urie, axarte (!) da Semosdev(i) viris sisxli xSiraT ascxe. misTvisve: wiTeli w(a)mali, lila, wiTeli sandali, qafuri, wiTeli W(a)rx(a)li. is wvenSi galese, qvec asvi da qvec Sescxe. misTvinve: mTxliT axrtuli bayayi Semosde, uZrvas b(a)l(a)xi, misi furceli dakrife, bayayi da is sworaT dan(a)ye, RviniT moSuSe da Semosdevi. fofli RviniT galese lilaSi SeRebili mCvari, ga(a)vle da Semoaxvie. sadamdic (7r) qondes, fofli asvi. wiTeli lobio mox(a)rSe da Semosdev, uZrvas furceli asvi. wiTlis qarisaTvis. do SardiT gaxsen da Semosde. sadac auCndes. misTvisve tyemlis tylapi w(i)Tel ZmarSi ga(a)vle, qarTuli

360 5r _ locvebi wiTlis qarisa, Tavis znisa.

297

m(a)rili wa(a)y(a)re, Semosdev dilidgan saRamomdi, saRamodgan dilamde. misTvisve: TeTri xaxvi miw(a)ze dan(a)ye, mCvarze ga(a)kar361, zed qarTuli marili moayare da Semosdevi, Tu aman ar argos ra da ZalianT qondes, Z(a)Rlis pilwi, (7v) ina, mgzavruli (!), qato ZrmiT moxrte (!) da Semosde. misi wveniT piri mouwkipe. Tu Seawuxos, male nu a(a)rTvam da mas ukan saxameblis xviwi SemosdeviT dauamebs. misTvisve: damJ(a)vebuli puris comi xaxviT ginda SewviT, ginda Roris qoniT malamosaviT ga(a)keTe da ise Semosdev. kidec amTelebs da kidec swmends. wiTlis qarisTvin. C(a)Randri da k(a)tis ZuZua, (8r) ZirwiTela msuqans rom gavs, kvercxi da(a)x(a)le, Tbili iamos, Tbili Semosdevi, civi iamos, civaT Semosdev. arjaspi, an mawvniT, an rZe dadgiT umaT, naRebs moigdebs, m(i)arTvi (!) da imiTi Secx(e) frTiT, svanuri miwalebi imas miemgzavseba da imiT uqeniT, Tu arj(a)spi ver iSono da ergos RvTisa ZaliT. kidev wiTeli qarisaTvis. TavkotoSa balaxi, k(a)rga, ga(a)xme, dan(a)ye wmindaT gascer, an kvercxis guliT, an mawvniT Secxe. (8v) Sav(i) qliavis furceli, wiTeli tyamlis furceli, b(a)lamwaras furceli mox(a)rSe, wveniT bane, foToli garSemoay(a)re. wvenSi cot(a) Sabi Ca(a)gde, fafad ga(a)keTe, wveniT piri mouwkepe da Semosdev. Tu z(a)mTari iyos Stoebs k(a)ni ga(a)rTvi da is uqeniT usaTuo.

Sardis xuTvisaTvin. sosani da brinji mox(a)rSos da Semosdvas. jinW(a)ri moxarSos, Semosdvas. wveniT aso ibanos, zogjer daTuTqos cecxlze marili (9r) moayaros mucelsa da boqvenze. misTvisve: RinWila da k(a)cis kbili galese da da(a)levine. Sardis WirvisaTvis da SirimisaTvin. erTi peSvi satkecelas kak(a)li wyliT aduRe, da(a)dne, gadmoiRe, gaswure, Tbili Seasvi, orsave(s) uSvelis. Sardis WirvisaTvis. kiborCxlis Tvali wyliT galese da asvi. mtredis skintli gaqen da svi. Savi boloki (9v) da W(a)kuteli dan(a)ye da T(a)flSi gamoswure da svi. Tu qals d(a)emarTos _ msxvili mklis brTa da bolo uyrCole. misTvinve: ombalo, Sinauri pitn(a), cereco wyliT mox(a)rSe, jer uyrCole, merme sap(a)rsavianT Semosdev. misTvisve: wiTeli Roris n(a)Rveli, axali iyos, v(a)rdis wyliT asvi. Tu Zveli iyos wyliT asvi, mRlavis ulvaSi aRebine. Sardis WirvisaTvis. mercxlis (10r) Svilis bude ga(a)Txele, zedac da(a)cxe

361 teqstSia `gakr~.

298

da kidec Seasvi. misTvisve: Txis buStSi rom wy(a)li idges, is asvi. misTvisve: ÃoÃbis sakvnetela, TeTri mW(a)d(a) dan(a)ye wyliT da(a)lbe da svi. Sardis WirvisaTvis. jinWris furceli RviniT mox(a)rSe da svi. Txilis da rTxmelis Sto dawvi, Rvino da(a)sxi da uxrCole. misTvisve: wiva, selis kak(a)li uxrCole. misTvisve: mravali wvrili kiborCxali daswvi, d(a)naye, gascer (10v) RviniT asvi. S(a)rdis WirvisaTvis. kaWk(a)Wis tvini asvi. pipila sarcxvenelze dadevi. k(a)mis Ziri dan(a)ye da imis wvenSi Txis n(a)Rvela galese da svi. misTvisve: Txis n(a)Rvela, bundruki, ji(n)Wris kak(a)li gaqen da svi. Savi boloki, wiTeli W(a)rxlis furceli dan(a)ye, gamoswure da svi. Sardis WirvisaTvis. mJolis fiTri zeTSi da(a)lbe, mRlavis wveri amosvare, asoSi daubrune, kidec asvi.

qva rom qondes. wylis (11r) niaxura moxarSe, wveniT bane, mxlaT362 Wame Sek(a)zmuli, mis wvenSi TeZoebi uzile, san(a)m gacivdebodes, Tbils wy(a)lSidac zile TeZoianmuclian(a)T. misTvisve: matitela daSWer wmindaTa, mox(a)rSe, Sek(a)zme kargaT, aW(a)me, uTuoT qvas da(a)dnobs. misTvisve: qeri ax(a)li, kurwiani keJero dan(a)yos da mox(a)rSos, misi wveni gadmowuros, zeTis xilis zeTi Ca(a)sxi da da(a)levine dildilas. qvas da(a)mtvrevs. misTvisve Tu gasaWiri qondes (11v) kaWk(a)Wis tvini, mzes uWvrites kak(a)lSi galeso, qinZisTvis T(a)vis odeni unda da(a)levinos usaTuoa. SirimisaTvis. Savi bolokis wveni gamoswuros da svas, dadneba da Sards gamoyveba. zeTisxilis zeTs uzmoT C(a)yl(a)pevdes, nigvzis ze(T)sac uzmoT Caylape, qvas gamoagdebs. is qva rom erTi bewvic iyos, galese da da(a)levine, sxvasac da(a)mtvrevs da Sards gamoyveba. misTvisve: didi burRvenas Ziri, cxenisoflas (12r) Ziri, gareuli pitna RviniTa da wyliT moxarSe, ginda rofSi C(a)we, t(a)ni ibane, ofli idinos, merme qveSagebSi Cawves da iqac ofli idinos, ar Seicios. sasmelaT qristes sisxla, Roris birka, bzis TeTri cili, RvinoSi mox(a)rSeT TavmowepulaT, ga(a)cive da asvi. sat(a)curis Ziri RvinoSi mox(a)rSos, Tavi mouwepos da svas. cercvi moxarSos, wveniT aso ibanos, usaTuo aris yvela.

sisxlis fsmisaTvis. barispira RviniT asvi, sams-oTxs dRes, dila saRamos. (12v) misTvisve: iospotra da wiva danaye da (a)soz(e) da(a)de.

362 teqstSia `mxlTa~.

299

n(a)Tlis kveri galese da svas. sisxlis fsmisaTvis. berZnuli Txilis furceli dan(a)ye da wyliT asvi. dakodilobiT rom sisxli C(a)qceodes sami ax(a)li Txilis Sto, sami ax(a)li rTxmelis Sto dawvi da wyliT asvi. sisxlis fsmisaTvis. pirvel mosuli irmis rqa dafxike da ZrmiT ga(a)dgine da svi. irmis larTxi gagale ZrmiT da svi.

qva rom d(a)emarTos, Sards (13r) uWirevdes k(a)n(a)fis k(a)k(a)li, pr(a)sis fesvi erTaT dan(a)ye wyliT asvi, sadafis n(a)fxeki asvi, yurZnis xunwkli, ospotr(i)s Ziri erTaT dan(a)ye da wyliT asvi. nesvis kak(a)li buStis wvasa da Tirklmis wvas uSvelis. svintris Ziri dan(a)ye da svi, qvas daamsxvrevs. ospotr(i) da TeTri niaxuri kais RviniT mox(a)rSos da iyrColos, merme sap(a)rsavze daidvas, zedac dajdes. marj(a)ni v(a)rdis wy(a)lSi g(a)lese da svi. mJolis (13v) cilis Ziri vardis wyliT svas, T(a)xvis f(a)z(a)ri svas, xazmilioni vardis wyliT asvas, gvelis suro, jinWris Tesli da Ziri niori dan(a)yos, iqiT-aqeT asos Semoscxos cecxlispir(a)s. misTvinve: Tbili xaxvi asoze wamoicvas. misTvinve: wiTeli sklati daswvi, vardis wyliT galese da asvi.

vin Sards ver iWirevdes kidec ewodes, Txis buSti ga(a)xme danaye, TaflwyliT dagale da ZrmiT Seasvi. vin Sards (14r) ver iWirevdes Txis welis C(a)n(a)fxeki daxvewe, RviniT ga(a)dgine da asvi uzmosa. Sardi undomaT misdiodes zR(a)rbis n(a)Rveli, Savi muxudos n(a)x(a)rSi galese da asvi. Txis n(a)wlavi daswvi wyliT gaqeni da svi. Tu qva qondes T(a)gvi ga(a)pe da saparsavz(e) da(a)de. vin Sards ver iWirevdes da sisxlsa fsemdes Txilis furceli dawvi, gagale ZrmiT, asvi, misTvinve: Txis kani dawvi, TaflwyliT asvi. misTvinve: (14v) mamlis qraxsi, kvercxis ReWepo daswvi da svi.

xSiri SardvisaTvis. kaWk(a)Wis T(a)vi, misi balnianaT daswvi, dan(a)ye, vardis wyliT asvi, kiborCxlis Tvalic im(a)sTan galese da svi. misTvisve: qaTmis jinjabi, mamlis, dawvi, dan(a)ye wiwilis gan(a)vali ReWepo daswvi, dan(a)ye, Tbilis wyliT asvi.

Sards ver iWirevdes Wilof(i)s Ziri dan(a)ye da svi. sisxlis (15r) rwyevisa da furTxebisaTvin. wiTelis s(a)ndali da

TeTri, orive vardis wy(a)lSi galese, wiTeli w(a)mali da biis wveni gaurie da svi. rwyevisa da gasxsnisaTvis k(a)p(a)ribabis kurk(a) berZnuli Txilis guli dan(a)ye da svi wyliT.

300

cxvirSi rom sisxli sdiodes, kiri wyliT gaxsen da qoCorze da(a)de. misTvisve: kurdRlis TeTri balani cxviris nestoebSi miec da gadugdebs. Tu vin (15v) icis da sisxli mucelSi C(a)qceodes da muceli etkinos, Sindis kurka moxale, Savi qiSmiSi imaSi CaWylite da is kurka dan(a)ye, imaSi Cay(a)re da W(a)me samjer-oT(x)j(er). cxvirSi rom sisxli sdiodes Rrubeli Sesvare n(a)rinjis fisiT, dawvi da misi n(a)c(a)ri lerwmiT cxvirSi Seay(a)re, bus Tavis balani da brCxili uyrCole, T(a)laTini da gogildi uyrCole. laJvardSi ax(a)li ba(m)ba amoavle, cxvirSi (16r) Seude an masriT Seay(a)re. misTvisve: moitane talxun(a) dan(a)ye, gamoswure, imis wvenSi qafuri galese da cxvirSi uwveTe, usaTuoa.

ufsmelobisTvis. W(a)rx(a)lis wiTeli Ziri Tbilis wyliT asvi, vaSlis kurka wyliT asvi.

vin fsels ver iWirevdes, Txis buSti ZrmiT da T(a)fliT Seswvi, dan(a)ye da wyliT asvi.

vin sisxlsa fsemdes. mercx(a)li dawvi, dagale ZrmiT da yverTa scxe. (16v) misTvinve: qinZis kak(a)li wyliT Seasvi.

samxedrosaTvis. Savqliavis kurka, tyemlis kurk(a), atmis kurk(a), samive daswvi, danaye, gascer. ukan karze rom gamouvides jer zeTi mocxe an selis, an nigvzis, merme is moayare, k(a)rgaT Seukribe rom Tan Seyves. samxedrosaTvin. aguri wmindaT dan(a)ye, pitna imasTan dan(a)ye, orive gascer, jer, selis zeTi moscxe, merme is moay(a)re, Seukribe, usaTuo (17r) aris. k(a)beCis qedis Ãorci daswvi, dan(a)ye isre is uy(a)viT umal, zeTs mocxebdeT, merme moayrideT, erTob usaTuoa. kidev samxedrosaTvin. q(a)Tmis wiwvebi, q(a)lamnis jRani, daswvi, dan(a)ye, agreTve es uqeniT. kidev samxedrosaTvin. Zroxis koWi daswvi, samnis qva dan(a)ye, erTaT aurie, rom gamouvides, day(a)re da Seukribe. Savi n(a)badi selis zeTSi moxr(a)ke, moayare, zed dasvi kidec. misTvisve: dariCini, mix(a)ki, jaozi, TeTri (17v) sakmeli erTaT dan(a)ye, selis zeTs moscxebde, amas moayride, Seukrebde, usaTuo ari.

elqunisaTvin. ymawvils rom gamoayris da qaodes axalsa da axals mTvarezed, gamo(a)yris zibzibebsaviT daajdeba da qavilsac moumatebs, Zvel mTvareze daumuwukdeb(a), tylap tylaps(avi)T daekvris, mJave vaSlis qerqi mox(a)rSe, samjer oTxjer sxvadasxva x(a)rSe im erT wvenSi da mc(i)r(e) wveni rom Seiqnas Sabi C(a)y(a)re da

301

moaduRe, (18r) gadmodgi, Sesqeldeba, sadac qondes f(r)TiT wausvi. es w(a)mali mzeSi ga(a)xme, Sein(a)xe da rodisac ginda wyliT galese da scxe TvalSi, roma jibliba esxas, masac mouxdeba rom qaodes. misTvisve: bze, bza, vardi, da ardi, es oTxi erTad daswvi, Zroxis erboSi, rom sxva ara erios ra, gamtkiculi C(a)y(a)re da w(a)usvi. Tu daswvas qaTamn(a)c(a)r(a) da xebalax(a) mox(a)rSe, mziT daiWire, dabane da qato w(a)usvi, Tu ar daswvavs (18v) da, nu dabanT.

satkburisaTvis. umi rZe an n(a)Rebi an mawoni SabiT da l(a)xost(a)kiT moleseT qvabis gverdze, da d(aa)cxe. rom gaSreba, gaskdeba da kidev Ca(a)cxe. misTvisve: mkvaxi sarwyuli daswvi, cecxli rom m(o)ekidos ise, danaye, kvercxis gulSi aurie. wyluli b(u)zuk(i) rom qondes, w(a)usvi. rom gaxmes meore dRes mobane da kide da(a)cxe.

satkburisaTvin da Tavis znisaTvin. Roris q(o)ni k(u)prSi, q(a)lamnis jR(a)ni, qaTamn(a)c(a)ra (19r) daswvi, qvabis jgar (!) gaurie, SabiT molese, Tbili dascxe. mesames dRes qaTamn(a)c(a)r(a)s wveniT dabane, Tu undodes kidev dascxev. misTvisve: Sinauri mTxilis xe daswvi da S(a)vi Zroxis rZiT molese da dascxe.

ymawvili rom wiTlad gasivdes, Savi mW(a)dis faf(a) Sindis wveniT ga(a)keTe, sadamdic qondes piri mouwkepe misive wveniT da Semosdev, Roris qoni Tan C(a)atane, rac xorcma iSnos, ise Semosdev orjel-samjel. misTvisve: (19v) qalakoda moxarSe, Semosde r(a)c xorcma iSnos. misTvinve: folio kvercxSi cilsa da gulSi aurie, ise Semoaxvie. ucecxluls, fitians T(a)flSi wiTeli sandali k(a)rga Zalian gal(ese), wausvi.

ubraloT rom kaci gasivdes, wiTeli miwa w(a)usvi. Tu ufro gasivdes jadvari, j(a)ozi, TeTri sandali, udis xe, Tiaxf(a)ruxi kais RvinoSi galese da TbilTbili wausvi. magr(a)d imiTi ferdebi Seukar, simsivnesac da(a)cxrobs, tex(a)sac da uamebs.

siyviTlisaTvis (20r) z(a)rdaCo, un(a)Tesao ymawvilis SardSi g(a)lese da asvi, Tavpirze, xelsa da fexze w(a)usvi. S(a)vi qliavis kani gasT(a)le, nurc zeiT kans Seatan, nurc SigniT TeTrsa Seatan, yviTeli uy(a)v, da(a)lbe im R(a)mes, Saq(a)ri Ca(a)gde, dil(a)s, uzmos asvemde xolme. agreve: mJave v(a)Slis k(a)ni, tyemlis k(a)ni gasTale, im R(a)mes da(a)lbe, S(a)qari urTe, meore dRes asvi. vaSlis qerqi, ki m(a)wresi da(a)lbe, Tan S(a)bi Ca(a)tane da svi, sams, oTxs dila

302

saR(a)mos. kowaxuris Sto dafxike, yviTeli da(a)lbe, Saq(a)ri urTe, sams dRes dila (20v) saR(a)mos asvi. jvarT ga(i)keTe da yelze Seibis. Zroxis erbo dildilas Caylape upuroT. misTvisve: C(a)xruxuli qvia, frinvelia, imis fexi gamxmari Sen(a)xuli unda gqondes, im R(a)mes da(a)lbe wy(a)lSi, meores dRes asvi.

ymawvils rom siy(v)iTle daem(a)rTos Tavisi Sardi TiTo cvari sams dilas asvi. misTvisve: kow(a)xuris xe, wiTeli vaSlis xe, mox(a)rSe da tani abane samjer. misTvisve: wiTeli tyemlis mJaveSi brinj(i) mox(a)rSe, imaSi Ca(a)w(v)ine Tvalis da piris mets nu uCen, yviTeli (21r) n(a)Weri pirze da(a)f(a)reT.363

(21v) marTali kacis siyviTlisaTvis. korCiotas Tavi mosWer, cecxlTan miadgi, iman rom wy(a)li Caiyenos, cxvirSi uwveTos. misTvisve: Romis qafSi marili C(a)y(a)re, cxvir pirze gadusvi samjer oTxjer. misTvisve: didi ek(a)li rom aris is moWer, cecxli moukide, rkin(a)ze da(i)Wire, zeTi gamouva. is zeTi Tvalis kiloebze dascxe, cremls ayrevinebs bevrs da imas gadmoyveba.

sokom (22r) rom kacs mucelze Semoberos kais RvinoSid TeTri sakmeveli, Tafli, ili, mix(a)ki, dariCini k(a)rgaT moaduRe, TiTo finjani 364 dildila dalios, sigriliT rom axvelebdes, imasac argebs. sokosaTvin. rkinawida dan(a)ye, wmindaT gascer, ucecxlo TaflSi gamozile da ise aW(a)me uzmos. gulidagan moacilvebs, mere ukan kariT kotoSi mokide. misTvisve: koWi, sanelebeli (22v) pipila, ili, mix(a)ki, dariCini, j(a)ozi, fufali, TeTri sakmeveli, broweulis Tav bolo, Trimli, Saqris yinuli da qalS(a)qari, endro, fiCxa, Sabiamani, damwvari Sabi, gunda, ina, eseni yvela erTad dan(a)ye, erTaT t(a)f(a)Si C(a)y(a)re, cecxlSi Cadgi rom gaSavdes, gadmoiRe da kidev wmindaT dan(a)ye, S(a)qari, maSin urie, rom gascra jijlay(a) mx(a)li ga(a)keTe, Sekmaze da imaze miuyare da sW(a)me, kvercxze moayare (23r) daajdine zed Tu ukan k(a)rze esxas, kotuSi mokide, ascer is sokoebi. broweulis qerqi, mwvane gunda, cota damwvari Sabi, askilis soko, danayiliT gastene acrilebi. askilis soko da Sav(i) qliavis soko asvi gulidgan moacilvebs. gulis tkivilsac argebs. broweulis Tavbolo danaye, sami kvercxi

363 21r _ locva siyviTlisa. 364 teqstSia `finjli~.

303

mgrgvlad Seswvi, imaze moay(a)re, sami dilas SeaW(a)me da sami saRamos. asis Tava, didi buera, (23v) kulmuxo, samive kais RviniT Tavmowepuli moaduRe, ga(a)cive, TiTo fiala dilas asvi, TiTo saRamos. SeWamadaT kvrinCxis SeWamadi aW(a)me, pr(a)sisa da niaxuris SeW(a)madi aW(a)me.

usulosaTvin. niaxuri ZmarSi mox(a)rSe ZirfoCianaT, erTi yelTan sasulesTan da(a)de, erTi WipTan da(a)de, im R(a)mes ise qondes. meore dRes (a)arTvi orjel-samjel uyav. misTvisve: melis kuda ZirfoCianaT sami Ziri dan(a)ye, (24r) kai RviniT moaduRe, meore dRes asvi. misTvisve: gvimr(i)s Ziri erTi goji dan(a)ye, wy(a)li d(a)asxi, da(a)levine, pepela rom exvios, imasac argebs. irmis rqa damwvari wyliT Seasvi, SaSkvlavis kak(a)li asvi.

welis tkivilisaTvin. rigrigisaT rom tkiodes, maToTa, meliskuda, lencofa, Savbalaxa, TeTri suravandis b(a)laxi, utusuna, eseni yvela wmindaT dan(a)ye, selis zeTiT moxr(a)keT, ax(a)ls lilaSi gavlebuli (24v) dolbandiT, r(a)c t(a)nma iSnos aRebine. misTvisve: atmis kurka galese, dan(a)ye, cot(a) wy(a)lSi galese, sqlaT Saqris yinulis yaWi d(a)axvie, im atmis wvenSi ga(a)vle, da aRebine samjer-oTxjer. Tu Zlier weli tkiodes, r(a)c am TeZos Tavamdi, im TeZos T(a)vamdi gardaswvdebodes, imdeni qaR(a)ldi qinZisT(a)viT daCxvlite, kais otk(a)Si an k(a)is RvinoSi ga(a)vle, TeTri sakmeveli wmindaT dan(a)ye zed moayare, welze da(a)de da Seukar magra. muceli (25r) rom uxdebodes, imasac argebs da welis tkivilsac daa(a)mebs. san(a)mdi TiTon ar avardes, nu a(a)gdebineb SeniT.

simWlisaTvin. cxvris dumaSid TeTri sakmeveli, koWi, sanelebeli, mix(a)ki, dariCini, j(a)ozi, fuf(a)li, ili, eseni 365 yvela wmindaT dan(a)ye, dumazed dan(a)ye, ase rom malamosaviT gaxdes, T(a)viT fexamde gazile, an cecxlTan an kais mzeSi Cawvine. Tu ofli sdis, ofli aR(a)r edineba. Tu ar sdis, daedineba, sicxesac (25v) miscems, magram nu SegeSindeba. arc eWmeba Zroxis Ãorci, arc Roris, arc Txa. SiSagi cxvris kiseris Ãorci, fexyviTeli qaTami gacivebuli, aW(a)me samarxoSi. muxudo moxaluli, puri, kak(a)li swor(a)T awonili iamos faf(a)T, nigvzis zeTiT iamos. ise SeWamadaT, Tu

365 teqstSia `esei~.

304

saWmelsa W(a)ms Rvino dalios, Tu ar(a) da wy(a)li. oSoSa wy(a)l-RvinoSi mox(a)rSe da tani abane samjer oTxjer. es simWlisaTvisac k(a)rgia (26r) da TeTri ferisaTvinc. simWlisaTvin. dedal mam(ali)366 j(a)ozi, dedal mamali fuf(a)li, udis xe, TeTri sandali. eseni yvela kais RvinoSi galese. imaSi oSoSa dan(a)ye da Sid gamoWylite, moaduRe da gazile, akvanSi rom dawves im dros gazile da daawvine. maSinve metaT nu d(a)axur(a)v, Tu ofli sdis SeaSreba, Tu ar sdis edineba. imiTi Seatye morCena sasmelaT Sardi un(a)xeT, Tu qveidam TeTr(a)T C(a)dges da zeidam (26v) n(a)rinjT kamkami daiwyos. imas mravalZarRva mouduRe, SaqriT asvi. Tu axvelebdes, sosani amoWylite imaSi, saxamebeli C(a)y(a)re da svi, xvelas argebs, aguri wmindaT dan(a)ye, wy(a)li d(a)asxi da k(i)b(e)k(i)be gadmoswure da svi, sxva gadayare. Tu gulze azidvebdes j(a)ozi dafxike, Ãelis gulze day(a)re da loke. sisxlis rwyevisaTvisac k(a)rgi aris TurSulis v(a)Slis kak(a)li. dan(a)ye da da(a)levine wyliT. dindgela, TiTo qinZisTvis Tavis odeni ga(a)keTe mgrgvlaT da sams dilas Caylape, sami saR(a)mos, sams dRes ase (27r) uqen.

TeTri ferisTvin. jer rom marTla ar gamoCenodes moitane v(a)rdis wy(a)lSid dariCini, mox(a)rSe da svi. misTvisve: biis guli, v(a)Slis kak(a)li, berZnuli Txilis guli, qvis qargozi oTxives (s)wor(a)T dan(a)ye k(a)rga(d), wmindaT, wy(a)li d(a)asxi, didi iyos Tu p(a)t(a)ra, samjer rom eyos amdeni S(a)q(a)ri C(a)y(a)re, rom SarbaTaT gaxdes. Tavis fex(a)mdi gazile, cota ZaRlis pilwi urie, qaTmis wkintlic urie aaduRe, (27v) an k(a)is cecxlTan an mzeSi w(a)usvi da d(a)awvine. merme oSoSaTi da qaTamn(a)c(a)r(a)Ti moxarSe, wyalRvinoSi dabane tani. mesames dRes kidevac gazile. samjer gazela uqen da samjel dabana. kargi zurgieli, xmeli yveli, aW(a)me, mravalZarRva moduRebuli da(a)levine. sasmelaT nurc wy(a)ls asmevT. Tu k(a)rga saWmels Wams, kais RvinoSi wy(a)li urie da svi, saWmeli Tu ar W(a)mos isev wy(a)li asvi.

Tu Svipdes da xeli da fexi usivdes (28r) dedal mam(a)li j(a)ozi, dedal mamali fofli, udis xe, TeTri sandali an k(a)rgs RvinoSi, an vardis wy(a)lSid galese, ase galese, rom misi feri ar qondes. Tu sul Svipdes T(a)viT fex(a)mdi gazile, Tu ara da xels

366 teqstSia `mal~.

305

da fexze w(a)usvi, dilasa da saRamos. misTvisve: gulze rom xrena da(a)wyebinos da saWmels ver inelebdes meliskudas ar(a)ySi tilo ga(a)vle, gulze gad(a)af(a)re, kidec asvi erTi cvari dilas, erTi saRamos. Tu muxlebsa da wels uxuTevdes, ucecxlo fitians TaflSi amdeni (28v) Zimware galese rom T(a)flis feri ar qondes da k(a)is cecxlTan wausvi, TeTr fersac argebs da qarsac. da simWlesac. TeTriferisTvin. TeTri mwevari da(a)bi, puri aW(a)me, n(a)vals n(a)xevdeT, im(a)s Zvali gayveba, iazmis wy(a)lSi gavleviT galese da asviT misive n(a)vali marjvens xels da(a)de, TeTriferisTvisac kargia da siyviTlisTvisac. kidev TeTriferisaTvis TeTri n(a)vTi wausvi.

cofianma ZaRlma rom ukbinos kacs, anwlis Ziri asvi wyliT, (29r) Sabiamani asviT, mariamuli asviT, garianis Ãorci aW(a)meT. k(a)cis Tma daswviT, ZrmiT dascxeviT. ZaRlis didi kbili SeabiT, tilos n(a)Weri daswviT zeTiT dascxeviT, n(a)kbenze niori daadeviT, mW(a)di mozileT da SemosdeviT. oboli xaxvi da mgelis n(a)Rveli asviT. misTvisve: cxeniskbilas Ziri, lencofas Ziri, furcliani Tu z(a)mTari iyos. kak(a)li, mglis tota, Rvalos Ziri, tyemlis Ziri, ®Txmelis Ziri, jinWris Ziri (29v) otxuas Ziri, bardis Ziri, pr(a)sis Ziri, xaxvi, yvela wor(a)T dan(a)te wy(a)li d(a)asxi, im R(a)mes vaxSams nu aWmev, mzem rom moiaros didi saari imiT dalios, merme, kais cecxlTan dasvi da w(a)mouwvineT, arwyevinebs, mas ukan brinji aW(a)meT, eseni bevrjel svas, ormoc(a)mde.367

tabastisaTvin. nigvzis foToli moxarSe, uorTqle, wveniT bane, foToli TeZoebze Semoayare (31r) da welze. ladana uyrCole, TalaTini uyrColeT, mwvane gunda da gacrili masriT SeayareT, laJvardi, axali bamba daasole imasSi, amosvare da Rebine da mas riTac Seayare kiri ZmriT gaxsen, majebze da(a)de. 368 (31v) misTvisve: abzinda, dan(a)mast(a)ki, j(a)ozi, mix(a)ki, dariCini, sanelebeli, TeTri sakmeli yvela danaye, abzinda qveS daude, eseni zed daayare, kai Rvino daasxi, Tavi mouwepe, aduRe sul rom ar moskles SeaneT da svi dildilas. moaTbobde da svi, saRamosac asvi momTbari. misTvisve. afx(a)zuri sivSa, sxlis fuTri, w(a)liva (32r) nivris

367 29v_30r _ locvebi cofkbenilisa. 368 31r–31v – locva tabastisTvis

306

furceli, jinWari, dedabostana, RviniT moxarSe da uyrCole xSiraT. da kidec zed daidvas cxlaT. misTvisve: dasalevi ardaSxani, TeTri sakmeveli, wiTeli da TeTri sandali, j(a)ozi, mixaki, dariCini, sanelebeli, qarTuli endro, qarva, marjani, giSeri, irmis rqa damwvari, Sin(a)uri umarilo kais RvinoSi galesos ardajka (!) da svas momTbari. misTvisve: saxrColebeli jangaro, margimuSi, lila, (32v) TeTri uxmari banba, puris qato qoTanSi n(a)kvercxli erTad danaye, aurie moayride co(t)cotas da uxrColebde. rodesac Sardze gavides, gaxurebul uToze iqmodes, oxSivari Seuva. misTvisve. wyalSi rom amoWrilsaviT qva iqneba, imaSid wyali idgeba. is moitane, imiTi gamoibanos. imisaTvis dedali, axali j(a)ozi gaxvritos, yirmizi Zafi auyaros da aRebinos. misTvisve: wisqvilis (33r) n(a)texebi ga(a)xurvos, niaxuri da Sinauri pitna RviniT moxarSos, miwa moTxareT da is wisqvilis n(a)texebi Sig Ca(a)wyveT da imas Ca(a)sxemdeT cocotas da ise ixrColos. misTvisve: Romi rom xaSxaSobdes is amoiRe, bevri marili moayare, cxlaT daidvas bevrjel, usaTuo aris. kidev t(a)bastisTvin. nedli seli da lerw(a)mi RviniT mox(a)rSe da uyrCole Sidac Ca(a)jdine. q(a)rva, gunda, gogildi dan(a)ye, mrgvlaT kvercxi Sewvi, daawos da SeWamos (33v).

yiyvisaTvis. zRvis peruli orjel ga(a)xurve, TeTr RvinoSi Ca(a)gde, merme mesameT ga(a)xurve, tyuilaT (!) ga(a)cive, kargaT danaye an kais otkiT, an kais aryiT asvi, an TeTris RviniT asvi. misTvisve: atmis furceli danaye da Semosdevi samjer. misTvisve: j(a)Skutas Ziri, kurakunCxis Ziri, q(a)l(a)kodas Ziri, diof(a)las Zirian furclianaT uzmos dilas RviniT asvi. misTvisve: mkvari ga(a)pe da Tbili Semosdevi, mZlokvis Tavi kiserze Seabi, Rrubeli (34r) dawvi, zRvis peruli orive RviniT asvi, Tbili samTlis Tixa Semosdevi xSiraT. misTvisve: Rvino, Rvinas Ziri, Savi wamlis Ziri, mglis xorxas Ziri, kaWaWos Ziri, wylis burR(a)vas Ziri, cxvrisTvalas Ziri, korCiotas Ziri, ZaRlis yurZnis furceli, w(a)likas furceli, eseni yvela danaye, Zneli Rvino da(a)sxi da svi. misTvisve: diyis Ziri, fxrianis wamlis Ziri danaye, dilas qaTami rom Camofrindes (34v) im dros asvi. misTvisve: leRvis qerqi, TeTri mJolis qerqi,

307

jinWris Ziri, anwlis Ziri moxarSe kais RvinoSi. is amokrife ... 369 Rrubeli Cayare, zRvis peruli galese, kidev CafSven da uzmos asvi. misTvisve: qalakodas Zirs aWmevde, Tiaxf(a)ruxi Caylape.370 (35r) kidev yiyvisaTvis. zRvis peruli, Rrubeli, an otkiT, an aryiT, an ZrmiT galese, daalevine, Tu aman ar uSvelos TeTri mJolis cili, leRvis cili, j(a)Skutas cili, qalakodas kukuri eseni RvinoSi damweni da svi. Tu aman ar uqnas gogildi da Rrubeli cxvirSi uyrCole. l(a)Sis wyali svas. l(a)Sis wyliT mozelili puri aWame, ZrmiT mozelili cxeli (35v) nacari Semosde.

civebisTvis. k(a)cis Zvali galese da svi wyliT. sami Ziri abzinda danaye wyliT, asvi. tyis q(a)Tami misi bumbulianaT daswvi da uyrCole. marto rqa daafxike da uyrCole. Tu z(a)mTari C(a)yves ZaRlis yurZenas mwife kak(a)li sami Ziri, anwli mosTxare, samsami TiTis dadeba mosWeri, orive erTad monaye, gamoswure da samjer asvi, gamonawuri. ukana perangis sayeloSi gamoukere, TxuTmetamdi ekras. (36r) civebisaTvis. k(a)lmaxis naRveli, Tiaxfaruxi (s)woreT Seyare da Caaylapine. qinZis kakali danaye da RviniT asvi. rZianas Ziri RviniT asvi, zir danaye da RviniT asvi. weros naRveli asvi. kalmaxis Tavi SeaWame. gacivebaze raxSi Saqari galese da svi. nigvzis kani, atmisa da mblis danaye, damwen RviniT da svi sams dRes. axali umzeuri Roris Cxikeli p(a)rkSi gamoswure da svi. 371 (36v) misTvisve: mravalZarRva, pitna, jiWris dedua danaye, wyliT sami dRe svas. gobistxviri danaye da svi. sami Ziri anwli, mosTxare, danaye isrimi da(a)sxa da svi. sami Ziri Rvalo da gal ...372

Tu sneulsa (37v) ofli diodes da wyendes qondari da pitna RviniT yoveldRe cxe. Tu ofli ar gamouvides k(a)n(a)fis kak(a)li, cota danaye, Tu gaubedo RviniT, Tvara wyliT asvi. p(a)tar(a)s ori kakali rZiT asvi. cxeleba iyos Tu sxva satkivari ofls gamogvris cxelebisas sila gulze Semoayare, Tu kidev ofli gaujindes da ar gamouvides, tkbili kvaxis kak(a)li danaye, misi fifini aWame. Tu

369 aq erTi sityva ar ikiTxeba, amoSlilia. 370 34v–35r _ locva yiyvisa. 371 36v _ rituali. 372 Aaklia gverdebi. aq teqsti wydeba. 37r _ locvebi cxrosa da civebis.

308

acxelebdes CaRand(a)ri danaye, Sabi danaye, ZmarSi Cayare, kvercxi daxale, tleT (38r) gadakar mawonSi, alisarCuli amoWylite mTlad tanze wausvi. vin sicxisagan gasivdes, mravalZarRvas furceli danaye da Semosdevi. cxelebisaTvis. sirvaSli kaklian furclianaT moxarSe, perangi gaavle, Seswure da Caicvi. cota ga(a)cive, asvi, d(a)axure da ofli adine. sicxe rom qondes gulsa da RviZlze, guli rom tkiodes, RviZlisagan iqneba simxurvaliT, es tle uSvelis. erTi peSvi tuxti, erTi peSvi ia, erTi peSvi qeris fqvili. es samive (s)wor(e)T (38v) erTmaneTSi aurieT. tilifis furceli, zed danaye, cota wyali gaurie, WiWua da ZaRlis yurZena s(a)moselze gaacxe, gulze gadakar. cxelebisaTvis. tuxtis Ziri danaye, imaSi perangi gaavle da Caicvi, imiTi373 xeli da fexi da Tavi dabane da vardis wyalSi RviZlis kenWebi dalese da iordasalami, dedalmamali marwyvis Ziri danaye, revandi danaye, ardajava, wiTeli miwa, (39r) lila Sig Cayare, Wylite, aduRe Saqari, gaswure da svi. cxelebas es unda, wiTeli Warxali, tuxti orferi danaye, imaSi lila galese, wiTeli miwa, qinZi, Zmari da(a)sxi. is wamlebi amoxenje, amoWylite, merme kvercxi da(a)x(a)le, urie. ina Cayare, gaaTbe, tilo gaavle, Tavze, gulze, fexze gadakar. misTvisve: wiTeli Warxali Zirian furclianaT, Zmari da(a)sxi, maloqi, tuxri (39v) Zirian furclian dan(a)ye, wy(a)li d(a)asxi, ori Tasi Zmari d(a)asxi, da(a)lbe, merme kidev Zmari, Rvino, wyali moumate. oTxis kuTxis miw(a) oris yverpis nacari, marili, Sabi, broweulis kak(a)li da qerqi, kiborCx(a)li dan(a)ye, saxamebeli, alisarCuli yvela erTs WurWelSi Cay(a)re, karga ga(a)cxele, imaSi perangi ga(a)vle, sicxisaTvis Ca(a)cvi, tilo amoavle Tavsa da fexebze Semoaxvie. sasmelaT ardis 374 Ziri dafxike, tuxtis Ziri, maloqis Ziri, samive wmindaT ga(a)keTe, civi wyali da(a)sxi, wiTeli wamali, revandi Ca(a)tane, kiborCxali, alisarCuli, saxamebeli (40r) samive sworaT danaye, amaTi wveni da(a)sxi da svi. misTvisve: ZaRlis yurZenas Ziri, saros Ziri, tuxtis Ziri, xiaSabari zed danaye, gaurie Saqari, ardajava, wiTeli wamali, lila, revandi, Zirtkbila, xebalaxa daafxike, C(a)y(a)re, aduRe, gaswure da svi. am moduRebulSi, Tu

373 sityva gameorebulia. 374 teqstSia `arZi~.

309

iSono qveynis guli da foflo galese da svi. misTvisve: ardis Ziri da(a)fxike, tuxtis Ziri daCqliTe, wiTeli wamali, lila, revandi, ardajava d(a)n(a)ye, Saqari Sig Ca(a)gde, asvi malmal wiTeli sandali da lila asvi.375 (40v).

cxrosa da x(u)rvebisTvis. jortelfa (41r) sxvili birka da birkis Ziri danaye, lurjs samoselSi gamoxvie, yelsa Seabi wiTlis ZafiT, samjer uqeniT. kidev mozveris n(a)Rveli furis fsliT, erbos wyliT asvi, Talgami aWame.

cxroSi Tu kaci gayviTdes kama da vardkaWaWi gamoswure da (a)svi SaqriT. Tu sicxe ZnelaT qondes, qeris wveni SaqriT asvi. nedli kvaxi gamoswure da (a)svi SaqriT. Toxmaxi gamoswure da svi. Rvinos nu asmev, xverta, da ardis furceli mxlaT gaukeTe da aW(a)m(e). korkoti nuSis zeTiT aW(a)me.376

(41v) naRrZobisaTvis. Zveli Salis n(a)Weri RvinoSi da(a)sovle, R(a)darSi C(a)fal, Tbili gar(a) Semoaxvie, Seukar magra. meore dRemdi nu Sexsni. Tu ZarRvebi dan(a)skodes nigvziT uzileT. 377 wyalSi Sig C(a)udev TbilaT (42r) mox(a)rSuli dedabris konki, nigozi urTe da Semosde, Romis Taveli mox(a)rSe, RviniT SemosdeviT. yba rom qondes amovardnili masac argebs.

motexilisaTvis. cacxvis cili, Telis cili rZiT moxarSe, Tbili ga(a)brtyele, kvercxis guli zed gascxe, TbilaT Seuxvie, kargaT. orssams dRes nu Sexsni, sanamdi areSvelos nu Sesxlet, ase uqen yovelTvis.

avis WirisaTvis. mJolis fiTri, cxrafurceli verxvisa, cxra surosi, mon(a)ye, da(a)lbe RvinoSi da svi civaT, damarTebaze unda svas. sams dRes. tanSi udgas, mesames dRes tanisamosi damduRreT (42v). avis WirisaTvis. korCiotas Tavi mosWer, cecxlispirs miadgi, wy(a)ls Caiyenebs, gadmowure. imaSi mglis naRveli galese da (a)svi. Savbalaxas Ziri, koTxoji danaye da RviniT asvi. kidev misTvisve: kopitis cili, kerketi nigvzis cili, suros cili, k(a)tabardas cili, cota muxis cili, yvela swor(a)T qoTanSi Cayare, kai Rvino daasxi, Tan Caatane j(a)ozi, sakmeli, sanelebeli Tavi mouwepe,

375 40v _ cxros locva. 376 40r–40v _ cxros rituali. 377 41v _ naRrZobis locva.

310

moaduRe, dila saRamos asvi. kidev misTvisve: sami Ziri furisulasi (43r) dan(a)ye, gamoswure RviniT, imaSi Taxvis wamali, cxenis yveri, Tiaxfaruxi, giSeri, RviWila, wiTeli sandali, TeTri sandali, dalese yvela, osurnelas Ziric imasTan danayeT, gadmoswurevdeT da smevdeT dila saRamos. kidev rom daemarTos, dasusvili kvercxi gaTqvife da svi, imave xeWepoTi Tqvife. p(a)t(a)r(a)s Tu sicxe qondes wyliT asvi, Tu ara da RviniT sjobs. rom daemarTos wuwuba, obobis qseli, TeTri sakmeveli, wiTeli Roris banali (43v) uyrColeT.378

bnedisaTvis. orive (44r) Ãelis ZarRvebi dauxsen, wviTa kotoSi mokide, saWmeli cota aWame. tans bande Tbilis wyliT. mJaves saWmels aWmevden, Zmarsa da vardis zeTsa scxebde Tavze, julabi aRebinon, Sefucebulis wigni ukiTxon.

filenjis qaris wamali aryis cili, oboli verxvis cili, unison mamlis yveri, baias Ziri, bzis cili, suros foToli, damwen RviniTa da(a)svi dila saRamos, bevrjel. kidev filenjis (44v) qarisTvis, Rvia, suros foToli, kacis Zvali moxarSos, iorTqlos, ofli idinos, Setacebuls asos argebs, z(a)fr(a)s(a)c argebs. kidev filenjis qarisaTvis, SavZiras, kilamurs ugavs furceli, Ziri. Savia, qvia katis ZuZua, kilamura, cxrasuros Reri, furisulas Ziri, eseni yvela danaye Rvino daasxi da svan. furisulas foToli wiTeli Zroxis rZeSi moxarSon, kidec iorTqlon da Sublsa da safeTqlebze (45r) Semoidvas.

SirimisTvis. nigvzis zeTSi Zimware galese da dalios. anwlis kakali danaye, wyliT asvi, qvas daamtvrevs.

wiTelis qaris wamali. qvabis muri, Jangaro, Sabiamani mawonSi molese daacxe, damwvari Sabi aurie.379

(46r) qals rom muceli uxdebodes, qaTmis kuWis gadanaZrobi asvi. nefis gvirgvina (a)svi, ir(a)gas gavs da suli ar udis, misTan gagabuac asvi, qveS nigvzisac asvi, orgulis webo aWame, mariliT da puriT SeuloceT.

vis Soba gauZneldes, da ver exsnas, gvelis perangi marjvenas fexis cers, Seibi (46v) TviT mosuli Romi da mWadi asvi, cxra ska(!)

378 43v _ SeSinebulis locva. 379 45v _ Sakikis locva.

311

daaWirvine da svi wyliT, kanbeCis rqa d(a)afxike da qveS ukme kilamuras Ziri, niaxuris Ziri, asvi. welze j(a)dvari Secxe, sakmeli da fqvili sworaT dazile da qvemoT mucelze amosdevi, Txis rqa kbilSi da(a)Wirvine, merme marjvenas barkals Seabi, x(a)ris Zira koWsa Seabi, danayili kalmaxi asvi, bukSi wyali ga(a)vle da asvi. svias Ziri da sorotokas Ziri asvi. erTi goji (47r) etr(a)ti Ca(a)Tqmevine. misTvisve. 380 ladana uxrColeT, wika uyrColeT. qveS. Tbil qvabze daajdineT, qalaqis z(a)fr(a)na asviT, masve Wams da svams.

Tu ymawvili (47v) ukuRma modiodes irjebodes, ifqlis bze RvinoSi mox(a)rSe, mucelze Semoay(a)re da Seukar, Tu mkvdari iyos da ver exsnas, Txis rZe RviniT da TafliT Seasvi, ga(a)Tbe, daxvrite, da(a)gdebs. qaTmis skintli, qato RviniT moSuSe, qvemoT mucelze Semosdevi. omaini xelT da(a)Wirvine, an majaze Seabi.

Tu ymawvilis afx(a)nagi ar davardes, gvelis perangi qveS ukmie, nivris furceli wyliT moxarSe, (48r) qveS SerComili wablis buZgvi qveS uyrCole, fita gaacxele da WipTan Semozdevi, kidec danaye, RviniT asvi. qaTmis n(a)krteni pirSi Cauy(a)v, guls da(a)zidvebs, orsave muxlze mjixviT suli Caberos. sami Ziri Wikarta, sami qalSava danaye da wyliT asvi, sakmeli uyrCole, kiri ZrmiT mozile, Wipsa qvemoT amosdevi.

fuS-fuSi qondes, irmis Sardi svas, uSvelis. Tu qalsa Wirdes beRura (48v) gafcqven, mÃrebi asWer, is mgrgvali selis zeTSi moxrake da qinZisTviT Cxvlite kargaT rom moixrakos, rac xorcma iSnos aRebine, pirveli varias kvercxi moxarSe mgrgulaT, daCxvlite, selis zeTSi moxrake mgrgulaT da aRebine. JivJivic ase uqen, nu gamoswlav. misTvisve: yava dafqvi, fafaT gaakeTe, selis zeTiT piri mouwkepe da amosdevi Tbili. mw(a)re kvaxs Tavi mosWer, kaklianSi Radari Cay(a)re da qveS uyrCole. qaTmis (49r) welebi Tbili daidvas. j(a)ozi RvinoSi galesos da malimal cxos. uxmari doqis an Ãelsafqvis n(a)texebi ga(a)xuros 381 , qveS t(a)StiT Rvino daidgas, TiToTiTo Caagdos da iorTqlos, sabani Semoixvios ofls Seidendes xolme, sios nu icems.

380 47r _ locva vis Soba gauWirdes. 381 teqstSia `laxuros~.

312

Tiaqari rom Camouvides da kidec tkiodes, daTvis naRvela kidec asvi da kidec Sescxe. msxvili cercvi moxarSe, fafasaviT gazile, imis wvenSi naRveli galese daTvis, piri mouwkepe, Semosdevi TbilaT. maloqa, Savbalaxa danaye (49v) wmindaT, kvercxi da(a)x(a)le da Semosdevi, kidev Savbalaxa, utusuna, niaxuri erTaT danaye, Roris qoniT da kvercxiT moxrake da Semosdevi. koTxoji da daTvis naRveli RvinoSi galese, moaduRe da (a)svi, kargia. TiaqrisaTvis. rom Camouvides ymawvils, diya, du, Tagvis isaris Ziri, batbatia, Tavdargula, mayvali, dedal mamali mravalZarRvas Ziri, kulmuxos ekalas Ziri, ZirwiTela, n(a)wyenis wamali rom ari (50r) Ãmalas gavs, imisi Ziri, kaWaWis Ziri, eseni yvela monaye, erTaT damwen, kais RviniT moaTbobde, dila saRamos asmevde, cocotas gamonawurs yverze da(a)debde, kargia. soko Tiaqris wamali guls rom eWedebodes da mucelSi aRonebdes, keWeWos Ziri, diyis, furisulas, dus, kulmuxosi, Zroxis enis, gvimrWasi, Tagvis isaris, Rvalosi, amaTi Ziri, korCiota cota xarisZira382 ... yvelas (50v) Tavi mouyare, Tavi cotaT moCeCqve, C(a)y(a)re qoT(a)nSi, kai Rvino d(a)asxi, Tavi mouwepe, a(a)duR(e), mwvane gunda Tan Ca(a)tane, dila saRamos asvi.383

(51v) gvelis nakbeni. irmis rqa damwvari asvi da zedac dascxe n(a)kbenze, matitela, mravalZarRva asviT, zedac da(a)deviT nivris foCi, RviniT moxarSe da(a)de, Tbili martorqa da wurili xviToebi kidec asvi, da kidec Sescxe. talxuna, tita, pitna aWame da n(a)kbenzedac da(a)de. atmis cili, nigvzis cili, kvidos furceli, Txilis furceli, matitela, mravalZarRvas furceli, salda, eseni yvela mon(a)yeT, mJaviT moSuSeT kargad da SemosdeviT. umal Tu amoWra ver gaubedoT, malmal danerwyveT, gogirldi da Tofis wamali ay(a)reT.

vis gveli (52r) pirSid CauZvres, sul Zroxis Tbili rZe asviT, Tiaxfaruxi asvi, tita aWame sul mudmeT. matitela da gvimris Ziri asvi, niori aWame, kidec asvi, gareuli pitna Wamos, bevri Tu veRar Wamos, wveni ylapos, sxva da sxva ReWos.

382 xarisZira teqstSi waSlilia, xazgadasmulia. momdevno erTi sityva ar ikiTxeba. 383 50v, 51r, 51v _ locvebi gvelis nakbenisa.

313

bednierisaTvis. beRura ga(a)pe da Semosdevi Tbili gawyaromilze. bednierisaTvis kurdRlis qoni mocaxeviT gamoiyvans. misTvisve: TeTri ZaRlis pilws yinvare Saqari moayare da Semosdevi, or(a)gulis naRveli kidec Seacx(e) da kidec asvi. saWmeli kvaxis yvavili, maloqis yvavili, vardis furceli, samive, qalis (52v) rZiT asovleT, Saqari ay(a)re da xan erTi da xan meore adeviT c(a)lc(al)ke. tilifis cili dafxike, kvercxis gulSi gamozile, dadevi, mwifoba rom da(a)tyo kvercxis gulSi gamozile fqvili qalis rZiT, piri mouwkipe da Semosdevi. ara eWmeba ra purisa da wylis meti, Rvalo moxarSe da(a)devi.384

(53r) wamali bednierisa, dikis fqvili, S(a)vi mamlis RviZli, yinvare Saqari, pirimze, gogris yvavili, ucecxlo Tafli, oragulis naRveli, es aris bednieris wamali. ra aris wamali misi ugbili Tafli, saxlis fqvili, kvercxis guli, Zewnis Cxiri.385

muclis tkivilis (54v) dedali mravalZarRvas Ziri, xuTyuras Ziri, yviTeli suravandis balaxi, qveS nigvzisa Ziri, danaye, Rvino daasxi, mgrgvali w(a)mali galese da svi. visac ar Seyria TviT ar Se(e)yreba, Tu Se(e)yreba advilaT morCeba. visac sicxes aqvs wyaliT asvi. turis weli welze Seabi, naRveli asvi, Txis naRveli asvi, daTvis ena, irmis kudi, j(a)ozi, TeTri sandali asvi. Txis Ãorci daukide. visac ar sWirdes fex qveS Roris Cxikels moisvemdes. TavwiTela balaxi RviniT moaduRe da (a)svi. saWmeli bil386 ... (55r) welebi dasustebuli aqvs.

Tu morialma ukbinos talxuna dan(a)ye mawvniT, da(a)de qaTmis sakvercxe, da(a)de, TviT morieli dawvi, da(a)de, WiWkva msxlis furceli (da)naye, da(a)yare, misive nkali, daadevi.

TeTr(a)T SlisaTvis. Tafli da Rvino, Savkakla, Savikakali pipila, qondari wmindaT danaye, Sid C(a)yare. imaSid puris fifini amoukide, kargad rom moduRdes Wamos samjer oTxjer. imudmos samarxosaviT uTuobiT ... 387 ZnelaT sWirdes. misTvisve: ... 388 danayos

384 52v, 53r _ locva bednierisa. 385 53r, 53v, 54r _ locvebi bednierisa, mgelcemulisa, mucelkeTilasi. 386 aq erTi sityva aklia. 387 aq aklia ori sityva.

314

da ixmaros mixaki (55v) dariCini, koWi, sanelebeli, moaduRe Tafli imaSid, alvaxzaT gaakeTe, mogZeT, gamgrgvale daidos da kidec Wamos, vin icis myvrisagan (!) Wirdes, vin icis RviZlisagan iyos. yviTeli iqneba, RviZlis wamali dalios, Ãeli gaixsnas. Tu TeTri iyos eseni mouxdeba. varias kvercxi jer rom ar daedvas mrgvlaT moxarSe, gafcqveni, qinZisTviT daCxvlite, selis zeTSi moxrake, gorvebiT rac Ãorcma iSnos, aiRos, myrisaTvisac kargia. misTvisve: WivW(a)vi gaptyven, mxrebi daWer da barklebi, mgrgvali, isic daCxvlite zeTSi agorve kvercxsaviT selisaSi da iRos.

Ãeli rom ... 389 eqerqebodes, lurji ... 390 cecxli moukide rkinaze daiWire, zeTi gamouva da da(a)cxe. brinji qvaze day(a)re, gaxurvebuli samargela da(i)Wire zeTi gamova da da(a)cxe. samjer-oTxjer uyavi. gvirilas foToli wmindaT dan(a)ye, Sabi urTe da insaviT da(a)de. Tu qarcecxlaT gardaqceodes Zimw(a)re mJ(a)viT moSuSe, Semosdevi, Tu iman ar uqnas kiri da Zmari scxe da ergeba.

qarisaTvis. nigvzis zeTSi koWi, sanelebeli, sabri wmindaT danaye, Cay(a)re, moaduRe, Tbili wausvi, kais cecxlTan ucxunos. nu Seicivebs, ofli idinos. misTvisve: otka an kai raxi ...391 sanelebeli, jadvari, erTaT ga... 392 cxel-cxeli wausvi. misTvisve: ... 393 Zroxis naRveli ... 394 erTmaneTSi aurie (56v) TbilaT, kais cecxlTan wausvi, nu Seicivebs. kidev qarisTvis: zeTis xilis zeTSi TeTri sandali wmindaT dafxike, koWi, sanelebeli da is sworad dan(a)ye, g(a)mtkice, Cay(a)re, ga(a)cxele da wausvi Tbilad izilos, nu Seicivebs. misTvisve: Tone ga(a)xurvos, zed Celti waidgas, bevri anwli wa(a)gos, Cawves zedac, da iyos, k(a)rga daixuros, nu Seicivebs, Tu moSivdes, Sid Wamos saWmeli, male nu adgeba, imidgan rom amovides

388 aklia ori sityva. 389 aklia ori sityva. 390 aklia sami sityva. 391 aq ori sityva aklia. 392 aq oTxi sityva ar ikiTxeba. 393 aq oTxi sityva ar ikiTxeba. 394 aqac oTxi sityva ar ikiTxeba.

315

qveSagebSi Cawves orsa sams dRes k(a)rSi nu gava, qari ar eces ... 395 moarCens, filenjis qars argebs ...396 kidev qarisTvin ...397

395 ori sityva aklia. 396 Svidi sityva ar ikiTxeba. 397 xelnaweri aq wydeba.

316

317

gamoyenebuli literaturis sia

bagrationi _ d. bagrationi, iadigar daudi, gamosacemad moamzada, winasityvaoba, gamokvleva, leqsikoni da komentarebi daurTo lado kotetiSvilma, Tbilisi, 1985.

dasavleT saqarTvelos saeklesio sabuTebi, s. kakabaZis gamocemis mixedviT, wigni 1, Tbilisi, 1921.

kapanaZe _ k. kapanaZe, Zveli qarTuli saveterinaro xelnawerebi da maTi mniSvneloba dargis ganviTarebisaTvis. medicinis istoriis saerTaSoriso konferencia, Tbilisi, 1997.

lominaZe _ b. lominaZe, masalebi dasavleT saqarTvelos XVI_XVII saukuneTa istoriis qronologiisaTvis, wignSi: masalebi saqarTvelos da kavkasiis istoriisaTvis, Tbilisi, 1954.

saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos medicinis istoria, t. III, w. I, Tbilisi, 1956.

saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos medicinis istoria, t. III, w. II, Tbilisi, 1958.

surmaniZe _ r. surmaniZe, mcire karabadini, baTumi, 1974. surmaniZe _ r. surmaniZe, qarTuli karabadini XVIII saukune, baTumi,

1996. fanaskerteli _ z. fanaskerteli, samkurnalo wigni _ karabadini,

teqsti daamuSava m. saakaSvilma da leqsikoni moamzada i. abulaZem, Tbilisi, 1950.

fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo wigni _ karabadini, teqsti daamuSava gamosacemad, gamokvlevebi da leqsikoni daurTo mixeil Sengeliam, Tbilisi, 1959.

fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo wigni _ karabadini, teqsti moamzada, gamokvlevebi, SeniSvnebi, saZieblebi da leqsikoni daurTo prof. mixeil Sengeliam, Tbilisi, 1978.

qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti daamuSava da winasityvaoba daurTo eq. l. kotetiSvilma, leqsikoni saZiebliT iustine abulaZem, Tbilisi, 1940.

qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti gamosacemad moamzada d. kuxianiZem, leqsikoni gadaamuSava n. xelaiam, Tbilisi, 1997.

318

qarTuli samarTlis Zeglebi, t. III, saeklesio sakanonmdeblo Zeglebi (XI_XIX ss.), teqsti gamosca, SeniSvnebi da saZieblebi daurTo i. doliZem, Tbilisi, 1970.

qarTul xelnawerTa aRweriloba, Tbilisi, H fondi, t. 1, 1946. qarTul xelnawerTa aRweriloba, Tbilisi, H fondi, t. 2, 1951. qarTul xelnawerTa aRweriloba, Tbilisi, H fondi, t. 6, 1953. yofili _ xoja yofili, wigni saaqimoÁ, teqsti gamosacemad moamzada

lado kotetiSvilma, leqsikoni saZiebliT Seadgina iustine abulaZem, Tbilisi, 1970.

Sengelia _ m. Sengelia, qarTuli medicinis istoria, Tbilisi, 1980. Sengelia _ r. Sengelia, zogierTi qirurgiuli sneuleba Zvel

qarTul klasikur da xalxur medicinaSi samkurnalwamlo saSualebebis Sefasebis aprioruli meTodebi da kriteriumebi. avtoreferati medicinis mecnierebaTa doqtoris xarisxis mosapoveblad, Tbilisi, 1997.

wuwunava _ n. wuwunava, saqarTvelos samkurnalo mcenareebi, Tbilisi, 1966.

xelaia _ n. xelaia, azrumelis samedicino cnobari, `wignis samyaro~ #19, Tbilisi, 1975.

xelaia _ n. xelaia, cxenis mokle karabadini, `wignis samyaro~ #24, Tbilisi, 1976.

xelaia _ n. xelaia, karabadini kargi da margebeli, s. virsalaZis saxelobis samedicino prazitologiisa da tropikuli medicinis samecniero-kvleviTi institutis SromaTa krebuli, t. 24, Tbilisi, 1978.

xelaia _ n. xelaia, XVIII s. qarTuli samedicino xelnaweri, J. `sabWoTa medicina~, #3, Tbilisi, 1983.

xelaia _ n. xelaia, qananelis X s. `usworo karabadinis~ zogierTi fitonimis dazustebisaTvis, wignSi `tipologiuri Ziebani~, t. 4, Tbilisi, 2000.

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, qarTul tradiciul medicinaSi gamoyenebul mcenareTa Sefasebis Sesaxeb. medicinis istorikosTa saerTaSoriso samecniero konferenciis SromaTa krebuli, Tbilisi, 1997.

Государственная фармакопея СССР, Россия–Москва, 1968.

319

Ибн Сина – Абу Али Ибн Сина, Конон врачебной науки, т. 2, Узбекистан–Ташкент, 1982.

National Formulary of Unani Medicine, India–New Delli, 1981. Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Медицинская рукопись Абрама Мцерели ХVІІ в., ж.

"Советское здравоохранение", №11, Россия–Москва, 1975. Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Растения в грузинских рукописах ІІ пол. ХVІ– ХVІІІ вв.,

Автореферат на соискание ученой степени кандидата биологических наук, Украина–Киев, 1985.

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, К.Д. Дзадзамиа, Древнегрузинские медицинские рукописи, в кн.: Материалы 2-го международного симпозиума СССР–ГДР по истории медицины, Россия–Москва, 1977.

Khelaia – N. Khelaia, Georgian Medical Manuscript XVIII centuries, Prossedings of the 16th International Congress on the History of Medicine, Bulgaria–Plovdiv, 1978.

Neubauer, Klimes – S. Neubauer, K. Klimes, Locine rostliny. Chekhoslovenska – Praha, 1986.

Shengelia, Khelaia – R. Shengelia, N. Khelaia, A Priori Method and Criteria of Remedies Assesement, International Conference "Tradicional Medicine and Dietology – Way to Caucasian Longevity", Likani, 2006.

Shengelia, Khelaia – R. Shengelia, N. Khelaia, Georgian Medical Manuscript: Typology and Conception, 1st International Conference "Tradicional Medicine and Materia Medica in Medieval Manuscripts, Azerbaidjan–Baku, 2006.

Shengelia, Wirth – M. Shengelia, W. Wirth, Volk ohne Krankheit, Austria, Wien, 1992.

320

leqsikonis Sedgenisas gamoyenebulia Semdegi wyaroebi:

abulaZe _ i. abulaZe, Zveli qarTuli enis leqsikoni, Tbilisi, 1973. bagrationi _ d. bagrationi, iadigar daudi, gamosacemad moamzada,

winasityvaoba, gamokvleva, leqsikoni da komentarebi daurTo lado kotetiSvilma, Tbilisi, 1985.

erisTavi _ l. erisTavi, farmakognozia, Tbilisi. 2005. erisTavi _ r. erisTavi, mokle qarTul-rusul-laTinuri leqsikoni

mcenareTa, cxovelTa da liTonTa samefoebebidgan, tiflisi, 1884.

Turmanauli, Turmanauli _ g. Turmanauli, i. Turmanauli, fito-farmako-Terapiuli saSualebebi, Tbilisi, 1997.

TuSmaliSvili _ g. TuSmaliSvili, Turquli leqsika zaza fanaskertelisa da daviT bagrationis samkurnalo wignebSi, Tbilisi, 1999.

mayaSvili _ a. mayaSvili, botanikuri leqsikoni, Tbilisi, 1991. orbeliani _ sulxan-saba orbeliani, sityvis kona qarTuli, romel

ars leqsikoni (s. iordaniSvilis redaqciiTa da winasityvaobiT), Tbilisi, 1949.

rusul-qarTuli leqsikoni, Tbilisi, 1983. saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos

medicinis istoria, t. III, w. I, Tbilisi, 1956. saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos

medicinis istoria, t. III, w. II, Tbilisi, 1958. sarjvelaZe _ z. sarjvelaZe, Zveli qarTuli enis leqsikoni,

Tbilisi, 1995. fanaskerteli _ z. fanaskerteli, samkurnalo wigni _ karabadini,

teqsti daamuSava m. saakaSvilma da leqsikoni moamzada i. abulaZem, Tbilisi, 1950.

fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo wigni _ karabadini, teqsti daamuSava gamosacemad, gamokvlevebi da leqsikoni daurTo mixeil Sengeliam, Tbilisi, 1959.

fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo wigni _ karabadini, teqsti moamzada, gamokvlevebi, SeniSvnebi, saZieblebi da leqsikoni daurTo prof. mixeil Sengeliam, Tbilisi, 1978.

321

qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti daamuSava da winasityvaoba daurTo eq. l. kotetiSvilma, leqsikoni saZiebliT iustine abulaZem, Tbilisi, 1940.

qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti gamosacemad moamzada d. kuxianiZem, leqsikoni gadaamuSava n. xelaiam, Tbilisi, 1997.

Rlonti _ a. Rlonti, qarTul kilokavTa leqsikoni, Tbilisi, t. 1, 1974.

Rlonti _ a. Rlonti, qarTul kilokavTa leqsikoni, Tbilisi, t. 2, 1975.

yofili _ xoja yofili, wigni saaqimoÁ, teqsti gamosacemad moamzada lado kotetiSvilma, leqsikoni saZiebliT Seadgina iustine abulaZem, Tbilisi, 1970.

Sengelia _ z. Sengelia, samkurnalo mcenareTa kultura saqarTveloSi, Tbilisi, 1989.

Sengelia, xelaia _ r. Sengelia, n. xelaia, cxoveluri da mineraluri warmoSobis samkurnalwamlo saSualebebis gamoyeneba qarTul tradiciul medicinaSi, wignSi: `tradidiuli medicina da saqarTvelos samkurnalo mcenareebi~, Tbilisi, 1997.

CubinaSvili _ d. CubinaSvili, qarTul-rusuli leqsikoni, Tbilisi, 1984.

wuwunava _ n. wuwunava, saqarTvelos samkurnalo mcenareebi, Tbilisi, 1966.

xelaia _ n. xelaia, saqarTveloSi gavrcelebuli samkurnalo mcenareebi XVI_XVIII ss. xelnawerTa mixedviT (viristerfa, orovandi, qristesisxla), wignSi: `bunebis kari~, Tbilisi, 1988.

xelaia _ n. xelaia, saqarTveloSi gavrcelebuli samkurnalo mcenareebi XVI_XVIII ss. xelnawerTa mixedviT (walika, oSoSa, kvrinCxi), wignSi: `bunebis kari~, Tbilisi, 1989.

xelaia _ n. xelaia, qananelis X s. `usworo karabadinis~ zogierTi fitonimis dazustebisaTvis, wignSi `tipologiuri Ziebani~, t. 4, Tbilisi, 2000.

xelaia _ n. xelaia, saqarTveloSi gavrcelebuli samkurnalo mcenareebi XVI_XVIII ss. xelnawerTa mixedviT (matitela, nego, ukvdava), wignSi: `bunebis kari~, Tbilisi, 1991_1992.

322

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, mumios zogierTi samkurnalo Tvisebebis Sesaxeb qarTuli samedicino werilobiTi Zeglebis mixedviT, medicinis istorikosTa saerTaSoriso samecniero konferenciis SromaTa krebuli, Tbilisi, 1997.

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, vazi da misi produqtebiT mkurnalobis sakiTxebi qarTul tradiciul medicinaSi, Tbilisis saxelmwifo samedicino universitetis samecniero SromaTa krebuli, t. 35, Tbilisi, 1999.

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, fitoenoTerapiis sakiTxebi qarTul tradiciul medicinaSi, wignSi: `qristianoba da medicina~, Tbilisi, 1997.

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, biologiurad aqtiuri nivTierebebis Semcvel samkurnalo saSualebaTa gamoyeneba qarTul tradiciul medicinaSi, Tbilisis saxelmwifo samedicino universitetis samecniero SromaTa krebuli, t. 36, Tbilisi, 2000.

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, kolxeTis mcenareuloba da samkurnalo flora, wignSi: `qristianoba da medicina~, Tbilisi, 2000.

Амасиаций – Амирдовлат Амасиаций, Ненужное для неучей, Россия–Москва, 1980. Бируни – Аль Бируни, Фармакогнозия в медицине, т. 4, Узбекистан–Ташкент, 1974. Гаммерман, Гром – А.Ф. Гаммерман, И.Н. Гром, Дикорастущие лекарственные

растения СССР, Россия–Москва, 1976. Гаммерман, Кадаев – А.Ф. Гаммерман, Г.Н. Кадаев, Лекарственные растения,

Россия–Москва, 1975. Государственная фармакопея СССР, Россия–Москва, 1968. Гроссгейм – А.А. Гроссгейм, Растительные богатства Кавказа, Россия–Москва, 1952. Джарвис – Д.С. Джарвис, Мед и другие естественные продукты, США–Апимондия,

1981. Дудченко, Кривенко – Л.Г. Дудченко, В.В. Кривенко, Пишевые растения –

целители, Украина–Киев, 1986. Дудченко, Кривенко – Л.Г. Дудченко, В.В. Кривенко, Плодовые и ягодные растения,

Украина–Киев, 1987. Жуковский – П.М. Жуковский, Культурные растения и их сородичи, Россия–

Ленинград, 1964.

323

Ибн Сина – Абу Али Ибн Сина, Конон врачебной науки, т. 2, Узбекистан–Ташкент, 1982.

Ибрагимов, Ибрагимов – Ф.И. Ибрагимов, В.С. Ибрагимов, Основные лекарственные средства китайской медицины, Россия–Москва, 1960.

Ковалева – Н.Г. Ковалева, Лечение растениями, Россия–Москва, 1972. Корпачев – В.В. Корпачев, Целебная Фауна, Россия–Москва, 1989. Муравьева – Д.А. Муравьева, Фармакогнозия, Россия–Москва, 1981. Муравьева – Д.А. Муравьева, Тропические и субтропические лекарственные

растения, Россия–Москва, 1983. Носаль, Носаль – М.А. Носаль, И.М. Носаль, Лекарственные растения и способы их

применения в народе, Украина–Киев, 1960. Осетров – В.Д. Осетров, Альтернативная фитотерапия, Украина–Киев, 1993. Персидско-русский словарь в 2-х томах (под ред. Ю.А. Рубинчика), Россия–Москва,

1970. Полная энциклопедия народной медицины, в 2-х томах, Россия–Москва, 1998. Редкие и исчезающие виды флоры СССР (под ред. А.Л. Тахтаджяна), Россия–

Ленинград, 1981. Роллов – А.Х. Роллов, Дикорастущие растения Кавказа, их распространение,

свойства и применение, Тифлис, 1908. Русский словарь в 2-х томах (под редакцией Ю.А. Рубинчика), Россия–Москва,

1970. Русско-арабский словарь (сост. В.М. Борисов), Россия–Москва, 1967. Русско-турецкий словарь (сост. Э.М. Мустафаев, В.Г. Щербин), Россия–Москва,

1972. Современная фитотерапия, Болгария–София, 1988. Соколов – С.Я. Соколов, Фитотерапия фитофармакология, Россия–Москва, 2000. Турова, Сапожникова – А.Д. Турова, Э.Н. Сапожникова, Лекарственные растения

СССР и их применение, Россия–Москва, 1983. Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Растения в грузинских рукописах ІІ пол. ХVІ– ХVІІІ вв.,

Автореферат на соискание ученой степени кандидата биологических наук, Украина–Киев, 1985.

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Справочник Азрумели – источник изучения фитотерапии в Грузии, в кн.: Развитие теоретических основ медицины, Россия–Москва, 1986.

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Лекарственные растения грузинской медицинской рукописи ХVІ– ХVІІ веков "Карабадин полезный", ж. "Растительные ресурсы", вып. ІV, Россия–Ленинград, 1987.

324

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Сведения о лекарственных растениях Грузии по данным "Врачебной книги" (Медицинская рукопись ХVІІІ в.), Украина–Киев, 1988.

Шретер – А.И. Шретер, Поиски и изучение новых лекарственных растений, Россия–Москва, 1980.

Шретер, Муравьева – А.И. Шретер, Д.А. Муравьева, Лекарственная флора Кавказа, Россия–Москва, 1979.

Яшвили – А. Яшвили, Народная медицина в Закавказском крае, Тифлис, 1904. Csapody, Csapodyva – I. Csapody, V. Csapodyva, Rastliny Lesov a Lúk, Hungary,

Budapest, 1980. Czerepanov – S. Czerepanov, Vascular plants of Rossia and Adjacent States (the former

USSR), U.K. Cambridge, 1981. Дымков – П. Дымков, Българская народная медицина, природолечение и

природосъобразен живот, Bolgaria–Sofia, 1979. Hoppe – Heinz A. Hoppe, Taschenbuch der Drogenkunde, Deutcshland–Berlin, USA–

New-York, 1981. Gagnidze – R. Gagnidze, Vascular plants of Georgia a Nomenclatural Checklist, Tbilisi,

2005. Khelaia, Eristavi – N. Khelaia, L. Eristavi, Ethnoimedicine of High Mountain Regions of

Georgia, Prossedings of the 3th National Congress on the History of Medicine, Bulgaria–Sliven, 1990.

Khelaia, Shengelia – N. Khelaia, R. Shengelia, Turkish Medical Terms in Georgian Medical Manuscripts, Prossedings of the 38th Internationale Congress on the History of Medicine, Turkey–Ankara, 2005.

Macdonald – Macdonald Ch. Medicines of the Maori New Zealand. 1974 Mindadze, Chirgadze – N. Mindadze, N. Chirgadze, Georgian folk Medical Tradicions

Kakheti, Tbilisi, 2005. National Formulary of Unani Medicine, India–New Delli, 1981. Neubauer, Klimes – S. Neubauer, K. Klimes, Locine rostliny. Chekhoslovenska – Praha,

1986. PDR for Herbal Medicines, USA–Montvale, New Jersey, 1998. Shengelia, Wirth – M. Shengelia, W. Wirth, Volk ohne Krankheit, Austria, Wien, 1992. Yieke – K. Yieke, Pokojové rostliny, Chekhoslovenska Praha, 1986.

325

leqsikoni a

abagi _ abaki _ `romeli ars pitna~. ix. pitna abaveri _ `orTave ukana f(e)rÃTa abaveri daswÂ~. ucnobia abalari _ habalari _ abalRari _ abulRari. ix. dafna abajara _ abjara _ ...abajara samisa dramisa wona...~ ucnobia abzinda _ abzindi _ absindi _ afsindi, afsinTini _ абсент, полынь горькая, п. настоящая Artemisia absinthium L. Tb. kataTkuda; fS. abzinTa; xvs. abzinta; zm. rW. simWlis balaxi; mxv. yartimyralai; sb. afsindi; mgr. abzinde, ix. elferi

ablezira _ `ZarRvi ... rome cers ukan aris~ abuzadani _ buzadani _ buzidan _ ucnobia abulasa _ abusali _ `mocxari aris~. ix. mocxari abulbalasini _ (arab. abul _ Tesli an marcvali) ix. balzamis xe aburaSti _ aburSati _ `wiwmatis Tesli~. ix. wiwmati abusalabi _ ix. bedanjari abusalaTini _ клещевина обыкновенная, касторник, Ricinus communis L. qrT.

zeTis lobio; qzy. tkipa lobio; im. genagerCagi; gur. julabi; aW. abusxvelaTi. ix. bedanjari

abutarati _ aputrati _ ix. Sxama. avani _ havani _ sanayeli rodini avaji _ `stafilos hqvian~. ix. stafilo aveluki _ `Rualosa hqvian~. ix. Rolo avi varami _ avi simsivne avJanda _ avJo _ avSana _ avSanda _ полынь похучая – Artemisia phylostachys

(Boiss.) G.Wor avmarji _ avSarji _ avSaraji _ `...broweulisa avmarji yovels mJavesa

svuemdiT...~ ucnobia avSnari _ avSari _ ix. fSati, ix. farisi, ix. RafTi azavi _ mxedveli. azuzi _ azua. ix. sabri aTaSfari _ mRieris erT-erTi saxe. Anthrax akacia _ акация Acacia dealbata Link ala _ sigrZeze amarTuli alaqi _ ix. danamastaki

326

alva _ ix. SirxiSti alvaxazi _ ucnobia alTeTi _ alTiri _ alTisa _ alTisi _ alTisa _ xalTiT – holTi-

si. ix. sakpinaji alizi _ gamouwvavi aguri alikis wyali _ ix. alaqi alila _ aliji _ ix. alilaji. alilaji _ samkurnalo barispira буквица лекарственная, Betonica officinalis

L. ix. alila alisarCuli _ сафлор, крокос. Carthamus tinctorius L. rW. zafrana. ix. Ãeni

siaorSuni aliqirumi _ aliqumuri _ ix. danamastaki amaliji _ amalaji _ amlaiji _ amlaji _ CenCoSemoclili nayofi.

CenCoSemoclili cercvis, an muxudos RerRili amara _ mRieris erT-erTi saxe _ Anthrax amarta _ iaspi, Zvirfasi qva TeTri an yviTeli, an wiTeli amartani azriki _ `babunajs hqvian~ ix. babunaji amatalaji _ `sami mutyali kilamoni, balilaji, amatalaji...~ ucnobia ambari _ ambri _ surnelovani nivTiereba Ambra, veSapis (kaSalotis)

nawlavebisgan gamonayofi. amila _ amula _ Terminalia emblica amilaxti _ amalaxti _ `...myuris bude, amilaxti da kemuxti...~ ucnobia anakuÀTi _ fqvilis anacari ananuri _ ananuxi `pitnasa hquian~. ix. pitna angazdi _ angudani _ anguzdi _ anguJati _ `qalbana aris~. ix. opani,

ix. sakpinaWi, ix. qalbana angizoni _ ucnobia anduzi _ ix. kulmuxo anisoni _ anisomi _ anisuli _ анис – Anisum vulgare Gaertn. (=Pimpinella

anisum L.) antioquri saymunia _ `ferad momanCxo aris da ficxlad daifSvnebis

da yviTlad~. ix. sakamoneaÁ anZaruli _ anZareti _ anZaroTi _ anZruTi _ anzareTi _ anzaroTi _

xorcis webo. Jelatinae

327

anwli _ бузина вонючая, бузник, зеленик, Sambucus ebulus L. gur. im. anwlika; Wn. anwkli, inWira, inWiri; mgr. inWiria, inWilia, inWiri; svn. ganWv, ganWv

anjara _ ix. jinWari apivani _ `erTi rigi mumia kacisa asosagan aris~. ucnobia arabula narvil _ qviSas qvian arabuli gomizi _ Gummi arabicum ardajka _ ardajava _ ardajva _ Алкана, Alkanae ardaSxani _ kardaSxani (Zmis sisxli). daSi axavein-i (arab.). Драконова кровь. Сургуч, Dracaena cinnaburi Ralf.

ardi _ ardisa kaWaWi _ ix. vardkaWaWa areti _ `aretis Teslisa Tavi~. ucnobia ariseni _ arsimuni. ix. qunjiTi arJaspi _ ajaspi _ ZaRa Sabiamani медный купароз Ferrum sulfuricum artanisi _ artaniTi _ `romel ars jablai~. ucnobia. ix. jabla aryi _ aryis xe береза Betula gur. bali, mTis bali; mgr. Wyeria,

gvalaSibuli, buliScximuri; svn. JçÃvra, JaÃver, jayvarla; lCx. arye arynisa _ `Sxamiani wamali~ ucnobia arjmaniki _ ix. Savjaga arjakeli _ чина розовая Lathyrus roseus Stev. fS., xvs. arjekeli; TS. cerc-

viswvera, Wakuntela; rW., lCx. zerCo; ing. aJankel, aJenkar; sb. orjoiki. ix. karosi, ix. qreavsi, ix. wylis Wakuntela

asaroni _ asarioni _ asrioni _ asaruni _ ix. katabalaxa asTak _ dumiani kiborCxali asTari _ asfari _ 1. wamalia mxurvali, romelic keTrs arCens, 2.

saRebavia asisTava _ золототысячник Centaurium umbellatum Gilib. (=Erythraea centaurium L.)

kx. dedamiwis naRvela, xorosani; fS. xoroSani; gur. xinaxina, qinaqina; aW. xina, Tavcecxla; Wn., mgr. CxeSi Wami, WiTa pira; mgr. cinturia

askili _ шиповник, роза дикая Rosa canina L. da am gvaris sxva veluri saxeobani. qrT. mindvris vardi; fS., xvs., mT., TS. eskalai; lCx., okr. tyis vardi; im. qornikarta; gur. eSmakis maTraxi; ing. TeTr vard, tyi vard, qaqia; Wn. mtkui guli; mgr. eSmakiSi vardi, eSmakiSi marTaxi; svn. muÃvaari, Ãvari

328

aslasusi _ aslisusu _ Zirtkbila лакрица, лакричник, солодка, солодковый корень Glycyrrhiza glabra L. qzy. satkbura

asli _ двузернянка, полуполба, эммер Triticum dicoccum (schrank) Schübl asrauTbo _ `xurmasa hqvian~. ix. xurma astami _ comis mosafxeki. aspanuji _ Turq. esfenaj. ix. ispanaxi asus basar _ `sqedasa axlos axlavs~. ucnobia astice _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe atami _ персик Persica vulgaris Mill. Wn. antama, atamba; mgr., svn. atama aturi _ `cxens yorWi gaupe, atur da gesli gamouvides~. ucnobia afTime xazari _ `ifnis kakalsa hqvian~. ix. ifani afTimoni _ abreSuma _ повилика, повилица, кускута Cuscuta kx. beWeda,

gvelisRobe, saponela; mxv. sabeWdiai; TS. gvelismZiva; msx., jvx. gablandula; erwo WinWris Zafi; rW. gvelivenaxi, buwava; lCx. gveli-Zafi; ing. CitxaÁaT; svn. herwmiS lçjSçr, hvijiS lçjSçr, gimiS Rvese.

afoni _ afioni. opiumi, xaSxaSis wveni, Opium, ix. xaSxaSi afxazuri sivSa _ `afxazuri sivSa~. ucnobia aqli _ 1. xelis Sua alagis arteria (vena) 2. agreTve vena yifalsa da

barkals Sua `aqli ZarRvica gauxsen~. aqlil maliqi _ Melilotus officinalis Lam. aRiWi _ `WinWarsa hqvian~. ix. jinWari. aRtoli _ ix. TuTubo. ayayia _ Natrium Boricum ayiro, yeliani gogra _ горлянка, кубышка, бутылочная тыква, посудная тыква

Lagenaria vulgaris Ser. kx. wylis gogra; gr. kx. TaTruli gogra; TS. kokoSa; im. kvatura; rW., lCx., zm. im. mware kvaxi, sarwyula kvaxi; mT. rW. xrika, xrikas kvaxi; gur. mware xapi; aW. koSi; ing. kotoSi; Wn. karkala, kokoCa, Wura; mgr. kolo Wura, Wura, tutla, WuraSi kopeSia; svn. tutvir; er. yaryara kvaxi.

ayiryara _ (arab. `ayar~) samkurnalo balaxis Ziri zogadad. `mTis tarxunis Zirsa hqvian~. ix. tarxuna

aRvikafaji _ `ese seni bevris smisa da Wamisaganc Seiqnebis~. ucnobia aSayi _ gomfisi. Gummi Ammoni Ocum. ajilRa _ `cxenis kurati~, cxeni daukodavi

329

axafrayi _ `sqedasa axlos axlavs~. ucnobia

b baamani _ bamani _ bamiani _ bahmani _ ix. mravalZarRva babaTi _ `gvirilas hqvian~. ix. gvirila babayueli _ xariskuda, Subana _ коровяк представительный Verbascum

spectabile M. B. kx. yvirila; msx. Subana; msx., jvx. babayvera. babunaji _ ix. gvirila bavruki _ ix. bora, boraki, Borax bazmi _ sanaTi _ cecxli bazrayatuni _ bazartutuni _ bazaryatumi _ (sp. bazr `Tesli~ da

aqaTan `seli~, aqedan bazraqaTan) selis Tesli, ix. seli. bazruTi _ `fiWvis Tesli aris~ ix. fiWvi bazrun banji _ `romel ars melcofis Tesli...~ lencofas Tesli ix.

lencofa baia _ лютик, куриная слепота Ranunculus qrT., kx., msx., jvx., zm. im. cxviri-

satexela; qrT., mxv., xvs., TS., qzy., rW., im., aW. walika; mgr. baie, baia. bailsiri _ buasili bakla an bayla _ (arab. `bakla~) cercvi, bostneuli. ix. cercvi baladuri _ balazuri ix. sumbuli balazini _ ix. balzamis xe balamwara _ Sambali черешня дикая Cerasus silvestris (Kirschl.) Garsault (=C.

avium auct p.p.) im., lCx. mware bali; gur. Savbala, Sambala; ing. balRu-nji; Wn. mtkui buli; mgr. kolo buli, tyari buli; svn. cxekiS hebra.

balba _ мальва, просвирник, калачики, зинзивер Malva umTavresad M. silvestris L. da M. neglecta Wallr. qrT. Citipura; msx., jvx. korkotina; xvs. abaza; mxv. korkotai; qv. im. dongis fxali; rW. moloqa fxali; rW., lCx., im., gur. moloqi, moloqa, maloqi; sb. korkotana; mgr. bodoria, boderia; svn. moleq, moloq. ix. moloqa

balbaluka _ мальвочка Жерарда Malvella sherardiana Jaub. et Spach. ix. iasmagi balzamis xe _ Balsamodendron myrrha neos V.E. bali _ `murti hquian~. ix. murdi bali _ черешня Cerasus avium (L.) Moench qrT., kx., mT., rW., kx. mbali; Wn.

mgr. bula; svn. hebra. ix. mbali

330

balila _ balilaxi _ balilaji _ balinaji _ balWi _ muxluxis bude Convolvulus tricolor L.

balkaTa lmaki _ `Toxaqmani aris~ ix. Tuxmaqani balRami _ felgma anu flegma, erTi oTx siTxeTagani, romelic humo-

rul-paTologiis Teoriis mixedviT Sedioda adamianis sxeulis SemadgenlobaSi. ix. maRasi

bana _ Gualandina moringa L. banavsaji _ banavSa. ix. ia. banba _ bamba _ хлопчатник Gossypium herbaceum L. Wn. fambuRi; mgr. bambe. bangi _ narkotikuli nivTiereba bankama _ `iasa hqvian~. ix. ia. baraTxazi _ bararTxizi _ `ymawvil(i)s... gunebasa baraTxazi rqvian,

miemsgavsa kandelsa, rome yovelsa tansa anaTlobs, misgan oTxi ZarRvi gamova~. Zalia gulisa

baravi _ `yursa, r(omel)sa baravi sdiodes da stexdes~. ucnobia baranbo _ barambo _ Лимонная мята, цитрон, мелисса, Melissa officinalis L. ix.

baRasiri baras _ ix. muSki barasi _ arab. keTri barda _ горох Pisum qv. aW. cercvi. barispira _ буквица Betonica rW. foTola balaxi; mxv. barai barkali _ `TeZos quÀmoTi~ basaliki _ vena. Vena basilica basaliyoni _ wamalia rTuli SemadgenlobiT: alilaji, koWa _ 5 dra-

mi; TeTri pilpili _ 2 drami; niSaduri 1 drami basaliyonis malamo _ `uSvelis raÁc Zveli da avi dakodili wyluli

iyos~. ucnobia basbasa _ babasa _ `javzis qerqia~. ix. javzi basvaiji _ basviji _ baskiji _ kilamura Polipodium vulgare L. batbatia _ ix. lencofa baRasiri _ `barnabos~ hqÂan~. ix. baranbo _ barambo. baRdaduri nitra _ 1. wonis zoma. 2. Rvinis sawyao an sasmisi. baRis pitna _ мята перечная, м. английская, м. холодянка Mentha piperita L. mgr.

pitine. ix. Sinauri pitna baya _ bayi _ bayli _ Cirqi, mwikvli, Txamli, balRami.

331

bayayi – лягушка ix. martev marÃ, ix. myuari bahri _ `Savardens hgavs~ frinvelia bahuani _ `biis SarbaTi davweroT, r(omel)i uSvelis stomaqsa, rom

gasustebuli iyos, Z(a)li misces da bahuani gaiRos~. ucnobia bedanjari _ ix. abusalaTini bednieri _ cimbiris wyluli, jilexi bevekoni, belekoni _ xis weboa. ix. CaTlayuSi berZuli zeTi _ Oleum graecum bza _ самшит колхидский, кавказская пальма Buxus colchica Pojark qrT. uflis

xe; aW. SimSiri; Wn. CimCiri; mgr. bzakali, zakali; svn. baia, bzakçl, zakal.

bze _ yanis nalewi bia _ ix. komSi, ix. safarajali bio _ `bio wurbeli mokide~. ucnobia birka _ репейник xvs. Rornika; gur. xozika; zm. rW. buwalia; qv. im. buw-

kalia; lCx. buwalie; Wn. mcigua; mgr. mcigua, baZgaria, bakaria; svn. mebenZRil.

birkwurli _ `birkwurlisa Tesli Segbole~. ucnobia birtuski _ `Trangubini anu birtuski aTi drami~. ucnobia blita _ `T(ua)lTa r(ome)lsa blita miedebodes~. ucnobia boloki _ редька Raphanus sativus L. var. major A. Voss. qzy. wylis boloki;

xvs. Bostani; Wn., mgr. buleki; svn. bolok, bolek, bulek. ix. fajali boJi _ (somx.) axali yaWis parki. ix. yaWi bora _ boraki _ ix. bavruki. borjali _ ciebis Setevis dro an oflis mosvlis dro. bostnis ia _ Вероника персидская Veronica persica Poir. (=V. Tournevortii Gmel.)

fS. bostanT ia; zm. im. margalita, Zima; okr. JuJuna; qv. im. deda-bostana, WuWuna; gur. dedalopera, miwis lopera; aW. lopera; mgr. ZuZurika.

boZali _ isari orpiri bre _ mtueri bze narevi brinji _ рис, чалтык, Oryza sativa L. ing. CalTuqi; mgr. orza; Wn. CelTil,

brinji

332

broweuli _ гранатник, гранат Punica granatum L. qzy., aW. browoli; zm. im. brawouli; im. berwouli, brewouli; lCx., rW. browouli; ing. browol; Wn. berweuli, breweuli; mgr. berwuli, breweuli

brZeuli _ berZuli ucnobia bugri _ kanis muwuki, gamonayrebi buera _ белокопытник, подбел Petasites qrT., kx. borxvena; fS. bueras deda;

xvs. buara; zm. im. furRvela; burRvela; gur. burRavai, bulRavai, leSxi; qv. im., lCx., rW. bulRava, bulRva; zm. rW. dilma, dimela, yardimela, melakuda; aW. bulRo, barambo; mgr. buRi, burRi; svn. birRv, buurRu, mukurTxi. ix. burRvena, ix. wylis burRava.

buzurgi _ ix. siqangubini bundruki _ ix. gundruki buki _ didi sayviri burani _ arc Zili, arc RÂZili sneulisa burbuSela, babuawvera _ одуванчик, подойник Taraxacum umTavresad T. offi-

cinale Wgg. qzy. yurbana; TS. mRvdeliswvera, saRviZla, RviZla; jvx. kabakuba, qaqabua, kakabuka; mxv. vardkaWaWa, sadRobelai, erwo zazilaya, zayzazia; im. babuawvera; lCx. qarafSuta; gur. fu, fubabua, fusfusa, yurisavsebela; Wn. xoji mozai, xoji kokai; mgr. papaSi Rvini; svn. qorgil.

burRvena _ burRvela _ burRavai _ ix. buera. buSugi _ boqvensa hqvian buwi _ erTi wlis Toxli

g

gaazbana, gavzabani _ `zroxis ena aris~. ix. patarZala gagabua _ gazafxulis TavyviTela. Крестовник весенний Senecio vernalis W. et

K.Kkx. qiziyura; mxv. aliera; zm. im. baZRa, gagabua, kakila. gagli _ `gaglis Tesli da marili Seazave~. ucnobia gavalo _ `Ãmeli xili SaqriTa da nuSiT gatenili; Ãmeli qliavi~ . gazmazu _ `gundas hgavs, magram gunda ar aris. imas hqvian dejri~. ix.

dajira gazmina _ `Taxvis yveri aris~. ix. Taxvis yveri galea _ gala-mxali dawnuli gasaÃmoblad. gandanaÁ _ (iran. `gandna~) _ ix. prasa, ix. sparsi

333

ganTa _ `gogirdsa hqvian~. ix. gogirdi ganoti jiÃdes _ `...stomaqi gagrildebodes da ganoti jiÃdes...~

ucnobia gargari _ абрикос Armeniaca vulgaris sb. darando. ix. wirni. gareuli pitna _ viri pitna. Mentha Pulegium, Mentha arvensis L. ix. Tofa-

laxi, ix. sodi garianis xorci _ `garianis Ãorci aWameT...~ ucnobia garihali _ `zardaCoels hqvian~. ix. zardaCo. gaurasa _ mRieris erT-erTi saxe _ Anthrax. gemlati _ gelmato _ ugemuri SeWamadi germaÁ _ germa _ frinvelis bumbuli gvelis suro _ барвинок Vinca kx. miwafarTxa; zm. im., aW. surovanda,

surovandi; im. miwis suro; lCx., okr. surowvrila; mgr. gveriSi curu, murxvantala.

gvimra _ папоротник kx. Caduna; TS. Cada; Wn. bilonca; mgr. gvimara; svn. gvimor, gvrima.

gvimrWa _ gvimr(u)Wa _ костенец черный Asplenium nigrum Heuf. gvirila _ ромашка Pyrethrum qrT. zizila; mxv. abzinda; msx., jvx. CiCagi;

mT. rW. kakuli. igive sakorwyile (sp. babunaj) ix. babaTi, ix. babunaji, ix. ircuki, ix. sadarki, ix. sanZuri, ix. xoti

giiliermni _ giliermani (`gil~ _ Txa, `ermani~ _ somxuri) Bolus armenica

giSrafeTi _ gaSrafeti _ korkoti zelili glerZi _ астрагал кавказский Astragalus caucasicus Pall qrT. RvlerZa; jvx.

glerZa; qzy. qaTira; xvs. eTeka; kx. kutekali; gr. kx. glarjana; C. ekalbuCqa. ix. qaTira.

gobiscxvira _ черноголовка, чернушка Brunella vulgaris L. kx. gareuli rehani; fS. Savbalaxa; xvs. SavTava; zm. im. buCuCa; gur. Roris Cai; aW. Savi aiSe, peranga. ix. Roris Cai.

gogirdi _ (sp. `gogirdi~) Sulfur. ix. wuwuma gognu _ `ziraqimans hqvian~. ix. zira, ix. ziraqimani, ix. kvliavi, ix.

Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix. qamuni gogra _ тыква Cucurbita ing. gugraa; im., rW., lCx. kvaxi; gur., aW. xapi; Wn.

kaiSi, yoyore, eli; mgr. kopeSia; svn. kvaxnes, kopeSia. ix. kvaxi. gomeTi _ `Tu cxensa gomeTi Seeqnas~. ucnobia

334

gomizi _ xis webo gomizi arabi _ arabeTis gomizi Gummi Arabicum. goqSo _ ворсянка Dipsacus upiratesad D. laciniatus L. erwo gogCo; lCx.

kaWaWi, furcxvi; zm. im. kaWaWo, samaWria; qv. im. doqsawuri; lCx., mgr. sakokia; gur. burZgala, burZgata; svn. burbusalaÁ. ix. kaWaWo

goWa _ kobri grakla _ graki _ garaki _ таволга Spiraea fS. brawi; TS. makati, maxati;

xvs. maqaci; mT. CinCxi; mgr. Cibari, Cibabari grwyili _ rwyili. grZRabi _ zRarbi. guami _ Ãorci, sxeuli, tani, suli, bude, qarqaSi, muceli, organizmi guarzmanaÁ _ `guarsami sneulebaa, sigiJe, sicofe, WkuaSeSliloba~.

guariSni _ `sazogado saxeli SigniT misaRebi rbili wamlebisa, romlebic damzadebulia sirofiT an RviniT~.

gulnari _ broweulis yvavili. gulyandi _ (sp. `gul~ _ vardi; arab. sp. `yandi~ _ Saqari) _ vardis

Saqari gunda _ gundi _ piramiduli kviparozi _ кипарис пирамидальный Cupressus

sempervens L. qrT. mironis xe, xeTufala; sb. saro, alvis xe; mgr. gundaSi ja.

gundruki _ TeTri sakmeveli, miiReba Stirax Bension-isagan Ladanum Album ix. qundru

guÀma _ tanjva guyi _ `gareuli stafilo aris~. ix. stafilo.

d daat _ `Savi rqiani WiaÁ, romeli gazafxulze curians dilas iarebis~.

ucnobia daburva _ `tafasa Sina dabure, vidre ara gawiTldes~ daglili _ danayili, dabeJili dainduba _ `kamis Teslsa hqvian~. ix. kama daTvis ena _ `daTvis ena, irmis kudi, jaozi...~ ucnobia dakkurli _ `dakkurlisaTÂs~. ucnobia dambla _ (Turq. "damla", arab. `sqeda~), paraplegia, insulti. ix. sqeda

335

danamastaki _ damastani _ мастоковое дерево Pistacia lentiscus L. ix. eliqi-rumi

dangi _ `samis keratis wona~ ix. kerati danduri _ портулак Portulaca oleracea L. qzy. katkato; jvx., msx., rW., lCx.,

zm. im. msuqana; qv. im. kerata; gur. ukvdava; C., ing. dandranuka; mgr. vaRuria, uRurale. ix. farfaraÁ ix. Tuxmaqani

darbandi _ ucnobia

darifilfili _ (sp. darailil) grZeli wiwakis erT-erTi saxea. Piper longum L.

dariCini _ dariCinis xe _ коричное дерево Cinnamomum zeylanicum Breyn. C. kinamo, ix. kilamoni daulaRasi _ `niSani rome dausulabi, daulaRasi, rome Tmisa, warbisa,

wver-ulvaSisa dacvenasa hqvian...~ ucnobia daulmuli _ `sxva gamomavali... an tanzeda gamova da Rliasa...~

ucnobia dausulabi _ `niSani rome dausulabi, daulaRasi, rome Tmisa, warbisa,

wver-ulvaSisa dacvenasa hqvian...~ ucnobia daufala _ daufila _ daulfila _ dulufi _ (ar. sp. `danufila~, an

`danulfila~: da `seni~ dafil `spilo~, aqedan spilos seni) _ fexis avadmyofoba, fexis tkivili, anu fexis gasiveba, spilos fexis msgavsad.

dafaCi _ `qeris fqvili, dafaCi, darbandiTa tle qen...~ ucnobia dafi _ dafli _ ix. dafna dafna _ keTilSobili dafna лавр благородный, бобковое дерево Laurus nobilis

L. sb. dafni, rafindi; Wn. dene; mgr. dafi. daRi _ `ese ars sabeWdavi gaÃurvebuli cecxliTa~ daÃdoma _ dahxdoma _ wasvla, Casvla dajira _ шалфей мутовчатый Salvia verticillata L. qrT. Savbalaxi; kx. dajora;

mxv. Tajai; erwo tajira, mT. nexvbalaxa; msx., jvx. Savtraka; rW. yvanCala; lCx. purSo, purSue; svn. piSv. ix. gazmazu

debvardebi _ `muSkuSa hquian~. ix. muSki dedabostana _ ix. bostnis ia dedalperai _ ix. bostnis ia deuefinos _ diofvnesi _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe.

336

didguli _ бузина черная, бузок Sambucus nigra L. qrT., kx., aW. dudgula; zm. im. xekro, gulyru, gulyuro; qv. im. (samtr. r.) anwli; lCx. xeRrue; rW., lCx. xeyrua; okr., qv. rW. xrekola, xrikola; gur. xelTofa, Txifsela; aW. sarTofela; er. yrua xe; C. TofCi; Wn. kampaa, kampara; mgr. Taxvantia, TaxvantiaS ja, xinTobalaSi ja, inWiraia, CvaCvabe, CiCvabi, geyruaÁ, Tvefila, Tofra; svn. geyruÁ, Tvefila, Tofra.

didi buera _ ix. buera. didi ekali _ glediCia _ гледичия Gleditschia umTavresad G. triacanthos L. kx.

xeekala, xelursmana, lursmana, Woti xe; qzy. didekala; im. qajekala, Robis ekali, rusuli ekali, qacvi-ekali, didi ekali, sawovara; C. qristesgvirgvina; mgr. rusul akaci.

didi kama _ укроп волошский, фенхель, укроп сладкий Foeniculum vulgare Mill, F. officinale All. kx. virgla kama; qzy. cereco; dsvl. kama. ix. raziane, ix. SifiTi

dido filfili _ ix. darifilfili dika _ дика, пшеница картлийская Triticum carthlicum Nevski dindgela _ прополис diofala _ dedofala _ ix. yanis ia diya _ arab. diy _ Wleqi, cxro, cieba diyi _ борщевик Heracleum qrT. xelaxaSi; qv. qrT. diyina; jvx., msx., smx.

TelaxarSi; gur., aW. TilaxarCila, CilaxarCila; im. diya; rW. mdiyi; aW. dilya; lCx. qolgana, CinCvla; ing. déy, diyvi; Wn. mTuTi buRi; mgr. diye, falaxarji, RoRe, RoRelia; svn. laxvçS CiCvla, CiCvla.

diynalis _ daavadebaa `sulis gubebasa hqvian~ do _ rZis an mawvnis naTqvefi drami _ `equsis dangis wonaa~ ix. dangi drita _ dvrita _ maWiki du _ laqaSi рогоз, куга Typha qrT. xmala; kx. eSmakis maSxala, leli-

Cala; qzy. zambaxis Cala; TS. Calabumbula, sabuara; xvs. kotriala; msx. undi; erwo kutarela; jvx. eSmakis-sanTela, kurtnis Cala; im. du, JinJRli; lCx. bumbusa; zm. rW. katuna; gur. lekura; ing. CiraR-fani.

duguni _ `ÃorcTa zeda daismen kacni waTxisa sadineblad, romelsa qarTulad sawaTxe ewodebis. ix. waTxi

dudRubo _ ix. ontkofa, ix. Ziramo

337

dul bolosi _ `sxva gamomavali... raÁ gamova erTof qavils dauwyebs da wylulad Seiqnebis...~ ucnobia

dulufi _ (sp. spilos daavadeba) `seni aris rome feÃi gaumsxvildes~. ix. falia spilo

dumbaroTani _ `Tivisa fisi, cÂli da dumbaroTani~. ucnobia

e egiri _ ix. koTxoji, ix. vaC ekali _ ekala _ n. ekalRiWi _ сассапариль, павой Smilax excelsa L. qrT.

pruwuna; kx. kankra; qrT., kx. RiWi; fS. RiWa; im., rW., lCx. ekala, burwumela, kurwumela, yurwumela, kinkaruJa, SaSvipura; gur. Zigura, kurkantela; sb. brwamli, burwumeli; Wn. daZi, purwumoli; mgr. megiri, kalia, kalie, kalieSi Zegiri, kakilari, korCxeli.

elveri _ elveni _ elevandi ix. abzinda. eliqi butSi _ `eliqi butSi xuTi drami...~ ucnobia eliqirumi _ ix. danamastaqi emRerdes _ kunTovani sistemis TrTola, kankali, uneblie moZraoba endro _ марена грузинская, крапп грузинский Rubia iberica (Fisch.) C. Koch xvs.

xevsuris lila. enZela _ марендера Marendera trigyna (ad.) G. Wor. da M. raddeana Rgl. fS., xvs.,

TS. anZala, enZala; mxv. yornispwkalaÁ, venZela; smx. RenZela. erRakni _ ucnobia

v vazi _ venaxi лоза виноградная, виноград Vitis dsvl. venaxi; Wn., mgr. binexi,

benexi; svn. vaaz, Rvçz. ix. yurZeni vali _ saceri: `valiTa gacar~. `valiTa ukuikrevdi~. varami _ simsivne vardi _ роза Rosa vardkanafa _ посконник, седаш Eupatorium cannabinum L. qv. im Tika; gur.

kanafura; im,. TavquCeCa; mgr. WiTaqariSi wamali. ix. SambaliTi vardkaWaWa _ цикорий Cichorium intybus L. qrT., kx. ulewela; erwo RorT-

kaWaWa; rW., lCx. ulewava; ing. ard; mgr. tatali, mwvane sviti; svn. ulewuaÁ. ix. ardi, ix. ardisakaWaWi, ix. qasni.

338

variSini _ `Zira aris~. ix. zira, ix. ziraqirmani, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. gognu, ix. kvliavi, ix. uZrava, ix. qamunia

vasvasa _ senia. SeSliloba, sigiJe. `romel ars sicofe~ vaSaqi _ vaSayi _ vaSgi _ Gummi Ammoniacum _ erTgvari webo vaSli _ яблоня обыкновенная Malus domestica Borkh. Wn. uSqiri; mgr. uSquri;

svn. visg, viskv, uskv. vaSli veluri _ vaSli tyisa _ maJalo _ яблоня дикая восточная, кислица, кислушка Malus orientalis Uglitz. qv. rW., qv. im. WkutavaSli; zm. rW., zm. im., gur. panta, panta-vaSli; lCx. tyis vaSli, mware vaSli; ing. WirvaSl, WirWima; Wn. mtkui uSqiri; mgr. pante uSquri, tyar uSquri, kvetele uSquri; svn. gowo visg. maJalo-vaSli.

vaC _ `girasa hqvian~. ix. egiri, ix. koTxoji vajlamfasi _ saxsrebis tkivili, Zvlebis daavadeba. vegi _ koWi. ix. kornati vercxlis wida _ vercxlis Senadnobi rkinasa da ilekrosTan. ix.

ilekro verxvi _ осина Populus tremula L. ing. daranRi; mgr. friale; svn. verxvla,

Áerxvla, erx. vida niSat _ `seni aris TirkmelTa~. ucnobia viristerfaÁ _ мать и мачеха Tussilago farfara L. qrT. jorisqusla, pirbamba,

xaverda; mxv., mT. TeTri buara; fS. viris buara, terfabuera, TavyviTela; xvs. cxenisterfa; TS. daTvTbuera; gr. kx. tirifi; erwo daTvisterfa; smx. kruxis palo; aW. gulbamba, pirbamba; okr. bamba-balaxi.

virisyuÀra _ mTis SroSana лилия Щовица Lilium szovitsianum F. et Lall qrT. viriskvercxa, virisyvera, qzy. TariSi; fS. kitra; mxv. Cukokitra; mT. kitrana; TS. daTviskitra; xvs. baris kitra; rW., lCx. TiorSi, TioSi; zm. im. TioSa, qiorSa; aW. SroSani, CiriSi; svn. laxvçS kàntàr

vneba _ iTqmis vnebad Ãorcielica, viTar igi sneulebaÁ da wylule-baÁ; iTqmis vnebaÁ sulierica, romel ars gulis Tqma, gulis wyroma da ege viTarni

vrandeli _ `vrandelisa furceli gamowure~. ucnobia vretaci _ `afTimoni, vretaci, xarkoni~. ucnobia

z

339

zabaki _ zambaki, sadafovani, sadafqari zabdul bar _ `zRvis qafs hqvian~. ix. zRvis qafi, ix. qafaradi zanburi _ zanduri _ gvawa-zanduri, calmarcvala Triticum monococcum L. zandiki _ `Tu zandikisa simsivne Tu zafrisgan iyos...~ ucnobia zanjabali _ zanjabili _ zanjabuli _ zanjafili, ix. koWa. zara _ `abi zara uSvelis rome Wipsa gareSemo satkivari iyos...~

ucnobia zaravandi _ ix. Zimware, ix. SaTara zarambandi _ zarinabadi _ zreuandi _ Curcuma zerumbal zardanCo _ zardaCo _ ix. yviTeli koWa, ix. ruyuser zafra _ yviTeli naRveli. erTi oTx siTxeTagani, romelic humorul-

paTologiis Teoriis mixedviT Sedioda adamianis sxeulis SemadgenlobaSi.

zafrani _ zafrana _ шафран, Crocus sativus L. sb. kroko zeTisxili _ zeTis xe маслина, олива, оливковое дерево Olea europaea L. Wn.

zeiTini ziana _ ix. rZiana, ix. farfioni zibiyi _ zarbayi _ sindiyi, Hydrargirum `vercxliswyals hqvian~ zizalarala _ `tylipisaTvis _ zizalarali wyliT motafe,

Semosdev...~ ucnobia zizibo _ `CamiCs hqvian~. ix. CamiCi. zira _ ix. kvliavi, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix. qamunia, ix.

gognu, ix. variSi zira qimani _ zira qirmani (sp. zirai qirmani), qirmanuli zira. ix.

gognu, ix. zira, ix. kvliavi

ziyinafazi _ ziyinaTri _ (arab. ziy `Seviwroeba~, naas `sunTqva~, aqe-dan ziyinafas) Seviwroebuli sunTqva, xrinwi, asTma. ix. nafsi

zmasti _ `sasmeli obindrisa, romeli uSvelis zmastsa~. ucnobia zumumsa _ `vaJma kacma tkbili da Tafliani ar unda sWamos, raÁsaca

sWamdes zumumsa sworsa saWmelsa sWamdes...~ ucnobia zufi _ zufa _ urci _ usufis yvavili _ зизифора Ziziphora serpyllacea Bieb.

msx. yarafila; C. karafila. zRahli _ zaRhli _ `aRiRe folios Ziri ori drami da zRahli~.

ucnobia

340

zRvis qafi _ zRvis peruli (qafi). wamalia. Osis Sopiae. Sepia officinalis. ix. zabdul bar. ix. qafaradi

zRmartli _ мушмула обыкновенная Mespilus germanica L. qv. qrT. JRmartli; qzy. zimartli; fS., xvs. xuTyura, xuTgula; TS. simartli; rW., lCx., gur., im. sxmartli; ing. simartl; Wn. cqirmuturi; mgr. bacu, cqumunturi, cxumunturi; svn. zunti, zunqi, Juuntu. ix. xuTyuera

T

TabiCarum _ (sp.) _ `cxro Savisa naRvlisa, romeli ars sevda~. ix. sevda

Tagvis isari _ Tagvisara _ Ruscus ponticus G. Wor. (=R. aculeatus auct. cauc. p.p.) mgr. barcxvinia, barcxi, barwkvinia, qocxocxo, mawkvintia.

Tagvis yvavili _ muni anu qeci, wvrilmuwukebiani msxili, romelic mwvave fxana-qavils iwvevs. ix. muni

Tagvis curcla _ Tagvis cercvela горошек мышиный Vicia cracca L. Tavdargula _ `Tavdargula, mayvali, dedal-mamali mravalZarRvas...~

ucnobia Tavis sawyvetela _ `Tavis sawyvetelas Ziri...~ ucnobia TavkotoSa _ `TavkotoSa balaxi, karga gaaxme, danaye...~ _ kotoSa _ ix.

ayiro Tavqedi _ tvinis daavadebaa, meningiti. TavSava _ душица, душлянка Origanum vulgare L. qrT. Savbalaxa; mxv. osuri

Cai; lCx. TavyviTela; msx. leilaRa, marniWi, marmiWi; zm. rW. Cais pitna; aW. isxani, CaioTi.

Tavcecxla _ пикульник, жабрей, зябра Galeopsis ladanum L. da G. tetrahit L. xvs. mkbenara; fS. mWkemara; mgr. maWveria; svn. màlqçnil.

TavwiTela balaxi _ gomfrena гомфрена Gomphrena kx. TavmSrala TaTabo _ лебеда садовая Atriplex hortensis L. mxv. TaTamai; gr. kx. rusuli

mxali; rW., lCx. qorafi; mgr. qorofe, qerofe TaTmi _ TaT(a)m(a)i _ ix. nacarqaTama TaTruqaba _ `ZarRvi... rome neksa da TiTs Sua SemarTebiT aris

meaTuTxmete TaTruqaba...~ TaTulisan _ `ZarRvi... merve rome enasa qveSe aris~ Talgami _ репа Brassica rapa L. var. rapifera Metzg. msx., jvx. SalRami

341

Talgamura _ брюква, буква Brassica napus L. var. rapifera Metzg. rW., zm. im. miwafxala; qv. im. Warxali; aW. Zira, mxalTalgama; mgr. Warxali, Waxali. ix. TeTri Ziri

Talcva _ ucnobia Tamrindi _ Tamirindi _ Tamraindi _ Tamralindi _ Tamralhindi _

Tamarindi, Tamrihindi _ indoeTis tyemali Tamarindus indica L. ix. nanaskuda

Tanga _ `misi niSani, rome Tma Tanga Tanga mrgual mrguali scviodes...~ ucnobia

Tangira _ spilenZis qvabi Tansuri _ `Tu mrTelsa kacsa sruliad tani gemRerden Tansuri

hqvian~, misi niSani es aris _ ZarRvebi daekvanCxos~. ucnobia Tara _ Tarasa _ `mdogvsa hrqvian~ ix. mdogvi Taraji fiyara _ ix. iaraji fekra TafaTa _ ix. muSki TafluWi _ raÁc samTvralo Seimzadebis. rTuli Semadgenlobis wam-

lis saxeli `niSani xandikonisa, romel ars TafluWi~. ix. xandikoni TaxbazariTi _ TaxmazaraTi _ `dang naxevari Saqari da TaxbazariTi...

xuTi drami...~ `Saqari TaxmazaraTi xuT xuTi drami...~ dafqvili Saqari

TaxbaSi _ ix. tabaSiri TaÃÂs yuÀri _ Taxvis yveri, Taxvis saTesle Sacci castorei Tezari _ `ZaRlis yurZenasa hqvian~ ix. ZaRlyurZena TeTri _ daavadebaa _`TeTrisaT(Â)s~ TeTri brtyeli Wia _ Roris soliteri Tenia Solium TeTri mdogvi _ горчица белая, горчица английская Sinapis alba L. TeTri sandali _ TeTri sandalozi сандальное дерево белое Santalum album

L. TeTri suravandi _ suravandis balaxi, Warela дубровник Teucrium

chamaedrys L. kx. mlivana, suravandis balaxi; msx. vardifera, yizilari; im. Wareli; qzy. Wrelo; rW. mopitnao; mT. sicxis wamali.

TeTri tuxti _ ix. tuxti TeTri Ziri _ TeTri Zira. ix. Talgamura

342

TeTri xaSxaSi _ Papaver Rhocas TeTryvavila laSqara _ mxalSava окопник крупноцветный Symphytum

grandiflorum D.C. im., rW., gur. Savqala, qalSava, Savbalaxa; zm. im., aW. Savfxala; mgr. uCa tya, uCa bednieri, qarSave, uCa osuri, luluZguri. ix. qalSava

Tela _ берест, вяз, ильм, карагач Ulmus foliacea Gilib. Wn. karaRaji, kaaRaji; mgr. cà; svn. cçÁra, caÁra.

Telgami _ Tilgma _ ix. balRami Teria _ rTuli wamlis Triayis erT-erTi saxe. ix. Teriayi Teriayi _ Triayi _ Triaqi _ Sxamis anu geslis sawinaaRmdego rTuli

Semadgenlobis wamali, Teriayi _ samsalis mkurnebeli Tia _ Tiasa hqvian tyavsa da Ãorcsa Sua ars da iqnebis... (ikeTebs

budes) lipoma Tiaxfaruxi _ ix. Triaxfaruxi T(a)laTini _ ix. nata. Tofalaxi _ ix. gareuli pitna Trangubini _ Tranjabini _ Taranjabini _ manana Succus Fraxini Orientalis TranCi _ `Tu TafliTa aWamo ukana karis tkivilsa da lusnotsa da

TranCsa uSvelis~. ucnobia TrTis _ `merme es wamali TrTis hrqvian ama dakodilzeda daafare...~

ucnobia Triayi alTisi _ alTisis Triayi. ix. Teriayi Triay arab _ arabuli Triayi. ix. Teriayi Triayi maristosi _ maristosis Triayi. ix. Teriayi

Triaxfaruxi _ Tiaxmaruxi _ Tiaxmarexi _ (arab. `arrux~ bednieri; netari). Semadgenloba: Rad. Angelicae, Rad Serpentariae (12,0); Rad Valerianae, Rad Scellae, Ledoanie, Corticus Cinamonii, Cassia AA 4,0, fruct. Cardam. Minor, Mussae, Ferri Sulfurici AA 2,0; Mel Depurat 150,0.

Trimli _ желтинник, кожевенное дерево, скумпия, физетовое дерево, венецианский сумах Cotinus coggygria Scop. (=Rhus cotinus L.) fS., xvs. Tremli; qzy. narinji xe; ing. saraRan; qv. rW. kapari.

TuTa, TuTis xe _ шелковица, тута, тутовое дерево Morus alba L. qrT. furcliTuTa; qrT., kx. mWada, furceli; kx. mreSi; qzy. jalRa; im., rW., lCx. bJola; okr. jorabJola; gur., aW., Wn., mgr. bJoli; aW. Joli; ing. mamal gahrai, JalRa; Wn. mJoli; mgr. mJoli, jampi, japi.

343

TuTubo _ сумах Rhus coriaria L. rW. TunTubo; aW. Trimli; ing. sumax. TurbiTi _ TurbuTi _ TarbuTi _ Turbuni _ mcenarisagan Aristolochia

serpentaria aris TeTri da yviTeli TurbiTi Turinji _ ix. narinji Turquli _ senia cxovarTa da zroxaTa Tuxma _ Tuxmi _ Znelad moneleba, kuWis moSliloba (dispepsia) Tuxmaqani _ Tuxmajani _ Toxmaqani _ Tixmanqi _ ix. danduri, ix. far-

fara Tuxmi qarvasa _ `niaxuris Teslis aris~ ix. niaxuri Txamli _ ix. baya Txili _ лешина, лесной орех, мелкий орех, орешник, фундук Corylus mT. rW.

fTxiri, fTxili; Wn. mTxiri; mgr. Txiri; svn. Sdix, Sdàxànd, Sdxànd Txikis yveri _ Txis yveri

i ia _ фиалка Viola odorata L. ix. banavsaji, ix. bankama ialuz _ ileus _ `isi misgan iqnebis welSigan anu sabami gamouvides,

anu wvril nawlavSi Wia daeCaros...~ iarayani _ `iaryni, ierayeni~ _ siyviTle iaraji _ samkurnalo nivTierebaTa Sezavebis erT-erTi forma. keTdeba

abebisa da malamoebis saxiT TafliTa da SaqriT iarajifekra _ ix. iaraji iazmis wyali _ `iazmis wyalSi gavleviT galesei~. aiazma iaraji jalinozisa (galenosis) _ ix. iaraji iasamani _ Сирень обыкновенная Syringa vulgaris L. msx. leilaRi iasmagi _ iasmigi _ `balbalukis Teslis zeTi~ ix. babaluki iasapari _ `...iaspari samsa equsasisa dramisa wona...~ ucnobia iaspi _ es Tvali mowiTaloa da Wreli iafuxi _ ix. sadrekeli. ieli _ одурь кавказская, о. Желтая, о. понтийская, азалея желтая, а. понтийская, блевотник Rhododendron flavum Don kx. iali; mT. ialai; msx. leli; im., rW., lCx. eli; Wn. Áeli; mgr. ibli, ivli, eli, ei, eliSi koka, eliSia; svn. adra, hadra.

ivlisa soko _ ivlisis soko

344

ilekro _ `ewodebis oqrosa, vercxlsa, spilenZsa, rkinasa, tyviasa, kalasa da yovelsave misTanaTa erTbaSad~. ix. rkinis wida.

ili _ кардамон Elettaria cardamomum Maton et White da E. major Smith sb. kakula, hili. ix. kakulaÁ

ina _ baRis ina _ бальзамин садовый Balsamina hortensis Desf. qzy. bostnis ina; gur. ina-ina, xelsaRebavi; qrT.; aW. ina; Wn. kina, keina, kenia; mgr. xerZafe, xinCqafe, qerZafe.

induri nardi _ Nardostachys jatamansi D.C. ix. sadajindi inCxla _ inCxle _ inCxli _ inWxli _ anCxla _ нордманния восточная, трахистемон восточный Trachystemon orientale (L.) D.Don (=Nordmannia orientalis Stev.) im. CinCxori; lCx. inCxle, xoStara; gur. inCxla, miasari; aW. bulRo, inCxli; Wn. mtkui buRi, anCxoli; mgr. anCxili, TunTiSi kudeli.

iordasalebi _ iordasalami _ пеон, пион, Paeonia qrT. tyis yayaCo; kx. guguliskaba; zm. rW. guguli; qv. rW. yayaCo; sb. iordasalebi; n.k. iordanes salami.

irmis rqa _ панты Cornu cervi _ `irmis rqa dafxike~ irmis rqa _ лагерштремия индийская, сирень индийская Lagerstroemia indica L. ircuki _ ircxeki _ ix. gvirila, ix. babunaji, ix. xoti ispanaxi _ aspanaxi _ шпинат огородный Spinacia oleracea sb. spanZeli. ix.

aspanuji isria _ `zeTisxilsa hqvia~. ix. zeTisxili isrimi _ umwifari mkvaxe yurZeni. ix. kuxi isyisa tabli _ `rogorca ziyisa sisxa agreve amisi iqnebis~ ucnobia isfinayi _ `rZiana mÃurvalia, zafrasa gaswmends isfinaysa gaxsnis...~

ucnobia itrfiali _ ix. samyura iudaÁ, arRavani _ багряник, Иудино дерево Cercis siliquastrum L. kx.

atmiyvavila. ifani _ ясень Fraxinus excelsior L. qrT., kx., fS., mxv., aW. ifeni, ifni; qrT.,

rW., lCx. ifna; im., gur. kopiti; mgr. laji, lanji; svn. if, ifna lçjra.

ifnura _ ясенец Dictamnus caucasicus Fisch. smx. myrala-yvavili; lCx. moifnie, meifunia; zm. im. orsunela. ix. osurnela

345

ifqli _ ifqÂli _ rbili xorbali _ Cv. xorbali _ пшеница мягкая, п. обыкновенная Triticum vulgare Vill

iyi _ arayi iCqiTi _ myisi _ `iCqiTaT brus dasxma...~

k kadruki _ `kadruki danaye da ZveliTa RÂniTa aduRe~. ucnobia k(a)beCi _ kameCi _ kanbeCi kavTurikevi _ kevi kavTuri kevi _ `ese ars xeTagan gamonadeni notio rame, sacoxneli fisiviTa~. kaTolike _ ZarRvi _ vena sisxlis ZarRvi _ venusi kakali _ Cveulebrivi kakali, kaklis xe, орех грецкий, орешина Juglans regia

L. gur., im., rW., lCx. nigozi, nigvzis xe; mgr. neZi; svn. kakra, kak, gak. kakbis sakenkela _ kakbis sakuntela _ воробейник лекарственный Lithosper-

mum officinale L. kx. Zmrideda, mtredis brinja; qrT. kakbisakvnetela; erwo CiraRdani; rW. Citikakala; lCx. Citis-kakale; zm. im. xoxbis-sakenkela, Citisakenkela, Citis-sakenkara; C. yaWyaWa; svn. màgimbaSool; sb. kakbis sakuntela. ix. xoxbis sakvnetela

kakulaÁ _ yayula _ yayuila. ix. ili. kalamba _ kalanba. ix. kalnabi. kalia _ солянка мясистая, с. содоносная Salsola crassa M. B., S. soda L. kalis qvaÁ _ `balaxT nadnobi qva sapnisaTÂs~. soda kalnabi _ ix. keJero kama _ Aукроп огородный, анит, копер Anethum graveolens L. im., qzy. cereco;

gur. kliavi, kvliavi; ing. taraxut, toraxut; mgr. ceroco, coroco, Zero. ix. dainduba

kamaqi _ `Zmarsa da(a)lbe kamaqsa da ciskrad sagebelTa S(in)a iparpa-ros~. ucnobia

kamis devi _ ix. didi kama

kanafi _ конопля Cannabis sb. equsunji; ing. hasral; Wn. keri, kefi; mgr. kàfi, kifi; svn. gimbçS, qan, ÃerÃ, xerxla. ix. nurtaki, ix. Sadanji, ix. sadanaji

kanjari _ veluri viri kandeli _ `rome yovelsa tansa anaTlobs~ k(a)p(a)ribabi _ kap(a)ri _ ix. jonjoli

346

kapari _ `qafarcxasa hquian~ каперсы Capparis spinosa L. ix. qabri kapoeti _ Tevzia karnifoli _ karnafeli _ karanfuli Dianthus caryphyllus L. baRis mixaki karosi _ `qreavsi wyalis Wakuntela~. ix. arjakeli. karuri _ karuli _ WurWelia Sardis Sesagroveblad da sakvlevad katabalaxa, valeriana _ валериана лекарственная, грудовка, мяун Valeriana

officinalis L. rW., im. kataparia; TS. gulbandi; er. miwis sakmela katabarda _ ломонос Clematis umTavresad C. vitalba L. da C. orientalis L. kx.,

fS. usurvazi, TeTri usurvazi; zm. im. katavenaxa; rW., lCx., im. cicabarda; gur. osurada, ingrexai; aW., gur. ibriRa; ing. TeTrvaz, marazi; mgr. SxuriSi Wi, SxuriSi Wu, CiqviSi Wi, wirRu; svn. svij.

katis ZuZua _ ix. funTuSa, ix. WiWua kaRmexa _ kaRmuxa _ `Sedis erT-erTi majunis SemadgenlobaSi~.

ucnobia kaRnut _ ucnobia kawarsarke _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe kaWaWo _ ix. goqSo kajalfara _ ucnobia kevi _ ix. danamastaki keTrovneba _ keTriT daavadeba keJero _ keJera _ kolrabi, xviti кольраби, репная капуста Brassica oleracea L.

var. gongylodes L. im. kanafo, kanafo fxali, kanafxali; zm. im. kaWara; gur. keJera; mgr. xuli; svn. qarT

kerati _ `oTxi qrTilis marcvali erTi keratia~ kemuxti _ aris cxenis, viris da joris gavis tyavi, SeRebili mwvaned

da Savad, qoSebis sapired. kerezi _ `endro, kerezi...~ ucnobia keWeWo _ keWkeWo _ ix. werwa kvanCxi _ mcire sasmisi iyisa kvarwarezi _ `kvarwarezis Ziri TeTriT RÂniT erTsa dResa agme~.

ucnobia kvaxi _ kuaxi _ ix. gogra kvido _ бирючина обыкновенная Ligustrum vulgare L. qrT. kankra, kenkra: kx.,

qrT. Txifsela; TS. Txafsela; im. kudo; rW., lCx. kvidola; ing. WamWama; mgr. kvindo; sb. mkvido.

347

kviparozi _ k(i)perisi _ кипарис Cupressus C. kipri, kvipri. ix. sodi kvliavi _ тмин Carum Carvi L. qrT., zm. rW. zira; mxv., mT. mkvliavi; fS.,

xvs. kvlia; sb. ziraki; svn. gicrul. ix. gognu, ix. zira, ix. ziraqimani, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix. qamuni

kvrinCxi _Pтерн, терновник Prunus spinosa L. qzy. muraki; msx. RoRnaSo, JRmartli; zm. rW. Rortyemala; ing. zaRli tyimal, murak; sb. kvinCxi, kviCxi.

kilamura _ kldis Zirtkbila многоножка обыкновенная, сладкий корень Polypodium vulgare L. kx. Cadkoko; TS. Cada, mCada; mxv., mT., fS., xvs., lCx., im. Zirtkbila; svn. ÃvçSçS Jagril. ix. Salona

kilamoni _ kimo _ kalamoni _ ix. dariCini kiodi _ kioti _ cxramucela _ frinvelia kirialesoni _ krialesvani _ salocavad asxmulni marcualni kirCxibi _ kiborCxali _ asTak da misTanni. `cxrafeÃasa hqÂan~. ix.

asTakÂ. kitri _ огурец Cuсumis sativus L. im. kintri; Wn. Suka; mgr. kàntàr, kintr,

kintvri. kobWi _ `raÁ ars yelisa kobWisa da korZisa wamali~. ucnobia koTxoji _ koTxuji _ Aаир, ир, ирный корень, татарское зелье Acorus calamus L.

sb. egiri; mgr. jarkvatana. ix. egiri, ix. vaC kokoma _ kokona _ `patara ixvi~ an kokoba _ `Tevzia~. kolinji _ msxvili nawlavi. samkurnalo ZeglebSi es sityva xSirad

daavadebis Colitis mniSvnelobiTac ixmareba koloqvinti колоквинт, колоцинт, дикий огурец, тыква горькая Citrullus colocynthis

Schrad. (=Cucumis colocynthis L.) i. a. Serangi. ix. Sahmihandari kombosto _ капуста Brassica. ix. qalami komiloxo _ ix. kulmuxo komSi _ айва дикая Cydonia oblonga Mill. kx. turis komSi, biakomSi. ix. bia kopis Tavi _ kope saRvine aris, aTis Tuxtis damtevneli. kopiti _ ix. ifani, ix. Risanlisuri kordi _ unamuSevaro miwa kordmanai _ veluri Zira, qarvai kuliavi. ix. kvliavi korkoti _ korkotai _ ix. balba kornati _ zroxis vegi. ix. vegi. korCiota _ ix. qarTuli yoCivarda

348

korZi _ RliaTa da sazardulT jirkuali kostai _ kosti _ `quSti rome kisti hquian~. `quSti... rome kost(a)ini

hquian~. ix. quSti, ix. yusti kotuSi _ kotoSi kowaxuri _ барбарис Berberis fS. EkalZmara; xvs. eskalZmara; mT. kowma-

xuri; rW. kvawaxuri; Wn. kawaxuri; mgr. korwoxuli; svn. gvawxir, gowxir.

koxi qva _ romeli cecxlSi ar dasqdeba koWa _ janjafili _ имбир, инбир Zingiber officinale Rosc. sb. koWi, l.k.

zanjabali. koWi sanelebeli _ ix. koWa, ix. sanelebeli koWobi _ patara Tixis qoTani, mcire qoTani kraviskudai _ kravikuda. ix. farsmanduki krdoani _ ucnobia krkili _ Ãmeli Ãorci gamryuneli Wua. ix. Wua krko _ rko. Semina Quercus, muxis nayofi. ix. muxa. kÂrk _ kirkvli _ kuvikuri _ kvikviri _ nuSisebri jirkvali kulni _ kunli _ ix. kuneli kui _ ku _ kibo _ kirCxibi, Cancer. kuku _ `visca vaJsa kuku daugrZeldes...~ kulegamatos _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe. kulia _ an kunia _ `kuniaÁ... ars igi mdeloT, romeli erTvis Zmars~ kuliavi _ kuliave ix. zira, ix. kvliavi kulmuxo _ kurmuxo _ девясил лекарственный Inula helenium L. fS. luxuma;

kx., xvs., lCx. kurmuxo; aW. anduza; ing. anduz; mgr. kumuxo, kumuxa. ix. komiloxi

kuneli _ боярышник Crataegus _ qrT. skuneli; qzy. kvineli; mT., TS., im., rW., lCx. kunela; im. kumela; gur. kurkantela; msx., gur., aW. licvi; ing. knol; mgr. qunci, xinWki, eSmakiS marTaxi; svn. caanci, cçnci. ix. kulni

kurosTavi _ smx. якорцы Tribulus terrestris L. tataSa; l.k. lursmana ekali. kuxi _ ix. isrimi. kCaxi _ ucnobia

l

349

labi _ laba _ webovani lablabo _ лаблаб, индийский боб Lablab vulgaris Savi (=Dolichos lablab L.) ladana _ ладань, Ladanum, Bosvelia carterii L. laJvardis qva _ lapis lazuris qva. Lapis lasuri larTxi _ (larTi) pirutyuT mori. ix. mori. lasti _ laxti _ dawnuli wkepli. lataro _ `TuTubosa hqvian~. ix. TuTubo. layva _ layua _ `piris gamrudebas hqvian~ Paresis nervi facialis ix.

pirdaqceuli laSi _ qveda bage, qveda tuCi laSis wyali _ `laSis wyali svas, lasis wyliT mozelili puri

aWame...~ mineraluri wyali cageris r-Si, laSiWalaSi. l(a)xost(a)ki _ warbT saRebavi qva. lema _ дурман Datura stramonium L. kx. banga, kitraia, kitrana, nexvbalaxa,

tylaSuna; msx. lencofa; msx., jvx. patpata; erwo mwvane lencofa; lCx. astmole, godora; im. burZgla balaxi, xokana, xokis balaxi, Rorixoka; rW. kombara; aW. jamuSa; mgr. CxouSi WiriSi wamali, yvapuSi wamali, barwkvenia; svn. metiSal, màxmirool; sb. lemi.

lencofa _Hбелена черная, блекота Hyoscyamus niger L. qv.qrT. Rriancofa; mxv. baris Cxamai; mxv. saqoTnia; mT. sabaknia, sajamia; fS. lemxura, jamia; TS. sapina; xvs. ZaRlafsela; msx., jvx. lorcofina, batbata; rW. lemi, lemcofa; lCx. tyis TuTuni; mgr. wirkeS wamali; svn. màprtax, meWSal. ix. bazrun banji, ix. batbatia

lerwami _ тростник большой, т. итальянский Arundo donax L. kx. yarRo; ing. yavar.

lefSura _ Lilium Martagon ix. kostai, ix. quSti, ix. yusti leRvi _ инжир, винная ягода, смоковница, смоква, фиговое дерево Ficus carica L.

ing. lèR; Wn., mgr. luRi leSura _ переступень, жень-шень кавказский Bryonia alba L. da B. dioica Jacq. C.

Rostako libi _ `cxro zafrisa~, ucnobia limo _ limoni лимон обыкновенный Citrus limon Burm. sb. limo ix. Sangiari lis lasvari _ `ifnis Tesli aris~. ix. ifani lisan _ `anduzs hqvian~. ix. anduzi, ix. kulmuxo liqorei _ `liqoreis nawuri asvi...~ ucnobia

350

lobio _ фасоль Phaseolus lofoTqina _ lokokina _ Conehae ostrearum loSki _ loSqri _ bnedianis dorbli loyo _ `aqa loyiaTa, romelni arian salokelni TiTTa~. TiTiT

saloki wamali lulufara _ ix. mzesumzira lusnoti _ `Tu TafliTa aWamo ukanas karis tkivilsa da lusnotsa

da TranCsa uSvelis~. ucnobia luqi _ `mglis ÃorÃi~ ix. mglis xorxa.

m mabazi _ mabizis ZarRvi _ muxlis ukana ZarRvia mazarioni _ ix. rZiana mazarguSi _ marzanguSi _ margimuSi _ `Sinaursa qondarsa hqvian~. ix.

qondari maTaduli _ `maTadulad hrqvian sicocxlisa majuni aris~. ucnobia maTbuxi _ matbuxi _ samkurnalwamlo saSualebaTa erT-erTi saxe,

dekokti, gamonaxarSi (maTbux _ arab. _ moxarSuli). maToTa _ maTuTa _ жминда, марь многолистная Chenopodium foliosum Moench

qrT. ZaRlamarwyva, katamarwyva, qrT., rW. ZaRlyurZena; kx. maTuTela; qzy. ZaRlis TuTa; msx. ZaRlmarwyva. ZaRlTJola; mT. ZaRlis Jolo; mxv. ZaRlixilai, ZaRlis xunwai; lCx. ZaRlimayvala.

makidoni _ ix. oxraxuSi malaxuna _ malaxuni _ milaÃuna _ melaxula _ malixula _ melan-

qolia Melancholia malayuri _ `iis zeTiTa Seqnili malayurisa da maxmuris da laviwisa

beWamdis amiT izeldes...~ ucnobia malTo _ `fiWvis zeTi~, ix. fiWvi malWi _ `malWi da balji...~ ucnobia mamaci _ mamakaci mamilaÁsa _ `anzaroTi da mamilaisa gamowurvili~. ucnobia mamudia _ `saymuniasa hqvian~. ix. sakamoneai mamlis qraxsi _ `mamlis qraxsi, kvercxis ReWeWi dawvi da svi~.

ucnobia mana _ `ars palo da momcro margili~. ix. palo, ix. margili manaTa _ `gogirdsa hqvian~. ix. gogirdi

351

mangalafiki _ `mangalafikis Ziri aduRe, pirsa imdgume...~ ucnobia maranduli saponi _ `maranduliTa saponiTa Ãel Seuyav...~ `maranduliTa saponiTa TbiliTa wyliTa dabane...~ ucnobia margili _ xe wuÀr waTlili dasarWobi, ix. mana, ix. palo marTuÀ _ marTve mariamuli _ mariamuli xoWo _ Mylabris armeniaca Fuld an M. quadripunctata L. mariamsakmela _ mariam sakmeveli _ гармала, дикая рута, бибика, могильник

Peganum harmala L. msx. uzalugi, uzaliki, guzaliki; smx. sakmela-Wapaluka. ix. spandi

mariamsxalai _ стынь обыкновенная, снедь-трава Aegopodium podagraria L. marta _ ix. amarta martorqa _ `martorqa daafxike da uyrCole...~ `Tbili martorqa da

wvrili xviToebi kidec asvi da kidec Sescxe...~ ucnobia martev marxà _ `qarTulad mkuarsa hqÂan~. ix. myuari, ix. bayayi martÂli _ yrma marwyvi _ земляника Fragaria vesca L. im. dardala; zm. rW. wiwindera, im.

wiampola; sb. ueli; Wn. kandRu; mgr. càmua, càmcua, wiwimdera, wiwindara, xvixvinia; svn. basyi, bçsy. ix. sifistoni

marCili _ sami abazi maslifari _ `alisarCuli aris~ ix. alisarCuli masmusi _ `ukeTu ÃorcTa keTrisa masmusi gamoeces...~ ucnobia masra _ ese ars lerwami sazedaos dasaxveveli, gina Tofis wamlis

Casayreli mastaqi _ mazdaqi _ ix. danamastaki matatela _ matantela _ Cv. matitela _ горец птичий, гречиха птичья, спорыш Polygonum aviculare L. s. I. qrT. mamali matitela, Citipura (bor-jom. r.); mxv. nayrai, Roris nayrai; TS. WimWiki; rW., lCx. TiaTeria; gur. matantalai, kerda; qv. im., ing. matatela; mgr. gveriSi lakarti, kampeti; svn. admek.

matutaki _ matuki _ maWiki, dvrita maRasi _ ix. balRami mayaini _ `ZarRvi mexuTe mayaini, rome orTave TvalTa kilosa aris...~ mayvali _ mayuali _ ожина, ежевика Rubus ideaus L. aW., gur. bardi,

bardayvavilai; ing. mayol; Wn. muci; mgr. muci, mucia, durReni,

352

ZàgiriSi muci, omboli Zàgiri, omboli muci; svn. viR, viRv, uRv (nayofi), Zigir (mcenare). ix. SoqurdRani

mayuali _ `TaTrulad SoqurdRansa hqÂan~. ix. mayvali maSa _ maSara _ maSaTa _ ix. maSa-lobio maSa-lobio _ маш Phaseolus aureus (Roxb.) maCqaTela _ ix. mRamiobi, ix. Ramura maxmuri _ `iis zeTiTa Seqnili malayurisa da maxmurisa da laviwisa

beWamdis amiT izeldes...~ ucnobia maxoxi _ qatos mJave wveni. qatosagan Semzadebuli SeWamadi majuni _ samkurnalwamlo saSualebaTa erT-erTi saxe, Semzadebuli

sqeli fafebis saxiT mbali _ ix. bali mglis tota _ ix. qristesbeWeda, ix. mglistota mglis xorxa _ бодяк седой Cirsius incanun Fisch. TS. yanis nari; zm. im.

anZla; okr. kaxa; im. kaxoura; rW. glixorxa; sb. mglisxorxa; mgr. virsakvara; svn. yeriS cçg; ing. yanRali. ix. luqi

mgrgvali wamali _ mrgvali balaxa леонтица Смирнова Leontice smirnowii Trautv.

mdog _ mdogvi _ горчица Sinapis qrT., kx., aW. xardali; gur. dogvi; mgr. dongi. ix. Tara, ix. xardali

mzesumzira _ подсолнух, подсолнечник Helianthus annus L. qr. lilifara, mzeWvrita; kx. mzeuWvrita; msx. misinZira; aW. mzisaqciela; svn. luvrusu Sdix.

mTxunveli _ Txunela melis kuda _ ix. farsmanduki mikrisi _ ix. nikrisi mistanagi _ ix. saxamebeli miwalebi _ ix. arjaspi mixaki _ гвоздика Dianthus mistli _ `wamali mistlisa...~ ucnobia mkali _ mkalia _ mxltomeli mkali _ kalia aziuri (mZlevari) азиатская (перелетная) саранча Locusta migratowa

mkedi _ momsxo Zafi mkos _ ucnobia mkrdovani _ mkerdis tkiviliT daavadebuli. mkerdis satkivari mogla _ danayva

353

moloqa _ ix. balba mori _ mamakacis aso sarcxÂneli mombalixi _ ucnobia morCÂ _ norCi. axali mozardi `romeli Zewnisa zeda dampalsa morCÂ

amovides...~ mosafari _ `mosafari _ yviTelisa wveniTa Sezile...~ ucnobia mofasili _ `kari iarayanisa, mofasilisa da mikrisisa...~ ucnobia mocxari _ смородина Ribes TS., fS., xvs. aluda; mxv. xunwi, xunwai; mT.

mocxari. ix. abulasa mJavana, mJauna _ щавель кислый Rumex acetosa L. fS., xvs., TS. mJavana, mJavia;

mxv., mT. masistara; TS. mecxvaris mJavia; qv. rW. mJave Rvalo; zm. rW. mJavela; ing. JvanaÁ; svn. murTxvçli, JavelaÁ.

mJola _ ix. Jolo mravalZarRva _ подорожник большой, попутник Plantago major L. qrT., kx., msx.,

jvx. lavaZarRva; mxv., mT., fS., xvs. lavarZaRa, cxraZarRva; xvs. mogzaura; qv. im. bambaZarRva; gur ZarRva-ZarRva; aW. beraZarRva; ing. sahyizi foTol; Wn. balazaRi, SqviTdamai; mgr. majarRvia, majar-Rvalaia, majerRvaia; svn. màZaarRvool, muxvtel, majarRol, SvarçS bale, mudruwa. ix. yantarioni

msivni _ simsivne msxali _ sxali _ груша культурная Pyrus sp. div. cult. gur. sxali; Wn.

mcxuli; mgr. sxuli; svn. vicx, icx. muzafari _ flavi zafraniT. xorciTa da mwvanileuliT (mxale-

uliT) damzadebuli SeWamadi mukaSari _ daRerRili cercvi mukli _ `qvaÁ sakmeli romelsa mukli hqÂan~. ucnobia mulasali _ mulasi _ Tafl wyali mumia _ vulkanuri warmoSobis biologiurad aqtiuri nivTiereba

Mumio mumrRvani _ mumruRani _ (sp. `mum~ cvili, `ruRan~ zeTi). sacxi cvi-

lisa da zeTisgan mumfaravi _ (sp. `maharavin~). ix. jadvari musaqi _ `zeTis xilis zeTsa hqvian~ ix. zeTis xili muni _ mReri da xora samiv mReria uadviles uZnelesi. ix. yuba murdasangi _ tyviis Jangi Plumbum oxydatum

354

murdi _ muri _ murti _ muyli _ surnelovani fisi balzamis xisgan. ix. balzamis xe

murTagive _ `murTagive qeni da zardaCubi da abutarati~. ucnobia murki _ kombostoT ZirT xviti mutbiR _ `ese cxro sxvis cxrosgan uaresi cxro aris, amisi siyviTle

iarayansa hgavs~. ucnobia mutyali _ mityali _ dram naxevari m(u)yli azraki _ `fiWvis gozasa hqvian~ laJvardisferi an mowiTalo

fisi. Gummi Resina Bedellium mcenarisagan Heudelotia Africana Guillemet Perottet

muclieri _ mucela _ `yvanas seni~. ix. yvana, ix. siji muSaraTi _ `eqvsjer samTa ufrosi varskvlavi aris~. (arab. `muSTari~)

iupiteri _ cTomili varskvlavi muSki _ Moschus muschiferus L., muSkis saTesle jirkvlebidan miRebuli

surnelovani siTxe Muschus _ muskusi. ix. debvardebi, ix. TafaTa, ix. tusc, ix. yaSaya

muSkuSa _ ix. muSki muSma _ `qunjiTsa hqÂan~. ix. qunjiTi muxa _ дуб Quercus qv. im., aW. rko; Wn. Wkoni; mgr. Wyoni; svn. jãra, jira,

jihra. ix. rko muxudo _ нут, бараний горох, нагут, гороховник, турецкий горох Cicer arietinum kx.

sisiri; qzy. ciciri; sb. erevindi. mRamiobi _ Ramura _ Miytis miytis mReri _ Zneli muni mRili _ Wua unji gamryuneli. ix. Wua mRirdveli _ ucnobia mRrialtvelaÁ _ `wyalsa zis~. `romeli wyalsa Sina mRriantveli...~

ucnobia. myavis kuda _ ix. farsmanduki myavi _ TriTinasa hgavs, patara oTxfexaa. ucnobia myuari _ mkuari. ix. bayayi mSala _ mSrala. ix. svia mCore _ `ZaRlisa da mÃecis skore~. ix. skore, ix. nexvi mcercneli _ mcercnelisaTÂs _ `pirsa, romelsa mcercneli iyos~.

ucnobia mZovari _ mZoara _ muwuki TmaT macÂnebeli

355

mwikuli _ ars yovelive Semsvreli gvamisa. ix. baya mwyavi _ wyavi лавровишня Laurocerasus officinalis Roem. qrT. Cqeri; qv. rW.,

lCx. Skeri; zm. rW. leSkeri, leSki; sb. mwyavi, Wn. mwko, mwkoli, wu; mgr. wyili, wyi, wyivi, wyovi, wyoi; svn. wyev, wyav.

mwyazari _ (fS., rW.) morTuli, moxdenili, koxta, cocxali, mardi, fxiani, marjve

mWada _ остянка курчаволистная Oplismenus undulatifolius (Ard.) P.B. im. tyis glerta; zm. im. eSmakis fexi, tyis Worikana; gur. Wada-Wada; mgr. mafatia, maWkidia.

mWameli _ wyluli kirCxibi. ix. kui, ix. sWameli mWnavi _ ix. circeli mjdomi _ SiganSi didi muwuki. simsivne

n nabi _ nabti _ nabd _ `gulis, gin majasis cema~ nazla _ surdo, katari, anTeba zeda sasunTqi organoebis naki _ naklebi namali _ nalma _ mRieris erT-erTi saxe _ Anthrax nanaskunda _ `Tamarindsa hqvian~. ix. Tamrindi nanaxiva _ nanxua _ ix. solinji naJvi _ naJÂi _ fiWvis kakali. ix. fiWvi nardangi _ nardana _ broweulis SarbaTi narinji _ апельсин горький, померанец, бигарадия Citrus aurantium L. Wn. aranZi,

araranci; mgr. Wvaxe forToxali. ix. Turinji naris lurji _ lurji nari, lurjekala синеголовник Eryngium coeruleum

M.B. msx., fS. narcecxla; C. Savwewela narifari _ `sxva niSani gamomavalisa, ...amisaTvis uZaxian, rome tani

cecxliviTa enTebodes...~ ucnobia nasaia _ ZarRvi ese quslsa zemoT aris nata _ moqnili tyavi, ix. TalaTini nafsi _ nafazi _ `Tu suli ugubdebodes nafsisa niSani aris~. ix.

ziyinafazi naRvela _ горечавка Gentiana kx., msx. asisTava; jvx. maiasilis balaxi;

TS. mwaria, babluara, mamis yvavili; erwo Sxama; lCx. gvrita; gur.

356

qarSota; aW. asisTava, berZnuli endro, Sxama; svn. arsTav. ix. jintiani

nacarqaTama _ qaTamnacara _ марь Chenopodium umTavresad Ch. Album L. qrT., kx. mxali; TS. TaTabo; mxv. TaTamai, erbovana; msx. nacarbnevia, nacarbnia; jvx. qaTmaTo; im. qaTanacara, qaTamnacara; lCx. moWarxlue; gur. qorafa, nacara; mgr. Ce jumene, qorofe, qerofe; svn. mesgela, mesgvla, muskvila.

nacartuta _ nacrisferi tutaÁ _ tuti ese ars nacris wveni kumpa-saTÂs; gina gvarjilis miwis wveni sagvarjiled da misTanani.

naci _ nawyli nawyenis wamali _ igive nawyenis balaxi. ix. Savbalaxa naÃWi _ naxWi _ usuloze amoWrili nego _ ukvdava цмин, бессмертник иммортель Helichrysum, mTis nego, svarna. nezui _ dedali nergmani _ `iisa Ziri da nergmanisa Ziri~. ucnobia nes _ дыня Melo sativus Sageret. ing. nes; Wn. kavoni; mgr., svn. Sinka. nexvi _ mcoxnelTa ganavali nefis gvirgvina _ `nefis gvirgvina svi. irgas gavs da suli ar udis~

ucnobia niaxura _ лютик ползучий Ranunculus repens L. kx., gur. wylis niaxura,

niaxura-balaxi; qv. rW. wylis lobio; aW. WanWaxurai. niaxuri _ сельдерей Apium groveolens L. mgr. sona. ix. sazlaoz nigozi _ ix. kakali nikrisi _ подагра Podagra. ix. mikrisi niori _ чеснок Allium sativum L. mxv. nivari; ing. nigor; Wn. lei, leri; svn.

nivra niSastaki _ niSastagi _ ix. saxamebeli. niSo _ ix. niSastaki nuki _ wonis erTeuli nura _ balanT gasacÂnavi wamali nurtaki _ nuartki. ix. Sadanji, ix. kanafi nuSi _ миндаль Amygdalus

o ozorT _ subuqi xiTa

357

omaini _ frinvelia, miminos umciresia, haerSi mfrinavia, dajdeba, buzis WamiT hcxondebis,

ombalo _ мята блошная, м. луговая, блоховник, полей-трава Mentha pulegium L. gur. umbalo; mgr. ombale, ombali.

ontkofa _ можжуха, мохунка, мошнуха, пузырная вишня, песья вишня Physalis alkekengi L. qrT. onTqofa; kx. dudRubo, dudgubo dudRubela; fS. dudRuba, dRubdRuba; rW., lCx. babuStela; gur. katayvera, otyaCua; ing. zaRli, ziv; aW. satkaCuna; zm. rW. ontkofila, otkofila; mgr. tyvatyvacia, yuaSi mapaSqinia; svn. Jànti

opani _ upani _ ix. sakpinaWi, ix. qaqinaji, ix. dudRubo, ix. Ziramo orovandi _ лопух Arctium mxv. faTari; qrT., kx., mxv., mT., fS., TS.

Zirxvena; msx. RalaRunta; xvs. dilxvena; sb. delxvina; lCx., qv. rW., zm. im. ReleRunta, RelaRunta; mT. rW. RorifuSa; gur., im. olaRua, oxakua, oxakue, oxokua; ing. zérxunaÁ, zérxvina; C. RulaRuna; mgr. uCa-tya; svn. yvalmaC. ix. Zirxvena

orferi _ медуница Pulmonaria mollissima A. Kerner kx. filtvis balaxi; okr. kokoCi; zm. im. xaverda.

oryura _ парнолистник Zygophyllum fabago L. smx. Wapaluka. ix. Wapaluki osero _ чернокорень имеретинский Cynoglossum imeretinum Kusn. zm. im.

bizRao; qv. im., gur. oxatua. ix. oxatevei ospi _ чечевица Lens culinaris Medic. l.k. murdumaqi; svn. qirs, qirc. ospotri _ osopintro _ oCopentre _ карпезиум чернобыльниковый Carpe-

sium abrotanoides L. gur. osopontro; mgr. osurtofu. osurnela _ orsunela. ix. ifnura ofa _ `cxenis qaCaCis seni~ oSindari _ `sxuaÁ sasmeli oSindrisa, romeli uSvelis zmastsa~.

ucnobia oSnani _ `mokaluli oSnani~, soda, Sulsola, soda _ sodis Semcveli

yarRani. oSoSa _ будра Glechoma hederacea L. kx. oSoSo; im. oSoSua; lCx. voSoSe;

gur. oSmeSa; ing. JinJiralai; mgr. oSoSia. oxraxuSi _ петрушка Petroselinum crispus (Mill.) Nym. (=P. sativum Hoffm.) qzy.

oxraxoSi; qrT. maRdanozi; TS. makidoneli; gur., aW. makido; sb. makidoni; vxSt. makedoni, petruSka; Wn. Ramso, Rramso, WiWami; mgr. makindoli.

358

oxatevei _ oxatuva. ix. osero

p pagiJati _ `qalbana, pagitaJi cxariTa ZmriTa gadgine...~ ucnobia palo _ mcire mana, ix. mana, ix. margili. panta _ груша кавказская дикая Pyrus caucasica A. Fed. zm. rW. panta-msxali; rW.,

qv. im. Wkuta-msxali; lCx. Wkuta; zm. im. jarWi; gur. kviWiWi, kviWiWi-msxali; ing. WirWima; Wn. mtkui mcxuli; mgr. pante sxuli. kvetele sxuli, tyari sxuli, Wiku sxuli; svn. gowo vicx. ix. WiWkva

pasmagi _ `sworad Seazave da pasmagiTa Ãeli auvse...~ ucnobia patarZala _ воловик Anchusa italica Retz. rW., zm. im. Zroxiena. ix. gaazbana patarZlis yvavili _ Tavqvia yvavili, Tavdayira фуксия шаровидная

Fuchsia globosa Lindl. qv. qrT. xevarda, sayura; kx. feria; qzy. zaaris yvavili. ix. xevarta

patruqi _ 1. filTa. mosxod Segrexili bambis Zafi sanTelSi, an WraqSi, Casatanebeli mosakideblad da asanTebad. 2. ukana karSi (gvamSi) Sesadebi sanTeli. 3. iaraSi Casadebi gasanTluli Zafi. ix. Safi

paSta _ erTi qrTili marculis wona paWiWi _ xevsuruli winda peruli _ qafi pilos Zuali _ spilos Zvali pilpili _ перец черный Piper nigrum L. sb. mgorvala; gur., im. gorvali; Wn.

Seuli pipei. pipila _ wiwaka перец стручковый, п. красный, паприка Capsicum annuum L. im.,

lCx., gur. pimpili; mT. rW. pipila, pimpila; aW. surunji, pirpilo; ing. pirpil; Wn. pipei; mgr. zarfana, zafana; svn. pimpilaÁ, Zafana; C. darupilpili.

pirimze _ фелипея красная, волчек красный Phelypaea coccinea (M.B.) Poir. gr. kx., smx. Cibuxa, Crdilis lamaza.

pirdaqceuli _ ix. layva pirwminda _ дубница, живучка Ajuga genevensis L. da A. reptans L. msx. buxaxi;

im., lCx. RoriWakunteli; gur. RoriSaraSela, RorisaCeCela; mgr. CeiSele, ceiSare, SeeSela, ceSale, TvaTvi

pispiWi _ `spastaoni ori marcuali, pirpiWi equsi drami...~ ucnobia

359

pitna _ мята Mentha j. pitnaki; mgr. pitine; svn. minToor, minTÍ. pitna veluri _ tyis pitna _ мята лесная, м. русская Mentha longifolia (L.) Huds.

(=M. silvestris L.) kx. pitnura; qrT. cxenis pitna; qrT., zm. im. viripitna; qv. im. cxenipitna; aW. tenco; mgr. ÀvalmiTa, ÀvalminTa, svn. minTv, minTÍ, minToor, tyçr minTv.

poxli _ poxili _ msuqani poWoWiki _ TeZosTavis sabrunavi Zvali prasa _ поррей, лук поррей Allium porrum L. im. prasi; Wn. paskia, praskia,

WiWami; mgr. purasqia.

J Jangara, Jangaro _ sini spilenZisagan. ix. jangara JivJivi _ JivJiva _ bizbizela парижская красавица Coreopsis tinctoria Nutt. kx.

JivJiva Jolo _ Jola _ mJolo малина Rubus idaeus L. (=R. idaeus L. var. buschii Rozan).

fS. Joli; mT. mJvali, mJoli; mxv. qubi; xvs. Rvafi, xvafi; TS. Rvafa, xvafa; msx. Jvalo; zm. rW. Jola; ing. qérai; sb. xofa; Wn. daZi kandRu; mgr. imRva, inRva, baRiS muci; svn. inRa. ix. mJola

JunJruki _ звездчатка, мокрица, Stellaria media (L.) Cyr. qrT., kx. junjruko, junjruki; mxv. wvrili mxalai, Citis Tolai, wvrilmxalai, osurmxa-lai; mT. osuri mxali; msx. nacara; qv. im. bowva; zm. im. bowowia; gur. bowowo, bowowua, sirisua; okr. kinka; aW. JriWa.

r

rabasa Sixusa _ `rome aTrTolebdes, acivebdes, zamTris sicivesa dia ewyinos~. ucnobia

raziane _ raziani _ raziana _ ix. didi kama, ix. SifiTi ramangi _ `sanagiTa, ramangiTa... Seiqmen... ucnobia rapTeli _ rahTeli _ `pilpila da rapTeli...~ ucnobia rasuRanav _ ZarRvi `rome cxviris Tavsa aris~ raSa _ `Ãelis TrTolasa hqvian~. пляска св. Витта raxi _ erTnaxadi arayi revandi _ ревень Rheum

360

rvalisa WurWeli _ rvali ese ars: spilenZTa da kalaTa Sereven da mas STamoasxamen sarekel zarad, linad da eJunad oxrisa da Ãma JRerisaTÂs.

rTxmeli _ ix. Cveulebrivi muryani rkinawida _ rkinisa da ilekros nadnobi, ix. ilekro rko _ muxis xis nayofi Glandes Quercus mcenarisagan Quercus robur et Quercus

Pedunculata Willd. rku _ `magari da simsivne sdeus balRamis guari iyos~. ix. kui rubi _ sirofi, tkbili naxarSi wveni, murabis wveni, julabi rubisusi _ wamlebSi Sesarevi fqvili samkurnalo mcenaris marcvle-

bisa da sirofisagan ruTuba _ `xurmas hqvian~. ix. xurma. ruyuser _ `zardaCos hqvian~. ix. zardanCo. rZiana _ молочай Euphorbia TS. balRamis balaxi, balRama; mxv., mT. rZe-

vana, erZevana; rW. merZevala; lCx. merZeule; rW., lCx., im., gur. rZia-rZia; ing. ziana; mgr. mabJalia, mavJalia, mebJalie; svn. màlàjool. ix. farfioni, ix. ziana

rcni SaSfarana _ `SroSanasa hqvian~ ix. SroSana

s sabri _ sasri _ aloe _ алоэ, столетник Aloё sb. sabri, azua. sagrwyile _ sakrwyile _ sarwyilia _ ix. wiTeli gvirila sagurkveli _ swori nawlavi Rectum sadarki _ ix. gvirila sadaT _ `damwvari grili da Ãmelia, kbilsa gaaTeTrebs da Zirsa

daumagrebs~. ucnobia sadalni _ `yuris ukana ZarRvi~ sadanaji _ kanafis Tesli. ix. kanafi, ix. nurtaki, ix. Sadanji sadaqsari _ SeWamadi kurdRlis xorcidan damzadebuli, Sezavebuli

nivriT, nigvziT, ZmriT, mawvniT da xaxviT. sadajindi _ ix. induri nardi. sadapi _ sadafi _ sadafa _ sudabi. ix. tegani sadli _ `qeris fqvili, sadlisa, dafaCi darbandiTa tle qen...~

ucnobia sadrekeli _ yiflibandi. ix. iafux

361

savaTi _ safaTi дрожа Otis tarta L. sazamTro _ Cveulebrivi sazamTro _ арбуз съедобный, кавун Citrullus vulgaris

Schrad. kx. yarfuzi; dsvl. xaburzaki, xarbuzaki, xabuzraki; sb. melsapeponi; Wn. karpuzi; mgr. xaburzaki; svn. xarbuz.

sazlaoz _ `velurisa niaxurisa Teslsa hqvian~. ix. niaxuri saTari _ ix. TavSava saTriWi _ saTareWi _ `solinjani da basbasi da saTriWi danaye~.

ucnobia sakamoneai _ sakamonia _ sakamunia _ sayamunia _ sakamuni (gomfisi, ro-

melic mcenare Convolvulus Scamonia-sagan miiReba. ix. mamudia, ix. Skamunia

sakmeveli _ fisia sakmlis xisagan miRebuli. ix. sakmeli, ix. qundari sakmeli _ sakmeveli _ ладанник Cistus Creticum L. aW. oklakuncxa, Tikni-

yura. sakpinaWi _ saqbinaji qalbanasa hqvian. ix. qalbana, ix. jaroti sala _ moZravi simsivne. `xanazirsa hgavs, magram xanazira ar iZvris

da sala iZvris...~ lipoma, aTeroma, cistadenoma. ix. xanazira salaTa _ салат, латук Lactuca sativa L. ix. yrdeli, ix. xavarti salbuni _ malamo salda _ ix. walika saliba _ `saliba surosa hqvian~. ix. suro salixa _ ix. dariCini salmoba _ satkivari samTlis Tixa _ `Tbili samTlis Tixa Semosdevi xSiraT...~ ucnobia samiTi _ `somxurad cerecosa hqÂan~. ix. didi kama samkurnalo ZiZo _ донник лекарственный, буркун Melilotus officinalis (L.) Desr.

qrT., jvx. viris ionja; erwo ionja; rW. samTiTa; im., lCx. cxenisofa; ing. barinJ. ix. cxenis ofla. ix. yviTeli ZiZo

samnis qva _ `samnis qva danaye...~ ucnobia samye _ samyi _ webo, fisi, gomfisi, gummi. ix. samyi arabi samyi arabi _ (ar. samRi arabi) Gummi Arabicum _ gamxmari fisi

mcenarisagan Acacia tortilis Hayne ix. taWikrezi samyi _ `TuTubosa hqvia~. ix. TuTubo samyura _ клевер, трилистник, дятлина, Trifolium ing. venJai, ÁènJaÁ; Wn., mgr.

sumÀuja, sumÀujaSi, tya, tofuri; svn. samyur, pirpil. ix. itrfiali

362

samÃedro _ samxvedro _ ukana nawlavi, samxvedros avadmyofoba _ buasili

sanagi _ sangi _ didi kveri rkinisa sandali _ sandlis xe. Santalum L. sandarosi _ `sakmeli~ Sandarcha fisia, romelic Callitris Guadrivalvis anu

Thuja atriculate xisagan miiReba sanelebeli _ sananebeli _ ese ars raÁca sunneli saWmels Seanelebs:

koWa, pilpili da misTanani sanfeli _ `mazdaqi karnafeli da sanfeli da asaroni~. ucnobia sanCoravi _ samCoravi _ mcoxnelTa ukana tani. ix. mCore sanZuri _ ix. gvirila sanjabali _ sanjafili _ ix. koWa saolavi _ `cxenis qaCaCis zeiT~ sapanZili _ `mariama sakmeveli aris~. ix. mariamsakmela sara _ epilefsia sarasa _ `sarasa gamowure, Ãeli erTi Seasui~ ucnobia sarasami _ daavadebaa `romeli ars Tavqedi~. ix. Tavqedi sardan _ `broweulis marcvali~. ix. broweuli sarvani _ `Tu cxensa sarvani waekidos da TualTa cremli sdiodes~ saro _ piramiduli kviparozi, gundis xe, кипарис пирамидальный Cupressus

sempervirens L. var. pyramidalis Targ.-Tozz. qrT. mironis xe, xeTufala; sb. saro, alvis xe; mgr. gundaSi ja.

sartari _ sartani _ `rkusa rqvian~. `magari simsivne, rome rkusa hqen~. ix. rku, ix. kui

sarCeli _ `mosamarTlesTan Civili~. saCivari sasrevi _ `ars qva Ãrmada, mangalTa da celTa aRmleseli~ satacuri _ спаржа Asparagus officinalis L. satkecela _ Wyipanta _ хлопушка Silene wallichiana Klotzsch (=S. commutata

auct.) mxv. satyeSebela; mxv., fS., xvs., TS. mWivana, Wivana; erwo Wyapinta; aW. tkacuna; svn. latysgànçr, satkecelaÁ.

satfuri _ saTbunebeli safain _ safini _ vena `koWis siaxles ars SigniT kerZoiT~ safarajali _ `komSsa hqvian~. ix. komSi, ix. bia saqmuSki _ `saqmuSki... TviTosgan swor swori danaye...~Bix. muSki saqcevi _ saxsari

363

sawereli _ panariciumi saxamebeli _ naxSirwyali _ polisaqaridi saxvavi _ `cerc moiRebs Ãorcsa, daumetebs zurgis wyaliT da

ganaaxuams saxvavTa...~ ucnobia sevda _ Savi naRveli, erTi oTx siTxeTagani, romelic humorul-

paTologiis Teoriis mixedviT Sedioda adamianis sxeulis SemadgenlobaSi. ix. TabiCarum

seli _ лен Linum. ix. qaTani selima _ selimi _ ZarRvi marcxena xelis neksa da ara TiTsa Sua

ZarRvi senamiqi _ senemqebi _ semeneqi, ix. sinamaqis xe seran _ serani _ seerani anu seirani (sp. `seiran~, an `seeran~)

gaseirneba, gareba, gareT ezoSi, an baR-bostanSi. svia _ хмель Humulus lupulus L. fS., xvs. sve; msx. garmaSo; zm. im. fSala,

mSrala; im., gur. fSalo; aW. Sralai; ing. sèo; Wn. bardi binexi; mgr. mafSalia, fSale; svn. fSalaÁ, svij. ix. mSala _ mSrala

svintri _ suintra _ купена, соломонова печать Polygonatum umTavresad P. glaberrinum C. Koch., TS. daTvTJolai; mgr. mariale; svn. qislad. ix. Sitraji

silbos bediTa _ `ispanaxi silbos bediTa, ulbo da qunjiTi...~ ucnobia

sili _ (arab. `Wleqi~) `ferdisa tkivilsa, rome sili hqvian, mas uSvelis~. filtvis tuberkulozi

simlarabi _ `Savi xaSxaSi da simlarabi~, ix. samyiarabi sinamaqis xe _ кассия остролистная сена Cassua acutifolia Deb. fuTfuTa, ix.

senamiqi, sini singuri _ Zalian wiTeli samxatvro wamali, _ warmoadgens cecxliT

Sezavebul vercxlis wyals anu sindiys, da gogirds. igive kinovari. Sinnabaris. aqedanve moWirebuli wiTeli feris samxatvro melani

sini _ ix. sinamaqis xe sinjiti _ ix. unabi siodorgi _ `mRerisaTÂs, qartilsa da siodorgisa...~ ucnobia siona _ sona. ix. niaxuri siris kvercxi _ siraqlemas kvercxi

364

sirvaSli _ siris vaSli, CitavaSla _ пираканта, кизильник красный Pyra-cantha coccinea Roem. qrT., kx., mxv., mT. xSirvaSla; msx. Citawkepla; rW., lCx., im. silvaSla, sirvaSla, siris vaSli; zm. rW. rtyemli; mgr. meliyurZene; svn. laxva visg, xapra visg, laxva uskv.

sisui _ sisvi _ TeTrSav areuli cxovelis balani sisxa _ zisxa _ zisya, mucela, sisxliT faRaraTi, dizenteria. sifistoni _ yifistoni _ ix. marwyvi sitraji _ setraji _ ix Sitraji _ Sitaraj siqangubini _ siqanjab _ siqanjabini _ samkurnalwamlo saSualebaTa

erT-erTi saxe. TafliT an SaqriT ZmarSi Semzadebuli sasmeli, ro-melSic sxvadasxva saxis wamlebs urevdnen

siqarozi _ `siqarozi danaye nigoziTa~ ucnobia siqilanji _ siqilonja _ ix. feriscvala siji _ `yvanasa hqvian~. ix. yvana sklati _ Sali _ imerni mauds uwodeben skore _ `ganavali~. ix. mCore sodi _ soTi `qarTulad Tofalxa~. `sodi rome kiperisi hquian~. ix.

Tofalaxi, ix. kviparozi soinji _ чернушка Nigella sativa L. gur. Savkakala; aW. sisami, cisami; mgr.

uCa kakali; sb., C. ikvlivi; er. surija; C. CoraqoTi; j. CitisTvala, soniji, solinji. ix. Savkakala

solinjani _ sorinjani _ (sp. `surunj~). ix. soinji solinji _ soniWi _ ix. soinji sorotofa _ `sorotofas Ziri~. ucnobia sosani _ sosani velis сокирки растопыренные Consolida divaricata (Ldb.)

Schröding (=Delphinium divaricatum Ldb.) sosani yanis сокирки восточные Consolida orientalis (J. Gay) Schrödg (=Delphinium orientale J. Gay)

soRin _ `alTisasa hqvian~ (arab. (halTiT). ix. halTiTi spandi _ ix. mariamsakmela spanZli _ spanZeli. ix. ispanaxi. spastaoni _ `spastaoni ori marcvali~. ucnobia speti _ umarulio, mineraluri siTxe, Spathium Fusibulae, Fluor mineralis sparsi _ ix. gandanaÁ, ix. prasa spaondogori _ spodogori _ spodagari _ `da spodagari, Savi naRve-

li, romeli TualTa daudgens~. ucnobia stagni _ `stagnis furceli da leRvis furceli...~ ucnobia

365

stafilo _ морковь посевная, м. культурная Daucus sativus (Hoffm.) Roehl. ing. abaJur; mgr. stamfilo.

sudi _ ix. Svria sumbuli _ `tabolens hqvian~ гиацинт Hyacinthus ix. taboleni, ix. farodan mefeli suniSi _ `soinjsa hqvian~. ix. soinji suravandis balaxi _ gvelis suro _ барвинок Vinca kx. miwafarTxa; zm.

im., aW. surovanda, surovandi; im. miwis suro; lCx., okr. surowvrila; mgr. gveriSi curu, murxvantala.

surinjaloni _ sorinjani (sp. sorinj) suriki. ix. soinji suro _ mamula _ чернобыльник, бобыльник, забудьки, полынь обыкновенная

Artemisia vulgaris L. mxv. suro; mT. serna, safcqvnela, suro-balaxi; TS. jorTkuda, furTkuda; xvs., erwo avSani; gur. myrala-balaxi, abzinda; aW. giauroTi; mgr. oSaSuria, abzinda; svn. voqsolç, màqsçni. ix. saliba

sursili _ srsuili _ sirsveli suqTi _ `suqTi muSkisa wona naxevar dramisa~. muSkis aromatuli

siTxe. ix. muSki sqeda _ ix. dambla sqinoni _ `aiRe bia mwife, daWar, wyali daasxi... qafi aiRe, Tu

gindodes rome sqinoni Sehqna z(e)da Saqari moayare...~ ucnobia sWameli _ wyluli kirCxibi. ix. mWameli, ix. kui sxlis kvanixi _ msxlis kvanixi kvanixi ucnobia sxlis fuTri _ msxlis fiTri ix. fiTri

t tabarzati _ t(a)b(a)raza _ tabarzadi _ tabarzi _ `Saqris myinvari

aris~, Saqaryinuli, леденец, ix. qalSaqari tabela _ птерис критский Pteris cretica L. aW. karastani; mgr. ameraS gvimara. tablayura _ farTofoTliani WanWyata бересклет широколистный Evonymus

latifolia Mill. qrT. ZaRltabla; fS. kidobana; lCx. ognari; rW., lCx. WeWketa; msx. SiSmiri; rW., im. boxCuana, xaWapura. ix. WeWketa

tabti _ `Tu cxensa tabdi Seeqnas da muceli sruliad usivdes...~ ucnobia

366

tabaSiri _ tavaSiri _ tapaSiri _ tafSiri _ bambukis muxlebSi mdgari wveni, romelsac xmaroben samkurnalo mizniT. ix. TaxbaSi

taboleni _ ix. sumbuli, ix. farodan mefeli tarxuna _ тархун, эстрагон Artemisia dracunculus L. rW., lCx. talxuna. taWikrezi _ `taWikresi samyi arabsa hquian~. ix. samyi arabi taxtoxai _ taxtaxa, ix. qaTmiskuWa tahbiriloqi _ `tahbiriloqi TÂTosagan naxevar drami...~ ucnobia tegani _ рута, зимозелень Ruta graveolens L. im. Winturia; gur. tagani; aW. ta-

gana; l.k. mariamsakmela; C. sadafa. ix. sadapi tenco _ wylis pitna водяная мята Mentha aquatica L. mgr. RejiSi ÀvalmiTa;

svn. minToor, minTÍ, mànToor. terfi virisa _ ix. viristerfa. terfi cxenisa _ ix. viristerfa terfi jorisa _ ix. viristerfa tibanica _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe. tibri _ `...majuni ... TurbiTisa, romeli yolinjsa gasxsnis, tibrsa

sevdasa gaiRebs...~ ucnobia tirifi _ ива, верба Salix qrT. nergi; kx. wnori; jvx. tilifi; msx. Zewna;

Wn. souTi; mgr. ziWoni, WiWoni, Zerwa; svn. gànwiS, gunwviS, CiWàànd, Cijin.

tita _ тюльпан Tulipa tle _ dasadebeli an wasasmeli wamali tusc _ ix. muSki tuta _ ix. xarTuTa tuxti _ tuRti _ алтей, проскурняк Althaea Officinalis L. msx., jvx. Tuxti;

lCx. duxti; rW. virimoloqa; aW. foxveri. ix. TeTri tuxti, ix. xaTmi tyemali _ алыча дикая, ткамели Prunus divaricata Ldb. qzy. tyimali; ing.

tyimal; Wn. comuri; mgr. comuri, omuri; svn. bçryven, bçryen. tyiuri _ Laserpitium latifolium L. Laser trilobum (=Siler trilobum)

u udi _ udo _ ix. arjmaniki, ix. Savjaga uznain _ `yuris ukana ZarRvi~ ukaÁ _ ukia _ uncia saafTiaqo wonis zoma

367

ukudava _ ukvdava _ danduri _ портулак Portulaca oleracea L. qzy. katkato; jvx., msx., rW., lCx., zm. im. msuqana; qv. im. kerata; gur. ukvdava; C., ing. dandranuka; mgr. vaRuria, uRurale.

ulbo _ ix. Hulbo, ix. Sambalila umaruli _ pirisaxis gasaspetakebeli da gasalamazebeli kosmetikuri

saSualeba unabi _ unapi _ ююба, китайский финик, чайлан, унаби, грудная ягода Ziziphus

sativa Gaertn. im, gur. urnabi, ornabi; mgr. urnabi, burnabi. ungra _ `aiRe ungra da fiWvis fisi...~ ucnobia unji _ saqoneli upe _ Wipi urveba _ `cxenis dafxana~ urvli _ urvili _ `romelsa urvli sWamdes~ SeWirvebuli,

Sewuxebuli, guemuli urvlis Tesli _ `urvlisa Teslsa zeda yrmis fseli daasxi~ ucnobia urTxmeli _ urTxeli _ тисс, негной-дерево Taxus umTavresad T. baccata L.

kx., fS., xvs. uTxovari; rW., lCx., im., gur. urTxmela, urTxvela; aW. mada, urTxmela, satilia; qv. rW. wuTuli; qrT. urTxli; sb. saji; mgr. urTxeli; svn. urTxel, SçÁra.

uskufi _ `Seqna uskufisa, romeli ergebis balRamsa~ ucnobia usuli SarbaTi _ Taflnarevi SarbaTi uSayi _ (danai Cadir iran.) umi kevi uCuxi _ `muclis Wideba didi~ ucveTela _ чубушник, кавказский жасмин Philadelphus caucasicus Koehne msx.

didgula; kx. xeyvavila; qrT., zm. im. WeWketa; mgr. Taxvantela ucusuna _ ucuna _ безвременник великолепный Colchicum speciosum Stev. TS.

ucana; zm. rW. ucuni; lCx. SanSvela; gur. Tavniora; gur., aW. saTov-lia; mgr. dàrCe, jirCe, laha gvaja; svn. SçSvli

uZrva _ uZr(a)va _ ix. Ziraki, ix. Zira, ix. zira, ix. ziraqirmani, ix. kvliavi

f

fazamuniSi _ `lerwmis Ziri, fazamuniSi danaye...~ ucnobia

368

fazari _ `moitane fazari muxudos odeni...~ ese ars qvaÁ naRvelTa Sina, romeli niamoriTa ufrosad gvarobs. samkurnalod saÃmari. qva-Taganc iqmnebis fazari romelTame Temsa

faizmiSi _ unda iyos lifazmoSi. piris gamosacdeli, sakbilo, sage-mebeli

falasufa majuni _ (arab. `falasufa~, sp. `alasua~) filosofosTa majuni

falia spilo (sp.) _ ix. dulufi falRamuni _ (arab. berZ.) erTgvari simsivne farezi _ zRude; TavSekaveba, gafrTxileba, sifrTxile, daTmoba,

saWmelze uaris Tqma wyenis SiSiT, marxuloba. farvada _ damalulad, farulad farvana mdelosi _ луговой мотылек Loxostege sticticalis farvana (simindis) Rerosi _ стеблевый (кукурузный) мотылек Pyrausta ubilalis farisi _ ix. avSari, ix. fSati, ix. RafTi farodan mefeli _ `sumbulsa hqvian~. ix. sumbuli. farsiauSni _ farsiaoSan _ ix. jaroti, ix. qalbana farsmanduki _ тысячелистник, деревей, порезник Achillea millefolium L. qrT., kx.,

fS. melikuda, meliskuda; qzy. TavyviTela; xvs. cicaskuda; mT. melagunda; mxv. mkervala, saWrela; TS. wylulis balaxi; msx., jvx., aW. yvaviskuda, yvavkuda, yvakuda, CiCqvis balaxi; rW., im. kravikuda, qorikuda; lCx. Tagvikuda; ing. wyili-balax; svn. muRmuril. ix. kraviskudai, ix. meliskuda

farfaraÁ _ farfari _ `dandurica amas hquian da Tuxmajanica~. ix. danduri. ix. Tuxmaqani

farfioni _ ix. rZiana, ix. ziana fawala _ tyirpi fajali _ `boloksa hqvian~. ix. boloki feriscvala _ морковь дикая Daucus carota L. kx. SuSana, SuSana-balaxi; im.

qinZiloja; gur. siqilonja, qililoja; rW. feriWamia; ing. dényvera; sb. qinjiloja; mgr. qejeji, qijiloje, tyari kama. ix. siqilanji

feriZi _ `feriZisa Ziri danaye, tfilsa zeda dasdebdi...~ ucnobia fetui _ fetvi _ просо обыкновенное, бор Panicum miliaceum L. kx. faCxa-

fetvi; mT. foCiani fetvi; qv. im., gur. Wadi, Wadis-Wadi; lCx. SavWada,

369

Savi Wadi, uruSi; zm. im. wvrili Wadi; sb., C. faCqa; ing. fèt; Wn., mgr. fati, Wkidi, WkidiSi jkidi; svn. fetv. ix. Savi mWadi

fiTri _ омела Viscum album L. msx. bidna; gur., aW. mada; Wn. Wabu, mcxuli kaka; mgr. liyvi, leyvi; svn. Wagv, fiTir

filenji _ `senia damgrexeli~. `filenji imas hqvian rome tanis naxevari dausustdes~. hemiplegia

filfili _ falfili _ ix. darifilfili fisi _ kupri, Savi webo, gomfisi. fita _ Tevzia fiti _ xis qerqis anaZrobi. ix. futi fityi _ qanTlis tkivilisa amas hqvian ix. qanTeli fiCxa _ fiCxi _ soko fiWvi _ сосна Pinus im., aW., msx. katari; mxv. CiraRis xe; TS. Jinaci; er.

pito; svn. gàgib. folio _ вдовушка, скабиоза Scabiosa foxuÀri _ foxvera. ix. qatmi fsinTini _ (a)fsinTini ix. abzinda fsta _ bustuli фисташка настоящая Pistacia vera L. msx. fistiRi; er.

fustuRi; sb. fista; Wn. istiki funTuSa _ очиток бледный, о. испанский Sedum pallidum M. B., S. hispanicum L.

msx. efrema; mxv. xorxoSela; kx., rW., im. katiZuZu; lCx., zm. im. kataZuZu, tatkuna; qv. im. WiWua, boWoWua; im. cicunia; lCx. WuWie, TeTri kinwa, wiTelkinwa; gur. WuWkutai; aW. kaknisakvnetela, kaknisaknatura; mgr. puWkutia, WuWkutia. ix. katis ZuZua, ix. WiWua

furisula _ примула, первоцвет, баранчики Primula mgr. joRoriSi nina

fustuki _ fustuqi _ fiustoki _ (sp. `ustuy~). ix. fsta futi _ ix. fiti fufuli _ fufali _ fufala _ пальма катеху Areca catechu L. fuqi _ an fuyi _ sicariele fuSi _ yvermeti, Tiaqari fuSruki _ saxvreteli, saxvrepi, sufi fSati _ лох, джида Elaeagnus. fSati avSnarsa rqvian, purs gamoerevis~

ix. avSnari, ix. farisi, ix. RavTi

q

370

qabri _ `kapari aris~. ix. kapari qabulialila _ qabuluri alila alila q. qabulidan. ix. alila qaTani _ ix. seli, tilo qaTira _ qaTiri _ qTira _ qTiri _ ix. glerZi qaTmiskuWa, giorgela _ герань голубиная Geranium columbinum L. agreTve G.

molle L., G. pussilum L. kx. wiTelkuWa, qaTmikuWeWa; qzy. qaTmis kuWmaWi; msx. sisxlbalaxa; zm. im., qv. rW. oqrobeWeda; zm. rW., lCx. qriste-beWeda; gur. tax-taxa, taytaya; aW. dedoflisWipa; mgr. puxa. ix. taxtoxai

qaTmisqoCora _ гребешок, петуший гребешок Celosia cristata L. sb. wiTela, Zumela; kx. jijlibo; im. xaverdis yvavili. ix. Zumela

qalami _ `kombostos hqvian~. ix. kombosto qalakoda _ niuka аронник, клещинец Arum orientale M.B. kx. niuki; fS., xvs.

daTvisterfa; rW., lCx., im. qalakoda; gur. Rvina-Rvina; aW. gulgulai; mgr. kurdReliSi cuji, Rvind-RumuSi jinji, Rvini do Rumu; svn. lakoda

qalbana _ ферула галбаноносная Ferula galbaniflua Boiss. sb. bane. ix. jaroti, ix. farsiauSni, ix. sakpinaWi

qalbasa _ `Tma rom scviodes da gamagrebs, barasa, qalbasa, bayasa tansa Seqnasa...~ ucnobia

qalona _ `abagi da qalona~ ucnobia qalSava _ ix. TeTryvavila laSqara qalSaqari _ Saqaryinuli. ix. tabarzati qamandrosi _ ix. Warela qamuni _ ix. zira, ix. kvliavi, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix.

ziraqirmani, ix. gognu. qanTeli _ Sardis buSti. ix. fityi qarasa _ `prasasa hqvian~. ix. prasa qarva _ `ese ars nivTi rame, yÂiTeli, romeli gamoiRebis litovis

zRÂdame, vidre wyalTa Sina ars, lbili ars da ra gamoiRebis, ganficxnebis. amisTÂs ixilvebis mas Sina jinWveli, buzi, daraÁca, xolo missa ityÂan romelime TevzTa SavaTa da romelime xeTa gomizTa da romelime sxvaTa

qarTuli yoCivarda _ дряква весенняя, д. грузинская, цикламен. Cyclamen vernum Sm. (=C. Ibericum Stev.) qrT., kx. papiyvera; smx. vardiyoCa; mT. paplayvera;

371

rW., lCx. koCiota, kawal-kuwala; zm. im. qorCiota, qorCotia, qoCiota, korCiota, koCiata; qv. im., gur. kvarakunCxa; erwo turiproWa; zm. aW. yiyvis wamali; vxSt. koCivarda; Wn. kvarSili, qacra; mgr. karakunCxa, tyvarCelia, tkvarCelia. ix. korCiota

qarta _ qaRaldi qartili _ qertli `qartli moklas da TmaÁ gaekeTos~. qarfqini _ `qinZis wveni, qarfqinis wveni pirSi daigubos...~ ucnobia qasni _ ix. vardkaWaWa qatmi _ хатьма тюрингенская Lavatera thuringiaca L. lCx. daTvimoloqi, mo-

loqura qato _ anaqveti, naqveti, anu naqoti, anaceri qafaradi _ `zRvis qafs hqvian~. ix. zRvis qafi, ix. zabdul bar qafarcxa _ ix. kapari, ix. qabri qafuri _ qafuris xe камфарный лавр, камфарное дерево, Cinnamomum camphora

Nees et Eberm. qaqinaji _ qaqunaji _ ix. ontkofa qaSanuri _ maRali xarisxis faifuri qaSveTisa slokini _ ucnobia qaCaCi _ `cxenisa, virisa da misTanaTa gaupobeli Cliqi~. qawipari _ qawapar _ mqavani senia qavilis amtexeli qedi _ kiseri qeri _ ячмень Hordeum svn. Wàmin qerqenCofi _ fiWvis ganayari qerqi qvis qargozi _ qar(a)gozi _ Parmelia caperata (Hoffm) Nyl. (=P. cylisphora Vain)

qv. qrT. qaraqozi qvabis jgar _ ucnobia qimetra _ qmetra _ `abzindi da qimetra...~ ucnobia qinaqinis xe _ хинное дерево Cinchona ix. CofiCini, CubiCini qinZi _ кишнец, кориандр, кинза Coriandrum sativum L. qirmani _ qirmeni, qirmenuli, qirmanisa (qirmani _ qalaqi sparseTSi) qirmanuli CamiCi _ qirmanuli qiSmiSi qiSuTri an qibuTri _ `hindihis Tesli, qiSuTris Tesli...~ ucnobia qliavi _ слива Prunus domestica L. qzy. qlivari; Wn. maroSinaS comuri; svn.

qilvçrd, qilvari, qilÁav, qirvçd. qondari _ чабер садовый Satureji hortensis L. ix. mazarguSi

372

qorafi _ клен красивый Acer laetum C.A.M. qrT. nekerCxali; qv. qrT. lekf; TS. lekis xe; zm. im. leki; gur. lekerCxali; aW. lekmakenCxa, lekmakurCxa; sb. korafi; Wn. barna; mgr. inWa, cxali; svn. fixvra.

qoqi _ qoq-saRizi кок-сагыз Taraxacum koksaghyz Rodin qreavsi _ qrievsi (sp. `qaras~). ix. arjakeli, ix. karosi qrTili _ mravalmwkriviani qeri _ ячмень многорядный Hordeum sativum Jess.

ssp. vulgare L. qrT., kx. ZvelTesli, Zveli Tesli, eqvskuTxa qeri, oTxkuTxa qeri; xvs., fS. CaraTi, Caradi; sb. qrTili; rW. koberi qeri.

qristesbeWeda _ подлесник, трепешник Sanicula europaea L. im. mglisfexa; aW. mglistota; mgr. turaSi kuCxi, qristeSi beWedi, qajis sona. ix. mglistota

qristesisxla _ чистотел Chelidonium majus L. xvs. sisxli-balaxi; qzy. yoris yayaCo; rW., lCx. cxenisofa; aW. qarcecxla, sayviTlo; ing. sérsélai wamal; mgr. nawifu, nawifi, jaSi zisxiri; svn. màRfi melild, WediS melild. ix. cxenis ofla

qua _ `Tuxmaqani, quas Tesli erTgan danaye~ ucnobia quda _ `qudas Tesli erTi drami...~ ucnobia quTubi _ kanis muwukebia quli _ `alila da quli yovel dilaTa sWamos~ ucnobia qu(me)li _ Ãalis fqvili quSuTo _ `yvavilisa quSuTosa imisTvis kargi aris...~ ucnobia quSumi _ `qasnis Tesli da quSumi anisiani...~ ucnobia qundari _ `sakmeveli aris~. ix. sakmeveli qundru _ TeTri sakmelia, ix. gundruki. qunjiTi _ qunjiti _ qunjuTi _ ix. muSma, ix. Sirbaxti. quSi _ Zveli Ãvela quSti _ qusti _ ix. yusti, ix. kostai

R Rarizi _ `damus hqvian~ ix. jinWari RafTi _ RifTa _ RafiTi ix. fSati R(e)rRedi _ RerReti _ bati _ гусь Rvedkeci _ обвойник Periploca graeca L., qrT. Rortyava, Rvedura; im., rW.

margatela, makratela; qv. im., gur. jaSkuta; ing. Rèdkec; C. Rortkeci; mgr. jaSqvidu.

373

Rvia _ RÂa _ можжевельник, арча Juniperus qrT. (mcxeTa, saguramo) tuia; qzy. Rvio; ing. arCan; aW. odaRaji; scn. Wyeri, Wyeru.

Rvina _ рябчик кавказский Fritillaria caucasica L. Rvin(i)o _ сыроежка сиренево-зеленая Russula cyanoxantha Fr. RviWila _ RinWila _ RvinWila _ mZromi Risanlisuri _ `ifnis Tesli~. ix. ifani Rolo _ Rualo _ Rvalo _ щавель, дикий крупнолистный Rumex-is veluri

saxeobani mxv., fS., xvs. Wekari, Wekara; TS. Wirtali; msx., im., rW., lCx., aW., Wn. Rvalo; gur. midi-modi; Wn. n.m. Rvalo, Rvalu; mgr. kumxa; kumunTxuri, oRvalo; svn. telefi.

Romi _ гоми, чумиза, чумица, просо итальянское Setaria italica L. gur. Romis-Romi, Cxori; Wn. qurumi, nCxvai, nCxvari; mgr. Rumu, RumuSi Rumu, Cxveri.

RorTeli _ RorTa _ `mgorvala senia msxmo~ Roris birka _ дурнишник обыкновенный, д. восточный Xanthium strumarium L. Roris Cai _ Roris Caimela _ ix. gobiscxvira Roris Cxikela _ Roris Cxrinkeli _ Roris ganavali RraWa _ `ZvalTa da rbilT saSuali~ Rriankali _ morieli, скорпион RudoRudi _ `sxva gamomavali mjdomisagan iqnebis~. ix. mjdomi

y yava _ кофе Coffea Wn. kave. yaTrani _ fiWvis gomfisi. ix. fiWvi yaisumi _ (arab. `kaisum~, an `yaisum~) saRmrTo xe, ukvdava. Abrotonum yalia _ ix. kalia yamarlili _ `faras hqvian~. ucnobia yanis ia _ фиалка полевая Viola arvensis Murray kx. kaca-ia, kara-qula,

aznaura; rW., okr. dedofala; qv. rW. saymawvilo; zm. rW. saboSiano; zm. im. kiWmaWia, xaWapura.

yantarioni _ ix. mravalZarRva yarafili _ karafili _ baRis mixaki _ гвоздика садовая, г. голландская

Dianthus caryophyllus L. sb. yaramfilis yvavili.

374

yafayani _ xafayani, `Tu guli uZgerdes yafayanisa niSani aris~. taqikardia

yayaCo _ мак Papaver somniforum L. xvs. vardi ix. Sayiymana yayula _ ix. ili yaSaya _ ix. muSki yaWis sabeli _ gamoxarSuli boJis selze usxosa bawari ix. boJi, ix.

yaWi yaWi _ abreSumis parki, кокон boJi gamoxarSuli, шелк-сырецъ; yaWis Wia

_ шелковичный червь yvana _ sneulis gaxsniT yofnis dros, stomaqSi Wra da zidili gareT

gamosasvlelad motyuebiT. ix. muclieri, ix. siji yviTeli alila _ (sp. `halilaÁ zard~) ix. alila yviTeli koWa _ желтый имбирь, желтый корень, Corcuma longa L yviTeli murdasangi _ ix. murdasangi yviTeli nura _ ix. nura yviTeli sakmeveli _ ix. sakmeveli yviTeli ZiZo _ ix. samkurnalo ZiZo yia _ sasule yizi _ `yizi davÂ, Sublsa wmida SanTisa wueri Seec...~ ucnobia yilaRi _ `yilaRi amas hqvian, (Tma) grZlad scvivis da tyavica asZvre-

bis Txlad gveliviTa...~ yifali _ kefali Vena cephalica yiWaxari _ `yiWaxrisa Ziri moxarSe, danaye~. ucnobia yorWi _ yurWi _ frinvelia _ mazara yrdeli _ ix. salaTa, ix. xavarti yuavili _ infeqciuri daavadeba yuba _ ix. muni yulfa – yurfi _ yuirfi, ix. wnori yursi _ kueri, kveri yurRuna _ `Tu cxensa yurRuna waekidos...~ ucnobia yurZeni _ ix. vazi yusti _ ix. lefSura, ix. kostai, ix. quSti yuyia _ `abi SabieriTa da abi yuyiaTa...~ ucnobia

S Sabieri _ `abi SabieriTa da abi yuyiaTa...~ ucnobia

375

Sadanji _ Sadraji _ `kanafis Tesli~, ix. nurtaki, ix. kanafi SavasaSavas _ `avi seni aris da misgan iqnebis mkerdis tkivili~,

ucnobia Savbalaxa _ пустырник Leonurus quinquelobatus Gilib. kx. nawyenis balaxi; jvx.

kanafa-balaxi, ZaRla-WinWari, ZaRlWinWari. Savdain _ ZarRvi `rome orTa bageTa arian~ Savi alilaÁ _ ix. alilaÁ Savi alilaÁ _ (sp. halilai siah). ix. alilaÁ Savi askili _ шиповник колючейший Rosa spinosissima L. TS. Saveskala; mxv.

daTvis eskala. Savi ayiro _ Savi yeliani gogra Savi bJola _ ix. TuTa Savi mWadi ix. fetvi Savi naRveli _ ix. sevda Savi kevi _ Savi sakmeveli _ Savi fisi. ix. sakmeveli Savi wamali _ Savwamala _ норичник узловатый Scrophularia nodosa L. qrT.

medgari; TS. Savlaxtara; qv. im. Savbalaxa; gur. Savgiorga; C. Sav-furcela; mgr. beJane, gergeuCa, gergouCa, Tiadoris balaxi.

Savkakla _ ix. soinji Savjaga, jRardala _ крушина Палласа, кустовник, дирасучка Rhamnus pallasii

qrT. kenkra, arjmanuki, prawa-pruwa; qzy. jRardala; er. udo; eJmaniki (xalx. sity.); sb. arjmaniki. ix. arjmaniki.

SavZira _ ix. ZirSava SaTara _ SasTara _ SaSTara _ (sp. `SahTara~) _ ix. zaravandi, ix.

SaSTara, ix. Zimware Saitra _ Saitara _ SaiTara _ SahTara. ix. SaTara, ix. Zimware. Salari _ Salali _ sqeli da myrali nadeni wylulebisa Salafi _ ficris saxureti Salona _ `kilamuras hqvian~. ix. kilamura Sambalila, ulbo – шамбала, треуголка, финигрекова трава Trigonella foenum-

graecum L. ix. ulbo SambaliTi _ ix. vardkanafa Sangieri _ Sangiari _ ix. limoni Saravi _ `saxeli ars yoelTa wyluliTa nadinebisa~. ix. Txamli SaranTis ZarRvi _ arteria Sarvalai _ Sarvale _ ix. Sorvala

376

SarbaTi _ tkbili sasmeli. Saqrisa an xilisagan. Safi _ (arab.) `patruqsa hqvian~. ix. patruqi Sayi _ Sayi[ya] _ sasqeso asos midamo, `visca Sayi sWirdes...~ Sayiymana _ `yayaCosa qvian~. ix. yayaCo SaSri _ `SaSari _ sisxlis gamo saSvebia~, lanceti SaSari _ SaSari kitri, SuSa kitri SaSTara _ SaSTari _ SahTara _ Sahiraji ix. SaTara, ix. Zimware Sahmihandari _ Sahmiandali _ Samalandali _ Samhalandali _ ix.

koloqvinTi Sahmihandari _ Sahmiandali _ Sahmi hantali (arab. Sahm `qoni~ da han-

zali `hantali~). ix. koloqvinTi. Sekmaqa _ `Taflsa, Saqarsa da Sekmaqasa Seayaros...~ ucnobia SeSis cicx _ SeSis didi kovzi Svria _ Avena (u.k.) овес. xvs., fS., TS., Svriva; jvx., msx. suda; msx., aW.

ulafi. ix. sudi Sibrima _ `mxurvalia da balRamsa da zafrasa gaswmends~ ucnobia Sinauri pitna _ ix. baRis pitna Sindi _ кизил, дерен Cornus mas L. qrT., kx. Svindi; ing. Sénd; Wn. kizil-

juRi; mgr. bZgiri; svn. Svind. Sirbaxti _ Sirbaxi _ qunjuti _ кунжут, сезам Sesamum indicum L. (=S.

orientale L.) simsimi, er. gunjuTi. SirxiSti _ `manana tkbili naJuri (naleqi) zogierT mcenareTa foT-

lebze~ Sitraji _ Sitaraj _ `svintris Zirsa hqvian~, ix. svintri SifiTi _ ix. kama, ix. raziane Sixuri _ `mrTeli kaci anasdad waiqces, dabndes da didxans mkuda-

riviTa idves~. ucnobia Skamunia _ ix. sakamoneaÁ Sorvala _ ластовень лазящий Cynanchum scandens (S. et L.) Kusn. lCx., im.

Sarvale; mgr. Sarvare; Wn. joRor binexi. ix. Sarvalai SoqurdRani _ ix. mayvali Soyayi _ Surnyi _ `quTuTos sisuste da simZime~. ucnobia SroSana _ ландыш Convallaria umTavresad C. transcaucasica Utk. qrT. daTvi-

yana, daTvisimindi, tyis simindi; rW. mkvdris yvavili; C. vardSroSani. ix. rcni SaSfarana

377

Sxama _ чемерица Veratrum lobelianum Bernh. qv. qrT. asliyara; jvx., msx. aputaraki; xvs., TS. sxama; mxv., mT. Cxama; mT. rW. Sxami; im. abudraki; rW., lCx. aputraki; gur. xaputraki; Wn. warmaxi; mgr. apurtaki; svn. amtrçk; sb. abutarati.

C

CaTlayuSi _ Терпентиновое дерево Pistacia terebinthus L. ix. bevekonis gomizi CamiCi _ qiSmiSi, ix. zizibo Carbi _ `arwivTa, SevardenTa, qorTa da misTanaTa nikartTa Carbi ewo-

debis~ CarRunas _ `Taflisa wyliTa CeiRarRaros da CarRunas...~ ucnobia Cauqi _ cqviti da SemZle CaRandri _ водяная вероника, побережник, супротивница Veronica anagallis L. da

V. beccabunga L. aW. Cixandari, jixandari; msx. dasturCaRandri. Caxrukuli _ Caxruxi. `Caxrukuli qvia, frinvelia...~ Cveulebrivi muryani _ ольха бородатая Alnus barbata C. A. M. mxv. muryanais

xe; im., rW., lCx. Txmela, rTxmela; gur. Txemla; Wn. Txombu, Txomu; mgr. Txom, Txum, Txumu; svn. belyaC, belyeC. ix. rTxmeli

Cini _ `zeTis xis foTlis feri~. ucnobia Cinuri sxali _ Pyrus chinensis L. Cilavad Seqna _ `Tu msuqniTa ÃorciTa Seqna ... kacsa gaasuqebs ... Tu

Cilavad Seqna uzeTo da umarilo, gaxsniT rom kaci iyos Sehkravs...~ Condo _ ucnobia ConCoriki cxenis _ cxenis ganavali CofiCini _ Cubi Cini. ix. qinaqinis xe Cubuto _ mcire ram foso xeTa, anu ilekroTa, gina qvaTa zeda Culebi _ `Tu cxensa Culebi waekidos...~ CuCa _ sarcxÂneli asos safari tyavi Cxuera _ tkivili, grexa, muclis gurema

c cacxvi _ липа Tillia mxv. maWi; ing. cacx; Wn. ducxu, kavaRi; mgr. cxacxu,

cacxu, cxacxvi; svn. zesxra, cacxv, faCa. cereco _ ix. didi kama

378

cercvi _ бобы конские, б. русские Vicia faba L. jvx. bakla; gur. miwis cer-cvi; Wn. xajivaka lobia; mgr. xaji; svn. rog.

circeli _ рябина кавказская Sorbus caucasigena Kom mxv., mT. woro, mworo; msx., rW., lCx., im., gur. Wnavi; aW. mWknavi; mT. rW. mWnavi; lCx. goglandi; mgr. amCvaSa, Cvaxa, Wvaxa; svn. goglçnd. ix. mWnavi

cis natexai _ `qva Savi Wiqis msgavsi~ cmeli _ gadaudnobi qoni cxenis kbila _ белоцветник летний, белянка летняя Leucojum aestivum L. mgr.

cxeniSi makibiraia. cxenis ofla _ cxenisofa _ ix. yviTeli ZiZo, ix. qristesisxla cxenisterfa _ ix. viristerfa cxvrisTvala _ arnika _ арника, баранья трава Arnica montana L. cxraferÃa _ mrguali kiborCxali cxro _ cieba an cxeleba, cieb-cxeleba

Z ZarRvi kefali _ Vena cephalica ZaRlis ena, osero _ чернокорень, собачник Cynoglossum upiratesad C.

officinale L. da C. creticum Vill. mxv. ZaRlis mxalai; xvs. Rornika, qiri; msx. mgelisyura, lostoki; mgr. saxokia; svn. JaRvem nin, JeRi nin.

ZaRlis satacuri, mixelta _ водогон, переступ обыкновенный Tamus communis L. qrT. miwisqona; fS. ZaRlafsela; TS. daTvTyurZena; im. lefSura; zm. aW. lemSuri; qv. aW. qavila; rW., lCx., zm. im. futkriqava, fuTrikava; gur. Ziriwamali; mgr. morTa, unTo, unToSi jinji, Zarxuxu; svn. màT. muuTa.

ZaRlyurZena _ паслен дикий Sobanum nigrum L. da sxv. mxv. ZaRlixunwai; ing. zaRli pamidor; aW. ZaRlayurZena; Wn. joRor ÀurZeni; mgr. dixami meliSia, joRoriSi mayurzenaia, Rvinja-Rvinja, uCa tya; svn. muyurZenool. ix. Tezari

Zelva _ Zelqva дзелква, азат Zelcova carpinifolia (Pall.) Dipp. kx. aluxi, avluxi; mgr. Zerqva.

Zerana _ трутовик пестрый, пестрец, вязовик Polyporus squamosus Fr. kx. qoris soko; lCx. mZera.

ZeZÂ _ держи-дерево, христовы тернии Paliurus spina-christi Mill.

379

Zewna _ mtirala tirifi ива вавилонская, и. плакучая Salix babylonica L. er. borobani, agnini, magrilobeli.

Zimware _ Zirmwara _ кирказон грузинский, кокорник грузинский Aristolochia iberica F. et. M. sb. Zimware; qzy. zaravandi; gur. saymawvilo; im. yaliona; msx., im. Zimwara; aW. wamaldidi; Wn. Wandidi; mgr. turaSi cuWi, zintkvili. ix. zaravandi, ix. SaTara

Zira, Ziraki _ ix. gognu, ix. variSni, ix. zira, ix. ziraqimani, ix. kvlia-vi, ix. uZrava, ix. qamuni

Ziramo _ ix. dudRubo Zirtkbila _ лакрица, лакричник, солодка, солодковый корень Glycyrrhiza glabra L.

qzy. satkbura. Zir qirmani _ ix. ziraqirmani Ziryana _ `wurilis Ziryanas Ziri danaye...~ ucnobia ZirSava _ скорцонер испанский, черный корень, сладкий корень Scorzonera hispanica

L. ix. SavZira ZirwiTela _ красный корень, бабьи румяна, румянка Echium rubrum Jacq. Msx.,

jvx. avajua. Zirxvena _ ix. orovandi Zmastani _ `romeli kaci yviTeli iyos da Zmastani~. ucnobia Zumela _ ix. qaTmisqoCora ZRarbi _ zRarbi _ еж

w wabli _ каштан Castanea Wn. Wuburi, Wubui; mgr. Wuburi; svn. gvij,

gvijra. waTxi _ mlaSe balRami w(a)lika _ водяной перец, гречиха перечная Polygonum hydropiper L. qrT., kx.

wylis ina, cxenis ina; gur. (Coxat. R.) Jaltami, anwlika; qzy. wylis matitela; ing. Rori inai; msx. daTvis CaRandri; im. salda-balaxi; im., rW. salda; mT. rW. sardala; Wn. sardaki, sadraki, fsardaki; mgr. sardakia, sandakia, sandrakia; svn. miardalord, muverdelool. ix. salda

warraqi _ warnaqi ese wiTeli saxatavia, kappadukias gamova, erTi uwiTlesia, meore umqrqalesi, mesame cudia

wawaki _ `cxensa, romelsa waekidos wawaki~

380

werwa _ жимолость кавказская Lonicera caucasica Pall. erw.Tn. Txafsela; qv. qrT. Txifsela; gr. Kx. tyis saferavi; TS. WiWkoti; aW. daTvamocva; im. keWkeWa; erw.-Tn. warwi. ix. keWeWo

wiTeli alila _ ix. alila wiTeli gvirila _ ромашка розовая, р. персидская, р. кавказская Ryrethrum

roseum M.B. da P. carneum M.B. qrT., kx. rwyilikalia; qv. qrT. rwyilis wamali; TS. sarwyila; fS. somxis bulula, wiTeli bulula; xvs. bubula, bulula; rW., zm. im. kakuti; zm. rW. wiTeli kakuli; jvx. wiTeli CiCagi. ix. sagrwyile

wiTeli grZeli Wia _ askarida Ascaris lumbricoides wiTeli mkedi _ msxvili da magari Zafi, samaxaTe Zafi. ix. mkedi wiTeli nura _ ix. nura wiTeli sandali _ wiTeli sandalozi _ сандальное дерево красное

Pterocarpus santalinus L. da P. indicus Willd. wiTeli wamali _ ucnobia wika _ gamxmari nexvi, xmeli pativi, skore wirni _ wirani, ix. Werami, ix. gargali wifeli _ бук Fagus Wn. wifuri, wifra; mgr. wifuri; svn. wif, wifra. wiwmati _ wiwmariti _ кресс-салат Lepidium sativum L. gur. wiwmarita; Wn.

cxukuburi; mgr. wiwmarte. wnalelexi _ `erTi mutyali wnalelexi gaurie~ ucnobia wnori _ ива белая, ветла, белолоз, ракита Salix alba L. zm. im. kartna, kvartna;

rW. kvartna. ix. yulfa wunwuma _ ix. gogirdi wylis burRava _ ix. buera. wylis pitna _ ix. tenco wyliT mankieri _ wyalmanki wylis wiwmati _ брункресс, водяной кресс, жеруха Nasturtium officinale (L.) R. Br.

kx. CaRandri; aW. kukuJera; sb. balaxa vardi; Wn. kuburi; mgr. meqiSerebuli.

wylis Wakuntela _ ix. arjakeli, ix. karosi, ix. qreavsi

W Waki _ Ãrdali cxeni da viri

381

Wakuteli _ Wakunteli _ Warxali свекла, бурак Beta vulgaris L. ing. Werxil; Wn. Waxala; svn. Cigindvir, Warxal.

WanWyata _ бересклет Evonymus fS., xvs. WanWyanta, satoia; fS., xvs. Wyan-Wyanta; xvs. boxCura; TS. WiWkoti; mT. qadiskvera; rW. boxCuana, Cibux-tara; lCx. ognari; sb. WkanWkanta; er. satre; Wn. fxeniSi ja; sv. Sefsker, ix. WyanWyanti

Wapaluki _ ix. oryura Warela _ дубровник Teuerium chamaedrys L. kx. mlivana, suravandis balaxi;

msx. vardisfera, yizilari; im. Wareli; qzy. Wrelo; rW. mopitnao; mT. sicxis wamali. ix. qamandrosi

Warxali _ свекла, бурак Beta vulgaris L. ing. Werxil; Wn. Waxala; svn. Cigindvir, Warxal.

WaSagi _ WaSakebi _ sasmisi WurWlebi Werami _ курага, урюк Armenica vulgaris Lam. qzy., TS. Weremi; msx., jvx.

wirani; ing. erig. ix. wirni WeWketa _ ix. ucveTela, ix. tablayura Wehli _ `aRiRe folios Ziri ori drami da zRahli, Wehli...~ ucnobia WivWavi _ frinvelia Wikarta _ Wikarti _ вероника гладкая Veronica polita Fr.–Er. svn CinCvliS

Ãemild, zuralçS gava. Wili _ Wilofi _ ситник Juncus qrT. kokoza; rW. Waris balaxi; rW., lCx.

maTraxa, saWilofe; gur., aW. Wilofa; im., lCx. Wilofi; sb. Soldo; Wn. sazi; mgr. rWoli, Woli, Woi.

WiWkva _ ix. panta WiWua _ ix. katisZuZu, ix. funTuSa Wli _ hqvian sawuimris Zirsa WoboSani _ Wobosani _ ZvalT safxeki qlibiviT WoTi _ `Samiandlis naduRari matylis WoTi daasole da aRebine...~

ucnobia Wrateli _ Tvalis aWreleba `visca TualTa Wrateli esxmodis...~ Wua _ `wvrilni mZromni~, ix. krkili, ix. mRili Wyan Wyanti _ ix. WanWyata

x xabrayi _ xarbayi (arab. `xarva~, xarisZira) _ ix. ÃarisZira

382

xavarti _ ix. salaTa, ix. yrdeli xaviwi _ fqvili erboTi mgbari xazmilioni _ zRvis cxovelia xaTmi _ `xaTmi tuxtsa hquian~. ix. tuxti xalilagi _ `xalilagi qabuli da xalilagi kuercxisa guli~, `xali-

lagi Savi~. ucnobia xami _ sxÂli samoseli xanazira _ uZravi simsivne. `...amagsa xeliTa rom gasinjo ar iZvris

tyavSigan da Ãorczedan damagrebuli iqnebis...~ ix. sala xandikoni _ xarikoni _ xaRarikoni _ `romel ars TafluWi~. ix. Taf-

luWi xardali _ `mdogvi aris~. ix. mdogvi xarzara _ ucnobia xarTuTa _ xartuti _ шелковица черная Morus nigra L. sb. tuta. ix. tuta,

ix. ÃarTuTa xarisCliqa _ копытень грузинский Asarum ibericum Stev.Mmgr. oRalari xaSmi _ `senia xorcT damarRveveli~ xaSxaSi _ мак снотворный Papaver somniferum L. kx. RaJRaJi; sb. yayaCora; C.

yayaCovara, mikonis mcenare; qv. im. Ziliguda. ix. afoni xax _ лук репчатый, луч огородный Allium cepa L. smx. xvaxi; mT. rW. mxaxvi;

ing. xax; Wn. soRani, kromi; mgr. xvarxvi; svn. xçxv. xebalaxa _ паслен сладкогорький, лазиха, сластиха Solanum dulcamara L.s.l. mxv.,

mesx. xesuravanda xevarta _ xevarda _ havarta _ ix. patarZlis yvavili xeSavi _ крушина слабительная, проскурина, жостер, жестер Rhamnus cathartica L.

qzy. Savi xe; kx. kenkra; svn. fçrv. xvarTqli _ xuarTqli _ xvarTqla _ xuarTqla _ вьюнок полевой, березка

Convolvulus arvensis L. fS., xvs., mxv., mT. faTala, mxvevara, xorTqla; TS. xvevnura; zm. im. goWiwela; qv. im. xviara, xorava; msx. gabmula; Wn. mSanko; mgr. mabàra, mabura, dixaSi suro, dixaSi curu, baRadia; svn. naxàrwel, nawàrxel.

xviToebi _ `wvrili xviToebi kidec asvi da kidec Sescxe...~ ucnobia xviti _ Tav kurivi kombosto xiar Sabari _ xiara Sambari _ xiaragi Sambari _ gareuli kasias erT-

erTi saxe. Cassia fistula

383

xiliTi _ hilTi _ sxeulSi arsebuli siTxe (sisxli, naRveli, lorwo) xilionis malamo _ `uSvelos dakodilsa da daglejilsa da Zvelsa

simsivnesa~. ucnobia xora _ Ãmelo muni xorbi _ ucnobia xoresa _ ucnobia xorosani _ xuarasani полынь цитварная Artemisia cina Berg. das. saq.

xvarasani xoti _ ix. gvirila, ix. ircuki xoSri _ xoSiri _ sqeli, msxvili an magari xoSqardali _ xoSqardani _ `malamo... moSaSrobeli, rome wyluli

moaSros~. ucnobia xoxbis sakvnetela _ xoxbis sakenkela _ ix. kakbis sakenkela xualezna _ xolazna _ ars qva samarTebelTa da SaSarTa salesi xuarbali _ xorbali _ пшеница Triticum aRmsvl. da dsvl. puri; Wn.

daka; mgr. qobali; svn. kecen, kvecen; sb. xvarbali. xuTyuera _ ix. zRmartli xuTyura _ дорикниум Dorycnium intermedium Ldb. da D. graecum (L.) Ser. xuastagi _ `xuastagi, romel ara ganmravldes da arca misi naSobi...~

ucnobia xuÁkeli _ `xuÁkelis Ziri da somxuri marili danaye...~ ucnobia xuli _ naWuW magari xili: nuSi, nigozi, Txili, wabli, bustuli da

misTanani xuni siauSni _ kalaqva, Kalium carbonicum xurma _ хурма Diospyros Lotus L. finiki gur., lCx. xumla; im. xumra; mgr.

xvimra, xoma. ix. ruTuba xurdi _ `Tu cxensa xurdi sWirdes~ ucnobia xurxundi _ `sparsis guli yÂTeli da xurxundis Ziri...~ ucnobia

à Ãali _ moxaluli marcvali ÃarTuTa _ xarTuTa шелковица черная Morus nigra L. sb. tuta Ãaris ena _ anu kravis ena _ cvilis saRebavi mcenaris wveni:

`Zirferasa hqvian, cvilsa rome SeRebaven~ ucnobia

384

ÃarisZira _ зимовник, морозник Helleborus caucasicus A. Br. qrT. kruxwiwila, jukuta, Zerakurkutana; qv. qrT. xaraZira; rW. jujuyvera, yayaCo, TeTri yayaCo; zm. im., kax. Zmris deda; gur. batiskvercxai; aW. xariZira, kruxis bude; mgr. xarzeni, xarZeni, xeCela; svn. ÃarZil, Ãçrzil. ix. xabrayi

Ãarabua _ mweria ÃarÃa _ ÃaÃa Ãeni siaorSuni _ `alisarCuli aris~, ix. alisarCuli Ãilioni _ ix. xilionis malamo. ucnobia Ãmiadi _ puri uxaSo comisagan, umarilo da ufuvari. Ãuanki _ `Tu Ãelisa anu ferÃis TiTebi dausqdes Ãuankisa niSani

aris~. ucnobia Ãundi _ mtredis marTve (bartyi) Ãurveba _ sneulis dRiTi dRe sicxis momateba.

j jabla _ `amis wamlisa ZiriTa samoseli irecxebis~. ucnobia. ix. arta-

nisi jadvari, orqidea _ ятрышник, кукушкины слезки, орхидея Orchis kx. gul-

filtva, gulfiltvis balaxi; mT. kacixela; rW. xuTTiTa, cxraTiTa. javazbuvaÁ _ javzi boiaÁ, javzis yvavili. javari _ `wyalferi, gina moÃdomiloba~ ucnobia javzi _ javazi _ jaozi _ мускатник, мускатный орех Myristica moschata Thnb.

sb. xexo. javSiri _ javaSiri, xeebis surnelovani webovani monawveTi. friad

surnelovani fisi. jangara _ jangaro _ ix. Jangara jalqus _ `naJui aris~. ix. naJÂi, ix. fiWvis kakali jardi _ `Tu cxensa jardi Seeqnas...~ ucnobia jaroti _ `qalbana aris~, ix. qalbana; ix. sakpinaWi; ix. farsiauSni jaSkuta _ Rvedkeci _ обвойник Periploca graeca L., qrT. Rortyava, Rvedura;

im., rW. margatela, makratela; qv. im., gur. jaSkuta; ing. Rèdkec; C. Rortkeci; mgr. jaSqvidu.

jintiani _ berZn. ix. naRvela

385

jinjari _ WinWari крапива, стрекава, стрекива Urtica urens L., U. dioica L. mxv. Waxiana, ing. JinWar; Wn. dinWkiji, dinWyiji; mgr. WuWelia, WuWele; svn. merxel. ix. Rarizi

jijlaya _ щирица, амарант, бархатник Amaranthus jonjoli _ клекачка Staphylea kx. JonJoli; gur., im., rW., lCx. kapari;

gur., mgr. kampari; aq. botiyvera; ing. JonJol; Wn. Txakakali. ix. kaparibabi

jortelfa _ n. viristerfa julabi _ gulabi, Taflis sirofi jumli _ `es yvela jumlad danaye~ ucnobia jurmuRanuli saymunia _ `Savi aris da magari avi iqnebis~, ix. sakamo-

neaÁ

h habalaris wyali _ ix. dafna habi _ abi halTiTi _ kiri. ix. soRin hamoTa _ hamo _ gemrieli saamuri hindihi _ `hindihis Tesli, qiSuTris Tesli...~ ucnobia hulbo _ ulbo ix. Sambalila

386

s a Z i e b e l i

Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 `karabadini kargi da margebeli~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 `gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmenti . . . . . . . . . . . . . 12 `abram mwerlis karabadini~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 `saeqimo wigni~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 `azrumelis cnobari~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 oTxi samedicino xelnaweris (XVI_XVIII ss.) damaxasiaTebeli Taviseburebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22

`karabadini kargi da margebeli~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 da Tu guÀlm(a)n ukbinos, anu sneb(a)Á raÁme Zneli eces. . . . . . . 29 TeTrsa T(ua)lis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 T(ua)lsa Rrublovansa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 y(ove)li muclieri qurcinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 v(iTarca) jer ergos marCobelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 RorTelsa, da simsivneTa magarTa g(a)nhÃsnis . . . . . . . . . . . . . . 29 Tu zurgisa da beWTa iyos texaÁ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 qarisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 ese T(ua)lTaTÂs. T(ua)lTa r(omel)sa naTeli moakldes . . . . . 29 ese T(a)visaTÂs Tu vis undes. Tavis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . 31 ese yurTaTÂs. yurTa, r(ome)lsa Znelad esmodis . . . . . . . . . . . 32 Sehkravs mucelsa Ãsnilsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 moidebs Ãorcsa, daumetebs zurgis wy(a)lTa . . . . . . . . . . . . . . 32 qondari g(a)nswmeds stomaqsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 boloki mÃurvalea moadnobs saWmelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 pitnaÁ iotebs qarsa da Talgamsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 s(a)qme Teriisa, r(omel)sa aqimni hkurneben da ara gamoacxadeben am(a)s y(ovels)a ergebis TeriaÁ . . . . . . . . . . . . .

32

mowamlulTa da grZelTa salmob(a)Ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 sigonje r(omel)sa waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 r(omel)sa wvad acxroebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ÃuÀlasa ZuÀlsa da axalsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 y(ovels)a qcevasa, da guÀmasa muclis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . 33 r(omel)i sisxlsa da baylsa warmohyrides . . . . . . . . . . . . . . . 33 r(ome)lsa stomaqi eqceodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 wyliT mankiersa g(a)namrTelebs, da keTrovnebasa, da nikrissa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33

387

y(ovels)a vnebasa da Savsa naRvelsa g(a)naqarvebs . . . . . . . . . . 33 mWameli r(ome)lisa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 r(ome)lsa ewyurebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 mucel gulTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 mkrdovnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 ÃurvelisaT(Â)s da T(a)vis cemisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 yurTa mtkivanTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 ese kbilTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 kbilis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 muclisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 WiaÁ visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 RÂZli da tyirpi Tu gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 qartilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 kÂrkÂsaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 cofisa nakbenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 satfurisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 g(u)lmoviwyisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 pirdaqceulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 mucelg(u)lTaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 samÃedrosaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 RÂZlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 mqavnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 cxenis wilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 piri, r(ome)lsa uyrodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 zurgis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 guÀlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 fxaÁ Tu visme TualTa daemsWualos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 wamali stomaqisa da xorbisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 yiaÁ Tu visme stkiodis da ver nerwyÂdes . . . . . . . . . . . . . . . . 37 gonjisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 msivnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 wylulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 saWmeli vis ara Seenelebodes stomaqsa S(in)a . . . . . . . . . . . . . 37 sagurkveli Tu stkivodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 r(omel)sa ZarRÂ kuÀT(i)l iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 r(omel)sa yurimali elmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 kÂrkÂsaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

388

sWamelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 sursilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 r(omel)sa, msivani wyluli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 vin simÃurvalisag(a)n SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 vis bednieri gamoesxmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 muÃlTa, r(ome)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 vinca soko mklveli Wamos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 wamali, r(ome)li ergebis mucelsa qarsa, jerkualsa texasa da y(ovels)a Jineb(a)sa muclis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . .

38

bailsirisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 g(u)listkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 WiaTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 xorbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 mucel guÀlTaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 mJavesa da mlaSesa ergebis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 mjdomisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 vis(a)ca SiSi raÁme sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 siyuiTlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides, da ÃorÃiTa xiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

39

ÃuelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 vis guÀlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 WiaÁ r(omel)sa esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 r(ome)lsa urvli sWamdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 r(omel)sa T(a)vi da Ã(e)lni eZrwodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 r(ome)li ÃuÀlisag(a)n Telgamsa wamohyrides . . . . . . . . . . . . . . 40 r(ome)li sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 r(ome)lsa muceli usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 visca CxuÀraÁ sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 WorflisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 sursuilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 muclisa SekrulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 vis TmaÁ ara esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 wiTeli visca sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 r(ome)li k(a)ci yuiTeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 muclianisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 visca yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

389

TeTrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 mRerisa ZnelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 visca zurgi stkivodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 xuastagi, r(ome)li ara g(a)nmr(a)vldes da arca misi naSobi . . 42 cxenis wilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 vis cof(ian)m(a)n ZaRlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 tyirbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 ÃuÀlisaTÂs da T(a)vqedisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 uk(e)Tu RÂZlsa z(ed)a qari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 wamali urvlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 visca mjdomi gamouvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 ufsmadisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 r(omel)i ÃuÀlisg(a)n aRmoixodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Tu T(ua)lsa frCx(i)li iyos da esisxlvodis . . . . . . . . . . . . . 44 r(ome)li fselsa ver bRrevdes da safsle ewvodis . . . . . . . . . 44 visca welni ebervodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 visca mucelguli sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 visca g(u)lisa ezoni stkivodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 rTelni Tu yelsa g(a)reT iyvnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 visca kisris ZarRuni gauSubden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 ufsmadisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Tu sisxli cxÂrTa sdiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 RÂZlisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 visca T(ua)lTa Wrateli esxmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 muceltkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 r(ome)li sisxlsa fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 visca jerkuali sWirdes mucelsa S(in)a . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 visca Tirkmelni stkivodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 xoxbisaTÂs da baRlmisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 k(a)ci Tu SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Tu rbilad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 muclis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 mWamelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 simsivnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Tu qari stexdes asoTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 mjdomisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 mikrisis(a)T(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Tu muclad Tbilad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

390

tyirbis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 RÂZlisa da firtÂsa tkivilisaT(Â)sca kaia . . . . . . . . . . . . . . . 46 wam(a)li Telgmisa p(irve)lsa iqm(i)an aqimni . . . . . . . . . . . . . . . 46 Tavsa anu wuÀrTa Tu mZovari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 ufsmadisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 yurTa Tu b(o)r(o)ti raÁme iyos anu mWameli . . . . . . . . . . . . . . 47 Tu grwy(i)li didad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 vis daTrob(a)Á ara undes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 iarayanisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 da Tu monaÁ wagivides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 iarayanisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 vis guÀli CauZrues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 damzralisaTuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 danayilisaTÂs, da gatexilisa, da msivnisaTÂs, r(ome)l Sigan wyluli darCes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48

dakkurlisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 wamali wyliT mankierisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 wamali fuSisaTÂs da mamacisaTÂs fuSisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . 48 ufsmadisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 wamali mamacisa, r(ome)lsa TirkmelTa qvaÁ iyos . . . . . . . . . . . 48 dedak(a)ci Tu ufsmadi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 r(ome)li sTxevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 r(ome)lsa ewyurebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 mucel gulTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 k(a)ci Tu moviwye iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 WiaÁ visca esxas mucelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 diacsa orsulsa uÃme da T(ua)lni uge . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 vis pirsa guÀli CauZures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 TmaÁ da wuÀri visca dahÃdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 g(u)li Tu adriTg(a)n stkivodian da ver ewamlos . . . . . . . . . . 49 sneulsa r(ome)lsa ara eZinebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 sneulsa k(a)csa comi terfTa quÀSe Semosdev . . . . . . . . . . . . . 49 da Tu gindes r(ome)l sZe ara gairyunas . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 visca kirkÂli CamougrZeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 vis yeli stkivodis da saWamadsa acuendes . . . . . . . . . . . . . . . 50 sneulsa, r(ome)lsa ofli awyendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 wamali sarwyeveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 visca mucelsa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

391

wamali, r(ome)li ergebis s(a)x(e)liTa R(mr)Tis(a)Ta kozman da damianesiTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50

keTrisaTuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Tu RÂZli da tyirbi stkivodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 qedis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 r(ome)lsa naWami ara dadgrebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 nakbensa guÀlis(a)sa da y(ovels)ave mÃecis(a)sa . . . . . . . . . . . . 51 r(ome)lsa soko eWamos da mokudebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 wamali gasaxsneli, r(ome)li gamoiRebs stomaqisg(a)n Telgamsa da misTana snebaTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

51

r(ome)lsa mÃecisg(a)n nakbenisa eSinodis . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 WiisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 vis aÃuÀlebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Tu k(a)ci uSvilo iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Tu urvli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 k(a)ci Tu mxurinavi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Tu k(a)csa isris piri anu Condoi ver gamoiRos . . . . . . . . . . . 52 Tmisa ar gamoslvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 mWamelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 r(ome)li sisxlsa dajdebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 vis mjdomi Zneli iyos anu urvli mWameli . . . . . . . . . . . . . . . 52 r(ome)lsa mamacob(a)Á ara hqondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 krdoanisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 sisxli r(omel)sa cxÂrTa sdiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 r(ome)li jerk(ua)li iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 sisxlsa r(omel)i fsam(e)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 bageni r(ome)lsa daepnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 wamali Tu daÃdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 ZuZuT tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 moviwyesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 gulistkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 pirsa, r(ome)lsa mcercneli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Worflisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 guÀli Tu gindes g(a)nZebad s(a)xliT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 xeli Tu gaisivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 mZovarisa da mRerisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 guÀlcemulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 sxu(a)Á cofianisa nakbenisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

392

guÀlcemulsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 guÀrdsa dacemisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 mRerisaTÂs, qartilsa da siodorgsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 msivani, r(ome)l wiTeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 wylulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 vis ekali anu isris piri edvas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 wamali, r(ome)l ergebis y(ovels)a qarsa . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 suravadisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 l(o)cvaÁ guÀlcemulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 balRamisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 pirs simsivnisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 r(ome)li fselsa ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 mamaci, r(ome)li yursa da T(ua)lTa atkivnebdes . . . . . . . . . . . 56 muclisaT(Â)s da tyirbisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 balRam zafrianobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 r(ome)lica sisxlisa dajdebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 r(ome)lsa guami stkivodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 vin sisxlsa dajdebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 vin ufsmad iqmnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 visca bruÁ esxmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 ferÃni Tu stkivodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 r(ome)lsa dawviTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 moviwyisaTÂs da Telgmisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 r(ome)lsa ara eZinebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 damZralsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 wylulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 momwuarsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 nawlevni Tu anasda Sestkivnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 mucliT, r(ome)lsa simyrale aRmodiodes . . . . . . . . . . . . . . . . 57 wuT wuT, r(ome)li dajdebodis Ãmel(a)d . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 mZovarisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 s(u)rsuilisaTÂs da keTrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 sisxlisa dapyrobisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 mRerisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 kbilTa tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 T(ua)lTa tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Tu gindes r(aÁT)a k(a)cTa T(Tues)a SuÀnerad sCnde . . . . . . . . . 58 Tu cxÂrTa mReri Seeqmnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

393

Tu T(ua)lsa TeTri iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 RÂZli aris ese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Telgmisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 k(a)cisa salmob(a)Ta SemZrveli qari aris . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Rvinis moyurobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 uk(e)Tu tyirbi da RviZli erTg(a)n Seyr(i)li iyos mucelsa S(in)a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59

visca mjdomi gamoesxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 muÃlT, r(ome)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 T(ua)lni, r(omel)s(a)ca daubnelden da T(ua)lTac da(a)kldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

vinca soko mawyenari Wamos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 r(ome)lsa muceli SekrviT hqondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 wamali, r(ome)li ergebis mucelsa, qarsa, jerkualsa, texasa da vnebasa muclis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

bavasirisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Tv(a)lTa tk(i)v(i)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 WiaTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 xorbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 RÂZlisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 T(a)vis tk(i)v(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 mucel gulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 TelgmisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 tyirbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 mjdomisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 RviZli r(omel)sa stkivodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 visca T(a)vsa da T(ua)lTa bru esxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 visca iSrimis qvisg(a)n yversa sWirdes anu mucelsa . . . . . . . . 61 k(a)cisa siyviTlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides, da ÃorÃi uxiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

62

ÃuelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 visca guÀlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 r(omel)sa urvli mWameli sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 visca yurTa smena akldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 visca T(a)vi da Ã(e)lni uZrwodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

394

r(ome)li Ãvelisg(a)n Telg(a)msa wamonerwyvides . . . . . . . . . . . 62 r(ome)li sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 visca muceli usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 visca Cxvera sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 visca tanSig(a)n iqi da aqa swertdes da kideca sCxverdes . . . . 63 srsuilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 muclisa SekrulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 visca TmaÁ ara esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 yvav(i)li visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 64 r(ome)li k(a)ci yviTeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 visca yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 keTrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 mRierisa ZnelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 visca zurgi dia stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 xvastagi, r(ome)li gamoReriandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 cxenis wilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Tavi r(omel)sa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 ÃvelisaT(Â)s da T(a)vqedisaT(Â)is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 visca T(a)vqedm(a)n yuri daugubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 uk(e)Tu RviZlis tkivilsa z(ed)a qari darTvodes da Znelad aubnebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65

visca mjdomi gamoesxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 ufsmelobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 yurTa Siv(i)lisaT(Â)s da ara smenisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 r(ome)lsa Ãvelisg(a)n Ã(ma)Á wasul(o)des . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Tu T(ua)lsa frCxili Seeqnas da esisxlvodes . . . . . . . . . . . . 65 r(ome)li fselsa ver iWirevdes da safs(e)leca ewvodes . . . . . 65 visca weli mocelTa ebervebodes da uWyvirodes . . . . . . . . . . 66 RorTelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 WiaÁ visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 visca pirsa guÀli CauZres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 TmaÁ, wuÀri visca hÃdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 uk(e)Tu Tmis gamosxma ara geprianebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 TmaÁ da wuÀri r(ome)lsa elewebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 T(ua)li Tu adridgan stkiodes k(a)csa da ver ewamlos k(a)csa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66

395

sneulsa, r(ome)lsa ara daeZinebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 T(a)vi r(omel)sa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 wamali, r(omel)i ergebis tyirbsa da Ãvelasa, Ãurvebasa da cxrosa, Telgamsa da jirkualsa stomaSig(a)n . . . . . . . . . . . . .

67

Tu gindes ese, rome, rZe ara SemkuÀTdebodes . . . . . . . . . . . . . 67 visca vaJsa kuku daugrZeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 visca T(ua)lTa cremli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 yelni r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 sneulsa, r(omel)sa ofli ara miswydes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 wamali rwyevisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 uk(e)Tu mSobiares CÂli mucelsa Sigan moukudes da ver daexsnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

68

cxros gardaweraÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 yursa, r(ome)lsa wyali sdiodes anu Txamli . . . . . . . . . . . . . . 68 Tavisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 sneuli, r(ome)li xurinvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 r(ome)li Znelad fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 r(ome)li sisxlsa dajdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 muclis ÃsnilobisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 mucelsa, visca tkiv(i)li Seedvas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 TirkmelTa tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 g(u)lis wretisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 SekrulobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 mjdomi visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 kuvikurisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 srsuilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 k(a)csa, r(omel)sa ÃorÃsa Zuali daeCaros . . . . . . . . . . . . . . . . 69 guÀlcemulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 saxlsa, r(omel)sa guÀli anu sxu(a)Á avnebdes . . . . . . . . . . . . . 69 xorbisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Tavis tkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 vis ferÃTa stexdes erTsa adgilsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 vis ferÃi gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 uk(e)Tu rwyevisa dayeneb(a)Á gindodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 uk(e)Tu ÃorcTa keTrisa masmuri gamoeces . . . . . . . . . . . . . . . . 70 gare r(omel)sa aCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

396

k(a)ci Tu ver fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 qarisT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 soko, r(ome)lsa esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 mamacsa, r(ome)lsa ceri SeebeWdos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 sisxli, r(ome)lsa edinos da sicive Seuvardes . . . . . . . . . . . . 70 soko r(omel)sa SigniT esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 r(ome)lsa sadrekelsa esxas RÂZli, anu nawlevTa, anu stomaqsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71

uk(e)Tu SavaTa Seiqnas Ãurveb(a)Á, Tu gaTeTrdes sokoÁ . . . . . . 71 mamacisa qarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 ferÃi, r(omel)sa gzisa slviTa stk(i)odes . . . . . . . . . . . . . . . 71 welni r(ome)lsa anasdaT Sestkivden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 T(ua)lTa, r(ome)lsa blita miedebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 mucliTa, r(ome)lsa simyrale amouvidodes . . . . . . . . . . . . . . . 71 r(ome)li xSirad gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 r(ome)li sisxlsa dajdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 r(ome)lsa texa sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 T(a)vi, r(ome)lsa hqaodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Tu T(a)vsa qertli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 r(ome)lsa T(a)vi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 r(ome)li sisxlsa fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 r(ome)lsa matli yursa esxas anu sxuasa adg(i)lsa . . . . . . . . . 72 mcercnelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 gul moviwyisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 TelgmisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 sicivisa gatexisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 sisxli r(ome)lsa ara daeyenos da ara miswydes . . . . . . . . . . . 73 g(u)lis SlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 r(ome)li vera fsmides da wyladca dajdebodes, cotad mucelica stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

73

r(ome)lsa eÃvelebodes da sisxlsa amoyrides . . . . . . . . . . . . . 73 gasavali Tu gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 RÂZli da tyirbi Tu erTg(a)n Seyril iyos . . . . . . . . . . . . . . . 73 RÂZli da tyirbi Tu gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 SekrviT vinca iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 sisxli vis cxuirTa sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

397

TvalTa TeTrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 yursa, r(omel)sa baravi sdiodes da stexdes . . . . . . . . . . . . . . 74 vis mZovari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 saSobos ukaniT Tu mucelsa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 qavilisa da mRerisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 ZuZu, r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 zugi r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 sneuli, r(ome)li ususurad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 spaondogarsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 ufsmelobisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 sneulsa, r(ome)lsa swyurodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Tualbliti visca sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 ÃvelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 kb(i)lTa mRilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 RrZilni, r(ome)lsa uyroden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 piris simyralisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 TelgmisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 T(a)vis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 niSani wurilis wamlebisaÁ gasaxsnelisa. ese wurili wamlebi gamoiRebs sqelsa balRamsa rome ugubdebodes . . . . . .

76

T(a)vis tkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 sx(ua)Á wam(a)li wamwami scÂodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 sxu(a)Á wam(a)li, rome T(ua)lni mrRÂed hqonden . . . . . . . . . . . . 77 sx(ua)Á wam(a)li ququToSig(a)n tili Cavardes . . . . . . . . . . . . . 77 niSani Sakikisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 sxu(a)Á habi gelianosisa, romeli uSvelis [Tu] k(a)ci savse iyos baRlmisag(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis k(a)csa, rome muÃlni stkivoden da nikrisi sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis stomaqi rome gasustebuli iyos da saWmeli ver moidnos . . . . . . . . . . . . . . .

78

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSv(e)lis Ãvelasa da mucelsa, r(ome)li gaxsniT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis T(a)vis tkivilsa da stomaqsa Zalsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis bavasirsa da r(omel)sa sajdomi stkivodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

398

sxu(a)Á habi mikrisisa da y(ove)li aso rome stkivodes da filenjsa da sigr(i)lisa sensa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79

sx(ua)Á habi nawlevisag(a)n sisxli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . 79 sxu(a)Á habi T(a)vis tkivilsa, T(ua)lTa tkiv(i)lsa . . . . . . . . . 79 sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis RÂZlsa, r(omel)i gacxelebuli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis kolinjsa... . . . . . . . . . . . . . . 79 niSani y(ovel)is xisa da balaxisa xasiaTi, gÂbrZanebs C(ue)n brZeni aqimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

80

marfet marx qarTul(a)d mkuarsa qhÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 mayualsa TaTrul(a)d SoqurdRana hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . 80 ama balaxs skilvi hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 ananaxi pitnasa hqÂan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 prasisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 samiTi somxur(a)d cerecosa hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 qinZis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 aveluki Rualosa hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 qondris xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 tuRtis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 mravalZarRuas xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 aRiWi jinWarsa hq(Â)an . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 niSani Teslisa, p(irve)l(a)d xuarbali vaxsenoT . . . . . . . . . . . 82 qeri gr(i)li(a)Á da Ãmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 brinji mÃurvale da Ãmelia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 bakl(a)Á axali nedlia da gr(i)li, tansa cota ergos da qarsa moumatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

83

cerc mÃurvali aris, tani gaZras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 pulbo mÃurvale aris da saWmelad tansa kargad argebs . . . . . 83 muSma qunjiTsa hq(Âa)n, stomaqsa da pirsa avsa sulsa miscems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

83

xaSxaSi erTia da Ãmeli, TeTri kargi aris, Savi avi aris . . . . 83 kanafis SeSa mÃurvale aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 niSani y(ovel)is SarbaTisa, r(omel)i ese aqimsa nusxaSi marTl(a)d uweria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

niSani vaSlisa, uSvelos stomaqsa rome sustad iyos da g(u)li stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis sevdasa da tani daRma gamo(i)Rebs sensa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

85

399

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis zafrasa, sevdasa da balRamsa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

85

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(ua)lisa da T(a)vis tkiv(i)lsa da sicxesa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

85

sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis RÂZlsa da gaxsnas ZarRuÀbi, da zafra gamoiRos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

85

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis RÂZlsa da qari amoiRos, da RÂZli da stomaqi ga(a)Zlieros . . . . . . . . . .

86

sx(ua)Á maTbuxi, r(omel)i dawera aqimm(a)n, marge da subuqi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86

sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(a)vis tkivilsa da oTxis nivTisg(a)n maRasi amoiRos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86

sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis sicxesa da muceli daulbos, da buneb(a)Á sicxisg(a)n da(a)klos. . . . . . . . . . . . . . .

87

sxua niSani maTbuxisa, r(omel)i uSvelis welis tkivilsa, kolinjsa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

87

sxua majuni, r(omel)i uSvelis didsa kolinjansa rome tanSi iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

87

niSani majunisa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 sxua majuni soniWisa, rome uSvelis stomaqi savse iyos sinedlisg(a)n, balRmisa da sigr(i)lis senisag(a)n. . . . . . . . . . .

87

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis rome azidvebdes da feri gavides, da muceli stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

87

sxua majuni SuSmasi, romeli uSvelos balRamsa, sevdasa da zafrasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

88

Tu k(a)csa siyuiTle Seeqnas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Tmisa g(a)mosulisaT(Â)s da gagrZelebisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . 88 Tu k(a)csa Zuali stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 mSobieresa dedak(a)cisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Tu Svili ar mieces. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 TualTa qavilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 kbilTa samagrobelad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 qari sWirdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 vis Ãmel(a)d m(u)c(e)li stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Tu sisxlsa iyvandes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Tu k(a)ci balRmianad iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 vis farSavangisa enaÁ, SÂdi feri abreSumi da cota oqroÁ hqondes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

89

400

vis tyirpi ekras. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 r(ome)lsa morialm(a)n ukbinos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Tu Ã(ma)Á Cauvardes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 r(ome)lsa qarisag(a)n asoni stexden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 visca magari sWirdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Sezaveb(a)Á wamlisa, r(ome)l ergebis Ãurveb(a)Ása, RÂZlis tkivilsa, cxroÁsa, g(u)lis tkivilsa. . . . . . . . . . . . . .

89

vis Tualsa sisxli iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 mowamlulisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 RÂZlisa tkivilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 vis mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 boasirisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 vinca sisxlsa nerwyÂdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Tu k(a)ci arwyevdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 vis cxÂrTa sisxli sdiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 vis m(u)clis tkivili audges. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 RÂZlis tkivilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 vis T(ua)lTa sinaTle moakldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 (W)orflisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 vis sisxli ver daewyvidos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 vis g(ul)i uZgerdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 vis undodes rome sicxeSig(a)n iaros da wy(a)li ara moswyurdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90

qorTa wamali. Tu qori mWldebodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Tu tili asxdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 vis T(a)vsa bru esxmodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 siyuiTluisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da ÃorÃiTa xiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90

(Ã)uÀlisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Tu yurTa akldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 r(omel)i sisxlsa gavidodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 vis CxuÀr(a)Á sWirdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 m(u)clisa tkivilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 vis Tm(a)Á gauTxeldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 ardisa kaWaWi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Tu sisxlsa iyvandes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 vis T(ua)lTa didxan TeTri iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

401

r(ome)lsa T(ua)lTa n(a)T(e)l moakldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 r(ome)lsa T(ua)lni stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 r(omel)i sisxlsa gavidodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 vis cxÂrTaT sisxli sdiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 nakbensa ZaRlis(a)sa, ergos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 T(a)vsa Tmasa g(a)moiyvans. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 TeTrsa Worflsa uSuÀlis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 cxroÁsa da siyuiTlesa uSuÀlis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 wamali mZovarisa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Tmisa g(a)mosl(v)isa da gagrZelebisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . 92 suravandisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 vis g(u)li stkiodes da ufeTqdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 vis RÂZli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 r(a)Á dedaÁk(a)ci ym(a)Áwurilsa Sobdes, m(u)clis tkivilm(a)n aniSnos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

92

Tu ym(a)Áwurili Smagad iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Tu visme kbili stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Tu k(a)csa T(ua)li usivdes anu stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Tu k(a)ci mWled iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Tu k(a)ci tanz(ed)a aWreldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 mwuanesa yurZensa ese unda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Tu civeb(a)Á k(a)csa sWirdes da m(u)c(e)l gaudiddes, daamWlos, gayÂTldes, ZarRvebi S(ori)s g(a)moCndes . . . . . . . . .

93

TeTri r(ome)lsa ar gamoerios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Tu k(a)csa mWameli Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Tu k(a)csa sisxl(a)d iyuandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 balRmisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 vis m(u)c(e)lsa S(in)a qari evlebodes da Ã(o)rcni ewveboden . . 93 vis T(a)vi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 vis RÂZli da tyirbi gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 vis T(a)vi da Ã(e)li uZrwodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 vis pirsa guÀli CauZures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Sakikisa qarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Tu T(ua)lni daubnelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 mWamelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 vis wyluli ukurnebeli sWirdes da sWamdes Ã(o)rcsa . . . . . . . 94 g(u)li r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 r(omel)i g(u)lmoviwye iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

402

vis yeli Seekras da nerwyusa ver CanTqmides . . . . . . . . . . . . . 94 qavilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 mowamlulisa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 visca stkiodes da gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 gulinozas cxenTa sakurneb(e)li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 cxensa Tu Zualmeti Seiqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Tu cxensa muni esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 cxensa, r(omel)sa waekidos wawaki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Tu cxensa jardi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Tu cxensa narZayi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Tu cxeni SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Tu cxenis simrTele gindodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Tu cxenis simrTele da gasuqeb(a)Á gindodes . . . . . . . . . . . . . 96 Tu cxensa T(ua)lTa TeTri Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Tu cxensa qaTmis skintli Cahyolodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Tu cxensa xami sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Tu cxensa quSi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Tu cxensa xurdi sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Tu cxensa Tirkmeli astkivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Tu cxensa fseli Seqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Tu cxensa qaCaCi wavardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 vis mZimed esmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 yurTa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 yurTa simsivnisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 vis yurTa balRami amosdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 yurTa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Tu m(u)c(e)lsa Sig(a)n mjdomi sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 r(omel)i fselsa ver iW(i)revdes, anu sisxlsa fsemdes . . . . . . 97 r(ome)lsa sasikudine wamali esuas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 r(omel)sa nawlevni stkioden qarTa simr(a)vlisgan . . . . . . . . . 97 visca cmeli gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 yurTa yivilisa da ara smenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 sneulsa ofli Tu diadi sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Tavis tkivilisaT(Â)s da T(a)vis naxevrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . 97 r(omel)sa T(a)vsa bru esxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 vis Tavi sisxlisag(a)n stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 yurTa texisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Tu cxensa Cxuera waekidos da Wipi usivdes . . . . . . . . . . . . . . 97

403

Tu cxensa yeli gauSeSdes da Tavsa aRma ver aRebdes . . . . . . . 97 Tu cxensa muclis iqeT aqeT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxensa gomeTi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxenm(a)n saqcevi itkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxensa kornati gausivdes da mZimed astkivdes . . . . . . . . . . 98 Tu cxensa ofa Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxensa gava daumdabldes da daugcTdes . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxensa poWoWiki etkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxensa tabasti Seeqnas da m(u)celi srulad gausivdes da gaumagrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98

Tu cxensa Tuali gauTeTrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxensa xora esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxeni avad gaÃdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxensa avad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Tu cxensa ferÃi gausivdes da rTulad Seeqnas . . . . . . . . . . . 99 Tu cxenm(a)n winasa mÃarisa RraWi Ã(o)rci itkivnos . . . . . . . . 99 Tu cxenm(a)n ixamnes da vera waiaros da Sobvides . . . . . . . . . . 99 Tu cxensa ufsmelob(a)Á waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Tu cxensa beWi astkivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Tu cxenm(a)n ver monCoros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Tu cxenm(a)n veraÁ imatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Tu cxensa Soyayi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Tu cxensa anu tili anu wili daesxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Tu cxensa fseli Seekras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Tu cxensa m(u)c(e)li astkivdes da sCxuerdes . . . . . . . . . . . . . 99 Tu cxensa Tirkmeli stkiodes, welTa daiwyebs Znevasa . . . . . . 100 Tu cxensaÁ zurgi stkiodes da rogoraca Ã(e)lsa dasdebdi gadrkebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

100

Tu cxenm(a)n qaCaCis T(a)vi itkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxenm(a)n saolavi itkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxensa qerm(a)n awyinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxensa yurRena waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxeni gaiberos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxensa barkali astkivdis da anu mÃari . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxensa qaCaCi waukides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxensa miaWirvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxensa T(ua)lTa Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxeni dgomaSida xan erTsa ferÃsa amoiRebdes da xan mioresa.

404

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu ajilRasa ala waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tu cxensa aÃuÀlebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Tu cxensa ofa waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Tu cxensa m(u)nio waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Tu cxensa sarvasini waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Tu sisxlisa dasawyuÀdeli wamali gindes . . . . . . . . . . . . . . . 101 Tu gaRletisa wamali gindodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Tu cxensa CuCusa bude gausivdes, anu yuÀris Ziri gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

101

Tu Waksa ZuZu stkiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Tu cxensa anasdad muc(e)li gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Tu cxensa sarvani waekidos da T(ua)lTa cremli sdiodes, da gaSeSdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

102

Tu cxensa Culebi waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Tu Waksa ZuZu stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Tu cxensa muÃlis T(a)vi gausivdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 `abram mwerlis karabadini~. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 karabadini marT(a)li da W(eSmari)ti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 r(ome)lsa muceli qariTa eberebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Znelad SobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis mZovari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis T(ua)lTa cremli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 visca ZaRlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis T(ua)lTa nisli efarodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis filenji daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 s(i)rsv(e)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis T(ua)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 r(omel)sa ara eZinebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis mWameli sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis welni stkioden qliavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis Ãuela sWirdes da balRamsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis T(ua)li stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 r(ome)lsa T(ua)lTa sinaTle moakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 vis sisxli sdiodes da ara swydebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 ÃuelasaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 T(ua)lTa tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 visca yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

405

r(ome)lsa m(a)macob(a)Á ara aqundes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 r(ome)lsa T(ua)lTa libri g(a)rdaefinos . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Tu yurTa mZimed esmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 vis yurTa w(y)ali mosdiodes da ara esmodes . . . . . . . . . . . . . 106 vis yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 muclisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 r(ome)li sisxlsa fsemdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 r(ome)lsa muceli usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Tu SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 ufsmelobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 cofis nakbenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 satkburasaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 vis(a)ca cofianm(a)n ZaRlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 r(omel)i simÃurv(a)liT Sekrul iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 g(u)lis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 muclis qarsa da j(i)rkuals r(omel)i ergebis da y(ovels)a texasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

107

mucel g(u)lTa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Tu mReri Zneli esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Tu T(ua)lTa fCxili iyos da usisxldebodes . . . . . . . . . . . . . 107 buasilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Tu sisxli edinos da qari Seudges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Tu soko iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da cnob(a)Á misi gindodes . . . . . 109 Tu garegniT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da sisxlsa z(ed)a gavidodes . . . 109 r(ome)lsa RÂZli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 tyirpisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 ÃuelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Tu T(ua)lTa cremli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Tu T(ua)lTa n(a)T(e)li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Tu T(ua)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Tu T(ua)lTa TeTri iyos anu n(a)T(e)li moakldes . . . . . . . . . . 109 muclis simsivnisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 bednierisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 mRierisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 gulis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 muclis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

406

martiT v(idr)e maisamde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Tu WiaÁ esxas mucelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Tu yeli SehÃuTos da nerwyuas ver CanTqemdes. . . . . . . . . . . . . 110 Tu k(a)csa piri gaumruddes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 TiaqarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Tu visme ÃuÀla sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Tu mjdomi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Tu wiTela gamoayaros da anu fartaxti wurili . . . . . . . . . . 111 Tu sneulsa ofli ara gamouvidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Tu k(a)ci SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Tu fardaxti wiTl(a)d gamoesxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Tu dedak(a)csa Svili moukudes mucelsa Siga . . . . . . . . . . . . . 111 Tu dedak(a)csa saSvili gaumagrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Tu k(a)csa yuri stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 mrav(a)lZarRuas xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 vis(a)ca yeli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Tu pirsa avi s(u)li udiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 bolokisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Tu k(a)csa tyirpi ekras da msivnad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Tu k(a)ci msivnad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 da Tu k(a)ci erTob dasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Tu dedak(a)ci ar daorsuldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 iisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 vis T(a)vi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 kamis Tesli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 axali kamaÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 TeTris sakmlisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 sakmelis coxn(a)Á, balRamsa da sensa CamoiRebs . . . . . . . . . . . . 112 s(a)tacuris xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 r(ome)lsa aÃuelebdes da sisxlsa g(a)moatandes . . . . . . . . . . . 112 Tu k(a)csa RÂZli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Tu Ãm(e)l(a)d muceli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Tu sisxl(a)d iyv(a)ndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Tu k(a)ci balRamian(a)d iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 vis(a)ca tyirpi ekras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 r(ome)lsa qarisg(a)n asoni stexden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 vis T(ua)lTa sisxli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 mowamlulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

407

RÂZlis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 vis(a)c mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos . . . . . . . . . . . . . . 113 Tu muclis tkivili audges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 RÂZlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 vis T(ua)lTa sinaTle moakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 siyÂTlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da ÃorÃiTa xiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

113

ÃuelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Tu yurTa akldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 r(omel)i sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 vis Cxuera sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 muclisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 vinca ardis kaWaWis furceli mravali Wamos . . . . . . . . . . . . . 114 r(ome)lsa T(ua)lni stkioden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 r(omel)i sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 dakodilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 RÂZli da tyirpi gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Tu yeli SigniT stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 visca sisxli Caeqces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 qavilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 vis(a)ca kolinjis qari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 isris piri anu sx(ua)Á . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 vin simxurv(a)liT SekrviT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Tu k(a)csa mWameli Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 balR(a)misaT(vi)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 vis mucelSiga qari evlebodes da Ã(o)rcni ewueboden . . . . . . 114 vis pirsa guÀli CauZures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Sakikis qarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 mWamelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 yurTa SuvilisaT(Â)s da arasmenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Tu k(a)csa rwyeva undodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Telemisa amogdebisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 ÃurvebisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 mjdomisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 stomaqis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 tyirpisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 stomaqisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

408

Sakikisa qarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 fxanaÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 stomaqisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 dedak(a)csa Tu rZe akldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 vis sisxli ara daswÂdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 muclisa da stomaqisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 tyirpisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 RÂZli r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 mWamelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 CxuerisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Tmisa gamosulisa da gagrZelebisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 `saeqimo wigni~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 sxva wamali rome gamoiRebs balRamsa da sevdasa . . . . . . . . . . 119 sxva wamali, romeli yviTelsa da damwvarsa balRamsa da siyviTlesa tanisagan gaswmends . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

119

sxva wam(ali) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 sxva wamali, rome sqeli da Savi balRami gamoiRos . . . . . . . . 120 sxva gasaxsneli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 awe ese mogaxsenoT ymawvilsa da bersa kacsa... . . . . . . . . . . . . 120 aw ese mogaxsenoT beris kacis saWmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 kari baTmuÃisa gasaxsneli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 maTbuÃi argebs zafrasa, sevdasa, balRamsa... . . . . . . . . . . . . . . 121 sxva gasaÃsneli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 maTbuxi mufsa argebs ferad ferad qarsa... . . . . . . . . . . . . . . . 122 maTbuxi alila argebs mRersa, qavilsa... . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 niSani loyiosi, xivilisa da Ãvelisa... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Tarangubini loyoTa Seqnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 abi sabrisa argebs tansa mqavansa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 abi marmaqi argebs rome esxas da sisxli korZsa . . . . . . . . . . . 124 abi zara uSvelis rome Wipsa gareSemo satkivari... . . . . . . . . . . 124 abi muclis tkivilis yvanisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 kari yursebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 yursi qafuri argebs cxelebasa, RviZlisa cxelebasa... . . . . . . . 124 yursi sumbuli argebs raÁca stomaqSia balRami iyos . . . . . . . 125 yursi iisa argebs zafrasaTvis tkivilsa, kacsa rome acxelebdes, gulis cxelebasa... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

125

yursi revandisa argebs kacsa rome siyviTle sWirdes... . . . . . . 125 Targmani yursebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

409

niSani weliwadTa cnobisa TveTa da dReTa, JamTa . . . . . . . . . . 125 kari da niSani cnobisaTvis da SetyobisaTvis R(mer)TiTa SexedviTApirisaTa kacisaTa . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127

awe mogaxsenoT qari mÃurvali da nedli da sisxli misgan iqnebis da suli misgan ibrZvis . . . . . . . . . . . . .

128

aw es mogaxsenoT rome anu saxsnilo da anu samarxo, romeli grili aris da romeli mÃurvali . . . . . . . . . . . . . . . .

128

aw grilisa saWmlisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 aw ese mogaxsenoT zamTris guneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 xasiaTi Rvinis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 aw raÁca Rvinisgan seni Seiqnebis amasac mogaxseneb . . . . . . . . 130 xasiaTi wylisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 kari tleebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 kari majunebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 vis Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 visca stomaqi stkivodes, Tavi, kbili, Rrjili . . . . . . . . . . . . 135 Ãvelasa axalsa da Zvelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 tkivilsa gulisasa da stomaqisasa da pirisasa . . . . . . . . . . . . 135 tkivili fawalisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 marjuenisa gverdis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 tkivilsa RviZlisasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 visTvis gvelsa ekbinos anu Rriankelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 dedakacsa odes eSobos da welni ma... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 vis buasiri sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 vis enaSigan simZime iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Ãvela, surdosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 cxrosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 stafilos majuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 majuni qamunia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 majuni svintrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 majuni kamisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 majuni siqangubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 majuni Tvalmargalitisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 majuni narinjisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 majuni afilonia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 sxva majuni gasaÃsneli TurbiTisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 majuni itrfialisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 majuni guariSnisa Saqrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

410

niSani itfalisa umcrosisa buasirisa qarisa . . . . . . . . . . . . . 140 niSani subulisa majunisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 sxva majuni gasaxsneli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 sxva majuni biisa, rome uSvelis kolinjsa . . . . . . . . . . . . . . . 142 sxva majuni rome gaxsnili muceli Sehkras da uSvelos stomaqsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

142

ese majuni Saqrisa argebs... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 sxva niSani vardis julabisa, rome rqvia vard maraba . . . . . . . 143 aqimbaSas majuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 kari SarbaTebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 vardis SarbaTisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 SarbaTi lulfarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 isrimis SarbaTis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 SarbaTi broweulisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 SarbaTi vaSlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 SarbaTi biisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 TeTri sandlisa SarbaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 SarbaTi urnabisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 muSkis SarbaTis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 SarbaTi Savisi didisa msxvilisa mJolisa . . . . . . . . . . . . . . . 146 SarbaTi mJavanasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 xaSxaSisa Sarabisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 SarbaTi, rome wyurvili daawynaros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 SarbaTi broweulisa siqangubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 SarbaTi kowaxurisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 SarbaTi qliavisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 SarbaTi TeTris xaSxaSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 SarbaTi qerisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 tyemlis SarbaTis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 SarbaTi (siq)angubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 niSani xaSxaSisa SarbaTisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 niSani zufis SarbaTisa surdosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 urnabis SarbaTisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 SarbaTi yelis tkivilisa, xunayisaTvs . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 SarbaTi sandlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 SarbaTi sxlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 SarbaTi pitnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 SarbaTi julabisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

411

yurZnis rubi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 kari siqangubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 sxva siqangubinis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 siqabgubini buzurgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 siqangubini zafrisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 siqangubini Sesakravi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 siqangubini gasaÃsneli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 siqangubini usuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 siqangubini buzurgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 SarbaTi Tesuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 frangni SarbaTsa ase gaakeTeben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 kari cxrosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 cxro miWirvebisa SimSilisaganac daemarTos . . . . . . . . . . . . . . 155 cro zafrisa, romelsa rhqvian libi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 gulis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Tu kacsa Tavi simÃurvaliTa stkiodes, anu yuri . . . . . . . . . . . 157 kbilis tkivilisaTvis, anu Rrjili usivdes . . . . . . . . . . . . . . 159 visca suli ukeTuri daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 anazdad kacsa gulsa qari rome eyrebodes . . . . . . . . . . . . . . . 158 kacsa rome arwyevinebdes da sCxverdes, kidec iyvandes . . . . . . 158 kacsa rome muceli sCxverdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Tu frCxili wavardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Tu isris piri anu sxva rame daesos, ver gamoiRos Siganve edvas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

159

Tu kacsa acivebdes da acxelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 visca stomaqi aSlodes da rwyeva daewyos, saWmeli ar daadgebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

159

kaci rome avad iyos... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 kaci rome sicxisagan anu risganac avad iyos... . . . . . . . . . . . . 159 visca stomaqsa soko sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 kidev buasirisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 muclis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 pirsa kacis avis sulis amodenisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 ÃunagisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 buStis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 diynalis _ sulis gubebasa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 mkerdisa da yiis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Tu kacsa uwadinelad Sardi sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

412

sxva yuris tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 zamTris cxrosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 simsivnisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 icodi rome buasiri samyuri aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 aw niSani mogaxsenoT da davsweroT Tu stomaqi avsebuli iyos anu Semokrebuli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

162

visac uwin cxro mouvides da gaugrZeldes ese cxro . . . . . . . 162 Tu es gulis Zgera didis stomaqis carielobisagan iyos . . . . 163 yursi revandisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 afTimonis maTbuxi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 cxro diyisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 cxro _ mutbiR hrqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 jalinoz brZanebs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 cxroÁ rome didis Rvinisagan daemarTebis . . . . . . . . . . . . . . . 172 cxroÁ rome sxmisa da avis qarisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 cxro Ãuelisa da surdosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 cxro rome SimSilisa da wyurvilisagan Seeqnas . . . . . . . . . . . 172 cxro rome meaTerTmete dResa movidodes . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Tu cxro mRieri iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Tu cxroÁ Zlieri iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 kari Znelad Sobisa. dedakacsa rome Znelad Sobdes . . . . . . . . 173 majuni Znelad Sobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 sxva Znelad SobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 sxva erTi balRmis wamali es aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 kari wyliT orsulobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 niSani axticesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 niSani tibanicesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 niSani diofvnesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 niSani kawarsarkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 sxva niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 wyliT makobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 wyalT makobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 sxva niSani orsulobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 kari ymawvilis gazdisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Tu rZe daakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Tu rZe moske da nadgomi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Tu rZe mZime iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 dedakacsa Tu rZe daakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178

413

Tu sigrilisagan iyos an stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 kari niSani yovlis feris Tavis tkivilisa, brusa, Tavqedisa, Sakikisa da uZilobisa... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

178

vis Tavi sisxlisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 sxva wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Tu Tavi simÃurvalisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 vis Tavi Tu zafrisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Tavis tkivilisaTvis Tu sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 Tavi sigrilisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 Tavis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 Tu kaci waiqces anu an maRlidama Camovardes, anu cxeni waeqces da misgan Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . .

179

Tu kacsa bru esxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Tu sisxlisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Tu zafrisgan aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Tu sevdisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 niSani Tavqedisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 niSani Sakikisa, Tavisa naxevari stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Tu simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Tu sigrilisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 vis Tavi cxlad ebas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 kaci Tu RviZlisagan wyenasa maxmursa, Tavis tkivilsa moelodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

182

sigrilisagan romelsa Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 kari uZilobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 uZilobisaTvis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Tu kacsa TavidaRma seni daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Telgami da surdo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 TvalSi mRieri daemarTos... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Tu RviZlis avad yofna simÃurvalisa da sisxlisgan iyos, igi zafrisa naRvlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

183

RviZlisagan Svidi ZarRvi gamovides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 R(mer)T(ma)n tyirpi dabada yovlis gonjisa damwvrisa . . . . . . . 184 muni, Tagvisa yvavili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 R(mer)T(ma)n guli dabada tanisa mefed da yoveli... . . . . . . . . . 184 R(mer)T(ma)n dabada Tirkmeli saZirkvelad tanisa, Teslisa . . . 185 kari suravandisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 Tu suravandisagan kbili stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

414

Tu kbilis tkivili Wiisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Tu suravandisagan Tavis tkivili iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 kari surdosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Tu simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Tu surdo sigrilisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Tu Ãvelisagan Ãma Cavardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Tu zaxilisagan anu simRerisagan Ãma Cavardnili iyos . . . . . . 187 Tavi visac cxlad hqondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 visca simÃurvalisagan Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Tu sigrilisagan Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 kacsa qari auardes, xan Ãels SemoeWedebodes, xan feÃsa iqiT aqeT stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

188

sxva magrisa rkusa niSani, magari da simsivne sdeus balRamis guari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

188

sxva gamomavali mjdomisagan iqnebis, Rudo Rudi rqvian . . . . . 188 kari da xasiaTi TeTrisa malamosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 malama ungrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 sxva Savi malama rome Cauqad gaamrTelebs . . . . . . . . . . . . . . . 189 ese malama TeTri uSvelis rome yovelsa fersa axalsa wylulsa, mRersa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

189

malama singurisa, wiTeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Zvelis wylulis mosaWmeli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 basaliyonisa malamoman uSvelos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 xoSqardani _ mosaSrobeli malama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 malamaTa Seqna asre unda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 kari da niSani sara sqedasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 sxva seni aris _ asubbasar hrqvian, sqedasa axlos axlavs . . . 192 erTi sxva seni aris sqedasa axlos axlavs, saxelad asafrayi rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

192

erTi sxva aris, saxelad Sixuri hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 kari da niSani layvasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 sxva wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 raSa _ Ãelis TrTol(a)sa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 niSani aRvikafaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 kari, niSani filenjisa es aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Tu filenji nakraviTa waekidos anu cxenidaRma Camovardes... . . 194

415

kari da niSani yovlis ferisa Tvalis tkivilisa . . . . . . . . . . 195 Tu sisxlisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Tu Tvali mosisxlod da cremli sdiodes mas uSvelis . . . . . 195 Tu sisxli yurSigan gamÃmari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 niSani rome yurTa bayli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 guls eyrebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 suravandis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 tylipis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 ama yurisa simsivne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Tu balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Tu sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Tu yurSigan jinWveli anu sxva rame Caswromodes . . . . . . . . . . 198 kari da niSani cxvirTa tkivilisa da sisxlTa denisa . . . . . . . 198 sxva niSani rome sisxli Tavisa, cxvirisa, da sasisa ZarRvebisagan edinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

199

cxvirTa dacemisawamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 kacsa Tu bage gausqdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 kari kbilTa tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 kacsa Rrjili hqondes gaxeTqili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 kacsa piri uyardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Tu mrTelsa kacsa anu sneulsa anasdad ena dausustdes . . . . . 201 (m)jdomisagan xvela SWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 (m)jdomis RviZlis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 tylipisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 yverisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Tu zandikisa simsivne Tu zafrisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Tu balRmisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Tu zandikisa simsivne sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 niSani xunayisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Tu cxvirSigan Cauvides da cxviri gausivdes . . . . . . . . . . . . . 202 Tu xunayisa ufalman piridaRman peruli amoiRos . . . . . . . . . . 203 Tu xunayisa ufalsa feri gaumwvandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 pirvelad rom xunayi gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Tu yeli asre SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

416

Tu amazeda Tu aÃvelebdes da Ãvela sisxlsa amiRebdes . . . . . 203 Tu movides slokiniTa, duJiTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Tu zedasa xaxasa sdiodes anu duJsa hyvebodes . . . . . . . . . . . . 203 niSani Ãmis Cavardnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Tu simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Tu balRmisagan da miWirvebisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Tu Ãma uTrTodes misi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Tu kiseri da yeli cxenis waqcevisagan an maRlidan Camovardnisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

204

Tu kacsa yelSida raÁme daeCaros fxa anu Zvali . . . . . . . . . . . 205 kari Ãvelisa ziyinafasi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Tu axvelebdes da balRams amoiRebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Tu mudmad gauwyvetlad aÃvelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Tu aÃuÀlos da cota sisxli amoatanos . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Tu ÃvelaSida sisxli da balRami erTad amoatanos, guli eSlebodes, arwyevinebdes, Ãma Cavardnodes... . . . . . . . . . . . . . .

205

erTi Ãvela sxva aqvs, sevdisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Ãvela Tu simÃurvalisa da siÃmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . 205 sxva imisive senisa wamali, Ãvela erTob rome kacsa awyendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

206

Ãmelis ÃvelisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 wamali rome naÃveli amoiRos... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 niSani nedlis, grilisa Ãvelasa rome uSvelis . . . . . . . . . . . . 206 sxva Ãvela rome ferdi dawylulebuli iyos . . . . . . . . . . . . . . 206 Tu es seni Zveli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Tu es seni Ãmeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 sxva gardamdebsa Ãvelasa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Tu Ãvelisagan Ãma Cavardnodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Tu zaxilisagan an simRerisagan xma Cavardnodes . . . . . . . . . . 207 silis Ãvela rqvian, erTob bneli seni aris . . . . . . . . . . . . . . 207 kari da niSani stomaqis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Tu stomaqis simsivne sisxlisagan gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . 207 wamali mistlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Tu stomaqisa Tavsa gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Tu stomaqis simsivne balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 erTi sxva magari stomaqis simsivne aris . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 kari bloyinisa da slokinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 slokinisa niSani da wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

417

Ãmeli slokini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 niSani rome kacsa ÃarÃa (!) saWmelsa da sasmelsa Znelad CauSvebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

209

niSani misi rome kacsa saWmeli ar moundebodes . . . . . . . . . . . 209 niSani misi rome Wamdes da ar ZRebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 kari gulis tkivilisa simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . 209 meores isyisa tablisa qvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 muceli gausivdes da Wipi gareT garmoeqces . . . . . . . . . . . . . . 210 buasiri sWirvebodes da bevri sisxli sdenodes da dedakacsa miTa rome wesi SeÀkrodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

210

sxva wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 wamali sisxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 slokinisaTvis isdorisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Seqna kvawaxuris yursisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 sxva wamlebi, rome RviZli simrTelisaken moiyvans . . . . . . . . . 212 Tu ese ziyisa sisxa RviZlisa sigrilisagan iyos . . . . . . . . . . 213 sxva sisxisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 tle sisxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 sisxaSida kaci erTob damZimdes, da ZilSigan krTebodes, da uZiloba daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

213

samive ferisa sicxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 kari iarayanisa, iarayani amas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Tu ese seni RviZlis Sekrvisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 sxva gasaÃsneli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Tu wyurvili mouvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Savi iarayanisa niSani ese aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Savi iarayani erTi sxva aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 ese satkivari tyirpisgan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 niSani diyisa is aris, kacs rom cxeleba mouvides... . . . . . . . . 216 sxva amisi wamlebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 kari tyirpis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 Tu tyirpisa tkivili sigrilisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 erTi tyirpis tkivili sxvaÁ aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 Tu ese tyirpi ara dalbes da magrad iyos . . . . . . . . . . . . . . . 218 kari sijisa yvanasa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 jalinoz amas ityvis, rogorca yvana dauwyos . . . . . . . . . . . . . 218 Tu ese qvemosa nawlevsa Sigan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 Tu ese zemosa da anu Suasa nawlevsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

418

yvana Tu mowamvlisagan waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 erTi yvana sxva aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 Tu mSralsa sisxlzeda iyvandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 sxva yvana rome xSirad welT naxvewsa iyvandes... . . . . . . . . . . . 220 Tu yvanaSigan ese waekidos moundebodes da ver dajdebodes . . 220 sxva, Tu nametnavad iyvandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Tu mucelSi stomaqisa sisustisagan gaxsniT iyos . . . . . . . . . . 220 sxva wamali muclis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 kari kolinjisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 ese kolinji erTi balRmisagan da qarisagan, meore zafrisagan, mesame ialuz hqvian isi misgan iqnebis welSigan . .

221

Tu ese seni dedakaci iyos orsuli anu vaJi iyos . . . . . . . . . . 222 Tu Sekruli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Tu ese seni dedakacsa sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 sxva kolinji, romel ialuz rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Tu ese mjdomi iyos zemosa nawlevi Sigan . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Tu Sekrvaman miaWirvos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 raÁ aSfoTdes yolinji da mivardes TirkmelTa siaxlesa . . . . 224 Tu yolinji Ãmelisa naRvlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 navalisa yolinjisa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 kari TirkmelTa tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Tu SekrviT iyos da acxelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 awe Tu ese TirkmelTa tkivili sigrilisagan iyos . . . . . . . . . 225 misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Tu TirkmelSigan simsivne iyos da var(a)mad gardaiqces . . . . . 226 wamali tlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Tu fseli Seekras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 sxva amisi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 merme Tirkmelisa gamrTeldebis niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 erTi sxva seni aris TirkmelTa, vida niSat rqvian . . . . . . . . . 228 misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 kari buStisa, Sirimisa da Tiaqarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 niSani qvisa, rome buStSigan qva daibadebis . . . . . . . . . . . . . . 229 sxva wvrilisa Wiisa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 kari iarayanisa, mofasilisa da mikrisisa . . . . . . . . . . . . . . . . 230 pirvelad iarayani davsweroT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 grili tleebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230

419

Tu balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 niSani mofasilisa da mikrisisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 niSani nikrisis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 sxva tle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 nikrisi rome sisustisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 Tu kacsa axlad damarTebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 sxva wamali nikrisisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 fselisa gamaxSirebeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 nikrisisaTvis Semosadebi tle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 kari da niSani gareTisa senisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Tu sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Tu balRmisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Tu gindodes rome kaci gvian gaTeTrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 sxvani niSani saRebavisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Tu gindodes Tma daayrevinos wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . 236 kari da niSani Tu gindes, rome pirisa saxe marTlad einaxo, rome qarma da sicivema da mzema ara awyinos . . . . . . . .

236

Tu TvalSigan wiTeli niSani gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Tu Tvali cremlisagan lurji iyos da an mwvane niSani gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

236

Tu pirzeda nayvavilevi aCndes anu sxva wiTeli raÁme aCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

236

sÃva wamali gamocdili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 kari, rome kacsa muwukebi da anu mRieri gamoesxas . . . . . . . . . 236 kacsa rome gamoesxas muwuki an sisxlis korZi darwydes . . . . 236 sxva gamomavali, rome daulmuli hqvian an tanzeda gamova da Rliasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

237

sxva niSani gamomavalisa, rome narifarisa hqvian . . . . . . . . . . 237 sxva gamomavali rome dul bolosi hqvian da raÁ gamova erTof qavils dauwyebs, da wylulad Seiqnebis . . . . . . . . . . .

237

sxva rome fetviviTa wvrili wiTeli gamoesxas, sadaca gamoesxmis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

237

Tu tanzeda mRerebi gamoesxas is oTxisferi aris . . . . . . . . . . 237 Tu aTaSfarasi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 Tu nalma iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

420

Tu gaurasa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 amisi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 icodiT, nedlsa munsa gasaÃmobeli wamali unda da Ãmelsa gasaÃmobeli ar unda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

239

wamali nedlisa munisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 wamali Ã(m)elisa munisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 kari magrisa simsivnisa sartnisa, rome rkusa hqvia . . . . . . . . . 239 wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 ese seni msuqansa da yelmoklesa kacsa ufro daemarTebis. misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

240

niSani salisa is aris, rom sanazirasa hgavs . . . . . . . . . . . . . . 241 Tu gindodes, rome sala moamwifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Tu axlad sala gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 sxua mjdomi aris, Rud Rudi hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 amisi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 kari kisris tkivilisa, rome kacsa kiseri stkiodes . . . . . . . . 241 misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Tu balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Tu muceli SekvriT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 kari mÃris tkivilisa da zurgis tkivilisa da modrekisa da ZarRvebis gasivebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

242

Tu sisxlisagan iyos misi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Tu balRmisagan iyos misi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 niSani, rome kaci modrkes da zurgi stkiodes . . . . . . . . . . . . 243 Tu mizezi agre iyos zurgis modrekisa anu cemisagan, an Camovardnisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

243

Tu ZarRvebi gausivdes da stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Tu kacsa ZarRvebi daumokldes erTsa asoSigan anu srulad tanSigan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

243

wamali misi advili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Tu dakodilobisagan da an sxvis mizezisagan damoklebodes ZarRvebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

243

sxva wamali rome ZarRvi usivdes da umokldebodes . . . . . . . . 244 kari, Tesli undomad wauvidodes, wamali misi . . . . . . . . . . . . 244 sxva muclisa Semosadebeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 amave senisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

421

kari motexilisa da amogdebulisa. Tu motexili iyos anu ferÃisa, da anu Ãelisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

244

Tu Zvali gamosuli iyos motexili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Tu motexilsa sisxli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Tu motexili gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 niSani amogdebulisa, raÁ aso amouardes . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 kari damwvrisa, damduRrvilisa, maRlidaRma Camovardnilisa da dakodilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

245

wamali misi raÁc feri damwvari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 axlad damwvrisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 Tu cxelis wyliTa anu mduRriTa erTob daimduRros . . . . . . . 246 Tu maRliTgan Camovardnil iyos, anu cxeni waqceodes an nacemi iyos, misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

246

Tu nacemobisagan Tavi gausivdes da cotad aSliT ubnobdes . . 246 Tu es saqme zurgisagan iyos da an gulis pirisagan iyos . . . . 246 raJams kaci daikodos ÃrmliTa, anu isriTa, anu SubiTa, anu sxviTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

246

Tu es dakodili Tavsa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Tu es dakodili mogrexilsa asosa zedan iyos . . . . . . . . . . . . 247 Tu rbilsa Ãorczedan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Tu es dakodili damRierdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 wamali Zvelisa dakodilisa da wylulisa mosaWmeli . . . . . . . 247 mosaSrobeli, rome wyluli moaSros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 kari qarisa, dakodilisa, sisxlTa denisa ukuyenebisa niSani. da wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

247

Tu ese akvnisa martvilsa sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 niSani, rome dakodilsa sisxli sdiodes da veraferiT mouwyvito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

248

sxva gamocdili misTvisve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 sxva sisxlisa dayenebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 niSani Tu SxamianiT isriTa Tu kaci daikodos . . . . . . . . . . . . 248 kari rwyevisa, rome kacsa stomaqi aSlodes da rwyeva dauwyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

249

da Tu cxrosa da Ãurvebisagan iyos, da amoiRebdes balRamsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

249

Tu cxrosa da cxelebisagan amoiRebdes balRamsa, ama senSigan kideca aboyinebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

249

422

Tu nametnavisa sicxisagan aSlodes da balRamsa amoiRebdes . . 249 misTvisve tle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Tu ama senisagan aseTi slokini rome daemarTos, rome saWmelsa ar daayenebdes, slokiniTa amoiRebdes, arodes ar daswynardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

250 Tu slokini erTob gaugrZeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 niSani sarwyevelisa wamlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 niSani gasaxsnelisa, rome sneuli SekrviT iyos, misi patrukebica zemo sweria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

250

kari da niSani, rome tanSigan simsivne iyos . . . . . . . . . . . . . . 250 wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 Tu sigrilisa da balRmisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 Tu simsivnisa gvari magari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 Tu simsivne erTob magari iyos sevdisagan da balRmisagan iqnebis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

251

sxva seni aris, rome wvivzeda mReri gamoesxas, amas buSti hqvian, viTarca xesa kui gamoesxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

251

kari quslisa daxeTqisa da Ãelisa, da feÃis daxeTqisa, da Ãelis frCxilis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

252

Tu frCxilma tkivili dauwyos da auquTdes . . . . . . . . . . . . . . 252 misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Tu frCxili gausqdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Tu frCxili wavardes risTvisme mizeziTa . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Tu terfi feÃisa gauskdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 feÃi rome gauofliandes da ayroldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 kari da niSani isrisa, eklisa da nemsis gamoRebisa . . . . . . . . . 252 rome isris piri mowamluli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Tu Zvalzeda gamagrebuliyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Tu sakudavsa alagsa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Tu isris piri Zvalzeda damagrebul iyos . . . . . . . . . . . . . . . 253 wamali misi an rome an SiSiTa, an maTraÃiTa nacemi iyos, an natkivnebi da naRrZobi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

253

Tu SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 kari simWlisa da simsuqnisa da misi wamali, rome msuqani daamWlos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

254

Tu mWle iyos da tani gasasuqeblad gindodes . . . . . . . . . . . . 254 kari gvelis nakbenisa, morialisa da brazianisa ZaRlisa . . . . 254 raÁ guelman ukbinos kacsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

423

Tu Zvliansa adgilsa ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 niSani morialma Tu ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 niSani Rriankalisa, rome kacsa ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 niSani rom fuTkarman ukbinos, anu bazman, anu bzikman . . . . . . 255 nakbeni braziani ZaRlisa da niSani misi . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 sxva Setyoba brazianisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 kari da niSani ZarRvisa gaxsnisa, kotoSisa da wurblis mokidebisa da xasiaTi maTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

257

Tu yifali gauxsna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Tu ena usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Tu piri stkiodes da enazeda ospiviTa esxas . . . . . . . . . . . . . 257 Tu simÃurvalisagan stkiodes piri da Sigan wiTeli rame esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

257

Tu yeli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 xasiaTi da gaxsna aqlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 mis qveSeTsa ZarRvsa aburuzisa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 mas qveSeTsa ZarRvsa basaliyi rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 da Ãelisa ZarRvsa, selimi rome hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 wurbelisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 kari, rome kacsa Tma wverSigan tili daesxas, daibados . . . . . 258 wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 Tu rwyili iwyinebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 Tu morialisa Cndes Ãureli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 kari tanisamosTa R(mer)T(iT) selisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 samoseli banbisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 niSani axal dasaxlebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 kari da xasiaTi Zilisa da RviZilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 aw uZilobisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 da Tu mrTelsa kacsa Zili erTob mouvides . . . . . . . . . . . . . . 260 Tevzi axali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 kari saWmelisa Ãorcisa da sxvaTa saWmelTa . . . . . . . . . . . . . . 261 xasiaTi Tav ferÃisa, sxvaTan asoTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 frinvelTagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 yverulis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 qaTami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 ixvisa da batis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 wylis frinvelis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

424

batis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 weros Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 karaqi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 muxudo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 lobio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 xaxvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 stafilo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 boloki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 Wakunteli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 zeTi selisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 satacurisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 xilTagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 vaSli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 bali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 tkbili broweuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 urnabi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 zeTiz xili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Saqari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 txraza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Rvino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Rvino tkbili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Rvino mware . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Rvino rome mouduReblad dadgomil iyos . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Rvino axali stomaqzedan qariani aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 sxva raÁc Rvinosa rgeba aqvs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 zeTi, javzi da indisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 zeTi babunajisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 tredi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 gvelTevza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 samarxo lobio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 sadanaji kanafis Tesli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 niaxuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 raziana kama aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 qarasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 niori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 mdogvisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 pitna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 wylisaca tarxunisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

425

ayiryara mTis tarxunas hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 wiwmariti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 Wakunteli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 orferi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 qondari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 soinji Rvalosa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 xili xurma asrauTbo hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 zeTi niguzisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 leRvi Ãmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 wabli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 xvarbali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 qaTami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 brinji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 ospi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 zeTiTa nuSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Tiknis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 kravis Ãorcisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Txis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 buwis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 asoTagan tvini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 Zvlebisa tvini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 Tevzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 yoveli feris rZe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 mawoni Txisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 do mJave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 axali yveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 erbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 zeTi iisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 zeTi lulufrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 zeTi vardisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 zeTi tkbilis nuSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 xasiaTi vardis zeTisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 ayiros zeTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 zeTi tkbili nuSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 zeTi selisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 bakla sxvili cercvi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 xilTagan vaSli mravalferi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 atami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

426

qliavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 broweuli mJave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 ÃarTuTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 nesvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 sazamTro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 kitri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 qeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 fetvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 maSa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 qinZi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 xilTagan isrimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 sxali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 bia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 samyi TuTubosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 kowaxuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 awe nadiris Ãorci davsweroT raÁca am Temsa zis . . . . . . . . . . 273 Ãorci kurdRlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 Ãorci irmisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 Ãorci Svlisa da irmisa erTi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 kurdRlis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 farSamangis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 safaTis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 asoTagan laSis Tavis tyavi mZime aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 xilTagan Txili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 rko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 beris kacisa saWmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 kari saWmelTa. mJavisa, tkbilisa, mwvavisa zemo sweria da sxva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

275

xvarbali da wabli da kurdRlis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . 275 Talgami da kobosto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 aw es mogaxsenoT, raÁca uwin moidnobis . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 pirutyvis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 fxalTagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 awe raÁca mazianebeli aris is mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . 275 awe mÃurvale saWmeli mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 awe raÁca saWmeli Ãmelia is mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . 275 awe nedli saWmeli mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 awe grili saWmeli mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276

427

aw es mogaxsenoT, rome saWmelman muceli gaarbilos . . . . . . . 276 awe ese mogaxsenoT rome muceli saWmelman gaaÃmos da guneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

276

awe qarianisa saWmlisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 aw ese mogaxseno, rome saWmeli stomaqman ficxla aayrolosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

277

awe ese mogaxsenoT raÁ umfro mazianebeli aris stomaqisa . . . 277 awe kargisa saWmelisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 awe saWmlisa xasiaTi mogaxsenoT tkbilisa, mJavisa, mwarisa da mwvavisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

277

mJavis xasiaTi mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 awe mlaSisa xasiaTi mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 xasiaTi Romisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 nebiTa R(mer)TisaTa bagrat asre brZanebs . . . . . . . . . . . . . . . . 278 nebiTa R(mer)TisaTa xasiaTi kotoSisa, wurblisa . . . . . . . . . . 280 samTvario Ãelis gaxsnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 raziana kama aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 niSaduri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 revandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 Toflaxi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 sadaT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 qundru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 qarva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 rZiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 SirxiSti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 Sayiymana yayaCos qvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 xuninjani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 xardali mdogvi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 xaTmi tuxtsa rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 xiaSambari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 mumia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 mazarion rZiana aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 TuTia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 TurbuTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 Risanlisuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 Tamarindi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 ganTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 vaCgirasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284

428

murdasangi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 pilpila da fifili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 navTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 sandali TeTri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 sandali wiTeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 sabri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 deoskore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 sumbuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 babunaji ircukic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 cerecosa SifiTic hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 javzi bJa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 kari wamlebisa, saxelebi da cnoba mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . 286 ganilie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 kidev mumias xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 xasiaTi muSkisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 Rariyoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 xasiaTi didisa Tiaxfaruxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 Jalinosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 xasiaTi jadvarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 xasiaTi iordasalebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 `azrumelis cnobari~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 saymawvilosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 wyalmakisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 qals rom mucelSi Svili uxdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 suravandisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 xunagisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 erTi rigi xvela aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 gulis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 gulis ezos tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 xvelebisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 gulis piris tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 filtvis xvelisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 RviZlisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 n(a)f(a)zisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 w(a)mali wiT(e)li q(a)risa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 wiTlis qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 wiTlis qarisTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 kidev wiTeli qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297

429

Sardis xuTvisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 Sardis WirvisaTvis da SirimisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 Sardis WirvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 qva rom qondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 SirimisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 sisxlis fsmisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 qva rom d(a)emarTos, Sards uWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 vin Sards ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 xSiri SardvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Sards ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 sisxlis rwyevisa da furTxebisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 cxvirSi rom sisxli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 ufsmelobisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 vin fsels ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 vin sisxlsa fsemdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 samxedrosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 samxedrosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 kidev samxedrosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 elqunisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 satkburisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 satkburisaTvin da Tavis znisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 ymawvili rom wiTlad gasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 ubraloT rom kaci gasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 siyviTlisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 ymawvils rom siy(v)iTle daem(a)rTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 marTali kacis siyviTlisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 sokom rom kacs mucelze Semoberos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 usulosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 welis tkivilisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 simWlisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 Tu gulze azidvebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 sisxlis rwyevisaTvisac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 TeTri ferisTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 Tu Svipdes da xeli da fexi usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 TeTr fersac argebs da qarsac da simWlesac . . . . . . . . . . . . . 305 TeTriferisTvisac kargia da siyviTlisTvisac . . . . . . . . . . . . 305 cofianma ZaRlma rom ukbinos kacs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 tabastisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305

430

kidev t(a)bastisTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 yiyvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 kidev yiyvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 civebisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 Tu sneulsa ofli diodes da wyendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 Tu ofli ar gamouvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 cxeleba iyos Tu sxva satkivari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 Tu acxelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 vin sicxisagan gasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 cxelebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 sicxe rom qondes gulsa da RviZlze, guli rom tkiodes . . . . 308 cxelebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 cxelebas es unda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 cxrosa da x(u)rvebisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 cxroSi Tu kaci gayviTdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 naRrZobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 yba rom qondes amovardnili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 motexilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 avis WirisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 bnedisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 filenjis qaris wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 kidev filenjis qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 SirimisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 wiTelis qaris wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 qals rom muceli uxdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 vis Soba gauZneldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 Tu ymawvili ukuRma modiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Tu ymawvilis afx(a)nagi ar davardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 fuS-fuSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Tiaqari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 TiaqrisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 soko Tiaqris wamali guls rom eWedebodes da mucelSi aRonebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

312

gvelis nakbeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 vis gveli pirSid CauZvres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 bednierisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 wamali bednierisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 muclis tkivilis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

431

Tu morialma ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 TeTr(a)T SlisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 Ãeli rom ... eqerqebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314 qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314 kidev qarisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314 gamoyenebuli literaturis sia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 leqsikonis Sedgenisas gamoyenebulia Semdegi wyaroebi . . . . . . 320 leqsikoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325