T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

1

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

2

Demokrasilerde, aynı düşüncedekiinsanların görüşlerini dile getirebilmeleriamacıyla, sivil toplum kuruluşları ve siyasipartiler kurulur.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

3

Ülke sorunlarının çözümü konusunda aynıgörüş ve düşünceyi paylaşan insanların bir arayagelerek kurduğu gruplara siyasi parti denir.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

4

Mustafa Kemal Paşa, temelini SivasKongresi’ nde oluşturulan Anadolu veRumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ nedayandırdığı Halk Fırkası’ nı 9 Eylül1923 tarihinde kurdu.

Cumhuriyet’ in ilanındansonra Cumhuriyet HalkFırkası adını aldı.

1- HALK FIRKASI

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

5

Mustafa Kemal, hayatı boyuncademokrasi prensibinin en önemli şartıolan çok partili rejimin yerleşmesi içinçaba sarf etmiş, iki defa girişimdebulunulmuştur. Ancak dönemin şartlarıitibari ile başarısız olunmuş, daha sonrakiyıllarda geçilmiştir.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

6

2- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

17 Kasım 1924tarihinde, Kazım Karabekir,Rauf Orbay, Ali FuatCebesoy, Refet Bele, AdnanAdıvar gibi milletvekilleriCumhuriyet Halk Fırkası’ndan ayrılarak partilerinikurdular.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

7

Parti programında “dini inançlara ve fikirlere saygılıyız”maddesinin yer alması inkılapları istemeyenlerin bu partiyetoplanmasına neden olmuştur.

1925’ de doğuda çıkanŞeyh Sait Ayaklanması’ ndabazı üyelerin rolü olduğugerekçe gösterilerek 3Haziran 1925 tarihindeparti kapatılmıştır.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

8

13 Şubat 1925: Şeyh Sait İsyanı’nın Nedenleri

İngilizlerin Musul Sorunu’ nu kesin olarak çözmekistemeleri nedeniyle Türkiye’ nin doğusundaki birkarışıklıktan yararlanmak istemeleri,

Cumhuriyet karşıtlarının, saltanat ve hilafetiyeniden kurmak istemeleri,

ŞEYH SAİT İSYANI

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

9

Şeyh Sait’in Doğuda 13 Şubat 1925’ te çıkardığı isyan kısasürede büyümüş ve önemli bir tehlike haline gelmişti.

İsyanı Fethi Bey bastıramayınca, istifa etmiş ve yerine İsmetBey Başbakan olmuştur.

FETHİ OKYARİSMET İNÖNÜ

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

10

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

11

TAKRİR- İ SÜKÛN KANUNU

Huzur ve güvenliği sağlama anlamınagelen ve Şeyh Sait İsyanı’ nı bastırmak içinhükümete geniş yetkilerin verildiği kanundur.1929’ a kadar yürürlükte kalmıştır.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

12

ŞEYH SAİT İSYANI’ NIN SONUÇLARI

Alınan tedbirlerden sonra isyan bastırıldı. İsyancıların elebaşlarıyakalanarak İstiklal Mahkemeleri’ nde yargılanmıştır.

Cumhuriyet yönetimine karşı ilk büyük tehlike önlenmiş oldu.

İç mesele ile uğraşırken dışa karşı güçsüz olduk ve Musul’u kaybettik.

Ayaklanma ile ilgisi olduğu gerekçesi ile Terakkiperver CumhuriyetFırkası kapatıldı.

Çok partili hayata geçiş için uygun ortamın olmadığı anlaşıldı.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

13

3- SERBEST CUMHURİYET FIRKASI: 12 AĞUSTOS 1930

Mustafa Kemal,Paris elçisi olanyakın arkadaşı FethiBey’i çağırarak yenibir parti kurmasınıistemiştir.

1930’ lu yıllara gelindiğinde inkılapların büyük bir bölümügerçekleştirilmişti. Ancak çok partili hayata geçilememişti.

Mustafa Kemal Fethi Okyar ve Kızı ile...

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

14

1930’da M. Kemal Neden Bir Parti Kurulmasını İstemiştir?

1930’larda halkın ekonomik olarak durumunun iyi olmaması,

1929’da Dünya’ da çıkan ekonomik bunalım,

Farklı görüşlerin meclise gelip tartışılabilmesi,

Hükümetin idari yönden denetlenebilmesi için istenmiştir.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

15

Kısa sürede büyüyenpartiye bazı rejim karşıtıkişilerin de girmesi sonucuFethi Bey 17 Kasım 1930’da partiyi kapattı.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

16

SONUÇ9 Eylül 1923’ de Halk Fırkası kuruldu.

Çok Partili Hayata geçebilmek için 17 Kasım 1924’ te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kuruldu

Doğuda Şeyh Sait İsyanı’ nın çıkması üzerine Takrir- i Sükûn Kanunu çıkarılmış, İstiklal Mahkemeleri tekrar kurulmuştur.

3 Haziran 1925 tarihinde TPCF üyelerinin bir kısmının isyanla ilgisi olması sebebiyle parti kapatıldı.

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK HAYAT

17

SONUÇÇok Partili Hayata geçebilmek için Mustafa Kemal’ in teklifi ile Fethi

Okyar 12 Ağustos 1930’ da Serbest Cumhuriyet Fırkası’ nı kurdu.

1929 Dünya Ekonomik Bunalımından etkilenen ve cumhuriyete karşı olanlar parti içine sızdı.

Bu nedenle Fethi Okyar, 17 Kasım 1930’ da kötü bir gelişmeye neden olmamak için partisini kapattı.

Çok Partili Hayata Geçiş için iki deneme yapılmış ancak başarısızlıkla sonuçlanmıştır.