T.C. TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI TARIMSAL ARAŞTIRMALAR … · 2019-02-08 · 1 . T.C. TARIM VE ORMAN . BAKANLIĞI. TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. ENDÜSTRİ

1

T.C. TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI

TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENDÜSTRİ VE LİF BİTKİLERİ ARAŞTIRMALARI PROJE DEĞERLENDİRME

TOPLANTISI 25 Şubat – 02 Mart 2019 25 Şubat 2019 Pazartesi Ortak Açılış Programı

10:00-12:30 Yemek Arası 12:30-14:00 I. OTURUM 14:00-15:30

Proje Lideri / Sunan Proje / Sunum Adı Kurumu Projenin

Durumu Başkanlık Divanının Oluşturulması

Hüseyin AKYOL Grup Sorumlusu Grup Koordinatörü Sunusu TAGEM Sunu

1.Ülkesel Pamuk Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi M. Koray ŞİMŞEK Proje Koordinatörü Sunumu

PAEM

Sunu 1.1.Ülkesel Pamuk Islahı ve Biyoteknoloji Alt Projesi

1.1.1.Ege Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları Adem TEMUR Pamukta 2018 Yılı Tescil Denemelerinin Sunulması TTSM Sunu

Süleyman ÇİÇEK

Lif Kalite Özellikleri Üstün Pamuk Çeşitleri Geliştirilmesinde Diallel Melezleme Yönteminin Kullanılması

PAEM Sonuç

Süleyman ÇİÇEK Ege Bölgesi Standart Pamuk Çeşitlerinin Muhafaza Islahı PAEM Devam

Eden Dr. Volkan SEZENER

Pamuk Islahında, Moleküler Teknolojileri Kullanarak Verticillium Solgunluğuna Dayanıklı Hatların Geliştirilmesi PAEM Devam

Eden Ara

15:30-15:50 II. OTURUM 15:50-18:00

Nazife ÖZKAN

Bazı Pamuk (Gossypium ssp.) Genotiplerinin Çoklu Dizi(LinexTester) Melezlerinde Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerin Kalıtımı ve Adaptasyon Çalışmaları

PAEM Devam Eden

Dr. Volkan SEZENER

Pamukta Genetik Stok ve İntrodüksiyon Materyali ile Çeşit Geliştirme Araştırmaları PAEM Devam

Eden

Mehmet ÇOBAN Resiproksuz Diallel Melez Popülasyonlarında Verim, Verim Unsurları ve Lif Kalite Özelliklerinin İncelenmesi PAEM Devam

Eden

Mehmet ÇOBAN Mutant Pamuk Hatlarının Geliştirilmesi PAEM Yeni Teklif

Tülay EMREBAŞ

Pamukta Tuz Stresine Dayanıklı Genotiplerin Belirlenmesi ve Genetik Karakterizasyonu PAEM Devam

Eden

2

Mehmet ÇOBAN Pamuk Bitkisinde (Gossypium hirsutum L.) Gama Işınının (Cobalt 60) Mutasyon Etkisinin Araştırılması PAEM Sonuç

Şerife BALCI Pamukta Tohum Kabuğu Nepsi ve Lif kalite Özelliklerinin Tekrarlamalı Seleksiyon Yöntemi ile İyileştirilmesi PAEM Devam

Eden

Şerife BALCI Pamukta Tohum Kabuğu Nepsi ve Lif kalite Özelliklerinin Tekrarlamalı Seleksiyon Yöntemi ile İyileştirilmesi PAEM Yeni

Teklif 26 Şubat 2019 Salı

I. OTURUM 09:00-10:30

Mehmet ÇOBAN Tür İçi ve Türler Arası Pamuk (Gossypium spp.) Melezlerinde Haploit Bitki Eldesi İçin Anter Kültürü Olanaklarının Araştırılması

PAEM Devam Eden

Özlem YILDIRANCAN

Farklı Ekim Alanlarına Uygun Yerli Pamuk Hatlarının Geliştirilmesi PAEM Devam

Eden Özlem YILDIRANCAN

Kuraklığa Dayanıklı Pamuk Çeşitlerinin Belirlenmesi ve Bu Genotiplerden Kuraklığa Dayanıklı Yerli Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi

PAEM Devam Eden

1.1.2.Çukurova Akdeniz Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları Dr. Metin Durmuş ÇETİN

Batı Akdeniz Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları Erkenci Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi BATEM Devam

Eden

Hacer KAYA KOCATÜRK

Doğu Akdeniz Bölgesinde Melezleme ve Mutasyon Islahı ile Lif Kalitesi Yüksek ve Verimli Yeni Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi

DATAE Devam Eden

Sedat SÜLLÜ Çukurova Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları DATAE Devam Eden

Ayten DOLANÇAY

Pamukta Melezleme Islahı ile Çeşit Geliştirme ve Adaptasyon Araştırmaları DATAE Devam

Eden Ara

10:30-10:50 II. OTURUM 10:50-12:30

Doğan GÖZCÜ Kahramanmaraş Koşullarında Bazı Pamuk Çeşitlerinin Solgunluk Hastalığı (Verticillium dahliae Kleb.)’na Duyarlılıklarının Belirlenmesi

DAGKTAM

Devam Eden

Doğan GÖZCÜ Kahramanmaraş Koşullarında Bazı Pamuk Çeşitlerinin Solgunluk Hastalığı (Verticillium dahliae Kleb.)’na Duyarlılıklarının Belirlenmesi

DAGKTAM Sonuç

Güven BORZAN Bazı Pamuk (G. hirsutum L.x G. barbadense L.) Genotiplerinin Verim ve Çırçır Randımanlarının Melezleme Islahı İle İyileştirilmesi

DAGKTAM

Devam Eden

Güven BORZAN Doğu Akdeniz Bölgesi Pamuk Muhafaza Islahı Çalışmaları DAGKTAM

Devam Eden

1.1.3.GAP Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları

Özlem AVŞAR Pamuk Islah Projeleri Sonucunda Elde Edilmiş Olan Ümitvar İleri Hatların Verticillium dahliae Kleb. Solgunluğuna Duyarlıklarının Belirlenmesi

GAP UTAEM

Sonuç Bilgi

Betül KOLAY Güneydoğu Anadolu Bölgesi Pamuk Islah Araştırmaları: Yüksek Sıcaklık Stresine Tolerant Pamuk Islahı

GAP UTAEM

Devam Eden

3

Yusuf GÜZEL DEMİRAY

GAP Bölgesine Uygun Pamuk Çeşitlerinin Çift Melez Yöntemi ile Geliştirilmesi

GAP UTAEM

Devam Eden

Yemek Arası 12:30-14:00

III. OTURUM 14:00-15:30

Yusuf GÜZEL DEMİRAY

İlişkilendirme Haritalaması Yöntemiyle Pamukta (G. hirsutum L.) Yüksek Sıcaklık Stresine Toleranslık /Dayanıklılık ile İlişkili DNA Markörlerinin Belirlenmesi

GAP UTAEM

Yeni Teklif Doktora

Bülent ÇETİN GAP Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları GAP TAE (URFA)

Devam Eden

Müslüm COŞKUN

GAP Bölgesi Koşullarında Yüksek Sıcaklığa Tolerant Pamuk Çeşitlerinin ve İleri Hatların Belirlenmesi

GAP TAEM

Yeni Teklif

1.2.Pamuk Yetiştirme ve Lif Teknolojisi Araştırmaları Dr. Nazan UZUN

Bitki Sıklığının ve Azot Uygulamalarının Pamukta (Gossypium hirsutum L.) Fotosenteze Etkisi PAEM Devam

Eden

Müslüm COŞKUN

Bazı Yeşil Gübreleme Bitkilerinin Bakteri Aşılaması İle Organik Tarımda Kullanılmasının Renkli Pamuğun Verim ve Kalitesi Üzerine Etkilerinin Araştırılması

GAP TAE (URFA)

Doktora Bilgi

Ara 15:30-15:50

IV. OTURUM

15:50-18:00 Dr. Nazan UZUN Azotun Pamukta (Gossypium hirsutum L.) Senesense Etkisi PAEM Yeni

Teklif

Özlem AVŞAR Pamukta Bazı Fizyolojik Parametreler ile Verim ve Lif Kalite Özelliklerinin Su Stresi Koşullarında Değerlendirilmesi (Doktora)

GAP UTAEM

Devam Eden

Özlem AVŞAR Diyarbakır Koşullarında Bazı Pamuk Çeşitlerinin Erken ve Geç Ekim Zamanlarında Uygun Bitki Sıklığının Belirlenmesi

GAP UTAEM

Yeni Teklif

Mehmet DEMİRTAŞ

Ege Bölgesi’ndeki Çırçır İşletmelerinin Durum Tespiti ve İşletim Parametrelerinin Belirlenmesi PAEM Yeni

Teklif M. Koray ŞİMŞEK

Salisilik Asidin Pamukta (Gossypium hirsutum L.) Kuraklığa Bağlı Fizyolojik Parametreler ve Lif Kalitesi Üzerine Etkisi PAEM Sonuç

Şehmüs ATAKUL Pamuk Lifi İmalatında Bölgesel Sınai İşbirliği GAP

UTAEM Bilgi

2. Diğer Endüstri Bitkileri 2.1. Patates

2.1.1.Ülkesel Patates Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi 2.1.1.1. Patates Islah Çalışmaları

Uğur PIRLAK Proje Koordinatörü Sunumu PAE Sunu Mustafa YAŞAR Patateste 2018 Yılı Tescil Denemelerinin Sunulması TTSM Sunu Levent Abdullah ÜNLENEN Orta Anadolu Patates Islahı PAE Devam

Eden

4

Dr. Gün KIRCALIOĞLU

Patateste Termoterapi ve Kemoterapi ile Virüs Eradikasyonu Üzerine Ön Araştırmalar ETAE Sonuç

27 Şubat 2019 Çarşamba I. OTURUM 09:00-10:30

Dr. Gün KIRCALIOĞLU Ege Bölgesi Patates Islahı ETAE Devam

Eden Abdurrahman CAĞLI Mutasyon Islahı Yöntemiyle Patates Çeşit Islahı PAE Devam

Eden

Özge KOYUTÜRK

Bazı Patates (Solanum tuberosum L.) Genotiplerinin Verim, Kalite ve Alternaria’ya Dayanıklılık Bakımından Değerlendirilmesi

OKGKTAE

Devam Eden

Dr. Canan KAYA Doğu Anadolu Bölgesi Patates Islah Projesi DATAE

Erzurum Devam Eden

2.1.1.2. Patates Yetiştirme Tekniği Çalışmaları

Ömer GÜÇ Niğde Koşullarında Farklı Ekim Nöbeti Sistemlerinin Patateste Verim ve Kalite Özellikleri ile Ürünün Ekonomik Değeri Üzerine Etkileri

PAE Devam Eden

Ömer GÜÇ Ana Ürün Patates Üretiminde Azotlu Gübre Uygulamalarının Optimizasyonu Üzerine Araştırmalar PAE Sonuç

Ara 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

Tuğba ÖZKAN Patates Mini Yumru Üretiminde Aeroponik ve Topraklı Ortam Yöntemlerinin Verim ve Verim Unsurları Yönleriyle Karşılaştırılması

PAE Sonuç

Abdurrahman CAĞLI

Patateste Mini Yumru İle Tohumluk Üretiminde Sıra Üzeri Dikim Sıklığının Verim Ve Verim Unsurlarına Etkisi PAE

Yeni Teklif

Abdurrahman CAĞLI

Patates Mini Yumru Üretiminde Akan Su Kültürü, Aeroponik ve Topraklı Ortam Yöntemlerinin Verim ve Verim Unsurları Yönleriyle Karşılaştırılması

PAE Yeni Teklif

2.2. Tütün

Dr. Ali PEKSÜSLÜ Proje Koordinatörü Sunumu ETAE Sunu

Dr. Ali PEKSÜSLÜ Tütün Araştırmaları ETAE Devam

Eden Yemek Arası 12:30-14:00

III. OTURUM 14:00-15:30

2.3. Şeker Pancarı Araştırmaları

Erdem ERTÜRK Monogerm Hibrit Şekerpancarı Geliştirme Islah Projesi DAGKTAE

Devam Eden

5

Dr. Canan KAYA

Organik Şeker Pancarı Üretimine Uygun Ekim Nöbeti Programının Belirlenmesi

DATAE Erzurum

Devam Eden

2.4. Keten ve Kenevir Şahin GİZLENCİ Karadeniz Bölgesi Kenevir Araştırmaları KTAE Devam

Eden

Şahinde ŞİLİ Ülkesel Keten Islah Araştırmaları TTAE Devam Eden

Şahinde ŞİLİ Ülkesel Keten Islah Araştırmaları TTAE Yeni Teklif

2.5. Kinoa Dr. Metin Durmuş ÇETİN

Akdeniz Bölgesi Kinoa (Chenopodium quinoa Willd.) Çalışmaları BATEM Devam

Eden Ara

15:30-15:50 IV. OTURUM

15:50-18:00 2.6. Enerji Tarımı Araştırmaları

Mustafa ACAR Proje Koordinatörü Sunumu KTAE Sunu

Mahmut DOK Bazı Tarım Ürünleri Artıklarının Peletlenmesinde Nem Oranı ve Parçacık Boyutlarının Optimizasyonu KTAE Devam

Eden

Mahmut DOK Bazı Tarımsal Atıkların Helezon ve Hidrolik Tip Briket Makinelerinde Briketleme Parametrelerinin Belirlenmesi KTAE Devam

Eden

Dr. Banu EFEOĞLU

Bazı Ketencik (Camelina sativa (L.) Crantz) Genotiplerinin Soğuk Stresine Dayanıklılıklarının Fizyolojik Karakterizasyonu

TBMAE Devam Eden

Cemile ADIYAMAN

Şanlıurfa Koşullarında İkinci Ürün Tatlı Sorgum’un [Sorghum bicolor (L.) Moench] Bazı Tarımsal Özelliklerinin, Biyoetanol ve Biyokütle Verimlerinin Belirlenmesi

GAPTAE Sonuç

3. Ülkesel Yağlı Tohumlu Bitkiler Entegre Ürün Yönetimi Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi

3.1. Ülkesel Ayçiçeği Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi Dr. Mehmet SEZGİN / Hatice TEZCAN

Yağlı Tohumlu Bitkilerde 2018 Yılı Tescil Denemelerinin Sunulması TTSM Sunu

Dr. Göksel EVCİ Proje Koordinatörü Sunumu TTAE Sunu

3.1.1-Ülkesel Ayçiçeği Islah Araştırmaları

Dr. Göksel EVCİ Yağlık Ayçiçeği Islah Çalışmaları TTAE Devam Eden

Dr. Göksel EVCİ Yağlık Ayçiçeği Islah Çalışmaları TTAE Sonuç

Dr. Göksel EVCİ Yağlık Ayçiçeği Islah Çalışmaları TTAE Yeni Teklif

Dr. Göksel EVCİ Çerezlik Ayçiçeği Islah Çalışmaları TTAE Devam Eden

Dr. Göksel EVCİ Çerezlik Ayçiçeği Islah Çalışmaları TTAE Sonuç 28 Şubat 2019 Perşembe

6

I. OTURUM 09:00-10:30

Veli PEKCAN Çerezlik Ayçiçeği Islah Çalışmaları TTAE Yeni Teklif

Veli PEKCAN Orobanşa Genetik Dayanıklılık Kaynaklarının Araştırılması ve Orobanşa Dayanıklı Ayçiçeği Hatlarının Islahı TTAE Devam

Eden

Veli PEKCAN Orobanşa Genetik Dayanıklılık Kaynaklarının Araştırılması ve Orobanşa Dayanıklı Ayçiçeği Hatlarının Islahı TTAE Sonuç

M. İbrahim YILMAZ Herbisitlere Dayanıklı Ayçiçeği Islah Çalışmaları TTAE Devam

Eden M. İbrahim YILMAZ Herbisitlere Dayanıklı Ayçiçeği Islah Çalışmaları TTAE Sonuç

Ara 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

M. İbrahim YILMAZ Herbisitlere Dayanıklı Ayçiçeği Islah Çalışmaları TTAE Yeni

Teklif Mehmet ALDEMİR Ege Bölgesi Ayçiçeği Araştırmaları Projesi ETAE Devam

Eden Mehmet ALDEMİR Ege Bölgesi Ayçiçeği Araştırmaları Projesi ETAE Sonuç

Mehmet ALDEMİR Ege Bölgesi Ayçiçeği Araştırmaları Projesi ETAE Yeni

Teklif

Abdullah ÇİL Doğu Akdeniz Bölgesi Ayçiçeği Islah Çalışmaları DATAE Adana

Devam Eden

Abdullah ÇİL Doğu Akdeniz Bölgesi Ayçiçeği Islah Çalışmaları DATAE Adana Sonuç

Yemek Arası

12:30-14:00 III. OTURUM

14:00-15:30

Abdullah ÇİL Doğu Akdeniz Bölgesi Ayçiçeği Islah Çalışmaları DATAE Adana

Yeni Teklif

Levent YAZİCİ Bazı Yerel Çerezlik Ayçiçeği Populasyonlarının Agro-morfolojik, Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

OKGKTAE Sonuç

Dr. Canan KAYA

Doğu Anadolu Bölgesine Uygun Ayçiçeği Genotiplerinin Belirlenmesi

DATAE Erzurum

Devam Eden

Abdullah ÇİL Ayçiçeğinde Embriyo Kültürü Yöntemi ile Ebeveyn Hat ve Hibrit Islahı

DATAE Adana

Yeni Teklif

Ara

15:30-15:50

IV. OTURUM

15:50-18:00

7

Ayşe Nuran ÇİL Ayçiçeğinde Mildiyö Hastalığına Dayanıklı Hatların Moleküler Markörler Yardımıyla Geliştirilmesi

DATAE Adana

Devam Eden

Ayşe Nuran ÇİL Ayçiçeğinde Kurağa Tolerant Ebeveyn Hatların Klasik ve Biyoteknolojik Yöntemler Kullanılarak Geliştirilmesi

DATAE Adana

Yeni Teklif

Mustafa ACAR Orta Karadeniz Geçit Kuşağına Uygun Ayçiçeği Genotiplerinin Belirlenmesi KTAE Devam

Eden 3.2.-Ülkesel Kolza Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi

3.2.1-Ülkesel Kolza Islah Araştırmaları Şahin GİZLENCİ Proje Koordinatörü Sunumu KTAE Sunu

Şahin GİZLENCİ Karadeniz Bölgesi Kolza Islahı Çalışmaları KTAE Devam

Eden Şahin GİZLENCİ Karadeniz Bölgesi Kolza Islahı Çalışmaları KTAE Ara

Sonuç Şahin GİZLENCİ Karadeniz Bölgesi Kolza Islahı Çalışmaları KTAE Yeni

Teklif Mehmet ALDEMİR Ege Bölgesi Kolza Araştırmaları Projesi ETAE Sonuç

Merve GÜZEL Trakya-Marmara Bölgesi Kolza Islah Araştırmaları TTAE Devam Eden

Merve GÜZEL Trakya-Marmara Bölgesi Kolza Islah Araştırmaları TTAE Ara Sonuç

Merve GÜZEL Trakya-Marmara Bölgesi Kolza Islah Araştırmaları TTAE Yeni Teklif

01 Mart 2019 Cuma I. OTURUM 09:00-10:30

Muhittin BAĞCI Farklı Kolza (Brassica napus L.) Çeşitlerinin Ankara ve Eskişehir Ekolojik Koşullarında Verim, Verim Komponentleri ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

TBMAE Yeni Teklif Doktora

3.3. Ülkesel Soya Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi Mehmet ERDOĞMUŞ Proje Koordinatörü Sunumu KTAE Sunu

3.3.1-Ülkesel Soya Islah Araştırmaları Mehmet ERDOĞMUŞ Karadeniz Bölgesi Soya Islahı Araştırmaları KTAE Devam

Eden Mehmet ERDOĞMUŞ Karadeniz Bölgesi Soya Islahı Araştırmaları KTAE Sonuç

Mehmet ERDOĞMUŞ Karadeniz Bölgesi Soya Islahı Araştırmaları KTAE Yeni

Teklif Ara

10:30-10:50 II. OTURUM 10:50-12:30

Ramazan KELEŞ Orta Anadolu Bölgesi Soya Islah Projesi BDUTAE Devam Eden

Ramazan KELEŞ Orta Anadolu Bölgesi Soya Islah Projesi BDUTAE Sonuç

8

Dr. Pınar ÇUBUKCU Çukurova Bölgesi Soya Islah Araştırmaları DATAE

Adana Devam Eden


Adana Sonuç


Adana Yeni Teklif

Dr. Eylem T. KARAGÜL Ege Bölgesi Soya Islah Araştırmaları ETAE Devam

Eden Dr. Eylem T. KARAGÜL Ege Bölgesi Soya Islah Araştırmaları ETAE Sonuç

Dr. Eylem T. KARAGÜL Ege Bölgesi Soya Islah Araştırmaları ETAE Yeni

Teklif Yemek Arası 12:30-14:00

III. OTURUM 14:00-15:30

Dr. Metin BABAOĞLU Marmara Bölgesi Soya Islah Araştırmaları TTAE Sonuç

Dr. Şerif KAHRAMAN Güneydoğu Anadolu Bölgesi Soya Islah Çalışmaları Projesi GAPUTA

E Devam Eden


E Sonuç


E Yeni Teklif

Mehmet KOCATÜRK Batı Akdeniz Soya Islah Çalışmaları BATEM Devam

Eden Mehmet KOCATÜRK Batı Akdeniz Soya Islah Çalışmaları BATEM Sonuç

Ara 15:30-15:50

IV. OTURUM 15:50-18:00

Mehmet KOCATÜRK Batı Akdeniz Soya Islah Çalışmaları BATEM Yeni

Teklif

Dr. Erdal ERBİL Güneydoğu Anadolu Bölgesi Şanlıurfa Yöresi Soya Islah Çalışmaları GAPTAE Devam

Eden

Dr. Erdal ERBİL Güneydoğu Anadolu Bölgesi Şanlıurfa Yöresi Soya Islah Çalışmaları GAPTAE Sonuç

Dr. Erdal ERBİL Güneydoğu Anadolu Bölgesi Şanlıurfa Yöresi Soya Islah Çalışmaları

GAPTAE Yeni Teklif

3.4. Ülkesel Susam Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi Araştırmaları

Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ

Proje Koordinatörü Sunumu ETAE Sunu

Dr. Ayşegül A. MEMİŞ Ege Bölgesi Susam Araştırmaları Projesi ETAE Devam

Eden

9

Dr. Ayşegül A. MEMİŞ Ege Bölgesi Susam Araştırmaları Projesi ETAE Sonuç

Dr. Ayşegül A. MEMİŞ Ege Bölgesi Susam Araştırmaları Projesi ETAE Yeni

Teklif

Şeymus FURAT Batı Akdeniz Susam Araştırmaları Projesi BATEM Devam Eden

Şeymus FURAT Batı Akdeniz Susam Araştırmaları Projesi BATEM Sonuç

Hacı TEK Batı Akdeniz Susam Araştırmaları Projesi BATEM Yeni Teklif

3.5. Ülkesel Aspir Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları Dr. Metin BABAOĞLU Proje Koordinatörü Sunumu TTAE Sunu

3.5.1. Ülkesel Aspir Islah Araştırmaları Dr. Metin BABAOĞLU Marmara Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları TTAE Devam

Eden Dr. Metin BABAOĞLU Marmara Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları TTAE Sonuç

Dr. Metin BABAOĞLU Marmara Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları TTAE Yeni

Teklif 02 Mart 2019 Cumartesi

I. OTURUM 09:00-10:30

Dr. Hasan KOÇ Orta Anadolu Bölgesi Aspir Islah Projesi BDUTAE Devam Eden

Dr. Hasan KOÇ Orta Anadolu Bölgesi Aspir Islah Projesi BDUTAE Sonuç

Dr. Hasan KOÇ Orta Anadolu Bölgesi Aspir Islah Projesi BDUTAE Yeni Teklif

İlhan SUBAŞI Aspir Islah Çalışmaları TBMAE Devam Eden

Oktay Burak ÖZCAN

Osmaniye Koşullarında Bazı Aspir (Carthamus tinctorius L.) Çeşitlerinin Adaptasyon, Verim ve Verim Unsurlarının Belirlenmesi

YTAE Yeni Teklif

Ara 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

Dr. Arzu KÖSE Geçit Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Projesi GKTAE Devam Eden

Dr. Arzu KÖSE Geçit Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Projesi GKTAE Ara Sonuç

Dr. Arzu KÖSE Geçit Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Projesi GKTAE Yeni Teklif

3.6. Ülkesel Yerfıstığı Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları Dr. Abdullah KADİROĞLU Proje Koordinatörü Sunumu BATEM Sunu

Dr. Abdullah KADİROĞLU Batı Akdeniz Yerfıstığı Islah Çalışmaları BATEM Sonuç

10

Dr. Abdullah KADİROĞLU Batı Akdeniz Yerfıstığı Islah Çalışmaları BATEM Yeni

Teklif

Ayşe Nuran ÇİL Doğu Akdeniz Yerfıstığı Islah Çalışmaları DATAE Adana

Devam Eden


III. OTURUM 14:00-15:30

Oktay Burak ÖZCAN Osmaniye Yerfıstığı Islah Çalışmaları YTAE Yeni

Teklif

Oktay Burak ÖZCAN

Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) Tarımında Ekim Zamanının Bazı Önemli Tarımsal Ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi

YTAE Yeni Teklif

Deniz SEVİLMİŞ

Ekim Öncesi Yerfıstığı Tohumuna Demir ve Fungisit Kaplama Uygulamalarının Meyve Verimi ile Bazı Kalite Özellikleri ve Hastalık Etmenlerine Etkisinin Araştırılması

YTAE Yeni Teklif

Ara 15:30-15:50

IV. OTURUM 15:50-18:00

Deniz SEVİLMİŞ

Ana Ürün Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) Tarımında Bitki Yoğunluğunun Verim ve Bazı Tarımsal Özelliklere Etkisinin Belirlenmesi

YTAE Yeni Teklif

Mustafa YILMAZ

Farklı Oranlarda Yaprak Zararının Yerfıstığı Çeşitlerinde Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkisinin Araştırılması (Doktora)

YTAE Yeni Teklif

Mustafa YILMAZ

Farklı Yerfıstığı Çeşitlerine Mutasyon Teknikleri Kullanılarak Hastalıklara Tolerant, Verim ve Kalitesi Yüksek Mutant Hatların Geliştirilmesi

YTAE Yeni Teklif

Endüstri Bitkileri Araştırma Programlarında Genel Değerlendirme ve Program Hedeflerine Uygun Yeni Araştırma Konularının ve İşbirliği İmkânlarının Görüşülmesi

Dilek ve Temenniler Kapanış

11

1.Ülkesel Pamuk Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 1.1.Ülkesel Pamuk Islahı ve Biyoteknoloji Alt Projesi

1.1.1.Ege Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/13/A04/P02/05 Proje Adı Lif Kalite Özellikleri Üstün Pamuk Çeşitleri Geliştirilmesinde

Diallel Melezleme Yönteminin Kullanılması Projeyi Yürüten Kuruluş

Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Lideri Süleyman ÇİÇEK-Ziraat Yüksek Mühendisi Proje Yürütücüleri Eyyüp HAREM ÇİÇEK-Ziraat Yüksek Mühendisi Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2013-31.12.2017

Raporun Ait Olduğu Dönem

01.01.2013 – 31.12.2017

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2013: 5.000 TL 2016: 6.500 TL 2014: 5.500 TL 2017: 7.000 TL 2015: 6.000 TL

Proje Özeti Çalışmada, Diallel melezleme tekniği ile oluşturulan populasyondan, lif verimi bölge standart çeşitleri ile eşdeğer, lif kalitesi standart çeşitlerden daha yüksek yeni pamuk çeşitleri geliştirilmesi hedeflenmiştir. Proje materyalini bu yeni teklif projenin ilk ayağını oluşturan ve 2007 ile 2011 yılları arasında yürütülmüş olan projeden elde edilen tek bitki ve bulk sıraları oluşturmuştur.

2013 yılında diallel melez F7 ile geri melez (GM1F6) kombinasyonlarına ait tek bitkiler tekerrürsüz düz sıralar halinde ekilerek en iyi sıralar belirlenmiştir. Diğer geri melez (GM2F5) kombinasyonlarına ait bulk sıraları ise düz sıralar halinde ekilerek tek bitki seçimleri gerçekleştirilmiştir.

2014 yılında diallel melez F8 ile geri melez (GM1F7) kombinasyonlarına ait hatlar ebeveynleriyle birlikte tesadüf blokları deneme deseninde dört tekerrürlü olarak hat denemelerine alınmıştır. Geri melez (GM2F6) kombinasyonlarına ait tek bitkiler ise düz sıralar halinde ekilerek en iyi sıralar belirlenmiştir.

2015 yılında diallel melez F9 ile geri melez (GM1F8) kombinasyonlarına ait hatlar ileri hat denemelerine alınmıştır. Geri melez (GM2F7) kombinasyonlarına ait hatlarda ise hat denemelerine geçilmiştir.

2016 yılında da diallel melez F10 ile geri melez (GM1F9) kombinasyonlarında ileri hat denemeleri tekrarlanarak bu hatlardan çeşit adayları belirlenmiştir. Geri melez (GM2F8) kombinasyonlarına ait hatlarda ileri hat denemelerine alınmıştır.

2017 yılında da diallel melez F11 ile geri melez (GM1F10) kombinasyonlarında ileri hat denemeleri tekrarlanmıştır. Geri melez (GM2F9) kombinasyonlarına ait hatlar ebeveynleriyle birlikte ileri hat denemeleri tekrarlanarak çeşit adayları belirlenmiş ve bu haliyle proje sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Diallel melezleme, Verim, Lif kalitesi

12

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/04 Proje Adı Ege Bölgesi Standart Pamuk Çeşitlerinin Muhafaza Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Süleyman ÇİÇEK-Ziraat Yüksek Mühendisi Proje Yürütücüleri Mehmet ÇOBAN -Ziraat Yüksek Mühendisi Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2015-31.12.2019


01.01.2018 – 31.12.2018


2015: 7.000 TL 2018: 9.000 TL 2016: 7.500 TL 2019: 10.000 TL 2017: 8.000 TL

Proje Özeti Proje materyalini Pamuk Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen çeşitlerden, Efe

ve Ergüven çeşitleri oluşturmuştur. Materyalde belirtilen çeşidin morfolojik özelliklerini taşıyan, hastalıklı olmayan bitkiler seçilerek bazı agronomik ve lif teknolojik özellikleri tespit edilmekte ve bu özellikler yönünden iyi durumda olan ve çeşidin özelliklerini temsil eden bitkiler, her bir bitki bir döl sırası oluşturacak şekilde ekilmektedir. Sıralar 12 m uzunluğunda, her 10 sırada bir bu çeşitlerin kontrolleri konularak ve hasat zamanına yakın, döl sıraları içinden ELİT tohumluk üretmek amacıyla, solgunluk (Verticillium dahliae Kleb.) hastalığına yakalanmamış, normal gelişme periyodunu devam ettiren, aşırı boylanmayan ya da çok kısa olmayan, bitki standı iyi, çeşit özelliklerini temsil eden döl sıraları seçilmektedir. Seçilen döl sıraları çırçır randımanı ve lif teknolojik özellikleri yönünden de irdelenerek, bu özellikleri en iyi olan döl sıraları bulk yapılmak üzere tekrar gözden geçirilmektedir.

Materyal ve metod kısmında anlatılan işlemler yerine getirilmiş ve yeterli miktarda elit tohumluk üretilmiştir. 2019 yılında döl sıralarını oluşturacak olan tek bitkiler yeterli miktarda ve çeşit özellik belgesindeki değerlerine uygun olarak seçilmiştir. Diğer seçilen döl sıraları ise gelecek yıllar için gerekli olan elit tohumluk üretiminde kullanılmak üzere bulk edilerek hazırlanmıştır. Projenin 2019 yılındaki materyalini oluşturacak olan çeşitler Enstitü kurulunca tohumluk ihtiyacına göre daha sonra belirlenecektir.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Muhafaza Islahı, Verim, Tohumluk Sınıfı

13

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/13/A04/P02/02

Proje Adı Pamuk Islahında, Moleküler Teknolojileri Kullanarak Verticillium Solgunluğuna Dayanıklı Hatların Geliştirilmesi.

Projeyi Yürüten Kuruluş Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Lideri Dr. Volkan Sezener – Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Yürütücüleri Tülay EMREBAŞ, Mehmet ÇOBAN, Sergül Çopul, Özlem Yıldırancan, Orhan Arpacı –

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2013-30.12.2017 (1 yıl uzatma) Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018


2013:183.250TL- 2014:75.700TL- 2015:82.450TL 2016:58.650 TL- 2017:56.050TL

Proje Özeti: Bu çalışmanın konusu, moleküler pamuk ıslahını verticillium dayanıklılığı için gerçekleştirmektir.

Çalışmada seçilen; işaretleyici sistemlerini kullanılarak Verticiliuma dayanıklılık için belirlenen lokusları saptamak ve bu QTL’ler ile işaretleyiciye dayalı seleksiyon yaparak hedef genomik bölgeleri arzu edilen çeşitlere aktarmak amaçlanmıştır. Bu amaçla 2012 yılında Giza 45 ile Nazilli 84 pamuk çeşitleri melezlenmiştir. 2012 yılının Kasım ayında F1 tohumları elde edilmiştir. Serada generasyon atlatma yöntemi ile F2 melez tohumları elde edilerek, 2013 yılının Mayıs ayında F2 bitkilerine ait tohumlar tarlaya tek sıra halinde ekilmiştir. Ekilen sıralardan DNA analizleri için yaprak örneği alınmıştır. 2013 yılı Ekim ve Kasım aylarında 100 adet F2 sırası ve bu sıralardan 10’ar tek bitki seçilmiştir.

2014 yılı Ocak ayında, F2 tek bitkilerine ait tohumlar, V.dahliae Kleb.’e karşı duyarlılıklarının tespiti amacıyla, PAE’nun iklim odasında testlenmiştir. F2 tek bitkilerine ait tohumlar 2014 yılının Mayıs ayında PAE’nin V.dahliae Kleb etmeninin yoğun olarak bulunduğu Altıntoprak arazisine ekilerek, tek koza yöntemi ile generasyon ilerletilmiştir. Elde edilen materyal 2015 yılında düz sıralar halinde ekilmiş ve gözlenebilen tüm agro-morfolojik veriler saptanarak tek bitki seçimleri gerçekleştirilmiştir. 2015 yılında seçilen tek bitki tohumları, 2016 yılında düz sıralar halinde ekilmiştir.

2017 yılında; Enstitümüzün moleküler biyoteknoloji laboratuvarı eksiklerini tamamlayarak çalışmalarına başlamıştır. Proje çalışması sonucunda elde edilen populasyondan Doyle ve Doyle (1987)’nın geliştirdiği mikro-prep DNA izolasyonu protokolü modifiye edilerek pamuk genç yapraklarından DNA izolasyonu gerçekleştirilmiştir. İzole edilen DNA hemen kullanılacak olanlar %20 solüsyon halinagetirlip +4°C’de stoklanmıştır. Geriye kalan DNA solüsyonları ise daha sonra kullanılmak üzere -86°C’de stoklanmıştır. Çalışmanın bu kısmında ilk olarak izole edilen örneklerin Dna miktarlarına ve kalitesine bakılmıştır. DNA Saflık Analizi ve Spektrofotometrik DNA Miktarlarıçalışmasında; iİzolasyonu tamamlanmış ve ultra saf su ile çözülmüş her bir DNA örneğinden 2μl +8μl ultra saf su + 2μl brom fenol mavisi ilave edilmiştir. Elde edilen bu karışım 1xTAE ile hazırlanmış %1’lik agaroz jelde yürütülmüştür. UV altında Jel görüntüleme(VilberLourmatModel : INFINITY ) cıhazında görüntülenerek, elde edilen her bir DNA örneğinin aynı zamanda Dna Miktarları saptanmıştır(implenNanoPhotometer). Elde edilen, bant görüntüleri ve diğer sonuçların tamamı gelişme raporunda ayrıntılı olarak verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Pamuk, Verticillium dahliae Kleb., Biyoteknoloji, Markör, SSR

14

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P02/01 Proje Adı Bazı Pamuk (Gosspium ssp.) Genotiplerinin Çoklu Dizi (line x

tester) Melezlerinde Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerin Kalıtımı ve Adaptasyon Çalışmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş

Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü– Nazilli/AYDIN


TAGEM

Proje Lideri Nazife ÖZKAN Proje Yürütücüleri Dr.Volkan SEZENER, Süleyman ÇİÇEK, Tülay EMREBAŞ, Sergül

ÇOPUL, Özlem YILDIRANCAN, Ömer KÜÇÜK, Bülent ÇETİN Başlama-Bitiş Tarihleri 2016-2020 Raporun Ait Olduğu Dönem

01-01-2018 31-12-2018


18.000-18.000-18.000-18.000-18.000=90.000 TL

Proje Özeti:

Bu çalışmada; Ege Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne uygun; verimli, lif kalitesi yüksek ve Verticillium solgunluğuna tolerant yerli pamuk çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Yerli pamuk çeşitlerinin pamuk ekim bölgelerinde ekim alanı oranının artırılması ve uzun dönemde pamuk tohumculuğunda dışarıya bağımlılığın azaltılması projenin ana hedeflerinden biridir.

Bu araştırma, çoklu dizi (line x tester) analiz yöntemine göre oluşturulan popülasyonunda; incelenen özellikler yönünden, genetik yapıyı incelemek; F1 melez gücünü saptamak; uygun anaç ile bunların kombinasyonlarını belirlemek ve yeni gen kaynakları oluşturmak, amacı ile yapılmıştır.

2015 yılında belirlediğimiz uygun ebeveynlerle melezlemeler yapılmış. 2016 yılında melez popülasyonlar ebeveynleri ile beraber ekilmiş, gerekli gözlemler alınıp, linex tester analiz yöntemi uygulanmış ve ümitvar melez popülasyonlar belirlenmiştir. 2017 yılında bazı kombinasyonlarda eklemeli gen etkisi görülmüş ve F2’de tek bitki seçimi yapılmıştır. Tarla verileri ve kalite özellikleri uygun bulunan tek bitkiler 2018 yılında augemented deneme desenine göre 1’er sıra 8 kontrol ile bereber tek sıralara ekilmiştir. Her sıradan 50 koza numunesi alınarak, augemented deneme deseninde değerlendirilmiş ve öne çıkan hatlar belirlenmiştir. Her sıradan tek bitki seçimleride yapılmıştır.

Randıman yönünden, en yüksek sıralar LT4-4 (42,20), LT18-4 (44,10), LT25-5(44,32) , en ince sıralar 17-3(4,11), 17-9 (4,37), en uzun sıralar Lt-17-3 (34,18), LT17-9 (33,72), lif kopma dayanıklılığı en yüksek sıralar LT8-4 (39,7), LT17-7 (38) olduğu izlenebilmektedir. İstediğimiz çeşit kriterlerine uygun bulduğumuz sıra tohumları ile önümüzdeki üretim sezonunda 1 sıralı tekerrürlü döl sıraları denemesine alınacaktır. Seçilen tek bitkiler tek sıralara ekilip, tek bitki seçimleri yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Verim, Lif Kalite, Verticillium Solgunluğu, Line X Tester

15


Proje Adı Pamukta Genetik Stok ve İntrodüksiyon Materyali ile Çeşit Geliştirme Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Lideri Dr. Volkan SEZENER – Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Yürütücüleri Mehmet ÇOBAN – Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015-30.12.2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2015: 9000, 2016: 10.050, 2017: 11.000, 2018: 12.000, 2019: 13.000

Proje Özeti: Projenin başlıca amaçları arasında yer alan “Yeni Pamuk Genotiplerinin Ülkemize Getirilmesi”

çalışmaları, TAGEM, TÜBİTAK ve diğer kurumların destekleri ile yürütülen projeler kapsamında devam etmektedir. Dünyanın değişik gen bankalarındaki materyal listeleri her yıl detaylı şekilde incelenerek, Ülkemizdeki pamuk ıslah çalışmalarına katkı sağlayabilecek olan yeni pamuk genotipleri Genetik stokumuza eklenmektedir. Son olarak 2015-2018 yılları arasında tamamlanan 214O074 numaralı TÜBİTAK 1003 projesi kapsamında 200 adet yeni genetik materyal Ülkemize getirilmiş ve ıslahçılarımızın hizmetine sunulmuştur. Ülkemize getirilen yeni pamuk genotiplerinin “bt” genlerinin içermemesine özenle dikkat edilmektedir. Ayrıca gerekli tohum sağlığı sertifikaları alındıktan sonra ve gerekli görüldüğü taktirde testlemeler yapılarak proje materyaline dahil edilmektedirler.

Projenin 2018 yılı genetik stok ve çeşit geliştirme çalışmaları kapsamı çalışmaları içerisinde; 214O074 Numaralı Tübitak 1003 projesi kapsamında Ülkemize getirilen 200 adet yeni Genetik Stok materyali içinden farklı stres koşullarına karşı tolerant olduğu için seçilen 15 adet pamuk genotipi ile, Ülkemizde yaygın olarak ekimi yapılan 10 adet pamuk çeşidi melezleme çalışmalarına alınmıştır. Line x tester melezleme yöntemi ile elde edilen melez kombinasyonların F1 tohumları 2018 üretim sezonu içinde Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nün Amasyalı adlı Ar-Ge arazisine ekilerek, F2 generasyonu için tohum çoğaltma işlemi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen F2 generasyonuna ait tüm tohumlar 2019 ekim sezonunda 214O074 numaralı Tübitak projesinde yer alan 7 adet kuruma (Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Adnan Menderes Üniversitesi, Siirt Üniversitesi) eşit miktarda dağıtılacaktır.

2018 yılı içerisinde Pamuk Araştırma Enstitüsü, diğer kamu kurumları, üniversiteler ve özel tohumculuk firmalarından Çeşit Verim Bölge Adaptasyon Denemeleri için materyal gelmediğinden dolayı çalışmanın bu kısmı yapılmamıştır. 2019 yılı içerisinde 15-20 çeşit ile çoklu lokasyonda Çeşit Verim Bölge Adaptasyon denemeleri kurulacaktır. Anahtar Kelimeler: Pamuk, Genetik Stok, İntrodüksiyon, Tesadüf Blokları, Adaptasyon

16

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P02/04-1 Proje Adı Resiproksuz Diallel Melez Popülasyonlarında Verim, Verim

Unsurları ve Lif Kalite Özelliklerinin İncelenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Mehmet ÇOBAN Proje Yürütücüleri Süleyman ÇİÇEK Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2014 – 31/12/2018


01/01/2018 – 31/12/2018


2014: 6.900 TL 2015: 7.400 TL 2016: 7.900 TL 2017: 8.400 TL 2018: 8.900 TL

Proje Özeti: Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde yürütülen bu araştırmaya GSN-12, Şahin 2000, BA 308, Lider ve Delcerro çeşitlerinin resiproksuz diallel analiz yöntemine uygun olarak 2011 yılında melezlenmesi ile başlanmıştır. 2016 yılında F7 kademesindeki seçilen bitkiler tek sıralı olarak 12.05.2018 tarihinde ekimi yapılmıştır. F7 kademesindeki bitkiler 12 m uzunluğunda ikişer sıralı olarak ebeveynleri ile birlikte ekilmiştir. Yetiştirme dönemi boyunca kültürel işlemler zamanında ve tekniğine göre yapılmış ve gerekli gözlemler zamanında alınmıştır. Hasat öncesi bitkide koza sayısı (adet), bitki boyu (cm), tek koza kütlü ağırlığı (g) gibi fenolojik gözlemlerin tamamı alınmış, hasat sonrasında Kütlü ve lif pamuk verimi (kg/da), çırçır randımanı (%) ve lif kalite özelliklerinin tamamı saptanmıştır. Her bir genotipten tarla şartlarında ümitvar olarak gözlemlenerek; verim, verim unsurları da dikkate alınarak sıra seleksiyonları yapılmıştır. Seçilen sıra hasatları 22-26 Ekim 2018 tarihleri arasında hasat edilmiştir. Verim ve lif kalite özellikleri dikkate alınarak seçimi yapılacak tek bitkiler bölge standart çeşitleri ile birlikte tesadüf blokları deneme desenine göre 2019 yılında ekimi yapılarak değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler Pamuk, melezleme, diallel

17

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Mutant Pamuk Hatlarının Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş





01/01/2020 – 31/12/2024

Projenin Bütçesi 145.000 TL Proje Özeti:

Çalışmada, Mutasyon ıslahı ile oluşturulan populasyondan, lif verimi bölge standart çeşitleri ile eşdeğer, lif kalitesi standart çeşitlerden daha yüksek yeni pamuk çeşitleri geliştirilmesi hedeflenmektedir. Proje materyalini bu yeni teklif projenin ilk aşamasını oluşturan ve 2013 ile 2018 yılları arasında yürütülmüş olan mutasyon ıslahı projeden elde edilen tek bitki ve bulk sıraları oluşturmaktadır.

2020 yılında Mutant M5 tohumlar tekerrürsüz düz sıralara ekilecek ve bu sıralardan

tek bitki seçimi yapılacaktır. 2017 yılında seçimi yapılmış olan M5 tek bitkiler tekerrürsüz tek sıralara ekilerek bu sıralardan sıra seçimi yapılacaktır. 2021 yılında M6 tek bitkiler tekerrürsüz düz sıralara ekilecek ve seçilen M6 sıraları tesadüf blokları deneme desenine göre ekilerek hat denemesi kurulacaktır. 2022 yılında M7 sıraları tesadük blokları hat denemesi kurulacaktır. 2023 yılında M8 seçilen hatları ile tesadüf bloklarında ileri hat denemeleri kurulacak ve 2024 yılında çeşit adayları belirlenerek proje bu haliyle sonuçlandırılacaktır.

Oluşturulan populasyonda tek bitki ve tek tohum dölü seleksiyon yöntemi

uygulanacak olup fizyolojik, morfolojik ve teknolojik bakımından üstün özellikli bitkiler seçilecektir.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Mutasyon, Cobalt-60, Gama Işınlaması

18

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P4/640

Proje Adı Pamukta Tuz Stresine Dayanıklı Genotiplerin Belirlenmesi ve Genetik Karakterizasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Lideri Tülay EMREBAŞ – Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Yürütücüleri Süleyman ÇİÇEK, Mehmet ÇOBAN, M.Koray ŞİMŞEK Halil DÜNDAR Nazife ÖZKAN Adem BARDAK – Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. Biyoteknoloji

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018-30.12.2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 412.000

Proje Özeti: Pamuk, gerek insanlara sağladığı istihdam imkânları ve gerekse insanlığa sunduğu yararlardan

dolayı önemli bir endüstri bitkisi olarak değerlendirilmektedir. Bu bitkiden daha etkin bir faydalanma sağlayabilmek ve üstün ekonomik özelliklere sahip çeşitlerin geliştirilmesi çalışmalarında; çeşidin adaptasyon bölgesi, agronomik özellikleri, verim ve kalitesinin yanı sıra bu unsurları temelde etkileyen genetik yapının belirlenmesi ve ıslah programlarında kullanılabilme olanaklarının araştırılması önem arz etmektedir. Bu amaçla: ilk olarak genetik stokta bulunan çeşitlerimizin tuzluluğa hassas ve dayanıklılık bakımından laboratuvar koşullarında denemeye alınacaktır. Deneme laboratuvar ve sera şartlarında, tesadüf bloklarında deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülecektir. Çalışmada pamuk çeşitlerimizin (Gossypium hirsutum L.), POX, CAT, SOD analizleri yapılacaktır. Klorofil içeriği, bitki sıcaklığı gibi fizyolojik özellikleri ile bitkisel özellikler. Toprakta ise tekstür, EC (tuzluluk) değerlerine bakılacaktır. 200 çeşit ve 10 kontrol bitkilerin Dna’sı izole edilerek genotipik çalışmalar yürütülecektir. Anahtar Kelimeler: Pamuk, Stres Tuzluluk, Genom Karekterizasyonu

19

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/13/A04/P02/04 Proje Adı Pamuk Bitkisinde (Gossypium hirsutum L.) Gama Işınının

(Cobalt 60) Mutasyon Etkisinin Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş





01/01/2013 – 31/12/2017

Projenin Bütçesi 30.000 TL Proje Özeti:

Bu çalışma 2013-2017 yılları arasında Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü deneme tarlalarında yürütülmüştür. İpek 607 ve Nazilli 663 pamuk (G. hirsutum L.) çeşitlerinin tohumlarına uygulanan 5 farklı mutajen Cobalt 60 gama ışını dozlarının (200, 250, 300, 350 ve 400 Gy bazı tarımsal özellikler üzerine etkilerinin belirlenmesi çalışılmıştır. Elde edilen verilere göre Nazilli 663 çeşidinde gama dozlarının çıkış oranı, fide boyu, fide kök uzunluğu ve fide kuru ağırlığı üzerine etkileri önemli bulunurken İpek 607 çeşidinde incelenen tüm özellikler yönünden hesaplanan değerlerler önemli bulunmuştur. Düşük dozda uygulanan gama ışınının uyarıcı etkisi, daha yüksek bir oranda çıkış oranının ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Artan gama ışını dozları fide boyunda önemli oranda azalmalara neden olmuştur. Artan gama ışını dozları doz artışına paralel olarak fide yaş ağırlığında önemli oranda azalmalara neden olmuştur. Etkili mutasyon dozunu tespit etmek için fide boyu parametre olarak kullanılmış, bu verilere göre Nazilli 663 çeşidinde 309 gray ve İpek 607 çeşidinde 404 gray’in etkili mutasyon dozları olduğu tespit edilmiştir. İpek 607 çeşidinde artan radyasyon dozlarında, kontrol bitkisine göre fide kök uzunluğunda ve fide kuru ağırlığında azalma göstermiştir. İpek 607 M5 generasyonunda verim bakımından 200, 250 ve 300 gray dozlar, lif uzunluğu bakımından 250 ve 300 gray dozdan, lif mukavemeti bakımından 200, 250 ve 300 gray dozlar, lif inceliği bakımından ise 200, 250, 300 ve 400 gray dozlardan en iyi sonuçlar alınmıştır. Nazilli 663 M5 generasyonunda ise verim bakımından 250 ve 350 gray dozlardan, çırçır randımanı bakımından 200, 300, 350 ve 400 gray dozlardan en iyi sonuçlar alınmıştır. Seçimi yapılan tek bitkiler ele alındığında uygulanan mutasyon dozları neticesinde verim ve lif kalite değerleri bakımından söz konusu çeşitlerden daha üstün nitelikli ve ümitvar hatların olduğu kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Mutasyon, Cobalt-60, Gama Işınlaması, Lif Kalitesi

20

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P5/01-01 Proje Adı Pamukta Tohum Kabuğu Dayanıklılığı ve Lif kalite

Özelliklerinin Tekrarlamalı Seleksiyon Yöntemi ile İyileştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü– Nazilli/AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Şerife BALCI Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 01-01-2018 31-12-2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: Tohum kabuğu neps miktarının fazlalığı, lifin görünümünü ve kalitesini olumsuz yönde

etkilemektedir (Tekinsen, 2005). Yapılan ıslah çalışmalarında tohum kabuğu nepsi değerlerinin dikkate alınması pamukta verimin yanısıra kalitenin de artışına neden olacaktır. Bu çalışmada bölgede yaygın olarak ekilen ve kütlü verimi bakımından tercih edilen çeşitlerde başta tohum kabuğu nepsi özelliği olmak üzere kalite özelliklerinin iyileştirilmesi hedeflenmiştir. Çalışmada ayrıca tekrarlamalı seleksiyon ıslah yöntemi kullanılarak bu özellik bakımından populasyondaki gen frekansının artırılması amaçlanmıştır.

Tasarladığımız projede lif teknoloji laboratuvarı gözlem sonuçlarına göre tohum kabuğu nepsi özelliği yönünden öne çıkan Stoneville-468, Carisma ve Flash çeşitleri baba; Gloria, Claudia, Carmen ve Julia çeşitleri ana olmak üzere 7 anaç kullanılmıştır. Bu anaçlardan ana olarak belirlenen çeşitler (Gloria, Claudia, Carmen ve Julia) tohum kabuğu nepsi yönünden olumlu özelliklere sahipken, baba olarak belirlenen çeşitler (Stoneville-468, Carisma ve Flash) tohum kabuğu nepsi yönünden olumsuz olarak ön plana çıkmaktadır. Deneme Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne ait uygulama tarlasında 2017-2018 yılları arasında gerçekleştirilecektir. Çalışma 2 yıl olarak planlanmıştır. 2017( 1.yıl) yılında anaçların melezlenmesiyle elde edilmiş olan F2 materyalinden alınacak gözlemlere göre lif teknolojik özellikler ve tohum kabuğu nepsi açısından en üstün sonuçları gösteren en iyi 10 tek bitki seçilerek tekrarlamalı seleksiyon yöntemi uygulanmıştır. 2018 (2.yıl) yılında yarım diallel melezleme sonucu elde edilen 45 F1 hibrit tek sıralar halinde ekilmiştir ve baz alınan özelliklere göre gözlemleri alınmıştır. Bitkilere ait lif teknolojik özellikler yanında, tohum kabuğu nepsi özellikleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Verim, Lif Kalite, Nep, Tekrarlamalı Seleksiyon

21

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Pamukta Tohum Kabuğu Nepsi ve Lif kalite Özelliklerinin

Tekrarlamalı Seleksiyon Yöntemi ile İyileştirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü– Nazilli/AYDIN


TAGEM

Proje Lideri Şerife BALCI Proje Yürütücüleri Nazife ÖZKAN, Orhan ARPACI Başlama-Bitiş Tarihleri

2016-2020


01-01-2020 31-12-2024


31.400, 31.400, 31.400, 31.400, 31.400 157.000

Proje Özeti: Pamuk bitkisi, yaygın ve zorunlu kullanım alanıyla insanlık açısından, yarattığı katma değer

ve istihdam olanaklarıyla da üretici ülkeler açısından büyük ekonomik öneme sahip bir üründür. Pamuk, işlenmesi açısından çırçır sanayisinin, lifi ile tekstil sanayisinin, çekirdeği ile yağ ve yem sanayisinin, linteri ile de kağıt sanayisinin hammaddesi durumundadır. Petrole alternatif olarak pamuğun çekirdeğinden elde edilen yağ, giderek artan miktarda biodizel üretiminde de hammadde olarak kullanılmaktadır. Bunların yanında nüfus artışı ve yaşam standardının yükselmesi, pamuk bitkisine olan talebi de artırmaktadır. Bu yönleriyle pamuğa olan ihtiyaç, tüm dünyada artış göstermekte ve geçtiğimiz dönemde hissedilen ekonomik kriz sebebiyle azalan üretim ve tüketim değerlerinin önümüzdeki dönemde artacağı beklenmektedir (Anonim, 2017).

Tekstil sanayinde kullanılan ham maddenin kalitesi ile nihai ürünün kalitesi arasında doğrudan bir ilişki vardır. Lif kalite özellikleri yanında; tohum kabuğu nepsi tekstil sanayisi bakımından çok önemli bir özelliktir. Tohum kabuğu neps miktarının fazlalığı, lifin görünümünü ve kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir (Tekinsen, 2005). Yapılan ıslah çalışmalarında tohum kabuğu nepsi değerlerinin dikkate alınması pamukta verimin yanı sıra kalitenin de artışına neden olacaktır. Bu çalışmada bölgede yaygın olarak ekilen ve kütlü verimi bakımından tercih edilen çeşitlerde başta tohum kabuğu nepsi özelliği olmak üzere kalite özelliklerinin iyileştirilmesi hedeflenmiştir. Projede, Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne ait uygulama arazilerinde 2017-2018 yıllarında tekrarlamalı seleksiyon yöntemi uyarınca elde edilen 45 F2 melezi çırçır randımanı, lif inceliği, lif uzunluğu, lif mukavemeti, tohum kabuğu nepsi adedi ve elyaf neps adedi yönünden incelenmiş ve anılan özellikler yönünden öne çıkan kombinasyonların ileri generasyonlara taşınması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Verim, Lif Kalite, Nep, Tekrarlamalı Seleksiyon

22

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/12/A04/P02/ Proje Adı Tür İçi ve Türler Arası Pamuk (Gossypium spp.)

Melezlerinde Haploit Bitki Eldesi İçin Anter Kültürü Olanaklarının Araştırılması

Projeyi Yürüten Kuruluş Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Mehmet ÇOBAN Proje Yürütücüleri Prof.Dr. Aynur GÜREL

Yrd.Doç.Dr. Meltem BAYRAKTAR Araş.Gör.Begüm AKYOL Pervin GÜNTÜRKÜN KIR

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014 – 31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 – 31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2017 : 42.100 2018 . 28.700

Proje Özeti: Çalışma kapsamında Coker 312 ve Özbek 100 çeşidi standart çeşit olmak üzere, türler arası (Claudia x Giza 45) ve tür içi (Şahin 2000 x BA 308) melezlemer sonucu elde edilen F2 bitkileri ile bunların ebeveynlerine ait tohumlar Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü deneme tarlasında yetiştirilmiştir. Bu sekiz genotip ile 13-20 Temmuz 2018 tarihlerinde; soğuk ön uygulamalı ve uygulamasız, aydınlık ve karanlık olmak üzere 3 farklı besin ortamı (PA1, PA2, PA3) faktörleri ile birlikte toplam 96 deneme gerçekleştirilmiştir. Denemeler 3 tekerrürlü olarak kurulmuş olup her bir tekerrür bir kavanozdan oluşmuş ve yaklaşık 27 anter içermiştir. Toplamda 96x3=288 kavanoz kullanılmıştır. Denemeler kurulduğu andan itibaren her hafta gözlem alınmıştır. Alınan gözlemlerde ; Anter sayısı, kararmış anter sayısı, kızarmış anter sayısı, esmerleşen anter sayısı, kallus oluşturan anter sayısı, kallus boyutu, kallus rengi, kallus yapısı tespit edilmiştir. İnce uçlu bisturi ile flamentlerinden ayrılan anterler hazırlanan ortamlarda kültüre alınmıştır. Denemeler üç tekerrürlü olarak tesadüf parselleri deneme desenine göre kurulmuştur. Sürgün rejenerasyonu için 19-20 Kasım 2018 tarihlerinde gelişen kalluslar aynı ortamlarında alt kültüre alınmıştır.

Anahtar Kelimeler Pamuk, doku kültürü, anter kültürü

23

DEVAM EDEN Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/01 Proje Adı Farklı Ekim Alanlarına Uygun Yerli Pamuk Hatlarının

Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


TAGEM / Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Lideri Özlem YILDIRANCAN-Ziraat Yüksek Mühendisi Proje Yürütücüleri Güven BORZAN Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2015/31.12.2019


01.01.2018/31.12.2018


Proje Özeti: Pamuk tarımı, birçok farklı endüstriyel kullanım amacının yanı sıra elyafının doğal lif olarak kullanılmasıyla nakit para bitkisi olarak oldukça önemli bir üretim dalıdır. Tarım ve tekstil endüstrilerinin taleplerinin karşılanabilmesi amacıyla ülkemizde milli sermayenin oluşturduğu güçlü bir pamuk ıslahı sektörüne ve bunun sonucunda oluşacak rekabet gücü yüksek, üstün özellikler içeren milli pamuk çeşitlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sebeple güçlü ıslah programlarına ve geniş bir taban populasyona ihtiyaç vardır. Bu çalışmada Ege Bölgesi (Aydın,Nazilli,Söke,Sarayköy,Bergama,Torbalı,Manisa) ve Doğu Akdeniz – GüneyDoğu Anadolu Bölgelerine (Kahramanmaraş, Hatay, Şanlıurfa, Diyarbakır) uygun; lif kalitesi iyileştirilmiş ve yüksek verimli milli pamuk çeşitlerinin geliştirilebilmesi amaçlanmaktadır. Bu projede tamamen öz sermaye ile milli pamuk çeşitlerinin ıslahı yapılmaya çalışılmaktadır. Özellikle Ege Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri pamuk alanlarında ekilen pamuk çeşitlerinin neredeyse tamamına yakının yabancı kökenli çeşitler olduğunu görülmektedir. Royalite karşılığı başka ülkelere ödenen bedeller oldukça ciddi miktardadır. Yerli ve milli kaynaklar kullanılarak geliştirilmeye çalışılan çeşitler ülkemiz ve yabancı ülkelere satılabilecek nitelikte çeşitler geliştirilerek Türkiye ekonomisine katkı sağlanmak istenmektedir. Ülkemiz nitelikli çeşitleri geliştirecek bilgi birikimi, alt yapı ve insan kaynağına sahiptir. Bu sebeple dışa bağımlılığın azaltılarak öz kaynaklar kullanılarak ülkemiz ve diğer ülkelere tedarik edilebilir nitelikte pamuk çeşitleri geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışma sonucunda yerli pamuk çeşit veya çeşitlerinin pamuk ekim bölgelerinde ekim alanı oranının artırılması ve uzun dönmede pamuk tohumculuğunda dışarıya bağımlılığım asgari düzeye indirilmesi, daha sonra verim artışına ek olarak lif kalitesi iyileştirilmiş milli çeşitlerin üretime alınması, diğer pamuk yetiştiren ülkelere satılabilmesi ulusal ekonomiye büyük avantajlar sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Pamuk Islahı, Milli Çeşit Islahı , Lif kalitesi, Verim, Endüstri

24

DEVAM EDEN Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/02 Proje Adı Kuraklığa Toleranslı Pamuk Çeşitlerinin Belirlenmesi ve

Bu Genotiplerden Kuraklığa Tolerant Yerli Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Özlem YILDIRANCAN-Ziraat Yüksek Mühendisi Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015/31.12.2019 Raporun Ait Olduğu Dönem

01.01.2018/31.12.2018


Proje Özeti: Dünya pamuk üretimleri incelendiğinde; kuraklık stresi nedeniyle pamuk üretiminin azalması beklenmektedir. Atmosferdeki sera gazlarının seviyesindeki artış iklim değerlerinin değişkenliği sıcaklık değerlerindeki düzensizlik iklimin kuraklık eğiliminde olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte gelecekte yaşanabilecek olası su kısıtı problemleri en çok verim değerlerini etkileyecektir. Bu sebeple su stresine dayanıklı genotipler geliştirilmelidir. Sürdürülebilir bir pamuk tarımı yapabilmek için verimi sınırlandırıcı en önemli faktörün sulama olduğu unutulmamalıdır. Bu sebeple bitkinin gereksinimi olan su miktarının etkili bir biçimde damlama sulama sistemleri kullanılarak toprakta bitkinin ihtiyaç duyacağı şekilde bitkinin kök bölgesine verilerek alınması sağlanmalıdır. Tüm bu göstergeler Dünya pamuk üretiminin strese karşı hazırlıklı olmasını gerektirmektedir ve gelecekteki belirsiz koşullardan dolayı stres toleranslı pamuk çeşitleri üretmek de gereklidir. Öte yandan, gelecekteki kuraklık senaryolarına karşın stres toleranslı pamuk çeşitlerinin geliştirilmesi oldukça önemlidir. Diğer bir deyişle büyümenin erken evrelerinde karşılaşılacak abiyotik strese karşı toleranslı çeşitler verim potansiyeli bakımından diğer çeşitlere göre daha stabil olacaktır. Proje; TAGEM kapsamında pamukta kuraklığa karşı toleranslı çeşit geliştirme konusunda yürütülen önemli projelerden birisidir. Ülkemiz önderliğinde Sudan gibi birçok Afrika ülkesinde Pamuk Yetiştirme çalışmaları yapılmaktadır. Bu proje ile kısıtlı koşullarda yapılacak seleksiyonlarla geliştirilecek çeşitler ülkemizde kullanılacağı gibi bu ülkelerdeki çalışmalarımız için kaynak yaratacaktır. Türkiye’nin güçlü bir ekonomiye sahip olması yurtta ve önderlik yaptığımız ülkelerde kullanılabilecek pamuk tohumluğu olması açısından ayrıca bir önem arz etmektedir. Bu proje kapsamında iklim değişiklikleri karşısında Pamuk Araştırma bünyesinde ülkemizde gerçekleşmesi beklenilen kuraklığa karşı hazırlıklı olunması bakımından klasik ıslah yöntemleri kullanılarak genetik toleranslığın bulunacağı çeşitlerin geliştirilmesi sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler Kuraklığa Dayanıklı Pamuk, Milli Çeşit, Su Stresi

25

1.1.2.Çukurova Akdeniz Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları

DEVAM EDEN

Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P02/02 Proje Adı Batı Akdeniz Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları Yeni Pamuk

Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Dr. Metin Durmuş ÇETİN Proje Yürütücüleri İbrahim ÇELİK, Mehmet KOCATÜRK, Dr.Volkan SEZENER,

Sedat SÜLLÜ, Hacer KAYA KOCATÜRK Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2016-31/12/2020 Raporun Ait Olduğu Dönem

01/01/2018-31/12/2018 arası


2016 2017 2018 2019 2020 15.000 TL. 20.000 TL. 20.000 TL. 20.000 TL. 20.000 TL.

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Antalya’da Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünde yürütülen bu çalışmada yurtiçi/yurtdışı kaynaklı pamuk hat/çeşitler ile melezlemeler yapılacak ve F2’ den itibaren açılan generasyonlarda Pedigri ıslah metoduna göre seleksiyon yapılacaktır. Ayrıca, önceki yılların ıslah programlarından gelen değişik kademelerdeki hatlar da değerlendirmeye alınacaktır. Üstün özelliklere sahip olan ileri kademe hatlar değişik bölgelerde denendikten sonra, ümitvar görülenler tescile sunulacaktır. 2018 yılında, tesadüf blokları deneme desenine göre, 3 tekerrürlü olarak çeşit verim denemeleri kurulmuştur. Ana ürün çeşit verim denemelerinde 33 adet pamuk hattı değerlendirmeye alınmıştır. Yürütülen denemelerde Gloria, SG125 ve Flash çeşitleri kontrol çeşit olarak kullanılmıştır. Tohum yenileme ve materyal muhafazası için melez bahçesi ve gözlem bahçesi kurulmuştur. Önceki yılların melezleme çalışmalarından elde edilen açılan materyallerde seleksiyon çalışmaları yürütülmüştür. Elde edilen tohumlar zarflara konularak 2018 yılında ekilmek üzere muhafaza altına alınmıştır. 2019 yılı için ADN 2018 yılı f3 hatlarından tek bitkiler seçilmiştir. Ana olarak kullanılan çeşitler; Elsa, Gloria, SG125, DP396, St373 Baba olarak kullanılan çeşitler; Özbek 100, GSN12, Antalya hattı, Stonville 468, Fibermax 832, Claudia, Lydia, Carisma şeklindedir. 2019 yılında gerçekleştirilecek çalışma; melezleme ile elde edilmiş tohumlar ve kombinasyonlar üzerinden sürdürülecektir

Anahtar Kelimeler Pamuk, Antalya, Islah, Melezleme, Çeşit

26

DEVAM EDEN Proje No: TAGEM/TBAD/16/A04/P02/03

Proje Başlığı

Doğu Akdeniz Bölgesinde Melezleme ve Mutasyon Islahı ile Lif Kalitesi Yüksek ve Verimli Yeni Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü -ADANA Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Yürütücüsü Hacer KAYA KOCATÜRK

Yardımcı Araştırmacılar Ayten DOLANÇAY, Sedat SÜLLÜ, Dr. Selma KAYA, Yeşim Şahin

Başlama- Bitiş Tarihleri 2016-2020

Projenin Toplam Bütçesi: 2016: 20 000 TL 2017: 20 000 TL 2018: 20 000 TL 2019: 20 000 TL 2020: 20 000 TL

Proje Özeti: 2005 yılında başlamış ve üçüncü 5 yıllık dönemi yürütülmekte olan bu çalışma, Doğu Akdeniz Bölgesi için pamuk tohumculuk sektöründe rekabet gücü yüksek, verim ve lif kalitesi yönüyle üstün çeşit geliştirmek amacıyla yürütülmektedir. Sürekli ıslah projesi olarak devam eden projede melezleme ıslahı ve mutasyon ıslahı olmak üzere iki çalışma yürütülmektedir. Melezleme çalışmalarında öncelikle verimli, yüksek lif kalitesine sahip çeşitler elde etmek hedeflenmekte, çalışmanın sürekliliğinin sağlanması amacıyla her yıl yapılan melezlemelerle yeni kombinasyonlar oluşturulmaktadır. Proje kapsamında yürütülen ıslah çalışmaları sonucunda; iki adet pamuk çeşidi 2014 yılında (ADN 123 ve ADN 811), üç adet pamuk çeşidi (ADN 413, ADN 710 ve ADN 712) ise 2015 yılında tescil edilmiştir. Bu çeşitlerden; ADN 123 çeşidinin SET Tohumculuk A.Ş’ne, ADN 712’nin Ceyhan Tohumculuk Ltş.’ne tohumluk üretim ve satış hakkı royalti bedeli karşılığı devredilmiştir. Ayrıca melezleme ıslahı programından geliştirilmiş olan ADN 701 kod’lu hattın 2017 yılında, ADN 513 ve ADN 741 kod’lu hatların 2018 yılında tescil denemelerinde yer alabilmesi için başvuruları yapılmıştır. Çalışmada, 2012 yılından itibaren her yıl tescile sunulabilecek hatların mevcut olduğu ıslah döngüsü oluşturulmuş bulunmaktadır. Ayrıca enstitüler arası materyal değişiminin gerekliliği doğrultusunda melezlemelerden elde edilen materyal, diğer enstitülere gönderilmektedir. Aynı zamanda proje kapsamında varyasyon elde etmek amacıyla bir mutasyon çalışması sürdürülmektedir. Bu çalışma içinde havsız tohumlu bitkiler elde edilmiş olup havsız tohum özelliğinin kalıtımı ve sürdürülebilmesi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Pamuk (Gossypium hirsutum L.), melezleme ıslahı, verim, lif kalitesi, gamma ışını, mutasyon, havsız tohum

27

DEVAM EDEN Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P02/04 Proje Başlığı Çukurova Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları Yürütücü Kuruluşlar Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

ADANA Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Yürütücüsü Sedat SÜLLÜ Yardımcı Araştırıcılar Hacer KAYA, Ayten DOLANÇAY Başlama-Bitiş Tarihleri 2015-2019 Projenin Toplam Bütçesi 2016: 11450 2017: 13050 2018: 14650 2019:16450 2020:

17900 TOPLAM: 73500 Tl. Proje Özeti Çeşit Verim Adaptasyon Programı: Bölge Çeşit Verim Denemesi, F7,F6 ,F5, F4 ve F3 hatlarının ekimleri 22-23.04.2018 tarihlerinde ekilmiştir. Adana lokasyonunda denemelere ait tüm çıkışlar 01.05.2018 tarihinde sağlanmış, 22-25/05/2018 tarihlerinde denemelerin seyreltmeleri yapılmıştır. 18.05.2018-20.06.2018 tarihleri arasında traktör (1. ve 2. çapalama) ve el çapaları yapılmıştır. 09-10.07.2018 ve 04.08.2018 tarihlerinde Denemelerin 1. ve 2. sulaması yapılmıştır.25.06.2018 tarihinde üst gübreleme yapılmıştır. 11-19.09.2018 tarihleri arasında hasatlar yapılmıştır. Bölge Çeşit Verim Denemesinde; kütlü verimleri 455-488 Kgda-1 , çırçır randımanları % 39-41, lif verimleri 180-200 Kgda-1 arasında değişmiştir. F4 , F5 ve F6 ve F7 kademelerindeki yeni melez soylar ekilerek kademe ilerletilmesi sağlanmıştır. F3 kademesindeki 35 kombinasyondan toplam 720 tek bitki seçilmiş olup bunlardan çırçır randıman ve lif kalite özelliklerine göre 478 adedi seçilerek F4 kademesine aktarılmıştır. Aşağıda kombinasyon kodlarının yanında parantez içinde bulunan rakamlar o kombinasyondan seçilen bitki adedini göstermektedir. Muhafaza Programı:

Enstitümüz tarafından geliştirilerek tescili yapılmış ve muhafazası yapılan çeşitlerden her yıl seçilen tek bitkiler, koza lif analizleri yapılmak suretiyle, muhafaza edilen çeşitle aynı özelliklerini gösterenlerden Modifiye Edilmiş Latin Kare Deneme Deseninde deneme oluşturulacaktır. Diğer taraftan bir önceki yıldan oluşturulmuş olan sıralar arasından orijinal çeşitle aynı özellikleri gösterenler karıştırılarak geniş alanlarda üretilip, mevcut çeşidin elit kademedeki tohumluğu elde edilecektir.

Anahtar Kelimeler: Pamuk (Gossypium hirsutum L.), melezleme ıslahı, verim, lif kalitesi

28

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/09 Proje Başlığı Pamukta Melezleme Islahı İle Çeşit Geliştirme ve

Adaptasyon Araştırmaları Yürütücü Kuruluşlar Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

AYER Tohumculuk Projeyi Destekleyen Kuruluş

TAGEM

Proje Yürütücüsü Ayten DOLANÇAY Yardımcı Araştırıcılar Zeki NASIRCI, Hacer KAYA KOCATÜRK, Sedat SÜLLÜ,

Bülent ÇETİN, Ömer KÜÇÜK, Yusuf Güzel DEMİRAY Başlama-Bitiş Tarihleri 2015-2019 Projenin Toplam Bütçesi 428,250 Proje Özeti : Pamukta Islah çalışmaları yürüten 3 TAGEM enstitüsü Adana DATAEM, Şanlıurfa GAP TAE ve Diyarbakır GAP UTAEM ile AYER Tohumculuk tarafından 2015 ile 2019 yılları arasında yürütülecek projede DATAEM, TAGEM adına proje koordinatörlüğünü yürütmektedir. Bütün pamuk bölgeleri için yerli yeni melez pamuk çeşitleri geliştirmeyi amaçlayan bu proje aynı zamanda pamuk ıslahında kamu özel sektör işbirliği ile yürütülen ilk projelerden biri olma özelliğini de taşımaktadır. Proje çerçevesinde 1. Aşamada 2010 yılında 100 yeni melez kombinasyon oluşturulmuş, oluşturulan popülasyonların F1 ve F4 döl kuşakları zıt sezonunda Kosta Rika’da yetiştirilmiştir. Zıt sezon üretimlerinin yapılması ile ıslah süresi 2 yıl kısaltılmıştır. Bütün melez popülasyonlardapedigri seleksiyon yöntemi kullanılmıştır. Zıt sezon üretimi sırasında hiçbir popülasyonda teksel bitki, döl sıra ve hatlarda herhangi bir seleksiyon ve değerlendirme yapılmamış sadece populasyonlardagenarasyon atlatılmıştır. F2, F3 ve F5döl kuşağındaki teksel bitki, döl sıra ve hat seleksiyonları ile tip dışı temizlikleri 3 farklı lokasyondaki enstitü tarlalarında gerçekleştirilmiştir. 2015 yılında F6 ve F7generasyonuna kadar adaptasyon ve performans testleri sadece 3 enstitü tarlasında yapılırken, 2016 yılında 157 TYS ve 33 TYD F7 ıslah hatları ile GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsünde 6 set halinde Adaptasyon denemeleri kurulmuş. 36 TYA F8 ıslah hattı ise Ege (Aydın), Akdeniz (Adana) ve GAP (Şanlıurfa) olmak üzere 3 pamuk bölgesinde çiftçi şartlarında Adaptasyon denemelerine alınmıştır. 3 lokasyonda yürütülen denemelerden elde edilen veriler ışığında TYA 193, TYA 340 ve TYA 366 çeşitleri tescile verilerek üretim izni alınmış olup söz konusu çeşit adaylarının üretim ve satış hakları ise Özel Sektöre devredilmiştir.2017 yılında ise 19 TYA F9 ıslah hattı yine Aydın, Adana ve Şanlıurfa’da adaptasyon denemelerine alınmıştır. Yürütülen denemelerden elde edilen verilerek değerlendirilmesi sonucunda TYA 92 F9 elit ıslah hattı CEYKOT 92 adıyla Ege-Akdeniz Bölgesi için tescile verilmiştir. GAP bölgesi için geliştirilen 85 TYS ve 8 TYD F8 hattı ise Koruklu/Şanlıurfa ve Akçakale/Şanlıurfa’da adaptasyon denemelerine alınmıştır. Yürütülen denemelerden elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucunda ise TYS 602 ve TYS 732 F8 elit ıslah hatları GAPKOT 602 ve GAPKOT 732 adıyla G.Doğu Bölgesi için tescile verilmiştir.2018 yılında Ege-Akdeniz bölgesini temsilen 7 TYA F10 ve 11 TYS F9 elit ıslah hattı ile Adana ve Hatay’da yapılan adaptasyon çalışmaları sonucunda TYA 159 ve TYS 595 ıslah hattı Ege-Akdeniz bölgesi için çeşit adayı olarak belirlenmiştir. TYA 159 ıslah hattı BOSSA ve TYS 595 ıslah hattı ise AYZEK 595 adıyla tescil ve üretim izni başvuruları yapılmıştır.Akçakale/Ş.Urfa ve Koruklu/Ş.Urfalokasyonlarda 3 TYA F10 elit ıslah hattı ve 16 TYS F9 elit ıslah hattı ile yürütülen adaptasyon denemeleri sonuçları değerlendirildiğinde TYS 396 F9 ve TYS 415 elit ıslah hatları YILDIRIM 63 ve TEKSA adları ile çeşit adayları olarak belirlenerek tescil ve üretim izni için başvuruları yapılmıştır.

29

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/03 Proje Başlığı: Kahramanmaraş Koşullarında Bazı Pamuk Çeşitlerinin

Solgunluk Hastalığı (Verticillium dahliae Kleb.)’na Duyarlılıklarının Belirlenmesi.

Proje Lideri Doğan GÖZCÜ Proje Yürütücü Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü- KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen Kuruluş

TAGEM

Proje Başlangıç Yılı 2015 Projenin İlgili Olduğu Dönem

2018

Projenin Yıllara Göre Bütçesi

2015: 5.000 TL, 2016: 5.500 TL, 2017: 6.000 TL 2018: 6.500 TL, 2019:7.00 TL ; Toplam: 30.000 TL

Proje Özeti: Bölgemizde pamuk tarımını olumsuz yönde etkileyen faktörlerin başında Verticillium solgunluğu (Verticillium dahliae Kleb.) gelmektedir. Solgunluğa dayanıklı veya tolerant ticari pamuk çeşitlerinin tespit edilmesi ve bunların kullanımı ile hastalıktan kaynaklanan kayıpların en aza indirilmesi önem arz etmektedir. Bu çalışma ile bazı pamuk çeşit ve çeşit adaylarının solgunluk hastalığına karşı duyarlılıklarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada üçü kontrol olmak üzere toplam 16 pamuk çeşit ve çeşit adayı kullanılmıştır. Çeşitler ve çeşit adayları ile solgunluk hastalığı ile bulaşık Enstitü arazide tarla denemesi ve iklim odasında koşullarında saks denemesi kurularak yürütülmüştür. Saksı denemelerinde Vd11 ile PYDV6 izolatları suni inekulasyonlarda kullanılmıştır. 2018 yılı saksıda hastalık şiddeti çeşitler arasındaki farklılığın önemli olduğu, yaprak döken patotip (PYDV6) ile infekte edilen saksı denemesinde; hastalık infeksiyon şiddeti değerleri 3.00 ile en yüksek Adana-24/23 ve Beren çeşit ve çeşit adayı, en düşük ise 1.33 ile Adana-7/2 çeşit adayı almıştır. Yaprak dökmeyen patotiple 3.33 hastalık şiddeti ile Beren çeşidi en yüksek, en düşük ise 1.33 ile Teks çeşidi almıştır. Tarla denemesinde yapılan hastalık sayımlarında % 5-10 koza acımı döneminde; Beren çeşidi 1.07 hastalık şiddeti ile en yüksek, Teks çeşidi ise 0.32 ile en düşük; % 50-60 koza açım döneminde Beren çeşidi 1.78 ile en yüksek, en düşük 0.55 ile Teks çeşidi, gövde kesitine göre Beren çeşidi 1.94 ile en yüksek, Teks çeşidi ise 0.74 ile en düşük hastalık şiddeti almış. Pamuk çeşit ve hatları kütlü verim değerleri karşılaştırıldığında ST 468 çeşidi 442.17 kg/da ile en yüksek, en düşük 115.23 kg/da ile Beren çeşidinde, çırçır Randımanı, Lima % 42.13 ve Edessa % 41.80 ile en yüksek, en düşük randıman % 36.00 ile Beren çeşidi, 100 tohum ağırlığı, en yüksek 12.57 g ile Adana-1/1 çeşit adayında, en düşük ise 10.12 gr ile Adana-1023 de, lif inceliği, Adana-9/2, 5.71 mic. ile en kaba, en ince lif özelliğini 4.51 mic ile Adana-1023 de, en uzun lif uzunluğu 32.47 mm ile Adana-1/1, en kısa lif uzunluğu 29.21 mm ile Lima çeşidi, Teks çeşidi 38.47 grtex-1 ile en yüksek mukavemet değeri, en düşük ise 28.57 grtex-1 ile Adana-1023 çeşit adayı, lif Üniformite indeksi bakımından çeşitler arasındaki farklılık önemsiz bulunmuş, en yüksek lif olgunluğu % 90.5 ile Adana-7/2 ve Lima da, en düşük lif olgunluk % 86.0 ile Adana-1023, kısa lif indeks değeri en yüksek % 8.50 ile Adana-1023 de, en düşük kısa lif indeksi % 6.43 Teks çeşidinde, Adana-1023 ve Edessa çeşit ve çeşit adayı sırasıyla % 6.37 ve % 6.33 ile en yükse lif elastikiyet değeri, en düşük % 5.37 ve % 5.40 ile Adana-1/16 ve Adana-7/2 çeşit adaylarından elde edilmiştir.

30

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/03 Proje Adı Kahramanmaraş Koşullarında Bazı Pamuk

Çeşitlerinin Solgunluk Hastalığı (Verticillium dahliae Kleb.)’na Duyarlılıklarının Belirlenmesi.

Proje Yürütücü Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Lideri Doğan GÖZCÜ Proje Yürütücüleri Dr.Hale GÜNAÇTI, Betül GÜRKAN, Güven BORZAN Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Başlama ve Bitiş Tarihleri 2015-2019 Projenin Toplam Bütçesi 30.000 TL.

Proje Özeti :Bu çalışma ile ülkemizde pamuk ıslah çalışmaları sonucu geliştirilen ve yurtdışından getirilip ülkemizde tescil almış kamu ve özel sektör pamuk çeşitlerinin solgunluk hastalığı etmenine (Verticillium dahliae Kleb.) karşı duyarlılıklarının belirlenmesi ve hastalığın bazı verim ve lif kalite değerlerine olan etkisi araştırılmıştır. Bu çalışma, Enstitüsünün Verticillium solgunluğuyla doğal olarak bulaşık deneme alanlarında 2015-2018 yılları arasında ikişer yıllık (2015-2016 ve 2017-2018) dönemler halinde yürütülmüştür. Her dönemde farklı çeşit ve çeşit adayları ile yürütülen çalışmada, 3’ü kontrol toplam 31 pamuk çeşidi ve çeşit adayı materyali solgunluk hastalığına karşı test edilmiştir. Ayrıca, pamuk çeşitleri ile iklim odasında saksı denemesi kurulmuş ve suni inekulasyon ile yapılarak çeşitler hastalık şiddeti açısından karşılaştırılmış ve ortalama hastalık şiddeti değerleri belirlenmiştir. Tarla denemesinde hastalık sayımları parselde bulunan tüm bitkilerde yaprak belirtilerine göre % 5-10 ile % 50-60 koza açımı döneminde (0-4 skalası) ve hasat sonrası gövde kesiti iletim demetleri renk değişimine bakılarak (0-3 skalası) üç farklı dönemde hastalık şiddeti belirlenmiştir. Ayrıca, pamuk çeşitlerinin, kütlü verimi, lif verimi, çırçır randımanı, 100 tohum ağırlığı ve bazı lif kalite kriterleri gibi özellikleri bakımından çeşitler karşılaştırılmıştır. Çalışma ile çeşitlerin solgunluk hastalığına karşı farklı düzeyde duyarlılık gösterdikleri ve hastalık şiddetinin çeşitlere ve yıllara göre değiştiği belirlenmiştir. 2015-2016 yıllarında ortalama hastalık şiddeti değeri en düşük tolerant kontrol Teks çeşidi olurken bunu sırasıyla TDV-66, TDV-29 ve TDV-89 hatları izlemiştir. En yüksek hastalık şiddeti ise duyarlı kontrol Beren çeşidinden elde edilmiştir. Çalışmanın 2017-2018 yıllarında yapılan duyarlılık çalışmalarında tolerant kontrol Teks çeşidi en düşük hastalık şiddeti ile ilk sırada yer almış bunu Şanlı ve Edessa genotipleri izlemiştir. En yüksek hastalık şiddetini duyarlı kontrol Beren çeşidi göstermiştir. Hastalık şiddetinin duyarlı çeşitlerde kütlü verim, lif verimi, çırçır randımanı,100 tohum ağırlığı, lif inceliği, lif mukavemetini ve lif olgunluğunu önemli düzeyde azaltıcı negatif yönde korelasyon oluşturduğu, kısa lif indeksini ise artırıcı etkisinin olduğu görülmüştür. Çalışma ile duyarlı çeşitlerin hastalıktan yüksek oranda zarar gördüğünü ancak, hastalığa karşı tolerant ve hastalığın geç dönemlerde görüldüğü çeşitlerde zararın daha az olduğu gözlenmiştir. Elde edilen sonuçlardan pamukta Verticillium solgunluğuna karşı kısmi dayanıklı veya tolerant çeşit kullanımı ile hastalıktan kaynaklanan verim ve kalite kayıplarının azaltılması bakımından önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Verticillium solgunluğu, duyarlılık, tolerant,

Kahramanmaraş

31

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P5/02-01-13 Proje Adı Bazı Pamuk (G. Barbadense L. x G. Hirsutum L.)

Genotiplerinin Verim ve Çırçır Randımanlarının Melezleme Islahı İle İyileştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal AraştırmaEnstitüsü Müdürlüğü


TAGEM

Proje Lideri Bayram Ali ARIKAN Proje Yürütücüleri Ramazan Ş. GÜVERCİN, Güven BORZAN Başlama-Bitiş Tarihleri Ocak 2017-Aralık 2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018-31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2017: 18000 TL 2018: 19000 TL 2019: 20000 TL 2020: 21000 TL 2021: 22000 TL TOPLAM : 100000 TL

Proje Özeti: Başta tekstil endüstrisi olmak üzere 50’den fazla sanayi kolunun en önemli hammaddesini oluşturan pamuk; tohumlarında % 17-24 oranında yağ bulundurması ile yağ sanayi yönünden de çok önemli bir konuma sahiptir. Yağı çıkarıldıktan sonra geriye kalan küspesi iyi bir hayvan yemidir. Bu ve benzeri kullanım alanları ile pamuk, dünyanın en önemli tarımsal, endüstriyel ve ticari ürünlerinden birisidir.

Dünya tekstil piyasasında Türkiye’nin rekabet gücünün arttırılması için ilk hedefi; kaliteli ham madde üretiminin yurtiçinden sağlanması olmalıdır. Bu proje ile pamuk tarımındaki rekabet gücümüzün artırılabilmesi hem çiftçilerimizin ve hem de tekstil endüstrisinin taleplerinin karşılanabilmesi için rekabet gücü yüksek, üstün özellikler içeren yerli pamuk çeşitleri geliştirmek hedeflenmiştir. Önerilen bu proje ile üstün lif kalitesine sahip (Lif uzunluğu: 33 mm ve üzeri,Lif mukavemeti: 35 g/teks ve üzeri, Lif inceliği: 3.9-4.5 mic. arasında) fakat verim ve çırçır randımanı bakımından ülkemizde ağırlıklı olarak ekilen çeşitlerden bu özellikleri yönüyle geride olan genotiplerin bu olumsuz özelliklerini gidermek amaçlanmaktadır. Bu amaç için kuruluşumuz tarafından yürütülen ve sonuçlandırılan Türler Arası Melezleme ile Güneydoğu Anadolu Bölgesine Uygun Yeni Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi” isimli projede öne çıkan 7 adet F9 genotipi(Ana)(Line) ile 2 adet verim ve çırçır randımanı yüksek Claudia ve St-468(Baba)(Tester) çeşitleri bitkisel materyal olarak kullanılmıştır. Çalışma 2017-2021 yıllarında Kahramanmaraş koşullarında yürütülecek olup, 2017 yılında çoklu dizi (line x tester) ve geri melez (BC) yöntemine uygun olarak melezlemeler yapılmıştır. Melezleme işlemi yoğun çiçeklenme dönemi başlangıcından sonuna kadar devam ettirilmiştir.(Haziran Sonu-Ağustos başı süresince). Emaskülasyon işlemi; her gün, öğleden sonra 15:00-19:00 saaatleri arasında; tozlama işlemi ise takip eden günün 09:30-11:30 saatleri arasında yapılmış ve melezlenen çiçekler etiketlenmiştir. Bu işleme planlanan tohum miktarına yetecek melez koza elde edilinceye kadar devam edilmiştir. 2018 yılında; standart çeşitlerin baba(tester) olarak ve 7 adet F9 genotipinin ana(line) yer aldığı çalışmada 14 melez kombinasyon ile birlikte 3 tekerrürlü olarak ve 22/05/2018 tarihinde ekilmişlerdir. Denemede sıra arası mesafe 70 cm, parsel boyu 12 m ve tek sıralıdır. I El Hasat tarihi 16/10/2018 ve II. El Hasat Tarihi 06/11/2018’dir. Hasat sonunda incelenen özellikler bakımından Line x Tester analizi uygulanarak kombinasyonlara ve ebeveynlere ait Genel Uyuşma Yetenekleri(GUY) ve Özel Uyuşma Yetenekleri(ÖUY) ile birlikte heterosis ve heterobeltiosis değerleri saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler K.Maraş, Pamuk, Melezleme, Line x Tester,

32

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/08 Proje Adı Doğu Akdeniz Bölgesi Pamuk Muhafaza Islahı

Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Bayram Ali ARIKAN Proje Yürütücüleri Ramazan Ş. GÜVERCİN, Güven BORZAN Başlama-Bitiş Tarihleri Ocak 2015-Aralık 2019 Raporun Ait Olduğu Dönem

01/01/2015-31/12/2019


2015: 5000 TL 2016: 5000 TL 2017: 5000 TL 2018: 5000 TL 2019: 5000 TL TOPLAM : 25000 TL

Proje Özeti: Türkiye’nin pamuk ekim alanlarında çok fazla bir değişiklik olmamasına rağmen verim ve üretimde son yıllarda büyük artışlar sağlanmıştır. Üretimdeki bu artışların en önemli nedeni yoğun ıslah çalışmaları ile geliştirilen verimli ve daha kaliteli çeşitlerin üretime alınmasıdır. Bu nedenle Kahramanmaraş ve GAP bölgesi pamuk ekim alanları için tescili Furkan pamuk çeşidinin muhafaza ıslahını içeren bu çalışma büyük önem arz etmektedir. Bu çeşit; verim potansiyeli, randıman değeri ve verticillium ssp. solgunluğuna gösterdiği tolerans ile bölge pamuk üretim alanlarında ekim şansı bulabilmektedir. Bu çalışma Furkan pamuk çeşidinin muhafazasını devam ettirmek ve tohumluk üretimini sağlamak amaçlanmıştır. Bu araştırma ile ele alınan çeşidin muhafazasının yanı sıra yeteri kadar dereceli tohumluğunun temini sağlanarak çiftçilerimizin kaliteli ürün ve yüksek verim elde etmeleri ve bu şekilde ekonomimize katkı yapılması hedeflenmiştir

Bu çalışma ile “Döl Kontrollü Teksel Bitki Seleksiyon Islahı” yöntemi uygulanarak Furkan pamuk çeşidinin soy arılığı sürdürülmeye çalışılmaktır.

Dönem Bulguları Maraş-92 çeşidinin milli çeşit listesinden çıkmasından dolayı bu çeşit muhafaza ıslahı programından çıkarılmıştır. Furkan çeşidinde ise, çeşide ait 36 soyla “Augmented” desenine göre 6 tekerrürlü olarak ve çeşidin orijinal, sertifikalı-1 ve sertifikalı-2 kademedeki tohumlukları kontrol olarak kullanılmak suretiyle 22/05/2018 tarihinde ekilmiş ve 06/11/2018 tarihinde hasat edilmiştir. Hasattan önce öncelikle sıra seçimi yapılmış daha sonra da bu sıralar içerisinden tek bitki seçimleri yapılmıştır. Tek bitki seçimlerinde çeşit morfolojisine uygunluk, solgunluğa dayanıklılık, verim v,b, durumları dikkate alınmıştır. Parseller tek sıralı; 70 cm. sıra arası mesafesinde ve 12 m. boyundadır. Çalışmada; 2018 yılında, Furkan pamuk çeşidinden 17 adet döl sırası ve bu sıralardan 87 adet tek bitki seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler K.Maraş, Pamuk, Furkan, Muhafaza, Islah

33

1.1.3.GAP Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları

SONUÇLANAN PROJE BİLGİ Proje No TAGEM-BS-15/04-02/02-05 Proje Adı Pamuk ıslah projeleri sonucunda elde edilmiş olan ümitvar

ileri hatların Verticillium dahliae kleb. solgunluğuna duyarlıklarının belirlenmesi (Bilgi)

Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü


TAGEM

Proje Lideri Özlem AVŞAR Proje Yürütücüleri Betül KOLAY, Aysel BARS ORAK, Pınar SAĞIR,Danışman:

Doç. Dr. Emine KARADEMİR Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2016 - 31/12/2017 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2016 - 31/12/2017 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

1. Yıl:15,000 2. Yıl:15,000

Proje Özeti: Proje ile kurumumuz tarafından ileri aşamalara getirilmiş verim ve kalitesi yüksek genotiplerin Verticillium dahliae Kleb. solgunluk hastalığına toleransının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla kurumumuz gen stoğunda mevcut olan genotipler sınıflandırılmış ve verim ve kalite açısından değerlendirilmiş ve 12 adet ileri hat ve 3 adet kontrol çeşit projede kullanılmak üzere seçilmiştir. Deneme 2016 ve 2017 yıllarında yürütülmüştür. Denemede, GAPUTAEM’de geliştirilen 12 adet ileri pamuk hattı (8, 20, 30, 34, 38, 57, 58, 63, 64, 8/4, 5/7 ve 8/1), STV 468 ile Carmen (tolerant-kontrol), Çukurova-1518 (duyarlı-kontrol) kontrol çeşitleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda en yüksek kütlü pamuk verimi 382.9 kg/da ile 5/7 nolu genotipten elde edilmiş, 30, 38 ve 57 nolu genotipler ise yüksek verim değerleri ile sıralamayı izlemiştir, en düşük verim ise Çukurova 1518 kontrol çeşidinden elde edilmiştir. İki yıl süresince yürütülen bu araştırma sonucunda 5/7, 30, 57, 38 ve 20 nolu hatların düşük hastalık indeksi değeri ve yüksek verim kapasitesine sahip olmaları nedeni ile ümitvar oldukları sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler Pamuk, Verticillium dahliae, genotip

34

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/06 Proje Adı Yüksek Sıcaklık Stresine Tolerant Pamuk Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi


TAGEM

Proje Lideri Betül KOLAY Proje Yürütücüleri Özlem AVŞAR, Yusuf Güzel DEMİRAY, Sedat EREN Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2015 - 31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

2018 yılı


1. Yıl:10,000 2. Yıl:12,500 3. Yıl:15,000

Proje Özeti: Pamuk tarımında küresel ısınma ve yüksek sıcaklığın etkisini azaltabilmenin yollarından birisi yüksek sıcaklık stresine tolerant pamuk çeşitlerini geliştirebilmektir. Bu nedenle, bu çalışma yüksek sıcaklık stresine tolerant/dayanıklı, verim ve lif kalite özellikleri üstün pamuk çeşitlerini geliştirebilmek ve gelecekteki yüksek sıcaklığın etkisini azaltabilmek için gerekli bir çalışmadır. 2018 yılında verim, fizyolojik özellikler ve lif kalite parametreleri yönünden öne çıkan 12 adet hat, 5 adet Kontrol çeşitle birlikte geniş parsellere ekilerek pozitif seleksiyon yapılmıştır. Ayrıca parsel bazında verim, verim öğeleri ve lif kalite parametreleri belirlenmiştir. 10 adet hat verim yönünden, tüm kontrol çeşitlerden daha üstün özellik göstermiştir. En yüksek standardın verim değeri 423,21 kg da-1 iken, seçilen 10 adet hattın verim değerleri 614,07 ile 426,57 kg da-1 arasında değişmiştir. Seçilen hatların kalite değerleri de iyi durumdadır. Söz konusu özellikler yönünden ön plana çıkan 10 adet hat 2019 yılında bölge verim denemesi olarak iki farklı lokasyonda ekilmesi planlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler pamuk, yüksek sıcaklık, stres

35

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/07 Proje Adı GAP Bölgesine Uygun Pamuk Çeşitlerinin Çift Melez

Yöntemi ile Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)

Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Yusuf Güzel DEMİRAY Proje Yürütücüleri Yrd. Doç. Dr. Remzi EKİNCİ Başlama-Bitiş Tarihleri Ocak 2015 / Aralık 2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2015 2016 2017 2018 2019 8.000 9.000 10.000 11.000 12.000

Proje Özeti: Ülkemiz açısından stratejik bir öneme sahip pamuk bitkisinin, verim, erkencilik ve lif kalite

özellikleri başta olmak üzere üretim tekniği yönünden önemli olan özelliklerini bir genotipte toplayabilmek amaçlanmaktadır. Çift melez yöntemi ile GAP bölgesine uygun verimli ve lif kalite özellikleri üstün erkenci pamuk çeşitlerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir.

İki ayrı set olarak yürütülen çalışmamızda; kalite özellikleri yönünden ümitvar görülen 8 adet hatlar 3 adet standartlarla (STV 468 , Teks ve Gloria) tesadüf blokları deneme desenine göre 2 sıralı olarak ekimi yapıldı ve yürütüldü. Ayrıca verim özellikleri bakımından yönünden ümitvar görülen 12 adet hatlar 3 adet standartlarla (STV 468, Teks, BA 119) tesadüf blokları deneme desenine göre 2 sıralı olarak ekimi yapıldı ve yürütüldü. Her 2 denemede de 2 el çapası, 4 makina çapası ve toplamda 6 kez karık sulama yapıldı. Zirai mücadele personelleri tarafından kontrollü olarak yürütülen denemede uygun görüldüğü zamanlarda ilaçlamalar yapıldı.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Çift Melez, Kütlü Verim, Çırçır Randımanı, Lif Kalite

36

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı İlişkilendirme Haritalaması Yöntemiyle Pamukta (G.

hirsutum L.) Yüksek Sıcaklık Stresine Toleranslık / Dayanıklılık ile İlişkili DNA Markörlerinin Belirlenmesi (Doktora)

Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Yusuf Güzel DEMİRAY Proje Yürütücüleri Yrd. Doç. Dr. Remzi EKİNCİ Başlama-Bitiş Tarihleri Ocak 2020 / Aralık 2021 Raporun Ait Olduğu Dönem


2020 2021 147.750 TL 22.750 TL

Proje Özeti: Pamuk; tarımı, sanayi, oluşturduğu istihdam ve katma değerle birlikte, dış ticaretteki payı

ayrıca hayvancılık sektöründe besiciliğe katkısı ile Türkiye ekonomisinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Türkiye pamuk ekim alanlarının büyük çoğunluğunda yurtdışı kaynaklı çeşitler ekilmektedir. Daha çok özel sektör tarafından yönlendirilen pamuk tohumculuğu piyasası, tohumluk temini yönünden yurtdışına bağımlılık oluşturmaktadır. Özellikle, yeterli alt yapısı olmayan özel kuruluşlar, kendi araştırma birimini kuramadıkları gibi iç piyasadan da uygun çeşit bulamadıklarını ifade ederek yurt dışı kaynaklara yönelmektedirler. Bu durum hem döviz kaybına, hem de kamu-özel sektör işbirliğinin kopmasına neden olmaktadır. Türkiye’de kamu eliyle yönetilen beş enstitü ve istasyonunun yanı sıra birçok üniversitede ve özel sektörde pamuk ıslah çalışmaları devam etmekle birlikte yurt dışı çeşit akışı da devam etmektedir. 2017 yılı sonu itibariyle, milli çeşit listesinde 114 adet pamuk çeşidi kayıtlı iken bu çeşitlerden 51 tanesinin yurt içi kaynaklı olduğu ve çok azının çiftçiler tarafından benimsenerek üretime girdiği bilinmektedir. Bunun birçok sebebi olmakla birlikte, temel sebeplerden bir tanesi, daha çok verim veya lif kalitesi yönü ile geliştirilen pamuk hatlarının, abiyotik stres koşullarına (yüksek sıcaklık stresi) karşı toleranslık düzeylerinin belirlenmeden tescil ettirilmesidir. Klasik ıslah çalışmalarına ek biyoteknolojik yöntemlerden olan markör destekli seleksiyon (Marker Assisted Selection: MAS) çalışmalarına başlanarak etkili bir seleksiyon yapılabilir. Markör desekli seleksiyon (MAS) için öncelikle ilgilenilen özellik ya da özellikler ile ilişkili markörlerin belirlenmesi gerekmektedir. Markör belirleme çalışmalarında linkage haritlama ve ilişkilendirme haritalaması yöntemleri ile markör belirlenebileceği gibi, ilişkilendirme haritalaması genetik stok materyalleri kullanılarak markör belirlenebilmektedir. Özellikle son zamanlarda Yeni nesil sekanslama (Next Genaration Sequncing) (NGS) platformlarının kullanılmaya başlanması ile düşük maliyetle yüksek çözünürlükte SNP (tek nükleotid farklılığı) verileri elde edilebilmekte ve markör destekli seleksiyonda kullanılabilecek güvenilir kantitatif özellikler ile ilişkili markörler elde edilebilmektedir. Bu çalışmanın amacı pamukta sekanslama yoluyla genotipleme (GBS) ile elde edilen SNP’ler ile yüksek sıcaklık stresine tolerant markörlerinin ilişkilendirme haritalaması yöntemiyle belirlenmesi ve yüksek sıcaklık stresine tolerant yönünden markör destekli seleksiyonu, mümkün kılmaktır.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Yüksek Sıcaklık Stresi, SNP, QTL, MAS, İlişkilendirme haritalaması, Markör

37

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P5/228 Proje Adı GAP Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Bülent ÇETİN

Proje Yürütücüleri Ömer KÜÇÜK, Ayçin AKSU ALTUN, Ömer Emre BALYEMEZ, Müslüm COŞKUN

Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018


2018-15 000 TL 2019-15 000 TL 2020-15 000 TL 2021-15 000 TL 2022-15 000 TL

Proje Özeti: GAP Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları 3 dilim şeklinde yürütülmüş ve bu çalışmalar sonucunda enstitümüz tarafından ÖZKAN, UGUR, ZN 243 ve GAPEYAM-1 çeşitleri tescil edilmiştir. Ayrıca diğer enstitülerle birlikte ortaklaşa yürütülen çalışma sonucunda ADN P01 ve May Agro Tohumculuk ortaklığı ile MAY 344, MAY 355, MAY 455, MAY 505, TMK 122 ve TMN 18 çeşitleri tescil edilmiştir. Ayrıca 3 hattımız tescil aşamasındadır. “GAP Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları” adlı projedeki üç hattımız için 2017 yılında TTSM’ ye başvuruda bulunulmuş, tescil süreci devam etmektedir. GAP bölgesinde yüksek verim potansiyeli yanında kaliteli elyaf özelliklerine sahip ve halen üretim alanlarında ekilmekte olan çeşitlere alternatif yeni çeşitlerin geliştirilmesi projenin temel amacıdır. Bu proje değişik ıslah kademelerinde yer alan hatlarla ve 2016’da yapılan melez kombinasyonları ile sürdürülmektedir. Çalışma iki aşamadan oluşmaktadır. 2010 yılında yapılan melezlemeler sonucunda; belli kademelere getirilen hatların ileriki

kademelere götürülerek çeşit veya çeşitlerin geliştirilmesi, 2016 yılında yapılan melezleme çalışması ile lif verimi ve lif kalite değerleri yüksek

olan çeşitler elde etmek amacı doğrultusunda melezleme kombinasyonları oluşturulmuştur.

Çalışmada pamukta yaygın olarak kullanılmakta olan klasik ıslah metodu doğrultusunda, döl kontrollü pedigri seleksiyon yönteminin kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

38

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı GAP Bölgesi Koşullarında Yüksek Sıcaklık Stresine Toleranslı Yerli

Pamuk Çeşitlerinin Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş

GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


TAGEM

Proje Lideri Müslüm COŞKUN (Zir. Yük. Müh.) Proje Yürütücüleri Dr. Servet ABRAK (Zir. Yük. Müh.)

Mehmet ÇOBAN (Zir. Yük. Müh.) Doç.. Dr. Osman ÇOPUR (Zir. Yük. Müh.) Prof. Dr. Sema BAŞBAĞ (Zir. Yük. Müh.)

Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2020 - 31/12/2025



81.000.00 TL ( 2020 ), 25.000.00 TL ( 2021 ),12.000.00 TL ( 2022 ), 14.000.00 TL ( 2023 ), 12.000.00 TL (2024)

Proje Özeti: Sıcaklık bu günümüzde ve yarınlarımızda, yaşamımızı ve tarımsal üretimi tehdit potansiyeline sahip önemli bir faktördür. Yapılan birçok araştırma ve inceleme sonucunda Türkiye'nin birçok bölgesinde sıcaklık artış eğiliminde olduğu ve gelecekte, günümüze kıyasla daha sık, daha şiddetli ve daha uzun süreli aşırı sıcaklıkların yaşanacağı beklenmektedir. Ülkemizde, bu güne kadar sıcaklık stresine karşı geliştirilmiş çeşit sayısı sınırlıdır. GAP Bölgesi, uygun iklim ve toprak yapısıyla pamuk tarımına elverişli koşulları taşımasına karşın birçok tarla bitkilerinde olduğu gibi pamuk yetiştiriciliğinde de ağırlıklı olarak yurt dışından introdüksiyon ile ülkemize getirilen yabancı kaynaklı pamuk genotipleri kullanılmaktadır. Günümüz koşullarında özel sektör, dış kaynaklı çeşit adaylarının tohumlarını, ülkemizde üretim izni alarak çoğaltmakta ve geniş alanlarda ekimini sağlamaktadır. Söz konusu bu özel sektör çeşitleri de genellikle; biyotik ve abiyotik streslere tolerantlık yönünden problemler oluşturmaktadır. Pamuk üretimindeki global ısınma sonucu meydana gelen yüksek sıcaklığın etkisini minimize etmenin bir yolu da, yüksek sıcaklık stresine tolerant pamuk çeşitlerini geliştirmektir. Bu çalışmada; TÜBİTAK ve üniversitelerce yürütülmüş çalışmalar sonucunda; yurt dışı menşeeli olup ıslah, fizyoloji ve adaptasyon çalışmalarında yüksek sıcaklığa, tolerantlığı belirlenmiş, Stoneville 213, Tex2700, Tonia, Marvi ve Sohni pamuk genotipleri ile bölgede yetiştiriciliği için önerilen CANDİA, TMK122 ve STN 468 standart çeşitleri melezlenecek ve yeni kombinasyonlar elde edilecektir. Takip eden ıslah kademesi çalışmalarının yanında fizyolojik sıcaklık parametrelerinde de ölçüm ve gözlemleri alınacaktır.

Proje sonucunda; yüksek sıcaklık stresine tolerant yeni pamuk çeşit adayları ortaya çıkarılmaya çalışılırken, yan amaç olarak ta elde edilen ileri pamuk hat genotipi çıktıları da, GAP Bölgesinde ileriki dönemlerde benzer amaç konulu çalışmalara, yerel genetik kaynak olarak katkı sağlamış olacaktır. Anahtar Kelimeler GAP, Pamuk, Sıcaklık, Tolerant, Islah, Çeşit

39

1.2.Pamuk Yetiştirme ve Lif Teknolojisi Araştırmaları

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P4/467 Proje Adı Bitki Sıklığının ve Azot Uygulamalarının Pamukta (Gossypium

hirsutum L.) Fotosenteze Etkisi Projeyi Yürüten Kuruluş

Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Dr. Nazan UZUN Proje Yürütücüleri M. Niyazi KIVILCIM, M. Koray ŞİMŞEK, Ali GÜLER, Akın

AYVAZ Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2018 ile 31/12/2019


Gelişme Raporu


I. yıl: 278.500 tl II. yıl 38.500 tl Toplam: 317.000 tl

Proje Özeti: Bitki sıklığı ve azotlu gübreleme pamuk üretiminde verim için önemli

uygulamalardandır. Bu çalışmanın amacı pamukta bitki sıklığı ve azot uygulamalarının bitkide

fotosenteze etkisini ve fotosentez ile verim arasındaki ilişkiyi inceleyebilmektir. Çalışmada üç

farklı bitki sıklığı (9.524 bitki da-2; 14.286 bitki da-2; 28.571 bitki da-2 ) ve dört farklı azot dozu (

0-8-16-24 kg N da-1) uygulaması planlanmıştır. Pamuk çeşidi olarak bölge iklim şartlarına uygun,

orta erkenci ES1 kullanılacaktır. Deneme 2 yıl ve 3 tekrarlamalı olarak, tesadüf bloklarında

bölünmüş parseller deneme desenine göre, her bir parsel alanı 33,6 m2 (6m×0,7m×8 sıra) olacak

şekilde yürütülecektir. Çalışmada pamuk bitkisinin (Gossypium hirsutum L.) fotosentez, klorofil

içeriği, yaprak alanı gibi fizyolojik özellikleri ile bitkisel özellikler ve N (azot), P (fosfor), K

(potasyum) içerikleri belirlenecektir. Lif kalitesi özelliklerinden ise lif inceliği (mm) ve lif

uzunluğu (mic), lif kopma dayanıklılığı (g tex-1), üniformite (%), kısa lif içeriği (%) ve lif

esnekliği (%), olgunluk (%), parlaklık (Rd) ve sarılık (+b) belirlenecektir. Toprakta ise tekstür,

EC (tuzluluk), toprak reaksiyonu (pH), kireç, organik madde, N, P ve K belirlenecektir. Elde

edilen veriler istatistiki analizlerle değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Bitki sıklığı, Azot, Fotosentez

40

DEVAM EDEN PROJE (BİLGİ)

Proje No TAGEM/TSKAD/16/A18/P1/463 Proje Adı Bazı Yeşil Gübreleme Bitkilerinin Bakteri Aşılaması İle Organik

Tarımda Kullanılmasının Renkli Pamuğun Verim ve Kalitesi Üzerine Etkilerinin Araştırılması ( DOKTORA PROJESİ )

Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


TAGEM

Proje Lideri Müslüm COŞKUN Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018-31.12.2019 Raporun Ait Olduğu Dönem

01.01.2018-31.12.2018


20.750.00 TL (2018) 20.750.00 TL (2019)

Proje Özeti : GAP Bölgesinin yüksek sıcaklık koşullarında, rizobakterilerinin söz konusu yeşil gübreleme bitkilerindeki yeşil aksam verimi, topraktaki azot ve mikrobiyolojik aktivite oranlarındaki farklılıkların incelenmesinin yanısıra renkli organik pamuğun verim ve kalitesine olan etkileride incelenmektedir.Deneme, bir noktada olmak üzere, tesadüf bloklarında bölünen bölünmüş parseller deneme deseninde, 3 tekerrürlü, 6 konulu, 18 parselde, çakılı ve 2 yıl boyunca yürütülecektir . Çalışmada, topraktaki değişimlerin takibi amacıyla;

a) Kimyasal [saturasyon (%),toprak reaksiyonu (ph), saturasyon, organik madde (%),kalsiyum karbonat (%),fosfor ( P2O5), alınabilir potasyum (K2O), Fe, Zn, Cu Ve Mn ] toprak analizleri yapılmıştır.

b) Mikrobiyolojik [ mikrobiyal biomass karbon, mikrobiyal solunum= co2 oluşumu ve dehidrogenaz aktivitesi ile üreaz aktivitesi] toprak analizleri yapılmıştır.

Yeşil gübreleme bitkilerinde ( Adi Fiğ, Yembezelyesi ve Kırmızı Mercimek) : Sap Uzunluğu (cm), Bitki Boyu (cm), Yaş Ot Verimi (kg/da) ve Kuru Ot Verimi (kg/da)] ölçüm ve sayımlar yapılmıştır. Pamukta; [kütlü pamuk verimi (kg/da) ,bitki boyu (cm) , odun dalı sayısı (adet/bitki),meyve dalı sayısı (adet/bitki), koza sayısı (adet/bitki), koza ağırlığı (g), koza kütlü ağırlığı (g), erkencilik(1. toplam %),100 tohum ağırlığı (g),çırçır randımanı (%)] ölçüm ve sayımlar yapılmıştır. Pamukta lif kalite analiz [ lif inceliği (mic.index), lif uzunluğu uhm (mm), lif kopma dayanıklılığı (g/tex), elyaf yeknesaklığı (ui), lif kopma uzaması (%), elyaf nep içeriği (g/adet) ve beyaz renkli pamuklarda elyaf parlaklığı (rd), elyaf sarılık değeri (+b) ve elyaf derecesi] parametrelerine bakılmıştır. Anahtar Kelimeler Organik, Renkli Pamuk, Yeşil Gübreleme, Bakteri Aşılama

41

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Azotun Pamukta (Gossypium hirsutum L.) Senesense Etkisi Projeyi Yürüten Kuruluş Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

Proje Lideri Dr. Nazan UZUN Proje Yürütücüleri M. Koray ŞİMŞEK, Ali GÜLER, Akın AYVAZ, Murat

KARALTI Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020 ile 31/12/2021 Raporun Ait Olduğu Dönem

Yeni Teklif 221.000 231.250


I. yıl: 221.000 tl II. yıl 231.250 tl Toplam: 452.250 tl

Proje Özeti: Azot (N) pamuk için diğer besinlerden daha büyük miktarlarda ve bitki gelişiminin

tüm dönemlerinde gerekli olan temel besin elementidir. Azot klorofil, enzimler ve membranların

bir bileşeni olduğundan fotosentez gibi birçok bitki yaşam sürecinde önemli fizyolojik

fonksiyonlarda görev almaktadır ve bitkide aşırı yada eksik olması birçok mekanizmayı

etkileyerek bitkinin gelişimini, verimini ve kalitesini değiştirebilmektedir. Bu çalışmada azot

uygulamalarının pamukta (Gossypium hirsutum L.) yaprak senesensine etkisi incelenecektir. Bu

amaçla çalışmada yedi farklı azot (N0=0, N1=5, N2=10, N3=15, N4=20, N5=25, N6=30 kg da-1)

dozu, SC2079 pamuk çeşitinde ele alınacaktır. Deneme 2 yıl ve 4 tekrarlamalı olarak, tesadüf

blokları deneme desenine göre, her bir parsel alanı 33,6 m2 (6m×0,7m×8 sıra) olacak şekilde

yürütülecektir. Çalışmada pamuk bitkisinin verim ve verim bileşenleri, fotosentez, klorofil içeriği,

peroksidaz (POD)aktivitesi, süperoksit dismutaz (SOD) aktivitesi ve katalaz (CAT) aktivitesi,

prolin içeriği, hidrojen peroksit (H2O2) içeriği, mebran stabilitesi, çözülebilir protein içeriği,

malondialdehit aktivitesi, sitokinin ve etilen hormonu, N element konsantrasyonu analiz

edilecektir. Lif kalitesi özelliklerinden ise lif inceliği (mm) ve lif uzunluğu (mic), lif kopma

dayanıklılığı (g tex-1), üniformite (%), kısa lif içeriği (%) ve lif esnekliği (%), olgunluk (%),

parlaklık (Rd) ve sarılık (+b) belirlenecektir. Toprakta ise tekstür, EC (tuzluluk), toprak reaksiyonu

(pH), kireç, organik madde, azot (N),fosfor (P) ve potasyum (K) belirlenecektir. Elde edilen veriler

istatistiki analizlerle değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler Pamuk, Azot, Senesens, Fizyolojik Özellikler

42

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/A/18/A7/P5/192 Proje Adı Pamukta Bazı Fizyolojik Parametreler ile Verim ve Lif

Kalite Özelliklerinin Su Stresi Koşullarında Değerlendirilmesi (Doktora)



TAGEM

Proje Lideri Özlem AVŞAR Proje Yürütücüleri Danışman:Doç. Dr. Emine KARADEMİR Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2017 - 31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 yılı Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

1. Yıl:25,000 2. Yıl:20,000

Proje Özeti: Bu çalışma, Diyarbakır ili GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi deneme alanında yürütülmüştür. Bitki materyali olarak Stoneville 468, FiberMax 832 ve Kartanesi pamuk çeşitleri kullanılmıştır. Deneme, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Ana parselleri sulama uygulamaları (I100-I75-I50) alt parselleri ise çeşitler oluşturmuştur. Bu çalışma ile su stresinin farklı yaprak tipine sahip pamuk çeşitlerinde bazı fizyolojik parametreler, verim ve lif teknolojik özellikleri üzerine etkisi belirlenerek pamuk ıslah ve fizyoloji çalışmalarına katkı sunulması amaçlanmaktadır. 2018 yılında başarı ile yürütülen çalışma sonucunda; kütlü pamuk verim değerlerinin 472 kg/da STV 468 (I 100) ile 155 kg/da FiberMax832 (I 50), bitki boyu değerlerinin 84 cm (I 50) ile 110 cm (I 100), klorofil içeriği değerlerinin 49.28 (FiberMax832) ile 47.10 (Kartanesi) çeşidinden elde edilmiştir. Fizyolojik parametrelerden olan fotosentez oranı değerinin 22.13 ile (I 100) STV 468 konusundan, kanopi sıcaklığı değeri ise en yüksek 31.46 ile (I 50) konusundan elde edildiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler pamuk, bitki fizyolojisi, su stresi

43

YENİ TEKLİF Proje No Proje Adı Diyarbakır Koşullarında Bazı Pamuk Çeşitlerinin Erken ve

Geç Ekim Zamanlarında Uygun Bitki Sıklığının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi


TAGEM

Proje Lideri Özlem AVŞAR Proje Yürütücüleri Yusuf GÜZEL DEMİRAY, Betül KOLAY,Seyhan YAŞAR

Danışman: Doç. Dr. Emine KARADEMİR Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2020 - 31/12/2021 Raporun Ait Olduğu Dönem


1. Yıl:36,500 2. Yıl:21,500

Proje Özeti: Bir çok bitkide olduğu gibi pamukta da ekim tarihi, bitki sıklığı(yoğunluğu) ve bitki çeşidi önemli

bitki yetiştirme tekniği faktörlerindendir.

Bu çalışma, Diyarbakır ili GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi deneme

alanında 2020-2021 yılları arasında 2 yıl süre ile yürütülecektir. Bitki materyali olarak Kartanesi,

MAY 344 ve STV 468 pamuk çeşitleri kullanılacaktır. Deneme, tesadüf bloklarında bölünen

bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülecektir. Ana parselleri

normal ve geç ekim zamanları, (1 Mayıs-20 Mayıs) alt parselleri pamuk çeşitleri (Kartanesi-

MAY 344 ve STV 468), alt alt parseller ise bitkilerin sıra üzeri mesafesi (8-14-20-26 cm)

oluşturacaktır. .

Bu çalışma ile bölgeye uygun bazı çeşitlerinin normal ekim ve geç ekim zamanlarında uygun ekim

sıklığı belirlenecektir. Ayrıca bölge çiftçisine normal ve geç ekim zamanında hangi ekim

sıklığının kullanılacağı konusunda bilgi aktarımı yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler pamuk, bitki sıklığı, fizyoloji

44

45

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Ege Bölgesi’ndeki Çırçır İşletmelerinin Durum Tespiti ve İşletim

Parametrelerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Mehmet DEMİRTAŞ Proje Yürütücüleri M. Koray ŞİMŞEK , Orhan ARPACI , Doç. Dr. Ferit

ÇOBANOĞLU (Danışman), Halil İbrahim YILMAZ Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2020 – 31.12.2021

Projenin Bütçesi 94.000TL Proje Özeti:

Bu çalışmanın amacı; ülkemiz ekonomisi için çok önemli ve yüksek bir katma değere sahip olan tekstil endüstrisine, hammadde girişi sağlayan çırçır işletmelerinin, birçok kriter açısından durumlarının tespit edilerek olumlu ve olumsuz yönlerin belirlenmesi ve çırçır sektörünün sorunlarına yeni bir bakış açısı kazandıracak çözüm önerilerinin sunulmasıdır.

Bu proje ile pamuk üretiminin oldukça önemli olduğu ve çırçır fabrikalarının yoğun olarak bulunduğu Ege Bölgesi’ndeki çırçır işletmelerinin durum tespiti ve işletim parametrelerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır.

Araştırma, Ege Bölgesinde yer alan tüm çırçır işletmelerinde, işletme yöneticisi / sahipleri ile yüz yüze görüşülerek, yapılacak anket çalışması ile yürütülecektir. Böylelikle, Çırçır işletmelerinin sosyo ekonomik yapısı, sorunlarının tespit edilmesi ve çözüm önerilerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır.

Çalışmada, bölgede faaliyet gösteren tüm çırçır işletmeleri yöneticileri/sahipleri ile tam sayım metodu kullanılarak, yüz yüze görüşülüp, anket çalışmaları yapılacaktır. Projede, öncelikle işletme tipi ve büyüklüğüne göre, incelenmekte olan parametreler arasında farklılık olup-olmadığı tespit edilecektir. 3 ve daha fazla grup arasında karşılaştırma yapılacağı için, karşılaştırmalarda parametrik olmayan istatiksel analiz yöntemlerinden Kruskal Wallis testi uygulanacaktır. Yine iller arasında, faaliyet gösteren çırçır fabrikaları arasında, yukarıda bahsedilmiş olan parametreler (kapasite, çalışan sayısı, ürün işleme kapasitesi vb.) açısından, gruplar arası farklılığı ortaya koyabilmek için Kruskal Wallis testi yapılacaktır.

Analiz sonuçları kullanıcılara aktarılırken gerekli önermeler yapılacaktır. Bu çalışma, ilk etapta Ege bölgesinde bulunan çırçır işletmelerinde yürütülecektir.

Anahtar Kelimeler Pamuk, pamuk çırçır işletmesi

46

SONUÇLANAN Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P02/04-3 Proje Adı Salisilik Asidin Pamukta (Gossypium hirsutum L.)

Kuraklığa Bağlı Fizyolojik Parametreler ve Lif Kalitesi Üzerine Etkisi

Projeyi Yürüten Kuruluş Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri M. Koray ŞİMŞEK Proje Yürütücüleri Mehmet DEMİRTAŞ

M. Niyazi KIVILCIM Halil DÜNDAR Dr. Nazan UZUN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014 – 31/12/2017 Raporun Ait Olduğu Dönem

01/01/2014 – 31/12/2017


2014: 2015: 2016:

Proje Özeti: Bu çalışma, 2015, 2016, 2017 yıllarında Büyük Menderes havzası Nazilli Ovasında, Pamuk Araştırma Enstitüsü tarlalarında, sulanabilir koşullarda, 70 cm sıra arası mesafede, 4 sıralı ve 10 m uzunluğundaki parsellerde, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak yürütülmüş, ana parselleri konular (su stresi konuları ve normal sulama), alt parselleri ise salisilik asit dozları oluşturmuştur. Ekimden önce deneme alanına tav suyu uygulaması yapılmış ve toprak tava gelince üst kısmı devrilmeden işlenerek ekim yapılmıştır. Denemede sulama konularının birbirini etkilememesi için bloklar arasında 4 sıra pamuk ekilip sulanmamıştır. Çalışmada Nazilli 84-S pamuk çeşidi materyal olarak kullanılmış, ana parsellerde İlk sulama toprak profilinin 90 cm’lik kısmının yarayışlı nem miktarı % 50’ye düştüğünde tarla kapasitesine getirilecek şekilde sulama suyu miktarı hesaplanarak damla sulama yöntemiyle yapılmıştır (Doorenbos and Kassam 1979). Sonraki sulamalar damla sulama yöntemiyle A sınıfı (Class A Pan) kaptan ölçülen buharlaşma değerlerinin % 100’ü, % 75’i, % 50’si, %25’i miktarlarında sulama yapılarak ve hiç sulamadan kuraklık stresi oluşturulmuştur. Alt parsellerde ise çiçeklenme başlangıcından itibaren 2 kez 0 mmol, 0,1 mmol, 0,25 mmol, 0,50 mmol, 0,75 mmol, 1,0 mmol ve 2,0 mmol salisilik asit koldan tahrikli sırt atomizörü ile yapraktan uygulanmıştır. A5 konusuna ise diğer uygulamalar miktarında yapraktan sadece su uygulanmıştır. Uygulamalar öncesinde her bir uygulama için gerekli su miktarı kalibrasyon yapılarak belirlenmiştir. Hasat her parselin başından ve sonundan 1’er m kenar tesiri bırakılarak 4sırax10 m’lik alandan elle toplanan kütlü pamuklar roller-gin çırçır makinalarında çırçırlanıp HVI spectrum’da pamuk lif kalite özellikleri belirlenmiştir. Denemelerde elde edilen tüm veriler JMP IN bilgisayar programı ile (SAS Enstitüsü, cary, NC, 5,0 PC versiyonu) % 95 güven seviyesinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler Pamuk, kuraklık stresi, salisilik asit

47

BİLGİ AMAÇLI PROJE ÖZETİ

Proje No TR 16 I PO.003.1.3.11 Proje Adı Pamuk Lifi İmalatında Bölgesel Sınai İşbirliği Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi


AB

Proje Lideri Şehmüs ATAKUL Proje Yürütücüleri Seyhan YAŞAR

Başlama-Bitiş Tarihleri 23/09/2011 - 30/11/2018

Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Toplam: 6.657.019 €

Proje Özeti:

Türkiye için hem istihdam hem de katma değer yönünden çok önemli olan pamuğun yüzde 50’sinden fazlası Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinde üretilmektedir. Pamuk üretimi ve işlenmesi ile ilgili her türlü olumsuzluk, tekstil sanayini doğrudan etkilemektedir. Proje tekstil sektöründeki rekabetçiliği koruyabilmek ve Güneydoğu Anadolu’daki pamuk üretimi konusundaki sorunları ortadan kaldırmak için hazırlandı.

Şanlıurfa ve Diyarbakır’da bulunan depo şartlarını iyileştiren 50 adet çırçır-prese işletmesi,

projenin de uygulanmasından sorumlu olan GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezinde bulunan akredite olmuş lif kalite analiz laboratuvarını kullanabilecekler. Bu çırçır-prese işletmelerine üretilen her balyadan numune alınması için numune alma setleri yerleştirilecek ve balyalar tek tek barkodlanacaktır. Böylece proje sayesinde tek balya sistemine de geçiş sağlanacaktır.

Alınan numuneler laboratuvarda analiz edilip onaylandıktan sonra web portalında

yayımlanacaktır. İplik ve dokuma sanayinde faaliyet sürdüren işletmelere verilecek şifre ile bu portal üzerinden istenilen kalite ve miktardaki pamuk lifi hangi işletmede varsa, alıcı o işletmeden sipariş verebilecektir. Böylelikle işletmeler arasındaki kalite ve fiyat uyuşmazlıkları da bertaraf edilmiş olacaktır.

Ayrıca hedef kitleyi oluşturan KOBİ’lerin mesleki örgütlenmeleri ve işbirlikleri artırılarak sektörel gelişmeleri sağlanacaktır. Katma değerin bölgede yaratılması ile yerel kalkınmaya katkıda bulunulacak ve bölgesel sosyo-ekonomik gelişmişlik farklılığı azaltılacaktır.

Anahtar Kelimeler pamuk, kalite analizi, portal, çırçır-prese

48

2. Diğer Endüstri Bitkileri 2.1. Patates

2.1. Ülkesel Patates Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi 2.1.1. Patates Islah Çalışmaları

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P01/02 Proje Başlığı Orta Anadolu Patates Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Yürütücüsü Levent Abdullah ÜNLENEN Yardımcı Araştırmacılar Uğur PIRLAK, Murat NAM, Abdurrahman CAĞLI, Tuğba ÖZKAN,

Ali KARATAŞ, Ömer GÜÇ, N. Arzu GÜRBÜZ, N.Oğuz DEMİR, Gülten KAÇAR AVCI

Başlama-Bitiş Tarihi 01.01.2016-31.12.2020 Projenin Yıllara Göre Bütçesi

2016: 253.600,00 TL 2017: 57.250,00 TL 2018: 59.000,00 TL 2019: 52.250,00 TL 2020: 51.750,00 TL

Proje Özeti Türkiye patates üretim alanı ve üretim miktarı açısından dünyanın önde gelen ülkelerinden birisi

olup, yıllık ortalama 140.000 ha alanda patates üretimi yapılmakta ve yaklaşık 500.000-550.000 ton tohumluk kullanılmaktadır. Bununla birlikte sertifikalı tohumluk kullanım oranı ancak %10 civarındadır. Oysa yüksek nitelikli tohumluk kullanımı, verimlilik üzerine diğer tarla bitkilerine göre patateste çok daha etkili olmaktadır. Çünkü patatesin yumru ile vejetatif yolla çoğaltılması, birçok zararlı ve hastalık etmenlerinin daha kolay taşınmasına neden olmakta, yumrular olumsuz koşullara daha dayanıksız olmaktadırlar. Ülkemizde patates üretiminde sertifikalı tohumluk kullanımının az olmasının en önemli nedeni, sağlıklı işleyen bir tohumluk üretim sisteminin bulunmaması ve tohumluk sektörünün tamamen dışa bağımlı olmasıdır. Dışa bağımlılığın temel nedeni ise üretim programında milli bir patates çeşidimizin bulunmamasıdır. Ülkemizde 1972 yılından itibaren yeni çeşitler tescil edilmeye başlanmıştır. 2014 yılı itibarı ile tescilli 126 çeşitten, Nif hariç diğerlerinin tamamı yurt dışından getirtilmiştir. Tescil edilen Nif çeşidi ise tohumluk programında yer almamaktadır. Ülkemizde sanayilik ve yemeklik olarak yetiştirilebilecek, farklı olum gruplarında çeşitlere gereksinim duyulmaktadır.

Bu proje ile ülkemize uyumlu ve yüksek verimli yerli çeşitlerin geliştirilmesi, çeşit geliştirme süresinin doku kültürü yöntemi kullanılarak kısaltılması, geliştirilen yeni çeşitlerin temel tohumluklarının doku kültürü ile çoğaltılarak daha kısa sürede çiftçi kullanımına sunulması hedeflenmiştir.

Bu proje kapsamında Onaran2015, Nam, Fatih, Ünlenen, Muratbey, Çağlı ve Leventbey çeşitleri tescil ettirilmiştir.

Anahtar Kelimeler Patates ıslahı, klonal seleksiyon, doku kültürü

49

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/12/A04/P04/002 Proje Adı Patateste Termoterapi ve Kemoterapi İle Virüs

Eradikasyonu Üzerine Ön Araştırmalar Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Dr.Gün Kırcalıoğlu Proje Yürütücüleri Dr. Çiğdem KAYA , Uzm. Ahmet KALIN Başlama-Bitiş Tarihleri 2015-2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2015-2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

52.000 TL (2015-2017)

Patates temel tohumluk üretiminde başarı ile kullanılan meristem kültürü yönteminin uzun ve maliyetli bir süreç olması, özellikle viral etmenlerin eradikasyonunda yeterli başarıya ulaşılamaması üretim sürecinde kemoterapi, termoterapi, elektroterapi ve kryoterapi gibi uygulamalarının devreye girmesine yol açmıştır. Öte yandan patates tohumluğunda sertifikasyona konu olan beş virüs vardır ve projeye konu olan PVS ve PVY virüsleri sadece bölgemizde değil ülkemiz genelinde tehdit oluşturmaktadır. Bu proje ile 2008062 klonu ve Agria çeşidi tekli (PVY,PVS) ve kombine (PVY+PVS) infekte durumlarına göre 5 grup altında toplanmış, kemoterapi ve termoterapi uygulamalarının virüs eradikasyonuna olan etkileri incelenmiştir.

Termoterapi in-vitro materyal ve yumrularda kemoterapi ise sadece in-vitro materyalde kullanılmıştır. Antiviral ajan olarak ribavirin 25,35 ve 50 ppm dozlarında uygulanmıştır. İn-vitro materyalde kemoterapi uygulaması alt kültürler üzerinden değerlendirildiğinde Agria çeşiti ve 2008062 klonunda PVS eradikasyonunda başarı sağlarken PVY eradikasyonunda başarı sağlayamamıştır.

Bir diğer in-vitro kemoterapi uygulaması ribavirin 25,35 ve 50 ppm dozlarında 10 haftalık bekletme periyodu şeklinde uygulanmış, benzer olarak PVY eradikasyonunda sonuç almak mümkün olmamış ancak PVS ‘de kısmi eradikasyon sağlanmıştır.

Yumrularda termoterapi uygulaması PVS üzerine % 100 etkili olmuş , PVY ise Agria çeşitinde 8. hafta sonunda %30 , 2006062 klonunda %10 oranında eradike olmuştur.

PVY eradikasyonunda yaşanan güçlükler nedeniyle PVY eradikasyonuna odaklanılmış, PVY taşıyan Agria ve Jelly çeşitleri ile in-vitro termoterapiye devam edilmiştir. Kapaklı ve kapaksız tüplerde yürütülen in-vitro termoterapi sonuçlarına göre Jelly çeşitinde 4.haftada PVY virüsünde eradikasyon sağlanmış ancak Agria çeşitinde sağlanamamıştır. Elde edilen sonuçlar ile kemoterapi ve termoterapi uygulamalarının doku kültürü ile hızlı çoğaltım programına entegre edilebileceği ve 6-8 ay yerine çok daha kısa süre sonunda sağlıklı bitkilere ulaşılabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler patates, temel tohumluk,virüs, termoterapi,,kemoterapi

50

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/12/A04/P04/002 Proje Adı Ege Bölgesi Patates Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Dr.Gün Kırcalıoğlu Proje Yürütücüleri Dr. Çiğdem KAYA, Dr. Ali PEKSÜSLÜ, Uzm. Ahmet KALIN,

Dr. Ceylan BÜYÜKKİLECİ, Uzm. Özge YILDIZ BAYRAM Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2022 Raporun Ait Olduğu Dönem

01/01/2018-31/12/2018


28.000 TL (2018)

Özet : Enstitümüzce 1977 yılından beri yürütülen sürekli projelerinden biri olan Ege Bölgesi Patates Islahı Projesi, Ülkesel Patates Entegre Ürün Yönetimi Projesinin alt projesidir. Projenin ilk yıllarında klonal seleksiyon, gerçek botanik tohumların (GBT) tohumluk olarak kullanılma olanakları ve performansları konularına ağırlık verilmiş, 1986 yılından itibaren Patates Şubesi Doku Kültürü Laboratuvarının kurulması ile doku kültürü faaliyetleri de başlatılmıştır. Geçmiş yıllarda introdüksiyon yolu ile Ari, Alpha, Grandifolia, İsola, Resy ve Granola çeşitleri tescil edilmiş olup, bu çeşitlerden sadece Granola üretim alanında azalma olmasına karşın halen ticari önem taşıyan bir çeşittir. 2017 yılında başlayan yeni proje diliminde kullanılacak seleksiyon metodu olarak Scottish Crop Research Institute tarafından geliştirilen klonal seleksiyon metodu öngörülmüştür. Bu metot modifiye edilerek uygulanmıştır (Brown ve ark., 2014) Proje, 2017 yılında yeni melez programı ile başlatılmış Bozdağ lokasyonunda 22 CIP klonu ve 7 çeşit ile melez bahçesi oluşturulmuş, 15 farklı kombinasyondan yaklaşık 8300 adet melez tohum elde edilmiştir.2018 yılı melez programı ise önemli virüslere ve sıcaklığa dayanıklılık genleri taşıyan, verim, kalite özellikleri yönünden genel kombinasyon uyuşması yüksek olan 13 CIP klonu, nematoda dayanıklılık genleri taşıyan Palladia ve yüksek kalite özellikleri taşıyan Lady Olympia ile birlikte 3 adet çeşit (Ateş, Şafak ve Güneş) adayımızın ebeveyn olarak yer almış, 6 farklı kombinasyondan melezler oluşturulmuştur. 2016-2018 yılları arasında tarla koşullarında gözleme alınan 143 klonun kalite özellikleri bakımından değerlendirilmesine devam edilmiştir. 2019 yılı içerisinde verim, kalite, bitki ve yumru özellikleri dikkate alınarak öne çıkan klonlar belirlenecektir. Proje kapsamında önemli ticari çeşitler ve CIP materyali nüklear stok olarak bulundurulmakta ve ıslah materyalinin doku kültürü ile çoğaltımına devam edilmektedir. Anahtar Kelimeler patates ıslah, doku kültürü, patates kalite özellikleri

51

DEVAM EDEN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/15/A04/P04/01 Proje Başlığı Mutasyon Islahı Yöntemiyle Patates Çeşit Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş

Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluş

1- Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK-SANAEM) 2- Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Proje Yürütücüsü Abdurrahman CAĞLI Yardımcı Araştırmacılar

Uğur PIRLAK, L. Abdullah ÜNLENEN, Murat NAM, Ali KARATAŞ, Süreyya ŞEKERCİ, Dr. Zafer SAĞEL, Dr. Hayrettin PEŞKİRCİOĞLU (TAEK-SANAEM) Prof.Dr.Halis ARIOĞLU (Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi)


01.01.2015-31.12.2019

Projenin Toplam Bütçesi

65.850,00TL (2010- 9.650, 2011- 12.200, 2012- 13.000, 2013- 15.000, 2014- 16.000, 2015-35.000, 2016-20.000, 2017-15.000)

Proje Özeti: Bu çalışma, bölgeye adaptasyonu yüksek, verimli patates çeşitleri Mutasyon Islahı yöntemiyle geliştirilerek yöre çiftçisine sunulması amacıyla yürütülmeye başlanmıştır. Proje çalışmalarına 2005 yılında başlanmış ve çalışma 2018 yılında da devamlı proje kapsamında planlandığı gibi yürütülmüştür. Araştırma dönemi içerisinde 07.05.2018 tarihinde Enstitü arazisine ve 24.05.2018 tarihinde Gülşehir/Nevşehir lokasyonuna 4 Mutasyon klonu ve 4 standartlı; sıra arası 70 cm, sıra üzeri 30 cm olacak şekilde dört tekerrürlü tesadüf blokları deneme desenine uygun olarak her parsel 2 sıra ve her sırada 27’ şer yumru olacak şekilde deneme kurulmuştur. Dikim elle yapılmıştır. Dikim sırasında tohumluklar crusier ve celest tohum ilacı ile ilaçlanmış, bitkilerin gelişimleri boyunca hastalık ve zararlılara karşı 10-15 gün arayla %20 Mosplan, Propineb 70 WP, Tropper 72 WP, Dursban 4 kimyasal ilaçları kullanılmıştır. Tabana 100 kg/da oranında (15-15-15)gübresi atılmış daha sonra 50 kg/da oranında yağmurlama sulama ile A.S. gübresi uygulanmıştır (10,5 kg/da N). Bitki gelişimi boyunca ihtiyaç duyulan zamanlarda yağmurlama sulama yöntemiyle sulama yapılmıştır. Çıkış sayısı ve bitki gözlemleri alınmış, bu veriler düzenli olarak kaydedilmiştir.

Enstitü arazisinde 03.10.2018 tarihinde, Gülşehir/Nevşehir lokasyonunda ise 12.10.2018 tarihinde hasat yapılmıştır. Niğde lokasyonunda Marfona standart çeşidi 2858 kg/da ile A, MUT-261 no’lu klon 2784 kg/da ile AB ve MUT-113 no’lu klon ise 2634 kg ile AB grubunda ilk sıralarda yer almışlardır. MUT 655 no’lu klon ise 1835 kg/da ile D grubunda son sırada yer almıştır. Nevşehir lokasyonunda ise yine Marfona standart çeşidi 5259 kg/da ile A grubunda ilk sırada, Agria standart çeşidi 4928 kg/da ile ve MUT-261 no’lu klon 4782 kg/da ile A grubunda ilk sıralarda yer almışlardır. Yine MUT 655 no’lu klon ise 2639 kg/da ile C grubunda son sırada yer almıştır. Lokasyonlar ortalamasında ise Marfona standart çeşidi 4059 kg/da ile A grubunda ilk sırada, MUT-261 no’lu klon 3783 kg/da ile B grubunda ikinci sırada yer alırken, MUT 655 no’lu klon ise 2237 kg/da ile F grubunda son sırada yer almıştır. Anahtar Kelimeler: Patates ıslahı, mutasyon ıslahı, klon, doku kültürü.

52

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P04/01/02 Proje Adı Bazı Patates (Solanum tuberosum L.) Genotiplerinin Verim, Kalite ve

Alternaria’ya Dayanıklılık Bakımından Değerlendirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü-TOKAT


TAGEM

Proje Lideri Dr. Özge KOYUTÜRK Proje Yürütücüleri Zir. Yük. Müh. Rahime KARATAŞ, Dr. Başak ÖZYILMAZ, Dr. Aslı

YILMAZ, Zir. Yük. Müh. İlker POLAT, Dr. Levent YAZİCİ, Prof. Dr. Güngör YILMAZ, Prof. Dr. Nejdet KANDEMİR, Prof. Dr. Yusuf YANAR, Dr. Necmettin Oğuz DEMİR, Tuğçe USLU, Nilüfer AKÇİ


01/01/2017 – 31/12/2020


01/01/2018-31/12/2018


2017 2018 2019 2020 17.050,00 8.450,00 27.450,00 34.204,00

Proje Özeti: Proje ile, melez ailelerine ait tohumlar kullanılarak üstün özellik gösteren bireyler seçilecek, seçilen klonlar numaralandırılarak muhafaza edilecek, sanayilik ve çok amaçlı kullanıma uygun, erkenci, orta erkenci, yüksek verimli, üstün özellikler içeren ümitvar klonlar bir seleksiyon programıyla tespit edilecektir. Bunun yanı sıra erken yanıklık hastalığına ait gen bölgelerinin ve dayanıklılık durumlarının DNA markörleri kullanılarak moleküler düzeyde belirlenmesi amaçlanmıştır. 2018 yılında; Arazi şartlarında dikimi yapılmış olan yaklaşık bin üç yüz seksen adet klonun her birine ait yumruların dikimi yapılmıştır. Patates üretimi için gerekli tüm uygulamalar bu aşamada yerine getirilmiştir. Her bir klon ayrı ayrı olacak şekilde hasat edilmiş ve etiketlenmiştir. Klonlara ait yumrular hasat sonrasında tek tek incelenerek ıslahçı tercihi doğrultusunda değerlendirmelere tabi tutulmuştur. Yumru şekli anormal, yumru kabuk rengi pazarlamaya uygun olmayan, göz ve göbek çukuru derinliği fazla olan, ocak başına yumru sayısı oldukça az ve yumrularını yeterince irileştiremeyen klonlar elemine edilmiştir. İkinci tarla generasyonuna yaklaşık %20’lik bir seleksiyon şiddeti uygulanarak 1110 adet klon ile devam edilmesine karar verilmiştir. 2019 yılı ile birlikte devam edilmesi uygun görülen klonlarla ikinci tarla generasyonuna geçilecek ayrıca klonların Alterneria solani’ye karşı reaksiyonlarını belirlemek amacıyla inokulasyon ve hastalık reaksiyonlarının belirlenmesi süreçleri tamamlanacaktır.

Anahtar Kelimeler Solanum tuberosum L., DNA markörleri, patates ıslahı, Alternaria solani,

seleksiyon, klon

53

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P04/01/01 Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesi Patates Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/Erzurum

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Dr. Canan KAYA Proje Yürütücüleri Dr. Fırat SEFAOĞLU Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2021

Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12 /2018 arası


2017: 28.000 TL 2018: 14.000 TL 2019: 17.000 TL 2020: 18.000 TL 2021: 19.000 TL

Proje Özeti: Doğu Anadolu Bölgesi koşullarına uygun, verimli patates çeşitleri geliştirmek projenin temel amacını oluşturmaktadır. Patates ıslah projesi çalışmaları yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin edilen genotipler ile yapılan melezlerden üretilen gerçek patates tohumları (GPT) ile başlamakta, klonal seleksiyon ve doku kültürü çalışmaları ile devam etmektedir. Daha önce yürütülen melezleme programı kapsamında 84 kombinasyona ait toplam 160.896 adet gerçek patates tohumu (GPT) üretilmiş ve ıslah çalışmalarına aktarılmıştır. 2018 yılı sonu itibariyle 13 kombinasyona ait 71.570 adet GPT mevcuttur.

Dönem Bulguları: 2018 yılında 5 adet klon verim (91 adet klon), 3 adet ön verim (60 adet klon) olmak üzere toplam 8 adet deneme kapsamında 151 adet klon değerlendirilmiştir. Dikimler 25-30 Nisan 2018, hasat ise 1-8 Ekim 2018 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre 3 blok olarak kurulmuş, patates tarımsal değerleri ölçme denemeleri teknik talimatı kapsamında gözlem ve değerlendirmeler yapılmıştır. Depo çıkış gözlemleri değerlendirilerek seçilecek materyal ile 2019 yılı vejetasyon döneminde bölge ve klon verim denemeleri yürütülecektir

Aday klon çoğaltımı çalışmaları kapsamında tescile aday ileri ıslah klonları (8 adet) ile 1 adet yerel populasyon (Şamkı)’un çoğaltımı çalışmaları tarla koşullarında yürütülmüştür. Ayrıca tescile aday ileri ıslah klonlarının (4 adet) meristem kültürü tekniği kullanılarak muhafazası, hızlı çoğaltımı ve mini yumru üretimleri doku kültürü çalışmaları kapsamında yapılmıştır. Tescil denemeleri yürütülmekte olan DATAEM-1 ve DATAEM-2 nolu klonlara ait in vitro fideler ile sırasıyla 3800 adet (250 kg) ve 715 adet (27 kg) süper elit kademede tohumluk üretimi yapılmıştır. Ayrıca 2019 yılı ilkbahar döneminde tül seralara aktarılmak üzere DATAEM-3 (32 adet) ve DATAEM-4 (120 adet) nolu klonlara ait mikro yumrular ile DATAEM-1 nolu klona ait yaklaşık 2250 adet in vitro fideler mini yumru üretimi amacıyla 19-20 Ekim 2018 tarihinde kontrollü seraya aktarılmıştır. Ocak (2019) ayı içerisinde hasat edilecek olan mini yumrular Nisan-Mayıs döneminde elit kademede tohumluk üretimi amacıyla tül seralara aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler Patates ıslahı, doku kültürü, klon

54

2.1.2. Patates Yetiştirme Tekniği Çalışmaları

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P04/01/04 Proje Adı Niğde Koşullarında Farklı Ekim Nöbeti Sistemlerinin Patateste

Verim ve Kalite Özellikleri ile Ürünün Ekonomik Değeri Üzerine Etkileri

Projenin İngilizce Başlığı Effects of different cropping systems on yield and quality of potato under Niğde conditions.

Projeyi Yürüten Kuruluş Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş Niğde Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Proje Yürütücüsü Ömer GÜÇ Yardımcı Araştırmacılar Uğur PIRLAK, L Abdullah ÜNLENEN, Murat Nam, , M. Emin

ÇALIŞKAN, Başlama-Bitiş Tarihleri Ocak 2012- Aralık 2021 Projenin Toplam Bütçesi 2012 yılı- 12.000 TL, 2013 yılı- 13.500TL, 2014yılı- 15.000 TL,

2015 yılı- 16.500 TL, 2016 yılı- 18.000 TL 2017 yılı- 24.000 TL, 2018 yılı- 27.000TL, 2019yılı- 32.000 TL, 2020 yılı- 33.000 TL, 2021 yılı- 37.000 TL

Proje Özeti: Bu araştırma ile Niğde koşullarında, en verimli ve ekonomik ekim nöbeti sistemi ile halen dikim frekansı oldukça yüksek olan patates bitkisi için en uygun dikim frekansının belirlenerek, bölge topraklarının daha dengeli kullanımı yanında, hastalık ve zararlı gelişiminin daha etkin kontrolünün sağlanması amaçlanmaktadır.

Araştırma çalışmalarında Niğde bölgesinde uygulanabilecek 18 farklı ekim nöbeti sistemi incelemeye alınmıştır. Niğde Patates Araştırma Enstitüsü deneme alanlarında oluşturulan sabit parseller üzerinde tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak 2002-2018 yıllarında yürütülmüştür.

Patatesin üst üste dikimi ile patatesin içinde bulunduğu ekim nöbeti sistemlerindeki Patatesin verim durumu, kalitesi ve ekim nöbeti sistemlerinin ortalama brüt gelirleri ve net gelirleri incelenmiştir.

Üst üste patates dikiminin yapıldığı parseller; diğer parsellere göre verim başta olmak üzere; ortalama yumru ağırlığı, kuru madde, ve pazarlanabilir yumru oranı en düşük seviyede gerçekleşmiştir. Iskarta yumru oranında ise, diğer münavebe sistemlerine göre belirgin artış gözlenmiştir.

Hastalık ve zararlılar yönünden yapılan gözlemlerde patateste bitki paraziti nematodlar açısından olumsuz bir durumla karşılaşılmamıştır. Toprak altı zararlılarından haziran böceği larvası zararı ile karabacak hastalığı zararı üst üste patates dikim alanında daha yoğun olarak tespit edilmiştir.

Proje çalışmalarında döngünün tamamlandığı münavebe sistemlerinden (patates-buğday, fasulye-mısır), (patates-patates), (patates-fasulye-şeker pancarı-buğday) sistemlerinde en yüksek net gelirlere ulaşılmıştır.

Çalışmada 2002-2018 yılları arası münavebe sistemlerinin toplam gelir ve net gelirleri incelendiğinde; münavebe sistemlerinden (patates-fasulye-sarımsak), (patates-mısır-soya fasulyesi), (patates-buğday-fasulye-mısır),(patates-macar fiği-mısır)ve sistemleri ilk 4 sırayı oluşturarak en yüksek net gelirlere ulaşılmış, (patates,patates) münavebe sistemi ise 5. sırada yer almıştır.

Her ekim nöbeti sistemi içerisinde, ikili, üçlü, dörtlü ve altılı olarak döngüsünü tamamlayan ekim nöbeti sistemlerinde topraktaki değişmeleri izlemek açısından, bitki besin elementlerinin durumu ve hastalık zararlıların seyri yönünden toprak analizleri yaptırılmıştır.

2018 yılı sonbaharında, 2019 yılı içerisinde hasat edilmek üzere çakılı sabit parsellere buğday, ekimi yapılmıştır. 2019 yılı Nisan ve Mayıs aylarında ise, patates, fasulye, ayçiçeği, nohut, mısır ve silajlık mısır, ekim ve dikimleri yapılarak münavebe sisteminin döngüsünün devam etmesi sağlanacaktır. Anahtar Kelimeler: Patates, ekim nöbeti, dikim frekansı, brüt gelir, net gelir

55

SONUÇLANAN PROJE

Proje No: TAGEM/TBAD/13/A04P04702 Proje Başlığı Ana Ürün Patates Üretiminde Azotlu Gübre Uygulamalarının

Optimizasyonu Üzerine Araştırmalar Projeyi Yürüten Kuruluş Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Yürütücüsü Ömer GÜÇ Yardımcı Araştırmacılar

Uğur PIRLAK, N.Arzu GÜRBÜZ, Ali KARATAŞ, Tuğba USLU, N. Oğuz DEMİR

Başlama-Bitiş Tarihleri 01 Ocak 2013 – 31 Aralık 2017 Projenin Toplam Bütçesi 2013 - 10.000,00 TL

2014 - 5.000,00 TL 2015 - 5.000,00 TL 2016 - 5.000,00 TL 2017 - 0,00 TL

Proje Özeti: Bu proje ile Niğde koşullarında yemeklik ve sanayilik patates üretiminde uygun azotlu gübre miktarı, gübre formu ve uygulama zamanının belirlenerek etkin bir azotlu gübre uygulama programı oluşturulacaktır. Proje çalışmalarında; ana ürün patates üretiminde azot uygulamalarının optimizasyonunu sağlamak amacıyla üç farklı alt proje halinde yürütülen projenin ile farklı azot dozlarının yemeklik ve sanayilik patates çeşitlerinin yumru verimi ve kalitesine etkisinin belirlenmesi amacıyla proje çalışmaları devamlı proje kapsamında planlandığı gibi yürütülmüştür.

Denemede Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü araştırma parsellerinde yürütülmüştür. Her denemede taban gübresi olarak, 10kg P2O5 hesabıyla Triple Süper Fosfat gübresi ve 10kg K2O uygulanmıştır.

Çalışmada tek azot dozu (1 nolu alt projenin sonuçlarına göre) olan 40 kg/da saf azot ve bir gübre formu (2 nolu projenin sonuçlarına göre) dozu ve Amonyum Sülfat gübresi kullanılmıştır.

Uygulama şekli olarak topraktan, yağmurlama sulama suyu ve damla sulama ile birlikte; farklı zamanlarda yapılacak gübre uygulamaları karşılaştırılmıştır. Alınan gözlemler neticesinde (3 nolu projenin sonuçlarına göre) patatesin damla sulama sisteminde veriminin, yemeklik yumru oranı, bitki başına yumru sayısı, bitki başına yumru verimi, ortalama yumru ağırlığı ve ekonomik gelir açısından en yüksek verime ulaşıldığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Patates, azot dozu, azotlu gübre formu, uygulama zamanı.

56

SONUÇLANAN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/16/A04/P01/01 Proje Başlığı Patates Mini Yumru Üretiminde Aeroponik ve Topraklı

Ortam Yöntemlerinin Verim ve Verim Unsurları Yönleriyle Karşılaştırılması

Projeyi Yürüten Kuruluş Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Yürütücüsü Tuğba ÖZKAN Yardımcı Araştırmacılar

L. Abdullah ÜNLENEN, Murat NAM, Ömer GÜÇ, Abdurrahman CAĞLI

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2018 Projenin Toplam Bütçesi 2016 - 84.950 TL

2017 -59.000 TL 2018 – 43.000 TL

Proje Özeti: Dünyada ve Türkiye’de başta tohumluk olmak üzere patates üretim alanlarının programlı bir şekilde belirlenerek, özellikle hastalık ve zararlıların kontrol altına alınması büyük önem arz etmektedir. Topraksız tarım; özellikle toprak kökenli patojenler gibi bazı toprak kaynaklı problemlerin yaşandığı alanlarda, patates gibi toprak altı organları kullanılan ürünler için alternatif bir üretim şekli olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma 2016-2018 yılları arasında Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü arazisinde seralarda yürütüldü. Projede olgunlaşma süreleri farklı 3 çeşit; Marabel, Agria, Onaran 2015 patates çeşitleri kullanıldı. Bu araştırmada iki deneme yürütüldü. 2016-2017 yıllarında aeroponik ve topraklı ortam karşılaştırma denemeleri ve 2017-2018 yıllarında ise aeroponik ve topraklı ortam denemelerinden elde edilen farklı irilikteki yumruların verim ve verim unsurları yönünden karşılaştırılması denemeleri kuruldu. Bu çalışmanın sonucunda aeroponik yetiştirme tekniği ile 10×10 cm dikim sıklığı normunda ve Onaran 2015 çeşidinden bitki başına mini yumru sayısı bakımından ortalama 28 adet daha yüksek bulunmuştur. Topraklı yetiştirme tekniğinde ise Agria çeşidi ortalama mini yumru ağırlığı bakımından yaklaşık 9 gr daha yüksek bulunmuştur. Tarla denemelerinde de aeroponik ve topraklı yetiştirme ortamından gelen mini yumruların verim ve verim unsurları yönünden karşılaştırıldığında farkın olmadığı gözlemlenmiştir. Bu çalışma ile patates mini yumru üretimin aeroponik yetiştirme tekniği topraklı yetiştirme tekniğine göre daha avantajlı olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Patates, Patates Mini Yumru Üretimi, Aeroponik Yetiştirme Tekniği, Topraklı Yetiştirme Tekniği

57

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Başlığı Patateste Mini Yumru İle Tohumluk Üretiminde Sıra Üzeri Dikim

Sıklığının Verim Ve Verim Unsurlarına Etkisi Projeyi Teklif Eden Kuruluş


Proje Lideri Abdurrahman ÇAĞLI ( Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü)

Yardımcı Araştırmacılar

N. Oğuz DEMİR, Uğur PIRLAK ( Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü)

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2022 Projenin Toplam Bütçesi

27.700,00 ₺

Proje Özeti: Dünyanın pek çok bölgesinde yetiştirilen Patates (Solanum tuberosum L.) yaklaşık 376 milyon tonluk üretimle dünyada şeker kamışı, mısır, buğday ve çeltikten sonra karbonhidrat kaynağı olarak en fazla üretimi yapılan beşinci bitkidir. FAO 2016 yılı verilerine göre dünyada toplam 162 ülkede (toplam ülke sayısı 195) yetiştirilen patatesin üretim alanı 19,24 milyon hektar, üretim miktarı ise 376,82 milyon ton olmuştur. En fazla patates üreten on ülke sırasıyla; Çin, Hindistan, Rusya, Ukrayna, ABD, Almanya, Bangladeş, Polonya, Fransa ve Hollanda’dır. Türkiye 2016 yılında 16. sırada yer almıştır. 2016 yılında dünyada üretilen toplam patates miktarının %1.26’sı Türkiye’de üretilmiştir (Anonim, 2018a). 2017 yılı TÜİK verilerine göre Türkiye’de 142.883 ha alanda 4,8 milyon ton patates üretilmiştir (Anonim, 2018b). Ayrıca 2017 yılında 16.225 ton yurtdışından tohumluk ithal edilmiştir (Anonim, 2018c). Ülkemizde tohumluk patates üretimi halen büyük ölçüde yurtdışına bağımlı olup ileri kademede ithal edilen tohumluklar ülke içerisinde çoğaltılarak pazarlanmaktadır. Buna bağlı olarak Ülkemize ait yeterli sayıda ve üretim programlarına giren tescilli çeşitlerimizin bulunmaması patates tarımının geleceği ve sürdürülebilirliği açısından çok önemli bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. 2018 yılı itibariyle ülkemizde 160 tescilli patates çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan 17’si yerli çeşidimizdir(Anonim, 2018d). Patates tohumluğunda dışa bağımlılığı azaltmak için yerli çeşitlerimize ait ileri kademede tohumluk üretimimizi arttırmamız gerekmektedir. Ticari tohumluk yumru üretiminde kullanılacak temel yumruların, hangi ortamlarda çoğaltılacakları kadar, hangi irilikteki yumrunun, hangi sıklıkta dikilmesi durumunda daha fazla sayıda tohumluk yumruya dönüşeceği, yani tohumluk yumruların çoğalma oranı da önemli beklentilerden biri olarak görülmektedir. (Yılmaz, 1995). Son yıllarda özel sektörün doku kültürü yöntemiyle süper elit kademede mini yumru üretimleri artmıştır. Bu nedenle patateste mini yumru ile tohumluk üretimi ile ilgili yetiştiricilik alanında çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Patateste tohumluk yumru üretiminin başlangıcı olan süper elit kademedeki mini yumruların sıra üzeri uygun dikim sıklığının belirlenmesi Elit yumru verimini ve kalitesini arttıracaktır.

Bu çalışma da Enstitümüzün tescilli yerli çeşitlerine (Çağlı, Ünlenen, Muratbey) ait 3-6 g arasındaki mini yumrular kontrollü tül serada 10-15-20-25-30 cm sıra üzeri mesafede ve 8 cm derinlikte dikimleri yapılacak ve uygun dikim sıklığı tespit edilerek tohumluk yumru verimi arttırılacaktır. Anahtar Kelimeler: Patates, Doku kültürü, Mini Yumru, Sıra üzeri dikim sıklığı

58

YENİ TEKLİF PROJE Proje No

Proje Başlığı Patates Mini Yumru Üretiminde Akan Su Kültürü, Aeroponik ve Topraklı Ortam Yöntemlerinin Verim ve Verim Unsurları Yönleriyle Karşılaştırılması

Projeyi Teklif Eden Kuruluş


Proje Lideri Abdurrahman ÇAĞLI ( Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü)


N. Oğuz DEMİR, Uğur PIRLAK, Tuğba ÖZKAN, Gülten KAÇAR AVCI ( Niğde Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü)

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2022 Projenin Toplam Bütçesi

151.250,00 ₺

Proje Özeti: Dünya üzerinde değişik topraksız yetiştiricilik sistemleriyle bitki yetiştirilmesine karşılık, konuyla ilgili önemli araştırmalar 1920’ lerde başlamıştır. Ticari topraksız yetiştiricilik sistemlerinin kurulmasına 1940’ larda başlanmış ve 1960’ larda bu sistemler pazarlanmaya başlanmıştır. Günümüzde dünyanın çoğu bölgesinde çok sayıda ticari hidroponik çiftlikleri bulunmaktadır. Devlet araştırma enstitüleri dışında çok sayıda küçük ve çok uluslu büyük şirketler; Avustralya, Belçika, Danimarka, Hollanda, Japonya, Tayvan ve Amerika’ da bu ticari teknolojiye yatırım yapmaktadır. Günümüzde hidroponik, besin çözeltisi kullanılan yetiştirme yöntemlerinin kullanılan standart bir isimdir (tabider.org/Bilgi-Bankasi/Icerik/1299/Topraksiz-Tarimin-Tarihi.aspx). Türkiye’de ise ilk olarak topraksız tarım sistemi 1995’te Antalya’da kurulmuş modern seralarda başlamıştır. 2005 yılından itibaren ise ülkemizde topraksız tarım alanı artmıştır. Hidroponik sistem, topraksız bitki yetiştirmekte kullanılan bir yöntemdir. Bitkiler bitkinin ihtiyacı olan mineralleri bir besin solüsyonundan sağlarlar. Bundan dolayı bitkiler besinleri kolay bir şekilde ve direkt olarak besin solüsyonundan alabilirler. Hidroponik (Su Kültürü); Aeroponik, Akan su kültürü ve Duran su kültürü şeklinde yapılmaktadır. Patateste Doku kültürü yöntemiyle elde edilen fidelerden süper elit kademede mini yumru üretiminde geleneksel topraklı ortam dikim yönteminin yanı sıra sağladığı avantajlar nedeniyle son yıllarda Akan su kültürü ve aeroponik yöntemlerde kullanılmaya başlanmıştır. Enstitümüzde topraklı sistemle birlikte aeroponik sistemle de süper elit kademede mini yumru üretimi yapılmaktadır. Ülkemizde sertifikalı tohumluk üretimi ise ithalat yoluyla başta Hollanda ve Almanya’dan getirilen çoğunlukla orijinal kademedeki tohumluklarla yapılmaktadır. Patates tohumluğunda dışa bağımlılığı azaltmak için özellikle yerli çeşitlerimize ait tohumluk üretimimizi arttırmamız gerekmektedir. Patates mini yumru üretiminde geleneksel topraklı yöntemin dışında daha avantajlı olan hidroponik sistemlerle daha fazla üretim yapılabilir. Bu nedenle patateste tohumluk üretiminin başlangıcını oluşturan süper elit kademedeki mini yumru üretiminin ve kalitesinin arttırılması çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Enstitümüzde Aeroponik sistemden topraklı sisteme göre süper elit kademede 7-8 kat daha fazla sayıda mini yumru elde edilmiştir. Ancak aeroponik sistemden elde ettiğimiz mini yumruları elit kademede tohumluk üretimi için toprağa dikimlerini yaptığımızda Aeroponik sistemden elde ettiğimiz mini yumrulardan daha az verim elde edildiğini tespit ettik. Bu proje ile birlikte hidroponik üretim sistemlerinden Akan su kültürü ve aeroponik sistemle elde edeceğimiz mini yumruların sayılarının yanında tarla şartlarında hangisinin daha avantajlı olduğu tespit edilecektir. Bu çalışmada Akan su kültürü, aeroponik ve topraklı ortamlarda patates mini yumru üretiminin verim ve verim unsurları incelenerek hangi yöntemin daha avantajlı olduğu tespit edilecektir. Anahtar Kelimeler: Patates, Mini Yumru Üretimi, Akan su kültürü, Aeroponik, Topraklı Ortam, Doku Kültürü

59

2.2. Tütün DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P04/04/01 Projeyi Yürüten Kuruluş Tütün Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM ve ÖZEL SEKTÖR Proje Lideri Dr. Ali PEKSÜSLÜ Proje Yürütücüleri İsmail YILMAZ, Hasan KARTAL Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018 – 31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2016 (27.000 TL) 2017 (31.000 TL) 2018 (32.000 TL)

2019 (36.500 TL) 2020 (37.000 TL) Proje Özeti: Proje ile öncelikli olarak, Ege Bölgesi koşullarına uyumlu, maviküfe dayanıklı, ticari önemi olan yöre tütünlerinden verim ve kalite açısından üstün çeşitler elde etmek amaçlanmıştır. İkincil olarak,Samsun-Bafra tütünleri ile ülkemizin değişik yörelerinde izne tabi üretim modeli çerçevesinde üretilen ancak milli çeşit listemizde yer almayan İskeçe Basması, Prileb Basması ve Katarini tütünlerinde intoduksiyon ve survey toplama programları yapılması, elde edilen materyal üzerinde ıslah çalışmaları yürütülmesi, verim , kalite ve adaptasyon yeteneği açısından üstün çeşitler elde edilerek, milli çeşit listesine kazandırılması ve TSE Türk tütünleri standardının oluşturulması amaçlanmıştır. Dönem içerisinde 8 çeşit geliştirilerek 4’ü sektöre devredilmiştir. Çalışmalar, Tütün Genetik Kaynakları havuzundan yeni materyal ilavesiyle zenginleştirilmiş ve özel sektör desteği sağlanmıştır. Anahtar Kelimeler Tütün, Nicotiana Tabacum, Basma. Seleksiyon

60

2.3. Şeker Pancarı Araştırmaları DEVAM EDEN

Proje No: TAGEM/TBAD/16/A04/P07/01 Proje Başlığı Monogerm Hibrit Şeker Pancarı Geliştirme Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü



Proje Yürütücüsü Erdem ERTÜRK Yardımcı Araştırmacılar

Âdem Güneş, Fatih Yılmaz, Muammer TEKATLI, Güven BORZAN, Muzaffer ÖZDEMİR, Mehtap KODAZ, Kerim KARATAŞ, Betül ÇAKMAK

Başlama – Bitiş Tarihleri

01.01.2016-31.12.2020


211.000TL

Proje Özeti: Türkiye’de şeker pancarında ilk ıslah çalışmaları 1932 yılında kurulan Şeker

Enstitüsü’nde başlamış ve uzun yıllar boyunca ıslah çalışmaları bu kurumda sürdürülmüştür. Bu kurum tarafından 1972 yılında ilk defa sentetik multigerm Türkşeker-1 çeşidi tescil ettirilmiş ve 20 yıl boyunca yoğun olarak üretimde yer almıştır. Bunu izleyen yıllarda Türkşeker-poly 861 ve Türkşeker-poly 863 çeşitleri tescil ettirilmiştir. Ancak Şeker Enstitüsü, 1990’lı yıllardan sonra sitoplazmik erkek kısırlığının kullanıldığı monogerm hibrit çeşitlerin piyasada yaygınlaşmasıyla birlikte bu yöne doğru bir dönüşüm sağlayamamış ve bundan sonra ülkemizde şeker pancarı ıslahında bir boşluk doğmuş olup, halen bu boşluk kapatılamamıştır. Bu durum yabancı orijinli firmaların çeşitlerinin yaygın olarak kullanılmasıyla şeker pancarı tohumculuk piyasasının yabancıların eline geçmesine yol açmıştır. Diğer kültür bitkilerinde yakalanan tohumluk ıslah başarısının şeker pancarında yakalanamamasının en büyük nedeni, şeker pancarı ıslahında çalışan araştırma gruplarının sayıca yetersiz olması ve gerekli genetik materyali temin ederek sürdürülebilir kılamamasından kaynaklanmıştır.

Şekerpancarının ıslahının uzun ve zor almasının önemli bir nedeni de güncel hibrit çeşitler, stoplazmik erkek kısırlığa (CMS) dayalı üretildikleri için sitoplazmaları kısırdır ve 1960’lı yıllar öncesinde olduğu gibi doğrudan ticari çeşitler içerisinden seçim yapılarak (Seleksiyon) ıslah çalışmasında kullanılamazlar. Çeşitlerdeki bu özellik şekerpancarı ıslah çalışmalarını iyice zorlaştırmıştır.

Proje kapsamında 2016/2017 yılında 4 O-Tip’le; Rhozomania’ya dayanıklı 3 adet monogerm ticari hibrit çeşit melezlenerek 12 adet F1 elde edilmiştir. Elde edilen bu melezler 2017 yılında Ekim ayı içerisinde saksılara ekilerek 4-6 yapraklı fide halinde 10 derecenin altında kış aylarında dışarıda bekletilerek vernalize olmaları sağlanmıştır. 2018 yılın da fideler bitki izolasyonundaki kabinlere şaşırtılarak sapa kalkmaları sağlanmıştır.12 adet kabin içerisinden 48 adet monogerm tek bitki seçilerek F2 kademesine getirilmiştir. Seçilen 48 adet monagerm tek bitki 2018 yılı ekim ayı içerisinde viyollere ekilerek çıkışlar sağlanmış tek yılda tohuma kalkmaları için 10 derecenin altında iklim odasına alınarak vernalize olmaları sağlanmaktadır.

61

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/G/18/A7/P4/520 Proje Adı Organik Şeker Pancarı Üretimine Uygun Ekim Nöbeti

Programının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/Erzurum Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM BÜGEM

Proje Lideri Dr. Canan KAYA Proje Yürütücüleri Dr. Fırat SEFAOĞLU, Dr. Gülay BEŞİRLİ, Ahmet

KÜÇÜKÖZDEMİR, Veli ÖKSÜZ, Dr. Sibel KADIOĞLU, Dr. Banu KADIOĞLU, Gökhan TAŞĞIN, Meryem BAYRAKTUTAN, Hatice CENGİZ

Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12 /2018 arası


2018: 50.000 TL 2019: 23.000 TL 2020: 18.000 TL 2021: 17.000 TL 2022: 17.000 TL Toplam:125.000 TL

Proje Özeti: Bu çalışma yaygın olarak tarla bitkileri üretimi yapılmakta olan Erzurum ilinde, organik şeker pancarı üretimine uygun ekim nöbeti programının belirlenmesi amacı ile planlanmıştır. Çalışmalar ekim nöbeti (EN) çalışmaları (EN-1: şeker pancarı/ayçiçeği/buğday/macar fiği:tritikale; EN-2: arpa/şeker pancarı/buğday/macar fiği:tritikale; EN-3: macar fiği:tritikale/buğday/şeker pancarı/buğday) ve mevcut durumun belirlenmesi olmak üzere iki iş paketi halinde yürütülmektedir. Dönem Bulguları: Deneme alanı olarak son üç yılda ekim yapılmamış parseller kullanılmış ve ekim nöbeti çalışmaları kapsamında 2018 yılı ilkbahar döneminde şeker pancarı, yağlık ayçiçeği sonbaharında ise buğday, arpa ve macar fiği: tritikale karışımı (80:20) ekimleri yapılmıştır. Araştırmada materyal olarak şeker pancarı (Beta vulgaris L.) Aranka çeşidi, Ayçiçeği (Helianthus annuus L.)’nin Tarsan 1018, Buğday (Triticum aestivum L.)'ın Ayyıldız, Arpa (Hordeum vulgare L.)’nın Olgun, Macar fiği (Vicia pannonica L.)'nin Doğubeyazı ve Tritikale (xTriticosecale Wittmack)'nin Ümranhanım çeşidi kullanılmıştır. Araştırma tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekrarlı olarak kurulmuştur. Deneme alanında %1.6 organik madde içeriğine sahip organik gübre kullanılmış ve tavsiye edilen azotlu gübrenin yarısı ekimle birlikte uygulanmıştır. Denemede parseller 2,8 m genişliğinde, 10 m uzunluğunda olacak şekilde oluşturulmuş ve ekimler markörle elle yapılmıştır. Şeker pancarı ve ayçiçeği parsellerinde damla sulama yöntemiyle bitki su tüketimlerine uygun olarak sırasıyla 542 mm, 374 mm’lik sulama yapılmıştır. Şeker pancarında hasat 11-12 Ekim 2018 tarihinde yapılmış ve ortalama verim 51-53 ton/ha, şeker oranı ve arıtılmış şeker oranı sırasıyla %17.33-17.76; % 14.74-15.56, zararlı azot (α-amino N) miktarı ise 0.83-1.05 (mmol/100 g pancar) arasında değişmiştir. Ayçiçeğinde ise 17 Eylül 2018 tarihinde yapılmıştır. Verim 229.5-356.1 kg/da, yağ oranı % 41.3-44.2, bin tane ağırlığı 55.3-68.8 g arasında değişmiştir. Şeker pancarında teknolojik analizler Şeker Enstitüsü Müdürlüğü, ayçiçeğinde yağ analizleri Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü müdürlüğü tarafından yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Şeker pancar, ekim nöbeti, çiftlik gübresi, organik tarım, organik tohumluk

62

2.4. Keten ve Kenevir DEVAM EDEN PROJE

Proje No Güdümlü Proje Adı Karadeniz Bölgesi Kenevir Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Lideri Şahin GİZLENCİ Proje Yürütücüleri Mustafa ACAR, Çiğdem YİĞEN, Doç. Dr. Selim AYTAÇ, Doç.

Dr. Funda ARSLANOĞLU, Prof. Dr. Ali Kemal AYAN Başlama-Bitiş Tarihleri 2018/2021 (Gelişme) Raporun Ait Olduğu Dönem

-


50.000 TL

Proje Özeti: Bu çalışmanın amacı, bölge şartlarına adapte olabilen, yüksek verimli ve kaliteli endüstriyel tip kenevir çeşitlerini belirlemek, bu çeşitlerin uygun yetiştirme tekniklerini ve biyoenerji (biyokütle) bitkisi olarak değerlendirilebilme olanaklarını araştırmaktır. Bu projede ele alınan yetiştirme tekniği çalışmalarının (Ekim sıklığı ve hasat zamanı) lif kalitesine etkisi de araştırılmaktadır.

Adaptasyon çalışmalarında: materyal olarak, Avrupa Birliği ülkelerinde ekimine izin verilen ve THC oranı % 0.2’nin altında olan USO-31, Santhica 27, Futura 75, Finola, Ferimon, Fedora 17 çeşitler ile yürütülen çalışmalarda ön plana çıkmış yerel popülasyon olmak üzere 7 genotip (6 çeşit ve 1 adet köy populasyonu) materyal olarak kullanılmıştır. Araştırmada, denemeye alınan çeşitlerin ortalama verim (kg/da ) değerlerine ait sonuçlar incelendiğinde , çeşitler ile verim (kg/da) değerleri arasındaki fark önemli (P< 0.01) çıkmıştır. Verim değerleri 94.21 – 1.93 kg/da arasında bir değişim göstermiştir. En yüksek verim 94.21 kg/da ile Narlısaray populasyonundan elde edilirken en düşük verim ise 1.93 kg/da ile Finola çeşidinden elde edilmiştir. Future 75 ile Fedora 17 endüstriyel kenevir çeşitleri verim yönünden ön plana çıkmışlardır. Çalışma sonunda tespit edilen lif verimi değerleri varyans analizine tabi tutulmuş; elde edilen lif verimi değerleri ile çeşitler arasındaki fark önemli her önemli (P< 0.01) bulunmuştur. En yüksek lif verimi değeri 187.18 kg/da ile Narlısaray popülasyonundan saptanırken; lif verimi bakımından son sırada ise 8.72 kg/da ile Finola çeşidi yer almıştır.

Ekim sıklığı ve Hasat zamanı Çalışması, Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olacak şekilde; Narlısaray popülasyonu ve USO-31 çeşitleri için ayrı kurulmuştur. Nerlısararay populasyonunda; En yüksek bitki lif verimi değeri 335.78 kg/da ile 20 cm sıra aralığı ve 120 bitki / m2 den elde edilirken; en düşük değer 50.40 kg/da ile 30 cm sıra aralığı ve 40 bitki / m2 den elde edilmiştir. Uso 31 çeşidinde; Çalışmada, tohum verimi (kg/da) değerleri sıra aralığından (P<0.05) önemli, farklı tohum miktarı uygulamalarından (P<0.01) çok önemli derecede etkilenmiştir (Tablo-6). En yüksek verim, 34.49-35.64 kg/da ile 20 cm sıra aralığı ve 120-160 bitki / m2 den elde edilirken; en düşük değer 12.50 kg/da ile 30 cm sıra aralığı ve 40 bitki/m2den elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Kenevir, lif verimi,tohum verimi, kalite

63

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/13/A04/P06/07 Proje Başlığı Ülkesel Keten Islah Araştırmaları Projesi Proje Lideri Şahinde ŞİLİ Proje Yürütücü Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü-EDİRNE Projeyi Destekleyen Kuruluş - Proje Başlangıç Yılı 2013 Projenin İlgili Olduğu Dönem 01/01/2018 – 31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2013: 6000 TL 2015: 7000 TL 2017: 8000 TL

2014:6500 TL 2016:7500 TL 2018.: 0 Proje Özeti : 2018 yılında, yerli ve yabancı kaynaklı toplam 160 adet materyal, 2 m uzunluğunda 3’er sıraya, sıralar önceden ıslatılarak, elle ekilmişlerdir. Yapılan gözlemlerde; Çiçeklenme süreleri ekim tarihinden itibaren 37-54 gün, olgunlaşma süreleri ise, 73-91 gün arasında değişmiştir. Bitki boyu 28-66 cm arasında, bitkide kapsül sayısı 8-55 adet arasında, kapsülde tane sayısı 5-10 adet arasında, 1000 Tane Ağırlığı 3.2-8.0 g arasında değişim göstermiştir. Tanede yağ oranları ise, % 0 nem üzerinden % 20.1-36.6 arasında değişim göstermiştir. Bu yıl 15 materyali kapsayan bir adet verim denemesi Edirne Merkezde kurulmuştur. Denemede, ülkemizin ilk ve tek tescilli çeşidi olan Sarı-85, Milas, Karakız ve Beyaz gelin çeşitleri standart olarak kullanılmıştır. Tane verimleri, dekara 70-160 kg arasında değişmiştir. En yüksek verim dekara 160 kg ile TRE-K09-01-912110T hattından elde edilmiştir. En yüksek verimli standart çeşit olan Milas’ı iki hattımız geçmiştir. Diğerleri bunun altında kalmıştır. En düşük verim ise, 70 kg/da ile, TR-K09-03-531120T ve TRE-K08-07-411210T hatlarımızdan alınmıştır. Yağ oranları ise, yine % 11 nem üzerinden % 25.8-35.5 arasında değişim göstermiştir. En yüksek yağ oranı ise % 35.5 ile TRE-K09-02-811110T hattımızdan alınmıştır ve bu hattımız en yüksek yağ oranına sahip standart çeşit olan Sarı-85 i geçmiştir Islah çalışmaları olarak, bu dönem, toplam 6 kombinasyon melez yapılmıştır. Melezlerden elde edilen tohumlar, 2019 yılında F1 olarak ekileceklerdir. Melezleme sonrası, yine pedigri (tek bitki seleksiyonu) uygulanmıştır. Bu dönem (2018) ekilen 8 adet F1 materyali ise, toplu hasat (bulk) yapılarak kayıt altına alınmıştır. Yine, bu yıl ekimi yapılan 2 adet F2 materyali içerisinden toplam 15 adet; 31 adet F3 populasyonu içerisinden 42 adet; 25 adet F4 populasyonu içerisinden 19 adet; 17 adet F5 materyali içerisinden 10 adet; 13 adet F6 populasyonu içerisinden 9 adet tek bitki seleksiyonu yapılmış olup, bu materyaller bir sonraki yılda bir üst “F” kademesine aktarılacaktır. Ayrıca, ekimi yapılan 11 adet F7 materyallerinden durulma gösteren 10 materyal bulk hasat yapılmış ancak yağ oranı bakımından 8 tanesi seçilerek, bir sonraki yıl (2019) gözlem-melez bahçesine ve ön verim denemesine alınmak üzere kayıt altına alınmıştır.

64

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Ülkesel Keten Islah Araştırmaları Projesi Proje Türü Ülkesel Bağlı Olduğu Proje Ülkesel Keten Islah Araştırmaları Projeyi Teklif Eden Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş - Proje Koordinatörü/Lideri Şahinde ŞİLİ (Proje Lideri) Proje Yürütücüsü Dr. Metin BABAOĞLU- Islah İşbirliği Yapılan Kuruluşlar A.B.D Tarım Bakanlığı Bitki Gen Kaynakları Merkezi Başlama ve Bitiş Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2023 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2019: 22500 TL 2020: 77000 TL 2023: 45500 TL

2021: 32000 TL 2022: 33000 TL Proje Özeti: Proje devamlı bir proje olduğu için daha önceki dönemlerde yapılan çalışmalardan elde edilen ‘F’ materyalleri (açılan materyaller) ve dünyanın değişik bölgelerinden toplanmış materyaller, ayrıca melezleme çalışmaları sonucunda elde edilmiş durulmuş hatlardan oluşan materyaller bu projede ana kaynak olarak kullanılacaktır. Bu amaçla proje kapsamında yaklaşık 120 adet ‘F’ materyali ve 168 adet gözlem bahçesi materyali değerlendirilecektir. Şimdiye kadar genel olarak yazlık keten çeşit geliştirme çalışmaları üzerinde durulmuştur. Bu dönemden itibaren yazlık keten çeşit geliştirme ve kışlık keten çeşit geliştirme çalışmaları ayrı ayrı yürütülecektir. Ayrıca Liflik ketenler üzerinde de ön çalışma yapılacaktır. Yapılacak olan, çiçeklenme gün sayısı, olgunlaşma gün sayısı, bitki boyu, bitkide kapsül sayısı, kapsülde tohum sayısı, tane verimi, 1000 TA, yağ oranı, yağ asitleri kompozisyonu ve hastalıklara dayanıklılık gibi bazı gözlemler sonucunda bölgemiz ve ülkemiz açısından uygun görülecek materyaller ebeveyn olarak kullanılarak melezleme çalışmaları devam ettirilecektir. Melezleme sonrası ortaya çıkacak açılan materyallerde (F populasyonları) tek bitki seleksiyonu (pedigri metodu) uygulanacaktır. Kışlık materyalde melezlemeden sonra ‘F’ populasyonlarının elde edilmesi için bulk metodu uygulanarak iklim odalarında yılda 2-3 kademe ilerlemesinin yapılması planlanmaktadır. Durulma gösteren F6 ve F7 materyalleri bulk hasat edilerek daha önceden tescil edilmiş veya üretim izni almış çeşitlerle kıyaslamalı olarak ön verim denemelerine alınacaktır. Daha sonra sırasıyla, verim ve bölge verim denemelerine alınarak yeni bir çeşit geliştirilmesine çalışılacaktır. Materyallerde yağ ve yağ asitleri analizleri, enstitüde bulunan NMR (Nükleer Magnetik Rezonans) ve GC (Gas Chromatography) aletiyle, yapılacaktır. Herhangi bir problem durumunda, bölgede faaliyette bulunan yağ fabrikalarına (Trakya Birlik vd.) yaptırılmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Keten, Ülkesel, Islah, Yağ

65

2.5. Kinoa DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P4/331 Proje Adı Akdeniz Bölgesi Kinoa (Chenopodium quinoa Willd.) Çalışmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


TAGEM

Proje Lideri Dr. Metin Durmuş ÇETİN Proje Yürütücüleri Ali KOÇ, Mustafa SOYSAL, Mehmet AYDOĞDU, Dr.Fatih Alpay

VURAN, Murat ŞİMŞEK, Uzm. Timur TONGUR, Dr. İhsan Burak ÇAM, Prof. Dr. Faik KANTAR

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2018- 31/12/2020 Raporun Ait Olduğu Dönem

01/01/2018 ile 31/12/2018


2018 2019 2020 15.000 TL 15.000 TL 20.000TL

Proje Özeti:) Proje 01.01.2018 yılında başlamıştır. 20 Şubatta daha önceden temin edilmiş olan 260 adet kinoa tohumları elle viyolalara dikim yapılmıştır. 20 Martta viyolalardaki kinoa fideleri deneme alanına ekim yapılmıştır. Fideler gelişme durumlarına göre UPOV kriterlerine göre gözlemler alınmıştır. Temmuz ayı ile ağustos aylarında elle hasatları tamamlanmıştır.. Kinoa tohumları içindeki UPOV kriterlerine göre farklılık gösteren hatlar belirlenerek ayrı ayrı hasatları yapılarak gen havuzu genişletilmiştir. Materyaller Akdeniz Üniversitesi Gıda Güvenliği Laboratuvarında yapılan analizlerde Yağ oranı; 5,2 -6,3, B1 vitamini 3,0- 4,36, B2 vitamini 2,7- 3,44, B3 vitamini 12,0- 19,26, B5 vitamini 0,2- 1,96, B6 vitamini 3,8- 5,4, B7 vitamini rapor limiti altında, B9 vitamini 1,5 – 2,05 arasındadır. 14 adet Amino asi analizleri yapıldı. Limitleri dünya ortalaması limitlerinde olmuştur. C vitamini 5,38 ile 10,3 arasında değişti. Mineral madde içeriği yönünden Mn, Mg, Cu, Zn, değerlerine bakılmış değerlerin iyi olduğu görüldü. Pb(Kurşun) ve Cd (Kadyum) metalleri Kinoa tohumlarının içermediği görüldü. Kinoa tohumlarının protein oranları % 12 ile 13,5 arasında bulunmuştur. Elimizdeki kinoaların saponin miktarı % 0,82 ile 1,86 arasında bulunmuştur. Deneme için gen havuzunda 390 adet kinoa hattı oluştu. Gelecek Yıl Çalışmaları: 2019 yılında Augumented deneme desenine göre Antalya da mart başında ve Konya da mart sonu nisan başında deneme ekimleri yapılması planlanmaktadır. Yüksek verimli olanlar ve adaptasyonu sağlananlar A kalite analizleri yapılacaktır. Öneriler Projeye AYK kararıyla Bahri Dağdaş Uluslar Arası Tarımsal Araştırma Enstitüsünden Dr. Ahmet GÜNEŞ eklenmiştir. Konya BDUTAE lokasyon olarak eklenmiştir. Akdeniz Üniversitesi Gıda Güvenliği Laboratuvarından Uzm. Kim. Timur TONGUR projeden ayrılmıştır. Uzm. Kim. Timur TONGUR’un projeden çıkarılması ve Proje Liderliğine Ali KOÇ’un getirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler Kinoa, Verim, Kalite, Adaptasyon

66

2.6.Enerji Tarımı Araştırmaları DEVAM EDEN PROJE

Proje No Proje Başlığı Bazı Tarım Ürünleri Artıklarının Peletlenmesinde Nem

Oranı ve Parçacık Boyutlarının Optimizasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş


Proje Yürütücüsü Mahmut DOK Yardımcı Araştırmacılar Mustafa ACAR, Ufuk AKBAŞ, Yunus Emre TERZİ

Başlama – Bitiş Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2021 Projenin Toplam Bütçesi 2019:25.000 TL 2020: 25.000 TL 2021: 25.000 TL Proje Özeti : Bu çalışmanın amacı, tarımsal artıklardan kaliteli pelet üretiminin araştırılmasıdır. Bunun için tarımsal artıkların farklı nem içeriklerinde ve farklı parçacık boyutlarında parçalanarak en uygun ürünü elde etme amaçlanmaktadır. Çalışmada, bölgemiz ve ülke genelinde yetiştirilen tarım ürünlerinin hasattan sonra ortaya çıkan ve başka bir amaçla kullanılmayan aşağıda belirtilen tarımsal artıklar kullanılacaktır.

Fındık Zurufu Çeltik Sapı Çeltik Kavuzu

Ayçiçeği Sapı Mısır Sapı Kolza Sapı

Pamuk sapı Domates sapı Patlıcan sapı

Biber sapı Hıyar sapı Fındık Budama Artığı

Şeftali Budama Artığı Kivi Budama Artığı Bağ budama artığı

Ağaç Tozu (gürgen) Ağaç tozu (iğne yapraklı) Ağaç tozu (kavak)

Çalışmada materyaller 5 farklı parçacık boyutunda ve 4 farklı nemde peletlenecektir. Elde edilen peletlerin fiziksel özellikleri incelenerek her bir materyal için en uygun nem ve parçacık boyu belirlenecektir. Ayrıca bu çalışmanın ekonomik analizi de yapılacaktır. Çalışma, Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Biyokütle biriminde yürütülecektir.

Değişiklik önerisi:

Çalışmada kullanılacak materyalin parçacık boyutunda yer alan 10 mm lik uygulamanın metottan çıkarılması önerilmektedir. Gerekçe olarak, yapılan ön çalışmada 10 mmlik parçaların daha iri parçalar halinde eleklerden çıkması, peletlemeyi olumsuz yönde etkileyecek olmasıdır. Zaten genelde peletlemede 8 mm ve altı elek çapında materyaller kullanılmaktadır. Çalışmanın daha sağlıklı yürütülmesi açısından 10 mm çapındaki parça boyutu projeden çıkarılması önerilmektedir.

67

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P09/01 Proje Başlığı Bazı Tarımsal Atıkların Helezon ve Hidrolik Tip Briket

Makinelerinde Briketleme Parametrelerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş


Proje Yürütücüsü Mahmut DOK Yardımcı Araştırmacılar Mustafa ACAR, Dr. Ayşegül E. ÇELİK, Dr. Gülhan

ATAGÜN

Başlama – Bitiş Tarihleri 01.01.2016 / 31.12.2017-2018 (Devam Eden) Projenin Toplam Bütçesi 79.500 TL

Çalışma iki alt başlıktan oluşmaktadır: a- Hidrolik tip briket makinesiyle yapılan çalışmalar b- Helezon tip briket makinesiyle yapılan çalışmalar.

2016 yılı içerisinde materyaller temin edilerek biyokütle ünitesine getirilmiş ve burada istenilen nem seviyelerine gelinceye kadar kurutulmuştur. Bu yıl için hidrolik briket makinesi ile ilgili çalışmalar yapılmış olup helezon tip briketleme yapılmamıştır. Hidrolik tip briket makinesi için 12 adet materyal temin edilerek biyokütle ünitesinde, metotta belirtildiği gibi hazırlanmıştır. Her materyal önce 20 şer kg olacak şekilde 3 parçaya ayrılmıştır. Her bir materyal, çekiçli değirmende 2, 4 ve 6 mm lik eleklerden geçirilerek istenilen büyüklükte parçalanmışlardır. Toplam 36 materyal bu şekilde hazırlandıktan sonra biyokütle ünitesinde mevcut olan hidrolik tip briket makinesinde 150 bar basınçda preslenerek briket haline getirilmişlerdir. Elde edilen briketler, hem fiziko-mekanik özellikleri hem de yanma sonucu ortaya çıkan gaz emisyon değerleri (CO, CO2, NO2, NOx ve SO2) ve ısıl değerleri bakımından en uygun briketleme parametrelerini tespit etmek amacıyla en az 2 şer kg. numuneler alınarak aşağıdaki analizlere tabi tutulmuşlardır. Isıl değer, Nem, Kül, ADL, Yoğunluk, Kırılma Direnci (Shatter), Düşme-Dayanıklılık Direnci (Tumbler), Briketlerin deformasyon kuvveti direnci. Su alma direnci. Briketlerin nem içeriği, Eşdeğer nem içeriği, Baca gazı emisyon değerleri (O2, CO, CO2, SO2, NOx, NO2). 2017 yılında da çalışma hidrolik briket makinesiyle tekrarlanmıştır. Hidrolik tip briket makinesiyle yapılan bu çalışma sonunda, maksimum 150 bar basınç uygulandığında bazı materyallerden kaliteli ürün elde edilmesine rağmen, bazı materyaller için bu basıncın yeterli olmadığı görülmüştür. 2018 yılı içerisinde her materyal önce 3 parçaya ayrılmıştır. Her bir materyal, çekiçli değirmende 2, 4 ve 6 mm lik eleklerden geçirilerek istenilen büyüklükte parçalanmışlardır. Daha sonra da 4 parçaya ayrılarak 4 sıcaklık için (225, 250, 275 ve 300 0C) toplam 144 materyal bu şekilde hazırlandıktan sonra biyokütle ünitesinde mevcut olan helezon tip briket makinesinde briketlenerek çalışmaya devam edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre bazı materyalden hiç briket elde edilememiş, bazılarının da farklı sıcaklık etkisi dolayısıyla materyalin cinsine göre briket ya hiç oluşmamış ya da kalitesiz oluşmuştur. Bazı tarım artıklarından da ağaç tozundan da kaliteli briketler elde edilmiştir.

68

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P04/08/01 Proje Adı Bazı Ketencik (Camelina sativa (L.) Crantz) Genotiplerinin

Soğuk Stresine Dayanıklılıklarının Fizyolojik Karakterizasyonu


Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Dr. Banu EFEOĞLU Proje Yürütücüleri Doç. Dr. Özge ÇELİK; Dr. Hümeyra YAMAN

İlhan SUBAŞI, Dr. Yusuf ARSLAN, Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR, Oğuzhan AYDIN; Melike EROL DEMİRBİLEK; Nilüfer KOÇAK


1.1.2017 -31.12.2019


1.1.2018 -31.12.2018


65000 TL (2017) 5000 (2018)

PROJE ÖZETİ Önerilen proje kapsamında; fizyolojik ve biyokimyasal analizler kullanılarak bazı ketencik genotiplerinin soğuk stresine toleransları değerlendirilecektir. Tarla denemesi ekim 2017 döneminde Ankara, Haymana-İkizce lokasyonundaki Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü deneme arazisinde kurulmuştur. Tek bitki sıralarına sıra arası 20 cm, sıra uzunluğu 5 metre ve 0,8 kg/da tohum olacak şekilde elle yapılmıştır (Crowley and Fröhlich, 1998). Deneme alanında CBS bölümünün iklim verilerinden yararlanılmıştır. Kar örtüsünü önlemek amacıyla gölgeleme tülü gerilmiştir. 2018 yılında bahar aylarında bitkilerin hayatta kalma yüzdelerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Ancak hava koşullarının ılıman gitmesi ve kar yağışının olmaması nedeni ile bitkiler soğuktan etkilenmemişlerdir. 2018 yılının Ekim ayında tekrar deneme kurulmuştur. Projede bulunan 35 genotipin bütün sıcaklık stres uygulamalarında lipid peroksidasyonunu gösteren malondealdehit konsantrasyonlarına bakılmıştır. Projenin süresi düşünüldüğünde yeni kurulan tarla denemesinin sonuçları bir yıl sonra geleceğinden oransal hasar ve malondealdehit konsantrasyonlarına ve iklim odasında yetiştirilirken yapılan morfolojik gözlemlere bakılarak toleranslı, hassas ve orta hassas üç genotip seçilmesi düşünülmüştür. Bu amaçla genotiplere stresle artan parametre değerleri puan verilerek sıralandırılmıştır ve projenin ikinci aşamasına geçilmiştir. Bu analizlerden gelen sonuçlara göre genotiplerin soğuğa hassasiyet dereceleri belirlenmiştir. Buna göre 22 numaralı PI 650147 kod nolu İsveç çeşidi soğuğa en dayanıklı 44 numaralı PI 652886 kod nolu Slovenia çeşidi soğuğa en hassas çeşit olarak belirlenmiştir. Enstitümüzün çeşidi olan 45 numaralı Aslanbey ise orta derecede soğuğa dayanıklı olarak belirlenmiştir. İkinci aşama denemeleri 5.10. 2018 tarihinde başlamıştır. -5, -10 ve -15 °C’ler için kontrollü donma testi uygulanmıştır. Kontrol ve stres grubuna ait bitki örnekleri -80 °C’de muhafaza altına alınmıştır. Klorofil a, klorofil b, toplam klorofil, karotenoid ve şeker konsantrasyonlarını belirlemek için analizler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Ketencik (Camelina sativa (L.) Crantz), soğuk stresi, antioksidant enzimler

69

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P09/01 Proje Adı Şanlıurfa Koşullarında İkinci Ürün Tatlı Sorgum’un [Sorghum

bicolor (L.) Moench] Bazı Tarımsal Özelliklerinin, Biyoetanol ve Biyokütle Verimlerinin Belirlenmesi


GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (Yürütücü) Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (Ortak)

Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Cemile ADIYAMAN Proje Yürütücüleri Dr. Erdal ERBİL, Zir.Yük.Müh.Halil HATİPOĞLU, Dr. Ayşegül E.

ÇELİK, Gıda Yük. Müh. Mine AKSOY, Zr. Müh. Mustafa ACAR, Zir. Yük. Müh. Mahmut DOK


01.01.2015-31.12.2017


2015-2016-2017


2015 : GAPTAE/8.000 TL, KTAE/168.000 TL 2016 : GAPTAE/9.000 TL, KTAE/9.000 TL 2017 : GAPTAE/10.000 TL, KTAE/10.000 TL Toplam Bütçe : 214.000 TL

Proje Özeti: Türkiye petrol ve petrol ürünleri açısından dışa bağımlı bir ülkedir. Ülkemiz coğrafi

konumu itibariyle birçok bitkinin yetiştirilmesine uygundur. Bu nedenle ülkemizde yetiştiriciliği yapılmayan fakat ülkemizin ekolojik koşullarına uyum sağlayabileceği düşünülen alternatif enerji bitkilerinin de üretim desenine alınması gerekmektedir. Tatlı sorgum temelde bir şeker bitkisi olmasının yanında gıda, yem, lif, enerji, biyoyakıt olarak geniş bir kullanım alanına sahiptir. Şanlıurfa ekolojik şartlarında 2015-2016-1017 yıllarında ikinci ürün olarak yürütülen bu çalışmada altı tatlı sorgum (Dale, M81-E, PHS 12-10, Urja, Top 76-6, Theis) çeşidi kullanılarak bu çeşitlerin biyoetanol verimleri, biyokütlenin enerji değerleri, verim ve verimle ilişkili bazı tarımsal ve teknolojik özellikleri incelenmiştir. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekrarlamalı olarak kurulmuş, parseller sıra arası 70 cm, sıra üzeri 20 cm ve sıra uzunluğu 10 m olacak şekilde beş sıralı olarak düzenlenmiştir. Çeşitlerin çıkış gün sayısı ve çiçeklenme sürelerine bakıldığında en erken çıkış yapan çeşit Urja (4.25-4.75 gün) ve en erken çiçeklenen çeşit PHS 12-10 (85.25-88 gün) olmuştur. Araştırmada en yüksek biyoetanol verimi Top 76-6 (255.76 l/da) ve M 81E (239.52 l/da) çeşitlerinden elde edilirken en düşük biyoetanol verimi ise Dale (139.99 l/da) ve Theis (165.81 l/da) çeşitlerinden elde edilmiştir. En yüksek yeşil ot verimi Urja (17740.3 kg/da) ve Top 76-6 (16886.65 kg/da) çeşitlerinden, en düşük yeşil ot verimi Dale (10123.67 kg/da) çeşidinden alınmıştır. Çeşitlerin şeker oranları %17.87 (Top 76-6) ile %12.17 (Dale) arasında değişişmekedir. En yüksek alt ısıl değerleri Theis (4411.50-4363.75 ca/g) çeşidinden, en düşük alt ısıl değerleri ise PHS 12-10 (4225.74 ca/g) ve Urja (4286.50 cal/g) çeşitlerinden elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Tatlı Sorgum, biyoetanol, biyokütle, yenilenebilir enerji

70

3. Ülkesel Yağlı Tohumlu Bitkiler Entegre Ürün Yönetimi Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi

3.1. Ülkesel Ayçiçeği Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi 3.1.1-Ülkesel Ayçiçeği Islah Araştırmaları

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/02-4 Proje Adı Yağlık Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Göksel EVCİ

Proje Yürütücüleri Dr. Veli Pekcan, Mehmet İbrahim YILMAZ, Tuğba Hilal KILIÇ, Dr. Turhan KAHRAMAN

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2018

Raporun Ait Olduğu Dönem 2018

Projenin Toplam Bütçesi: 2014:25.000 TL 2015:26.000 TL 2016:27.000 TL 2017:28.000 TL 2018:29.000 TL

Proje Özeti Ülkemizde bitkisel yağ üretimi, ülke içi talebi karşılamamakta olup, bu açık yüksek

oranda döviz ödenerek ithalatla karşılanmaktadır. Bu nedenle, Türkiye bitkisel yağ üretimini arttırmak ve mevcut açığı azaltmaya yönelik çalışmalar, stratejik ve ekonomik açıdan son derece önemlidir. Projenin amacı; bölge şartlarına uyumlu, geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, verimi ve yağ oranı yüksek ayçiçeği ana hatları, restorer hatları ve hibrit çeşitleri geliştirerek ve ülkemiz yağ açığının azaltılmasına katkıda bulunmaktır.

Bu amaçla 2018 yılı proje döneminde orobanşa ve mildiyö hastalığına dayanıklı yeni hibrit çeşitler verim denemelerinde test edilmiş, 11 adet ön verim denemesi, 3 adet verim denemesi kurulmuştur. Yağlık verim ve ön verim denemelerinde toplam 368 adet çeşit yer almıştır. Yine dayanıklı ebeveyn hatlar ve ileri generasyon materyal ile yeni test hibritleri oluşturulmuştur.

2018 yılında ana ve restorer ıslah bahçesinde seleksiyona devam edilmiştir. Aynı zamanda yüksek oleik asit içeren hat ıslahı çalışmaları kapsamında ekilen ebeveyn hatlarda seleksiyon yapılmıştır.

Üretim izinli olan çeşitlerimizin ebeveyn hatlarının elit tohum üretimleri yapıldı.

Anahtar Kelimeler Ayçiçeği, Islah, Hibrit, Seleksiyon

71

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/02-4 Proje Adı Yağlık Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Dr. Göksel EVCİ

Proje Yürütücüleri Dr. Veli Pekcan, Mehmet İbrahim YILMAZ, T. Hilal ÇİFTÇİGİL, Dr. Turhan KAHRAMAN

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2014-2018


Proje Özeti : Ayçiçeği hibrit geliştirme projesi 1970 yılında başlayan devamlı bir proje olup, ıslah çalışmaları Edirne’deki enstitü arazisinde yürütülmektedir. Projede ayçiçeği için yeni gen kaynaklarının elde edilmesi gibi hedeflerinin yanında, aynı zamanda yüksek yağ ve tane verimine sahip ebeveyn hatları ve hibritlerinin geliştirilmesi, dayanıklılık ıslah çalışmaları gibi hedefleri içermiştir. Ayçiçeği yabancı döllenen bir bitki olup, projede hibrit ve çeşit geliştirme ıslahı, pedigri yöntemi, fenotipik ve genotipik tekrarlamalı seleksiyon, kendileme, geriye melezleme gibi birçok ıslah metotları kullanılmıştır. Projede normal linoleik tiplerin yanında yüksek oleik tip ayçiçeği hibritleri geliştirme amacıyla yapılan çalışmalara da hız verilmiştir. Kış dönemlerinde tüm ıslah materyalinin orobanş ve mildiyö testleri mikroklimalar be büyütme odalarında yapılmıştır. Dayanıklı materyal bu şekilde selekte edilmiştir. Önemli ıslah materyaline büyütme odasında generasyon atlattırılmıştır.

Proje süresince (2014-2018) ana ebeveyn hattı ıslah bahçesinde 829 adet genotip , restorer ebeveyn hattı ıslah bahçesinde 1544 adet genotip ekilmiştir. Proje kapsamında 92 adet verim denemesi kurulmuş ve toplam 2095 adet çeşit test edilmiştir.Proje kapsamında orobanşa dayanıklı, mildiyö hastalığına dayanıklı, yüksek oleik asit içerikli ve genel kombinasyon kabiliyeti yüksek 18 adet ana hat, 22 adet restorer hat elde edilmiştir. Proje süresince 2 adet hibrit Türkiye’de, 2 adet hibrit yurtdışında tescil edilmiştir. Yine ülkemizde 2 adet, yurtdışında 4 adet hibrite üretim izni alınmıştır.


72

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No - Proje Adı Yağlık Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Göksel EVCİ

Proje Yürütücüleri Dr. Veli PEKCAN, Mehmet İbrahim YILMAZ, Samet SAĞLAM, Tuğba Hilal KILIÇ, Dr. Turhan KAHRAMAN


Raporun Ait Olduğu Dönem -

Projenin Toplam Bütçesi: 312.000 TL

Proje Özeti Yağlık Ayçiçeği Islah Çalışmaları projesi 1970 yılında başlayan devamlı bir projedir. Projenin bu teklif edilen beş yıllık döneminde ıslah çalışmaları Edirne’deki enstitü arazisinde yürütülecek ve bölge verim denemeleri ise, Trakya bölgesinde Kırklareli ve Edirne illerinde kurulacaktır. Proje bir kamu ıslah programı projesidir. Yağlık ayçiçeğinde bazı önemli verim öğelerinin genetik kalıtımının belirlenmesi ve uygulamaya aktarılması gibi hedeflerinin yanında, bu özellikler için yeni gen kaynaklarının elde edilmesi, aynı zamanda yüksek yağ ve tane verimine sahip ebeveyn hatları ve hibritlerinin geliştirilmesi gibi hedefleri de içermektedir. Ayçiçeği yabancı döllenen bir bitkidir. Projede hibrit ve çeşit geliştirme ıslahı çalışmaları yapılacaktır. Pedigri yöntemi, fenotipik ve genotipik tekrarlamalı seleksiyon, kendileme, geriye melezleme gibi birçok ıslah metotları kullanılacaktır. Hibrit üretiminde CMS kaynaklardan yararlanıldığından, ana hat ıslah programı, maintanier ve CMS olmak üzere iki bölümden oluşacak olup, ayrıca restorer baba hat ıslahı da projede yer alacaktır. Projede normal linoleik tiplerin yanında yüksek oleik tip ayçiçeği hibritleri geliştirme amacıyla yapılan çalışmalara da hız verilecektir. Dayanıklılık ıslahı da bu projenin hedeflerinde olacaktır. Ülkemizde mevcut orobanşın ve mildiyö hastalığının tüm ırklarına dayanıklılığın yanında ayçiçeğinde önemli hastalıklara dayanıklılık projede çalışılacak konular arasında yer alacaktır.


73

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/02-5 Proje Adı Çerezlik Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Dr. Göksel EVCİ


Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018


Proje Özeti Ülkemizdeki çerezlik ayçiçeği üretimi ihtiyacın çok altında kalmakta ve bu talepte

yağlıkta olduğu gibi ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Projeyle, ülkemizde çerezlik yüksek verimli, herbisitlere, orobanşa ve hastalıklara dayanıklı çeşitler üretmek, tüketici zevkine uygun, istenilen tane renginde çeşitler elde etmek, ülkenin çeşit ihtiyacını karşılayarak mevcut ithalatını azaltmaya katkıda bulunmak amaçlanmaktadır.

Bu amaçla, çalışma döneminde pedigri ıslah metodu ve geri melez metodu

kullanılarak çerezlik ana ve restorer hat ıslah bahçesinde seleksiyona devam edilmiştir. Yeni kaynak oluşturmada orobanşa, herbisitlere dayanıklı ve yüksek oleik asitli kaynaklar kullanılmış ve ayrıca mutasyon uygulanan hatlarda seleksiyona devam edilmiştir.

2018 yılında 5 adet çerezlik ön verim denemesi, 2 adet çerezlik verim denemesi, 2

adet çerezlik çeşit tescil denemesi kurulmuştur. Verim denemelerinde toplam 166 adet çeşit yer almıştır.

2018 yılında 1 adet çerezlik hibrit çeşidimiz (18 TRÇ 018) tescil edilmiştir. Tescilli

çeşitlerimizin ebeveyn hatlarının elit tohum üretimleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Çerezlik Ayçiçeği, Islah, Hibrit, Seleksiyon

74

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/02-5 Proje Adı Çerezlik Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Göksel EVCİ



Raporun Ait Olduğu Dönem 2014-2018


Proje Özeti Projede yüksek tane verimine sahip, orobanşa ve mildiyöye dayanıklı çerezlik ayçiçeği ebeveyn hatları ve hibritlerinin geliştirilmesi ve böylece üreticiye ve kuruyemiş firmalarına ekonomik katkı yapmak ve tüketiciye yüksek kalitede standart bir ürün sunmak amaçlanmıştır. Ayçiçeği yabancı döllenen bir bitki olup, projede ebeveyn hattı ve çeşit geliştirme ıslahı, pedigri yöntemi, bulk, fenotipik ve genotipik tekrarlamalı seleksiyon, kendileme, geriye melezleme gibi birçok ıslah metotları kullanılmıştır. Hibrit üretiminde CMS kaynaklardan yararlanıldığından, ana hat ıslah programı; maintanier ve CMS olmak üzere iki bölümden oluşmuştur. Projede normal linoleik tiplerin yanında yüksek oleik tip ve E vitamini yüksek ayçiçeği geliştirme amacıyla yapılan çalışmalara da hız verilmiştir. Çerezlik ayçiçeğinde tüketici tercihi çok önemli olduğundan geliştirilen çeşitler üzerinde duyu testleri de yapılmaktadır. Kış dönemlerinde tüm ıslah materyalinin orobanş ve mildiyö testleri mikroklimalar ve büyütme odalarında yapılmaktadır. Proje süresince (2014-2018) ebeveyn hattı ıslah bahçesinde 1422 adet genotip ekilmiş 7338 tek bitki seçilmiştir. İMİ ebeveyn hattı ıslah bahçesinde 426 adet genotip ekilmiş 2191 tek bitki seçilmiştir. Proje kapsamında 34 adet verim denemesi kurulmuş ve toplam 691 adet çeşit test edilmiştir. Denemelerde elde edilen sonuçlara göre 09 TRÇ 004, ÇETİNBEY, AVESA ÇRZ 2012, AHMETBEY, METİNBEY, 13 TRÇ 020, SOMUN BEYAZI, AVESA BEYAZI, MURATBEY, 13 TRÇ 018 hibrit çeşitleri tescil edilmiştir.


75

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No - Proje Adı Çerezlik Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Dr. Veli PEKCAN

Proje Yürütücüleri Dr. Göksel EVCİ, Mehmet İbrahim YILMAZ, Samet SAĞLAM, Tuğba Hilal KILIÇ, Dr. Turhan KAHRAMAN




Proje Özeti Çerezlik ayçiçeği ıslah çalışmaları devamlı bir proje olup, çalışmalar Edirne’deki enstitü arazisinde yürütülmektedir. Proje, yüksek tane verimine sahip, orobanşa ve mildiyöye dayanıklı çerezlik ayçiçeği ebeveyn hatları ve hibritlerinin geliştirilmesi gibi hedeflerin yanında, üreticiye ve kuruyemiş firmalarına ekonomik katkı yapmak ve tüketiciye yüksek kalitede standart bir ürün sunmak gibi hedefleri de içermektedir. Ayçiçeği yabancı döllenen bir bitki olup, projede ebeveyn hattı ve çeşit geliştirme ıslahı, pedigri yöntemi, bulk, fenotipik ve genotipik tekrarlamalı seleksiyon, kendileme, geriye melezleme gibi birçok ıslah metotları kullanılacaktır. Hibrit üretiminde CMS kaynaklardan yararlanıldığından, ana hat ıslah programı, maintanier ve CMS olmak üzere iki bölümden oluşacak olup, ayrıca restorer baba hat ıslahı da projede yer alacaktır. Projede normal linoleik tiplerin yanında yüksek oleik tip ayçiçeği hibritleri geliştirme amacıyla yapılan çalışmalara da hız verilecektir. Kış dönemlerinde tüm ıslah materyalinin orobanş ve mildiyö testleri yapılacaktır. Ayçiçeği tarımında yabancı otları ve orobanşı (Orobanche cumana Wallr) durduran herbistlerin yeri çok önemlidir. Projede herbisitlere genetik dayanıklılık çalışmaları da yapılarak, herbisitlere dayanıklı ebeveyn hatları ve çerezlik hibritler de elde edilmeye çalışılacaktır. Seleksiyonda erkenci, hastalıksız, kendine döllenmesi iyi, yatmaya ve kırılmaya dayanıklı, tabla eğikliği yeterli olan, orta boylu tip tek bitkiler seçilmeye çalışılacaktır. Ayrıca tane seleksiyonunda iç oranı yüksek, istenilen renkte, uzun ve tombul hatlar üzerinde durularak, piyasanın istediği özelliklerde çeşitler geliştirilecektir. Çerezlik ayçiçeğinde tüketici tercihi çok önemli olduğundan geliştirilen çeşitler üzerinde duyu testleri de yapılacaktır.


76

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/02-7

Proje Adı Orobanşa Genetik Dayanıklılık Kaynaklarının Araştırılması ve Orobanşa Dayanıklı Ayçiçeği Hatlarının Islahı

Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Veli PEKCAN

Proje Yürütücüleri Dr. Göksel EVCİ, Mehmet İbrahim YILMAZ, Tuğba Hilal KILIÇ, Dr. Turhan KAHRAMAN




Proje Özeti :

Orobanş, ayçiçeği tarımında verimi etkileyen en önemli yabancı parazit ottur. Orobanş yoğun olarak ayçiçeği üretim alanlarında, dolayısıyla Trakya ‘da her 15-20 yılda bir yeni ırklar geliştirmektedir. Bu durum orabanşa karşı sürekli bir ıslah çalışması gerektirmektedir. Ancak orobanşa karşı yeni kaynaklar bulmak kolay olmamakta ve türler arası melezlemeleri, mutasyon yöntemini kullanımını gerektirmektedir. Projenin amacı; türler arası melezlemeler, kimyasal ve ışınlama yoluyla mutasyon yöntemi vb. ile orobanşa dayanıklı yeni ayçiçeği kaynakları geliştirmek ve bunu ayçiçeği ebeveyn hatlarına dolayısıyla hibritlere aktarabilmektir. Projede açılan materyaller orobanş dayanıklılık testlerinde denenmiştir. Orobanş dayanıklılık testleri için ayçiçeği ekilen orobanşla bulaşık alanlardan orobanş tohumları toplanmıştır. Testlerde bu orobanş popülasyon tohumları kullanılmıştır. Ayrıca orobanşa karşı farklı dayanıklılık genleri içeren kaynaklar kullanılarak gen piramitleri oluşturulmuş ve dayanıklılığın daha uzun süreli olmasına çalışılmıştır.

2018 yılında 2 adet orobanşa yüksek derecede toleranslı restorer ebeveyn hattı tescile

verilmiştir.

Anahtar Kelimeler Ayçiçeği, Islah, Türler Arası Melez, Mutasyon, Seleksiyon

77

SONUÇLANAN PROJE


Proje Adı Orobanşa Genetik Dayanıklılık Kaynaklarının Araştırılması ve Orobanşa Dayanıklı Ayçiçeği Hatlarının Islahı

Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Veli PEKCAN

Proje Yürütücüleri Dr. Göksel EVCİ, Mehmet İbrahim YILMAZ, T. Hilal ÇİFTÇİGİL, Dr. Turhan KAHRAMAN




Proje Özeti: Orobanş (Orobanche spp.) ayçiçeğinde önemli bir zararlı parazit olup belirli dönemlerde yeni ırklar ortaya çıkararak, ayçiçeği ekiliş alanlarında ve üretimlerinde büyük düşüşlere neden olmaktadır. İklim koşullarına bağlı olarak her 20 yılda bir yeni ırklar oluşturmakta ve ayçiçeğinde genetik dayanıklılığa karşı direnç kazanabilmektedir. Projeyle bölgedeki değişik yerlerden orobanş tohumları toplanıp, enstitüde yapay inokulasyon yapılarak gerek bulaşık tarlada, gerekse serada orobanş karıştırılmış toprak kullanılarak saksılarda ve yeni ırklarla doğal bulaşık tarlada, ıslah projesinde elde edilen hatların ve hibritlerin orobanşa dayanıklılığı test edilmiştir. Projede, orobanş yeni ırklarına karşı dayanıklı yeni ayçiçeği gen kaynakları oluşturmak amacıyla ayçiçeğinde tek ve çok yıllık yabani türler ile türler arası melezlemeler mutasyon uygulamaları yapılmıştır. Ayrıca farklı dayanıklılık kaynaklarından elde edilen dayanıklılık genleriyle gen piramitleri oluşturularak hatlara uzun süreli dayanıklılık kazandırılmaya çalışılmıştır. Projenin bu döneminde (2014-2018) Ülkesel Ayçiçeği Islah Projesi çerçevesinde geliştirilmiş Ana (CMS) ve Baba (Restorer) hatları ve hibritler, laboratuar koşullarında yapay olarak saksılarda test edilmiştir. Saksılarda test edilen 18.020 adet materyalden 13.404 adedi dayanıklı bulunmuştur. Yeni kaynak geliştirmek amacıyla yabani ayçiçekleri ile 115 adet melez, mutasyon gen kaynağı ile 51 adet melez yapılmıştır. Yabani ayçiçekleri ile yapılan melezlerden 313 adet restorer hat ve 171 adet ana hattı ekilmiş ve bu bitkilerden orobanşa dayanıklı olanlar seçilmiştir. Mutasyon kaynağı ile yapılan melezlerden 123 adet restorer hat ve 41 adet ana hattı ekilmiş ve bu bitkilerden orobanşa dayanıklı olanlar seçilmiştir. Yapılan bu çalışmalar sonucunda yabani ayçiçekleri ve mutasyon yöntemi ile orobanşa dayanıklı yeni kaynaklar geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler Ayçiçeği, Islah, Türler Arası Melez, Mutasyon, Seleksiyon

78

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/02-6 Proje Adı Herbisitlere Dayanıklı Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri M. İbrahim YILMAZ

Proje Yürütücüleri Dr. Göksel EVCİ, Dr. Veli Pekcan, T. Hilal KILIÇ




Proje Özeti Projenin amacı; bölge şartlarına uyumlu, geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, verimi ve yağ oranı yüksek, herbisitlere dayanıklı yağlık ayçiçeği çeşitleri geliştirerek ülkemiz yağ açığının azaltılmasına katkıda bulunmaktır. Proje kapsamında IMI ve SU grubu herbisitlere dayanıklı ana, restorer hatlar ve hibrit çeşitler geliştirilmektedir. Hem IMI, hem de SU grubu herbisitlere dayanıklı, hem de orobanş dayanıklı restorer ve ana (maintanier) genetik materyali gen piramidi oluşturularak elde edilmeye çalışılmaktadır. 2018 yılında 1 adet İMİ çeşit verim denemesi, 3 adet İMİ gözlem verim denemesi, 3 adet İMİ ve SU çeşit tescil verim denemesi kurulmuştur. Test hibriti olarak da 3 adet gözlem denemesi kurulmuş ve bu denemelerde toplam 221 çeşit yer almıştır. Bu amaçla yürütülen ıslah çalışmalarında, ebeveyn materyalde dayanıklılar iki kat doz ile ilaçlanarak belirlenmiştir. Pedigri ıslah metoduna göre seleksiyon yapılarak tek bitkiler seçilmiştir. İleri kademedeki ıslah materyalinin genel kombinasyonlarını test amacıyla test hibrit oluşturulmuştur. 17 IMI TR 003 kodlu İMİ hibrit çeşidimizin Ocak-2018 döneminde, 17 IMI TR 011 kodlu İMİ hibrit çeşidimizin de Aralık-2018 döneminde üretim izni ve tesciline başvurulmuştur. Üretim izinli olan çeşitlerimizin ebeveyn hatlarının elit tohum üretimleri yapıldı.

Anahtar Kelimeler İmidazoline, SU, Islah, Hibrit, Seleksiyon

79

SONUÇLANMIŞ PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/02-6 Proje Adı Herbisitlere Dayanıklı Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri M. İbrahim YILMAZ

Proje Yürütücüleri Dr. Göksel EVCİ, Dr. Veli PEKCAN, T. Hilal KILIÇ, Dr. Turhan KAHRAMAN




Proje Özeti : Herbisitlere dayanıklı ayçiçeği ıslah çalışmaları devamlı bir proje olup, çalışmalar Edirne’deki enstitü arazisinde yürütülmekte ve bölge verim denemeleri ise, Trakya bölgesinde Kırklareli ve Edirne illerinde kurulmuştur. Projede herbisitlere dayanıklı ayçiçeği için yeni gen kaynaklarının elde edilmesi gibi hedeflerinin yanında, aynı zamanda yüksek yağ ve tane verimine sahip ebeveyn hatları ve hibritlerinin geliştirilmesi, orobannşa ve mildiyö hastalığına dayanıklılık ıslah çalışmaları gibi hedefleri içermiştir. Ayçiçeği yabancı döllenen bir bitki olup, projede ebeveyn hattı ve çeşit geliştirme ıslahı, pedigri yöntemi, fenotipik ve genotipik tekrarlamalı seleksiyon, kendileme, geriye melezleme gibi birçok ıslah metotları kullanılmıştır. Hibrit üretiminde CMS kaynaklardan yararlanıldığından, ana hat ıslah programı, maintanier ve CMS olmak üzere iki bölümden oluşmuştur. Ayrıca restorer baba hat ıslahı da projede yer almıştır. Kış dönemlerinde tüm ıslah materyalinin orobanş ve mildiyö testleri mikroklimalar ve büyütme odalarında yapılmıştır. Dayanıklı materyal bu şekilde selekte edilmiştir. Önemli ıslah materyaline büyütme odasında generasyon atlattırılmıştır.

Ayrıca proje süresince geliştirilen 13 IMI TR 034 kodlu ayçiçeği çeşidi yurtiçinde üretim izinli ve tescilli değildir ancak aday çeşit olarak özel bir firmaya yurt dışı satış ve pazarlama hakkı royalite karşılığı devredilmiştir. Yine proje kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda 2017 yılında 17 IMI TR 003 çeşidinin başvurusu yapılmış, 2018 yılı Aralık ayında 17 IMI TR 011 kodlu çeşitlerin tescil ve üretim izni başvuruları yapılmıştır. Bu projenin bir önceki beş yıllık diliminde tescil ve üretim iznine başvurulmuş IMI 044 A, IMI 078 A, IMI 217 R ve CL 068 A ayçiçeği ebeveyn hatları tescil olmuştur. Yine aynı dönemde başvurulan 11 TR 015 ve ADELYA ayçiçeği çeşitleri tescil edilmiş ve bunlardan 11 TR 015 royalite karşılığında firmaya devredilerek çiftçilerimizin kullanımına sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler İmidazoline, SU, Islah, Hibrit, Seleksiyon

80

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Herbisitlere Dayanıklı Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Mehmet İbrahim YILMAZ Proje Yürütücüleri Dr. Göksel EVCİ, Dr. Veli PEKCAN, T. Hilal KILIÇ,

Dr. Turhan KAHRAMAN Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2023 Raporun Ait Olduğu Dönem - Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019:45.000 TL 2020:45.000 TL 2021:51.000 TL 2022:62.000 TL 2023:62.000 TL

Proje Özeti: Ayçiçeği (Helianthus annuus L.), dünyada ve ülkemizde en önemli bitkisel yağ

kaynaklarından biridir. Artan nüfusa paralel olarak ülkemizin bitkisel yağ ihtiyacı giderek artmaktadır. Çok geniş bir adaptasyon kabiliyeti olmasına rağmen, ayçiçeği ekim alanları fazla değildir ve birim alandan elde edilen gelir çeşitli sebeplerle düşük olmaktadır. Bu nedenle, ayçiçeğinde geniş alanlarda ekiminin yayılmasını arttırıcı önlemlerin ve verim arttırıcı önlemlerin alınması gereklidir. Ayçiçeğinde ürün verimindeki artış, yeni çeşitler geliştirmenin yanında, ayrıca ileri yetiştirme tekniklerini kullanmak gereklidir. Herbisitlere dayanıklılık ıslahı ile ilgili bu proje, bu iki önemli amacı da kapsamaktadır. Bu nedenle ayçiçeği tarımında yabancı otları ve orobanşı (Orobanche cumana Wallr) durduran herbistlerin yeri çok önemlidir. IMI (Imidazolinone) grubu herbisitler, geniş yapraklı yabancı otları hem de orobanşı kontrol etmektedir. Projede IMI grubu herbisitlere dayanıklılığın yanında, IMI grubuna göre daha fazla yabancı otu kontrol eden ve daha ucuz hammaddeye sahip SU (sulphonylurea) herbisitlerine genetik dayanıklı hibritler elde edilmeye çalışılacaktır. Elde edilecek hibritler orobanşa da dayanıklı olacaklardır. Ayrıca orobanşa ve SU herbisitlerine dayanıklı, aynı zamanda IMI herbisitlerine de dayanıklılık özelliğine sahip ebeveyn materyalleri geliştirilecek, böylece tarladaki yabancı ot türüne göre çiftçilere herbisit seçme imkanı verilmiş olacak, yabancı ot yoğunluğu az ise herbisit kullanmadan orobanşa genetik dayanıklılık sağlanacaktır.

Çalışmalarda pedigri ve geri melez ıslah metotları kullanılacaktır. Herbisitlere dayanıklılık seleksiyonu için 4-6 yapraklı evrede iki kat doz ilaçlamalar yapılacaktır. Açılan materyalin orobanş dayanıklılık testlerinde, inokülasyon yöntemi kullanılacaktır. İleri generasyon ebeveyn hatlar ile genel kombinasyon kabiliyetlerini test etmek amacıyla test hibritleri oluşturulacaktır. Herbisitlere dayanıklı yerli hibritlerin elde edilmesiyle hibrit tohumluk konusunda dışa bağımlılık azalacak, yabancı otlarla daha iyi mücadele edilerek, birim alandan alınacak verim artacaktır.

Anahtar Kelimeler Ayçiçeği, Hibrit Islahı, Imidazolinone, Sulfonylurea, Herbisitlere Dayanıklılık.

81

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/02-3 Proje Adı Ege Bölgesi Ayçiçeği Araştırmalari Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü / Menemen-İzmir Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Mehmet ALDEMİR Proje Yürütücüleri Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ, Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

01.01.2018-31.12.2018


2014: 20000 TL, 2015: 21000 TL, 2016: 22000 TL, 2017:23000 TL, 2018: 24000 TL TOPLAM BÜTÇE: 110000 TL

Proje Özeti: İnsan beslenmesinde bitkisel yağların önemi büyüktür. Ayçiçeği, yüksek yağ oranı (%45-50) ve yağ kalitesiyle bitkisel yağ üretimindeki %50 pay ile yağ bitkileri üretiminde başta gelmektedir. 2017 yılı verilerine göre; yağlı tohumlar ve türevleri ithalatı için 3.070.000.000 dolar para ödenmektedir. Bu durum dikkate alındığında, üretimin %100’ün üzerinde artması gerektiği açık olarak görülmektedir. Ülkemizde bu potansiyel mevcut olup; üretim artışı, ekim alanlarının genişletilmesi yanı sıra birim alandaki verimin artırılması ve ikinci ürün tarımına önem verilmesiyle mümkün olabilir. Tane ve yağ verimi ile yağının kalitesi yüksek, vejetasyon periyodu üretim alan ve dönemlerine (ana ve ikinci ürün) uygun, önemli hastalıklara, zararlılara ve stres faktörlerine toleranslı ve/veya mukavim, yağlık ve çerezlik germplasm ve çeşit (hibrit veya açık döllenen) geliştirmek projenin ana amacını oluşturmaktadır. Araştırmalar aşağıdaki konulara yönelik olarak sürdürülmüştür. - Yağlık ve çerezlik ayçiçeği ıslah ve genetik araştırmalarla varyasyonu artırmak ve yeni kombinasyonlar oluşturmak, populasyon, germplazm, kendileme ve melezleme çalışmaları ile GKY ve ÖKY yüksek hatlar (Yağlık ve çerezlik) A-B ve Rf hatlar geliştirmek, - Yağlık ve çerezlik hibrit ve açık döllenen çeşit geliştirmeye yönelik ıslah çalışmalarıyla istenilen özelliklere (adaptasyon kabiliyeti yüksek, ana ve ikinci ürün koşullarına uygun, yağ oranı yüksek, önemli hastalıklar ve stres koşullarına toleranslı veya dayanıklı) ve yüksek verim potansiyeline sahip çeşit geliştirmek, - Hastalıklar [Puccinia helianthi Schw.; Plasmopara halstedii (Farl.) Berl de Toni. vb.], IMI grubu herbisitlere dayanıklılık ve oleik asit oranı yüksek çeşitlerin geliştirilmesi. Araştırma 2018 yılında ıslah bahçesinde yağlık ve çerezlik A-B ve RF hatlarında seleksiyon kendileme ve geri melezleme çalışmalarına devam edilmiştir. Dayanıklı ileri generasyon materyaller ile test hibritleri oluşturulmuştur. Bu dönemde 4 adet çerezlik ve yağlık ön verim ve verim denemeleri ile 104 çeşit adayı ve çeşit değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler Ayçiçeği, Helianthus annuus L, Islah, Genetik, Germplasm, Agronomi,

Hibrit çeşit, Açık döllenen çeşit, CMS hat, Restorer hat, Ayçiçeği hastalık- zararlı ve yabancı otlar, Verim, Verim komponetleri,

82

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/02-3 Proje Adı Ege Bölgesi Ayçiçeği Araştirmalari Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü / Menemen-İzmir Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Mehmet ALDEMİR Proje Yürütücüleri Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ, Dr. A. Şemsettin TAN Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

01.01.2014-31.12.2018



Proje Özeti: İnsan beslenmesinde bitkisel yağların önemi büyüktür. Ayçiçeği, yüksek yağ oranı (%45-50) ve yağ kalitesiyle bitkisel yağ üretimindeki %50 pay ile yağ bitkileri üretiminde başta gelmektedir. 2017 yılı verilerine göre; yağlı tohumlar ve türevleri ithalatı için 3.070.000.000 dolar para ödenmektedir. Bu durum dikkate alındığında, üretimin %100’ün üzerinde artması gerektiği açık olarak görülmektedir. Ülkemizde bu potansiyel mevcut olup; üretim artışı, ekim alanlarının genişletilmesi yanı sıra birim alandaki verimin artırılması ve ikinci ürün tarımına önem verilmesiyle mümkün olabilir. Tane ve yağ verimi ile yağının kalitesi yüksek, vejetasyon periyodu üretim alan ve dönemlerine (ana ve ikinci ürün) uygun, önemli hastalıklara, zararlılara ve stres faktörlerine toleranslı ve/veya mukavim, yağlık ve çerezlik germplasm ve çeşit (hibrit veya açık döllenen) geliştirmek projenin ana amacını oluşturmaktadır. Araştırmalar aşağıdaki konulara yönelik olarak sürdürülmüştür. - Yağlık ve çerezlik ayçiçeği ıslah ve genetik araştırmalarla varyasyonu artırmak ve yeni kombinasyonlar oluşturmak, populasyon, germplazm, kendileme ve melezleme çalışmaları ile GKY ve ÖKY yüksek hatlar (Yağlık ve çerezlik) A-B ve Rf hatlar geliştirmek, - Yağlık ve çerezlik hibrit ve açık döllenen çeşit geliştirmeye yönelik ıslah çalışmalarıyla istenilen özelliklere (adaptasyon kabiliyeti yüksek, ana ve ikinci ürün koşullarına uygun, yağ oranı yüksek, önemli hastalıklar ve stres koşullarına toleranslı veya dayanıklı) ve yüksek verim potansiyeline sahip çeşit geliştirmek, - Hastalıklar [Puccinia helianthi Schw.; Plasmopara halstedii (Farl.) Berl de Toni. vb.], IMI grubu herbisitlere dayanıklılık ve oleik asit oranı yüksek çeşitlerin geliştirilmesi. - Yüksek verim amacıyla agronomik araştırmalar ve Çiftçi şartlarında denemeler ve adaptasyon çalışmaları (farklı bölgeler, birinci ve ikinci ürün ekim zamanları). Araştırma sonuçları verim performansı ve agronomik karakterler bakımından yapılan çalışmalar sonucunda, orobanşa toleranslı yağlık hibrit TURAY çeşidi ve orobanş ve mildiyöye yüksek düzeyde toleranslı SUN 2235 yağlık hibrit ayçiçeği çeşidi tescil edilmiştir. Beyaz taneli, yüksek verimli ve kaliteli çerezlik Ege Güneşi geliştirilerek tescile sunulmuştur. Ayrıca yağlık ve çerezlik birçok hat (CMS, maintainer, and Rf hatlar), popülasyon ve ümitvar çeşit adayı geliştirilmiş bulunmaktadır. Bu dönemde 15 adet çerezlik ve yağlık ön verim ve verim denemeleri ile 337 çeşit adayı ve çeşit değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler Ayçiçeği, Helianthus annuus L, Islah, Genetik, Germplasm, Agronomi,

Hibrit çeşit, Açık döllenen çeşit, CMS hat, Restorer hat, Ayçiçeği hastalık- zararlı ve yabancı otlar, Verim, Verim komponetleri,

83

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Ege Bölgesi Ayçiçeği Araştirmalari Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü / MENEMEN-İZMİR


TAGEM

Proje Lideri Mehmet ALDEMİR Proje Yürütücüleri Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ, Özgül GÜRCE, Dr. Hakan

HEKİMHAN Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2019-31.12.2023 Raporun Ait Olduğu Dönem

01.01.2019-31.12.2023



Proje Özeti: İnsan beslenmesinde bitkisel yağların önemi büyüktür. Ayçiçeği, yüksek yağ oranı (%45-50) ve yağ kalitesiyle bitkisel yağ üretimindeki %50 pay ile yağ bitkileri üretiminde başta gelmektedir. 2017 yılı verilerine 7.796.217 da alanda yapılan üretim sonucu sırasıyla 1.964.385 ton üretim gerçekleşmiştir. Ayçiçeği, Ülkemiz genelinde 2017 yılında 1.800.000 ton yağlık ve 164.385 ton çerezlik üretim gerçekleşmiştir (Tuik 2017). 2017 yılı verilerine göre; Türkiye, 3.104.869 ton yağlı tohum, 1.326.821 ton ham yağ 37.944 ton margarin ve 1.724.339 ton küspe ithal etmektedir. Bu yapılan ithalata yağlı tohum için 1.375.000.000 ABD doları, ham yağ için 1.175.000.000 dolar, margarin için 53.234.000 ABD doları, küspe için 467.000.000 dolar toplam olarak yağlı tohumlar ve türevleri için 3.070.000.000 dolar para ödenmektedir. (Tuik 2017,Bysd 2018) Bu durum dikkate alındığında, üretimin %100’ün üzerinde artması gerektiği açık olarak görülmektedir. Ülkemizde bu potansiyel mevcut olup; üretim artışı, ekim alanlarının genişletilmesi yanı sıra birim alandaki verimin artırılması ve ikinci ürün tarımına önem verilmesiyle mümkün olabilir. Araştırmalar aşağıdaki konulara yönelik olarak sürdürülecektir. - Yağlık ve çerezlik ayçiçeği ıslah ve genetik araştırmalarla varyasyonu artırmak ve yeni kombinasyonlar oluşturmak, populasyon, germplazm, kendileme ve melezleme çalışmaları ile GKY ve ÖKY yüksek hatlar (Yağlık ve çerezlik) A-B ve Rf hatlar geliştirmek, - Yağlık ve çerezlik hibrit ve açık döllenen çeşit geliştirmeye yönelik ıslah çalışmalarıyla istenilen özelliklere (adaptasyon kabiliyeti yüksek, ana ve ikinci ürün koşullarına uygun, yağ oranı yüksek, önemli hastalıklar ve stres koşullarına toleranslı veya dayanıklı) ve yüksek verim potansiyeline sahip çeşit geliştirmek, - Bitki genetik kaynakları materyalinin değerlendirilerek, ıslahta kullanılması, - Hastalıklar [Puccinia helianthi Schw.; Plasmopara halstedii (Farl.) Berl de Toni.], IMI grubu herbisitlere dayanıklılık ve oleik asit oranı yüksek çeşitlerin geliştirilmesi ve Yüksek verim amacıyla agronomik araştırmalar yapmaya yönelik olarak sürdürülecektir. Anahtar Kelimeler

Ayçiçeği, Helianthus annuus L, Islah, Genetik, Germplasm, Agronomi, Hibrit çeşit, Açık döllenen çeşit, CMS hat, Restorer hat, Ayçiçeği hastalık- zararlı ve yabancı otlar, Verim, Verim komponetleri, Teknoloji.

84

SONUÇLANAN PROJE


Proje Başlığı Doğu Akdeniz Bölgesi Ayçiçeği Islah Çalışmaları

Proje Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluş BDUAEM, TTAEM, Uludağ Üniversitesi

Proje Yürütücüsü Dr. Abdullah ÇİL

Yardımcı Araştırıcılar Ayşe Nuran ÇİL, Vakas ŞAHİN, Celal KALEBAŞ, Dr. Aylin Celile OLUK, Hacer BURUN, Zeynep ÜÇDAĞ, Hanifi BURUN (Yrd. Arş.)

Başlama-Bitiş Tarihleri 2014-2018

Projenin Toplam Bütçesi 110.00,00 TL Proje Özeti: Projenin amacı; ülkemiz bitkisel yağ açığını kapatmak için en önemli bitki olan ayçiçeğinde, hibrit ıslahı programı çerçevesinde, yüksek tane verimine, yağ oranına, kaliteli, hastalık ve zararlılara dayanıklı, genel ve özel kombinasyon kabiliyeti yüksek Ana, Restorer ve Mainteiner hatlar elde etmek ve bu hatların kullanılacağı üstün performansa sahip ayçiçeği hibritleri geliştirmektir. Yürütülen hibrit ayçiçeği ıslah projesi kapsamında pedigri yöntemi, kendileme, geriye melezleme gibi birçok ıslah metodunu kullanılmaktadır. Projede şimdiye kadar sürdürülen çalışmalarda yağlık olarak 559 adet Restorer hat, 59 adet B hattı, Çerezlik olarak 76 Restorer hat, 16 adet B hattı toplamda 710 adet yeni hat geliştirilerek bu hatlarla ilgili ıslah amaçları doğrultusunda morfolojik olarak ( kısa boylu, sağlam saplı, tablası eğik, kübik tabla yapısında, erkenci vb. özellikler) gözlemler alınmıştır. Bu kapsamda bu hatlar üzerinde kalite analizleri ( yağ-protein ve yağ asitleri oranları), hastalık testi (mildiyö ), yabancı ot testi (orobanş paraziti) ve herbisitlere dayanıklılık testleri (İMİ, SU grubu) yapılmıştır. 231 adet Restorer hat 2 adet CMS hat ile melezlenerek test hibritleri oluşturulmuştur. Islah çalışmaları doğrultusunda biyoteknolojik yöntem olarak embriyo kültürü çalışması yapılmıştır. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar sonucunda 4 farklı besi ortamında (Murashige& Skoog Basal Medium, White Basal Salt Mixture, Nitsch & Nitsch Basal Medium, Gamborg B-5 Basal Medium ) en uygun embriyo yaşı ve bir yıl içerisinde dört generasyon alınabileceği belirlenmiştir. Bu kapsamda F2 kademesinde olan 4 hat F6 kademesine getirilmiş olup farklı kademelerde de ayçiçeği hatları bulunmaktadır.

85

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Başlığı Doğu Akdeniz Bölgesi Ayçiçeği Islah Çalışmaları Proje İngilizce Başlığı Proje Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluş Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü-Adana

Uludağ Üniversitesi Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Proje Yürütücüsü Dr. Abdullah ÇİL

Yardımcı Araştırıcılar

Ayşe Nuran ÇİL, Vakas ŞAHİN, Celal KALEBAŞ Aylin Celile OLUK, Zeynep ÜÇDAĞ , Hacer BURUN ,Hanifi BURUN (Yrd. Arş.), Dr. Hale GÜNAÇTI, Murat ACI, Dr . Hatice HIZLI, Prof. Dr. A. Tanju GÖKSOY (Danışman)

Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 Projenin Toplam Bütçesi 216.929,00 TL Proje Özeti: Projenin amacı; Ayçiçeği üretimini önemli ölçüde sınırlayan mildiyö hastalığı ve orobanş parazitine dayanıklı ve yağın sağlık açısından kalitesinin bir göstergesi olan oleik asit içeriği yüksek ayçiçeği saf hatların geliştirilmesi, yüksek tane ve yağ oranına sahip ebeveyn hatlar geliştirmek, Özel ve Genel kombinasyon yetenekleri yüksek hibritler geliştirmektir. DATAEM’de yürütülmekte olan “Doğu Akdeniz Bölgesi Ayçiçeği Islah Çalışmaları” kapsamında(2014-2018) elde edilen farklı özelliklerde(oleik tip, mildiyö ve orobanşa dayanıklı v.b.) ve farklı kademelerdeki ebeveyn hatlar materyal olarak kullanılacaktır. Yürütülecek olan hibrit ayçiçeği ıslah projesi kapsamında pedigri yöntemi, kendileme, geriye melezleme gibi birçok ıslah metodu kullanılacaktır. Ülkesel açıdan stratejik öneme sahip mildiyö ve orobanşa dayanıklı oleik tip ayçiçeği geliştirme çalışmalarını yürütecek kurumsal araştırma alt yapısı ve teknik personelin bilimsel ve teknik kapasitesi geliştirilmiş (iyileştirilmiş) olacaktır.Projeden elde edilecek verilerle hazırlanacak makaleler, yurt içi ve yurt dışı dergi ve kongrelerde yayınlanarak bu konuda çalışacak akademisyen ve araştırmacılara yol gösterecektir. Mildiyö hastalığına ve orobanş parazitine dayanıklı oleik tip (%85 ve üzeri) hatlar elde edilmesi planlanmaktadır. Elde edilecek olan bu hatlar bu konuda çalışan kamu ve özel sektör işbirliğine açılacaktır. Bu projeden elde edilen bilgi ve beceri ile devamında oluşturulan gen havuzu ile yeni projeler hazırlanarak hibrit ayçiçeği çeşitleri geliştirilecektir.

86

SONUÇLANAN PROJE

Proje No: TAGEM/TBAD/16/A04/P01/02 Proje Başlığı Bazı Yerel Çerezlik Ayçiçeği Populasyonlarının Agro-morfolojik,

Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi Projenin İngilizce Başlığı Determination of Agro-morphological, Yield and Quality

Characteristics In Some Local Confectionery Sunflower Populations Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enst. Müdürlüğü


TAGEM

Proje Yürütücüsü Dr. Levent YAZİCİ (Ziraat Yük. Müh.) Yardımcı Araştırmacılar Sezai GÖKALP (Ziraat Yük. Müh.)

Rahime KARATAŞ (Ziraat Yük. Müh.) Dr. Özge KOYUTÜRK (Ziraat Yük. Müh.) Halil Dede AKYOL (Tadım Kuruyemiş Ltd. Şti/Satın Alma Müd.) Mustafa ACAR (Karadeniz Tar. Arş. Ens. Müd.9 Dr. Gülhan ATAGÜN (Karadeniz Tar. Arş. Ens. Müd.) Prof. Dr. Güngör YILMAZ (GOP (Danışman)

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2016 – 31/12/2017

Projenin yıllara Göre Bütçesi

2016: 75.000 TL 2017: 9.000 TL

Proje Özeti : Projede, Türkiye’nin farklı bölgelerinden toplanan bazı yerel çerezlik ayçiçeği popülasyonların karakterizasyonu yapılarak hakkında bilgi sahibi olmak, bitki ıslah çalışmalarında başlangıç materyali olarak kullanımını kolaylaştırmak ve çerezlik ayçiçeği sektörü tarafından kullanımını yaygınlaştırmak için Tokat yöresi ekolojik koşullarında agro-morfolojik, verim ve kalite özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne ait deneme arazisinde, dikdörtgen latis deneme desenine” göre, 3 tekerrürlü olarak, 2016-2017 yıllarında 2 yıl süre ile yürütülmüştür. Projede materyal olarak ülkemizin farklı bölgelerinden toplanmış, kırk adet çerezlik ayçiçeği yerel populasyonu ile standart olarak iki adet tescilli çeşit kullanılmış ve UPOV tanımlama listelerinde belirlenen bazı morfolojik, fenolojik ve teknolojik özellikler açısından toplam 36 karekter yönünden gözlem ve ölçümler yapılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler varyans, korelasyon katsayıları, kümeleme ve ana bileşen analizi (ABA) ile değerlendirilmiştir. Sonuç olarak yapılan değerlendirmelerde; popülasyonlarda birinci yıl toplam varyasyonun %71,55’i, ikinci yıl %72,51’i temsil eden 10 ana bileşen ekseni elde edilmiştir. Kümeleme analizi ile elde edilen dağılım dendogramında her iki yılda da dokuz küme oluşmuş, çerezlik ayçiçeklerinde incelenen karakterler açısından agro-morfolojik, verim ve kalite özellikleri yönünden popülasyonlarda yüksek varyasyonlar tespit edilmiştir. Bu yapılan tanımlamalar, ileride yapılacak ıslah çalışmalarında araştırmacılara büyük kolaylık sağlayarak yararlı olacaktır. Anahtar Kelimeler: Çerezlik Ayçiçeği, Helianthus annuus L., yerel popülasyon, ana bileşen analizi, kümeleme analizi, karakterizasyon, korelasyon katsayıları, verim

87

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P04/02/01 Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesine Uygun Ayçiçeği Genotiplerinin

Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/Erzurum Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Dr. Canan KAYA Proje Yürütücüleri Dr. Canan KAYA Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018


2017: 18400 2018: 24700 2019: 26250 2020: 29400 2021: 17000

Proje Özeti: Bu çalışma yağlık ayçiçeğinin Doğu Anadolu koşullarında adaptasyon kabiliyetinin belirlenmesi amacıyla planlanmıştır. Ayçiçeği “Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli”ne göre çalışma alanımıza giren Karasu-Aras, Van Gölü, Büyük Ağrı havzalarında üretimi desteklenen ürünler arasında yer almaktadır. Bu bölgede endüstri bitkileri içerisinde şeker pancarı ve patatesten sonra en fazla ekim alanı ve üretimine sahip olan bitki ayçiçeğidir.

Dönem Bulguları: 2018 yılı çalışmaları Erzurum merkez lokasyonunda “Tesadüf blokları deneme desenine” göre, 4 tekerrürlü ve sıra arası 70 cm, sıra üzeri 30 cm olacak şekilde kurulmuş, ayçiçeği tarımsal değerleri ölçme denemeleri teknik talimatı kapsamında gözlem ve değerlendirmeler yapılmıştır. Denemelerde Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü (TTAE) Müdürlüğü'nden temin edilen 6 çeşit adayı hat (18TR201, 18TR206, 18TR205, 18TR208, 13TR002, 18TR207) ve 4 kontrol çeşit (Bosfora, LG5582, MAS80IR, P64LL62) kullanılmıştır.

Yapılan istatistiki değerlendirmede fizyolojik olum, tane verimi, bin tane ağırlığı ve hektolitre ağırlığı bakımından genotipler arasındaki farklılık p<0.01 düzeyinde önemli bulunmuştur. En yüksek verim (304,8 kg/da) LG5582’den, en düşük verim (164,3 kg/da) ise ERZ10 nolu genotipten alınırken, en yüksek ve en düşük bin tane ağırlığı sırası ile MAS80IR (60,7 g) ve ERZ9 ( 43,3 g) nolu genotipten alınmıştır.

Deneme materyalinde bitki boyu 120.4-156.5 cm, tabla çapı 13.5-17.9, yağ oranı %35.1-50.1, yağ verimi ise 62.3-152.7 kg/da arasında değişmiş olmakla birlikte, genotipler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05).

Anahtar Kelimeler Ayçiçeği, Adaptasyon, Yağ Oranı, Yağ Verimi.

88

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No

Proje Başlığı Ayçiçeğinde Embriyo Kültürü Yöntemi ile Ebeveyn Hat ve Hibrit Islahı

Proje İngilizce Başlığı Proje Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş

Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü-Adana Çukurova Üniversitesi Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü

Proje Yürütücüsü Dr. Abdullah ÇİL


Ayşe Nuran ÇİL, Vakas ŞAHİN, Celal KALEBAŞ Dr. Aylin Celile OLUK, Zeynep ÜÇDAĞ , Hacer BURUN ,Hanifi BURUN (Yrd. Arş.), Dr. Hale GÜNAÇTI, Murat ACI, Dr .Hatice HIZLI, Prof. Dr. Rüştü HATİPOĞLU (Danışman)

Başlama-Bitiş Tarihleri 2020-2024 Projenin Toplam Bütçesi 221.929,00 TL Proje Özeti:

Projenin amacı;.Embriyo Kültürü Yöntemi kullanılarak, bölge ve ülke şartlarına uyumlu, geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, mildiyö hastalığı ve orobanş parazitine dayanıklı, verimi ve yağ oranı yüksek ayçiçeği ebeveyn hatları geliştirmek, Embriyo Kültürü Yöntemi ile ayçiçeğinde yılda 4-5 generasyon alarak daha kısa sürede ayçiçeği hibritlerinin ıslahı konusunda araştırmalar yürütmektir. Doğu Akdeniz Bölgesi Ayçiçeği Islah Çalışmaları Projesi içerisinde geliştirilen farklı kademelerde bulunan A(ana), B (Maintainer) ve Restorer(R) hatlar kullanılarak çalışmaların yürütülmesi planlanmaktadır. Ayrıca ülkemizdeki ayçiçeği tohumculuğu ile ilgili çalışan özel firmalara ayçiçeği ürün pazarının aradığı özelliklerde kaliteli ve genetik açıdan güvenilir (homozigot dayanıklı) ebeveyn hatlar sağlayabilmektir.

89

DEVAM EDEN

Proje No TAGEM/TBAD/13/A04/P01/01

Proje Başlığı Ayçiçeğinde Mildiyö Hastalığına Dayanıklı Hatların Moleküler Markörler Yardımıyla Geliştirilmesi

Proje İngilizce Başlığı Improvement of the lines resistant to mildew disease in the sunflower by molecular markers

Proje Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluş TTAE,Çukurova Ünivresitesi Proje Yürütücüsü Ayşe Nuran ÇİL

Yardımcı Araştırıcılar Dr. Abdullah ÇİL, Vakkas ŞAHİN, Celal KALEBAŞ Aylin Celile OLUK, Zeynep ÜÇDAĞ, Hacer BURUN, Hanifi BURUN(Yrd. Arş.), Prof. Dr. Hakan ÖZKAN (Danışman)

Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2022 Projenin Toplam Bütçesi 77.000 TL Proje Özeti: Projenin amacı; 6973-R, RYM13-174/1,RYK13-579, DAVB16-30, DAVB1686 (Mildiyöye Dayanıksız,Orabanşa dayanıksız) hatları, Mildiyö hastalığına karşı dayanıklılığı sağlayan Pl8 ( RHA-436) ve Pl13 (HA-R-5 ) genlerini Marköre Dayalı Seleksiyon Islahı ile aktarılmasıdır. Bu kapsamda ; 6973, RYM13-174/1,RYK13-579,DAVB16-30,DAVB1686 ebeveyn hatları RHA-436

(730, 770, 773, 304 mildiyö ırklarına dayanıklı) ve HA-R-5 (100, 300, 310, 330, 700, 710, 730, 731, 770 mildiyö ırklarına dayanıklı) mildiyöye dayanıklılık kaynakları ile melezlenmiştir.

İkinci generasyon çalışmalarında bu melezlere ait F1 bitkileri ekilerek F1 bitkilerinden erken dönemde taze yaprak örnekleri toplanarak STS10D6 primeri F1 doğrulaması yapılmış olup STS10D6 codominant primer olduğu belirlenmiştir.

BC4F3 (Har5*6973, RHA437*6973r, RHA436*6973r, (Har5*RHA437)*6973, (6973*RHA437)*6973 )bitkilerine ait tohumlarda mildiyö testleri Enstitümüz Laboratuvar`ımızda gerçekleştirilmiştir. Mildiyö testleri sonucunda 396 adet bitki içerisinde 300 adet bitkinin Mildiyö hastalığına dayanıklı olduğu tespit edilmiştir.

Bu proje sonunda Marköre Dayalı Seleksiyon Islahı kullanılarak Mildiyö hastalığına dayanıklı 6973-R ayçiçeği hattı geliştirilmiştir. Ayrıca DNA Markörlerinin Ayçiçeği Islahında kullanılmasının önü açılmıştır. Geliştirilen 6973-R ayçiçeği hattının Ayçiçeği Islahında kullanılması ile Mildiyö`ye dayanıklı melez çeşitler geliştirilebilecektir.Aynı zamanda ayçiçeğinde ülkemizde ilk defa; moleküler markörler ile seleksiyon yönteminden yararlanılarak, uzun yıllardır yürütülen ülkesel ayçiçeği araştırmaları programına ivme kazandırılmış, sektörün ihtiyaç duyduğu özelliklere sahip, yerli ebeveyn hat kısa sürede geliştirilmesi yönünde çalışmalar devam etmektedir.

90

YENİ TEKLİF

Proje No

Proje Başlığı Ayçiçeğinde Kurağa Tolerant Ebeveyn Hatların Klasik ve Biyoteknolojik Yöntemler Kullanılarak Geliştirilmesi

Proje İngilizce Başlığı Proje Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Siirt Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü Siirt Üniversitesi.Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Bölümü Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Yürütücüsü Ayşe Nuran ÇİL


Dr. Abdullah ÇİL, Vakas ŞAHİN, Celal KALEBAŞ, Dr. Aylin Celile OLUK, Zeynep ÜÇDAĞ , Hacer BURUN , Hanifi BURUN (Yrd. Arş.), Murat ACI, Dr .Hatice HIZLI, Volkan ÇATALKAYA Dr. Emel ÖZER, Doç. Dr. Behçet İNAL, Doç.Dr. Ali Beyhan UÇAK (Danışman)

Başlama-Bitiş Tarihleri 2020-2024 Projenin Toplam Bütçesi 235.429,00 TL Proje Özeti: Projenin amacı; Ülkemiz için ekonomik öneme sahip ayçiçeği ıslahında kuraklığa toleranslık açısından ilerleme sağlamayı ve ülkesel agronomi ve ıslah programlarına yeni bir ivme kazandırmayı amaçlayan bu proje ile kontrollü ve saksı koşullarında, kurağa tolerans bakımından önemli parametreler (morfolojik, fenolojik, fizyolojik ve moleküler) tespit edilecektir. Melezleme programından gelen ara kademedeki hatlar üzerinde stres tolerans göstergelerinin kullanılabilirliğinin doğrulanması ile kuraklığa tolerant yeni hatlar geliştirilecektir. Kurağa tolerant ayçiçeği hibritlerinin geliştirilmesi, ülkesel bazda ayçiçeğinde kuraklık stresinden kaynaklanan ürün kaybının azalmasına önemli oranda katkı sağlayacaktır. Projede bitkisel ıslah programlarında kullanılan seleksiyon parametrelerine bitki su stres indeksi ile aquaporin gen seviyelerinin dahil edilmesi bitkinin kuraklığa karşı reaksiyonunu daha hızlı ve etkin bir şekilde belirlenebilir hale getirecektir. Bu yeni stres tolerans göstergeleri, ıslah programlarında yeni bitki çeşitlerinin geliştirilmesinde varyasyon kaynağı olarak kullanılan genetik materyalin daha hızlı bir şekilde kuraklık stres faktörlerine dayanıklı melezleme programlarının oluşturulmasında ebeveyn seçimini kolaylaştıracaktır. Bu projeden beklenen en önemli başarı, kuraklık stresinin görüldüğü koşullarda ve yerlerde ( Çukurova vb.) yetiştirilebilecek ve ekonomik önemi olan kurağa tolerans ayçiçeği ebeveyn hatları geliştirmek ve akabinde özel ve genel kombinasyon yetenekleri yüksek kurağa tolerant ayçiçeği hibritleri geliştirmek olacaktır.

91

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P04/02/02 Proje Adı Orta Karadeniz Geçit Kuşağına Uygun Ayçiçeği Genotiplerinin

Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Mustafa ACAR Proje Yürütücüleri Şahin GİZLENCİ, Sezai GÖKALP Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018-31/12/2018


2017: 23.000 2018: 23.000 2019: 25.000 2020: 31.000 2021: 30.000

Proje Özeti: Proje Özeti: 2018 yılı çalışmaları Amasya / Suluova ilçesi çiftçi arazisinde ve Tokat Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü arazisinde gerçekleştirilmiştir. Denemelerde TTAE (Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü) tarafından gönderilen 4 ayçiçeği çeşidi (LG 5582, Bosfora, P64 LL 62 ve MAS 80 IR) ile 6 çeşit adayı (13 TR 002, 18 TR 202, 18 TR 203, 18 TR 204, 18 TR 207 ve 18 TR 208) kullanılmıştır. Amasya lokasyonunda verimler 344,9 kg/da ile 193,8 kg/da arasında değişmiştir. En yüksek verim LG 5582 çeşidinden, en düşük verim ise 18 TR 202 çeşit adayından elde edilmiştir. Verim bakımından çeşit adaylarından 18 TR 208 ve 18 TR 207 iyi performans göstermiş, LG 5582 dışındaki diğer standart çeşitleri geçmeyi başarmışlardır. Tokat lokasyonunda verimler 332,4 kg/da ile 137,9 kg/da arasında değişmiştir. En yüksek verim LG 5582 çeşidinden, en düşük verim ise 18 TR 203 çeşit adayından elde edilmiştir. Verim bakımından ilk üç sırayı LG 5582, P64 LL 62 çeşitleri ile 18 TR 207 çeşit adayı almıştır.

Anahtar Kelimeler Ayçiçeği, Adaptasyon, Yağ Oranı, Yağ Verimi.

92

3.2.-Ülkesel Kolza Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi 3.2.1-Ülkesel Kolza Islah Araştırmaları

ARA SONUÇ

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/04-1 Proje Adı Karadeniz Bölgesi Kolza Islahı Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Şahin GİZLENCİ Proje Yürütücüleri Mustafa ACAR, Doç. Dr. Selim AYTAÇ Başlama-Bitiş Tarihleri 20014/2019 (Ara Sonuç) Raporun Ait Olduğu Dönem

2014/2018


215.000 TL

Proje Özeti: Ülkemizin tarım politikası açısından kritik olan unsur, ülke topraklarının en verimli bir şekilde kullanılarak ekonomiye katkısının arttırılması ve üreticilerin gelirinin yükseltilmesidir. Bu da olaya akılcı ve dinamik yaklaşımlarla mümkün olabilir. Değişik yaklaşımlar arasında en önemli alternatif, ülke şartlarına uygun farklı bitki türleri bulmak ve tarımını özendirmektir. Bitkisel yağ sanayimiz % 70 oranında ham madde yönünden dışarıya bağımlıdır (Anonim, 2016). Bitkisel yağ ithalatını azaltmak için yağlı tohum üretimimizi çeşitlendirerek artırılması gerekmektedir. Bu konuda akla gelen yağlı tohumlu bitkilerin başında kolza (Brassica napus L.) gelmektedir. Son yıllarda, Türkiye’de, kolzanın ekim alanı hızla artmaktadır. Ülkemizde kolza üretiminin tamamına yakın bir kısmında hibrit çeşitler kullanılmaktadır. Üretimde kullanılan tohumlukların tamamı ithal edildiği için tohumlukta kendi kendine yeten ülke olma yolunda yerli hibrit çeşitlerin, sentetik çeşitlerin, saf hatların ve yarıyol materyallerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Ülkemizde geliştirilmiş, tescil edilmiş yerli hibrit kolza çeşidi yoktur. Sami Bey ve Süzer çeşitleri olmasına rağmen ihtiyacı karşılamaktan çok uzaktır. Bu proje ile ülkemiz ekolojik şartlarında kışlık olarak yetiştirilebilme imkanı olan, tohum dökmeyen, yüksek verimli ve tohumları yem ve gıda sanayinde kullanılabilecek kaliteli (glikosinolat ve erusik asit içeriği bakımından) hatların ve/veya hibrit çeşit/çeşitlerin, sentetik çeşitlerin, saf hatların geliştirilmesi amaçlanmıştır. 2013-2018 yılları arasında kendileme, seleksiyon, saf hat, sentetik çeşit, hibrit çeşit geliştirme çalışmaları yürütülmüştür. Bu kapsamda KTAE 1 ve KTAE 2 çeşit adayları tescile sunulmuş ve üretim izni alınmıştır.

Anahtar Kelimeler Kolza, verim, yağ oranı, erüsik asit, glikosinolat, hibrit

93

YENİ TEKLİF Proje No Proje Adı Karadeniz Bölgesi Kolza Islahı Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Şahin GİZLENCİ

Proje Yürütücüleri Mustafa ACAR, Çiğdem YİĞEN, Hayati KAR, Doç. Dr. Selim AYTAÇ,

Başlama-Bitiş Tarihleri 20019/2024 Raporun Ait Olduğu Dönem - Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

235.000 TL

Proje Özeti: Ülkemizin tarım politikası açısından kritik olan unsur, ülke topraklarının en verimli bir şekilde kullanılarak ekonomiye katkısının arttırılması ve üreticilerin gelirinin yükseltilmesidir. Bu da olaya akılcı ve dinamik yaklaşımlarla mümkün olabilir. Değişik yaklaşımlar arasında en önemli alternatif, ülke şartlarına uygun farklı bitki türleri bulmak ve tarımını özendirmektir. Bitkisel yağ sanayimiz %70 oranında ham madde yönünden dışarıya bağımlıdır (Anonim, 2016). Bitkisel yağ ithalatını azaltmak için yağlı tohum üretimimizi çeşitlendirerek artırılması gerekmektedir. Bu konuda akla gelen yağlı tohumlu bitkilerin başında kolza (Brassica napus L.) gelmektedir. Son yıllarda, Türkiye’de, kolzanın ekim alanı hızla artmaktadır. Ülkemizde kolza üretiminin tamamına yakın bir kısmında hibrit çeşitler kullanılmaktadır. Üretimde kullanılan tohumlukların tamamı ithal edildiği için tohumlukta kendi kendine yeten ülke olma yolunda yerli hibrit çeşitlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Ülkemizde geliştirilmiş, tescil edilmiş yerli hibrit kolza çeşidi yoktur. Bu proje ile ülkemiz ekolojik şartlarında kışlık olarak yetiştirilebilme imkanı olan, tohum dökmeyen, yüksek verimli ve tohumları yem ve gıda sanayinde kullanılabilecek kaliteli saf (glikosinolat ve erusik asit içeriği bakımından limitler içerisinde olan) hatların, sentetik çeşitlerin ve/veya hibrit çeşit/çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Projenin en önemli çıktısı, yerli hibrit kolza çeşit veya çeşitlerinin elde edilmesidir. Bu durum projeye özgün bir değer ve orijinallik katmaktadır. Çünkü daha önce gerek enstitümüz gerekse diğer enstitüler tarafından iki adet yerli kolza çeşidi tescil edilmiş, 2 çeşit de üretim izni alınmıştır. Brassica türlerinde hibrit tohum üretim maliyetlerinin yüksek olması, geliştirilen yerli hibrit çeşitlerin tohumluklarının da daha ekonomik yöntemlerle üretilmesini zorunlu kılmaktadır. Brassica grubu türlerde hibrit çeşitlerin tohumluk üretimlerinde genetik- sitoplazmik erkek kısırlığı (CGMS) yöntemi yaygın olarak kullanılmaktadır. Yürütülecek bu çalışma ile ülkemizde ilk defa, kolzada erkek kısırlık yöntemiyle hibrit çeşitlerin geliştirilmesi konusunda somut (tescil) adımlar atılmış olacaktır. Yurt dışından temin edilen 3 adet erkek kısır saf hat ile 15 adet üstün baba ebeveyn kullanılarak 45 adet melez kombinasyon elde edilecektir. Sitoplazmik genetik erkek kısır hatlar melezlenerek hibritlerin elde edilmesi, elde edilen hibritlerin farklı ekolojilerde üretilmesiyle, değişen çevre şartlarına karşılık göstermiş oldukları performans ortaya konulabilecektir. Böylece, üstün performans gösteren ülkemizin ilk yerli hibrit kolza çeşit aday/adaylarının tescili için TTSM’e başvurusu yapılacaktır. Bu sayede ülkemizin ilk yerli hibrit kolza çeşit/çeşitleri geliştirilerek ekonomiye kazandırılacaktır. Ayrıca saf hat, sentetik çeşit geliştirme çalışmaların da proje kapsamında devam edilecektir. Anahtar Kelimeler Kolza, hibrit, CGMS, seleksiyon, erüsik asit, glikosinolat

94

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/04-1 Proje Adı Ege Bölgesi Kolza Araştırmaları Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Menemen-İZMİR Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Mehmet ALDEMİR Proje Yürütücüleri Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ, Dr. A. Şemsettin TAN Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

01/01/2014 ile 31/12/2018 Dönemi.



Proje Özeti: Artan nüfusla birlikte beslenme, dünyada ve ülkemizde bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. İnsan beslenmesinde, özellikle bitkisel yağların önemi büyüktür. Ülkemizde yıllık 1.000.000 tonu aşan bitkisel yağ açığının kapatılabilmesi için, halen üretimde bulunan yağ bitkilerinin kalite ve kantitelerinin artırılması çalışmalarının yanı sıra, yeni yağ bitkileri arayışı içine de girilmiştir. Kolza, % 40-50 yağ oranı, % 20-25 arasında protein oranı; glikozinolat ile erusik asitten ari oluşu (0-0), ve yağ asitleri kompozisyonu açısından oldukça yüksek kalitede (oleik asit: %59,8; linoleik asit: %19,4; linolenik asit: %10,2; palmitik asit: %9,2; eikosenoik asit: %0,2 ve erusik asit: % 0,3) olması nedeniyle yağ ve yem endüstrisince aranılan bir kültür bitkisi olarak akla gelmektedir. Bu proje kapsamında 1987-2018 yılları arasında bir çok adaptasyon çalışması, çeşit geliştirme çalışmaları, yetiştirme tekniği ve eğitim-yayım faaliyetleri yürütülmüş ve kolza tarımına ve yağ açığımızın kapatılmasına katkı sunulmuştur. Bu projenin ana hedefleri, adaptasyon çalışmaları ile hem birinci hem de ikinci ürün üretim sezonları için daha yüksek verimli çeşitlerin belirlenmesi ve yüksek verimli, kaliteli ve istenilen özelliklere sahip kolza çeşitlerinin geliştirilerek yağ açığımızın kapatılmasına ve üretiminin maliyetinin düşürülmesine katkı sağlamak olmuştur. Projenin 2014-2018 diliminde; Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde (ETAE) geliştirilen kolza çeşit adaylarının verim performansları ve kalite özelliklerini belirlemek amacı ile 2014/2015, 2015/2016, 2016-2017 ve 2017-2018 yetiştirme sezonlarında yürütülmüştür. Araştırmada; 2014/15 yetiştirme sezonunda en yüksek tane verimi 411 kg/da ile ETAE-K-5.1 ve ETAE-K-25.2’den, 2015/16 yetiştirme sezonunda ise 340 kg/da ile ETAE-K-1.1’den elde edilmiştir. Bu çalışmada çeşit adaylarının kontrol çeşitlere göre erkenci oldukları saptanmıştır. En kısa fizyolojik olum gün sayısı 2014/15 yetiştirme sezonunda ETAE-K-2.1, ETAE-K-3.3 ve Sary çeşitlerinde 195 gün olarak gün olarak gözlenmiştir. 2015/16 yetiştirme sezonunda en kısa fizyolojik olum gün sayısı Sary çeşidinde 188 gün olarak gözlenmiştir. Araştırma sonuçları yeni çeşit adaylarının yüksek verimli, kaliteli ve erkenci olduğunu, Sary hariç diğer standart çeşide göre yaklaşık olarak 2-3 hafta erken hasat olgunluğuna ulaştığını ortaya koymuştur. Bu durum ikinci ürün ekim tarihleri açısından önem taşımaktadır. Çeşit adaylarından ETAE-K-19.1 ve ETAE-K-23.1 verim ve kalite özellikleri bakımından ümitvar bulunmuşlardır ve tescil başvuruları yapılmıştır. Yüksek tane ve yağ verimine sahip çeşitlerin üretimde yer alması yağ açığımızın kapatılmasına önemli katkılarda bulunacaktır. Anahtar Kelimeler

Kolza, Brassica napus L., Kanola, Islah, Genetik, Adaptasyon, Agronomi, Verim, Çeşit, Kolza teknolojisi, Yağ asitleri kompozisyonu, Kolza hastalık- zararlı ve yabancı otları, Verim, Verim komponetleri.

95

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P01/03 Proje Başlığı Trakya-Marmara Bölgesi Kolza Islah Araştırmaları Proje Lideri Merve GÜZEL (Proje Lideri, 16.07.2018 tarihi itibariyle)

Dr. Sami SÜZER (16.07.2018’de tayin nedeniyle ayrıldı) Proje Yürütücü Kuruluş

Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü


TAGEM, Karadeniz ve Merkez Tarımsal Araştırma Enstitüleri, N.K.Ü. ve M.K.Ü. Ziraat Fakülteleri, Trakya'daki Tarım İl Müdürlükleri, Önder Çiftçi Birliği

Proje Başlangıç Yılı Eylül 2015 Başlama - Bitiş Tarihi 2018-2019 (2018, Projenin 4. yılıdır) Projenin Toplam Bütçesi

2015: 24.500 TL, 2016: 25.000 TL, 2017: 30.000TL 2018: 31.500 TL, 2019: 37.000 TL Toplam: 148.000 TL

Proje Özeti: Projenin amacı; Trakya koşullarına uygun, adaptasyon kabiliyeti yüksek, kışa dayanıklı, tane dökmeyen, verimi ve yağ oranı yüksek, yağında %1'in altında erusik asit, küspesinin her gramında 20 mikromolin (mmol) altında glukozinulat içeren kolza (Brassica napus L.) hat ve çeşitlerini modifiye bulk ve sentetik çeşit geliştirme gibi ıslah yöntemleriyle geliştirmektir. Geçmiş dönemde, başlangıçtan bu yıla kadar yapılan çalışmalarda; kolza gözlem ve ıslah bahçelerinde uygun ebeveynler arasında 2004-2017 yılları arasında toplam başarılı olarak 290 melez kombinasyonu gerçekleştirilmiştir. Enstitümüzde şimdiye kadar yapılan kolza ıslah araştırmaları sonucu geliştirilen 10’larca ümitvar hattan 2012 yılında Süzer ve 2017 yılında Samibey çeşitleri tescil ettirilmiştir. Bu dönemde (2017-2018); ıslah projesi kapsamında 73 çeşitli kolza gözlem bahçesi, ıslah ve melezleme çalışmalarında gen kaynağı olarak kullanılmıştır. Melezleme çalışmalarından elde edilen 4 adet F7, 4 adet F6, 7 adet F5, 8 adet F4, 13 adet F3, 15 adet F2 ve 20 adet F1 kademesindeki toplam 71 hatla ıslah bahçesi oluşturulmuş ve 2017 yılı kolza çiçeklenme döneminde başarılı olarak 20 yeni kışlık kolza melezi kombinasyonu yapılmıştır. Tescil, Tübitak-1001 ve Enstitümüz ait ümitvar hatların bulunduğu 3 ayrı kolza çeşit verim denemesi tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekerrür olarak başarı ile yürütülmüştür. Enstitümüzde geliştirilen tescilli Süzer ve Samibey kolza çeşitlerinden örtü altında ıslahçı tohumu üretilmiştir.

96

ARA SONUÇ Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P01/03 Proje Adı Trakya-Marmara Bölgesi Kolza Islah Araştırmaları Proje Yürütücü Kuruluş

Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Proje Lideri Merve GÜZEL (Proje Lideri, 16.07.2018 tarihi itibariyle) Dr. Sami SÜZER (16.07.2018’de tayin nedeniyle ayrıldı)

Proje Yürütücüleri Merve GÜZEL (Proje Lideri, 16.07.2018 tarihi itibariyle) Dr. Sami SÜZER (16.07.2018’de tayin nedeniyle ayrıldı)


TAGEM, Karadeniz ve Merkez Tarımsal Araştırma Enstitüleri, N.K.Ü. ve M.K.Ü. Ziraat Fakülteleri, Trakya'daki Tarım İl Müdürlükleri, Önder Çiftçi Birliği

Başlama - Bitiş Tarihi 2015-2019 (2018, Projenin 4. Yılı Ara Sonuç Raporu) Projenin Toplam Bütçesi

2015: 24.500 TL, 2016: 25.000 TL, 2017: 30.000TL 2018: 31.500 TL, 2019: 37.000 TL Toplam: 148.000 TL

Proje Özeti: Projenin amacı; Trakya koşullarına uygun, adaptasyon kabiliyeti yüksek, kışa dayanıklı, tane dökmeyen, verimi ve yağ oranı yüksek, yağında %1'in altında erusik asit, küspesinin her gramında 20 mikromolin (mmol) altında glukozinulat içeren kolza (Brassica napus L.) hat ve çeşitlerini modifiye bulk ve sentetik çeşit geliştirme gibi ıslah yöntemleriyle geliştirmektir. Ara sonuç raporunun kapsadığı 2015-2018 yılları arasında; üçüncü beş yıllık döneminin ilk dört yılı içerisinde yürütülen “Trakya-Marmara Bölgesi Kolza Islahı Araştırmaları” projesinde yurt içi ve yurt dışından temin edilen genotiplerle gözlem ve melezleme bahçeleri kurulmuştur. Her yıl ortalama 150'nin üzerindeki kolza materyali gözlem ve melezleme bahçelerinde test edilmiştir. Bu materyaller içerisinde uygun ebeveynler tespit edilerek melezleme programına alınmıştır. Melezleme programında 2015-2018 yılları arasında yapılan toplam 177 melez kombinasyonundan 77 adedi başarılı olmuştur. Melezlemelerden elde edilen açılan materyal (populasyon) üzerinde çalışılarak, amaca uygun tek bitki seleksiyonları yapılmıştır. Enstitümüzde şimdiye kadar yapılan kolza ıslah araştırmaları sonucu geliştirilen 10’larca ümitvar hattan 2012 yılında tescil ettirilen Süzer çeşidine ilave olarak 2017 yılında bu proje döneminde Samibey çeşidi tescil ettirilmiştir. Enstitümüzde geliştirilen ileri kademe kolza hatlarının %44-48 arası yağ içeren tohumlarında; oleik asit (omega-9) % 64.0 - 67.76, linoleik asit (omega-6) %17.03-19.20, linolenik asit (omega-3) % 6.54-7.96 arası ve erusik asit oranı standart olarak kabul edilen yüzde birin (%1.0) çok altında (% 0.00-%0.26) olduğu yapılan analizler sonucu ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: Kolza, ıslah, melez, hat, kışlık, verim, deneme, yağ

97

YENİ TEKLİF PROJE

Proje Adı Trakya-Marmara Bölgesi Kolza Islah Araştırmaları Proje Türü Entegre Bağlı Olduğu Proje ÜLKESEL KOLZA ISLAH ARAŞTIRMALARI Projeyi Teklif Eden Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM,

Karadeniz ve Merkez Tarımsal Araştırma Enstitüsü Proje Koordinatörü/ Lideri Şahin GİZLENCİ (Karadeniz Tarımsal Araştırma

Enstitüsü) Proje Yürütücüsü Merve GÜZEL İşbirliği Yapılan Kuruluşlar Karadeniz ve Merkez Tarımsal Araştırma Enstitüsü Başlama - Bitiş Tarihi 01.09.2019-31.12.2024 Projenin Toplam Bütçesi 2019-20: 28.500 TL 2020-21: 33.500 TL, 2021-22:

32.000TL 2022-23: 33.000 TL, 2023-24: 30.500 TL Toplam: 157.500 TL

Proje Özeti: Trakya koşullarına uygun, adaptasyon kabiliyeti yüksek, kışa dayanıklı, tane dökmeyen, verimi ve yağ oranı yüksek, yağında %1'in altında erusik asit, küspesinin her gramında 20 mikromolin (mmol) altında glukozinulat içeren kolza (Brassica napus L.) hat ve çeşitlerini modifiye bulk ve sentetik çeşit geliştirme gibi ıslah yöntemleri kullanılarak çeşit geliştirmektir. Projenin materyalini 2018-2019 yılında ekimi yapılan melez bahçesi, açılan materyal, gözlem bahçesi ve verim denemelerinde yer alan ve 2019 yılında yapılacak çalışmalar sonucu seçimi yapılan genotiplerden oluşacaktır. Ayrıca Yurtdışı ve yurtiçi farklı kaynaklardan temin edilen yağ oranı ve verimi yüksek kolza genetik materyali projede kullanılacaktır. Ayrıca Amerikan Gen Bankası’ndan (USDA) istenen 39 adet(değişebilir sayı) yüksek oleik yağ asidi içeren hatlarda kullanılacaktır. Bu proje kapsamında kışa dayanıklılık ve verim bakımından TTAE’de iklim odası, sera ve tarla koşullarında; yağ ve yağ asitleri gibi kalite analizleri de yine TTAE’nin kendi laboratuvarlarında yapılacaktır. Yurtdışından gelecek olan oleik yağ asidi oranı yüksek kolza çeşitleri ıslah bahçesine ekilecektir. Gözlem bahçeleri, melez bahçelerinde 2 mx 2 sıra, sıra arası 60 cm ve sıra üzeri mesafesi de 4-5 cm olacak şekilde elle ekilecektir. Denemelerde rozetleşme tarihi, kışa dayanma, sapa kalkma tarihi, ilk çiçeklenme tarihi, tam çiçeklenme tarihi, fizyolojik olum tarihi, yan dal sayısı, bitkide harnup sayısı, harnupta tane sayısı, yatma, harnup çatlama oranı, tane dökme oranı, 1000 tane ağırlığı, yağ oranı, yağ asit miktarları gibi karakterler yönünden gözlemler yapılacaktır. Gözlem sonuçlarının değerlendirilmesi sonucunda, bölge için uygun olan hat ve çeşitler belirlenecektir. Seçilen materyallerle melez bahçesinin oluşturulmasından sonra, uygun ebeveynler arasında melezlemeler yapılacaktır. Elde edilen açılan populasyonlarda, tek bitki seleksiyon (modifiye bulk) metodu kullanılarak, materyaller bir üst kademeye aktarılacaktır. F5 veya daha sonraki kademelerde durulma gösteren hatlar sırasıyla ön verim, verim ve bölge verim denemeleri kurularak bölge için ümitli olabilecek çeşidin geliştirilmesine çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Kolza, ıslah, melez, hat, kışlık, verim, deneme, yağ

98

YENİ TEKLİF PROJE (DOKTORA) Proje No Proje Adı Farklı Kolza (Brassica napus L.) Çeşitlerinin Ankara ve Eskişehir

Ekolojik Koşullarında Verim, Verim Komponentleri ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü – Osman Gazi Üniversitesi Ziraat Fakültesi

Proje Lideri Muhittin BAĞCI Proje Yürütücüleri Muhittin BAĞCI – Doç. Dr. Duran KATAR Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/02020 – 31/12/2021 Raporun Ait Olduğu Dönem

Yeni


I.Yıl: 17.600 TL – II.Yıl: 17.300 TL

Proje Özeti: Kanada’da 1974 yılında; düşük erusik asit ve glukosinolat içeren bir kolza çeşidi geliştirilmiş ve bu çeşit “Kanola” olarak tescil ettirilmiştir (Baydar ve Erbaş, 2014). Bitkisel yağ açığımızın kapatılabilmesi için yağ bitkilerinin üretimine önem vermek gerekmektedir. Kolza, kendine döllenen, tek yıllık bir kültür bitkisi olup %30’lara kadar yabancı döllenebilir. Bitki boyu genellikle 80-100 cm arasındadır. Kolzanın soğuğa en dayanıklı olduğu 6-8 yapraklı evreye “rozetleşme” adı verilir. Bu evrede biyolojik kışlık çeşitler kar örtüsü altında -15ºC ve hatta -20ºC’ye varan düşük sıcaklıklara dayanabilmektedir. Kolza bitkisi ideal olarak 10-30 ºC arasında, optimal 20 ºC’de büyür (Baydar ve Erbaş, 2014). Ülkemizin birçok farklı bölgesinde yetiştirilen kolza bölge şartlarına ve seçilen çeşide göre üretimde ve verimde değişkenlik göstermektedir. Bu araştırma, 10 farklı Kolza (Brassica napus L.) çeşitlerinin verim, verim komponentleri ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla Ankara ve Eskişehir ekolojik koşullarında yapılacaktır. Denemeler, tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak 2018-2019 ve 2019-2020 kışlık ve yazlık kolza yetiştirme dönemlerinde Ankara Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Haymana deneme arazisi ve Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme arazisinde yürütülecektir. Çalışmada kışlık ve yazlık kolza materyali olarak, ES Natalia, Sary, Heros, Artago, NK Caravel, Süzer, PR44W29, Marcopolos, Samibey, Nk Linus olmak üzere on adet çeşit kullanılacaktır. Araştırmada Verim; tohum, ham yağ, ham protein verimi, Teknolojik özellikler; ham yağ, ham protein, yağ asitleri kompozisyonu, Morfolojik özellikler; bitki boyu, yan dal, bitki başına kapsül, ana saptaki kapsül sayısı, kapsül boyu, kapsülde tohum sayısı, bin tohum ağırlığı, Fenolojik gözlemler; çıkış süresi ve oranı, ilk çiçeklenme, tam çiçeklenme ve fizyolojik olum tarihi belirlenecektir. İki yıl süre ile yapılacak olan araştırmadan elde edilen verilerin analiz ve değerlendirme sonuçlarına göre, denemeye alınan on çeşitten, yazlık ve kışlık olarak hem Ankara/Haymana ve Eskişehir ekolojik koşullarına hangi kolza çeşitlerinin uygun olduğu belirlenecek, hem de çeşitlerin farklı ekim dönemlerinin verim ve kalite üzerine etkileri belirlenecektir. Anahtar Kelimeler Kolza, Brassica napus L., kanola, adaptasyon, verim, verim

komponentleri, kalite özellikleri

99

3.3. Ülkesel Soya Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi

3.3.1-Ülkesel Soya Islah Araştırmaları

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD14/A04/P01/06-1 Proje Adı Karadeniz Bölgesi Soya Islahı Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Mehmet ERDOĞMUŞ Proje Yürütücüleri Meral ERGİN, Serkan YILMAZ Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014 - 31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2014 - 31/12/2018 (Sonuç Raporu) Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

26.000 TL ,27.000 TL, 28.000 TL, 29.000 TL, 30.000 TL

Proje Özeti: Ülkemizde mevcut yağ açığının kapatılmasında ve hayvan beslenmesindeki önemi

nedeniyle soyanın üretimi artırılmalıdır. Yağ bitkilerinin üretiminin artırılması ya birim alan verimliliğini ya da üretim alanlarını artırmakla mümkün olacaktır. Bu amacın gerçekleştirilebilmesi için uygun çeşitlerin yetiştirilmesi birim alan verimliliğini artırmada ilk aşamayı oluşturmaktadır. Bu anlamda Karadeniz Bölgesi olarak en önemli problemlerden biri bölge ekolojisine uygun yüksek verimli çeşitlerin eksikliğidir. Özel sektörün elinde bazı çeşitler olmasına rağmen bunlar yayılma alanı bulamamışlardır.

Bu çalışma ile özellikle Karadeniz sahil ve geçit bölgelerinde olmak üzere ülke çapında yüksek verim verebilecek, protein ve yağ oranı yüksek çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla öncelikle farklı olgunlaşma gruplarına ait çeşitler ile gözlem bahçeleri oluşturulmuş melezleme programlarında ve diğer çalışmalarda kullanılmak üzere verim ve verim kriterleri bakımından incelenmişlerdir.

2018 yılı itibariyle çalışmada verim denemeleri ve bölge verim denemelerine tabi tutulacak olan toplam 16 soya hattı ve ön verim denemelerine alınmak üzere F6 kombinasyonlarından seçilen 49 soya hattı bulunmaktadır. Bununla birlikte melezleme aşamasından başlamak üzere tüm F kademelerinde olmak üzere farklı sayılarda melez kombinasyonları proje kapsamında muhafaza edilmektedir.

Anahtar Kelimeler Soya, Islah, Seleksiyon, Tek Bakla Nesli Metodu, Verim

100

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Karadeniz Bölgesi Soya Islahı Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Mehmet ERDOĞMUŞ Proje Yürütücüleri Meral ERGİN Serkan YILMAZ Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2023


01/01/2019 - 31/12/2023 (TEKLİF PROJE)


56.000 52.000 47.000 48.000 47.000

Proje Özeti: Soya dünyadaki bitkisel yağların ve yüksek proteinli hayvan yemlerinin başlıca kaynağıdır

Türkiye’de yağ açığının yanında, hayvansal ürünlere olan talep artışı ve hayvancılıktaki gelişmelere paralel olarak hayvan yemi ihtiyacı da artmaktadır. Bu nedenle soyanın ithalatı, ham yağ yanında tane ve küspe olarak da yıldan yıla artış göstermektedir. Tarımsal sanayinin geliştirilmesinde ana rol oynayabilecek soyanın üretimi bu nedenle arttırılmalıdır.

Soya üretimini arttırmak iki yolla mümkündür. Birincisi üretim alanlarının arttırılması, ikincisi ise üretime alınacak çeşitlerin çiftçilerin arzuladığı özelliklere ve yüksek verim potansiyeline sahip olmasıdır. Ülkemizin soya ihtiyacını karşılayabilmesi için her iki seçeneğinde ele alınması gerekmektedir. İkinci alternatif yerine getirildiği takdirde soyada maliyetlerde azalma olacağı için bu üründen elde edilecek gelir artacak, dolayısıyla da üretim alanlarını arttırmak kolaylaşacaktır.

Bu proje ile ülkemiz genelinde yüksek verim potansiyeline sahip, ana ve ikinci ürüne uygun, yatmaya dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu hedefler doğrultusunda Enstitümüzde, 1999 yılından itibaren aralıksız devam eden melezleme ve seleksiyon çalışmaları neticesinde 2019 yılı itibariyle; 19 adet F1, 12 adet F2, 11 adet F3, 7 adet F4 ve 313 adet F5 tek bitki, 156 adet F6 kademesinde tek bitki materyali mevcuttur. Ön verim kademesinde 49 adet, verim kademelerinde 10 ve bölge verim kademesinde ise 6 adet proje amaçlarına uygun soya hattımız bulunmaktadır. 2019-2023 tarihlerini kapsayan proje döneminde; melezlemeler ve açılan F materyallerindeki seleksiyonların yanında, seçilen hatlarla ilgili verim denemelerine devam edilecektir. İleri hatlarla yapılacak bölge verim denemeleri sonuçlarına göre belirlenecek hat/hatlar Çeşit Tescil ve Sertifikasyon Kurumuna çeşit adayları olarak gönderilecektir.

Anahtar Kelimeler Soya, ıslah, seleksiyon, tek bitki, kalite, verim.

101

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A/04/P01/06-08 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Soya (Glycine Max L.) Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Proje Lideri Ramazan KELEŞ Proje Yürütücüleri Dr. Hasan KOÇ, Berat DEMİR, Murat Nadi TAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri Ocak 2014- Aralık2018



2014 : 20.000TL 2015 : 21.000TL 2016 : 22.000TL 2017 : 23.500TL 2018 : 24.000TL Toplam:110.000TL

Proje Özeti: Orta Anadolu Bölgesi koşulları için; erkenci, yatmaya dayanıklı, yüksek verimli, başta protein oranı olmak üzere besin değeri yüksek ve adaptasyon kabiliyeti iyi olan çeşitleri geliştirmek amaçlanmıştır. Devam eden ıslah projesi statüsündeki üçüncü dönemi olan 2014-2018 yılları çerçevesinde, gerek adaptasyon gerekse ıslah çalışmaları mevcut materyaller ile yürütülürken, materyaller bulundukları ıslah kademesine bağlı olarak farklı tekerrür sayısında ve deneme deseninde uygun ekim tarihlerinde BDUTAE merkez arazilerinde ekilmişlerdir. Islah çalışmalarında kapsamında; Önverim denemesi kademesine içerisinden 32 adet genotip 3 adet standart çeşit ile test edilmiş, elde edilen veriler işığı altında 13 adet genotip Verim denemesi kademesine aktarılmıştır. Bölge verim denemesi kademesin de ise 7 adet genotip test edilmiştir. 2010 yılında tescil ettirilen “Çetibey” çeşidine ait tohumluk üretimlerine devam edilirken, “Sarıgelin” ve “Altınsoy” çeşitleri sırasıyla II ürün ve ana ürün vasıflarıyla tescil edilmiş ve tohumluk üretimleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Soya, ıslah, çeşit, verim, kalite

102

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A/04/P01/06-08 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Soya (Glycine Max L.) Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Proje Lideri Ramazan KELEŞ Proje Yürütücüleri Dr. Hasan KOÇ, Berat DEMİR, Murat Nadi TAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri Ocak 2014- Aralık 2018



2014 : 20.000TL 2015 : 21.000TL 2016 : 22.000TL 2017 : 23.500TL 2018 : 24.000TL Toplam:110.000TL

Proje Özeti: Orta Anadolu Bölgesi koşulları için; hastalık ve zararlılara dayanıklı/toleranslı ve yüksek verimli, tüketici isteklerine uygun tane tipinde, erkenci, başta protein oranı olmak üzere besin değeri yüksek ve adaptasyon kabiliyeti iyi olan çeşitleri geliştirmek, var olan çeşitler ile ilgili sorunlara çözüm aramak amaçlanmıştır. Devam eden ıslah projesi statüsündeki I. dönemi olan 2014-2018 yılları çerçevesinde, gerek adaptasyon gerekse ıslah çalışmaları mevcut materyaller ile yürütülürken, materyaller bulundukları ıslah kademesine bağlı olarak farklı tekerrür sayısında ve deneme deseniyle uygun ekim tarihlerinde BDUTAE merkez arazilerinde ekilmişlerdir. 2015 yılı çalışmalarında; önverim denemesi kademesinde 16 hat ekilmiş, 7 adet verim denemesi kademesine aktarılmıştır. Bölge verim denemesi kademesinde 14 adet hat test edilmiştir. 2016 ülkesel koordinatörlükçe temin edilen 4 F4 popülasyonundan 74 tek bitki seçilmiş ve Gözlem Bahçesi kademesine aktarılmıştır. Verim denemesinde ki 7 genotip ve Bölge verim denemesindeki 11 adet genotip, standart çeşitlerle test edilmiştir. 2017 yılında 7 adet F3 populasyonu F4 kademsine aktarılmıştır. Gözlem Bahçesinde 74 genotipten 32 adet genotip, Önverim Kademesinde aktarılmış, 2016 yılı verim ve bölge verim denemesi materyalleri aynen tekrar edilmiştir. 2018 yılında Önverim denemesi kademesine içerisinden 32 adet genotip 3 adet standart çeşit ile test edilmiş, elde edilen veriler işığı altında 13 adet genotip Verim denemesi kademesine aktarılmıştır. Bölge verim denemesi kademesin de ise 7 adet genotip test edilmiştir. 2010 yılında tescil ettirilen “Çetibey” çeşidine ait tohumluk üretimlerine devam edilirken, 2018 yılında tescil edilen “Sarıgelin” ve “Altınsoy” çeşitleri sırasıyla II ürün ve ana ürün vasıflarıyla tescil edilmiş ve tohumluk üretimleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Soya, ıslah, çeşit, verim, kalite

103

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/ TBAD/ 14/A04/P01/06-6 Proje Adı Çukurova Bölgesi Soya Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Pınar ÇUBUKÇU Proje Yürütücüleri Dr. A. Korhan ŞAHAR- Dr. C. Aylin OLUK Başlama–Bitiş Tarihleri 2014-2018 Raporun Ait Olduğu Dönem -

Projenin Toplam Bütçesi 2014:16000 TL 2015: 16000 TL 2016: 16000 TL 2017: 16000 TL 2018: 16000 TL

Proje Özeti Bu proje, soyada ikinci ürün koşullarına uygun, yüksek verimli ve kaliteli çeşit

geliştirme amacıyla 2014-2018 yılları arasında yürütülmüştür. Proje kapsamında, 5 yıl boyunca melezleme çalışmaları yapılmış olup, toplam 38 kombinasyonda 4297 adet melezleme yapılmış, 325 adet melez bakla elde edilmiştir. 2018 yılında ise 17 kombinasyonda yapılan melezleme sonucunda toplam 261 adet tohum elde edilmiştir. 2014-2018 yılları arasında pedigri seleksiyon yöntemine göre seçilen seleksiyonlar sonucunda; 2018 yılında F3-F6 kademesinde 486 adet tek bitki, F5 kademesinde 2. Ürün koşulları için 4, F6 kademesinde 51 adet bulk (toplu sıra hasadı), F6 kademesinde 23 adet ana ürün koşulları için bulk (toplu sıra hasadı) yapılmıştır. F6 kademesindeki 28 adet hat ise ön verim denemesinde test edilmiştir.

Bu çalışmalara ek olarak, 2014-2018 yılları arasında, 3 adet verim ve 3 adet bölge verim denemeleri kurulup yürütülmüştür. 2015 yılında Adana ve Şanlıurfa koşullarında 14 adet hat ve 6 standart çeşit ile kurulan, bölge verim denemeleri birleştirilmiş analiz sonuçlarına göre, verim değerleri 341,2-480 kg/da arasında değişmiş ve ÇU04-07 hattı en yüksek verim değerini elde etmiştir. Olgunlaşma gün sayıları ise, 96-104 gün arasında değişmiştir. ÇU04-07 hattı, 2015 yılında tescile çeşit adayı olarak başvurusu yapılmış ve ANP-2018 adı ile 2018 yılında tescil ettirilmiştir. Ayrıca, Enstitümüzde Çukurova Bölgesi Soya Islah Çalışmaları sonucunda, projenin önceki dilimlerinde geliştirilen Adasoy, Nazlıcan, Yeşilsoy, Yemsoy, Türksoy çeşitlerinin ve yeni çeşidimiz ANP-2018 çeşidinin ıslahçı materyali tohumluk üretimi gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Soya, ikinci ürün, verim, erkencilik, kalite.

104

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Çukurova Bölgesi Soya Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Pınar ÇUBUKÇU Proje Yürütücüleri Dr. A. Korhan ŞAHAR- Dr. C. Aylin OLUK- Dr. Hatice HIZLI Başlama–Bitiş Tarihleri 2019-2013 Raporun Ait Olduğu Dönem - Projenin Toplam Bütçesi 211800 TL Proje Özeti Bu proje, bölge koşullarına uygun, yüksek verimli, gıda ve yem sanayinin ihtiyacını karşılayacak erkenci, yağ ve protein oranı yüksek yeni soya çeşitlerinin geliştirilmesi amacıyla planlanmıştır. Projemiz sürekli ıslah projesi olup, ana ürün ve ikinci ürün koşullarında yapılacak olan seleksiyonlarla bölgenin ihtiyacı olan yüksek verimli ve kaliteli yeni çeşitlerin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Oluşturulacak olan yeni melezleme kombinasyonları ile elde edilecek olan erken generasyon ve ileri kademedeki hatlar ile farklı kaynaklı (TÜBİTAK, AB, Özel sektör vb.) proje yapma imkânı oluşacaktır. Geliştirilecek olan bu yeni çeşitlerin ticarileştirilmesi ile ülkemizde kaliteli yem ve gıda temini için önemli bir kaynak olan soyada yerli çeşitlerin geliştirilmesi ve tohumluk üretiminin sağlanarak tohumlukta ve yağ sanayindeki dışa bağımlılığımızı ortadan kaldırılmasına katkı sağlanmaya çalışılacaktır. 2019-2023 yılları arasında yürütülmesi planlanan projede, ıslah amaçları doğrultusunda seçilen ebeveynler ile her yıl farklı melez kombinasyonlar oluşturulacaktır. Her bir melez kombinasyon için 15-20 adet melez bakla elde edilmesi planlanmaktadır. Elde edilen melez baklalardan Mayıs ayı içerisinde Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Doğankent lokasyonunda F1 bitkileri yetiştirilecektir. F2 populasyonu Pedigri seleksiyonu ile devam ettirilecektir. F2- F5 kademeleri arasında istediğimiz ıslah amaçları yüksek verim ve kalite doğrultusunda tek bitki seçimleri yapılacaktır. F6 kademesinde seçilen üstün hatlar ile iki sıralı ön verim, daha sonra ise verim ve bölge verim denemeleri kurularak tescile aday hatlar seçilecektir. Anahtar Kelimeler: soya, erkenci, yüksek verim, yağ ve protein, melezleme

105

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/06-7 Proje Adı Ege Bölgesi Soya Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

-

Proje Lideri Dr. Eylem TUĞAY KARAGÜL Proje Yürütücüleri Dr. Damla UNCUER

Dr. Firdevs NİKSARLI İNAL Başlama-Bitiş Tarihleri 2014-2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

01.01.2017-31.12.2017


2014: 14 500 TL 2015: 16 000 TL 2016: 17 500 TL 2017:18 500 TL

Proje Özeti: Projenin amacı bölgeye ve ikinci ürün ekimlerine uygun, erkenci, yüksek verimli soya çeşitleri geliştirmektir. Projede erkenci çeşitler ile melezleme yapılmıştır. Açılan materyalde bitkide bakla sayısı fazla olan, iri taneli, dik gelişen, uzun boylu, erkenci, bakla çatlaması olmayan tek bitkiler seçilmiştir. İkinci ürün koşullarında gözlem bahçesi ve verim denemeleri kurulmuştur. Denemelerde bitki boyu (cm), ilk bakla yüksekliği (cm), bitkide bakla sayısı (adet), parsel verimi (g), 100 tane ağırlığı (g), çiçeklenme gün sayısı (gün), fizyolojik olgunlaşma gün sayısı (gün), ham protein (%) ve ham yağ (%) oranları belirlenmiştir. Denemeler tesadüf blokları deneme deseninde 70 cm sıra arasında 5 m uzunluğundaki parsellere 4 sıralı olacak şekilde 11 Haziran 2018 tarihinde kurulmuştur. Denemelerde standart çeşit olarak Umut2002, Cinsoy, Altınay ve Nova çeşitleri yer almıştır. On hat ve 4 çeşit (Umut2002, Cinsoy, Altınay, Nova) ile kurulan Soya Verim Denemesi 1’de en yüksek tane verimi dekara 358 kg ile ETA 46 hattına ait olmuştur. Deneme ortalaması 228 kg/da’dır. Tane verimi, bitki boyu ve bitkida bakla sayısı yönünden istatistiki yönden farklılık bulunmuştur. Yedi hat ve 4 çeşit ile kurulan Soya Verim Denemesi 2’de en yüksek tane verimi ETA90 hattına (326 kg/da) aittir. Tane verimleri 201-326 kg/da arasında değişmiştir. Denemede yüz tane ağırlığı, bitki boyu ve ilk bakla yüksekliği yönünden istatistiki yönden fark bulunmuştur. Yedi hat ve 4 çeşit ile kurulan Soya Verim Denemesi 3’te en yüksek tane verimi ETA 95 hattına ait olmuştur (342 kg/da). Hat ve çeşitlerin tane verimleri 293-342 kg arasında değişmiştir. Umut2002, Cinsoy ve Altınay çeşitlerine ait elit ve orjinal sınıfta tohumluk üretimleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Soya (Glycine max L.), melezleme, ikinci ürün soya, erkenci ve kaliteli çeşit

106

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/06-7 Proje Adı Ege Bölgesi Soya Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Dr. Firdevs NİKSARLI İNAL Başlama-Bitiş Tarihleri 2014-2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2014-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014: 14 500 TL 2015: 16 000 TL 2016: 17 500 TL 2017: 18 500 TL

Proje Özeti: Projenin amacı yüksek verimli, iri taneli, erkenci ve kaliteli soya hat ve çeşitleri geliştirmektir. Projede erkenci ve verimli çeşitler kullanılarak melezleme ıslahı yöntemi uygulanmıştır. Islah amacına uygun tek bitkiler seçilerek tek bitki sıraları oluşturulmuştur. Seçilen hatlar ile gözlem bahçeleri, verim ve bölge verim denemeleri kurulmuştur. Denemelerde bitki boyu (cm), ilk bakla yüksekliği(cm), bitkide bakla sayısı (adet), parsel verimi (g), 100 tane ağırlığı (g), %50 çiçeklenme gün sayısı (gün), %50 fizyolojik olgunlaşma gün sayısı (gün), ham protein (%), ham yağ (%) özellikleri belirlenmiştir. İkinci ürün koşullarında 3 yıl süreyle yürütülen denemelerde ETA 8 hattının performansı (337 kg/da) stabilite analizinde çevre koşullarının iyileşmesi ile artmıştır. Bu hat Altınay ismi ile 2017 yılında tescil edilmiştir. Menemen’de 2015 ve 2016 yıllarında ikinci ürün koşullarında 3 adet verim denemesi yürütülmüştür. Denemelerde Umut2002, Cinsoy, Altınay ve Arısoy çeşitleri kullanılmıştır. 2015 yılında denemelerde tane verimi ortalamada dekara 300 kg’ın üzerinde olmuştur. Standart çeşitlerin üzerinde yer alan bir hat (ETA 50) 392 kg/da tane verimi ile en yüksek değere sahip olmuştur. 2016 yılında da yine bir hat (ETA 92) dekara 344 kg tane verimi ile ilk sırada yer almıştır. Genotiplerin protein oranları %34-40 arasında değişmiştir. İkinci ürün koşullarında 2017 ve 2018 yıllarında kurulan denemelerde standart çeşitlerin (Umut2002, Cinsoy, Altınay, Nova) üzerinde yer alan hatların tane verimleri 326-450 kg/da arasında değişmiştir. ETA 93 hattı 450 kg/da tane verimi ile en yüksek değere sahip olmuştur. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilmiş olan “Umut2002”, “Cinsoy” ve “Altınay” çeşitlerinin tohumluk talep satış hakkı sözleşmesi yapılmıştır ve Umut 2002 özel sektör tarafından Aydın Söke’de, Cinsoy ve Altınay çeşitleri ise yine özel sektör tarafından Kahramanmaraş’ta ve Adana’da üretilmektedir.

Anahtar Kelimeler Soya (Glycine max L.), melezleme, ikinci ürün soya, erkenci çeşit, kaliteli çeşit

107


Proje Adı Ege Bölgesi Soya Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Proje Lideri Dr. Eylem TUĞAY KARAGÜL Proje Yürütücüleri Dr. Damla UNCUER

Dr. Firdevs NİKSARLI İNAL Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2019-31.12.2023 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019: 61500 TL 2020: 30000 TL 2021: 34250 TL 2022: 41750 TL ….2023: 48500 TL

Proje Özeti: Projenin amacı, verimli, iri taneli, erkenci ve kaliteli soya hat ve çeşitleri geliştirmektir. Farklı ıslah amaçları için geliştirilen çeşitler bölgenin ve Türkiye’nin soya üretiminin artırılmasına katkıda bulunacak, piyasanın ve endüstrinin farklı yönlerdeki isteklerini karşılayacaktır. Projede materyal olarak Umut2002, Cinsoy, Altınay çeşitleri ile erkenci özelliğe sahip çeşitler ve yurt dışından istenecek erkenci genotipler ve yüksek kaliteli (protein içeriği yüksek, methioin içeriği yüksek, linoleik asit içeriği yüksek, linolenik asit içeriği düşük) genotipler kullanılacaktır. Amaca yönelik olarak yapılan melezlemelerde bitkide bakla sayısı fazla, iri taneli, dik gelişen, uzun boylu, erkenci, hastalıksız, bakla çatlaması olmayan tek bitkiler seçilerek tek bitki sıraları oluşturulacaktır. F6-F7 kuşağında homojen hale gelen tek bitki sıraları gözlem bahçesine alınacaktır. Islah amacına uygun hatlar ön verim ve verim denemelerinde değerlendirilecektir. Verim denemelerinde ıslah kriterleri yönünden öne çıkan hatlar bölge verim denemelerine aktarılacaktır. Denemelerde bitki boyu (cm), ilk bakla yüksekliği (cm), bitkide bakla sayısı (adet), parsel verimi (g), 100 tane ağırlığı (g), çiçeklenme gün sayısı (gün), fizyolojik olgunlaşma gün sayısı (gün), ham protein (%) ve ham yağ (%) oranları belirlenecektir. Yurt dışından istenecek genotiplerin tohum çoğaltımı yapılacaktır. Ege Bölgesi koşullarında bu genotiplerin bazı kalite özellikleri analiz edilerek melezleme için uygun ebeveynler belirlenecektir. Projede Ege Bölgesi ikinci ürün ekim alanlarına uygun verimli ve erkenci çeşit, yağ ve yem sektörü için kaliteli hat/çeşit geliştirilecektir.

Anahtar Kelimeler Soya (Glycine max L.), , melezleme, ikinci ürün soya, erkenci çeşit, kaliteli çeşit

108

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/06-4 Proje Adı Marmara Bölgesi Soya Islah Araştırmaları Proje Yürütücü Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Proje Lideri Dr. Metin BABAOĞLU Proje Yürütücüleri Merve GÜZEL (Islah)

Dr. Turhan KAHRAMAN (Laboratuar-Yağ Analizleri) Projeyi Destekleyen Kuruluş - Başlama ve Bitiş Tarihleri 01.01.2014 – 31.12.2018 Projenin Toplam Bütçesi 110.000 TL Proje Özeti Proje, 01.01.2014 tarihinde başlamıştır. Ve 5 yıllık (2014-2018) olması planlanmıştır. Ancak, proje çalışmalarının 4. yılında (2017 yılı), soya ıslah çalışmaları durdurulacağından herhangi bir ıslah materyali ekimi yapılmamıştır. Daha sonra da, Enstitümüzün Şubat 2018 deki teklifi ve Genel Müdürlüğümüzün de onay kararı ile soya ıslah çalışmaları 01.01.2018 tarihi itibariyle kapatılmış olup, son 2 yılda (2017 ve 2018) proje kapsamında herhangi bir ıslah materyali ekimi ve çalışması olmadığından, burada projenin genelde ilk 3 yılının sonuç raporu verilecektir.

Projenin çalışma döneminde (2014-2016), Gözlem-Melez bahçelerinde, farklı ülkelere ve farklı olgunlaşma gruplarına ait toplam 501 adet materyal değerlendirilmiştir. Değerlendirmelerde, erkencilik, yağ ve protein oranları üzerinde durulmuştur. Yağ oranları % 13 nem üzerinden, % 9.2-22.0 arasında değişmiştir. Protein analizlerinde, sonuçlar % 27.1-44.0 arasında değişim göstermiştir. Uygun ebeveynler arasında sadece 2015 yılında toplam 5 adet melezleme kombinasyonu yapılmıştır. Toplamda 484 adet “F” materyali üzerinde çalışılmıştır. Pedigri metodu uygulanarak, her kademede amaca uygun tek bitkiler seçilerek, bir üst kademeye aktarılmak üzere ayrı ayrı hasat ve harman edilmiştir. Buradan F7 kademesinde durulma gösterdiğinden bulk hasat yapılan toplam 17 adet yeni hattın da test edildiği, ön verim ve verim denemesi olmak üzere, toplam 7 adet deneme kurulmuştur. Denemelerde elde edilen en düşük tane verimi 194 kg/da, en yüksek tane verimi ise, 649 kg/da olmuştur. Ana ürün denemeler yanında, II. ürün verim denemeleri de kurulmuştur. II, ürün verim denemeleri sonucunda, özellikle Enstitümüz tarafından geliştirilen ve tescil ettirilen tüm çeşitlerin ve aday hatların, bölgemizde hem ana ürün hem de II. ürün ekimine uygun olduğu tespit edilmiştir.

Denemeler sonucunda ümit var görünen hatlar, tescile teklif edilmiştir. Tescil denemeleri sonucunda, 2015 yılında TRAKSOY çeşidi, 2017 yılında ise, MERSOY çeşidi tescil ettirilmiştir. Bir diğer hat ise, 2018 yılında SOY ANAM ismiyle tescile teklif edilmiş ve üretim izni almıştır. Bu dönemde, bu çeşitlerin ve 2013 yılında tescil ettirilen İLKSOY çeşidinin Elit kademe (ıslahçı materyali) tohumluk üretimleri her yıl yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda, bu çeşitlerin hem ana ürün hem de ikinci ürün olarak değerlendirilmesinin mümkün olduğu ortaya konmuştur. Anahtar Kelimeler Soya, Islah, Marmara, Yağ, Protein

109

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/06-2 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Soya Islah Çalışmaları

Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Dr. Şerif KAHRAMAN Proje Yürütücüleri Dr. Şerif KAHRAMAN Başlama-Bitiş Tarihleri 01/ 01/ 2014 - 31/ 12 / 2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/ 01/ 2014 - 31/ 12 / 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014 - 8.600 TL; 2015 - 9.550 TL; 2016-11.000 TL 2017-12.450 TL; 2018 – 13.400 TL, Toplam:55.000 TL

Proje Özeti: Türkiye’de yağ açığının yanında, hayvansal ürünlere olan talep artışı ve hayvancılıktaki gelişmelere paralel olarak hayvan yemi ihtiyacı da artmaktadır. Bu nedenle soyanın ithalatı, ham yağ yanında tane ve küspe olarak da yıldan yıla artış göstermektedir. Tarımsal sanayinin geliştirilmesinde ana rol oynayabilecek soyanın üretimi bu nedenle arttırılmalıdır. Dünyada üretim ve tüketim yönünden hak ettiği yeri almasına rağmen, ülkemizde istenilen seviyelere bir türlü gelemeyen soyanın, Türkiye'de birinci ve ikinci ürün olarak geniş ekim alanı potansiyeli mevcuttur. Bu alanlar uygun soya çeşitleri ile değerlendirildiğinde bitkisel yağ açığımızın kapanmasına ilave olarak, kaliteli kesif yem üretimimizin artmasına da katkısı olacaktır. Bu araştırma Güneydoğu Anadolu Bölgesi koşullarına uygun ana ve ikinci ürün soya çeşit ve çeşit adaylarının saptanması amacıyla yürütülmüştür. Araştırma; 2014-2018 yetiştirme sezonlarında GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi deneme tarlasında ve Kızıltepe lokasyonunda tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Bu çalışma sonucunda; ana üründe, Atakişi, Arısoy, Bravo, Blaze, May 5312 çeşitleri ve KKMA-118, BDS 21, SA-01-08-15, KA-04-03-05, KA-08-03-1, KA-08-09-1 çeşit adaylarının bölgemiz için uygun olduğu, ikinci üründe ise, Cinsoy, Arısoy, Atakişi ve Bravo çeşitleri ile KA-08-03-1, KA-08-09-1 KA-08-09-2 çeşit adaylarının bölgemiz için uygun olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler Soya, çeşit, hat, tohum verimi ve yağ oranı

110

YENİ TEKLİF PROJE ÖZETİ Proje No Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Soya Islah Çalışmaları

Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Dr. Şerif KAHRAMAN Proje Yürütücüleri Dr. Şerif KAHRAMAN Başlama-Bitiş Tarihleri 01/ 01/ 2019 - 31/ 12 / 2023 Raporun Ait Olduğu Dönem


2014 - 8.600 TL; 2015 - 9.550 TL; 2016-11.000 TL 2017-12.450 TL; 2018 – 13.400 TL, Toplam:55.000 TL

Proje Özeti: Türkiye’de yağ açığının yanında, hayvansal ürünlere olan talep artışı ve hayvancılıktaki gelişmelere paralel olarak hayvan yemi ihtiyacı da artmaktadır. Bu nedenle soyanın ithalatı, ham yağ yanında tane ve küspe olarak da yıldan yıla artış göstermektedir. Tarımsal sanayinin geliştirilmesinde ana rol oynayabilecek soyanın üretimi bu nedenle arttırılmalıdır. Dünyada üretim ve tüketim yönünden hak ettiği yeri almasına rağmen, ülkemizde istenilen seviyelere bir türlü gelemeyen soyanın, Türkiye'de birinci ve ikinci ürün olarak geniş ekim alanı potansiyeli mevcuttur. Bu alanlar uygun soya çeşitleri ile değerlendirildiğinde bitkisel yağ açığımızın kapanmasına ilave olarak, kaliteli kesif yem üretimimizin artmasına da katkısı olacaktır. Bu çalışma, Diyarbakır GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi arazisinde 2019-2023 yıllarında yürütülecektir. Bu proje ile ülkemizde yüksek verim potansiyeline sahip, ana ve ikinci ürüne uygun çeşitlerin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler Soya, çeşit, hat, tohum verimi ve yağ oranı

111

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/06-5 Proje Adı Batı Akdeniz Soya Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Proje Lideri Mehmet KOCATÜRK Proje Yürütücüleri Abdullah KADİROĞLU, Metin Durmuş ÇETİN Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2014-2018


110.000 TL (2014:20.000 2015:21.000 2016:22.000 2017:23.000 2018:24.000)

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) İkinci ürüne uygun olan bölgemizde ikinci ürün ve/veya ana ürün olarak yetiştirilebilen üstün verimli, erkenci, kaliteli ve hastalık-zararlılara dayanıklı soya (Gylcine max) çeşitleri geliştirmek ve bu çeşitlere ait agronomik özellikleri belirlemektir. Ayrıca, çiftçi şartlarında demostrasyon ekimleri yaparak üreticilere ıslah edilen soya çeşitlerini yerinde göstermek ve soya ekilişini arttırmaktır. 2014-2018 yılları arasında tesadüf blokları deneme desenine göre, 3 tekerrürlü olarak ana ürün ve ikinci ürün çeşit verim denemeleri kurulmuştur. Ana ve ikinci ürün çeşit verim denemelerinde melezleme çalışmaları ile geliştirilmiş soya hatları değerlendirmeye alınmıştır. Yürütülen denemelerde ATAEM-7, Batem-Erensoy, Arısoy ve Umut-2002 çeşitleri kontrol çeşit olarak kullanılmıştır. Melezleme çalışmalarına devam edilmiştir. Tohum yenileme ve materyal muhafazası için melez bahçesi ve gözlem bahçesi kurulmuştur. Önceki yılların melezleme çalışmalarından elde edilen açılan materyallerde seleksiyon çalışmaları yürütülmüştür. Elde edilen tohumlar zarflara konularak 2019’da ekilmek üzere muhafaza altına alınmıştır. Ayrıca, tescilli Batem-Erensoy ve Mitchell çeşitlerinin elit, ATAEM-7 çeşidinin ise elit, orijinal ve sertifikalı kademelerde tohumluk üretimleri yapılmıştır. 2019 yılında elit tohumluk üretimleri için tek bitkiler seçilmiştir. 2016 yılında Batem-223 ve Batem-306 çeşit adayları tescile sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler Glycine max, soya, ıslah, melezleme, pedigri, çeşit.

112

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Batı Akdeniz Soya Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Mehmet KOCATÜRK

Proje Yürütücüleri Abdullah KADİROĞLU, Metin Durmuş ÇETİN, Hacı TEK, Muharrem GÖLÜKCÜ, Asuman YERDELEN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2023 Raporun Ait Olduğu Dönem 2019-2023


183.130 TL (2019: 31.450 2020: 34.070 2021: 36.470 2022: 39.160 2023: 41.980)

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Ülkemizin artan soya (Glycine max L.) tüketimini karşılamak, ekolojik dengeyi korumak, bitki ürün çeşitliliği sunmak ve üreticilerin maddi kayıplarını azaltmak için soya ekiliş alanlarının artmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkemizin yıllık 2,3 milyon tona yaklaşan eşdeğer soya tohum tüketiminin büyük bir kısmını karşılayabilecek durumda olması, gelecek için umut verici olmasına rağmen, üreticilerin ekonomik ve teknik yönden desteklenmesi ve soya yetiştiriciliği yapılan bölgelere uygun yeni ve yerli soya çeşitlerinin geliştirilmesi için ülkesel soya ıslah projelerinin yürütülmesi kaçınılmaz olmaktadır. Batı Akdeniz bölgesi için hazırlanan soya ıslah projesi ile; ikinci ürüne uygun olan bölgemizde ikinci ürün ve/veya ana ürün olarak yetiştirilebilen üstün verimli, erkenci, kaliteli ve hastalık-zararlılara dayanıklı/tolerant soya (Gylcine max) hat/çeşitleri geliştirmek, bu çeşitlere ait agronomik özellikleri belirlemek ve soya ekilişini arttırmak amaçlanmaktadır. Antalya’da Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünde yürütülecek olan bu projede yurtiçi/yurtdışı kaynaklı soya hat/çeşitleri ile melezlemeler yapılacak ve F2’den itibaren açılan generasyonlarda Pedigri ve Tek tohum soyu metotlarına göre bakla/bitki seçimleri yapılacaktır. Ayrıca, projenin önceki yıllarında melezleme çalışmalarından elde edilen açılan materyallerde seleksiyon çalışmaları yürütülecektir. Verim denemeleri, tesadüf blokları deneme desenine göre, 3 tekerrürlü olarak, ana ürün ve ikinci ürün koşullarında kurulacaktır. Tohum yenileme ve materyal muhafazası için melez bahçesi ve gözlem bahçesi kurulacaktır. Tescilli çeşitlerin elit, orijinal ve sertifikalı kademelerde tohumluk üretimleri yapılacaktır.

Üstün özelliklere sahip olan ileri kademe hatlar değişik bölgelerde denendikten sonra, ümitvar görülenler tescile sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler Soya, verim, çeşit, tek bitki seleksiyonu, pedigri seleksiyonu

113

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/06-3 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Şanlıurfa Yöresi Soya Islah

Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ŞANLIURFA

Proje Lideri Dr. Erdal ERBİL Proje Yürütücüleri Dr. Mehmet KARAKUŞ-Halil HATİPOĞLU-Dr. Servet ABRAK-

Cemil YETKİN- Dr.Öğ.Üy. Hüseyin ARSLAN Başlama-Bitiş Tarihleri 2014-2018

Raporun Ait Olduğu Dönem Sonuç Raporu


2014-13.000 2015-14.000 2016-15.000 2017-16.000 2018-17.000 Toplam 75.000

Proje Özeti: Bu ıslah çalışmasının amacı; melezleme yoluyla elde edilmiş, ana ürün ve II. Ürün yetiştirme dönemlerine adapte olabilen, açılan materyal kademesindeki soya hatlarından bölge koşullarına uygun çeşitler elde etmek için ıslah çalışmalarını yürütmektir.

Bu projede materyal olarak, bir önceki soya ıslah projesinde materyal olarak kullandığımız F3 kademesindeki 6 adet hat kullanılmıştır. Denemeler, 2014-2018 yılları yetiştirme sezonlarında, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Gündaş Araştırma İstasyonunda yürütülmüştür. Deneme alanları, ana ürün şartlarında Mayıs ayının başlarında, ikinci ürün şartlarında ise ön bitkinin hasadından sonra, ekime hazır hale getirilmiştir. Denemeler; Islah kademesine göre (F3-F6) seleksiyon yaparak kademe ilerlemesi yapılmış olup, ekimler elle yapılmıştır. Denemelerde bitki boyu, bitkide ilk bakla yüksekliği, bitkide bakla sayısı, bin tane ağırlığı, yatma ve erkencilik gibi bitkisel özelliklere ait seleksiyon kriterleri kullanılmıştır. 2018 yılı ön verim denemeleri sonuçlarına göre; ana üründe 17 hat, ikinci üründe ise 8 hat verim denemelerinde kullanılmak üzere, ileri çıkan hatlar seçilerek kademe ilerlemesiyle gelecek yıla aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler Soya, Islah, Çeşit, GAP Bölgesi

114

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Soya Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ŞANLIURFA


Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ANTALYA Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü SAMSUN

Proje Lideri Dr. Erdal ERBİL Proje Yürütücüleri Dr. Mehmet KARAKUŞ-Halil HATİPOĞLU-Dr. Servet

ABRAK Cemil YETKİN-Dr.Öğ.Üy. Hüseyin ARSLAN Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 Raporun Ait Olduğu Dönem Yeni Teklif Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019: 19.000 2020: 19.000 2021: 16.000 2022: 11.000 2023: 11.000 Toplam: 76.000 TL

Proje Özeti: Soya dünyadaki bitkisel yağların ve yüksek proteinli hayvan yemlerinin başlıca kaynağıdır. Tohumlarında %18-22 arasında yağ, %38-45 arasında protein içeren soya; yüksek hazmedilebilme niteliği ile yem rasyonu hazırlamada sıkça kullanılan bir hammaddedir. Türkiye’de yağ açığının yanında, hayvansal ürünlere olan talep artışı ve hayvancılıktaki gelişmelere paralel olarak hayvan yemi ihtiyacı da artmaktadır. Ülkemizin iklim ve toprak özellikleri dikkate alındığında, yağlı tohumlu bitkilerin üretimi bakımından büyük bir potansiyele sahip olmasına rağmen ne bitkisel yağ ihtiyacımızı nede yem ihtiyacımızı karşılayacak düzeyde üretim gerçekleştirilememektedir. İnsan ve hayvan beslenmesinde önemli bir yere sahip olan, sanayi sektöründe de önemli bir hammadde kaynağı olan soya, içeriğinde bulunan değerli maddeler sayesinde çok amaçlı kullanıma uygundur. GAP bölgesinde soya ekim alanlarının arttırılması için bölgeye uygun çeşit ıslahı önem arz etmektedir. Bu amaçla yapılan ıslah çalışmalarıyla 2016 yılında GAPTAEM, Gapsoy 16 adıyla bölge koşullarına uygun yüksek protein oranına sahip (% 44) verimli bir çeşit tescil ettirmiştir. Bu proje ile Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 2008 yılında melezlenen ileri kademelerdeki soya hatlarını ve Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nden temin edilecek çeşitli F kademesindeki hatlar materyal olarak kullanarak bölge yetiştirme şartlarına uygun yüksek yağ ve protein oranına sahip soya çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Soya ıslah çalışmaları GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün Gündaş Araştırma istasyonunda yürütülecektir. Çalışmada soyada yaygın olarak kullanılmakta olan klasik ıslah metodu doğrultusunda oluşturulan hatlar döl kontrollü (teksel seleksiyon) pedigri seleksiyon yönteminin kullanılacaktır. 2019-2023 tarihlerini kapsayan bu yeni proje döneminde; melezlemeler ve açılan F materyallerindeki seleksiyonların yanında, seçilen hatlarla ilgili ön-verim, verim ve bölge verim denemelerine devam edilecektir. İleri hatlarla yapılacak bölge verim denemeleri sonuçlarına göre belirlenecek hat/hatlar Çeşit Tescil ve Sertifikasyon Kurumuna çeşit adayları olarak gönderilecektir.

Anahtar Kelimeler Soya, Islah, GAP bölgesi, Çeşit

115

3.4. Ülkesel Susam Entegre Ürün Yönetimi Araştırma Uygulama ve Eğitim Projesi Araştırmaları

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/08-2 Proje Adı Ege Bölgesi Susam Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ Proje Yürütücüleri Mehmet ALDEMİR Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018-31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 60.000 TL

Proje Özeti: İnsan beslenmesinde, bitkisel yağlar enerji kaynağı olarak büyük öneme sahiptir. Susam, yüksek oranda yağ (%50-60) ve proteine (%20-25) sahip tohumu için üretilmektedir. çürüklüğü [Macrophomina phaseliona (Tassi) Goid.] gibi bazı hastalıklar sıralanabilir. Bu bağlamda, yüksek verimli, hastalıklara dayanıklı veya yüksek derecede toleranslı, makinalı hasada uygun germplasm ve çeşitlerin belirlenmesi, geliştirilmesi, susam bitkisinin Ege Bölgesi tarımındaki yerinin araştırılması bu projenin ana amacını oluşturmaktadır.

Susam ÇVD Ana ürün koşullarında yürütülen ÇVD’nde ümitvar 4 çeşit adayı ve umhuriyet 99, Sarısu ve Tanas çeşitleri standart olarak yer almıştır. Yapılan değerlendirmede, üzerinde çalışılan özellikler bakımından çeşit adayları/çeşitlerin istatistiksel bakımdan farklı olduklarını ve bazı tüylü, sık kapsüllü ve bol dallı hatların ümitvar olduğunu ortaya koymuştur. Yapılan gözlemler ve değerlendirmede, üzerinde çalışılan özellikler bakımından beyaz tane rengine sahip olan TUR-S-351 ve TUR-S-352 yüksek verim değerleriyle ümitvar olduğunu ortaya koymuştur. Susam ÇTD İkinci ürün koşullarında yürütülen ÇTD’nde 5 çeşit adayı/standart çeşit yer almıştır. Yapılan değerlendirmede, üzerinde çalışılan özellikler bakımından çeşit adayları/çeşitlerin istatistiksel bakımdan farklı oldukları gözlemlenmiştir. Susam GB Ticari istekler doğrultusunda; renk, tüketime uygunluk (simitlik, helva, tahin) ve makinalı (biçer bağlar ve biçer döver) hasada uygun susam materyaline ağırlık verilmiş bulunmaktadır. Ana ürün koşullarında yürütülen gözlem bahçesinde Cumhuriyet 99, Orhangazi 99, Muganlı 57 ve Baydar 2001 çeşitleri standart olarak yer almış ve 33 hat değerlendirilmiştir. Yapılan çalışma neticesinde; erkencilik bakımından yapılan değerlendirmede materyallerin min. 94 gün-mak. 100 gün arasında olgunlaştıkları gözlenmiştir. Materyallerin bitki boyu değerlerinin ort. 158,46 cm; 1000 tane ağırlıklarının ort. 3,70 g, tek bitki verimi değerlerinin ise ort. 15,76 g olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Sesamum indicum L.; Susam; Islah; Genetik; Agronomi; Adaptasyon; Makinalı hasat; Hastalık- zararlı ve yabancı otlar; Verim; Verim komponetleri.

116

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/08-2 Proje Adı Ege Bölgesi Susam Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ Proje Yürütücüleri Mehmet ALDEMİR, Dr. A. Şemsettin TAN Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2014-31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 60.000 TL Proje Özeti: İnsan beslenmesinde, bitkisel yağlar enerji kaynağı olarak büyük öneme sahiptir. Susam, yüksek oranda yağ (%50-60) ve proteine (%20-25) sahip tohumu için üretilmektedir. Yağı stabil ve yüksek oranda doymamış yağ asitlerince zengin olması ile oldukça kalitelidir. 2017 yılında 280.316 da alanda, 66 kg/da’lık düşük verim ile 18.410 ton üretim gerçekleşmiştir. Üretim alanlarının genişletilmesi yerine, birim alanda yüksek verimli çeşitler geliştirilerek, üretimin artırılması önem taşımaktadır. Susam tarımının önündeki en büyük engeller, elle yapılan hasat maliyetlerinin yüksek olması, düşük verim ve kömür çürüklüğü [Macrophomina phaseliona (Tassi) Goid.] gibi bazı hastalıklar sıralanabilir. Bu bağlamda, yüksek verimli, hastalıklara dayanıklı veya yüksek derecede toleranslı, makinalı hasada uygun germplasm ve çeşitlerin belirlenmesi, geliştirilmesi, susam bitkisinin Ege Bölgesi tarımındaki yerinin araştırılması bu projenin ana amacını oluşturmaktadır.

Projenin odak ve hedefleri;

Yüksek verimli, farklı tane renklerinde (beyaz, sarı, kahverengi, yeşil, siyah),stres koşullarına dayanıklı/tolerant, ana ürün ve ikinci ürün koşulları ile makinalı hasada uygun çeşit ıslahı,

Islah çalışmalarını yetiştirme tekniği çalışmaları ile desteklemek,

Çiftçi koşullarında araştırma ve adaptasyon çalışmaları (genotip x çevre etkileşimi), hem ana ürün hem de ikinci mahsul üretiminde farklı coğrafi bölgeler ve ekolojik koşullar için daha yüksek verimli çeşitleri bulmak,

Susam germplasmlarının geliştirilmesi ve genetiği,

Bitki Genetik Kaynakları materyalinin korunması, üretimi ve yenilenmesi, bu malzemenin germplazm olarak yeni çeşitler için kullanılması,

Genetik çalışmalarla, susam ıslahında önem taşıyan özelliklerin kalıtımını saptamaktır.

Anahtar Kelimeler: Sesamum indicum L.; Susam; Islah; Genetik; Agronomi; Adaptasyon; Makinalı hasat; Hastalık- zararlı ve yabancı otlar; Verim; Verim komponetleri.

117

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Ege Bölgesi Susam Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ Proje Yürütücüleri Mehmet ALDEMİR, Özgül GÜRCE Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2023 Raporun Ait Olduğu Dönem Projede İstenen Bütçe 270.000 TL Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2019 2020 2021 2022 2023

71.250 46.050 48.300 51.050 53.350 Proje Özeti: İnsan beslenmesinde, bitkisel yağlar enerji kaynağı olarak büyük öneme sahiptir. Susam, yüksek oranda yağ (%50-60) ve proteine (%20-25) sahip tohumu için üretilmektedir. Yağı stabil ve yüksek oranda doymamış yağ asitlerince zengin olması ile oldukça kalitelidir. 2017 yılında 280.316 da alanda, 66 kg/da’lık düşük verim ile 18.410 ton üretim gerçekleşmiştir. Üretim alanlarının genişletilmesi yerine, birim alanda yüksek verimli çeşitler geliştirilerek, üretimin artırılması önem taşımaktadır. Susam tarımının önündeki en büyük engeller, elle yapılan hasat maliyetlerinin yüksek olması, düşük verim ve kömür çürüklüğü [Macrophomina phaseliona (Tassi) Goid.] gibi bazı hastalıklar sıralanabilir. Bu bağlamda, yüksek verimli, hastalıklara dayanıklı veya yüksek derecede toleranslı, makinalı hasada uygun germplasm ve çeşitlerin belirlenmesi, geliştirilmesi, susam bitkisinin Ege Bölgesi tarımındaki yerinin araştırılması bu projenin ana amacını oluşturmaktadır. Projeden beklenen faydalar;

Yüksek verimli, farklı tane renklerinde (beyaz, sarı, kahverengi, yeşil, siyah), ana ürün ve ikinci ürün koşullarına uygun çeşit ıslahı, Çiftlik koşullarında araştırma ve adaptasyon çalışmaları (genotip x çevre etkileşimi), hem ana ürün hem de ikinci mahsul üretiminde farklı coğrafi bölgeler ve ekolojik koşullar için daha yüksek verimli çeşitleri bulmak Islah çalışmalarını yetiştirme tekniği çalışmaları ile desteklemek, Bitki Genetik Kaynakları materyalinin korunması, üretimi ve yenilenmesi, bu malzemenin germplazm olarak yeni çeşitlilik için kullanılması, Genetik çalışmalarla, susam ıslahında önem taşıyan özelliklerin kalıtımını saptamaktır.

Anahtar Kelimeler: Susam, Sesamum indicum L., Islah, Genetik, Adaptasyon, Hastalık ve zararlılar, Verim, Verim komponetleri.

118

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/08-1 Proje Adı Batı Akdeniz Susam Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Şeymus FURAT Proje Yürütücüleri Dr. Abdullah KADİROĞLU Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

2014-2018


2014:5.000 2015:6.000 2016:6.000 2017:7.000 2019: 8.000 Toplam: 32.000

Proje Özeti: 2014-2018 yılları arasında Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünde ana ve ikinci ürün koşullarına uygun erkenci, yüksek verimli, yüksek yağ ve protein oranı iyi olan çeşit geliştirmek ve agronomik çalışmalarını yapmak amacıyla saf hat seleksiyonu yapılmıştır. Ayrıca tesadüf blokları deneme desenine göre ana ve ikinci ürün koşullarında çeşit verim ve ön verim denemeleri kurulmuştur. Araştırmalarda materyal olarak, 1979 yılından itibaren yurt içi yurt dışı kaynaklardan yararlanılarak Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde 121 çeşitten oluşan gözlem bahçesinden yararlanılmıştır. Tüm genotiplerde, ilk çiçek tarihi, % 50 çiçeklenme tarihi, ilk kapsül tarihi, ilk kapsül yüksekliği, bitkide kapsül sayısı, bitkide yan dal sayısı, bitki boyu, kapsülde dane sayısı, bin dane ağırlığı ve verim, tarımsal özellikler olarak incelenmiştir. Kontrol çeşitlerini verim bakımından geçen veya yakın bulunan ümitvar hatlar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Susam, genotip, hat, çeşit, verim

119

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Batı Akdeniz Susam Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Hacı TEK Proje Yürütücüleri Mehmet KOCATÜRK, Dr. Abdullah KADİROĞLU, Ahmet

EREN, Dr. Fatih Alpay VURAN, Prof. Dr. Bülent UZUN Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2019-31.12.2023 Raporun Ait Olduğu Dönem Yeni Teklif Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019 yılı 26.200 TL, 2020 yılı 25.810 TL, 2021 yılı 28.306 TL, 2022 yılı 30.300 TL, 2023 yılı 30.943 TL

Proje Özeti: : Enstitümüz susam araştırmalarında köklü bir kuruluştur. Enstitümüzde 1950’de başlayan ve şimdiye kadar kesintisiz devam eden ıslah çalışmaları sonucunda yurt içindeki köy populasyonlarından seleksiyonla, yurt dışından introdüksiyon yöntemiyle ve melezleme çalışmalarıyla şimdiye kadar toplam 150 civarında hat geliştirilmiştir. Bu hatlar içinden MUGANLI-57, GÖLMARMARA, ÖZBERK-82, BAYDAR-2001, BATEM-UZUN, BATEM-AKSU çeşitleri tescil ettirilmiştir. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda yine aynı şekilde introdüksiyon, seleksiyon ve melezleme çalışmalarıyla genetik materyaller daha da zenginleştirilecektir. Yeni geliştirilecek genetik materyaller gözlem bahçelerinde denenerek özellikleri belirlenecek ve bunun sonucunda verimli, indeterminant/determinant, erkenci, bol kapsüllü, daha az kapsül çatlatan, biyotik ve abiyotik şartlara dayanıklılık gibi özellikler bakımından öne çıkanlar çeşit ön verim ve çeşit verim denemelerine alınacaktır. Verim denemelerinde stabil olarak standartları geçen hatlar tescile aday olarak sunulacaktır. Susam genetik materyallerin ve tescilli çeşitlerin muhafazası ve yenilenmesine devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler Susam, genotip, hat, çeşit, verim

120

3.5. Ülkesel Aspir Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları

3.5.1. Ülkesel Aspir Islah Araştırmaları

DEVAM EDEN PROJE


Proje Adı Marmara Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

-

Proje Lideri Dr. Metin BABAOĞLU (Proje Lideri) Proje Yürütücüleri Dr. Turhan KAHRAMAN (Laboratuar-Yağ Analizleri)

Tuğba Hilal ÇİFTÇİGİL (KILIÇ) (Bitki Sağlığı) Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014- 31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

01.01.2018 -31.12.2018


2014: 15.000 TL 2015: 16.000 TL 2016: 17.000 TL 2017: 18.000 TL 2018: 19.000 TL

Proje Özeti: Bu yıl, Oleik tiplerden 55 adet ve Linoleik tiplerden de 157 adet olmak üzere toplam 212 adet materyal, gözlem-melez bahçesi olarak ekilmiş ve üzerinde gerekli gözlemler alınmıştır. Alınan gözlemler sonucunda; Oleik tiplerde; çiçeklenme sürelerinin 55-66 gün; olgunlaşma sürelerinin 87-91 gün; bitki boyunun 26-49 cm; tabla sayısının 4-8 adet; bin tane ağırlığının 29-46 g; Linoleik tiplerde ise; çiçeklenme sürelerinin 56-83 gün; olgunlaşma sürelerinin 87-119 gün; bitki boyunun 30-100 cm; tabla sayısının 4-18 adet; bin tane ağırlığının 24-52 g olduğu belirlenmiştir. Her 2 tip aspir materyalinde de, yeterli tohum alınamadığından, tanede yağ oranı ve yağ asitleri kompozisyonu gibi, yağ analizleri yapılamamıştır. Verim denemeleri olarak; Edirne lokasyonunda 15 materyali kapsayan bir adet Oleik verim denemesi ve yine 15 materyali kapsayan bir adet Aspir bölge verim denemesi kurulmuş ve sonuçları değerlendirilmiştir. Oleik aspir ön verim denemesinde, verimler dekara 22-152 kg arasında değişmiştir. Bölge verim denemesinde ise; tane verimleri 28-148 kg/da arasında değişiklik göstermiştir. Standart çeşit olan LİNAS, dekara 148 kg ile ilk sırayı almıştır. Tane verimlerinde ve yağ oranlarında yaşanan bu düşük değerlerin en büyük nedeni, aspir sineğinin ve yoğun yağışlar nedeniyle ortaya çıkan, pas ve alternaria hastalığının yoğun bir şekilde zarar yapmasıdır. Oleik ve linoleik tipte toplam 10 adet melez kombinasyonu gerçekleştirilmiştir. Oleik tipte, 93 adet, linoleik tipte de 109 adet “F” popülasyonu ekilmiştir. Bunların yanında, Kış şartlarına dayanıklı aspir ıslah çalışmaları da devam ettirilmektedir. Bu amaçla, 19 adet materyal gözlem bahçesi şeklinde ekilmiştir. Daha önce üretim izni verilen, oleik tip aspir çeşidimiz olan “ASOL” 2018 yılında tescil edilmiştir. Bu çeşidimiz, ülkemizde bugüne kadar melezleme ıslahı ile geliştirilmiş ilk aspir çeşidi olma özelliğini taşımaktadır. Ayrıca, tescilli Linoleik tip çeşidimiz olan “LİNAS” Oleik tip çeşidimiz olan “OLAS’ ve tescilli olan Oleik tip çeşidimiz “ASOL”dan elit kademede tohumluk üretimi de yapılmıştır. Anahtar Kelimeler Aspir, Marmara, Islah, Yağ, Oleik, Linoleik

121

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/10-1 Proje Adı Marmara Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Proje Yürütücü Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Proje Lideri Dr. Metin BABAOĞLU Proje Yürütücüleri Merve GÜZEL (Islah)

Dr. Turhan KAHRAMAN (Laboratuar-Yağ Analizleri) Tuğba Hilal KILIÇ (ÇİFTÇİGİL) (Bitki Sağlığı)

Projeyi Destekleyen Kuruluş - Başlama ve Bitiş Tarihleri 01.01.2014 – 31.12.2018 Projenin Toplam Bütçesi 85.000 TL Proje Özeti Projenin 5 yıllık çalışma döneminde (2014-2018), Gözlem-Melez bahçelerinde, 257’ si Oleik ve 782’ si de Linoleik tipte olmak üzere toplam 1039 adet materyal değerlendirilmiştir. Yağ oranları kuru madde üzerinden, oleik tiplerde % 25.1-46.3, linoleik tiplerde ise % 18.6-43.7 arasında değişmiştir. Oleik yağ asitleri analizlerinde, sonuçlar % 37.0-82.5 arasında değişim göstermiştir. Uygun ebeveynler arasında toplam 62 adet melezleme kombinasyonu yapılmıştır. Bunlardan, 34 adeti linoleik ve 28 adedi de oleik tiptedir. Toplamda oleik ve linoleik tipte olmak üzere, 1411 adet “F” materyali (açılan materyal) üzerinde çalışılmıştır. Pedigri metodu uygulanarak, her kademede amaca uygun tek bitkiler seçilip, bir üst kademeye aktarılmak üzere ayrı ayrı hasat ve harman edilmiştir. Buradan F7 kademesinde durulma gösterdiğinden, bulk hasat yapılan toplam 106 adet yeni hattın da test edildiği, toplamda 345 adet materyalin yer aldığı, ön verim, verim ve bölge verim denemesi olmak üzere, toplam 23 adet deneme kurulmuştur. Denemelerde alınan en düşük tane verimi, 22 kg/da (yoğun pas ve alternaria hastalığı ve aspir sineği zararı nedeniyle, 2018) en yüksek tane verimi de, 610 kg/da (2017) olmuştur. Bunların yanında, her yıl ortalama 8-12 adet materyalin yer aldığı çeşit tescil verim denemeleri de kurulmuş ve sonuçları ilgili kuruluşa gönderilmiştir.

Verim denemeleri sonucu ümitvar görünen hatlar, tescile teklif edilmiştir. Tescil denemeleri sonucunda, 2015 yılında oleik tipte OLAS çeşidimiz, 2018 yılında ise, yine oleik tipte ülkemizin melezlemeyle elde edilmiş ilk ve şimdilik tek çeşidi olan ASOL tescil ettirilmiştir. Bu çeşitlerin ve 2013 yılında tescil ettirilen LİNAS çeşidinin Elit kademe (ıslahçı materyali) tohumluk üretimleri her yıl yapılmıştır. Anahtar Kelimeler Aspir, Marmara, Oleik, Linoleik, Yağ

122

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Marmara Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Proje Türü Ülkesel Bağlı Olduğu Proje Ülkesel Aspir Islah Araştırmaları Projeyi Teklif Eden Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş - Proje Koordinatörü/Lideri Dr. Metin BABAOĞLU (Islah) Proje Yürütücüsü Dr. Özlem BİLİR (Biyoteknoloji- Islah)

Melis SEİDİ (Bitki Sağlığı-Hastalık ve Zararlılar) Dr. Turhan KAHRAMAN (Laboratuar-Yağ analizleri)

İşbirliği Yapılan Kuruluşlar A.B.D Bitki Gen Kaynakları Merkezi Başlama ve Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2023 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2019: 22000 TL 2020: 29500 TL 2021: 32000 TL

2022: 33000 TL 2023: 48500 TL Proje Özeti Bu proje bir ıslah projesi olup, 5’er yıllık dönemler halinde yürütülmektedir. Daha önce, 2003-2007, 2009-2013 ve 2014-2018 yılları arasında birinci, ikinci ve üçüncü 5 yıllık dönem çalışmaları yürütülen projenin dördüncü 5 yıllık dönem çalışmaları 2019-2023 yılları arasında yürütülecektir. Yağ bitkileri üretimimiz ve kişi başına yıllık yağ tüketimimiz göz önüne alındığında, üretilen miktarın nüfusumuza yeterli olmadığı açık olarak görülebilir. Beslenme açısından önemli bir yere sahip olan bitkisel yağlardaki ortaya çıkan eksiklik, yurt dışı kaynaklardan ithalat yolu ile karşılanmaktadır. Bu eksikliğin, ithalata gitmeden veya en aza indirerek ülkemiz kaynaklarından karşılanması mümkündür. Ülkemizdeki tarımsal potansiyel buna yeterlidir. Bu amaçla, anavatanlarından bir tanesi de ülkemiz olan ve kuraklığa dayanıklı Aspir bitkisinin ülkemizdeki üretimi arttırılmak zorundadır. Bu nedenle, tane verimi ve yağ oranı yüksek, geniş adaptasyon yeteneğine sahip aspir çeşitlerinin geliştirilmesi ve bunların üretime kazandırılması gerekir. Bu proje ile, Aspir bitkisinde yeni çeşitler, ıslah yolu ile geliştirilecektir. Bu çeşitler ile ülkemizdeki Aspir ekim alanlarının genişletilmesi, üretiminin arttırılması ve böylece bitkisel yağ açığımızın bir miktar da olsa azaltılmasına katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Projenin üçüncü 5 yıllık (2014-2018) döneminde elde edilecek “F” materyalleri (açılan populasyonlar) ve Dünya’nın değişik bölgelerine ait toplanmış ve temin edilmiş oleik ve linoleik tipte yaklaşık 600 materyal, projenin çalışma kaynağını oluşturacaktır. Yapılacak olan, çiçeklenme gün sayısı, olgunlaşma gün sayısı, bitki boyu, bitkide tabla sayısı, tablada tane sayısı, tane verimi, 1000 TA, yağ oranı ve hastalıklara dayanıklılık gibi bazı gözlemler sonucunda bölgemiz ve ülkemiz açısından uygun görülecek materyaller ebeveyn olarak kullanılarak melezleme çalışmalarına, projenin daha önceki 5’er yıllık dönemlerinde de olduğu gibi devam edilecektir. Daha önceki dönem çalışmalarında olduğu gibi, melezleme sonrası elde edilecek F materyallerinde, pedigri metodu kullanılacaktır. Durulma gösteren yeni hatlar, mevcut çeşitlerle kıyaslamalı olarak denemeye alınacak ve ıslah amaçları açısından üstün görülenler tescil edilmek üzere ilgili kuruluşa teklif edilecektir. Anahtar Kelimeler : Aspir, Marmara, Islah, Yağ, Oleik, Linoleik

123

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/10-2 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Aspir Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bahri Dağdaş UTAE-Konya Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Dr. Hasan KOÇ Proje Yürütücüleri Dr.Ahmet GÜNEŞ, Gönül GÜMÜŞCÜ, Dr. Oğuz GÜNDÜZ,

Birol ERCAN, Seydi AYDOĞAN Başlama-Bitiş Tarihleri 2014-2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

2014-2018


2014:14000- 2015:15000- 2016:16000-2017:17000- 2018:18000

Proje Özeti: Orta Anadolu Bölgesi Aspir Islah Projesi 2008 yılında Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsünde başlamıştır. Bu sonuç raporu 2014-2018 yılları arası çalışmaları kapsamaktadır. Materyal olarak ABD gen bankasından temin edilen yurt dışı menşeyli hat ve popülasyonlar, yerel hat ve popülasyonlar ve tescilli çeşitler kullanılmıştır. Yurt içi ve yurt dışı materyallerden teksel seleksiyon yöntemiyle tek bitkiler seçerek, bunlardan tek bitki sıraları oluşturarak değerlendirme ve yeni hatlar oluşturma ve bunları tohum verimi ve yağ oranı gibi faktörler açısından standart çeşitlerle karşılaştırma safhalarını kapsamaktadır. Bu kapsamda diğer bir çalışma kışa tolerans çalışmalarıdır. Bu çalışma da hatların ekim ayında kışlık olarak ekilerek, rozet formda kışa girmeleri sağlanmış, kar örtüsü olmadığı ve sıcaklığın belirli bir derecenin altına düştüğü durumlarda kışa tolerans açısından hatlarla mevcut tescilli çeşitlerin karşılaştırılması yapılmıştır. Seleksiyon ve kışa dayanıklılık çalışmalarıyla elde edilen hatlar ebeveyn olarak kullanılarak melezleme programı oluşturulmuştur. Islah metodu olarak pedigri ıslah metodu kullanılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda, Göktürk çeşidi 2016 yılında tescil ettirilmiştir. Yine özellikle yağ oranı ve yağ verimi standart çeşitlere göre daha yüksek olan BDYAS-9 hattımızın tescil denemeleri devam etmekte olup ilk yıl sonuçları oldukça iyidir. Kışa tolerans çalışmaları sonucunda ise tolerant hatların yağ oranı düşük olduğu, sapa kalkma süresinin uzun olduğu ve yatık büyüdükleri tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler Aspir,yağ,kışa tolerans,seleksiyon,tohum verimi

124

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Aspir Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Bahri Dağdaş UTAE-Konya



Proje Lideri Dr. Hasan KOÇ Proje Yürütücüleri Dr.Ahmet GÜNEŞ, Gönül GÜMÜŞCÜ, Birol ERCAN, Seydi

AYDOĞAN Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2024 Raporun Ait Olduğu Dönem

2019-2024


2019: 28 000- 2020:30000- 2021:32 000-2022:34 000- 2023:36 000

Proje Özeti: Orta Anadolu Bölgesi Aspir Islah Projesi 2008 yılında Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsünde başlamıştır. Bu yeni teklif 2019-2024 yılları arası çalışmaları kapsamaktadır. Materyal olarak ABD gen bankasından temin edilen yurt dışı menşeyli hat ve popülasyonlar, yerel hat ve popülasyonlar ve tescilli çeşitler kullanılacaktır. Yurt içi ve yurt dışı materyallerden safhat seleksiyon yöntemiyle tek bitkiler seçerek, bunlardan tek bitki sıraları oluşturarak değerlendirme ve yeni hatlar oluşturma ve bunları tohum verimi ve yağ oranı gibi faktörler açısından standart çeşitlerle karşılaştırma safhalarını kapsamaktadır. Bu kapsamda diğer bir çalışma kışa tolerans çalışmalarıdır. Bu çalışma da hatların ekim ayında kışlık olarak ekilerek, rozet formda kışa girmeleri sağlanacak, kar örtüsü olmadığı ve sıcaklığın belirli bir derecenin altına düştüğü durumlarda kışa tolerans açısından hatlarla mevcut tescilli çeşitlerin karşılaştırılması yapılacaktır. Seleksiyon ve kışa dayanıklılık çalışmalarıyla elde edilen hatlar ebeveyn olarak kullanılarak melezleme programı oluşturulacaktır. Islah metodu olarak pedigri ıslah metodu kullanılacaktır. Önceki yıllardaki çalışmalarımız sonucunda, Göktürk çeşidi 2016 yılında tescil ettirilmiştir. Yine özellikle yağ oranı ve yağ verimi standart çeşitlere göre daha yüksek olan BDYAS-9 hattımızın tescil denemeleri devam etmekte olup ilk yıl sonuçları oldukça iyidir. Ümitvar görülen hatların tescile sunulmasına ve tescil ettirilen hatların üretimine devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler Aspir,yağ,kışa tolerans,seleksiyon,tohum verimi

125

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P01/01 Proje Adı Aspir Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Zir. Yük. Müh. İlhan SUBAŞI Proje Yürütücüleri Zir. Yük. Müh. Oğuzhan AYDIN

Dr. Yusuf ARSLAN Dr. Fatma KAYAÇETİN Dr. Banu EFEOĞLU Dr. Hümeyra YAMAN Zir. Yük. Müh. Hatice ERMİŞ Gıda Yük. Müh. Asiye SEİS SUBAŞI Gıda Müh. Gül SARIOĞLU Zir. Yük. Müh. Muhittin BAĞCI Zir. Yük. Müh. Ayşe Nuran ÇİL

Başlama-Bitiş Tarihleri 2016 - 2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 1.YIL: 71.781 TL, 2.YIL: 7.500 TL, 3.YIL: 12.500 TL Proje Özeti : Projemizin amacı; bölge şartlarına uygun, adaptasyon kabiliyeti, verim potansiyeli, yağ oranı ve kalitesi yüksek, dikenli-dikensiz, oleik-linoleik tip, erkenci-geçci, soğuğa ve hastalığa toleranslı aspir çeşitleri geliştirmektir. Bu amaçla 2018 yılında denememiz 180 hat ve standart olarak 7 yerli aspir çeşidi ile ilkbaharda nisan ayının ilk haftasında, Augmented Deneme Desenine göre Ankara-Haymana lokasyonuna kurulmuştur. Ayrıca ÖVD denemelerimiz de 28 hat ve 7 standartla kurulmuştur. Denemelerde; bitki başına tabla sayısı, yan dal sayısı, bitki boyu, bin tohum ağırlığı, dekara tohum verim ve yağ oranı gözlemleri alınarak istatistiki analizler yapılmıştır. Yapılan analizlerde tüm gözlemler arasında önemli farklılıklar ortaya çıkmıştır. Hatlarımızdan tabla sayısı bakımından 45 hat, yan dal sayısı bakımından 44 hat, bitki boyu bakımından 55 hat, bin tohum ağırlığı bakımından 11 hat, verim bakımından 15 hat, yağ oranı bakımından ise 25 hat standart çeşit ortalamalarını geçmiştir. Materyallerin yağ asidi kompozisyonları ve protein oranları analizleri devam etmektedir. Tüm bu özellikler açısından öne çıkan hatlar arasında farklı kombinasyonlar oluşturularak melezleme çalışması yapılmakta ve böylece ıslah materyalindeki varyasyon artırılmaktadır. 2018 yılında 20 melez kombinasyonu ile melezlemeler yapılmıştır. Soğuğa tolerans çalışmaları için Ankara-Haymana lokasyonuna Augmented Deneme Desenine göre sonbaharda ekim ayının ilk haftası materyallerin ekimi yapılmıştır. Burada materyallerin kışı geçirme durumları gözlemlenerek elde edilecek soğuğa toleranslı hatlar laboratuvar koşullarında teste tabi tutulacaktır. Proje kapsamında geliştirmiş olduğumuz Hasankendi çeşidimiz 2018 yılında tescil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Aspir, çeşit ıslahı, Carthamus tinctorius L., soğuk toleransı.

126

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No 2156 Proje Adı Osmaniye Koşullarında Bazı Aspir (Carthamus Tinctorius L.)

Çeşitlerinin Adaptasyon, Verim ve Verim Unsurlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Yağlı Tohumlar Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Osmaniye


Proje Lideri Oktay Burak ÖZCAN Proje Yürütücüleri Reşat YILDIZ, Cafer Hakan YILMAZ (Yardımcı Araştırmacı), Ahmet

Tolga KARATAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri 01.09.2020-01.09.2022



2021: 8.000 TL 2022: 9.000 TL

Proje Özeti: Aspir bitkisi gerek yemeklik yağ ihtiyaçlarının karşılanmasında, hayvancılıkta yem olarak

kullanılmasında ve gerekse biyodizel üretiminde hammadde olarak değerlendirme olanağı olan

önemli bir yağ bitkisidir.

Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan aspir çeşitleri genel olarak yazlık ekilmektedir. Ancak

kışları ılıman geçen bölgelerde aspir kışlık olarak da ekilebilme olanağına sahiptir. Geçmişte

yapılan birçok araştırma aspirin kışlık olarak ekiminde verim ve kalitenin arttığını göstermektedir.

Bu çalışma ile aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinin Osmaniye koşullarına kışlık ekim adaptasyonu, büyüme ve gelişme özellikleri ile bölge için en uygun tescilli çeşit veya çeşitlerin belirlenmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler Aspir, Adaptasyon, Verim ve Kalite Özellikleri, Osmaniye

127

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P01/04 Proje Adı Geçit Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Lideri Doç. Dr. Arzu KÖSE Proje Yürütücüleri Ferda Çelikoğlu KOŞAR Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2015 ile 31/12/2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12/2018


2015: 15.000 TL 2016:16.500 TL 2017:18.000 TL 2018:19.000 TL 2019:20.000 TL TOPLAM:88.500 TL

Proje Özeti: Bu proje çerçevesinde, aspir ıslah çalışmaları ile üretici, tüketici, sanayici isteklerine uygun yeni çeşitler geliştirerek üretim zincirine katmak amaçlanmaktadır. Araştırmada materyal olarak; projenin önceki dönemlerine ait ıslah çalışmaları sayesinde elde edilen genotipler kullanılmaktadır. Proje kapsamında yürütülen ıslah araştırmalarında seleksiyon ve melezleme ıslah metotları kullanılmaktadır. Seleksiyon ıslah çalışmalarında ağırlıklı olarak tek bitki seleksiyon ıslah metodunu kullanılmaktadır. Melezleme çalışmalarının her yıl devam ettiği projede seleksiyona F2 generasyonunda başlanmaktadır. Bu sayede geliştirilen hatlar standart çeşitler ile birlikte verim denemelerinde değerlendirilmektedir. 2018 yılını içine alan proje döneminde 6 kombinasyonda melezleme işlemleri gerçekleştirilmiştir. Çalışmada açılan materyal kademesinde F2, F3, F4, F5, F6, F7, F8 generasyonlarında materyal yer almıştır. Seleksiyon ıslah yöntemi kullanılarak gerek yazlık gerek ise kışlık materyalde tek bitki seçim işlemlerine devam edilmiştir. 13 adet hat ve çeşit ile yürütülen verim denemesinde ise tane verimi 109.6-189.2 kg/da, yağ oranı %28.5-41.0, yağ verimi ise 28.5-77.7 kg/da arasında değişim göstermiştir.

Anahtar Kelimeler: Aspir, Islah, Çeşit, Verim, Yağ

128

ARA SONUÇ PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P01/04 (Ara Sonuç) Proje Adı Geçit Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Lideri Doç. Dr. Arzu KÖSE Proje Yürütücüleri Ferda Çelikoğlu KOŞAR Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2015 ile 31/12/2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2015 ile 31/12/2018



Proje Özeti: Bu proje çerçevesinde, aspir ıslah çalışmaları ile üretici, tüketici, sanayici isteklerine uygun yeni çeşitler geliştirerek üretim zincirine katmak amaçlanmaktadır. Araştırmada materyal olarak; projenin önceki dönemlerine ait ıslah çalışmaları sayesinde elde edilen genotipler kullanılmaktadır. Proje kapsamında yürütülen ıslah araştırmalarında seleksiyon ve melezleme ıslah metotları kullanılmaktadır. Seleksiyon ıslah çalışmalarında ağırlıklı olarak tek bitki seleksiyon ıslah metodunu kullanılmaktadır. Melezleme çalışmalarının her yıl devam ettiği projede seleksiyona F2 generasyonunda başlanmaktadır. Bu sayede geliştirilen hatlar standart çeşitler ile birlikte verim denemelerinde değerlendirilmektedir. 2015-2019 yıllarını içine alan proje döneminde başta verim olmak üzere standart çeşitlerden üstün bir adet hat tescil denemelerinde değerlendirilmek üzere Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Enstitüsü’ne gönderilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Aspir, Islah, Çeşit, Verim, Yağ

129

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Geçit Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Lideri Doç. Dr. Arzu KÖSE Proje Yürütücüleri Ferda Çelikoğlu KOŞAR Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020 ile 31/12/2024 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)


Proje Özeti: Ülkemiz, uzun yıllardan beri devam eden yağ açığı nedeni her yıl giderek artan döviz kaybına uğramaktadır. Mevcut yağ bitkilerinin üretimi sınırlı kaldığı için, bu sorunu gidermede diğer yağlı tohumlu bitkilerin üretiminin devreye girmesi zorunludur. Aspir, geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, kurağa mukavemeti yüksek, kıraç alanlarda yetişebilen bir bitki olup; aspir yağı, insan beslenmesinde önemli olduğu kadar biyodizel hammaddesi olarak da büyük öneme sahiptir. Bitkinin yetişme istekleri dikkate alındığında, aspir diğer yağlı tohumlu bitkilerin yetişemeyeceği alanlarda rahatlıkla yetişebilmekte, buğday ile ekim nöbetine rahatlıkla girebilmektedir. Bu özellikleri dikkate alındığında aspir ülkesel boyutta devam eden yağ açığını giderme noktasında önde gelen bir bitkidir. Aspir üretimini artırmada devam eden ekonomik faaliyetlerin yanında farklı istek gruplarına uygun yeni çeşitlerin geliştirilmesi bir zorunluluktur. Bu proje ile gerek üretici gererek tüketici isteklerine uygun yeni aspir çeşitlerini belirlemek temel hedeftir. Böylece ülkemizde uzun yıllardan beri devam eden bitkisel ham yağ açığını giderme noktasında en önemli alternatif olan aspir bitkisinde çeşit sayılarını artırmak ve standart çeşitlerden üstün genotipler ortaya koymak projenin amacını belirlemektedir. Araştırmada materyal olarak kuruluşumuzda yürütülen aspir ıslah çalışmaları sonrasında elde edilen stok materyal ile sürekli proje niteliğinde olan bu projeye ait melezleme, seleksiyon ve mutasyon ıslahı metotları kullanılarak elde edilen hatlar ve çeşitler materyal olarak kullanılacaktır. Proje kapsamında, seleksiyon ve melezleme ıslah metotlarının kullanılmasına devam edilecektir. Anahtar Kelimeler: Aspir, Islah, Çeşit, Verim, Yağ

130

3.6. Ülkesel Yerfıstığı Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P01/12-1 Proje Adı Batı Akdeniz Yerfıstığı Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Dr. Abdullah Kadiroğlu Proje Yürütücüleri Mehmet Kocatürk Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2014-2018


2014’de 15.000, 2015’de 16.000, 2016’da 17.000, 2017’de 18.000, 2018’de 19.000 TL. Toplam: 85.000 TL

Proje Özeti: Denemeler 2014-2018 yılları arasında Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünün Antalya-

Aksu’daki alüviyal karakterli ve tipik Akdeniz iklimine sahip tarlalarında kurulmuştur.

İntrodüksiyon, seleksiyon, mutasyon ve melezleme yöntemleriyle önceki yıllarda geliştirilen 650

civarındaki yerfıstığı hattı kullanılmıştır. İntrodüksiyon ve her yapılan 2 kombinasyondan oluşan

melezlemelerle bu varyasyon daha da zenginleştirilmiştir. Önceki yıllardan gelen ileri hatlarla ve

açılan materyallerden gelen saf hatlardan oluşan çeşit verim denemeleri kurulmuştur ve bu

denemelerde toplam 45 ayrı hat denenmiştir. 2016, 2017, 2018 yıllarında çeşit verim denemeleri

ilk kez ana ürün ve ikinci ürün olarak kurulmuş ve böylece ileri hatların erkenciliği ve ikinci ürüne

uygunluğu belirlenmeye çalışılmıştır. 5 Yıllık Çeşit Verim Denemesi sonuçlarına göre BATEM-

514 hattı verim, kalite ve erkencilik bakımından, PI-420333 hattı verim ve kalite bakımından öne

çıkmışlardır. Ayrıca; PI-512274, A.Mat-3B-2, A.Mat-3B-1, A.Mat-2A, A.Mat-7A, A.Mat-10-A

hatları ümitvar bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler yerfıstığı, ıslah, verim, çeşit

131


Proje Adı Batı Akdeniz Yerfıstığı Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri Dr. Abdullah Kadiroğlu Proje Yürütücüleri Mehmet Kocatürk, Dr. Metin Durmuş ÇETİN, Doç.Dr. Muharrem

Gölükçü, Hacı Tek Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2019-31.12.2023 Raporun Ait Olduğu Dönem 2019-2023


2019’da 27.200, 2020’de 28.560, 2021’de 29.991, 2022’de 31.488, 2023’de 33.065 TL. Toplam:150.304

Proje Özeti: Yerfıstığı enstitümüzde ilk kez 1935 yılında denenmiştir. Enstitümüzde 1950’de başlayan ve şimdiye kadar kesintisiz devam eden ıslah çalışmaları sonucunda yurt içindeki köy populasyonlarından seleksiyonla, yurt dışından introdüksiyon yöntemiyle, melezleme ve mutasyon çalışmalarıyla şimdiye kadar toplam 650 civarında hat geliştirilmiştir. Bu hatlar içinden NC-7, ÇOM, GAZİPAŞA, FLORİSPAN, BATEM-5025 ve BATEM-CİHANGİR çeşitleri tescil ettirilmiştir. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda yine aynı şekilde introdüksiyon ve melezleme çalışmalarıyla genetik materyaller daha da zenginleştirilecektir. Yeni geliştirilecek genetik materyaller gözlem bahçelerinde denenerek özellikleri belirlenecek ve bunun sonucunda verim ve kalite bakımından öne çıkanlar çeşit ön verim ve çeşit verim denemelerine alınacaktır. Verim denemelerinde stabil olarak standartları geçen hatlar tescile aday olarak sunulacaktır. Yerfıstığı genetik materyallerin ve tescilli çeşitlerin muhafazası ve yenilenmesine devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler Yerfıstığı, Islah, Verim, Kalite

132

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P04/11/01 Proje Başlığı Doğu Akdeniz Bölgesi Yerfıstığı Islah Çalışmaları Proje Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Yürütücüsü Ayşe Nuran ÇİL

Yardımcı Araştırıcılar Dr. Abdullah ÇİL, Vakas ŞAHİN, Celal KALEBAŞ, Zeynep ÜÇDAĞ, Hanifi BURUN(Yrd. Arş.), Hacer BURUN, Hatice YÜCEL(Kalite Analizleri),

Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2021 Projenin Toplam Bütçesi 104.000,00 TL Proje Özeti: Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.), besin değerinin üstün ve tüketiminin çok değişik şekillerde olabilmesi nedeniyle diğer yağlı tohumlar arasında farklı yer edinmiş olup, insan beslenmesinde gerek enerji ve gerekse protein açıklarının karşılanmasında kullanılabilecek gıda maddelerinin en başta gelenlerinden biridir. Yerfıstığı; dünya genelinde bir yağ bitkisi olarak değerlendirilmesine karşın ülkemizde çerezlik olarak tüketilmektedir. Oysaki yerfıstığı, yağ oranının yüksek olması nedeniyle (%40-60) ülkemizdeki yağ üretimini artırabilmek için değerlendirebileceğimiz önemli potansiyel yağ bitkilerinden biridir. Aynı zamanda çerezlik olarak da önemli bir döviz kaynağımız olma şansına sahiptir. Türkiye’de henüz yağ sanayine istenilen seviyede girememiş olan yerfıstığı üretimimiz; ülke ihtiyacını karşılayacak ve bir kısmını da ihraç edebilecek durumdadır. Projenin amacı; Klasik ve biyoteknolojik yöntemler kullanılarak ülkemizin ihtiyaç duyduğu çerezlik tüketime ve yağ sanayinin taleplerine uygun yerfıstığı çeşitlerini geliştirmektir. Yurtiçi ve yurtdışından temin edilen 96 adet yerfıstığı hattının Morfolojik

karekterizasyonları tamamlanmış olup hatlara ait DNA örneklerinde PCR işlemleri yapılarak 6 adet SSR primerleri ( AC2C02, AC2C05, AC2C08, PM-179, PM-183, PM-210) ile Moleküler karakterizasyon çalışmaları tamamlanmıştır.

Morfolojik ve Moleküler karakterizasyon sonuçlarına göre istatistiksel analizler devam etmekte olup sonuçlara göre melez kombinasyonları oluşturulması planlanmaktadır.

Islah amaçlarımız doğrultusunda daha önceki yıllarda belirlenen (erkenci, iri daneli ve oleik tipte olan) ana ve baba hatlar arasında altı kombinasyonda melezleme çalışmaları yapılmıştır.

F4 ve F5 kademesindeki ıslah amaçlarımıza uygun 60 hatta mikroverim denemeleri kurulmuştur.

Adana ve Osmaniye lokasyonlarında iki adet Bölge Verim Denemesi kurulmuştur.

133

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No 2149 Proje Adı Osmaniye Yerfıstığı Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Yağlı Tohumlar Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Osmaniye


Proje Lideri Oktay Burak ÖZCAN Proje Yürütücüleri Reşat YILDIZ, Yaşar Ahu ÖLMEZ, Ahmet Tolga KARATAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024



2020: 21.000 TL 2021: 18.000 TL 2022: 20.000 TL 2023: 22.000 TL 2024: 24.000 TL

Proje Özeti: Osmaniye İlimizde çok uzun yıllardır yerfıstığı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu

bakımdan bölge şartlarına adapte olmuş ve yıllar itibarı ile genetik yönden zenginleştiği düşünülen köy popülasyonlarından tohum örneklerinin toplanması, yurt içi ve yurt dışından temin edilecek genetik materyalin değerlendirilmesi ile yapılacak seleksiyon ıslah çalışmaları ile kurumumuza ait genetik materyaller daha da zenginleştirilecektir. Enstitümüzde gözlem bahçeleri kurularak üstün özellikler gösteren genetik materyaller seçilecektir. Ele alınan tüm morfolojik ve agronomik özellikleri “UPOV Yerfıstığı Kriterleri” de dikkate alınarak belirlenecektir. Islah metodu olarak döl kontrollü teksel seleksiyon yöntemi uygulanacaktır. Proje 2020-2024 yılları arasında 5 yıl süre ile Osmaniye Yağlı Tohumlar Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne ait deneme tarlalarında uygulanacaktır. Bu çalışma ile bölge şartlarına uyumlu, yüksek verimli, kaliteli, ginoforları kuvvetli, hastalık ve zararlılara toleranslı hat ve çeşit geliştirmek ve / veya belirlemek; bu hat ve çeşitlerin morfolojik ve agronomik özelliklerini tespit etmek, muhafazalarını sağlayarak başlangıç tohumluk materyallerini üretmek, hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler Yerfıstığı, Islah, Seleksiyon, Çeşit, Osmaniye

134

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No 2268 Proje Adı Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) Tarımında Ekim Zamanının Bazı

Önemli Tarımsal Ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi Projeyi Yürüten Kuruluş Yağlı Tohumlar Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Osmaniye


Proje Lideri Oktay Burak ÖZCAN Proje Yürütücüleri Didem YILDIZ, Ahmet Tolga KARATAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-01.01.2022



2020: 19.000 TL 2021: 19.000 TL

Proje Özeti: Bölgemizde Yerfıstığı tarımı yoğun olarak ana ürün koşullarında yapılmaktadır. Hava ve

toprak koşullarına göre ekimler 15 Mart tarihinde başlamakta ve Nisan ayı sonuna kadar devam etmektedir. Özellikle çok erken ekimlerde meyve oluşumu ve iç kısmındaki tohumların gelişmesi için hava sıcaklığı çok önemli bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle gece gündüz arasındaki sıcaklık farkı meyvelerin iç kısmının gelişmesi üzerine çok etkili olmaktadır. Belirtilen sıcaklık farkı ne kadar fazla olursa (geceleri daha serin olursa), meyvelerin içi o kadar fazla dolmaktadır. Diğer bir ifadeyle yerfıstıklarının randıman oranı yükselmekte bu da verimi ve kaliteyi önemli ölçüde etkilemektedir. Bu çalışmanın amacı, bölgemizde verim ve kalitenin en yüksek düzeyde olabileceği uygun ekim zamanını belirlemek ve elde edilecek sonuçlara göre yerfıstığı üreticilerine bu yönde bilgilendirmektir.

Anahtar Kelimeler Yerfıstığı, Ekim Zamanı, Verim ve Kalite, Osmaniye

135

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No 2127 Proje Adı Ekim Öncesi Yerfıstığı Tohumuna Demir ve Fungisit Kaplama

Uygulamalarının Meyve Verimi ile Bazı Kalite Özellikleri ve Hastalık Etmenlerine Etkisinin Araştırılması


Osmaniye Yağlı Tohumlar Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Adnan Menderes Üniversitesi, Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü, Doğu AkdenizTarımsal Araştırma Enstitüsü, Mustafa Kemal Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi

Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Deniz Sevilmiş Proje Yürütücüleri Dr. A. Fatih Hacıyusufoğlu, Dr. Işılay Lavkor, Zir. Yük. Müh. Reşat

Yıldız, Zir. Müh. A. Tolga Karataş, Zir. Yük. Müh. Uğur Sevilmiş, Doç. Dr. Muharrem Keskin, Prof. Dr. Halis Arıoğlu (DANIŞMAN)


01.01.2020-01.01.2022



1.Yıl: 12.500 2. Yıl: 12.500

Proje Özeti: Yerfıstığı demir eksikliğine hassas bir bitkidir. Ülkemizde yerfıstığı tarımının yapıldığı bölgelerde topraktaki kireç miktarının fazla olması nedeniyle toprak PH’sı artmakta, buna bağlı olarak toprakta var olan demir (Fe),çeşit özelliğine bağlı olarak bitkiler tarafından alınamamaktadır. Bu da bitkilerde kloroza neden olmaktadır. Ayrıca, yerfıstığının erken vejetasyon döneminde etkili olan tohum ve toprak kökenli hastalıklar (Rhizoctonia solani, Aspergillus niger vb.) ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu nedenle tohuma veya tohum yatağına fungusit uygulanması dünyada yaygın olarak yapılmaktadır. Bu çalışmada, yeni geliştirilmiş yerli bir tohum kaplama sistemi kullanılarak yerfıstığı tohumları EDDHA şelatlı demir (Fe) gübresi ve % 30 thiram+ % 20 tolclofosmethyl ile kaplanacaktır. Denemede demire (Fe) çok hassas NC-7 çeşidi ile demire tolerant Halisbey çeşidi ve Osmaniye 2005 çeşidi kullanılacaktır. Proje ile hedeflenen, ülkemizde ilk kez yerfıstığı tohumunun demir (Fe) ve % 30 thiram+ % 20 tolclofosmethyl ile kaplanmasının Osmaniye şartlarında yerfıstığının verim, kalite ve hastalık değerleri üzerine etkisini ve karlılığını araştırmaktır. Ayrıca, tohumlara uygulanan kaplama malzemelerinin bitki genel görünümü, yaprak rengi ve yaprak yansıma özelliğine etkisini incelemek için renk ölçer, klorofil metre ve el tipi NDVI ölçüm cihazı (GreenSeeker) kullanılacaktır. Anahtar Kelimeler: Yerfıstığı, Tohum Kaplama, Fungusit, EDDHA-demir

136

YENİ TEKLİF PROJE ÖZET Proje No 2265 Proje Adı Ana Ürün Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) Tarımında Bitki

Yoğunluğunun Verim Ve Bazı Tarımsal Özelliklere Etkisinin Belirlenmesi


Osmaniye Yağlı Tohumlar Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Deniz Sevilmiş Proje Yürütücüleri

Zir. Yük. Müh. Yaşar Ahu Ölmez, Zir. Yük. Müh. Mustafa Yılmaz, Zir. Müh. Havva Özdil


01.01.2020-01.01.2022



1.Yıl: 18.000 2. Yıl: 18.000

Proje Özeti: Yerfıstığı tarımında kabuklu meyve verimi; birim alandaki bitki sayısı ile yakından ilişkilidir. Birim alandaki bitki sayısı arttıkça, bitki başına verim azalmasına rağmen, birim alandaki bitki sayısı fazla olduğu için, toplam verim artmaktadır. Ancak bu artış belirli bir yoğunluğa kadar olmakta, sonra azalma başlamaktadır. Ayrıca, Virginia gurubuna giren ve yatık olarak gelişen çeşitlerde, bitki başına meyve sayısı artmakta, ancak artan meyve sayısını yerfıstığı bitkisi besleyemediği için verimin ve kalitenin düşmesine neden olmaktadır. Bu nedenle birim alandaki bitki sayısı yerfıstığı tarımında büyük önem arz etmektedir. Ayrıca birim alana düşen bitki sayısı gereğinden fazla olduğunda, birim alandaki ışık enerjisi yeterli olmadığı için, bitki başına düşen verim azalmaktadır. Aynı şekilde, birim alandaki bitki sayısı azaldığında ise, birim alana düşen ışık enerjisinden yeterince faydalanılamadığı için potansiyel verim değerlerine ulaşmak mümkün olmamaktadır. Bu nedenlerden dolayı hedeflenen maksimum verime ulaşabilmek için birim alana düşen bitki sayısının çok iyi ayarlanması gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı Osmaniye koşullarında ana ürün yerfıstığı tarımında maksimum verim ve kaliteyi elde edebilmek için uygun bitki yoğunluğunu belirlemektir.

Anahtar Kelimeler Yerfıstığı, Bitki Yoğunluğu, Meyve Verimi, Meyve kalitesi, Osmaniye

137

YENİ TEKLİF PROJE ÖZET Proje No 2005 Proje Adı Farklı Oranlarda Yaprak Zararının Yerfıstığı Çeşitlerinde Verim ve

Kalite Özellikleri Üzerine Etkisinin Araştırılması (Doktora) Projeyi Yürüten Kuruluş Yağlı Tohumlar Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Osmaniye

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Mustafa Kemal Üniversitesi

Proje Lideri Mustafa YILMAZ Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Necmi İŞLER Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 31/12/2021



2020: 9.000 TL 2021: 9.000 TL

Proje Özeti: Tarımsal faaliyetlerde verim ve kaliteyi etkileyen en önemli faktörlerden biri atmosfer

koşullarıdır. Tarımsal çalışmalar büyük ölçüde atmosfer şartları altında yapılmaktadır. Meteorolojik olaylar, canlılara yararlı olma özelliklerinin dışına çıktığı andan itibaren hayati faaliyetleri olumsuz etkilemekte ve devamında şiddetinin artmasıyla afet özelliği kazanmaktadır. Uygun meteorolojik koşullar bol ve kaliteli tarımsal ürünlerle kendini gösterirken; şiddetli ilkbahar donları, kuvvetli rüzgarlar, fırtınalar, şiddetli sağanak yağış ve seller, kuraklık, dolu vb. olaylar tarımsal üretimi önemli ölçüde azaltmakta hatta tamamen yok etmektedir. Meteorolojik karakterli doğal afetlerden olan dolu yağışları, ülkemizde tarımsal faaliyetlerin en yoğun olduğu aylarda görüldüğünde büyük zararlara ve ekonomik kayıplara sebep olmaktadır. Günümüzde agronomist ve bitki ıslahçıları bitkilerin yaşayabilmelerinden ziyade çalışmalarını verim ve kalite üzerinde sürdürmektedir. Bu çalışmalar sonucunda verimi yüksek ve kaliteli ürünler alınmaya başlanmıştır. Ancak son yıllarda kürsel ısınmadan dolayı gerek Osmaniye ilinde gereksede bölgemizde abiyotik stres (yüksek sıcaklık, dolu, fırtına, don, sel) faktörleri tarımsal üretimi olumsuz yönde etkilemektedir. Bununla birlikte biyotik stresler de (hastalık ve zararlılar) bitkilere zarar vermektedir. Yerfıstığında yaprak kaybına sebep olan insan, hayvan, erken ve geç yaprak leke hastalıkları (Cercospora arachidicola ve Cercosporidium personatum), Prodenya (Spodoptera littoralis), yeşil kurt (Heliothis armigera) zararlıları ile doğal afet (don) gibi birçok etken vardır. Bu çalışma; farklı oranlarda yaprak zararının, yerfıstığı çeşitlerindeki verim ve kalite özelliklerinin üzerindeki etkisini incelemek amacıyla yürütülecektir.

Anahtar Kelimeler Osmaniye, Yaprak Zararı, Verim, Yerfıstığı

138

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No 2044 Proje Adı Farklı Yerfıstığı Çeşitlerine Mutasyon Teknikleri Kullanılarak

Hastalıklara Tolerant, Verim Ve Kalitesi Yüksek Mutant Hatların Geliştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Yağlı Tohumlar Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Osmaniye Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Mustafa Kemal Üniversitesi

Proje Lideri Mustafa YILMAZ Proje Yürütücüleri Reşat YILDIZ, Didem YILDIZ, Deniz SEVİLMİŞ, Prof. Dr. Necmi

İŞLER Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 31/12/2024 Raporun Ait Olduğu Dönem


2020: 27.000 TL 2021: 19.000 TL 2022: 18.000 TL 2023: 18.000 TL 2024: 18.000 TL

Proje Özeti: Yerfıstığı bitkisi, Türkiye'de ve Dünya’da yarattığı katma değer ve istihdam olanaklarıyla

üretici ülkeler açısından büyük ekonomik öneme sahiptir. Dünya nüfusunun hızla artması, diğer yandan sanayileşen ve kalkınan toplumlarda yerfıstığı ve yerfıstığına dayalı ürünlerin tüketimini artırmış ve dolayısıyla da yerfıstığına olan ihtiyaç her geçen gün giderek fazlalaşmıştır. Yerfıstığı bitkisinin morfolojik, biyokimyasal, fizyolojik değişkenliği yeterli olmasına rağmen, kendi kendine tozlaşması ve gen akışının olmaması nedeniyle dar genetik tabana sahiptir.

Bu çalışma, NC-7, Batem-5025, Halisbey, Brantley, Georgia Green yerfıstığı çeşidinin gama ışını (Cobalt-60) etkili mutasyon doz değeri belirlenerek, Cobalt-60 mutagen etkisiyle oluşturulan tarla popülasyonunda ebeveyn çeşitlerden fizyolojik, morfolojik ve teknolojik özellikler yönünden üstün bitkiler seçimi yapılacaktır. Bu bitkilerden seleksiyonla erkenci, iri taneli, oleik asit oranı yüksek ve hastalıklara tolerant (yaprak leke hastalığına, sap çürüklüğüne) mutant hatları geliştirilecek, ıslah çalışmalarında gen havuzu oluşturulacak ve bölgeye uygun yeni hatlar geliştirmek hedeflenmiştir. Yerfıstığında birim alandan daha yüksek verim ve kaliteli ürün alınması, hastalıklara tolerant çeşitler ve oleik asiti yüksek çeşitlerin oluşturulması amacıyla mutasyon ıslahı ile mevcut çeşitlerden daha üstün özellikte yeni mutant hatlar elde edilerek yerfıstığı üretimimizde birim alandan daha yüksek ve kaliteli ürün almak hedeflenmiştir.

Mutasyon ıslahı çalışmalarında kullanılan fiziksel ve kimyasal mutagenler için en uygun dozunun belirlenmesi temeldir. Doz oranı tür ve çeşitlere göre değişmektedir. Projemiz kapsamında Arachis Hypogaea L. türü yerfıstığı çeşitlerimizin gama ışını etkili dozları belirlenerek mutasyon ıslahı çalışmalarına katkı sağlanabilecektir. Oluşturulan populasyonda tek bitki ve tek tohum dölü seleksiyon yöntemi uygulanacak olup fizyolojik, morfolojik ve teknolojik bakımından üstün özellikli bitkiler seçilecektir.

Anahtar Kelimeler Yerfıstığı, Mutasyon, Cobalt-60, Gama Işınlaması

ENDÜSTRİ BİTKİLERİ (TIBBİ VE AROMATİK BİTKİLER ) ARAŞTIRMALARI PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI

(25 Şubat/1 Mart 2019) 25 Şubat 2019 Pazartesi Ortak Açılış Programı

10:00-12:30 Yemek Arası 12:30-14:00 I. OTURUM 14:00-15:30

Proje Lideri/Sunan Proje Sunum Adı Kurum Projenin

Durumu Aydın KARAKUŞ Grup Koordinatörü Sunumu TAGEM BİLGİ

Ahmet B. TINMAZ Proje Koordinatörü Sunusu ABKMAE BİLGİ

Çiğdem BOZDEMİR

Orta Anadolu Bölgesi Çörekotu (Nigella sativa L.) Islah Araştırmaları TARM DEVAM

EDEN Çiğdem BOZDEMİR

Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Karakterizasyonu ve Muhafazası TARM SONUÇ

Ara 15:30-15:50

II. OTURUM 15:50-18:00

Dr. Reyhan BAHTİYARCA BAĞDAT

Orta Anadolu Bölgesi İstanbul Kekiği (Origanum vulgare var. hirtum) Islah Araştırmaları TARM DEVAM

EDEN


Orta Anadolu Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.) Islah Araştırmaları TARM ARA

SONUÇ


Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.) Islah Araştırmaları TARM YENİ TEKLİF

Alaaddin ÖZDEMİR

Bazı Salep Orkide Türlerinde Mikorizal Fungus Uygulamalarının Tohum Çimlenmesi Üzerine Etkileri DAGKTAE YENİ

TEKLİF Dr. Reyhan BAHTİYARCA BAĞDAT

Şifacı Kadınlar; 4004 Tübitak 'Kekik Tarlasında Gençler DNA avında; Bazı Uçucu Yağ ve Bileşenlerinin İnsektisidal ve Nematisidal Aktivitelerinin Belirlenmesi

TARM BİLGİ

26 Şubat 2019 Salı

I. OTURUM 09:00-10:30

Dr. Arzu BAYIR YEĞİN

Antalya Doğal Florasında Yayılış Gösteren Kocayemiş (Arbutus unedo L.) ve Sandal (Arbutus andrachne L.)’ın Toplanması, Bazı Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi

BATEM DEVAM EDEN

Dr. Ahu ÇINAR Stevya’nın (Stevia rebaudiana Bertoni) Ülkemiz Farklı Bölgelerine Adaptasyonu ve Sentetik Çeşit Geliştirilmesi

BATEM DEVAM EDEN

Dr. Ahu ÇINAR Gynura malaccensis R.O. Belcher Bitkisinin Antalya Koşullarında Yetiştirilme Olanaklarının Araştırılması BATEM YENİ

TEKLİF Ara

10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

Fulya YÜCEOL Orthurus heterocarpus (Boiss.) Juz Bitkisinin Bazı Morfolojik ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi, Kültüre Alma Olanaklarının Araştırılması

BATEM DEVAM EDEN

Dr. Ahu ÇINAR Sideritis congesta P. H. Davis et Hub.-Mor. ve Sideritis stricta Boiss. et Heldr. Apud Bentham Türlerinde Sentetik Çeşit Islahı

BATEM YENİ TEKLİF

Kadriye YÜKSEL Enkapsüle Edilen Origanum minutiflorum ve Citrus sinensis Uçucu Yağları ve İzole Edilen Karvakrol’ ün in Vitro Salım Davranışlarının Belirlenmesi

BATEM DEVAM EDEN


III. OTURUM 14:00-15:30

Dr. Fatma UYSAL

Zencefil (Zingiber Officinale )’İn Farklı Yetiştirme Koşullarında Bazı Kalite Ve Verim Parametrelerinin Belirlenmesi

BATEM DEVAM EDEN

Dr. Fatma UYSAL

Antalya Florasında Yetişen Adaçayı (Salvia spp.) Türlerinde Seleksiyon Islahı ( II. Aşama) BATEM DEVAM

EDEN

Ayşe ERDOĞAN Ekinezya (Echinacea purpurea (L.) Moench)’nın Kozmetik Amaçlı Kullanılabilirliğinin Araştırılması BATEM YENİ

TEKLİF Ara

15:30-15:50 IV. OTURUM

15:50-18:00 Dr. Başak ÖZYILMAZ Rezene Islahı OKGKTAE YENİ

TEKLİF

Kerem YÜKSEL Serik (Antalya) İlçesinde Etnobotanik Araştırmalar (Doktora Tezi) BATEM DEVAM

EDEN

İslim KOŞAR Şekerotu (Stevia rebaudiana Bertoni) Bitkisinde Morfogenetik ve Ontogenetik Varyabilitenin Belirlenmesi

GAPTAE YENİ TEKLİF

Doç.Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ

Kantaron Yağı Üretim Aşamasında Yer Alan Bazı Parametrelerin Optimizasyonu BATEM DEVAM

EDEN

Hasan ASLANCAN

Lavandula angustıfolia Mill. Çeşit ve Tiplerinin Farklı Bölge Koşullarındaki Performanslarının Belirlenmesi MAREM DEVAM

EDEN Dr. Levent YAZİCİ Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Haşhaş Islah Projesi OKGKTAE DEVAM

EDEN

27 Şubat 2019 Çarşamba

I. OTURUM 09:00-10:30

Orçun ÇINAR Farklı Depolama Koşullarının ve Depolama Süresinin Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitki Yağlarının Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi

BATEM SONUÇ RAPORU

Dr. Ahmet GÜNEŞ Karabuğday Islah Projesi BDUTAEM DEVAM

EDEN

Dr. Emel DEMİR Tıbbi- Aromatik Olarak Değerlendirilebilecek Ihlamur (Tilia sp.) Genotiplerinin Tespit Edilmesi ve Kimyasal İçeriklerinin Belirlenmesi

KTAE DEVAM EDEN

Ara 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

Rafet SARIBAŞ Yağ Gülü’nde Seleksiyon Islahı MAREM YENİ TEKLİF

Bilal DEMİR

Isparta Eğirdir Koşullarında Organik Yağ Gülü (Rosa damascena Mill.)’ nün Üretim İmkânlarının Araştırılması ve Konvansiyonel Üretim ile Karşılaştırılması

MAREM YENİ TEKLİF


III. OTURUM 14:00-15:30

İslim KOŞAR GAP Bölgesi Çörek Otu (Nigella sativa L.) Islah Projesi GAPTAE DEVAM EDEN

Ahmet Bircan TINMAZ

Yalova ve Çanakkale Koşullarında Şeker otu (Stevia rebaudiana Bertoni) Bitkisinin Adaptasyonu ve Fide yetiştiriciliğinin optimizasyonu

ABKMAE DEVAM EDEN

Yalçın KAYA Uçucu Yağ Üretimine Uygun Nane (Mentha L.) Genotiplerinin Belirlenmesi ABKMAE YENİ

TEKLİF

Nurtaç ÇINAR Batı Akdeniz Bölgesi Yemişen (Crataegus monogyna Jacq.) Genotiplerinin Toplanması, Muhafazası ve Biyokimyasal Karakterizasyonu

BATEM YENİ TEKLİF

Ara 15:30-15:50

IV. OTURUM 15:50-18:00

Halil İbrahim TUZLACI

İstanbul Florasında Doğal Yayılış Gösteren Bazı Geofitlerin Fitokimyasal Kompozisyonu ve Antioksidan Kapasitesi

ABKMAE DEVAM EDEN

Ferda Ç. KOŞAR Ülkesel Haşhaş Islah Projesi GKTAE SONUÇ

Ferda Ç. KOŞAR Ülkesel Haşhaş Islah Projesi GKTAE YENİ TEKLİF

İsmail KARA Ülkesel Kimyon Islah Çalışmaları GKTAE SONUÇ

28 Şubat 2019 Perşembe

I. OTURUM 09:00-10:30

Nejla ALICI (ÇALIŞKAN)

Safran (Crocus sativus L.)’da Farklı Soğan (Korm) Büyüklükleri İle Organik Kaynaklı Azot Dozlarının Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri

GKTAE DEVAM EDEN

Nejla ALICI (ÇALIŞKAN)

Safran (Crocus sativus L.) Bitkisinde Mutasyon Islahı ve Sulamanın Safran ve Soğan Verimine Olan Etkisinin Araştırılması

GKTAE DEVAM EDEN

Fatih ÇİÇEK Anadolu Adaçayı (Salvia fruticosa Mill.) Seleksiyon Islahı ETAEM SONUÇ

Ara 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

Fatih ÇİÇEK Defne (Laurus nobilis L.) Seleksiyon Islahı ETAEM DEVAM EDEN

Mehmet TUTAR Sakız (Pistacia lentiscus var. Chia Duham.) İçin Uygun Anaçların Belirlenmes ETAEM DEVAM

EDEN

Dr. Ünal KARIK Ege Bölgesi Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Çeşit Geliştirme Çalışmaları ETAEM DEVAM

EDEN

Yeşim BÜYÜKÇINGIL

Sahlep Yapımında Kullanılan Karasal Orkide Türlerinde İn Vitro Kültür Koşullarında Farklı Besin Ortamlarının ve Bitki Büyüme Düzenleyicilerinin Yumru Gelişimi Üzerine Etkisi

DAGKTAE DEVAM EDEN


III. OTURUM 14:00-15:30

Serkan ARAS Kahramanmaraş Doğal Florasında Bulunan Kuşburnuların Seleksiyon Yoluyla ıslahı DAGKTAE YENİ

TEKLİF

Dr. Ünal KARIK Salep Orkidelerinde Yumru Verimini Artırma Olanaklarının Araştırılması ETAEM DEVAM

EDEN

Dr. Ünal KARIK Şevketi Bostan (Scolymus hispanicus L.)’da Verim ve Kalite Optimizasyonu ETAEM DEVAM

EDEN Ara

15:30-15:50 IV. OTURUM

15:50-18:00

Sümeyye ADALI Doğu Akdeniz Florasındaki Bazı Sumak (Rhus coriaria) Popülasyonlarının Fenotipik ve Moleküler Karakterizasyonlarının Belirlenmesi ve Seleksiyonu

DAGKTAE YENİ TEKLİF

Muzaffer ÖZDEMİR

Bazı Lavanta Çeşitlerinin Kahramanmaraş Koşullarına Adaptasyonlarının ve Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi DAGKTAE DEVAM

EDEN Dr. Esra BULUNUZ PALAZ

Bazı Salep Orkidelerinin In Vitro Çoğaltımı ve Aklimatizasyonu DAGKTAE DEVAM

EDEN

Alaaddin ÖZDEMİR

Bazı Sahlep Orkidelerinin Ex Vivo Koşullarda Kültüre Alınabilme Olanaklarının Araştırılması DAGKTAE DEVAM

EDEN

1 Mart 2018 Cuma

I. OTURUM 09:00-10:30

Dr. Fethullah TEKİN Boya Bitkileri Araştırma Projesi GAPUTAEM DEVAM

EDEN Dr. Fethullah TEKİN Meyan (Glycyrrhiza glabra L.) Islah Araştırmaları GAPUTAEM DEVAM

EDEN Dr. Fethullah TEKİN GAP Yöresi Kapari (Capparis sp.) Geliştirme Projesi GAPUTAEM SONUÇ

Ara 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

Buket ÇELİK ALBAYRAK

Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Lavanta (Lavandula x intermedia var. Super A)’da Farklı Hasat Zamanı ve Kurutma Yöntemlerinin Uçucu Yağ Verim ve Komponentlerine Etkisi

GAPUTAEM YENİ TEKLİF

Dr. Başak ÖZYILMAZ

Farklı Dikim Normlarının Lippia citriodora (Limonotu)’nın Verim ve Kalite Özelliklerine Etkisi OKGKTAE SONUÇ


III. OTURUM 14:00-15:30

Dr. Başak ÖZYILMAZ Çörekotu Islahı OKGKTAE YENİ

TEKLİF

Rahime KARATAŞ

Ekinezya’da (Echinacea purpurea L.) Farklı Azot Dozlarının Verim, Kalite, Metabolit ve Antioksidan İçeriklerine Etkisinin Belirlenmesi

OKGKTAE YENİ TEKLİF

Ara 15:30-15:50

IV. OTURUM 15:50-18:00

Rahime KARATAŞ

Karabuğday (Fagopyrum Esculentum Moench)’In Tokat Şartlarında Farklı Ekim Zamanları ve Sıklıklarının Verim Ve Verim Unsurlarına Etkisi

OKGKTAE SONUÇ

Orçun ÇINAR

Asparagus lycicus (Likya Kuşkonmazı) Türünde Bulunan Asparajin Etken Maddesinin Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (HPLC) Yöntemi ile Tayini için Metot Optimizasyonu, Validasyonu ve Asparagus lycicus Bitkisinin Fitokimyasal Karakterizasyonu

BATEM BİLGİ (YÜK. LİS.)

Tuba SEÇMEN

Daphne Sericea L. ve Daphne Gnidiodies L. Bitki Türlerinde Bulunan Majör Fenolik Bileşenin Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi ile Tayini için Metot Optimizasyonunun ve Validasyonunun Gerçekleştirilmesi ve Bitkilerin Farklı Gelişim Dönemlerinde Biyokimyasal İçeriklerinin Belirlenmesi

BATEM BİLGİ (YÜK. LİS.)

Nurtaç Çınar Antalya İlinde Yayılış Gösteren Geyik elması (Eriolobus trilobatus (Labill. ex Poiret) M. Roem.) Üzerine Araştırmalar

BATEM BİLGİ (DOKTORA PR.)

Dilek ve Temenniler

Kapanış

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P06/11 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Çörekotu (Nigella sativa L.) Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü


TAGEM

Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Çiğdem BOZDEMİR Proje Yürütücüleri Dr. Reyhan BAHTİYARCA BAĞDAT

Gıda Müh. Nurettin ÇİNKAYA Zir. Yük. Müh. İlhan SUBAŞI Zir. Yük. Müh. Nilüfer AKÇİ


01/01/2017-31/12/2021


01/01/2018 - 31/12/2018


2017:4000 2018:6000 2019:7000 2020: 6000 2021:6000

Proje Özeti: 2017 yılında gözlem bahçesinde bulunan bitkilerle 2018 yılında 33 adet hat ve introduksiyon materyali ile tesadüf blokları deneme desenine göre ön verim denemeleri (3 m X 5 sıra X 30cm sıra arası) ve önceki yıl tek bitkilerden seçilen tek bitkilerle de gözlem bahçeleri oluşturulmuştur. Ekim, 20-21 Mart tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. İlki Mart diğeri Nisan ayı içinde olmak üzere 2 kere sulama yapılmıştır. Hasat; çoğunluğu Temmuz ayının son haftası ve kalan kısmı ise Ağustos ayının ilk haftası olan tarihler arasında olmuştur. 26-27 Mayıs tarihinde aşırı yağışlardan dolayı sel, 28 Mayıs’ta dolu, 31 Temmuz’da yine aşırı yağış zararı meydana gelmiştir. Olumsuz hava koşullarından kaynaklanan düşük verimin yanında parsellerde hastalıkta görülmüştür. Projede kararlaştırılan gözlemlerin tamamı alınmış ve analizleri yapılmıştır. Bitki boyu, ilk kapsül yüksekliği ve verim açısından hatlar arasında istatistiki açıdan %1’e göre; bin tane ağırlığı açısından ise % 5’e göre önemlilik görülmüştür. En uzun bitki boyu 28 numaralı hattan alınmış ve 44,96 cm bulunmuştur. Deneme ortalaması ise 31,16 cm bulunmuştur. 18 hat ortalamanın üzerinde değer almıştır. İlk kapsül yüksekliği açısından ilk sırada yer alan hat yine 28 numara olmuş ve 37,80 cm değer almıştır. 16 hat ortalama olan 25,5 cm’nin üzerinde olarak bulunmuştur. 5 numaralı hat 2,92 g ile bin tane ağırlığı bakımından ilk sırada yer almıştır. 17 hat 2,44 g olan ortalama 1000 tane ağırlığının üzerindedir. Aşırı ve zamansız yağışlar verim kadar 1000 tane ağırlığı açısından da etkili olmuş ve kapsüllerin bir kısmının içini doldurmamasına neden olmuştur. Sabit yağ oranı açısından 29 numaralı hat % 40,15 ile ilk sırada yer almıştır. Deneme ortalaması % 28,27’den 15 hat daha yüksek değer almıştır. En yüksek verim 28 nolu hat ile 54,48 g olarak bulunmuştur. Verim ortalaması ise 28,93 g’dır. 14 hat ortalamanın üzerindedir. Bu yıl sel ve dolu zararı ve sonrasında görülen hastalık düşük verime verime neden olmuştur. Fenotipik Tekrarlamalı Seleksiyon yöntemi kullanılarak; tek sıralara ekimi yapılan üstün tek bitkiler ve gözlem bahçesi de iklim ve hastalık kaynaklı önemli zarara uğramıştır. Kurtarılan materyalin önümüzdeki yıl ıslah amacına uygun tekrar ekilmesi kararlaştırılmıştır. Anahtar Kelimeler Çörekotu ( Nigella sativa L)., introdüksiyon materyali, Fenotipik

Tekrarlamalı Seleksiyon yöntemi

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A01/P01/009 Proje Adı Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Karakterizasyonu ve Muhafazası Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Çiğdem BOZDEMİR Proje Yürütücüleri Dr. Reyhan BAHTİYARCA BAĞDAT

Gıda Müh. Nurettin ÇİNKAYA Dr. Kürşad ÖZBEK Zir Müh. Rukiye Murat DURAN Dr. Canan YAĞCI TÜZÜN Uzm. Nazım TANRIKULU


01/01/2014-31/12/2017


01/01/2018 ile 31/12/2018 arası


2014:5000 2015:6000 2016:7000 2017: 4000

Proje Özeti: Bu çalışma 2015-2017 yılları arasında üç yıl boyunca Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün Ankara merkezdeki araştırma arazisinde yürütülmüştür. Projeyle çok sayıda fenolojik ve agromorfolojik açılardan karakterize edilmiş tıbbi ve aromatik bitki (TAB) tohum ve herbaryumunun Ulusal Gen Bankalarımızda bu konuda yapılacak araştırmalara yardımcı olması bakımından exsitu muhafazası amaçlanmıştır.

57 çok yıllık, 14 tane tek yıllık bitkide bitki boyu (cm), çiçeklenme süresi (gün), ilk çiçek tomurcuğu oluşum zamanı (tarih), %50 çiçek tomurcuğu oluşum zamanı (tarih), İlk ve % 50 çiçeklenme zamanı (tarih), ilk tohum bağlama zamanı(tarih), % 50 tohum bağlama zamanı (tarih), ilk hasat zamanı (tarih) gibi fenotipik ve agromorfolojik gözlemler alınmış, tür ve alt türlere ait herbaryum örnekleri oluşturulmuştur. Karakterize edilen bitkilere ait tohumlar araştırmacıların ve ilgili projelerin hizmetine sunulmak üzere, -18 °C’de uzun süreli (temel koleksiyon) ve 0 °C’de orta süreli (aktif koleksiyon) olarak saklanmak üzere Türkiye Tohum Gen Bankasına teslim edilmiştir. Anahtar Kelimeler Tıbbi ve Aromatik Bitkiler koleksiyon bahçesi, fenotipik ve

agromorfolojik gözlemler, herbaryum, Gen Bankası

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P06/02 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi İstanbul Kekiği (Origanum vulgare var. hirtum)

Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Dr. Reyhan BAHTİYARCA BAĞDAT Proje Yürütücüleri Zir. Yük. Müh. Çiğdem BOZDEMİR

Gıda Müh. Nurettin ÇİNKAYA Dr. Emel ÇAKIR


01/01/2018-31/12/2022


01/01/2018 - 31/12/2018


2018:11000 2019:11000 2020:11000 2021: 11000 2022:11000

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Not: Lütfen bu tablo içerisine başka bir tablo yapıştırmayınız. 2018 yılında 30 hat 3 kontrol ile augmented design deneme desenine göre yürütülen ön verim denemesinde tüm verim parametreleri arasında istatistiki önem kaydedilmiştir. Plantasyondaki bitki boyu ort. 63.0 cm olarak tespit edilirken, yeşil herba verimi ort. 468 g/bitki, drog herba verimi ort. 177.0 g/bitki, yeşil yaprak verimi 195.6 g/bitki, drog yaprak verimi 72.4 g/bitki ve yaprak oranı ort. % 62.2 olarak kaydedilmiştir. 2018 yılındaki uçucu yağ bileşen sonuçları BATEM’de merkezdeki onarım çalışmaları nedeniyle henüz tamamlanamamıştır. 2018 yılında 32 adet kekik genotipiyle gerçekleştirilen çalışmada öncelikle rastgele seçilen bir genotip British Columbia Üniversitesi’nde geliştirilmiş olan 81 adet universal ISSR primeriyle taranmıştır. 90 polimorfik özellik gösteren banttan 7 adet primer seçilmiş, akrabalık ilişkilerini belirlemek için NTSYS-PC istatistik programında skorlama yapılmıştır. Dendogramın gel analyzer, python, phylip ve figtree programlarının kombine bir şekilde kullanımı ile çizilmiştir. Hastalıklı bitki örneklerinin izolasyonlarından; Bremia exgua var. exigua , Fusarium equiseti, Epicoccum nigrum Alternaria tenuissima, A. alternate isimli funguslar izole edilmiştir. 2018 yılında Biga 18 nolu hat için için tescile başvuru yapılmıştır. %80’nin üzerinde carvacrol içermekte olan hat, oldukça dik gelişmektedir ve makinalı hasata uygun bir yapıya sahiptir. Anahtar Kelimeler İstanbul Kekiği (Origanum vulgare var. hirtum), yeşil herba-drog herba

verimi, carvacrol, thymol, linalool, Bremia exgua var. exigua , Fusarium equiseti, Epicoccum nigrum Alternaria tenuissima, A. alternate

ARA SONUÇ Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P06/08 Proje Adı Orta Anadolu Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.) Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM




01/01/2015-31/12/2019


01/01/2018 - 31/12/2018


2015:1500 2016:1500 2017:1500 2018: 1500 2019:1500

Proje Özeti: 2016 ve 2017 yıllarında augmented design deneme desenine göre 33 hat değerlendirilmiş; uçucu yağ oranı yüksek ve α-thujone oranı düşük olan hatlarla 2018 yılında Ankara İkizce Araştırma ve Uygulama Çiftliği’nde ümitvar görülen hatlarla (hat 17, 12, 19, 14, 30, 1,23, 8, 2, 15) Haymana İkizce Uygulama Araştırma Çiftliği’nde tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olacak şekilde verim denemesi kurulmuştur. 2018 yılında plantasyonun bakım işlemlerine devam edilmiş, plantasyondaki eksik fideler şaşırtılmıştır. α-thujone oranı oldukça düşük olan (% 10 civarı) 17 nolu hat için 2018 yılında tescil başvurusu yapılmıştır. Anahtar Kelimeler Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.), verim, uçucu yağ, α-β thujone,

Phytopthora cryptogea

YENİ TEKLİF PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P06/08 Proje Adı Orta Anadolu Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.) Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM




01/01/2015-31/12/2019


01/01/2018 - 31/12/2018


2015:1500 2016:1500 2017:1500 2018: 1500 2019:1500

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) 2016 ve 2017 yıllarında augmented design deneme desenine göre 33 hat değerlendirilmiş; uçucu yağ oranı yüksek ve α-thujone oranı düşük olan hatlarla 2018 yılında Ankara İkizce Araştırma ve Uygulama Çiftliği’nde ümitvar görülen hatlarla (hat 17, 12, 19, 14, 30, 1,23, 8, 2, 15) Haymana İkizce Uygulama Araştırma Çiftliği’nde tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olacak şekilde verim denemesi kurulmuştur. 2018 yılında plantasyonun bakım işlemlerine devam edilmiş, plantasyondaki eksik fideler şaşırtılmıştır. α-thujone oranı oldukça düşük olan (% 10 civarı) 17 nolu hat için 2018 yılında tescil başvurusu yapılmıştır. Anahtar Kelimeler Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.), verim, uçucu yağ, α-β thujone,

Phytopthora cryptogea

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Bazı Salep Orkide Türlerinde Mikorizal Fungus Uygulamalarının Tohum

Çimlenmesi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


TAGEM

Proje Lideri Alaaddin Özdemir Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Yasemin Özdener KÖMPE , Prof.Dr. İrfan Ersin AKINCI Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2019 - 01.01.2021


Yeni Teklif

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (TL)

2020: 32.910 , 2021:8.410

Proje Özeti; Orkideler hem birçok türünün endemik, nadir ya da yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olması, hem de yumrularının ekonomik olarak kullanılabilir olması sebebiyle rizomlu bitkiler arasında önemli bir yere sahiptir.. Özellikle Türkiye’nin birçok yöresinde gerek salep yapımı, gerekse dondurmalara besin değerini yükseltmek ve kıvam vermek amacıyla katılması sebebiyle binlerce yumrusu her yıl kontrolsüzce doğadan sökülmektedir. Birkaç türü hariç orkidelerin birçoğu her yıl sadece bir yumru vermekte, bu da çiçeklenme döneminde söküldüğü için sayıları giderek azalmaktadır. Bunun yanı sıra orkideler milyonlarca tohum vermesine rağmen, doğada çimlenme süreci hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Laboratuvar araştırmaları sayesinde tohumların çimlenme ve gelişme aşamasında fungal organizma ile simbiyotik ilişki kurulmasına ihtiyacı olduğu kesin olarak bilinmektedir. Bu amaçla bazı ülkelerde bilim insanlarının doğal şartlarda orkide tohumlarının çimlenmesi ile ilgili araştırmaları devam etse de Türkiye’de bu konuda yapılan çalışmalar çok yetersizdir. Orkide kökleriyle fungus arasındaki mikorizal ilişki bitkinin topraktan besinleri almasında önemli rol oynamaktadır. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji bölümünde tamamlanmış bir TÜBİTAK projesinde Serapias vomerace subsp. laxiflora tohumları toprakta hayat döngüsünü tamamlamış ve Türkiye’de ilk kez toprakta tohumdan orkide üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu umut verici sonuçlara dayanarak bu projenin amacı Serapias vomeracea, Orchis coriophora, O. laxiflora, O. sancta, tohumlarını toprakta simbiyotik olarak çimlendirip orkide yumrusu elde etmektir. Anahtar Kelimeler Orkide, Mikoriza, Simbiyotik çimlenme

BİLGİ Proje No Proje Adı Şifacı Kadınlar; 4004 Tübitak 'Kekik Tarlasında Gençler DNA avında;

Bazı Uçucu Yağ ve Bileşenlerinin İnsektisidal ve Nematisidal Aktivitelerinin Belirlenmesi



Proje Lideri Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri



Proje Özeti: Anahtar Kelimeler

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P06/12 Proje Adı Antalya Doğal Florasında Yayılış Gösteren Kocayemiş (Arbutus unedo

L.) ve Sandal (Arbutus andrachne L.)’ın Toplanması, Bazı Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi


BATEM


TAGEM

Proje Lideri Dr. Arzu BAYIR YEĞİN Proje Yürütücüleri Dr. Ahu ÇINAR, Demet YILDIZ TURGUT, Nurtaç ÇINAR Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2017-31.12.2020


01.01.2018-31.12.2018


35.000

Proje Özeti: Bu çalışmada Antalya doğal florasında yetişen kocayemiş ve sandal bitkisinin farklı kısımlarının bazı fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinin belirlenmesi ve ümitvar tiplerin seçilmesi amaçlanmıştır. Ülkemizde doğal olarak yetişen, üstün özelliklere sahip (yüksek C vitamini, fenolik ve flavonoid madde, antioksidan ve antimikrobiyal aktivite) genotiplerin tespit edilmesinin bu meyvelerin tüketiminin ve kullanımının arttırılması ve katma değeri yüksek ürünlere işlenmesine katkı sağlanacağı düşünülmektedir. Proje çalışma takvimine bağlı olarak çalışmalara devam edilmiştir. Survey çalışmaları yapılarak her iki türe ait yaprak, çiçek, meyve örnekleri toplanmıştır. Toplanan örneklerin fiziksel ve bazı kimyasal analizleri yapılmıştır. Biyolojik analizler konusunda ön denemeler yapılarak kullanılacak dozlara karar verilmiştir. Anahtar Kelimeler Kocayemiş (Arbutus unedo L.), Sandal (Arbutus andrachne L.),

Antioksidan aktivite, Fenolik madde

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM / TBAD / 16 / A04 / P06 /

Proje Adı Stevya’nın (Stevia rebaudiana Bertoni) Ülkemiz Farklı Bölgelerine Adaptasyonu ve Sentetik Çeşit Geliştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş BATEM


Proje Lideri Dr. Ahu ÇINAR

Proje Yürütücüleri Dr. Arzu Bayır Yeğin, Kadriye Yüksel, Orçun Çınar, Dr. Emine Topuz

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016- 31.12.2020

Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2017-31.12.2017


2016: 50.000 2017: 7.000 2018: 7.000 2019: 7.000 2010: 7.000

Proje Özeti: Anavatanı Güney Amerika olan Stevia rebaudiana (stevya, bal otu, şeker otu) bitkisi, 1887 yılında Güney Amerikalı doğa bilimci Antonio Bertoni tarafından keşfedilmiştir. Asteraceae familyasında yer alan bitki, nemli ortamı sever, ortalama 25 oC sıcaklıkta yetişir ve 60-90 cm kadar boylanmaktadır. Kuzey Amerika’da tespit edilen 80’den, Güney Amerika’da ise 200’den fazla türü olduğu belirtilmektedir. Stevya ekstresinin ana bileşenleri steviosid, rebaudiosid-A ve steviol molekülleridir. Paraguay ve Brezilya'da yüzyıllardan beri tatlandırıcı ve tedavi edici özellikleri nedeniyle kullanılan stevya Japonya'da da otuz yılı aşkın bir süredir milyonlarca kişi tarafından tatlandırıcı ve gıda katkısı olarak kullanılmaktadır. Kurutulmuş haldeki şeker otu yaprakları normal şekerden 10-15 kat daha tatlıdır. İşlenerek toz haline getirilmiş stevya, normal şekerden 200-300 kat daha tatlıdır. Kalorisi olmayan stevya bitkisi kan şekerini arttırmamaktadır. Stevyanın insülin duyarlılığını ve hatta salınımını arttırıcı etkilerinin olduğunu gösteren bazı araştırmaların varlığı diyabet tedavisinde kullanımını destekler niteliktedir. Stevya, son yıllarda birçok ülkede üreticilerin dikkatini çekerek introdüksiyon materyali olarak üretilmeye başlamıştır. Türkiye’de de birçok bölgede meraklı çiftçiler ve firmalar tarafından üretimi yapılmakla beraber adaptasyonu ve ürün kalitesi ile ilgili çalışmalar sınırlıdır. Bu araştırma ile ülkemize farklı kaynaklardan getirilen stevya populasyonlarının altı farklı lokasyonda (Antalya, Yalova, İzmir, Eskişehir, Tokat, Şanlıurfa) adaptasyonu ve ülkemizde stevya üretiminde kullanılabilecek standart sentetik çeşit geliştirilmesi hedeflenmektedir. Sekiz farklı kaynaktan sağlanan stevya çeşidi ile üç tekerrürlü tesadüf parselleri deneme desenine uygun olacak şekilde deneme kurulmuştur. Toplam 1072 genotipte boy, dallanma ve ağırlık ölçümleri yapılmış, glikozit içeriği için yaprak örnekleri alınıp kurutulmuştur. Tek bitkilerden elde edilen ve herba verimini doğrudan ekileyen bitki boyu ve bitki ağırlığı verilerine göre 218 genotip seçilerek glikozit analizleri gerçekleştirilmiştir. Elde edilen steviosid ve rebaudiosid-A miktarlarıyla Reb-A/Stevioside oranı değerlendirilerek bu genotiplerden 41’i seçilmiştir. Bu yıl yapılan çalışmalarda seçilen 41 birey tekrar değerlendirilerek poly-cross testi için 20 genotip belirlenmiştir. Ayrıca diğer lokasyonlardaki eksiklikler nedeniyle fide gönderilerek denemeler tekrar kurulmuştur.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Paraguay

http://tr.wikipedia.org/wiki/Brezilya

http://tr.wikipedia.org/wiki/Tatland%C4%B1r%C4%B1c%C4%B1

http://tr.wikipedia.org/wiki/Japonya


Proje Adı Gynura malaccensis R.O. Belcher Bitkisinin Antalya Koşullarında Yetiştirilme Olanaklarının Araştırılması


Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM


Proje Yürütücüleri Dr. Arzu Bayır Yeğin, Dr. Safinaz Elmasulu, Nurtaç Çınar Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2022

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2020: 14.000 2021: 14.000 2022: 14.000

Proje Özeti: Gynura cinsi Asteracea familyasında yer alan çok yıllık otsu bir cinstir. 44 türle temsil edilen cins, Tropik Afrika'dan Güney ve Doğu Asya'ya, tropik Avustralya'dan da bir türle Avustralasya'ya yayılışı bulunmaktadır. En yüksek çeşitlilik ise Güneydoğu Asya'da bulunmaktadır. Gynura türleri, vejetasyondaki açık alanlarda veya nehir kenarları boyunca ya da yol kenarlarındaki bitki örtüsünde bulunmaktadır. Deniz seviyesinden 3000 m yüksekliğe kadar yayılış göstermektedirler. Geleneksel olarak, birçok farklı ülkede böbrek rahatsızlığı, romatizma, diyabet, kabızlık ve hipertansiyon gibi çok çeşitli sağlık rahatsızlıklarının tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Gynura cinsinin geleneksel kullanımlarına dayanarak, çeşitli hastalıkların tedavisi için yüksek bir terapötik potansiyele sahip olduğu görülmekte, bu da onu, etkinliğinin geleneksel iddiaları için bilimsel kanıtları doğrulamak ve sağlamak amacıyla çalışmalar için bir hedef haline getirmektedir. Bu proje ile Antalya’nın Serik ilçesinde saksılarda yetiştirilerek yaygın olarak kullanılan Gynura malaccensis’in Antalya koşullarında yetiştirilme olanakları araştırılarak sonraki çalışmalar için temel oluşturulacaktır.

Anahtar Kelimeler Gynura malaccensis, adaptasyon, kültürel üretim

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P06/04 Proje Adı Orthurus heterocarpus (Boiss.) Juz Bitkisinin Bazı Morfolojik ve

Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi, Kültüre Alma Olanaklarının Araştırılması


Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü


TAGEM

Proje Lideri Fulya YÜCEOL Proje Yürütücüleri Ahu ÇINAR, Kerem YÜKSEL, Orçun ÇINAR Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2015-31.12.2019


01/01/2018 ile 31/12/2018 arası


2015:5.000 TL 2016: 5.000 TL 2017: 5.000 TL 2018:4000 TL 2019:2000 TL

Proje Özeti: Bu proje ile Güney Anadolu’da bulunan ve halk arasında "karanfil", "karafil kökü" gibi isimlerle tanınan Orthurus heterocarpus (Boiss.) Juz. bitkisi ve toprakaltı kısımlarının morfolojik açıdan incelenmesi, uçucu yağ bileşimi, toplam fenolik madde miktarı ve antioksidant aktivitelerini belirlenmesi rizom, tohum ve çelikle çoğaltım olanaklarının araştırılarak kültüre alınması amaçlanmaktadır. 2018 yılı temmuz ayında materyal (rizom ve tohum) temini için 4 farklı lokasyona (Beyreli Köyü-Çiğdem Dağı-Geyran Yaylası-Bozkır yolu) arazi çalışmaları yapılmıştır. Çoğaltım çalışmaları için araziden getirilen rizomlar torf-perlit karışımında her lokasyondan 50 adet olacak şekilde saksılara ekilmiştir. Kasım ayında bu rizomlardan hayatta kalabilenlerden enstitümüze ait Aksu yerleşkesi arazisinde tarla denemesi kurulmuştur. Tarla denemesi kurulurken bitki sayısının az olması sebebiyle tesadüf parselleri deneme desenine göre her lokasyondan 30 adet bitki kullanılmıştır. Deneme 3 tekerrürlü olarak sıra arası ve sıra üzeri 40 cm ve her parselde 10 adet bitki olmak üzere toplam 120 bitki ile kurulabilmiştir. Daha önce tohumlara 4 farklı önişlem (meserasyon-sülfirik asit-soğuk uygulama-giberellik asit ) farklı süre ve dozlarda ayrı ayrı uygulanarak çimlendirme denemeleri yapılmıştı. Fakat bu şekilde yapılan uygulamalardan herhangi bir sonuç elde edilememişti. Bu sene aynı tohumlara 3 farklı önişlem üst üste uygulanarak farklı bir deneme uygulanacaktır. Bunun için, ağustos ayında her lokasyondan 30 ar adet tohum alınarak, içerisinde nemlendirilmiş perlit bulunan kaplarda soğuk katlamaya (+4 °C) alınmıştır. Tohumlar mart ayı içerisinde soğuk katlamadan çıkarılarak meserasyon (40° C) ve Giberellik asit (GA3) önişlemlerinden geçirildikten sonra 3 tekerrürlü olarak torf-perlit karışımında viyollere ekilecektir.


Proje Adı Sideritis congesta P. H. Davis et Hub.-Mor. ve Sideritis stricta Boiss. et Heldr. Apud Bentham Türlerinde Sentetik Çeşit Islahı




Proje Yürütücüleri Dr. Safinaz Elmasulu, Dr. Arzu Bayır Yeğin, Nurtaç Çınar, Orçun Çınar

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024


2020: 43.000 2021: 8.000 2022: 8.000 2023: 8.000 2023: 8.000

Proje Özeti: Lamiaceae (Ballıbabagiller) familyasında yer alan Sideritis L. cinsi dünya üzerinde 150’den fazla tür içermektedir. Türkiye’nin başlıca Batı ve Güney Anadolu bölgesinde yayılış gösteren Sideritis L. cinsi, 44 tür (55 takson) ile temsil edilmektedir. Sideritis cinsinde yer alan 55 taksonunun 41’inin endemik olması nedeni ile ülkemiz bu cinsin iki esas gen merkezinden biri olarak kabul edilmektedir. Cinse ait diğer gen merkezi Sideritis seksiyonuna ait yaklaşık 50 türün bulunduğu Güneybatı Avrupa’daki İber Yarımadası bölgesidir. Yoğun olarak Akdeniz bölgesinde yayılış gösteren Sideritis türleri, hem ülkemizde hem de Avrupa folklorik tıbbında uzun yıllardır çay olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde yayılış gösteren türlerden S. stricta ve S. congesta ekonomik değere ve öneme sahip iki türdür. Yurt içinde yoğun olarak tüketildiği gibi yurtdışından da yüksek talep görmektedir. Doğadan kontrolsüz olarak yoğun bir şekilde toplanan dağ çayına her geçen gün artan talep bitkinin kültürel üretimini zorunlu hale getirmektedir. Bu proje ile ekonomik değere sahip bu türlerin doğal populasyonları değerlendirilerek kültürel üretiminde kullanılabilecek standart sentetik çeşit geliştirilmesi hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler Sideritis congesta, Sideritis stricta, dağçayı, sentetik çeşit

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P06/07 Proje Adı Enkapsüle Edilen Origanum minutiflorum ve Citrus sinensis Uçucu

Yağları ve İzole Edilen Karvakrol’ ün in Vitro Salım Davranışlarının Belirlenmesi





Proje Lideri Kadriye YÜKSEL Proje Yürütücüleri Orçun ÇINAR

Demet YILDIZ TURGUT Muslime TANRİSEVEN Prof.Dr.Birsen OKSAL Prof.Dr.Temel ÖZEK


01/01/2017-31/12/2019


01/01/2018-31/12/2018


2017 2018 2019 7750 6550 4700

Proje Özeti: Uçucu yağlar ve bunların etken maddeleri enkapsülasyonla kararlı hale getirilip, zararlı çevresel faktörlerden korunarak raf ömrü uzatılmakta ve kullanım olanakları artırılmaktadır. Çalışmamızda uygulanacak prosesler sonucunda mikro/nano düzeyde enkapsülasyon gerçekleştirilerek elde edilecek ürünlerin kontrollü salım göstermesi ve etkinlik süresinin artması beklenmektedir. Enkapsülasyon prosesi olarak, uçuculukları yüksek ve ısıya karşı duyarlı olan uçucu yağlar ve etken maddeleri için etkili bir teknik olan sol-jel yöntemi tercih edilmiştir. Ayrıca çalışmamızda sol-jel yöntemine alternatif olarak fiziksel yöntemlerden biri olan dondurarak kurutma (Liyofilizasyon) ve kimyasal tekniklerden moleküler inklüzyon yöntemi de uygulanarak üç yöntemle elde edilen enkapsüle ürünlerin in vitro salım davranışlarının karşılaştırılarak saptanması çalışmanın ana amacıdır. Enkapsülasyon çalışmalarında önemli bir parametre olan enkapsülasyon verimi her üç yöntemle elde edilen ürünlerde belirlenerek karşılaştırılacaktır. Projenin bu döneminde elde edilen enkapsüle ürünlerde enkapsülasyon verimi ve etken madde yükleme verimi gerçekleştirilmiştir. Ayrıca in vitro salım çalışmaları kapsamında enkapsüle ürünlerde gastrik, intestinal ortamlarda ve simüle vücut sıvısında uçucu yağların ve etken maddelerin salım davranışları incelenmiştir. Sol-jel yöntemi ile elde edilen enkaspüle ürünlerde farklı ortamlarda yapılan salım çalışmaları sonucu en uzun ve kontrollü salımın asidik ortamda yani gastrik mide ortamında olduğu görülmüştür. Bu yöntemle elde edilen mezogözenekli enkapsüle sistemler asit katalizörlü olarak gerçekleştiği için asidik ortamda ürünlerin çözünme hızlarının daha düşük olduğu düşünülmektedir. Bu durumda elde edilen sol-jel enkapsüle sistemler midede uzatılmış kalış süreleri sayesinde etken maddenin emiliminin ve biyoyararlanımının artması açısından umut vericidir.

Anahtar Kelimeler

Enkapsülasyon, izolasyon, O. minutiflorum, C. Sinensis, karvakrol, in vitro salım, sol-jel.

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P06/09 Proje Adı Zencefil (Zingiber Officinale )’İn Farklı Yetiştirme Koşullarında Bazı

Kalite Ve Verim Parametrelerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş

BATEM


TAGEM

Proje Lideri Dr. Fatma UYSAL Proje Yürütücüleri Ayşe Serpil KAYA, Dr. Özgül KARAGÜZEL, Orçun ÇINAR, Musa

KUZGUN, Dr. Sabriye ATMACA Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2017-31/12/2019


01.01.2018-31.12.2018


2017 2018 2019 14000 6500 500

Proje Özeti: Tıbbi aromatik bitkiler arasında önemli bir yere sahip olan zencefil, baharat ve tıbbi olarak uzun yıllardır kullanılmaktadır. Zencefil Dünya pazarında ekonomik değeri yüksek bir baharat ve tıbbi bitkidir. Tropik ve yarı tropik iklimlerde yetiştiriciliği yapılan zencefile ait ise ülkemizde yapılan herhangi bir adaptasyon çalışması bulunmamaktadır. Bu kapsamda, ithalata konu olan bu türde, adaptasyon çalışmaları önem arz etmektedir. Bu proje ile zencefilin sera ve açık alanda, farklı dikim zamanlarındaki verim ve kalite performansını belirmek, ürün desenini artırmak ve ülke ekonomisine katkı sağlamak amaçlanmıştır. Denemenin ilk yılı olan 2017 yılında, 4 farklı dikim zamanında (Aralık, Ocak, Şubat, Mart), açık alan, gölgelik alan ve sera ortamında dikimler gerçekleştirilmiştir. Sulama, gübreleme vb. kültürel işlemler yapılmıştır. Aralık ve Ocak ayı dikimleri, dikimden 10 ay sonra hasat edilmiştir. Elde edilen verilere göre; bitki boyu, 110,41-121,75 cm arasında değişim gösterirken, en yüksek taze verim, 766,85 g/bitki ile sera ortamında Ocak dikiminden elde edilmiştir. Açık alan dikimlerinde ve gölgelik alan Aralık dikiminde çıkış sağlanamamıştır. İkinci yıl deneme kurulmuş ve hasat gerçekleştirilmiştir. İkinci yıl en yüksek bitki boyu 116,50 cm ile gölgelik alandan elde edilirken en yüksek taze rizom verimi 524,94 kg/da ile sera mart dikiminden elde edilmiştir. Kalite analizleri devam etmektedir. Anahtar Kelimeler Zencefil, Adaptasyon, Farklı Dikim Zamanı

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P06/10 Proje Adı Antalya Florasında Yetişen Adaçayı (Salvia spp.) Türlerinde Seleksiyon

Islahı ( II. Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş

BATEM


TAGEM

Proje Lideri Dr. Fatma UYSAL Proje Yürütücüleri Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ, Esra Alım, Nurtaç ÇINAR, Musa KUZGUN,

Dr. Sabriye ATMACA, Prof. Dr. Kenan TURGUT Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2017-31/12/2019


01.01.2018-31.12.2018


2017 2018 2019 14000 6500 500

Proje Özeti: Bu araştırma farklı lokasyonlardan toplanan Anadolu Adaçayı (S. fruticosa Mill.) türünde, klon seleksiyonu ıslah yöntemi ile seçilen C-klonlarının,morfolojik, fenolojik, agronomik ve kalite özelliklerini belirlemek ve içeriklere ait aylık değişimleri inceleyerek amaca uygun ürün elde etmek için doğru hasat zamanını belirlemek amacıyla yürütülmektedir. Araştırma sonucunda, Ülkemizin Anadolu adaçayı bitkisinde ihtiyaç duyulan çeşit veya çeşitlerin elde edilmesi hedeflenmiştir. Çalışmada BATEM’de yürütülen ‘Antalya Florasında Yetişen Bazı Adaçayı (salvia spp.) Türlerinde Seleksiyon Islahı’ projesi ve ‘Antalya Florasında Bulunan Anadolu Adaçayı (salvia fruticosa mill.) Populasyonlarında Seleksiyon Islahı ile Üstün Özelliklere Sahip Genotiplerin Belirlenmesi’ isimli doktora tezinden seçilen 6 adet C-klonu materyal olarak kullanılmıştır. Projenin ilk yılı olan 2017’de, deneme, Antalya ekolojik koşullarında tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Analizler için, dikimden itibaren her ay örnek alınmıştır. Projenin devamında, analizler için her ay örnek alma işlemi devam etmektedir. Hasat 2018 yılının Mart ayında yapılmıştır. Kalite analizleri 2018 yılı için gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler Anadolu Adaçayı, C-klonu, Verim, Kalite

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Ekinezya (Echinacea purpurea (L.) Moench)’nın Kozmetik

Amaçlı Kullanılabilirliğinin Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

Proje Lideri Ayşe ERDOĞAN Proje Yürütücüleri Tuba SEÇMEN

Orçun ÇINAR Doç. Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ Dr. Ünal KARIK Doç. Dr. Gülmira ÖZEK

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020-31/12/2023



2020: 30800 TL, 2021: 20200 TL, 2022: 11000 TL, 2023: 8500 TL

Proje Özeti: Asteraceae (Compositae) familyasına ait olan az sayıdaki ekinezya türleri otsu ve çok yıllık bitkilerdir. Projenin konusunu oluşturan Echinacea purpurea (L.) Moench türü ile beraber Echinacea angustifolia (DC.) Hell. ve Echinacea pallida (Nutt.) Nutt tıbbi amaçlarla kullanılan ekinezya türleridir. Ekinezya üzerine yapılmış çalışmalar bitkilerin fitokimyasal içeriklerinin türlere, bitkininin kısımlarına veya yetiştirilme, kurutma, depolama gibi dış etmenlere bağlı olarak çeşitlilik gösterdiğini işaret etmektedir. Ekinezya aktif bileşenleri genel olarak fenilpropanoidler (kafeik asit türevleri), alkilamidler, polisakkaritler ve uçucu yağ bileşenleri olarak sınıflandırılmaktadır. Projede odaklanılacak kimyasal bileşen grubu olan kafeik asit türevlerinden kikorik asit, kafeik asit, klorojenik asit, kaftarik asit, sinarin ve ekinakozid ekinezya türlerinde en fazla miktarda bulunan fenolik bileşenlerdir. E.purpurea türü toplam fenolik maddeler açısından tıbbi kullanımı olan diğer iki türden daha zengindir. Merhem, losyon, krem, kuru ve sıvı ekstre, diş macunu ve tentür gibi birçok farklı formda preparatları bulunan E. purpurea nın immünomodilatör, antiviral, antienflamatuvar, antioksidan aktiviteleri başta olmak üzere farklı aktiviteleri in vitro, in vivo ve klinik çalışmalarla ortaya konmuştur. Çalışma kapsamında Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde yetiştirilmiş ve tescil ettirilmiş E. purpurea “Tutar” bitkisi materyal olarak kullanılacaktır. Farklı dönemlerde hasat edilecek bitkisel materyallerin biyokimyasal içerikleri belirlenecektir. Majör fenolik (kafeik asit türevi) bileşenleri belirlenen farklı bitki kısımlarının ekstraksiyonu için parametreler değiştirilerek optimum ekstraksiyon şartları belirlenecektir. Elde edilen ekstrelerden kuru ekstre elde edilecek ve kuru ekstrelerin tirozinaz, kollajenaz ve elastaz enzimleri üzerine olan etkileri in vitro olarak çalışılacaktır. Elde edilen kuru ekstrelerin majör fenolik bileşenler açısından stabilitesi belirlenmiş periyotlarda ve şartlarda araştırılacak ve saklama koşulları ile dayanım süreleri hakkında bilgi sahibi olunacaktır. Projede son dönemde oldukça popüler olan ekinezya bitkisinin ülkemizde tescil edilmiş bu türünün biyokimyasal içeriğinin belirlenmesi ve enzimler üzerine etki ederek kozmetik amaçlarla kullanılabilirliğinin araştırılması hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler Echinacea purpurea, fenolik, ekstraksiyon, anti-tirozinaz, anti-

kollajenaz, anti-elastaz

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Başlığı Rezene Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Başak ÖZYILMAZ

Yardımcı Araştırmacılar Rahime KARATAŞ Muslime TANRISEVEN Prof. Dr. Güngör YILMAZ

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.220 – 31.12.2022 Projenin yıllara Göre Bütçesi 2020: 24 300TL ; 2021: 18 200 TL ; 2022: 20 600 TL

Proje Özeti; İnsanoğlunun varoluşundan beri bitkilerin kullanım alanları, önemi ve tarımı artmaktadır. Ülkemiz, coğrafi yapısı, iklimi ve üretim potansiyeliyle dünya tarımında önemli yere sahiptir. Pek çok üründe kendine yeterli ülkeler arasındadır ve doğal florasındaki bitki türleriyle öne çıkmaktadır. Bu bitkiler içerisinde, tıbbi ve aromatik bitkiler önemli bir paya sahiptir. Dünyada üretimi artmasına rağmen, Ülkemizde doğal florada bulunan bu bitkilerin üretimi sınırlıdır. Tarımı yapılan bu bitkilerin büyük bölümü populasyon ve yerel genotip şeklinde temin edilmekte, birçoğunda tescilli çeşit bulunamamaktadır. İstenilen kalite ve standartta ürün için düzenli olarak kültürünün yapılması, ıslah çalışmalarıyla çeşitlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Ülkemizde, tıbbi-aromatik bitkiler üretiminde yer alan ve bir çok kullanım alanı olan rezenede tescilli çeşit bulunmamaktadır. Rezene eski çağlardan beri kullanılmakta, gıda, baharat, eczacılık ve çeşitli droglarda yer almaktadır. Son yıllarda yurt içinde artan taleple, baharat ihracat ve ithalatına konu droglar listesinde yer almaya başlamıştır. Bu nedenlerden dolayı, istenilen özelliklerinin geliştirilerek piyasaya sunulması gerekmektedir. Geliştirilen çeşitlerle verimlilik, kalite arttırılabilecek, dünya pazarları, yetiştirici ve sanayinin istediği etken madde miktarı ve kalitesi yüksek ürün temin edilecektir. Böylelikle ticarette gelişmeler olacak, ekonomiye katkıda bulunulabilecektir. Yürütülmesi planlanan araştırmada; rezenede geliştirilen hatlar verim denemelerine alınacak, öne çıkan hat/hatlardan çeşit tescili yapılacaktır. Bu bağlamda 2012-2016 yıllarında yürütülen “Türkiye’nin Farklı Bölgelerinden Temin Edilen Tatlı Rezene ve Çörekotu Hat ve Populasyonlarının İncelenerek Ümitvar Hatların Belirlenmesi” isimli projeden elde edilen rezene hatları araştırmada materyal olarak kullanılacaktır. Islah yöntemlerine uygun olarak yürütülen bu projede, 2012 yılından itibaren elde edilen bulgular ışığında öne çıkan sekiz hat verim denemelerine alınacaktır. 2020 yılında Tokat – Kazova’da yapılması planlanan deneme, 30 cm sıra arası ve 250 adet tohum/m² esas alınarak tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekerrürlü kurulacaktır. Üç yıl süreyle incelenecek hatlardan en iyi verim ve kalite özelliklerine sahip hat/hatlardan en az biri çeşit tesciline sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Rezene, Tokat, Tıbbi ve Aromatik Bitki, Foeniculum vulgare var. dulce

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/A/18/A7/P9/326 Proje Adı Serik (Antalya) İlçesinde Etnobotanik Araştırmalar (Doktora Tezi) Projeyi Yürüten Kuruluş

Batı Akdeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitütüsü Müdürlüğü



Proje Lideri Kerem YÜKSEL Proje Yürütücüleri Danışman: Prof. Dr. Ahmet AKSOY Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2018-31.12.2020


01.01.2018-21.12.2018


2018:25000 2019:10000 2020:5000

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Bu çalışma; Serik (Antalya) ilçesinde halkın faydalandığı doğal bitkileri belirlemek ve bu bitkilerin kullanım çeşitliliğini ortaya koymak amacıyla yapılacaktır. Bu proje ilk olarak Serik ilçesine bağlı mahallelerde yürütülmeye başlanacak daha sonra elde edilen veriler doğrultusunda başta Girit Türkleri ve Yörükler olmak üzere belirlenecek farklı etnik gruplara ait (Abdallar ve Tahtacı Türkmenleri) nüfusun bulunduğu mahalleler üzerinde yoğunlaşılacaktır. Bu etnik grupların enobotanik açıdan farklılıkları ortaya konulmaya çalışılacaktır. Araştırma esnasında kaynak kişiler ile görüşülecek ve ayrıca ilk ve ortaöğretim öğrencilerine anket çalışması uygulanacaktır. Arazi çalışmaları ve kaynak kişi görüşmeleri esnasında fotoğraf ve video çekimleri gerçekleştirilecektir. Araştırma alanında yapılan çalışmalarda toplanan bitkiler kurutularak herbaryum materyali haline getirildikten sonra tür teşhisi gerçekleştirilecektir. Bitki taksonlarının etnobotanik kullanımları (gıda, halk tıbbı, el sanatları, süs, hayvan yemi, yakacak, vb.) kayıt altına alınacaktır. Projede 2018 yılı içerisinde: - Serik ilçesinde mahalle (köy)’lerinde kaynak kişiler tespit edilmiştir. -Kaynak kişilerle yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen etnobotanik kullanımlar not edilmiştir. -Görüşmeler sırasında arazide mevcut olan bitkiler kaynak kişilerle beraber toplanılmış. -Toplanılan bitkilerin herbaryum materyali haline getirildikten sonra tür teşhisleri gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler Etnobotanik, Serik

YENİ TEKLİF Proje No Proje Adı Şekerotu (Stevia rebaudiana Bertoni) Bitkisinde Morfogenetik ve

Ontogenetik Varyabilitenin Belirlenmesi




TAGEM

Proje Lideri İslim KOŞAR Proje Yürütücüleri İbrahim Halil CÖMERT, Halil HATİPOĞLU, Orçun ÇINAR, Arzu

BAYIR YEĞİN, Doç.Dr. Abdulhabip ÖZEL Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2020-31.12.2023


Yeni Teklif

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (TL)

2020: 23.000, 2021:14.000, 2022:12.500, 2023:10.000

Proje Özeti; Anavatanı Güney Amerika olan Stevia rebaudiana Bertoni (stevya, bal otu, şeker otu) bitkisi, 1887 yılında Güney Amerikalı doğa bilimci Antonio Bertoni tarafından keşfedilmiştir. Asteraceae familyasında yer alan bitki, nemli ortamı sever, ortalama 25 oC sıcaklıkta yetişir ve 60-90 cm kadar boylanmaktadır. Kuzey Amerika’da tespit edilen 80’den, Güney Amerika’da ise 200’den fazla türü olduğu belirtilmektedir. Stevya ekstresinin ana bileşenleri steviosid, rebaudiosid-A ve steviol molekülleridir. Stevia , son yıllarda birçok ülkede üreticilerin dikkatini çekerek introdüksiyon materyali olarak üretilmeye başlanmıştır. Türkiye’de birçok bölgede meraklı çiftçiler ve firmalar tarafından üretimi yapılmakla beraber adaptasyonu ve ürün kalitesi ile ilgili çalışmalar sınırlıdır. Bu araştırma ile Stevia bitkisinin morfogenetik ve ontogenetik varyabilitesini belirleyerek, -Literatürdeki eksikliğin giderilmesi; -Diğer çalışmalar için morfogenetik ve ontogenetik varyabilite ile ilgili temel bilimsel verilerin ortaya konulması; - Yüksek kaliteli ve yüksek verimin alınabileceği piyasa normlarına uygun üretim imkanları, - Bölge çiftçisine yeni alternatif bir ürün sunma potansiyelinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Anahtar Kelimeler Şeker otu, Stevia rebaudiana Bertoni,

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P06/01 Proje Adı Kantaron Yağı Üretim Aşamasında Yer Alan Bazı Parametrelerin

Optimizasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Doç.Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ Proje Yürütücüleri Orçun ÇINAR, Dr. Arzu BAYIR YEĞİN, Fulya YÜCEOL, Haluk

TOKGÖZ, Dr. Fatma UYSAL, Prof. Dr. Emine BAYRAM Başlama-Bitiş Tarihleri

01/05/2016-30/11/2019


01.01.2017-31.12.2017


2016 2017 2018 2019 12.000 9.000 - -

Proje Özeti: Kantaron (Hypericum perforatum) bitkisi ve bu bitkiden elde edilen ürünler üzerine birçok çalışma bulunmaktadır. Ülkemizde ise çalışmalar kantaron yağı üzerinedir. Kantaron yağı maserasyon yöntemi ile elde edilmekte olup bu amaçla zeytinyağından faydalanılmaktadır. Ancak üretimi etkileyen birçok parametre bulunmaktadır. Bu parametreler işletmeden işletmeye farklılık göstermektedir. Elde edilen ürünlerin etken madde analizleri de yapılmadığından piyasada bulunan ürünlerde önemli farklılıklar bulunabilmektedir. Ayrıca bu bitkiden elde edilen ekstraktlarda bulunan etken maddelerin raf stabilitesinin oldukça düşük olduğu bildirilmektedir. Bu çalışma kapsamında kantaron yağı üretiminde yer alan bitki/ zeytinyağı oranı, maserasyon ortam ve süresi parametrelerinin optimize edilmesi amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında ayrıca elde edilen ürünün raf stabilitesinin de yapılacak aylık analizlerle belirlenmesi amaçlanmaktadır. Projenin birinci yılında yapılan optimizasyon çalışma sonuçları etken madde açısından gölgede 30 günlük maserasyon süresinin en başarılı sonucu verdiği tespit edilmiştir. Bitki/yağ oranları değerlendirildiğin de de en yüksek bitki/yağ oranı olan %20 en etkili sonucu vermiştir. 2017 yılında birinci yıl sonunda belirlenen optimum koşullarda kantaron yağı üretim çalışmaları yapılmıştır. Üretim başlangıcında hammaddede etken madde analizi başta olmak üzere tanımlayıcı kalite parametrelerinin analizleri gerçekleştirilmiştir. Depolama stabilitesi çalışması kapsamında, hammadde özellikleri belirlenen bitkiler kullanılarak optimum koşullarda üretimi yapılan kantaron yağı örneklerinde üretim başlangıcından itibaren birer aylık periyotlarla bazı önemli kalite analizleri yapılmaya başlanmıştır. Mevcut depolama verileri etken madde açısından kantaron yağında önemli kayıplar olduğunu ortaya koymuştur. Aynı zamanda üretimde kullanılan zeytinyağının temel kalite parametrelerinden olan serbest yağ asitliği ve peroksit sayısı gibi özelliklerinde önemli değişimler olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler Hypericum perforatum, St. John’s wort, kantaron yağı, hiperisin


Proje Adı Lavandula angustıfolia Mill. Çeşit ve Tiplerinin Farklı Bölge Koşullarındaki Performanslarının Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Hasan ASLANCAN

Proje Yürütücüleri

Rafet SARIBAŞ, Ahmet B. TINMAZ, Yalçın KAYA, Başak ÖZYILMAZ, İslim KOŞAR, İbrahim Halil CÖMERT, Ahmet GÜNEŞ, Hasan KOÇ, Adnan TÜLEK, Merve GÜZEL, Fatih ÇİÇEK, Ünal KARIK, Kadriye DEMİRAY YÜKSEL

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12.2019


Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 135.000 TL

Proje 2008-2013 yılları arasında yürütüp sonuçlandırmış olduğumuz “Lavanta Adaptasyon Çalışmaları” isimli projemizin ikinci aşamasıdır. Ülkemizde yetiştirilen lavanta çeşitleri genellikle içeriğindeki “camphor” maddesinin yüksekliğinden dolayı dünya parfümeri sektöründe fazla rağbet görmeyen Lavandula X intermedia türüne ait lavanta çeşitleridir. Bu proje ile dünya piyasalarında aranan ve birim fiyat olarak daha yüksek fiyatlarda alıcı bulabilen, uçucu yağının bileşeninde “camphor” miktarı çok az miktarda bulunan ya da hiç bulunmayan, Lavandula angustifolia türü lavantaların performansları araştırılmaktadır. Deneme parselleri toplam altı çeşit/tip ile Eğirdir Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde eş zamanlı olarak oluşturulmuştur. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmektedir.

Anahtar Kelimeler Lavanta, uçucu yağ, Lavandula angustifolia Mill.

DEVAM EDEN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/16/A04/P06/10 Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Haşhaş Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enst. Müdürlüğü


TAGEM

Proje Yürütücüsü Dr. Levent YAZİCİ (Ziraat Yük. Müh.) Yardımcı Araştırmacılar Başak ÖZYILMAZ (Ziraat Yük. Müh.)

Sezai GÖKALP (Ziraat Yük. Müh.) Prof. Dr. Neşet ARSLAN (Danışman) Prof. Dr. Güngör YILMAZ (Danışman)



2016 2017 2018 2019 2020 6000 12000 12000 12000 12000

Proje Özeti; Türkiye birçok bitki türü için gen merkezi durumunda olup, bitkilerin çeşitliliği bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden birisidir. Ülkemizde 1933 yılına kadar haşhaş ekimi, afyon üretimi ve ticareti serbest olarak yapılmıştır. 1974 yılından itibaren, haşhaş kapsülünün çizilmesi ile elde edilen afyon üretimi yasaklanarak daha güvenli bir yöntem olan çizilmemiş haşhaş kapsülü üretimine geçilmiştir. Heterosisin haşhaş bitkisinde birçok verim öğesiyle beraber, morfin, tohum ve kapsül verimi üzerine etkisi belirlenmiştir. Bu çalışmada; farklı özellikteki dokuz haşhaş çeşidinin yarım diallel melezlerinden oluşan populasyonda, Türkiye ortalaması düşük olan kapsüldeki mevcut morfin, tebain ve noskapin oranını yükseltmek. Yaygın iç tüketimi ve ihracatı ile ülkemize döviz girdisi sağlayan haşhaş tohum verimini ve bünyesinde birçok alkaloid bulunduran haşhaş kapsül verimini artırmak amaçlanmıştır. Projede F2 melez kombinasyonları içerisinden tek bitki seleksiyon yapılarak elde edilen 97 F3 tek bitki melez hatlarında 2018 vejetasyon döneminde bitki boyuna ilişkin ortalama değerler 64,40-126,40 cm, kapsül tepecik sayısına ilişkin ortalama değerler 9,40-12,91 adet, kapsül genişliği ortalama değerleri 25,75-49,46 mm, kapsül uzunluğuna ilişkin ortalama değerler 26,90-40,75 mm, tohum verimine ilişkin ortalama değerler 91,7-215,3 kg/da, morfin oranına ilişkin ortalama değerler %0,09-3,37, tebain oranına ilişkin ortalama değerler %0,00-1,83, noskapin oranına ilişkin ortalama değerler %0,00-2,32 arasında değişmiştir. Anahtar Kelimeler: Haşhaş, Papaver somniferum L., melezleme, ıslah, heterosis

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P06/03 Proje Adı Farklı Depolama Koşullarının ve Depolama Süresinin Bazı Tıbbi ve

Aromatik Bitki Yağlarının Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Orçun ÇINAR Proje Yürütücüleri Dr.Fatih Alpay VURAN

Kadriye YÜKSEL Doç.Dr.Muharrem GÖLÜKCÜ Demet YILDIZ TURGUT


01/01/2015-31/12/2018


01/01/2015-31/12/2018


2015 2016 2017 2018 12000 12000 9000 -

Proje Özeti: Tıbbi bitkilerden elde edilen uçucu yağlar başta ilaç sanayi olmak üzere, kozmetik ve gıda endüstrisinde, temizlik endüstrisinde ve diğer endüstrilerde önemli ölçüde kullanılmaya başlanmıştır. Tıbbi ve aromatik bitkilerden elde edilen yağların içerdikleri kimyasal bileşikler sayesinde antioksidan, antifungal ve antimikrobiyal özelliklere sahip olduğu yapılan birçok çalışmayla kanıtlanmıştır. Tıbbi ve aromatik bitki yağlarının içeriğindeki maddelerdeki kompozisyonun depolama sırasında zamanla değiştiği yapılan bazı çalışmalarda gözlemlenmiştir. Tıbbi ve aromatik bitki yağlarının içerisindeki bileşenlerin çok önemli etkilere sahip olmasından dolayı kompozisyonlarındaki değişmelerin oldukça önemli olduğu düşünülmektedir. Kompozisyondaki bu değişimleri minimum seviyeye indirecek optimum depolama koşullarının belirlenmesinin hem üretici hem de tüketici açısından faydalı olacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada farklı depolama koşullarının bazı tıbbi ve aromatik bitki yağlarının kalite özellikleri üzerine etkileri incelenmiştir. Çalışmada, farklı sıcaklıklarda depolama gerçekleştirmiş ve atmosfer basıncında depolama ve içerisinden azot gazı geçirmek suretiyle yapılacak olan depolama işlemleri ayrı ayrı uygulmıştır. Analizler her ay yeni şişe açılarak numune almak suretiyle gerçekleştirilmiştir. Ayrıca açılmış şişelerde 2 ayda bir analizler yapılmak suretiyle ürünlerin kullanıma başlanmasından sonra da ürünlerdeki değişimleri incelenmiştir. Tıbbi ve aromatik bitki yağlarında uçucu yağ bileşimi, yağ asitleri bileşimi, kırılma indisi, optik çevirme gibi kalite özellikleri incelenmiştir. Proje sonucunda bir çok yağın içeriğinde zamanla değişimler tespit edilmiştir. Uygulamalar arasında depolama için en uygun muhafaza şeklinin buzdolabı uygulaması olduğu sonucuna varılmıştır. Bu çalışmanın piyasada bulunan yağların son kullanım tarihlerini belirlemek adına önemli ön veriler içerdiği düşünülmektedir. Bu çalışmada bazı yağların TSE’de yer alan sınır değerleri alınarak son kullanım tarihleri belirlenmiştir. Ancak bir çok yağın TSE standartı bulunmadığı için depolama sonucunda yüksek oranlarda değişim görülmesine rağmen son klullanım tarihine ilişkin bir yorumda bulunulamamıştır. Bu sebeple kullanımı gittikçe artan yağlarda mutlaka TSE standardının oluşturulması gerekliliği düşünülmektedir.

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P06/08 Proje Adı Karabuğday Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Dr. Ahmet GÜNEŞ Proje Yürütücüleri Dr.Hasan KOÇ, Dr. Şeref AKSOYAK, Şaban IŞIK, Dr. Aysun

AKÇACIK GÖÇMEN, M.Sait KARACA Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2016 - 31/12/2020



2016-50000 TL; 2017-25000 TL; 2018-25000 TL; 2019-25000 TL; 2020-25000 TL

Araştırmada materyal olarak kuruluşumuzda geçmiş yıllarda yürütülen karabuğday ıslah çalışmaları sonrasında elde edilen yaygın ve tatar karabuğday hatları materyal olarak kullanılmaktadır. Projede 2016 yılı itibariyle, yürütülen ıslah araştırmalarında ABD Tarım Bakanlığı Gen Bankasından temin edilen karabuğday ekotiplerinde seleksiyon ıslah metotu ile elde edilen hatların kullanılmasına devam edilmiştir. Proje ile farklı genotipler arasından kalite ve verim kriterleri bakımından çevreye en iyi uyumu gösteren bireylerden seçilen belirlenen 13 adet Fagopyrum tataricum ile 30 adet Fagopyrum esculentum hatlarında ekimler nisan ayı içerisinde başarıyla yapılmış ve çıkışlar gayet güzel gerçekleşmiştir. Ancak 22 Mayıs 2016 tarihinde yağan yoğun dolu nedeniyle karabuğday parselleri büyük ölçüde zarar görmüş ve karabuğday dalları kırılmıştır. Dolu zararından sonra toprak yüzeyinde kırılmadan kalan dalın üzerindeki boğumlardan karabuğdaylar tekrar dal vermek suretiyle gelişmesine devam etmiştir. Bu sayede hatlarımızdan az bir miktar tohum alınabilmiştir. 2017 yılında bu aldığımız tohumlarla 17 Nisanda ekilerek tohum çoğaltma işlemi gerçekleştirilmiştir. 2018 yılında bir önceki yıl elde ettiğimiz tohumların yettiği kadarıyla 11 Nisan da Fagopyrum esculentum hatlarıyla, 19 Haziranda Fagopyrum tataricum hatları ile gözlem bahçesi kurulmuştur. Gözlem bahçesindeki elde ettiğimiz veriler değerlendirilerek, gelecek yıllarda karabuğday hatları standart çeşitlerle ön verim ve verim denemelerine alınacaktır. Standartlarımıza göre öne çıkan hatlarımızın tescil işlemleri başlatılacaktır. Projede tescilli karabuğday çeşitleri ile ekim zamanı ve ekim sıklığı çalışmaları da yürütülmektedir. Anahtar Kelimeler Karabuğday, çeşit, hat, ıslah

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P06/01 Proje Adı Tıbbi- Aromatik Olarak Değerlendirilebilecek Ihlamur (Tilia sp.)

Genotiplerinin Tespit Edilmesi ve Kimyasal İçeriklerinin Belirlenmesi (Karadeniz Bölgesi)


Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü



Proje Lideri Dr. Emel DEMİR Proje Yürütücüleri Dr. Reyhan KARAYEL, Doç. Dr. Şahane Funda Arslanoğlu, İsa

Sertkaya, Kadriye DEMİR, Dr. Hanife ERDOĞAN GENÇ, Uğur BİLDİRİCİ


01.01.2017/31.12.2021


01.01.2018 / 31.12.2018


2017: 40000 TL ,2018: 30.000 TL,2019: 15.000 TL, 2020: 15.000 TL 2021: 20.000 TL

Proje Özeti: Ülkemiz farklı iklim ve ekolojik koşullara sahip olması ve florasının çok sayıda bitki türü ve çeşitliliği içermesinden dolayı doğadan toplanan ve kültürü yapılan tıbbi ve aromatik bitkiler açısından büyük bir ekonomik potansiyele sahiptir. Bu bitkiler arasında Tilia cinsine ait türler ülkemizde ve dünyada ekonomik ve ekolojik yönden önemlidir. 2018 yılında, 18-30 Haziran tarihleri arasında 9 il(Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Kastamonu ve Bolu) tekrar gezilerek bir önceki yıl tespit edilen ıhlamurlardan çelikler (kök ve sürgün çelikleri) alınmıştır. Bununla birlikte, 6 adet Doğu Karadeniz’den, 9 adet de Batı Karadeniz’den yeni örnek alınmıştır. Alınan çelikler, Samsun Orman Fidanlık Müdürlüğü’nde torf ortamında köklendirilmiştir. 2017 yılında 9 ilden toplanan 63 genotipte toplam flavonoid, tanen ve musilaj içerikleri belirlenmiş olup, araziden seçilen genotiplerin değerlendirilmesinde seleksiyon kriteri olarak toplam flavanoid, müsilaj, tanen ve salkımdaki çiçek sayısı gibi tıbbi- aramotik açıdan önemli olan özellikler üzerinde durulmuştur. Seçilen ıhlamur genotiplerinde yapılan analizler sonucunda elde edilen maksimum ve minimum değerler arasındaki farklar tespit edilmiş ve bu fark sınır sayısına bölünerek aynı sınır içine giren genotipler aynı sınırlarda değerlendirilmiştir. Belirlediğimiz ıhlamur genotipleri içerisinden üstün özelliklere sahip olanların seçiminde ‘Tartılı Derecelendirme Yöntemi’ kullanılmıştır. Her tür kendi içerisinde değerlendirilmiştir. T. cordata genotiplerinde toplam tartılı derecelendirme puanları 328 ile 150 arasında değişmiştir. T. cordata genotiplerinden 210 ve üzeri puanlı tipleri ümitvar tipler olarak seçtiğimizde 4 adet tip belirlenmiştir. T. platyphyllos genotiplerinde toplam tartılı derecelendirme puanları 350 ile 100 arasında değişmiştir. T. platyphyllos genotiplerinden 220 ve üzeri puanlı tipleri ümitvar tipler olarak seçtiğimizde 7 adet tip belirlenmiştir. T. rubra subsp. caucasica’da genotiplerinde toplam tartılı derecelendirme puanları 300 ile 150 arasında değişmiştir. T. rubra subsp. caucasica’da 250 ve üzeri puanlı tipleri ümitvar tipler olarak seçtiğimizde 12 adet tip belirlenmiştir. T. tomentosa’da genotiplerinde toplam tartılı derecelendirme puanları 250 ile 136 arasında değişmiştir. T. tomentosa’da 180 ve üzeri puanlı tipleri ümitvar tipler olarak seçtiğimizde 3 adet tip belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler Tıbbi-aromatik bitkiler, ıhlamur

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Yağ Gülü’nde Seleksiyon Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


TAGEM Erciyes Ü. Seyrani Zir. Fak. Bahçe Bit. Böl. (İşbirliği) Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müd. (İş Birliği)

Proje Lideri Rafet SARIBAŞ

Proje Yürütücüleri Bilal DEMİR, Hasan ASLANCAN, Erdinç GÜNAY, Kemal AKA, Yavuz ÖZKAN, Bahar TÜRKELİ, Kemal YILMAZ, Alamettin BAYAV, Prof. Dr. Aydın UZUN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12.2024

Raporun Ait Olduğu Dönem Yeni Teklif


2020:28.000 2021: 46.000 2022: 64.000 2023: 12.000 2024: 12.000 Toplam:162.000

Parfüm, kozmetik, ilaç ve gıda sanayinin temel hammaddelerinden birisi olan gül yağı, dünyada ticarete konu olan yüzlerce uçucu yağ arasında ilk sıralarda yer alır ve ülkemizde Rosa damascena Mill. çiçeklerinin damıtılmasıyla elde edilir. Bölgemizde 1888 yılından bu yana tarımı yapılan ve çok yüksek katma değere sahip olan yağ gülünde, hala tescilli bir çeşidimiz bulunmamaktadır. Yeni bir çeşit ıslahında en ucuz ve en kısa yol seleksiyon ıslahıdır. Mevcut popülasyonlardan amaca uygun fertlerin tespitine yönelik yapılacak seleksiyon çalışmaları ile melezleme, mutasyon ve gen aktarımına başvurmadan yeni yağ gülü çeşitlerinin geliştirilmesi mümkündür. Bu projenin amacı, özellikle tarımının yapıldığı alanlarda taç yaprakları kolay dağılmayan, katmerli, çiçeklenme periyodu uzun, methyl eugenol oranı düşük, yüksek gül verimine, uçucu yağ oranına ve sektör tarafından talep edilen uçucu yağ kalitesine sahip yağ güllerini, morfolojik farklılıkları esas alarak tespit etmek, morfolojik olarak farklı olduğu tespit edilen klonların genetik çeşitliliğini moleküler olarak da ortaya koymak ve öne çıkan klonlardan yağ gülü çeşitleri tescil ettirmektir. Çalışmada seleksiyon 1 aşaması, yağ gülü üretiminin yoğun olarak yapıldığı Isparta/Merkez, Keçiborlu, Gönen, Eğirdir, Uluborlu, Atabey, Sütçüler, Aksu, Burdur/Merkez (İlyas, Karakent, Cimbilli, Başmakçı, Ulupınar), Ağlasun ve Afyonkarahisar/Başmakçı ilçelerinde yürütülecektir. Her ilçede rakım, yöney, arazi yapısı vb. gibi ekolojik faktörler ile bitkilerin morfolojik özellikleri dikkate alınarak 5 bahçe seçilecek ve bu bahçelerde 2 yıl süreyle gözlem yapılacaktır. İkinci gözlem yılında da birinci gözlem yılıyla aynı sonuçları veren ve en az bir veya daha fazla özellik bakımından diğerlerinden farklılık gösterenler ile moleküler analizler sonucu genetik olarak farklılığı tespit edilen genotipler seçilerek seleksiyon 2 aşamasına geçirilecektir. Seleksiyon 2 aşamasına geçirilen genotipler, Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne ait parsellerde, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 15 bitki olacak şekilde 3 m x 1 m mesafelerde dikilecektir. Projede fenolojik gözlemler kaydedilecek, agronomik ve morfolojik ölçümler ile moleküler ve kimyasal analizler yapılacaktır. Anahtar Kelimeler Rosa damascena Mill., gül yağı, verim, seleksiyon, ISSR


Proje Adı Isparta Eğirdir Koşullarında Organik Yağ Gülü (Rosa damascena Mill.)’ nün Üretim İmkânlarının Araştırılması ve Konvansiyonel Üretim ile Karşılaştırılması

Projeyi Yürüten Kuruluş Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


SS Başmakçı 1 Nolu Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Defne Esensia (NU-KA)

Proje Lideri Bilal DEMİR

Proje Yürütücüleri Rafet SARIBAŞ, Hasan ASLANCAN, Erdinç GÜNAY, Evren ÜZÜMCÜ, Kemal YILMAZ, Alamettin BAYAV, Halit YILDIZ

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020 - 31.12.2024

Raporun Ait Olduğu Dönem Yeni Teklif


2020: 19.000 2021: 13.000 2022: 17.000 2023: 22.000 2024: 22.000 Toplam: 93.000 TL

Yağ gülü (Rosa damascena Mill.) göller bölgesinde 1888 yılından bu yana tarımı ve ticareti yapılan önemli bir aromatik bitkidir. Yağlık gül sahip olduğu yüksek kalitede aromatik bileşenler sebebiyle parfüm ve kozmetik endüstrisinde kullanılmakta olup, ihraç ürünü olması nedeniyle ekonomik öneme sahiptir. Ülkemiz gül yağı ve konkret üretiminde lider ülke konumunda olup; uluslararası piyasada gül yağı ‘Türk Gül Yağı’ olarak anılmaktadır. Değişen tüketici istekleri nedeniyle organik tarım konvansiyonel tarıma alternatif bir üretim şekli olarak gelişmiş olup, doğadaki dengeyi koruyan, toprak verimliliğinde devamlılığı sağlayan, hastalık ve zararlıları kontrol altına alarak canlılığın sürekliliğini oluşturan, doğal kaynakların ve enerjinin optimum kullanımı ile optimum verimlilik alınan bir sistem olarak tanımlanmaktadır. Bazı yıllarda ihraç edilen güllerde ilaç kalıntısına rastlanması ihracatta olumsuzluklara neden olmaktadır. Ayrıca gülün artık bir ekoturizm bitkisi olmasıyla gelen turistler organik ürünler talep etmekte olup, ekoturizm ile organik gül tarımı ayrı düşünülemez hale gelmiştir. Organik gül ve gül ürünlerine olan talep her geçen gün artmakta ve organik gül ve ürünleri piyasada % 20-25 arasında daha yüksek fiyata alıcı bulabilmekteyken; yapılan saha araştırmaları sonucu organik gül ekim alanları aynı hızla artmamakta, hatta azalmaktadır. Bunun en büyük nedenleri ise organik gül ekim alanlarındaki girdi maliyetlerinin artmasına karşılık verimde kayıplar ve üreticilerin alışkanlıkları neden olmaktadır. Artan organik gül taleplerinin karşılanması, Ülkemizin uluslararası ticarette gül yağı üretimindeki liderliğini devam ettirebilmesi için gül yağında üretim miktarından ziyade kaliteyi artırması için organik gül üretimi yapması gerekmektedir. Bakanlığımız, Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, Ticaret Bakanlığı ve Isparta Ticaret Odası’ nın organik gül tarımının artırılması yönünde hedefleri bulunmaktadır. Bugüne kadar yetiştiricilik olarak organik gül tarımı konusunda bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Proje ile gelişen organik tarım teknikleri ile Isparta Eğirdir koşullarında sulu-susuz şartlarda organik gül tarımının yapılabilirliği ile ari bahçe modeli araştırılacak, sulu ve susuz koşullarda yapılan konvansiyel üretim ile karşılaştırılması yapılarak avantaj ve dezavantajlı durumları ve karlılığı ortaya konacak, gül sektörünün önümüzdeki yıllardaki vizyonuna katkı sağlanmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler Yağlık gül, organik tarım, uçucu yağ, verim, kalite, ekonomik analiz

DEVAM EDEN PROJE Proje No

TAGEM/TBAD/15/A14/P02/002

Proje Adı GAP Bölgesi Çörek Otu (Nigella sativa L.) Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM

Proje Lideri İslim KOŞAR

Proje Yürütücüleri Halil HATİPOĞLU İbrahim Halil CÖMERT

Proje Başlangıç Yılı 2015

Raporun İlgili Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018

Proje Özeti: Çörekotu ıslah projesinde, farklı yerlerden temin edilen Çörek otu (Nigella sativa) çeşit ve genotipleri materyal olarak kullanılmıştır. Çalışmanın ilk 2 yılında toplam 1 çeşit ve 32 genotipler karakterize edilmiş ve verim ve kalite özellikleri belirlenmiştir. 2017-2018 kışlık yetiştirme sezonunda karekterizasyon çalışmaları sonucunda ortalamanın üzerine çıkan 20 genotipin ekimleri gerçekleştirilmiş ve yapılan morfolojik ve kalite gözlemleri sonucunda tek bitki seçimleri yapılmış olup 2018-2019 yılı kışlık vejetasyon yılında seçilen bu bitkilerin her biri, bir sıra olacak şekilde ekimleri yapılacaktır. Ayrıca Hindistan’dan temin edilen çörek otu ve USDA Tarımsal Araştırma Servisinden temin edilen Ukrayna (PI 506432) Etyopya (W6-18859) Ürdün (W6- 26529, W6-26530, W6-26531), Ankara, Mardin, Konya, Şanlıurfa’dan temin edilen toplam 13 çörekotu genotipleri karekterizasyon çalışmaları için GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün Koruklu Talat Demirören Araştırma İstasyonunda, Tesadüf Blokları Deneme Desenne göre 3 tekerrürlü olarak 25 Kasım 2017 tarihinde ekimleri yapılmıştır. Parsel Eni: 1,6 m Parsel Boyu: 5 m Bloklar Arası Mesafe: 3 m Sıra Arası Mesafesi: 40 cm Araştırmanın ilerleyen dönemlerinde tohumluk sıkıntısı yaşanmaması ve sonraki yıllarda gerekli tohumluk temini için ayrıca tohumluk üretimi yapılmıştır. Tohumluk üretim parselleri 3 m ve 2 sıra şeklinde ekimleri yapılmıştır.Denemede, ekim, bakım ve hasat işlemleri elle ve hava şartlarının uygun olduğu dönemlerde yapılmıştır. Dekara saf olarak 5 kg/da azot verilmiş ve bunun 3 kg/da ekimle birlikte 20-20-0 gübre olarak her parsel için hesaplanarak verilmiştir. Azotun kalan miktarı ise bitkilerin dallanma dönemlerinde amonyum nitrat şeklinde verilmiştir. Sulama işlemi için yağmurlama sulama yöntemi uygulanmıştır. Çörekotu bitki parsellerin yabancı döllenmeden dolayı izolasyonu tül ile kapatılmıştır. Çiçeklenme dönemi süresince, bu tüller bitki üzerinde tutulmuş ve çiçeklenme dönemi sona erip, kapsül oluşumu tamamlandığında tüller kaldırılmıştır. Çörekotu çeşit ve genotiplerinin hasat işleminde her bir parselin kenar sıraları ve her iki yanından 50 cm bırakılarak net parsel alanı belirlenmiş ve bu alan hasat edilerek gerekli ölçümler yapılmıştır. Fenotipik tekrarlamalı seleksiyon yöntemi uygulanmıştır. Anahtar Kelimeler Çörek otu, Nigella sativa, Islah

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/17/A07/P06/03 Proje Adı Yalova ve Çanakkale Koşullarında Şeker otu (Stevia rebaudiana Bertoni)

Bitkisinin Adaptasyonu ve Fide yetiştiriciliğinin optimizasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş

Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü / YALOVA


Proje Lideri Ahmet Bircan TINMAZ Proje Yürütücüleri Yalçın KAYA, Mükremin TEMEL, Erdinç UYSAL, Zühtü POLAT, Arzu

BAYIR YEĞİN, Ayhan HAZNEDAR, Doç. Dr. Şemun TAYYAR, Gülnur KARAOĞLU, Selahattin GÜVENÇ

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2017/31.12.2021



2017 2018 2019 2020 2021 Toplam 20.000 5.000 3.000 3.000 2.000 33.000

Proje Özeti: Stevya, son yıllarda birçok ülkede üreticilerin dikkatini çekerek introdüksiyon materyali olarak üretilmeye başlamıştır. Türkiye’de de birçok bölgede meraklı çiftçiler ve firmalar tarafından üretimi yapılmakla beraber adaptasyonu ve ürün kalitesi ile ilgili çalışmalar sınırlıdır. Yetiştiricilik maliyetlerini büyük ölçüde fide temini artırmaktadır. Bu araştırma ile ülkemize farklı kaynaklardan getirilen stevya populasyonlarının Yalova ve Çanakkale lokasyonunda adaptasyonu ayrıca tohumdan ve çelikten üretim çalışmaları yapılarak fide optimizayonu çalışmaları yapılacak ve üretim maliyetleri hesaplanacaktır. Ayrıca yapılacak olan doku kültürü ve DNA çalışmaları ile hem bitkilerin doku kültürüne yanıtları belirlenecek hem de genetik yapılarındaki olası farklılıklar ortaya konulmaya çalışılacaktır. 2018 yılında deneme parsellerinden bazı verim değerleri alınmıştır. Tohumdan çimlendirme ve çıkış çalışmaları yapılmıştır. Farklı zamanlarda alınan (Sonbahar, İlkbahar ve Yaz) çeliklerde köklendirme çalışmaları tamamlanmıştır. Yapraklardaki glikozit miktarının belirlenmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir. Anahtar Kelimeler Şeker otu. Stevia rebaudiana, Adaptasyon, Yalova Çanakkale, Fide

YENİ TEKLİF PROJE Proje No - Proje Adı Uçucu Yağ Üretimine Uygun Nane (Mentha L.) Genotiplerinin

Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü / YALOVA


Proje Lideri Yalçın KAYA Proje Yürütücüleri Ahmet Bircan TINMAZ, Seda KAYAHAN, Prof.Dr. İsa TELCİ. Doç.Dr.

Gül KUŞAKSIZ Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024



2020 2021 2022 2023 2024 Toplam 52.500 15.000 15.000 9.500 7.500 99.500

Proje Özeti: Önemli tıbbi ve aromatik bitkilerden olan naneden (Mentha L.) distilaston yolu ile elde edilen uçucu yağlar geleneksel kullanım yanında başta ilaç ve kozmetik sektörü olmak üzere bir çok sanayi kolunda kullanılmaktadır. Nane türlerinden elde edilen yağlar dünya uçucu yağ ticaretinde turunçgil yağı ile birlikte ilk iki sırayı paylaşmaktadır. Türkiye’de ağırlıklı olarak baharat amaçlı nane tarımı yapılmakta olup uçucu yağ amaçlı üretim çok azdır. Ancak bu üretim yeterli olmayıp nane yağı ihtiyacı ithalat yolu ile sağlanmakta, bu da önemli döviz kaybına neden olmaktadır. Nane uçucu yağı Türkiye’nin ithal ettiği uçucu yağlar arasında ilk sırada yer almaktadır. Özellikle son yıllarda tıbbi ve aromatik bitkilerin tarımına olan ilgi artmıştır. Ancak üretim yapmak isteyenlerin en büyük sorunlarından biri verim ve kalite açısından doğru bitki materyaline ulaşamamalıdır. Yalova ekolojik koşullarında ilk kez yapılacak olan bu çalışma ile yerli ve yabancı nane çeşit ve genotipleri, ilk önce oluşturulacak gözlem bahçesinde bazı verim ve teknolojik yönünden incelenecek; bitki tür teşhisleri yapılacak ve istenilen özellikler açısından yüksek performans gösteren genotipler ile tesadüf blokları deneme desenine göre denemeler kurulacaktır. Bitkilerin taze, kuru herba, kuru yaprak (kg/da), uçucu yağ verimi (l/da) ile uçucu yağ oranı ve bileşenleri (%) belirlenecek, elde edilen yağların bazı standartlara uygunlukları tespit edilecektir. Çalışma sonucunda uçucu yağ amaçlı üretim yapmak isteyen üreticilere referans bilgiler sağlanmış olacaktır. Çalışma Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde 2020-2024 yılları arasında 5 yıl süre ile yürütülecek olup bu koşullara uygun uçucu yağ üretiminde kullanılabilecek genotipler belirlenecektir. Anahtar Kelimeler Nane, Uçucu yağ, Verim, Mentol, Karvon

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Batı Akdeniz Bölgesi Yemişen (Crataegus monogyna Jacq.)

Genotiplerinin Toplanması, Muhafazası ve Biyokimyasal Karakterizasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş BATEM Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Nurtaç Çınar Proje Yürütücüleri Dr. Arzu Yeğin, Tuba Seçmen, Dr. Filiz Öktüren Asri, Kerem

Yüksel, Mehmet Özdemir, Bayram Kolak (Yardımcı personel) Başlama-Bitiş Tarihleri 01-01-2020/ 31-12-2024 Raporun Ait Olduğu Dönem

(Yeni teklif)


1.yıl: 32.000, 2. yıl: 8.000, 3.yıl: 4500, 4.yıl: 4.500, 5. yıl: 1.000

Proje Özeti: Crataegus monogyna türü, pekçok farmakopede yer alan ve tıbbi özellikler yönünden ön planda bulunan bir Crataegus türüdür. Crataegus cinsi üyeleri genellikle ‘alıçlar’ olarak bilinmekte olup, Türkçe isimlendirme sisteminde C. monogyna türü için ‘yemişen’ ismi benimsenmektedir. Yapılan çeşitli çalışmalar bu türde fenolik madde miktarları ve antioksidan aktivite değerlerinin diğerlerine oranla daha yüksek bulunduğunu göstermektedir. Tıbbi kullanım için materyaller doğadan toplanmakta, genotipsel farklılıklar yanında tek çekirdekli diğer Crataegus türleriyle karışması da söz konusu olabilmektedir. Tıbbi özelliklerden en etkili şekilde faydalanmak ve homojen tıbbi ürün hammaddesi elde etmek amacıyla uygun genotiplerin belirlenmesi ve çoğaltımının yapılması önem arz etmektedir. Planlanan proje ile Antalya, Burdur ve Isparta illerinde yayılış gösteren yemişen (C. monogyna var. monogyna Jacq. ve C. monogyna var. lasiocarpa (Lange) K.I.Chr.) genotiplerinin toplanması, bazı tıbbi özelliklerinin belirlenmesi ve ümitvar genotiplerin aşı yoluyla çoğaltılması amaçlanmaktadır. Arazi çalışmaları ile amaca uygun genotipler seçilecek, meyve örnekleri koleksiyonu hazırlanacak, çiçek, bahar dönemi yaprakları, güz dönemi yaprakları ve meyve örnekleri temin edilerek toplam fenolik madde, toplam flavonoid miktarı, antioksidan aktivite, HPLC cihazı ile hiperosit ve viteksin- 2’’–O-rhamnosit miktarları belirlenecektir. Meyve örneklerinde bu analizlere ilave olarak pomolojik özellikler ve antosiyanin miktarı belirlenecektir. Örneklerin alındığı lokasyonların genel özellikleri incelenecek, toprak örnekleri alınarak standart toprak analizleri yapılacaktır. Morfolojik özellikler ve fenolik/ flavonoid madde miktarı/ içeriği yönünden öne çıkan genotipler belirlenecek, aşı yoluyla çoğaltılarak muhafaza edilecek ve fidanlar tıbbi kullanım amacıyla üretim materyali olarak değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler Yemişen (Crataegus monogyna), flavonoidler, antioksidan etki,

karakterizasyon, çoğaltım

DEVAM EDEN PROJE Proje No: TAGEM/17/A07/P06/02 Proje Başlığı

İstanbul Florasında Doğal Yayılış Gösteren Bazı Geofitlerin Fitokimyasal Kompozisyonu ve Antioksidan Kapasitesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü YALOVA Projeyi Destekleyen Kuruluş


Proje Lideri Halil İbrahim TUZLACI Proje Yürütücüleri Kemuran Ali TİMURAĞAOĞLU (Mardin İl Müd.)

Mehmet YILMAZ (BBGAEM) Doç. Dr. Aliye Aras PERK (İst. Ünv.) Şuheda GÜLŞEN (İst. Ünv.) Doç. Dr. Esra ÇAPANOĞLU GÜVEN (İst. Tek. Ünv.) Arş. Gör. Fatma Duygu CEYLAN GÜVEN (İst. Tek. Ünv.)

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2017 - 31/12/2019

Projenin Toplam Bütçesi:

80.000,00 TL

Proje Özeti Bu proje ile ‘’İstanbul’un Doğal Geofitlerinin Yayılış Alanlarının Belirlenmesi ve Korunması İçin Çözüm Önerilerinin Geliştirilmesi’’ projesi kapsamında lokasyonu belirlenen geofitlerden, 20 taksonun fitokimyasal kompozisyonu ve antioksidan kapasiteleri tespit edilerek bu türlerin kullanım potansiyellerinin ve değerlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada 20 taksona ait örnekler süperkritik karbondioksit (SC-CO2) yöntemi ve klasik yöntemlerden etanol kullanılarak elde edilen her bir bitkinin ekstraktında toplam fenolik madde miktarı, toplam flavonoid madde miktarı ve toplam antioksidan kapasiteleri spektrofotometre ile belirlenmekte olup, örneklerin etken madde miktarları fenolik ve flavonoid profilleri HPLC ile tespit edilmektedir. Proje kapsamında geçmiş dönemle birlikte toplam 35 taksonda örnekler alınmış ve proje paydaşlarına (İstanbul Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi) teslim edilmiştir. 2018 yılında ekstraksiyon çalışmaları ve analizler devam etmektedir. Anahtar Kelimeler: Geofit, Sekonder Metabolit, Fitokimyasal, Antioksidan

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P06/01(Sonuç) Proje Başlığı Ülkesel Haşhaş Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Yürütücüsü Ferda Ç. KOŞAR Yardımcı Araştırmacılar Dr. Arzu KÖSE, Dr. Hüseyin CAMCI(Danışman)

Başlama- Bitiş Tarihleri

01.01.2014 – 31.12. 2018


2014: 15.000 TL 2015: 16.000 TL 2016: 17.000 TL 2017: 18.000 TL 2018: 19000 TL

Proje Özeti: Ülkemizde herhangi bir sınırlama olmadan haşhaş ekimi ve afyon üretimi yapılırken; 1938 yılında Toprak Mahsulleri Ofisinin kurulması ile haşhaşın ekimi, kontrolü ve elde edilen afyonun alımı, muhafazası ve ihracatı-ithalatı TMO’ ne görev olarak verilmiş ve halen yürütülmektedir. 1981 yılında kurulan Bolvadin (Afyon)'deki Alkoloid fabrikasında işlenmeye başlamıştır. Bu fabrikanın kapasitesinin ülke çapındaki üretime cevap verememesi, diğer yandan verimliliğinin artırılması zorunluluğu ülkemizde populasyon halinde ekilen haşhaşta yüksek verim ve morfin muhtevasına haiz çeşitlerin geliştirilmesi için ıslah programlarının yürürlüğe konmasını gerektirmiştir. Bu çerçevede TMO 1984-85 yıllarında Tarım Bakanlığına bağlı araştırma enstitüleriyle temasa geçerek ıslah programlarının hayata geçirilmesini sağlamıştır. 1996 yılına kadar bu çalışmalar TMO ile enstitülerin aralarında yaptıkları protokoller çerçevesinde devam etmiş, bu tarihten sonrada TAP Projesi kapsamında yürütülmüştür. TAGEM çerçevesinde ıslah projesi 5 yıllık dilimler halinde devam etmiştir. Haşhaş ıslah projesinin amacı kapsül ve tohum verimi, yüksek morfin ve tebain muhtevası, hastalık ve zararlılara dayanıklılık ve soğuğa tolerans gibi hususlar bakımından mevcut çeşitlerden daha iyi çeşitler geliştirmektir. Proje hedefleri doğrultusunda yürütülen çalışmalar sonucunda 2014 yılında üç farklı renkte Hüseyinbey (beyaz tohumlu), Çelikoğlu (sarı tohumlu) ve Seyitgazi (mavi tohumlu) haşhaş çeşitleri tescil edilmiştir. Anahtar kelimeler: Haşhaş (Papaver somniferum), Tohum verimi, Kapsül verimi, Verim unsurları, Morfin oranı, Tebain oranı

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No TAGEM Tarafından Doldurulacaktır. Proje Başlığı Ülkesel Haşhaş Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Yürütücüsü Ferda Ç. KOŞAR Yardımcı Araştırmacılar Dr. Arzu KÖSE, Cansu F. TEKER, Arzu AKIN, Seda DOĞAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2020 ile 31/12/2024 arası Projenin Toplam Bütçesi 182.500 TL Proje Özeti: Projenin amacı kapsül ve tohum verimi, yüksek morfin ve tebain muhtevası, hastalık ve zararlılara dayanıklılık ve soğuğa tolerans gibi hususlar bakımından mevcut çeşitlerden daha iyi çeşiler geliştirmektir. Proje 1985’te başlamıştır. Başlangıçta; değişik kaynaklardan örneğin yurt içinde haşhaş ekimi yapılan yerlerden ya da İzmir Gen Bankası gibi kaynaklarla uluslarası kaynaklardan (genelde ABD’den) materyal toplanarak germplazm oluşturulmuştur. Bu aşamadan sonra ıslah amaçları doğrultusunda materyal gözden geçirilmiş ve değerlendirilmiştir. 1985’e kadar 2500’den fazla materyal değişik düzeylerde (gözlem bahçeleri, ön verim ve verim denemeleri) test edilmiştir ve bu çalışmalar sonucunda 1995’te %0.5’in üzerinde morfin ihtiva eden iki çeşit Kemerkaya-95 ve Anayurt-95 isimleriyle tescil ettirilmiştir. Bunlara ilave olarak 1992’de melezleme çalışmalarına başlanmıştır. 1987-1997 yılları arasında Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü, 1997-2004 yılları arasında Afyon- Kocatepe Tarımsal Araştırma Enstitüsünde yürütülmüş olan Haşhaş Islah çalışmaları materyali bu enstitünün kapatılmasıyla enstitümüze devredilmiştir. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsünün 6 tane tescilli haşhaş çeşidi bulunmaktadır. Kocatepe Tarımsal Araştırma Enstitüsünün haşhaş materyali 2004 yılında enstitümüze devredilmiştir. Enstitümüzde 2003-2007 yılları arasında morfin ve tebain yönünde melezleme çalışmaları yapılmıştır. Elde edilen hatların (5-6 yıl) saflaştırma ve seleksiyon çalışmaları devam etmiştir. Burada seçilen hatlar başta gözlem bahçesine alınmış, buradan seçilen hatlarda verim ve bölge verim denemelerine alınmıştır. Ayrıca haşhaşta 2001 yılında başlanan mutasyon çalışmalarına saflaştırılma ve kendileme çalışmaları şeklinde devam edilmiştir. Morfin oranı bakımından yüksek olan hatlar gözlem bahçesine daha sonrada ön verim denemesine alınmıştır. Bu çalışmalar sonucunda tohumluk tescil ve sertifikasyon enstitüsüne değerlendirmek üzere 2 tane morfin yönünden (85014.3.1 ve 85072.3.4), 2 tanede morfin+tebain yönünden (Aday-1, Aday-2) geliştirilmiş hat verilmiştir. 2009 yılında morfin ve tebain oranı yüksek iki hattımız Tınaztepe ve Zaferyolu olarak tescil edilmiştir. 2014 yılında Çelikoğlu, Hüseyinbey ve Seyitgazi haşhaş çeşitleri tescil edilmiştir. Mevcut çalışmalarımızın aksamadan devam edebilmesi için projemizin 2019 yılından itibaren 5 yıl süreyle uzatılması talep edilmektedir. Anahtar kelimeler: Haşhaş (Papaver somniferum), Tohum verimi, Kapsül verimi, Verim unsurları, Morfin oranı, Tebain oranı

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/13/A04/P06/01 Proje Adı Ülkesel Kimyon Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü-ESKİŞEHİR


Proje Lideri İsmail KARA Proje Yürütücüleri Nejla ALICI (ÇALIŞKAN)

Seda DOĞAN Aysel YORGANCILAR Prof. Dr. Neşet ARSLAN (Danışman)




2013: 7.000; 2014: 7.500; 2015: 8.000; 2016: 8.500; 2017: 9.000; 2018: 10.000

Proje Özeti: Çalışma 2013-2018 yılları arasında Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Çalışmada, ülkemizde kimyon yetiştiriciliği yapılan üreticilerden temin edilen 34 genotipin tohum verimi, bitkisel özellikleri ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmış ve tescilli iki çeşitle (Egebir09 ve Türkmen09) kıyaslaması yapılmıştır. Denemelerin yürütüldüğü yıllardaki ekim, çıkış ve hasat tarihleri 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Ekim Tarihi 21.03.13 06.03.14 26.03.15 18.02.16 27.03.17 30.03.18 Çıkış Tarihi 07.04.13 07.04.14 27.04.15 21.03.16 26.04.17 26.04.18 Hasat Tarihi 03.07.13 01.07.14 - 02.07.16 18.07.17 20.07.18

Her yıl yazlık olarak yürütülen bu çalışmada Genotiplerin, Bitki Boyu 21,1-29,9 cm, BTA 3,2-4,2 g, Tane Verimi 32,2-96,8 kg/da, Uçucu Yağ Oranı ise % 2.8-4,9 arasında değişim göstermiştir. Ülkemizde tescilli 2 kimyon çeşidi bulunmakta olup, bu çeşitler tarafımızdan daha önce yürütülen ıslah çalışması ile tescil ettirilmiştir. Bu çalışmamız neticesinde de mevcut çeşitlerden bazı özellikler bakımından olumlu genotipler tespit edilmiştir. Bu genotipler değerlendirmeye alınacaktır. Anahtar Kelimeler: Kimyon, Cuminum cyminum, tane verimi, uçucu yağ oranı

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P06/06 (Devam Eden) Proje Adı Safran (Crocus sativus L.)’da Farklı Soğan (Korm) Büyüklükleri İle

Organik Kaynaklı Azot Dozlarının Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri

Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü-ESKİŞEHİR


Proje Lideri Nejla ALICI (ÇALIŞKAN) Proje Yürütücüleri Doç. Dr. Oya KAÇAR (Danışman) Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2017-31.12.2019


Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2017: 25.000; 2018: 12.500; 2019: 12500

Proje Özeti: Çalışmada farklı soğan büyüklükleri ile organik kaynaklı azot dozlarının safranın stigma ve soğan verimi ile temel bileşenleri üzerine etkilerini tespit etmek amaçlanmaktadır. Araştırma tesadüf blokları deneme deseninde faktöriyel düzene göre 3 tekrarlamalı olarak planlanmıştır. Çalışmada Karaarslan safran çeşidi kullanılmış; farklı soğan büyüklüğü (orta korm ve büyük korm), farklı gübre kaynağı (ahır gübresi ve tavuk gübresi) ile farklı azot dozları (0,5,10 kg/da N) ele alınmıştır. Çalışmada bu yıl soğan(korm) sökümleri yapılmıştır. Sonuçlar hala değerlendirilmektedir. Anahtar Kelimeler: Safran, Crocus sativus, stigma verimi, tavuk gübresi, ahır gübresi

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P06/06 (Devam Eden) Proje Adı Safran (Crocus sativus L.) Bitkisinde Mutasyon Islahı ve

Sulamanın Safran ve Soğan Verimine Olan Etkisinin Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü-ESKİŞEHİR


Proje Lideri Nejla ALICI (ÇALIŞKAN) Proje Yürütücüleri İsmail KARA

Demet UYGAN Seda DOĞAN Özgür ATEŞ Muharrem GÖLÜKÇÜ Prof. Dr. Neşet ARSLAN (Danışman)




2016: 50.000; 2017: 25.000; 2018: 25.000; 2019: 25.000; 2020: 25.000

Proje Özeti: Sulama Denemesi: Deneme, KARAARSLAN safran çeşidi materyal olarak kullanılarak Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Desenine göre 3 tekrarlamalı olarak planlanmıştır. 3 sulama dönemi (İlkbahar, Sonbahar ve İlkbahar+Sonbahar) ile 4 sulama gün aralığı (susuz, 15 gün, 30 gün ve 45 gün) ele alınmıştır. Sulama Tarihleri: 1 Temmuz, 15 Temmuz, 30 Temmuz, 15 Eylül, 1 Ekim, 15 Ekim 2018 Denemede ele alınan kompanentlerden çiçek sayısı 500-953,3 adet/7 m2, yaş stigma ağırlığı 1457-2512 g/da, kuru stigma ağırlığı 355,2-626,2 g/da arasında değerler almıştır. Mutasyon Çalışması: Çalışmada olumsuz iklim koşulları nedeniyle yeterince çiçeklenme olmadığından gözlem alınamamıştır. Anahtar Kelimeler: Safran, Crocus sativus, stigma verimi, mutasyon ıslahı

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P6/614 Proje Adı Anadolu Adaçayı (Salvia fruticosa Mill.) Seleksiyon Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Proje Lideri Fatih ÇİÇEK Proje Yürütücüleri Dr. Ünal KARIK, Dr. İlknur KÖSOĞLU, Dr. Çiğdem

SÖNMEZ, Özge ŞİMŞEK Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2013 – 31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2013 – 31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2013 (7.500 TL) 2014 (7.500 TL) 2015 (8.000 TL) 2016

(9.000 TL) 2017 (8.000 TL) 2018 (0 TL) Proje Özeti: Türkiye’nin önemli Tıbbi ve Aromatik Bitkiler (TAB) ihraç ürünlerinden birisi de adaçayıdır. İhracata giden ürünün, daha önceleri kekikte olduğu gibi hemen hemen tamamı doğadan toplama veya yurt dışından ithal edip işleme yolu ile karşılanmaktadır. Ancak yıldan yıla artan ihracat miktarı ve bilinçsiz toplamalarla doğada tahribata yol açılmaktadır. Bu da istenen miktar ve kalitede ürünün elde edilmesini zorlaştırmaktadır. İstenen özelliklerde ve miktarda adaçayı üretimi için daha önceleri birçok çalışma sonucunda belirtildiği gibi bu bitkinin kültüre alınması zorunlu hale gelmiştir. Bu projenin birinci diliminde Türkiye doğal florasında bulunan adaçayı türlerinden Salvia fruticosa Mill. (Anadolu adaçayı) türlerinden, elde edilen tohum örnekleri ekilip, yüksek verim ve kaliteye sahip bitkiler belirlenmiştir. 2. dilimde ise seçilmiş olan tek bitkilerden alınan tohumlar kullanılarak verim ve kalite yönünden üstün, aynı zamanda tohumdan üretilebilen hat geliştirilmiştir. Bu hatta ait yaş ağırlık ortalaması 1846 g/bitki, Kuru ağırlık 520 g/bitki, Kuru yaprak 261 g/bitki Uçucu yağ oranı % 3,2 olarak tespit edilmiştir. Bu hatlar çeşit haline getirilip tarımımızda yerini aldıklarında Türkiye’nin Dünya adaçayı pazarındaki payı daha da artmış ve sağlamlaşmış olacaktır. Anahtar Kelimeler Adaçayı, Salvia fruticosa, Seleksiyon

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P6/614 Proje Adı Defne (Laurus nobilis L.) Seleksiyon Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Proje Lideri Fatih ÇİÇEK Proje Yürütücüleri Dr. Ünal KARIK, Dr. Erdinç OĞUR, Dr. İlknur

KÖSOĞLU, Hicran AKAALP Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018 – 31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2018 (25.000 TL) 2019 (17.000 TL) 2020 (11.000 TL) 2021

(11.000 TL) 2022 (11.000 TL) Proje Özeti: Defne (Laurus nobilis L.) Akdeniz kökenli, herdem yeşil, ticari ve ekonomik değere sahip dioik ağaççık veya ağaçtır. Bütün Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında yabani olarak yetişir. Türkiye defnede yıllık (2015) 12.741 ton ihracat ve 35.6 milyon Amerikan Doları bir gelirle dünya ticaretinde % 90 civarında bir paya sahiptir. Defneye olan talep yıllar itibarıyla artarak devam etmesine karşın yıllar süren bilinçsiz faydalanma doğal populasyonların yıpranmasına, verim açısından önemli kayıplar yaşanmasına neden olmaktadır.

Bu proje ile ilk planda ülkemizin Akdeniz, Ege Marmara ve Karadeniz kıyılarından defneye ait meyve ve yaprak örneklerinin toplanarak kalite özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Toplanan meyve örneklerinden alınan tohumlarla fidanlar yetiştirilerek Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü arazisinde bir defne plantasyonu kurulmuştur. Kurulan bu plantasyonda yaprak, meyve verimi ve kalite özelliklerine göre seleksiyon gerçekleştirilecektir. En öne çıkan tipler defne çeşit adaylarını oluşturacaktır. Diğer yandan proje sonunda seçilen tiplerin seri üretimini sağlamak üzere vejetatif çoğaltım yöntemleri araştırılacaktır. Anahtar Kelimeler Defne, Seleksiyon, Laurus nobilis L.

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/12/A04/PO6/006 Proje Adı Sakız (Pistacia lentiscus var. Chia Duham.) İçin Uygun Anaçların

Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Bezmialem Vakıf Üniversitesi

Proje Lideri Mehmet TUTAR Proje Yürütücüleri Deniz AKSOY

Celal ŞAFAK Andaç ÇAVDAR Erol KÜÇÜK Fatih ÇAĞIR Salih GÖKKÜR Müge ŞAHİN Fatih Alpay VURAN (BATEM) Prof Dr. Murat KARTAL (Bezmialem Vakıf Üniversitesi)


01.01.2011-31.12.2020


01.01.2017-31.12.2017


92.750 (2. 5 Yıllık dilim için) 2017 Bütçesi: 22.550

Proje Özeti: Projenin ilk diliminde ülkemizde doğal yayılış gösteren Pistacia türlerinin tohum çimlenme özellikleri ve çöğür gelişme durumları incelenmiş, üzerlerine kültür sakızı aşılanarak aşı tutma oranları ve fidan gelişmeleri gözlenmiştir. Genel olarak bütün türler kolaylıkla çimlenebilmektedirler. En iyi çöğür gelişimi atlantik sakızı (P. atlantica) ve yabani sakız (P. lentiscus) türlerinde gözlenmiştir. Aşı tutması ve aşılı fidanların gelişimi bakımından Atlantik sakızı biraz daha öne çıkmaktadır. Aşılama yanında havai daldırma ile de fidan üretilebileceği belirlenmiş bu yöntemle yetiştirilen fidanlar kullanılarak İzmir ve Muğla İllerinde deneme bahçeleri kurulmuştur. Ege Orman Vakfı ile anlaşılarak 500 adet fidan üretimi gerçekleştirilmiştir. Geçmiş yıllarda yapılan denemeler sonucunda uygulamanın daha kolay olması nedeniyle havai daldırma yöntemi ile köklendirilen dallar kesilip fidan olarak kullanılmaya başlanmıştır. İzmir’in Çeşme ve Urla ilçelerinde birer aşılama programı gerçekleştirilmiştir. Çeşme’de sakızlık tesis etmek üzere araziye dikilmiş olan 2 yaşındaki P. atlantica fidanları aşılanmış ve %50 civarında bir başarı sağlanmıştır. Bunun yanında Urla’da yaşlı ağaçlara yapılan aşılamalarda başarı oranı %100’e yaklaşmıştır. Dönem içerisinde Muğla iline 200 adet fidan teslim edilmiş olup gelişme durumları gelecek yıllarda incelenecektir. Diğer taraftan 2018 yılı için programa alınan Gökçeada ve Bozcaada’daki plantasyonların kurulması 2019 yılı başında gerçekleştirilecektir. Anahtar Kelimeler Damla Sakızı, Pistacia, Anaç, Aşı

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P06/01 Proje Adı Ege Bölgesi Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Çeşit Geliştirme Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Dr. Ünal KARIK Proje Yürütücüleri Fatih ÇİÇEK

Dr. İlknur KÖSOĞLU Hicran AKAALP Dr. Erdinç OĞUR Nergis ÇELİK Orçun ÇINAR


01.01.2015/31.12.2019


01.01.2018/31.12.2018


12.000-12.000-12.000-10.000-10.000

Proje Özeti: Bu çalışmanın amacı; daha önce Enstitümüzde adaptasyon, verim, kalite ve seleksiyon çalışmaları yürütülmüş ancak tescil ettirilmemiş bazı tıbbi ve aromatik bitki türlerinde çeşit geliştirmeye yönelik çalışmaların yürütülmesidir. Çalışmada ele alınacak olan türler şevketi bostan (Scolymus hispanicus), dağçayı (Sideritis perfoliata), oğulotu (Melissa officinalis), ekinezya (Echinacea purpurea) ve salep orkideleri (Serapias vomeracea, Orchis sancta)’dir. Çalışma devamlı bir proje şeklinde öngörülmekte olup, yürütmekte olduğumuz diğer adaptasyon ve ıslah çalışmalarında öne çıkan ve ekonomik önemi olan türler de zamanla bu projeye dahil edilecektir. Böylece hem bölge hem de ülke çiftçisine tıbbi ve aromatik bitkilerde tarla üretimi için elzem olan standart üretim materyali sağlanarak, ülkemizin bu konudaki eksiğinin kapanmasına katkı sağlanacaktır. Proje 2015 yılında başlamış ve tescil edilecek olan şevketi bostan (Scolymus hispanicus), dağçayı (Sideritis perfoliata), oğulotu (Melissa officinalis), ekinezya (Echinacea purpurea) ve salep orkideleri (Serapias vomeracea, Orchis sancta) türlerinde TTSM’nin belirlediği yönteme göre FYD denemelerine esas olacak şekilde fide dikimleri yapılmıştır. Denemelerde sulama, yabancı ot temizliği, gübreleme ve ilaçlama uygulamaları yapılmıştır. 2015 yılı içerisinde FYD denemesi kurulan türlerin çiçeklenme dönemlerine göre gözlemleri alınmış, TTSM ile koordineli olarak alınan gözlemler çeşit özellik belgesini oluşturmak üzere kaydedilmiştir. Bitkilerin çiçeklenme dönemleri farklı tarihlerde olduğu için her tür için uygun gözlem tarihi belirlenerek 2016 yılı çalışması tamamlanmıştır. Aynı gözlemler 2017 yılı içerisinde de yapılarak tescil için son aşamaya geçilmiştir. TTSM tarafından 12.04.2018 tarihinde yapılan tescil toplantısında proje kapsamında çeşit tescil çalışmalarını yürüttüğümüz Enstitümüze ait aşağıda adı ve hangi türe ait oldukları yazılı toplam 7 adet çeşit adayımız tescil edilerek çeşit ünvanı kazanmıştır. Önümüzdeki dönemde bu çeşitlere ait orijinal tohum üretim alanları tesis edilerek sertifikalı tohum satışına başlanacaktır. OĞUZ İzmir Kekiği (Origanum onites), KARIK Anadolu Adaçayı (Salvia fruticosa) , ELİF Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis) , GÜRBAŞAK Dağçayı (Sideritis perfoliata), SARI Şevketi bostan (Scolymus hispanicus), TUTAR Ekinezya (Echinacea purpurea), MELİS Oğulotu (Melissa officinalis) Anahtar Kelimeler: Ege Bölgesi, tıbbi ve aromatik bitkiler, üretim, ıslah, çeşit.

DEVAM EDEN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/G/18/A7/P6/418

Proje Başlığı Sahlep Yapımında Kullanılan Karasal Orkide Türlerinde İn Vitro Kültür Koşullarında Farklı Besin Ortamlarının ve Bitki Büyüme Düzenleyicilerinin Yumru Gelişimi Üzerine Etkisi

Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)

Proje Yürütücüsü Yeşim BÜYÜKÇINGIL (Zir.Y.Müh.)

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Esra BULUNUZ PALAZ (Biyolog), Yrd. Doç. Dr. Yekta GEZGİNÇ, Dr. Mehmet Fatih YILMAZ (Zir.Y.Müh.), Hatice Mehtap ERAYMAN (Zir. Y. Müh.), Sümeyye ADALI(Biyolog)

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2020 Projenin Toplam Bütçesi:

2018 : 48.658,94 TL, 2019 : 6.750 TL, 2020 : 6.750 TL

Proje Özeti; Proje 2018 yılında başlamıştır. Bu nedenle, henüz geçmiş dönem verisi bulunmamaktadır. Proje sunulduğu tarihte “Sahlep Yapımında Kullanılan Karasal Orkide Türlerinde İn Vitro Kültür

Koşullarında Farklı Besin Ortamlarının ve Bitki Büyüme Düzenleyicilerinin Yumru Gelişimi Üzerine Etkisi" adıyla teklif edilmiştir. 2017 yılı Proje Değerlendirme Toplantıları, Tıbbi Aromatik Bitkileri Araştırmaları Grubunda oy birliği ile kabul edilmiştir. Dönem Bulguları (01.01.2018-31.12.2018)

2018 yılında K.Maraş merkeze bağlı yerlerden Dactylorhiza romana, Orchis morio, Anacamptis pyramidalis orkide türleri toplanmıştır.

Toplanan türler yoğun olarak Süleymanlı, Başkonuş, Rahmacılar, Fatmalı-Kişifli civarından elde edilmiştir.

Toplamalar esnasında bitkiler fotoğraflanmış ve arazi bilgileri ile GPS koordinatları not edilmiştir.

Çiçekli halde toplanan Orkideler serada saksılara dikimi yapılmış ve döllenmesi yapılarak tohum elde edilmiştir.

Dactylorhiza romana, Anacamptis pyramidalis, Orchis morio türlerine ait bitkiler çiçeklenme dönemlerinde (Nisan-Temmuz) arazide tespit edilip labaratuvara getirilmiş, bu türlerin örnekleri preslenerek kurutulmuştur. Daha sonra tohumların kapsül parçalarından ayrılması için 60 mesh’lik elek kullanılarak elendi ve elde edilen tohumlar şişelere konularak etiketlendi ve kullanılacağı zamana kadar tohumlar +4 ºC buzdolabına konularak muhafazası sağlanmıştır.

Besi ortamları hazırlanmıştır. Salep orkide türlerine ait tohumlar her pakette 1 mg olacak şekilde paketlenmiştir. Daha sonra bu

paketler 3-4 damla Tween 20 damlatılarak hazırlanmış %1.5’luk NaOCL solüsyonunda tohumların yüzeysel sterilizasyonu sağlanmak amacıyla 20 dakika süreyle bekletilmiştir. Bu sürenin sonunda paketler 3 defa 5’er dakikalık sürelerle steril saf su ile durulanmış ve kuruması için steril kabin içerisinde gün boyunca steril kağıtlar üzerinde kuruması sağlanmıştır. Gün sonunda kuruyan tohumlar besi ortamlarına ekimleri yapılmıştır. Tohumlar besi ortamına ekildikten hemen sonra 2 hafta 18-20 ºC’ de karanlıkta tutulmuş daha sonra 18/6 (aydınlık/karanlık) fotoperiyotta ve 18-20 ºC’ de iklim odasında bekletilmektedir.

2019 yılında proje ile ilgili çalışmalara devam edilecek ve projede belirlenen esaslar doğrultusunda gözlem ve ölçümler gerçekleştirilecektir.

YENİ TEKLİF PROJE Proje Adı Kahramanmaraş Doğal Florasında Bulunan

Kuşburnuların Seleksiyon Yoluyla ıslahı Proje Türü Bölgesel Bağlı Olduğu Proje Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Nohut Araştırmaları Projeyi Teklif Eden Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araş. Ens. Müd. Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müd. Proje Koordinatörü/Lideri Serkan ARAS Proje Yürütücüsü Muzaffer ÖZDEMİR, Dr.Muhammet Ali GÜNDEŞLİ İşbirliği Yapılan Kuruluşlar Başlama ve Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12.2024 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (Teklif Edilen)

2020-2021: 14000 2021-2022: 6500 2022-2023: 6500 2023-2024:6500

Proje Özeti; Kuşburnu, Avrupa, Asya, Orta Doğu ve Kuzey Amerika’ya kadar geniş bir alanda yaygın olarak yetişmektedir Kuşburnu bitkisi zorlu ekolojik koşullara karşı güçlü bir direnç göstererek kayalık alanlarda, meyilli yerlerde, fakir topraklarda ve kurak bölgelerde yetişme kabiliyetine sahiptir. Günümüzde tüketilen gıdalardaki doğallık ve biyo yararlılık aranan en önemli özellik haline gelmiştir. Kuşburnunun binlerce yıldan beri birçok farklı kültür tarafından kullanılagelmesi, insan sağlığı üzerinde olumlu etkileri nedeniyledir Aynı zamanda kuşburnu meyve ve sebzeler arasında en yüksek C vitamini içeriğine sahip olan (300-4000 mg/100 g) bir meyve türü olarak bilinmektedir. Tüketici istekleri ve işleme teknolojisinin gelişmesi sayesinde kuşburnu meyvesine olan talep giderek artmaktadır. Kuşburnu, ülkemizde halen yabani olarak yetişmekte; kimi zaman kesilerek yakacak olarak kullanılmakta, meyveleri toplanmamakta ve böylece kaynak israfına yol açılmaktadır. Böylesi yanlış bir durumun düzeltilmesi, başta tarım sisteminin iyileştirilmesi ve buna bağlı olarak da, ıslah edilmiş, genetik değeri ve verim potansiyeli yüksek ticari çeşitlerin geliştirilmesi ve yetiştiriciliğin bu çeşitlerle yapılmasına bağlıdır. Ülkemizin geniş bir form ve tip zenginliğine sahip olduğu noktasından hareketle, bu zengin genetik kaynaklardan istenen özeliklere sahip tipleri seleksiyonla elde edip gün ışığına kavuşturmak büyük önem taşımaktadır. Ülkemiz meyveciliğinin en önemli sorunlarından birisi de bazı meyve türlerinde üretimin kendiliğinden yetişmekte olan ve isimleri belirsiz ağaçlardan elde edilmesidir. Yani üretimde standardizasyona gidilememiş olmasıdır. Bu meyve türlerimizden bir tanesi de kuşburnudur. Yapılacak bu çalışmayla, ıslah açısından çok önemli olan bu doğal kaynaklar gün yüzüne çıkarılıp modern meyveciliğe kazandırılacaktır. Anahtar Kelimeler: Rosa canina L. Kahramanmaraş, kuşburnu, seleksiyon

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P06/03 Proje Adı Salep Orkidelerinde Yumru Verimini Artırma Olanaklarının

Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Dr. Ünal KARIK Proje Yürütücüleri Fatih ÇİÇEK; Dr. İlknur KÖSOĞLU, Hicran AKAALP, Nergis

ÇELİK, Özge YILDIZ Erdem KARAGÖZ Dr. Barış ALBAYRAK Özlem Bengü DAŞ KILIÇ


01.01.2016/31.12.2020


01.01.2018/31.12.2018


25.000-25.000-20.000-14.000-10.000

Proje Özeti; Salep ülkemizde uzun yıllardan beri üretilen bir üründür. Batı, Güneybatı, Güney ve Kuzey Anadolu başta olmak üzere beraber Türkiye’nin hemen her yerinde yetişir. Bileşiminde nişasta, sekerler, glukomannan ve azotlu maddeler vardır. Enstitümüzde daha önce yapılan çalışmalar neticesinde salep orkidelerinin tarla şartlarında ekonomik olarak yetiştirilebileceği ortaya konulmuştur. Bu kapsamda iki tür Orchis sancta L. ve Serapias vomeracea (Burm. Fil.) Briq. fazla sayıda yumru vermeleri nedeniyle tercih edilmiştir. Bu proje Orchis sancta L. ve Serapias vomeracea (Burm. Fil.) Briq. salep orkidelerinde tarla üretiminde yumru sayısı ve yumru iriliğini artırmaya yönelik çalışmaları içermekte olup, bu kapsamda farklı yumru iriliklerinin, organik ve inorganik bitki besleme ürünlerinin ve generatif gelişimin önlenmesinin yumru sayısı ve iriliğine etkisi araştırılacaktır. Proje faaliyet takviminde belirtildiği üzere projenin başlangıç yılı olan 2016 yılında üzerinde çalışılacak salep türleri olan Orchis sancta L. ve Serapias vomeracea (Burm. Fil.) Briq. türlerinde deneme materyali elde etmek için toplama yapılan alanlardan alınan yumrular tür teşhisi yapılmak üzere deneme alanına dikilmiştir. Yumru dikimi 2016 yılı Eylül ayında gerçekleştirilmiştir. Bitkilerde damlama sulama yapılmış, yabancı otlar elle sökülerek mücadele edilmiştir. Hastalık riskine karşı belli periyotlarda fungusit uygulaması yapılmıştır. Bitkiler çiçeklenme dönemi olan 2017 yılı Nisan ayında teşhis edilerek yumru hasadı yapılacaktır. Denemede kullanılacak materyalin teşhis edilmesi amacıyla dikimi yapılan salep yumruları 2017 yılı nisan ayında çiçeklenme döneminde teşhis edilerek iki tür Orchis sancta L. ve Serapias vomeracea (Burm. Fil.) Briq. Ayrı ayrı hasat edilmiştir. Daha sonra bu türler dikim zamanı olan eylül ayına kadar kuru bir ortamda muhafaza edilmiştir. 27.09.2017 tarihinde her iki salep türünde verim ve kalite denemesi kurulmuştur. Deneme kurulurken koruyucu amaçlı yumrulara fungusit uygulaması yapılmış, iki haftada bir bu uygulama bitkilere yapılarak devam etmektedir. Yabancı otlarla mücadele devam etmekte olup, hasat dönemine kadar gerekli bakım işlemlerine devam edilecektir. Anahtar Kelimeler: Salep, Orchis sancta L., Serapias vomeracea (Burm. Fil.) Briq.,

yumru, verim

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P06/04 Proje Adı Şevketi Bostan (Scolymus hispanicus L.)’da Verim ve Kalite

Optimizasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Dr. Ünal KARIK Proje Yürütücüleri Fatih ÇİÇEK, Dr. İlknur KÖSOĞLU, Hicran AKAALP, Dr. Ceylan

BÜYÜKKİLECİ, Deniz KAPLAN, Dr. Barış ALBAYRAK , Özlem Bengü DAŞ KILIÇ Prof. Dr. Temel ÖZEK Doç. Dr. Gülmira ÖZEK Uz. Dr. Fatih GÖGER


01.01.2016/31.12.2018


01.01.2018/31.12.2018


50.000-25.000-20.000

Proje Özeti: Şevketi bostan (Scolymus hispanicus L.) ülkemizde ruhsatlandırlmış birkaç bitkisel ilaçtan biri olan “Lityazol Cemil”in hammaddesidir. Bitkinin köklerinden hazırlanan sıvı ekstre yaklaşık 60 yıl boyunca ruhsatlı olarak satılmış ve böbrek taşlar ve kumlarınıı düşürmek için kullanılmıştır. Bitki büyük oranda doğadan toplanmasına karşın, Enstitümüzde yapılan kültüre alma çalışması sonucunda tarla tarımına başlanmış ve başarılı sonuçlar alınmıştır. Seleksiyon yolu ile geliştirilen tohumluk çoğaltılarak üreticilere ulaştırılmıştır. Şu anda yaklaşık 600 da alanda tarımı yapılmaktadır. Bu çalışma ile farklı dönemlerde hasat edilen şevketi bostan (Scolymus hispanicus L.) bitkisinin sebze olarak değeri ve konserve sanayine uygunluğu incelenecek, bunun yanında farklı dönemlerde hasat edilen bitkilerin verim ve etken madde içerikleri belirlenecektir. Proje faaliyet takviminde öngörüldüğü üzere 2016 yılı Ağustos ayının sonunda tohum ekimi yapılmıştır. Damlama sulama ile sulanan bitkilerde bir hafta sonra çıkışlar başlamıştır. Yetişme sezonu boyunca yabancı ot kontrolü gerçekleştirilmiş, Kasım ayı sonunda ilk hasat daha sonra Aralık ayında 2. hasat yapılmıştır. Hasat edilen bitkilerde yaş kök, yaş kök kabuğu, yaş odunsu kısım, kuru kök kabuğu ve kuru odunsu kısım tartımları yapılmış, bitki materyalleri öğütülerek içerik analizleri için soğuk depoda muhafaza altına alınmıştır. 2017 yılında yapılan çalışmalar neticesinde şevketibostan bitkisinde metotta belirtildiği gibi ölçüm ve gözlemler gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde yaş kök ağırlığı, yaş korteks ağırlığı ve kuru korteks ağırlığı belirlenmiştir. Bu örnekler kurutulup toz haline getirilerek analiz için soğuk depoda bekletilmiştir. Daha sonra ekstre haline getirilmiş, farklı kalite analizleri tapılmıştır. Ayrıca konserve yapımına uygunluk için alınan örneklerin duyusal analizleri gerçekleştirilmiştir. Böylece konserve yapımı için uygun dönemin belirlenmesi amacıyla yapılan duyusal test sonucunda hasat zamanlarına göre şevketibostan bitkisinde yeme kalitesinin değiştiği sonucuna varılmıştır. En uygun dönemler olarak kasım-mayıs arası ortaya çıkmış, haziran ayından itibaren kök kabuklarının yapısının ve tadının değiştiği belirlenmiştir. Yine kökte etken maddeler olan taraksesterol ve taraksesteril asetatın mayıs ayında en yüksek olduğu, yapraklarda fenolik bileşiklerin oldukça yüksek olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Şevketi bostan (Scolymus hispanicus L.), hasat zamanı, verim, kalite

YENİ TEKLİF PROJE Proje No:

Proje Başlığı Doğu Akdeniz Florasındaki Bazı Sumak (Rhus coriaria) Popülasyonlarının Fenotipik ve Moleküler Karakterizasyonlarının Belirlenmesi ve Seleksiyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)

Proje Yürütücüsü Sümeyye ADALI (Biyolog)

Yardımcı Araştırmacılar Dr.Öğr.Üy. Adem BARDAK, Dr. Remzi UĞUR (Zir.Y.Müh), Dr. Esra BULUNUZ PALAZ (Biyolog), , Dr. Mehmet Fatih YILMAZ (Zir.Y.Müh.), Yeşim BÜYÜKÇINGIL (Zir.Y.Müh.),

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12.2024 Projenin Toplam Bütçesi:

2020: 177.741, 2021: 17.500, 2022: 9.000, 2023: 14.000, 2024: 32.000

Proje Özeti; Sumak, ülkemizde Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygın olarak bulunur ve tüketimi oldukça yaygındır. Bu bölgeler arasında ise Kahramanmaraş ilinin coğrafi etiketli ürünleri arasına ‘’Maraş sumak ekşisi’’ adıyla giren Sumak (Rhus coriaria), çok eski zamanlardan bu yana içerdiği sağlığa faydalı bileşikler sayesinde araştırmaların ilgi odağı olmuştur. Ancak sumağın yetiştiriciliği ile ilgili çalışmalar oldukça sınırlıdır. Ülkemizde sumak ile ilgili ıslah çalışması da henüz bulunmamaktadır. Bu çalışma ile öncelikle doğal floradan seleksiyon ıslahı metodu kullanılarak yüksek verim ve kalitede sumak bitki adaylarının tespiti hedeflenmektedir. Bu proje kapsamında Kahramanmaraş, Gaziantep, Hatay, Adana, Osmaniye, Mersin ve Adıyaman illerinin doğal florası taranarak yüksek verim ve kalite özelliklerinde sumak genotiplerinin seleksiyonu amaçlanmaktadır. Doğada gözlemlenen bitkilerin seleksiyon çalışmalarını oluşturulan kalite kriterleri doğrultusunda yapılacaktır. Adı geçen iller ile bu illere bağlı ilçelerde bulunan bazı sumak genotiplerinin fenolojik, pomolojik ve moleküler markör analizleri yapılacaktır. Bu amaçla çalışmada NGS (Next Generation Sequencin) tabanlı GBS (Genotyping by Sequencing) teknolojisinin kullanılarak saptanan tek nükleotid farklılıkları (SNP; Single nucleotide polimorphism) verilerinin biyoinformatik analizleri sonucu fenotip-genotip ilişkisi aydınlatılmaya çalışılacak, kantitatif özelliklerle ilişkili markör lokusları belirlenecektir. Yapılan analizler neticesinde seçilen en az 100 materyal enstitü deneme sahasına taşınacaktır. Oluşturulacak olan sumak bahçesinde verim ve kalite yönüyle çeşit olmaya aday bitkiler belirlenecektir. Bu çalışma, Derici Sumağı’nda çeşit geliştirmenin yanı sıra oluşturulan QTL’lerin doğrulaması yapıldıktan sonra sumağın moleküler ıslah programlarına alınmasını da mümkün hale getirecektir. Anahtar Kelimeler: Sumak, genetik çeşitlilik, QTL, NGS.

DEVAM EDEN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/16/A04/P06/07 Proje Başlığı

Bazı Lavanta Çeşitlerinin Kahramanmaraş Koşullarına Adaptasyonlarının ve Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi.


Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü.

Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Lideri Muzaffer ÖZDEMİR Projeyi Sunan Muzaffer ÖZDEMİR Proje Yürütücüleri Kerim KARATAŞ, Erdem ERTÜRK

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016-31.12.2019

Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018 – 31.12.2018

Projenin Toplam Bütçesi 2016-9250 2017-9250 2018-9250 2019-9250

Proje Özeti; Deneme; Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü uygulama alanında, yedi çeşit ticari lavanta, dört tekrarlamalı ve iki uygulamalı (yağmur koşulları ve yağmur+ sulama koşulları) Tesadüf Blokları Deneme Deseninde kurulmuş ve yürütülmüştür. Gerekli kültürel işlemler zamanında yapılmıştır. 2018 yılı, denemenin üçüncü yılı olup bu yıl; dekara “Yaş Saplı çiçek Ağırlığı, Kuru Saplı Çiçek Ağırlığı, Kuru Çiçek Ağırlığı, Bitki boyu, Başak Boyu, Başakta Çiçekçik sayısı ve Uçucu Yağ Oranı (%) ölçüm ve tartımları yapılmış ve sonuçlar İstatistiki analize tabi tutulmuşlardır.

Yapılan istatistiki analiz sonucunda CV değerleri tarla denemelerinde istatiksel olarak kabul edilen %20 sınır değerinin altında bulunmuştur.

Yaş saplı çiçek veriminin, Kuru saplı çiçek veriminin, Kuru çiçek veriminin, Bitki boyunun, Başak Boyunun, Başakta çiçekçik sayısının ve uçucu yağ (%) içeriklerinin (0,01) önem düzeyinde önemli olduğu görülmektedir. Uygulama*Yaş saplı çiçek verimi, Uygulama*Kuru saplı çiçek verimi ve Uygulama*kuru çiçek verimi interaksiyonları da (0,01) düzeyinde önemli bulunurken, Uygulama*Bitki boyu, uygulama*Başak boyu, uygulama*Başakta çiçekçik sayısı ve Uygulama*uçucu yağ (%) interaksiyonları önemsiz bulunmuştur Uçucu yağ LSD guruplamasında, Süper-A (%4,9) ve Grasso (%4,8) ile A gurubunnda yer almışlardır. Dutch çeşidi (%4,6) ile B gurubunda, Abrial (%4,2), Akmeşe (%4,1) ile C gurubunda yer almışlardır. İngiliz (%3,4) ve Seguret (%3,3) ile D gurubunu oluşturmuşlardır. Bu türlere ait uçucu yağların bileşen analizleri de yapılmıştır. Bir yıllık sonuca bakıldığında verim ve uçucu yağ içeriği bakımından Grasso çeşidi ön plana çıktığı söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Kahramanmaraş, Lavanta, Adaptasyon, Uçucu Yağ

DEVAM EDEN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/15/A04/P06/05 Proje Başlığı Bazı Salep Orkidelerinin In Vitro Çoğaltımı ve Aklimatizasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)

Proje Yürütücüsü Dr. Esra BULUNUZ PALAZ

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Esra BULUNUZ PALAZ, Yeşim BÜYÜKÇINGIL (Zir. Y. Müh.), Cafer Hakan YILMAZ (Zir. Y. Müh.), Alaaddin ÖZDEMiR (Zir. Y. Müh.), Sümeyye ADALI (Y.Biyolog)

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12.2018 Projenin Toplam Bütçesi: 40.000 TL

Proje Özeti; Ekonomik değeri yüksek olan salep orkideleri ile ilgili enstitümüzde yürütülmüş olan ‘Kahramanmaraş Florasında Bulunan Bazı Salep Orkidelerinin Kültüre Alınabilme Olanakları’ başlıklı proje ile kültüre alınabilme olanakları araştırılmış ve bu projenin çıktıları ile nesli tehlike altındaki salep orkidelerinin üretimine olanak sağlayacak bulgular elde edilmiştir. Bu çalışma ile daha önce elde ettiğimiz bilgiler ve veriler doğrultusunda salep orkidelerinin in vitro kitlesel çoğaltımı sağlanacak ve üretilen bitkilerin aklimatizasyonu ve dış koşullarda gelişimi araştırılacaktır. Doğal flora da bulunan salep orkidelerinin kültüre alınması amacıyla yürütülecek olan çalışmada Dactylorhiza romana, Orchis anatolica, Serapias vomeraceae üzerinde çalışılacak türler olarak belirlenmiştir. Başlangıç materyali olarak kullanılan ve olgunlaşmış embriyo taşıyan tohumlar EBP besi ortamı üzerinde in vitro kültüre alınacaktır. In vitro’da EBP besi ortamı çimlendirme ve bitki gelişim ortamı olarak kullanılacaktır. Bitkiciklerin dış ortama aktarma başarısı belirlenecektir. Dış koşullara aktarmada torf, zeolit, perlit, kızılçam kabuğu, hindistan cevizi torfu ve toprak kullanılacaktır. Kültüre alınan alınan salep orkidelerine ait toprakların analizi yapılacaktır. Salep orkidelerinin toprağa alınması sırasında, doğal floradaki koşullarına uygun bir ortam sağlamak için analiz sonuçlarına göre fideler tam otomasyonlu seralarda kimyasal gübreleme yapılmış uygun saksılara dikilerek gelişimleri izlenecektir. Bu çalışmada hem bu bitkilere olan talepler karşılanmış olacak, hem de ekonomik önemi olan salep orkidelerinin doğadan aşırı sökümleri neticesinde nesillerinin tehlike altına girmesi engellenecektir. Çalışma 3 aşamalı olarak gerçekleştirilecektir. 1.Aşama: Arazi çalışmaları, salep türlerinin teşhisi, tohumların toplanması ve doğal ortam toprak özelliklerinin belirlenmesi. 2. Aşama: Salep orkidelerinin in vitro kültüre alınması. 3. Aşama: Salep bitkiciklerinin aklimatizasyonu çalışmaları; a- Farklı yetiştirme ortamları çalışmaları, b- Faklı nem ve sıcaklık koşulları çalışmaları, c- Farklı gübre uygulamaları çalışmaları, şeklinde düzenlenmiştir.

DEVAM EDEN PROJE Proje No: Proje Başlığı

Bazı Sahlep Orkidelerinin Ex Vivo Koşullarda Kültüre Alınabilme Olanaklarının Araştırılması


Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü KAHRAMANMARAŞ


Proje Yürütücüsü Alaaddin ÖZDEMİR Yardımcı Araştırmacılar

Ayhan ZÜLKADİR Halil AYTOP Esra BULUNUZ PALAZ Dr. Remzi UĞUR

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2017- 31/12/2019 Projenin Toplam Bütçesi: 79.300,00TL

Proje Özeti; Salep bitkisi genellikle iki yumru taşır ve her yıl tek bir yavru yumru meydana getirirken eski yumru ise buruşup içi boşalmış halde kalır. Orchidaceae familyasının tohumlarının çok küçük olması, endosperm bulundurmaması, mikorizal mantarlarla karşılıklı ilişkiye ihtiyaç duyması ve doğada çimlenme yüzdelerinin oldukça düşük olması. Çimlendikten sonra türlere göre değişmekle beraber ergin bir bitkinin meydana gelebilmesi için 2-16 yıl gibi bir zaman geçmesi gerekmektedir. Çok çeşitli amaçlarla kullanılan salep orkidelerinin vejetatif yollarla çoğaltımlarının olmaması. Bu çalışma ile doğada yetişen, salep ve dondurma sanayisinde kullanılan bazı orkide türlerinin simbiyotik ilişki içerinde oldukları daha önceden izole edilmiş fungus türü kullanılarak ex-vivo koşullarında üretilebilme olanakları araştırılacaktır. En uygun toprak ortamında çimlendirilip üretilen bitkilerin gelişimleri ile ilgili denemeler kurulacaktır. Çok çeşitli amaçlarla kullanılan orkidelerin henüz kitlesel ve pratiğe aktarılabilmiş bir çoğaltma tekniğinin bulunmaması bu projenin önemini arttırmaktadır. Doğal florada bulunan Dactylorhiza romana, Orchis anatolica salep orkidelerinin olgunlaşmış embriyo taşıyan tohumları bu çalışmayla hem bu bitkilere olan talepler karşılanmış olacak, hem de ekonomik önemi olan salep orkidelerinin doğadan aşırı sökümleri neticesinde nesillerinin tehlike altına girmesi engellenmiş olunacaktır. Anahtar Kelimeler: Sahlep, Rhizoctonia, Fungus.

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A04/P06/12 Proje Adı Boya Bitkileri Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi


TAGEM

Proje Lideri Dr. Fethullah TEKİN Proje Yürütücüleri Doç. Dr. Özlem ÖZBEK, Prof. Dr. Türkan YURDUN,

Doç. Dr. Ersin KILINÇ, Berin ÇAMUR, Buket ÇELİK ALBAYRAK

Başlama-Bitiş Tarihleri 2016 - 2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 2017-2018 Yetiştirme sezonu Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2016 Yılı – 2017 Yılı – 2018 Yılı – 2019 Yılı – 2020 Yılı 15000 TL – 15000 TL – 15000 TL – 15000 TL – 20000 TL

Dönem Bulguları; Boya bitkilerinden İsatis constricta Rubia tinctoria L., Reseda lutea L. ve Datisca cannabina boya bitkilerinin tarla ve sera koşullarında kültüre alma, doğal ve kültür ortamında yetişen bazı boya bitkilerinin boya etken madde analizi ve boyama uygulamaları devam etmektedir. 2017 – 2018 yetiştirme sezonunda: Elazığ, Mardin, Şırnak ve Hakkâri İllerinin doğal florasından toplanan Rubia

tinctoria’ya ait 15 kök ve toprak örneklerinin analiz aşamaları devam etmektedir. Elazığ yöresinden İsatis sp. türüne ait 15 tohum, toprak ve taze yaprak numunesi

toplanmıştır. Taze yaprakların indigo içeriğine bakılmıştır. Toprak numuneleri analiz aşamasındadır. Tohum örnekleri doku kültürü ortamında fide haline getirilecek, bu fideler sera koşullarında naylon tüplere şaşırtılacak, fideler pişkinleştikten sonra tarlaya şaşırtılacaktır.

Farklı boya bitkilerine ait 300 yakın numunenin Rutin ve Quercetin içeriğine bakılmıştır.

Doğal gıda boyası olarak kullanılabilecek resveratrol ve likopen kağnağı olarak farklı bitkiler üzerindeki çalışmalar devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler Boya Bitkileri, Juglon, Alizarin, Quarcetin, İndogo,

İzolasyon

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/13/A04/P06/05 Proje Adı Meyan (Glycyrrhiza glabra L.) Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim

Merkezi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Dr. Fethullah TEKİN Proje Yürütücüleri Dr. Murat Yavuz, Prof. Dr. Erdal BEDİR, Prof. Dr. Temel

ÖZEK, Doç. Dr. Gülmira ÖZEK, Dr. Süleyman YUR, Dr. Banu AVCI, Buket ÇELİK ALBAYRAK

Başlama-Bitiş Tarihleri 2018- 2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 2017 - 2018 Yetiştirme Sezonu Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2018 – 2018 – 2020 – 2021 – 2022 20000 20000 20000 20000 20000

Proje Özeti: Önceki Yıllara Ait Yapılan Çalışmalar

Meyan bitkisine ait kök ve tohum materyali toplam 11 ilden ve 29 lokasyondan toplanmıştır. Materyalin toplandığı iller, toplandığı rakım ve lokalite isimleri kayıt altına alınmıştır. Lokalitelerden toplanan toprak ve bitki örneklerinin mikro ve makro analizleri yapılmıştır. Ayrıca meyan kökü örneklerinin toplam fenolik ve antioksidan analizleri de yaptırılmıştır. Doğadan toplanan kök ve tohumlar tarla koşullarında kültüre alınmıştır. Kök ve tohumla çoğaltmada her parselde iki sıra ve her sırada da 5 bitki olacak şekilde dikim gerçekleştirilmiştir.

2017 – 2018 yılı yetiştirme sezonunda yapılan çalışmalar Doğadan toplanan ve kültüre alınan örneklerin glycyrrhizik asit içeriği

belirlenerek karşılaştırılmıştır. Glycyrrhizik asit içeriği yönünden ileri çıkan hatlardan damızlık bahçesi

oluşturma çalışmaları devam etmektedir. Meyan kökündeki alfa ve beta glycyrrhizik asit içerik analizleri çalışmaları

devam etmektedir. Glycyrrhizik asit saflaştırılması çalışmaları için alt yapı çalışmaları devam

etmektedir

Anahtar Kelimeler Glycyrrhizic asit, Çeşit, Aktivite testleri

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/13/A04/P06/06 Proje Adı GAP Yöresi Kapari (Capparis sp.) Geliştirme Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim

Merkezi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Fethullah TEKİN Proje Yürütücüleri İslim KOŞAR, Doç Dr. Ersin KILINÇ, Doç. Dr. Özlem

ÖZBERK, Dr. Murat YAVUZ Başlama-Bitiş Tarihleri 2013 - 2017 Raporun Ait Olduğu Dönem 2017 – 2018 Yetiştirme Sezonu Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2013 Yılı – 2014 Yılı – 2015 Yılı – 2016 Yılı – 2017Yılı 14000 TL – 5500 TL – 5500 TL – 6000 TL – 6500 TL

Proje Özeti; Bu proje bir ıslah projesi olduğu için iki 5 yıllık dilimler halinde yürütülmüştür. 2017-2018 yetiştirme sezonunda rutin bakım işlerinden budama, kök boğazı çapası, yabancı ot kontrolü, hastalık ve zararlı Kontrolü uygun zamanlarda gerçekleştirilmiştir. Sıra arası ve sıra üzeri mesafeler ise traktör ile çapalanmıştır. Proje üzerindeki mevcut çalışmalarımız: Belirlenen çeşit adayının tescil aşamaları devam etmektedir. Çeşit adayının damızlık bahçesini kurmak için tohum ve çelikten bitki çoğaltmıştır. Çeşit adayının kalite özelliklerinden Vit-C, Vit-E, Rutin, Quercetin ve Reveratrol gibi

kalite parametrelerine bakılmıştır. Sonuç raporunun yazım aşamaları devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler Kapari, Çeşit geliştirme, Vitamin içeriği,

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Lavanta (Lavandula x

intermedia var. Super A)’da Farklı Hasat Zamanı ve Kurutma Yöntemlerinin Uçucu Yağ Verim ve Komponentlerine Etkisi



Proje Lideri Buket ÇELİK ALBAYRAK Proje Yürütücüleri Dr. Fethullah TEKİN, Doç. Dr. Özlem TONÇER, Ali

DURAK Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem Yeni teklif

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 14.000 TL – 18.000 TL

Proje Özeti; Türkiye, tıbbi ve aromatik bitkiler bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir. Lavantalar (Lavandula spp.) Labiatae (Lamiaceae) familyasına ait olup, tedavi edici ve kozmetik etkilerinden ötürü yüzyıllardır kuru olarak veya uçucu yağ olarak kullanılırlar. Lavanta, iyileştirici ve ekonomik değerinin yanı sıra dekoratif bir süs bitkisi ve nektar kaynağı olması sebebiyle dünya çapında yetiştirilmektedir. Bir ürünün bir bölgede benimsenmesi için pazar değeri ile birlikte verimli olması gerekir. Verimlilik genetik yapı, kültürel işlemler ve çevrenin ortaya koyduğu bir faktördür. Lavandula x intermedia var. Super A’nın Diyarbakır koşullarında yetiştirilme olanakları ile farklı hasat zamanı ve farklı kurutma yöntemlerinin lavanta uçucu yağ içeriği ve bileşenlerine etkilerinin inceleneceği bu proje; GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi deneme alanında 2020-2021 ve 2021-2022 yıllarında uygulamaya koyulacaktır. Araştırmada tek lavanta çeşidi (Lavandula x intermedia var. Super A) kullanılacak olup, diurnal varyabilitenin (farklı hasat zamanı) uçucu yağ miktar ve komponentlerine etkisini belirlemek amacıyla öğleden önce (saat 09:00), öğleden sonra (saat 14:00) ve akşam (19:00) olmak üzere 3 farklı zamanda hasat gerçekleştirilecek, hasat edilen çiçeklerde kurutma işlemi gölgede, güneşte ve fırında olmak üzere 3 farklı şekilde gerçekleştirilecektir. Proje 4 tekerrürlü olarak tesis edilecek, elde edilen numuneler Clevenger aparatı ile hidrodistilasyona tabi tutularak uçucu yağları çıkarılacak, uçucu yağların bileşen ve miktar analizi GC-MS cihazında saptanarak, her bir yöntem ile elde edilen uçucu yağ verimi ve komponentleri araştırılacaktır. Bu çalışma ile Diyarbakır şartlarında yetiştirilen lavantada diurnal varyabilite ve farklı kurutma yöntemlerinin uçucu yağ verimi ve komponentlerine olan etkisinin belirlenmesi ve çiftçiye farklı ve kârlı bir ürün sunulması hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler Lavanta, diurnal varyabilite, kurutma yöntemleri, uçucu yağ,

uçucu yağ bileşenleri

SONUÇLANAN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/15/A04/P06/02 Proje Başlığı Farklı Dikim Normlarının Lippia citriodora (Limonotu)’nın Verim ve

Kalite Özelliklerine Etkisi Projenin İngilizce Başlığı Effect of Different Planting Densities on Yield and Quality

Characteristics of Lippia citriodora Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Yürütücüsü Dr. Başak ÖZYILMAZ (Ziraat Yük. Müh.) Yardımcı Araştırmacılar Rahime KARATAŞ (Ziraat Yük. Müh.)

Dr. Özge KOYUTÜRK (Ziraat Yük. Müh.) Orçun ÇINAR (Kimya Müh.) Dr. Levent YAZİCİ (Ziraat Yük. Müh.) Kaya ASTAN (Ziraat Müh.) Prof. Dr. Güngör YILMAZ

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12.2017 Projenin yıllara Göre Bütçesi 2015: 2 000 TL ; 2016: 4 000 TL ; 2017:4 000 TL

Proje Özeti; Ülkemizin zengin bitki çeşitliliği içerisinde yer alan tıbbi ve aromatik bitkiler; gıda, kozmetik, vücut bakımı, ilaç gibi çeşitli şekillerde asırlardır kullanılmaktadır. Her geçen gün insanların bu bitkilere olan eğilimlerinin ve bitkilerin endüstriyel kullanımlarının arttığı bilinen bir gerçektir. Bu bağlamda, insanların talebi ve endüstriyel kullanımının zenginliği bu bitkilerin üretimini arttırmıştır. Dünyada tıbbi-aromatik bitkiler içerisinde bulunan Lippia citriodora’nın yaprakları sakinleştirici, spazm giderici ve solunum rahatsızlıklarında uzun yıllardır kullanılmaktadır. Yapraklarında taşıdığı uçucu yağın en önemli bileşenlerini geranial, neral ve limonen oluşturmaktadır. Özellikle limonenden kaynaklanan limon benzeri aroması ile bitkisel çay preparatlarında yer alması, endüstriyel anlamda kullanımını ve talebini artıran bir faktördür. Artan talebe karşılık verecek Lippia üretimi, ülkemizde çok sınırlıdır. Endüstriyel anlamda bu açığın kapatılması, artan tıbbi ve aromatik bitkiler ürün deseninde alternatif kapılar açılmasıyla çiftçiye yeni ürün sunulması bakımından, bu bitkinin yüksek verim elde edebilecek şekilde yetiştiriciliğinin yapılabilirliğinin belirlenmesi önem taşımaktadır. Bitkinin Samsun şartlarındaki performansı hakkında daha fazla bilgi üretilmesi ve birim alandaki bitki yoğunluğunun ne olması gerektiği hakkında daha detaylı bir çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Buradan hareketle yürütülen projede Lippia citriodora’nın Samsun lokasyonunda iki farklı sıra arası (40 ve 60 cm) ile üç farklı sıra üzeri (20, 30 ve 40 cm) olmak üzere altı farklı dikim sıklığı incelenmiştir. Bitkinin tohumlarının çok küçük olması tohumla üretimi zorlaştırmakta ve fide ile üretimi zorunlu kılmaktadır. Üç yıl yürütülen projede birinci yıl Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nden çelikler temin edilmiş ve OKTAEM’de fide üretimi yapılmıştır. Çok yıllık olan Lippia citriodora’da ikinci ve üçüncü yıl verim ve kalite ile ilgili özellikleri belirlenmiştir. Araştırma sonunda Samsun ekolojik koşullarında dekara kuru yaprak ve uçucu yağ verimi için 60x20 ve 40x20 cm dikim sıklığının uygun olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Limonotu, Lippia citriodora, Tıbbi ve Aromatik Bitki

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Başlığı Çörekotu Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Başak ÖZYILMAZ

Yardımcı Araştırmacılar Rahime KARATAŞ (Zir. Yük. Müh.) Dr. Fatih Alpay VURAN Prof. Dr. Güngör YILMAZ

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.220 – 31.12.2022 Projenin yıllara Göre Bütçesi 2020: 24 300TL ; 2021: 18 200 TL ; 2022: 20 600 TL

Proje Özeti; Eski çağlarda insanlar besinlerini avlanarak, yabani bitkileri toplayarak sağlamışlardır. Zamanla yerleşik düzene geçmişler, iyi özellikte olan bitkileri yetiştirmişlerdir. Antik çağlarda tedavi edici özelliklerinin keşfedilmesi ile bitkilerin bu yönü incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda doğadan toplanıp kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde farklı endüstriyel alanlarda kullanımları, artan nüfus, ticarette yer almaları, değişen ekonomik ve sosyal yapı gibi nedenlerle önemleri artmış ve tıbbi - aromatik bitki olarak nitelendirilen bu bitkilerin üretimi zorunlu hale gelmiştir. Bu bitkiler bakımından zengin bir floraya sahip Ülkemizde çoğu doğadan toplanıp kullanılmakta, belirli oranda tarımı ve ticareti yapılmaktadır. Üretimi yapılan bitkilerin çoğunda tohumluk olarak populasyon ve yerel genotip kullanılmaktadır. Ancak bu şekilde üretimde standardı yakalamak, piyasanın talep ettiği miktar ve kalite ürün elde etmek zordur. Bu nedenle düzenli olarak kültürünün yapılması, ıslah çalışmalarıyla verimli, kaliteli, standartlara uygun çeşitlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Ülkemizde tıbbi-aromatik bitkilerde yapılan çalışmalar son yıllarda artış göstermiş ve araştırmaya konu olan ve eski çağlardan beri birçok alanda kullanılan çörekotunda 2014 yılında bir çeşit tescil edilmiştir. Ancak bu gelişme tıbbi-aromatik bitkilerin geleceği ve bölgesel üretim için yeterli değildir. Araştırma bölgesine uyumlu, iklim ve çevresel faktörlere karşı verimi yüksek, kaliteli ve sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelikleri taşıyan çeşitler geliştirilmelidir. Bu amaçla planlanan araştırmada; çörekotunda (Nigella sativa) 2012-2016 yıllarında yürütülen “Türkiye’nin Farklı Bölgelerinden Temin Edilen Tatlı Rezene ve Çörekotu Hat ve Populasyonlarının İncelenerek Ümitvar Hatların Belirlenmesi” isimli projeden geliştirilen hatlar materyal olarak kullanılacaktır. Islah yöntemlerine uygun olarak yürütülen projede, 2012 yılından itibaren elde edilen bulgular ışığında öne çıkan 14 hat ön verim denemelerine alınacaktır. 2020-2022 yıllarında Tokat-Kazova’da yapılması planlanan deneme, 30 cm sıra arası mesafe ve 1000 adet tohum/m² esas alınarak tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekerrürlü kurulacaktır. Üç yıl süre ile incelenen hatlardan elde edilecek en iyi verim ve kalite özelliklerine sahip en az bir hat/hatlar çeşit tesciline sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Çörekotu, Tokat, Tıbbi ve Aromatik Bitki, Nigella sativa

YENİ TEKLİF PROJE Proje No: Proje Başlığı Ekinezya’da (Echinacea purpurea L.) Farklı Azot Dozlarının Verim,

Kalite, Metabolit ve Antioksidan İçeriklerine Etkisinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş

Proje Yürütücüsü Rahime KARATAŞ Yardımcı Araştırmacılar Dr. Başak ÖZYILMAZ, Dr. Özge KOYUTÜRK, Dr. Aslı YILMAZ,

Ecz. Ayşe TANIR, Dr. Öğr. Gör. İlhami KARATAŞ, Prof. Dr. Güngör YILMAZ



2020: 3 200 TL 2021: 27 200 TL 2022: 20 600 TL

Proje Özeti; Tıbbi ve aromatik bitkiler gerek yiyeceklerin tatlandırılması gerekse insan sağlığının korunması ve iyileştirilmesi amacıyla kullanılmakta, özellikle ilaç sanayisinde kullanımı dünyada her geçen gün artmaktadır. Ülkemizde de bu bitkilerin kullanımı artmakta ve öne çıkan bitkiler arasında ilk sırada Ekinezya yer almaktadır. Ekinezya kafeik asit türevleri, alkamitler ve terpenler gibi değerli bileşikleri bünyesinde barındırmaktadır. Bu etkili bileşiklere ilaveten, flavonoit, uçucu yağ ve uçucu yağ bileşenleri, hidrokarbon ve alkaloit türevi bileşikleri de içermektedir. Bunların yanında yüksek antioksidan aktivite göstermesi nedeniyle bağışıklık sistemine katkı sağlamakta, antienflamatuar, antibakteriyel, antiviral, antifungal, antikanser ve yara iyileştirici özellikleri bulunmaktadır. Özellikle enfeksiyon hastalıklarında vücut direncini arttırma, soğuk algınlığı, grip ve nezleye karşı koruyucu ve tedavi edici özelliği bulunmaktadır. Belirtilen özelliklerinden dolayı yoğun şekilde tüketilmekte ancak ülkemizde yeterli üretimi bulunmadığından, ithalat yoluyla temin edilmektedir. Ülkemizin ihtiyacı olan kaliteli hammaddenin sağlanmasının yanında bölgeye alternatif bitkilerin kazandırılması önem arz etmektedir. Kaliteli hammadde temininde bitkinin yetişme koşulları, hasat zamanı, değerli bileşik içerikleri, kalite ve verim öğeleri belirlenmelidir. Çünkü bitkilerde bulunan fenolik bileşikler ve uçucu yağlar gibi metabolitler kullanılan bitki kısmına, yetiştirilen ekolojiye, uygulanan tarımsal işlemlere (su, gübre vs), hasat zamanı ve iklim koşullarına göre değişmektedir. Bunun bir sonucu olarak ta bitkilerin antioksidan aktiviteleri önemli ölçüde etkilenmektedir. Yürütülmesi planlanan çalışmada, ekinezyada, azotlu gübre dozları ve hasat zamanlarının (çiçeklenme öncesi, çiçeklenme başlangıcı ve tam çiçeklenme) bitki kısımlarındaki (yaprak, çiçek ve kök) verim, kalite, fenolik bileşik içeriği (toplam ve kafeik asit türevleri), uçucu yağ oranları ve bileşenleri ile antioksidan aktivitesine etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Deneme, Tesadüf Bloklarında Bölünen Bölünmüş Parseller deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak Tokat-Kazova koşullarında kurulacaktır. Yüksek kaliteli materyallerin sağlandığı ortam koşulları belirlenecek ve bölge çiftçisine alternatif ürün sağlanacaktır. Anahtar Kelimeler: Ekinezya, Tıbbi ve Aromatik bitki, Metabolit, Antioksidan

SONUÇLANAN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/13/A12/PO5/011

Proje Başlığı Karabuğday (Fagopyrum Esculentum Moench)’In Tokat Şartlarında Farklı Ekim Zamanları ve Sıklıklarının Verim Ve Verim Unsurlarına Etkisi

Projenin İngilizce Başlığı Effects of Different Planting Times and Sowing Rate on The Yields and Some Yield Components of Buckwheat (Fagopyrum Esculentum Moench) in The Tokat Conditions

Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enst. Müdürlüğü


TAGEM

Proje Yürütücüsü Ziraat Yük. Müh. Rahime KARATAŞ

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Başak ÖZYILMAZ Dr. Özge KOYUTÜRK Dr. Levent YAZİCİ Ziraat Yük. Müh.Sezai GÖKALP



2016: 8 000, 00 TL 2017: 3 000,00 TL

Proje Özeti; Bu çalışma, Karabuğday’da (Fagopyrum esculentum Moench.) farklı ekim sıklıkları ve ekim zamanlarının verim ve bazı verim öğeleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amacıyla, 2016 ve 2017 yetiştirme sezonlarında Tokat-Kazova koşullarında yürütülmüştür. Denemede üretim izinli Aktaş ve Güneş çeşitleri bitki materyali olarak kullanılmıştır. Araştırmada 15 Nisan, 15 Mayıs,15 Haziran ve 15Temmuz ayları olmak üzere dört farklı ekim zamanı, m2’ye 200, 205, 300 ve 350 adet tohum olacak şekilde ise ekim sıklıkları uygulanmıştır. Deneme Tesadüf Bloklarında Bölünen Bölünmüs Parseller Deneme Desenine göre üç tekerrürlü yürütülmüştür. Denemede ana parselleri çeşitler oluştururken alt parsellerde ekim sıklıkları, altın altı parsellerde ise ekim zamanları yer almıştır. Deneme yedi farklı bitkisel özellik bitki boyu, bitkide ana dal sayısı, ana sap çapı, biyolojik verim, tane verimi, bin tane ağırlığı ve yatma durumu incelenmiştir. Araştırma sonucunda Tokat koşullarında Karabuğday yetiştiriciliği için en yüksek tane veriminin Güneş çeşidinde Mayıs ayı ve 200adet/m2, Aktaş çeşidinde Nisan ayı ve 300adet/m2 sıklıklarında alınabileceği belirlenmiştir. Karabuğdayın en verimli yetiştirilme koşullarının belirlenmesiyle bölge tarımı ve çiftçisine yeni ve kar oranı yüksek bir ürün kazandırılmış, ekonomik açıdan gelişmesine kaynak sağlanmıştır. Ayrıca çok yönlü kullanım olanaklarından dolayı ülkemiz sanayisinin gittikçe artan talebi karşılayacak yeni üretim alanlarının oluşturulması bakımından da önem arz etmektedir. Anahtar Kelimeler: Karabuğday, Ekim Zamanı, Ekim Sıklığı, Tokat

BİLGİ

Proje No 3119 Proje Adı Asparagus lycicus (Likya Kuşkonmazı) Türünde Bulunan Asparajin

Etken Maddesinin Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (HPLC) Yöntemi ile Tayini için Metot Optimizasyonu, Validasyonu ve Asparagus lycicus Bitkisinin Fitokimyasal Karakterizasyonu


Akdeniz Üniversitesi


Akdeniz Üniversitesi

Proje Lideri Prof.Dr.Sibel TUNÇ Proje Yürütücüleri Orçun ÇINAR Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2018-31/07/2019


01/01/2018-31/12/2018


2018 2019 15000 -

Proje Özeti: Asparagus L. cinsi Monocotyledones sınıfı ve Liliaceae familyası içinde yer alır. Asparagus bitkisi Avrupa’nın büyük bir kısmında, Kuzey Afrika ve Batı Asya’da yaygın bir şekilde sebze olarak yetiştirilmektedir. Asparagus’un köklerinin steroid yapıda saponinler, racemofuran, asparajin ve racemosol gibi etken maddelere sahip olmasından dolayı antioksidan, antikanser, antibakteriyel ve öksürük kesici özelliklerinin bulunduğu ispatlanmıştır. Asparajin baklagillerin fidanlarında ve kuşkonmaz bitkisinde bulunmaktadır. Asparajin, proteinlerin yapısında bulunan bir aminoasittir. Asparajin, merkezi sinir sisteminin dengesinin korunması için gereklidir. Değişik türlerinin (en çok da A. officinalis ) çeşitli kısımları üzerinde yapılan çalışmalarda başka etken madde gruplarına ait bileşiklerin de varlığı görülmüştür. Bu etken madde grupları flavonoid ve antosiyaninler, organik asitler, aminoasitler, kükürtlü bileşikler, vitaminler, şeker türevleri, alkaloidler, yağ asitleri ve mineral elementlerdir. Asparagus bitkisiyle ilgili değişik türlerde birçok çalışma bulunmasına rağmen Türkiye’de yetişen ve sadece Türkiye’ye özgü endemik bir tür olan Asparagus lycicus (Likya Kuşkonmazı) ile ilgili kimyasal içeriği bakımından hiçbir çalışma bulunmamaktadır. Bu sebepten dolayı bu çalışmada Asparagus lycicus (Likya kuşkonmazı) bitkisinde bulunan asparajin etken maddesinin metot optimizasyonu ile metot validasyonunu gerçekleştirmek amaçlanmıştır. Metot optimizasyonu, hareketli faz bileşiminin, hareketli faz akış hızının, kolon sıcaklığının ve enjeksiyon hacminin belirlenmesi deneylerini kapsamaktadır. Daha sonra kesinlik, doğruluk, doğrusallık, seçicilik, kalitatif ve kantitatif tayin limiti parametrelerinin belirlenmesi ile metot validasyonu gerçekleştirilecektir. Ayrıca bitkinin fitokimyasal karakterizasyonunu ortaya koymak amacıyla bitkide toplam fenolik ve flavanoid madde, fenolik ve flavanoid madde bileşenleri, organik asit bileşenleri, C vitamini, şeker bileşenleri, toplam yağ, yağ asidi bileşenleri miktar analizleri yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler Asparagus, Metot optimizasyonu, Metot validasyonu, Asparajin, Fitokimyasal

BİLGİ

Proje No Akdeniz Üniversitesi BAP/4073 Proje Adı Daphne Sericea L. ve Daphne Gnidiodies L. Bitki Türlerinde Bulunan

Majör Fenolik Bileşenin Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi ile Tayini için Metot Optimizasyonunun ve Validasyonunun Gerçekleştirilmesi ve Bitkilerin Farklı Gelişim Dönemlerinde Biyokimyasal İçeriklerinin Belirlenmesi


Akdeniz Üniversitesi BAP


TAGEM-BATEM

Proje Lideri Prof.Dr.Sibel TUNÇ Proje Yürütücüleri Tuba SEÇMEN Başlama-Bitiş Tarihleri

14/11/2018 – 14/04/2020


01/01/2018-31/12/2018


2018 2019 16.464 TL -

Proje Özeti: Bu projede; Thymelaeaceae familyasına ait Daphne sericea L. ve Daphne gnidioides L. bitkilerinde bulunan majör fenolik bileşenin yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi ile kantitatif tayini için metot optimizasyonunun ve validasyonunun gerçekleştirilmesi, en uygun ekstraksiyon koşulunun belirlenmesi ve bu iki bitki türünün 3 farklı gelişme döneminde (çiçeklenme öncesi dönemde: yaprak-herba; çiçeklenme döneminde: yaprak-çiçek-herba ve çiçeklenme sonrası dönemde: yaprak-meyve-herba) biyokimyasal içeriğinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bunun için bitkilerde; toplam fenolik ve flavanoid madde miktarı, fenolik ve flavanoid madde bileşenleri, organik asit bileşenleri, C vitamini, şeker bileşenleri, alkaloid bileşenleri, antioksidan aktivite içeriği, toplam yağ miktarı, yağ asidi bileşenleri, toplam karotenoid ve toplam klorofil miktarları tayin edilecektir. Bu çalışma kapsamında, Daphne sericea L. ve Daphne gnidiodies L. bitki türlerinde bulunan majör fenolik bileşenlerin HPLC ile kantitatif analizleri için yeni bir metodun geliştirilmesi, bu metodun validasyonunun yapılması ve en uygun ekstraksiyon koşulunun belirlenmesi ilk kez bu çalışma ile gerçekleştirilecektir. Gerçekleştirilecek olan çalışma, hem literatüre önemli bir katkı sağlayacak hem de ileride bu bitkilerdeki fenolik bileşenler ile yapılması düşünülen çalışmalar için önemli bir kaynak teşkil edecektir. Ayrıca; farklı gelişme dönemlerinde bitkilerin çeşitli bölgelerinin çalışılması ile her bir bitkinin hangi dönemde ve hangi bölgesinde biyokimyasal içeriğinin daha yüksek olduğu bilgileri bu çalışma ile ortaya çıkarılacak ve bu da ileride bu bitki türleri ile yapılacak çalışmalarda bitkilerin hangi dönemde hangi bölgesi ile çalışılması gerektiği konusunda fikir verecektir. Bitki türlerinin zehirli olduğu hakkında bir bilgi bulunmakla birlikte bitkilerin alkaloid içeriğini ortaya koyan bir çalışmaya literatürde henüz rastlanmamıştır. Gerçekleştirilecek olan bu çalışma ile literatürdeki bu eksiklik de giderilecektir. Bu bitki ekstraktlarından elde edilecek katma değeri yüksek yeni ürünlerin hazırlanması için bu çalışma bir başlangıç Ar-Ge projesi niteliği taşımaktadır. Ayrıca, elde edilecek sonuçlardan, SCI/SCI-Expanded kapsamındaki bir dergide yayımlanmak üzere en az 1 adet makalenin ve uluslararası kongre(ler)de sunulmak üzere en az 2 adet bildirinin hazırlanması planlanmaktadır. Bununla birlikte; önerilen bu proje, proje yürütücüsü Tuba SEÇMEN’in Prof. Dr. Sibel TUNÇ danışmanlığında yürüttüğü yüksek lisans tezinin tamamlanmasını sağlayacaktır.

BİLGİ Proje No 2014.03.0121.008 (Dış kaynaklı, bilgi amaçlı proje) Proje Adı Antalya İlinde Yayılış Gösteren Geyik elması (Eriolobus trilobatus

(Labill. ex Poiret) M. Roem.) Üzerine Araştırmalar Projeyi Yürüten Kuruluş

Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü- BATEM


Akdeniz Üniversitesi BAP Koordinasyon Birimi

Proje Lideri Prof. Dr. Ramazan Süleyman Göktürk Proje Yürütücüleri Nurtaç Çınar (Doktora projesi) Başlama-Bitiş Tarihleri

01.04.2014- 10.04.2016 (2 yıl uzatma alınmıştır)


2. uzatma yılı


Toplam bütçe (1.yıl) : 24.972,22 tl.

Proje Özeti: Bu çalışmada nadir bir orman ağacı olan geyik elmasının Antalya ilindeki doğal yayılış alanlarının belirlenmesi, bazı ekolojik, etnobotanik, morfolojik ve biyokimyasal özelliklerinin araştırılması, moleküler, palinolojik ve anatomik tanısının yapılması ve türün tohum, çelik ve doku kültürü uygulamaları ile çoğaltım olanaklarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çiçek, yaprak ve meyve örneklerinde morfolojik ölçümler yapılmış, meyve örneklerinde nem, kül, C vitamini, SÇKM, asitlik (malik asit cinsinden) ve pH değerleri, GC- MS cihazı ile uçucu aroma bileşeni kompozisyonu belirlenmiştir. Etnobotanik önem taşıyan türün çiçek, yaprak ve meyve örneklerinde spektrofotometre ile fenolik madde analizleri yapılmıştır. Uçucu aroma profilinde 2- heksanal, amil alkol, heksanal, butil asetat, etil kaprilat ve etil kaproat ana bileşenler olarak bütün geyik elması örneklerinde değişen miktarlarda bulunmuştur. Toplam fenolik madde, toplam flavonoid miktarı ve antioksidan aktivite analizleri, geyik elması çiçek, yaprak ve meyvelerinin doğal fenolik ve antioksidan kaynağı olarak değerlendirilmesi gerektiğini göstermiştir Araştırmamızın diğer bir amacını, ayrı bir varyete (Eriolobus trilobatus (Labill. ex Poir.) M. Roem. var. sorgerae Browicz) iken sinonim olan Gömbe popülasyonu örneklerine özel önem verilerek, moleküler, anatomik ve palinolojik tanımlamalar yapılması oluşturmuştur. Araştırma sonucunda Gömbe popülasyonu örneklerinde ağaçların genç olmasına ve soğuk, az yağışlı, nemli mikroklima özelliğinin etkisine bağlı olarak bazı morfolojik/ anatomik farklılıklar olduğu ancak varyete farklılığı olmadığı doğrulanmıştır. Çoğaltım denemelerimizde, uygulanan farklı tohum ön işlemlerinden sadece soğuk- nemli katlama denemesinde başarılı çimlenmeler gerçekleşirken, çelikle çoğaltım çalışmalarımızda her iki yılda da köklenme sağlanamamıştır. Doku kültürü çalışmalarında ise sürgün ucu örneklerinde kontaminasyon önemli bir sorun olurken, tohum örneklerinde başarılı sterilizasyon, çimlenme ve yeni sürgün eldesi sağlanmıştır. Anahtar Kelimeler Antalya, biyokimyasal özellikler, çoğaltım teknikleri, ekolojik özellikler,

Eriolobus trilobatus, geyik elması, karakterizasyon, polen, stoma.

YEMEKLİK DANE BAKLAGİL ARAŞTIRMALARI PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI

25-28 Şubat 2019

25 Şubat 2019 Pazartesi

I. OTURUM 14: 00 – 15: 30

Proje Lideri / Sunan Proje/Sunum Adı Kurum Projenin

Durumu Başkanlık Divanının Oluşturulması

Süveyla YILMAZ Açılış Konuşması TAGEM Genel

Gözde ÇELİK ÖZER Koordinatör Sunusu TAGEM Bilgi

Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları Dr. Abdulkadir AYDOĞAN

Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları TARM Yeni

Dr. Abdulkadir AYDOĞAN

Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları TARM Ara Sonuç

ARA

15: 30-16:00 II. OTURUM 16.00-18.00

Dr.Abdülkadir AYDOĞAN

Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islahı Araştırmaları

TARM Yeni


Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islahı Araştırmaları

TARM Ara Sonuç

Zir. Yük. Müh. Çetin SAYILĞAN

Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları Batı Akdeniz Bölgesi Nohut Adaptasyon Çalışmaları BATEM Yeni

Zir. Yük. Müh. Çetin SAYILĞAN

Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları Batı Akdeniz Bölgesi Nohut Adaptasyon Çalışmaları BATEM Ara

Sonuç

Murat BALABAN

Yaprak Gübresi Uygulamalarının Nohutta Verim Ve Verim Unsurlarına Etkisi TARM Yeni


I. OTURUM 09.00 – 10.30

Dr.Evren ATMACA Geçit Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları GKTAE

Devam

Gözde ÇELİK ÖZER (Doktora)

Farklı Nohut Genotiplerinde Çeşit Islahına Yönelik Katlanmış Haploid Bitki Eldesi Üzerine Araştırmalar

TARM Devam

Dr. Dürdane MART Doğu Akdeniz Nohut Islah Araştırmaları DATAE

Devam

Cemile ADIYAMAN

Nohut (Cicer arietinum L.) Genetik Kaynaklarında IMI Grubu Herbisitlere Dayanıklılığın Belirlenmesi

GAPTAE Yeni

Dr.İrfan ERDEMCİ

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları

GAP UTAEM

Devam

ARA 10:30-10:50

II. OTURUM 10.50 – 12.30

Arslan UZUN Karadeniz Nohut Islah Araştırmaları KTAE Yeni

Arslan UZUN Karadeniz Nohut Islah Araştırmaları KTAE Ara Sonuç

Mahmut GAYBERİ GAP Bölgesi Nohut Islahı Araştırmaları GAP TAE Yeni

Mahmut GAYBERİ GAP Bölgesi Nohut Islahı Araştırmaları GAP TAE Ara

Sonuç Dr. Hakan BAYRAK

Orta Güney Anadolu Havzası Nohut Adaptasyonu ve Islahı Projesi

BDUTAE Devam

YEMEK ARASI 12:30-14:00

III. OTURUM 14:00-15:30

Ümran AKGÜN YILDIRIM

Nohut Genetik Kaynaklarının Islahta Kullanılması: Yabani Nohut Türlerinde Fusarium Solgunluğuna (Fusarium oxysporum f. sp. ciceris) Dayanıklılığın Belirlenmesi

GAP TAE Yeni

Muammer TEKATLI

Güney Geçit Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları DAGKTAE Yeni

Muammer TEKATLI

Güney Geçit Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları DAGKTAE Ara Sonuç

Nilüfer AKÇİ

Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islah Materyalinin Nohut Antraknozu (Ascochyta rabiei (Pass) Labr. ) Hastalığına Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi

TARM Yeni

Nilüfer AKÇİ

Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islah Materyalinin Nohut Antraknozu (Ascochyta rabiei (Pass) Labr. ) Hastalığına Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi

TARM Ara Sonuç

ARA 15:30 - 16.00

IV. OTURUM 16.00 – 18.00

Dr. Serpil Gültekin

Orta Anadolu Bölgesinde Doğrudan Ekim Yöntemi Uygulamalarına Nohut Tarımının Kazandırılması

BDUTAE Devam

Dr. Eylem TUĞAY KARAGÜL

Ege Bölgesinde Nohut Hastalıklarına Dayanıklılık Test Çalışmaları

Ege TAE Sonuç

Mehmet Akif ÇINKIR

Nohutta Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi

DAGKTAE Devam

Ülkesel Kuru Fasulye Islah Araştırmaları

Dr. Reyhan KARAYEL Ülkesel Kuru Fasulye Islah Araştırmaları KTAE Yeni

Dr. Reyhan KARAYEL Ülkesel Kuru Fasulye Islah Araştırmaları KTAE Ara

Sonuç

27 Şubat 2019 Çarşamba

I. OTURUM 09.00 – 10.30

Dr. Reyhan KARAYEL

Karadeniz Bölgesi Kuru Fasulye Islah Araştırmaları KTAE Yeni

Dr. Reyhan KARAYEL

Karadeniz Bölgesi Kuru Fasulye Islah Araştırmaları

KTAE Ara Sonuç

Dr. Evren ATMACA Geçit Bölgesi Kuru Fasulye Islah Araştırmaları GKTAE

Devam

Bülent GÜVEN

Kuru Fasulyede Yüksek Sıcaklıklara Bağlı Oluşan Döllenme Problemine Çözüm Oluşturacak Bazı Uygulamaların Verim ve Verim Unsurları Üzerine Olan Etkilerin Araştırılması

EBKAİM Yeni

ARA 10.30-10.50

II. OTURUM 10.50 – 12.30

Selçuk YILMAZ Erzincan Yöresi Kuru Fasulye Islah Çalışmaları EBKAİM

Devam

Cevdet KILINÇ Kuru Fasulye Islah Araştırmaları DAGKTAE Devam

Ramazan KELEŞ

Orta Güney Anadolu Havzası Kuru Fasulye Adaptasyon ve Islah Araştırmaları

BDUTAE Devam

Dr. M.Erkan BAYRAM Marmara Bölgesi Kuru Fasulye Islah Araştırmaları MAE

Devam


III. OTURUM 14:00-15:30

Ülkesel Mercimek Islah Araştırmaları Murat KOÇ

Ülkesel Mercimek Islah Araştırmaları

GAP UTAEM Yeni

Murat KOÇ

Ülkesel Mercimek Islah Araştırmaları

GAP UTAEM

Ara Sonuç

Betül KOLAY

Mercimek Yetiştiriciliğinde Farklı Çapraz Ekim Yöntemleri ve Leonardit Uygulamalarının Verim, Verim Bileşenleri ile Toprağın Bazı Fiziksel Özellikleri Üzerine Etkisi(Doktora)

GAP UTAEM Devam


Orta Anadolu Bölgesi Mercimek Islah Araştırmaları

TARM Yeni


Orta Anadolu Bölgesi Mercimek Islah Araştırmaları

TARM Ara Sonuç

Hasan ARSLAN

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Mercimek Islahı Çalışmaları

GAP TAE Devam

ARA 15:30 - 16.00

IV. OTURUM 16.00 – 18.00

Yemeklik Tane Baklagiller Kalite Araştırmaları

Ramazan AVCIOĞLU

Ülkesel Yemeklik Tane Baklagiller Kalite Araştırmaları TARM Devam

Seda KÜLEN Orta Anadolu Bölgesi Mercimek Islah Materyali Kalite Araştırmaları TARM Yeni

Seda KÜLEN Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islah Materyali Kalite Araştırmaları TARM

Yeni


I. OTURUM 09.00 – 10.30

Ramazan AKIN

Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yemeklik Tane Baklagiller (Kuru Fasulye, Nohut ve Mercimek) Islah Materyallerinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

GKTAE Yeni

Ramazan AKIN

Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yemeklik Tane Baklagiller (Kuru Fasulye, Nohut ve Mercimek) Islah Materyallerinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

GKTAE Ara Sonuç

Ramazan AKIN Ülkesel Kuru Fasulye Kalite Araştırmaları GKTAE Devam

ARA

10:30-10:50 II. OTURUM 10.50 – 12.30

Ülkesel Bezelye Bakla ve Börülce Islah Araştırmaları

Mehmet Davut ŞAHİN

Bazı Börülce (Vigna Unguiculata ( L.) Walp) Çeşit ve Genotiplerinin GAP Bölgesine Adaptasyon Çalışmaları

GAPTAE Yeni

Dr. Damla UNCUER Ege Bölgesi Bakla Islah Araştırmaları EGE TAE Devam

Dr. Meltem TÜRKERİ

Çukurova Bölgesi Bezelye (Pisum sativum L.) Islah Araştırmaları DATAE Devam

YEMEK ARASI 12: 30-14: 00

III. OTURUM 14: 00-15: 40 Bilgi Sunuları

Akın ÖRSDÖVEN Yemeklik Tane Baklagiller Tescil Çalışmaları TTSM Bilgi

Dr. Zafer SAĞEL

Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Başkanlığı TAEK Bilgi

İlker ERYİĞİT Yarı Sarılıcı Gelişme Formunda Dermason, Barbunya ve Şeker Tane Tiplerinde Kuru Fasulye Çeşitleri Geliştirme Projesi

MTB Bilgi

IV. OTURUM 16.00 – 18.00

GENEL DEĞERLENDİRME SERTİFİKA TÖRENİ

ÖNERİLER-TEMENNİLER KAPANIŞ

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Dr. Abdulkadir AYDOĞAN Proje Yürütücüleri Dr. Dürdane MART, Dr. Evren ATMACA, Dr. İrfan ERDEMCİ,

Medeni YAŞAR, Mahmut GAYBERİ, Muammer TEKATLI, Dr. Nilüfer AKÇİ, Ramazan AVCIOĞLU, Ramazan AKIN, Dr. Sabri ÇAKIR, Abdullah KILINÇ, Meltem TÜRKERİ, Dr. Hakan BAYRAK, Hasan ASLAN, Cemile ADIYAMAN, Mehmet Davut ŞAHİN, Havva Vildan KILINÇ, Elif ATASAYAR, Seda KÜLEN, Cevdet KILINÇ, Dr. Murat KOÇ, M. Akif ÇINKIR, Dr. Reyhan KARAYEL, Arslan UZUN, Serkan YILMAZ, Dr. Eylem TUĞAY KARAGÜL, Dr. Zafer SAĞEL


01/01/2019-31/12/2023


Yeni Teklif


Toplam: 1.505.541TL

Proje Özeti: Projenin amacı, ülkemizde nohutun verimliliğini ve kaltitesini arttırarak ülke ekonomisine katkı sağlanmasıdır. Ayrıca ülkemizde nohut ıslahı konusunda faaliyet gösteren araştırma enstitüleri arasında koordinasyon ve işbirliğini oluşturmak, yapılmakta olan benzer faaliyetlerde kaynak israfını önlemek, yeterli alt yapı ve işgücü olmayan kuruluşlara destek sağlamanması hedeflenmektedir. Bu amaçlara ulaşmak için yürütülecek faaliyetler ise 3 enstitüde melezleme, 2 enstitüde yapay inokulasyon koşullarında yanıklık testler, 1 enstitüde doğal koşullarda fusaryum testleme çalışmaları, her enstitüde açılan, ülkesel gözlem bahçesi, bölge verim denemesi ve ülkesel çeşit uyum denemesi oluşturulacaktır. Böylece genetik materyalin farklı lokasyonlardaki adaptasyonu ve performansları belirlenecektir. Proje sonunda ülkesel veya bölgesel adaptasyonu iyi verimli, antraknoza toleranslı çeşit adaylarının geliştirilecektir.

Anahtar Kelimeler

DEVAM EDEN, SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A14/P01/004 Proje Adı Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Dr. Abdulkadir AYDOĞAN Proje Yürütücüleri Dr. Dürdane MART, Dr. Evren ATMACA, Dr. İrfan ERDEMCİ, Medeni

YAŞAR, Mahmut GAYBERİ, Muammer TEKATLI, Dr. Nilüfer AKÇİ, Ramazan AVCIOĞLU, Ramazan AKIN, Dr. Sabri ÇAKIR, Abdullah KILINÇ, Meltem TÜRKERİ, Dr. Hakan BAYRAK, Hasan ASLAN, Cemile ADIYAMAN, Mehmet Davut ŞAHİN, Havva Vildan KILINÇ, Elif ATASAYAR, Seda KÜLEN, Cevdet KILINÇ, Dr. Murat KOÇ, M. Akif ÇINKIR, Dr. Reyhan KARAYEL, Arslan UZUN, Serkan YILMAZ, Dr. Eylem TUĞAY KARAGÜL, Dr. Zafer SAĞEL


2014-2018


2014-2018-Sonuç Raporu


393 000 TL

Proje Özeti:

Projenin amacı, ülkemizin nohut üretimini artırarak ülke ekonomisine katkıda bulunmaktır. Bu amaca ulaşmak için antraknoz (nohut yanıklığı) hastalığına dayanıklı veya toleranslı, makineli hasada uygun, yüksek verimli, kaliteli nohut çeşitlerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Ayrıca ülkemizde nohut ıslahı konusunda faaliyet gösteren araştırma enstitüleri arasında koordinasyon ve işbirliğini oluşturmak, yapılmakta olan bazı benzer faaliyetlerde kaynak israfını önlemek, yeterli alt yapı ve işgücü olmayan enstitüleri desteklemek için yürütülmüştür.

Araştırma 2014-2018 yılları arasında 10 enstitünün işbirliğinde yapılmıştır. Çalışmalar yazlık ve kışlık dilim olarak yürütülmektedir. Ankara, Konya, Eskişehir, Samsun ve Erzurum yazlık, Kahramanmaraş, Adana, Şanlıurfa, Diyarbakır ve İzmir kışlık olarak çalışmalarını yürütmüştür. Enstitüler her yıl koordinatör enstitüye denenmesini istedikleri çeşit, hat ve popülasyonları göndermişlerdir. Gönderilen materyaller ile Ülkesel Nohut Çeşit Uyum Denemesi, Ülkesel Nohut Bölge Verim Denemesi, Ülkesel Nohut Gözlem Bahçesi, Ülkesel Nohut Açılan Materyal denemeleri kurulmuştur. Ayrıca materyallerin nohut antraknoz hastalığını tespit etmek amacıyla Nohut Hastalık Gözlem Bahçesi oluşturulmuştur. Genetik varyasyonu artırmak ve melezleme çalışması yürütemeyen enstitülere materyal temin etmek amacıyla Eskişehir (Geçit Kuşağı TAE), Ankara (TARM) ve Samsun (Karadeniz TAE) tarafından her yıl Nohut Melez Bahçesi oluşturulmuştur. Açılan popülasyonlardan F4 veya F5 kademesinden itibaren diğer enstitülere gönderilmiştir. Bu 5 yıllık proje döneminin sonunda toplam 959 materyal geliştirilmiş ve denemelere alınmıştır. 2014-2018 proje döneminde enstitüler değerlendirdikleri ve ıslah amacına uygun buldukları hatları tescil ettirmişlerdir. Buna göre, Aslanbey ve Borabay çeşidi ülke çiftçisine kazandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler Nohut, çeşit, ıslah, deneme, lokasyon

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islahı Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Dr. Abdulkadir AYDOĞAN Proje Yürütücüleri Elif ATASAYAR, Havva Vildan KILINÇ Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2020 -31/12/2024


Yeni Teklif


203736 TL

Proje Özeti:

Orta Anadolu bölgesi Türkiye nohut üretiminin yaklaşık %60’nı sağlamaktadır. Türkiye genelinde olduğu gibi bölgede verim 95-105 kg/da arasında bulunmaktadır. Projenin amacı nohut verimini artırmaktır. Bu sebeple, Orta Anadolu Bölgesine adapte olabilen antraknoz hastalığına ve kurağa toleranslı, makineli hasada uygun, verimli, kaliteli nohut çeşitlerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Proje materyalini, önceki proje döneminden gelen çeşitli kademelerde bulunan hat ve populasyonlar oluşturacaktır. Islah yöntemi olarak modifiye edilmiş bulk metodu kullanılacaktır. Kurulacak denemelerin her kademesinde ıslah amacına uygun seleksiyon yapılacaktır. Hatlar çoklu yıl ve lokasyonlarda test edilerek ıslah amacımıza uygun bulunan materyal çeşit adayı olarak tescile teklif edilecektir.

Anahtar Kelimeler

DEVAM EDEN, SONUÇLANAN PROJE


Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islahı Çalışmaları




Proje Lideri Dr. Abdulkadir AYDOĞAN Proje Yürütücüleri Elif ATASAYAR Başlama-Bitiş Tarihleri 2015-2019



38 000 TL

Proje Özeti: 2018 yılı için planlanan nohut denemelerinin tamamı 20/03/2018 tarihinde Haymana ‘ya kurulmuştur. Nohut denemelerinde planlanan gözlemler alınmış ve hatlarda seleksiyon yapılmıştır. Enstitüye ait tescilli nohut çeşitlerinin elit tohumluk üretimi gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler Nohut, Islah, hat, çeşit, seleksiyon

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları

Batı Akdeniz Bölgesi Nohut (Cicer arietinum L.) Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Çetin SAYILĞAN Proje Yürütücüleri Zir. Müh. Mehmet KOCATÜRK

Zir. Müh. Mehmet PAMUKÇU Dr. Abdulkadir AYDOĞAN Prof. Dr. Burhan KARA


01.01.2020 – 31.12.2024


Yeni teklif


2020: 15.750 TL 2021: 15.750 TL 2022: 16.250 TL 2023: 16.250 TL 2024: 16.750

Proje Özeti: Türkiye’de Nohut, baklagiller içerisinde hem ekim alanının genişliği hem de üretim

değeri bakımından ilk sıradadır. Türkiye toplam nohut ekim alanlarının %10,6’sı, üretimin % 9,47’si Batı Akdeniz’dedir. Batı Akdeniz Bölgesi Ülkesel Nohut yetiştiriciliğinin en yoğun olduğu üretim sahasıdır. Milli çeşit listemizde tescilli 35 nohut çeşidi mevcuttur. Batı Akdeniz bölgesi şartlarında geliştirilmiş nohut çeşidimiz yoktur. Bölge özel konumu açısından diğer nohut üretim bölgelerinden farklı bir ekolojiye sahiptir. Nohut ülkesel ıslah projesinde görüldüğü gibi, nohut ıslah programları bölgesel uygulandığında daha verimli sonuçlar elde edilmektedir. Sürdürülebilir üretim açısından Batı Akdeniz bölgesi nohut üretim sahasında da bölgesel ıslah programına ihtiyaç vardır.

Bölgede yapılacak bu ıslah araştırmaları ile; üretici taleplerini karşılayabilecek yüksek verimli, iri taneli, makinalı tarıma uygun, erkenci, yemeklik ve leblebilik nohut çeşitleri geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

Proje Ülkesel nohut ıslah çalışmalarının bir parçası olarak Batı Akdeniz Bölgesinde yürütülecektir. Proje materyali, ülkesel ıslah projesi kapsamında sağlanacak farklı ıslah kademesindeki açılan materyal, durulmuş hatlar, ülkesel çeşit uyum denemeleri, ülkesel bölge verim denemeleri, ülkesel gözlem bahçesi materyali, İntrodüksiyon materyali ve batı akdeniz bölgesinden toplanacak yerel çeşit ve popülasyonlardan oluşacaktır.

Projede Ülkesel projeden sağlanacak materyalin ıslah kademelerine bağlı olarak 1. Inrodüksiyon, 2. Seçme (a. Teksel seleksiyon (saf hat seleksiyonu), b. Toptan seleksiyon (Mass seleksiyon) ve 3. Melezleme ıslah yöntemlerinden uygun olanı kullanılacaktır.

Batı Akdeniz bölgesi için hazırlanmış bu proje ile ülkesel Nohut ıslah projesinin Batı Akdeniz’deki çalışmalarının çıktıları beş yıllık sonuçlar şeklinde yayınlanarak paydaşlara ulaştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler Cicer arietinum L., verim, adaptasyon, stabilite, Batı Akdeniz bölgesi,

batı akdeniz

ARA SONUÇ PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P03/001 Proje Adı Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları Batı Akdeniz Bölgesi Nohut

Adaptasyon Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Çetin SAYILĞAN Proje Yürütücüleri Zir. Müh. Mehmet KOCATÜRK Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2017 – 31.12.2018


2. Dönem (Sonuç )


2017: 15.000 TL 2018: 12.000 TL

Proje Özeti: Nohut Batı Akdeniz ekolojisinde düşük kaliteli ve kuraklığa maruz kalan arazilerde

yaygın olarak yetiştirilmektedir. Bu çalışma Batı Akdeniz’de 18 nohut çeşidi ve 3 yerel populasyonun adaptasyonlarını, verim potansiyelleri ile bazı bitkisel özellikleri belirlemek için gerçekleştirilmiştir. Dememeler, Ulucak ve Aksuda olmak üzere iki lokasyonda gerçekleştirilmiştir. Denemeler 2017-2018 yıllarında Tesadüf Blokları Deneme Deseninde dört tekerrürlü olarak tesis edilmiştir. % 50 çıkış gün sayısı, % 50 çiçeklenme gün sayısı, fizyolojik olum gün sayısı, bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, bitkide dal sayısı, bitkide bakla sayısı, baklada tane sayısı, 100 tane ağırlığı ve tane verimleri tespit edilmiştir. Dekara tane verimi bakımından genotip x çevre etkileşimleri %1 önemlilik seviyesinde birbirlerinden farklı bulunmuştur. Çalışmada tane verimi bakımından Çağatay, Sezenbey ve Çakır çeşitlerinin daha stabil olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Cicer arietinum L., verim, adaptasyon, stabilite, Batı Akdeniz bölgesi, batı akdeniz

YENİ TEKLİF Proje No Proje Adı Yaprak Gübresi Uygulamalarının Nohutta Verim ve Verim Unsurlarına

Etkisi Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri MURAT BALABAN Proje Yürütücüleri Recep KODAŞ, Dr. Esra AKÇELİK, Dr. Abdulkadir AYDOĞAN, Seda

KÜLEN Başlama-Bitiş Tarihleri


01/01/2020-01/01/2023


33.935TL

Proje Özeti: Nohut yetiştiriciliğinde kullanılan kimyasal gübrelerden yaprak gübrelerinin kullanımı çok yaygındır. Ürünün kimyasal ilaçlarla kolay bir şekilde uygulanabilir olması ve fiyatlarının aşırı derecede pahalı olmaması bu ürünlerin kullanımını son yıllarda arttırmıştır. Üreticilerimiz bu gübreleri genellikle çiftçi tavsiyesi olarak uygulamaktadır. Yaygın kullanıma sahip olan bu gübrelerin; ürün verim ve kalitesine etkisinin ortaya konulması amacıyla yapılacak olan bu çalışmada üreticilerin genel olarak kullanmış oldukları (18-18-18) N-P-K ve iz element içeren formdaki yaprak gübresinin 2 farklı nohut çeşidinde ( Akçin 91 ve Azkan) her bir çeşitte 12 farklı uygulama ile taban gübresiz, taban gübreli, taban gübresiz + yaprak gübre, taban gübreli + yaprak gübre ve sadece yaprak gübre uygulamalarını içeren bir çalışma yapılacaktır. Uygulamalar sonucunda taban gübresinin ve yaprak gübresinin uygulama sayısı ve dönemlerinin çeşitlerin verim, verim unsurlarına ve kalite üzerine etkisinin araştırılması ve ekonomikliğinin ortaya konulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler Anahtar Kelimeler: nohut, yaprak gübresi,

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P3/3 (Devam Eden) Proje Adı Geçit Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Dr. Evren ATMACA Proje Yürütücüleri Dr. Sabri ÇAKIR, Ramazan AKIN, A. Taner KILINÇ

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12. 2022

Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018 – 31.12. 2018


2018: 25.000; 2019: 30.000; 2020: 20.000; 2021: 15.000; 2022: 15.000 TL

Proje Özeti: Nohutta yanıklık hastalığına karşı dayanıklılığın melezleme yoluyla iri taneli yemeklik koçbaşı ve leblebilik kırmızı nohut hat ve çeşitlerine aktarılması amacıyla 2018 yılında 31 kombinasyonda yürütülmüş ve melezleme çalışmaları sonucunda 83 adet fertil tane elde edilmiştir. Açılan materyal safhasında F4 kademesinde 13 adet popülâsyondan 333 adet, F5 kademesinde 86 adet popülâsyondan 1348 adet, Ülkesel Açılan Materyalden 64 adet ve Ex-tü Çalışmalarından 13 adet bitki olmak üzere toplam 115 adet popülâsyondan 1758 adet tek bitki seçilmiştir. Tek bitki sırası olarak ekilen 1150 hat amaçlara uygunluk açısından değerlendirilmiş ve bunlardan 70 hat tarla gözlemlerine göre seçilmiştir. Gözlem bahçesinde yer alan 191 hattan, standartları geçen 76 hat seçilmiştir. 37 hatla yürütülen ön verim denemesinde 21 hat, 15 hatla kurulan verim denemesinde ise verim ve diğer özellikler yönünden standartlardan üstün olan 12 hat bir üst verim kademesine aktarılmıştır. Bölge verim denemesinde standartlarla birlikte 12 hat-çeşit 2 lokasyonda (Eskişehir ve Uşak) test edilmiş ve 2 lokasyonda da standartlara üstünlük gösteren hatlardan 4 hat seçilmiştir. Seçilen hatlar 2019 yılında Nohut Bölge Verim Denemesinde ve Ülkesel Nohut Islah Çalışmalarında değerlendirilecektir. Ayrıca büyük parsellerde ekilen ve üstün özellikler gösteren 17-NBVD-14 numaralı hattının (FLIP 94-8C//FLIP 91-149C/FLIP 86-110C) hattının tescil edilmesi için başvuruda bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Nohut, Islah, Çeşit, Hat, Leblebi, Antraknoz, Ascochyta rabiei,

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/A/18/A7/P3/317 Proje Adı Farklı Nohut Genotiplerinde Çeşit Islahına Yönelik Katlanmış Haploid

Bitki Eldesi Üzerine Araştırmalar Projeyi Yürüten Kuruluş

Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - Ankara



Proje Lideri Gözde ÇELİK ÖZER Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2018 / 31.12.2019


2017-2018


30.000

Projenin Özeti: Bu proje ile, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Baklagil ıslah biriminde nohutta antraknoza dayanıklı çeşit geliştirmek amacı ile yürütülen ıslah programında farklı genotipler kullanılarak yapılan melezleme sonucunda elde edilen F2 kademesindeki 11 farklı melez kombinasyonu ve 3 farklı ticari nohut çeşitinde yüksek frekansta double haploid bitki elde edilebilirliği amaçlanmaktadır. Çalışma da F2 dönemindeki her melezden elde edilmiş tomurcuklardan anterler Farmers fixative (100% ethanol glacial acetic acid 3:1)’le fikse edilmiştir. Daha sonra %2 propionic asit ile propionic carmine kullanarak ezilmiştir. Mikrosporlar mikroskop kullanılarak incelenmiş olup, denemede kullanılmış üninukleat mikrospor içeren anterlerin uygun aşamada olup olmadığı belirlenmiştir. 2018 yılı Nisan ayında Haymana‘ya ekilen F2 kademesine ait 11 farklı populasyondan Haziran ayında her populasyondan farklı günlerde farklı büyüklükteki açılmamış nohut çiçek tomurcuklarından seçilerek nohut çiçek tomurcukları ıslak beyaz havlu kağıtlar arasında sandviç yapılarak, havadan bulaşıklığı azaltmak amacıyla alüminyum folyolar arasında kilitili şeffaf torbalar içerisinde saklanarak Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Biyoteknoloji laboratuvarına getirilerek ve 4°C de 48 saat karanlıkta tutulmuştur. Eksplantların strerilizasyon işlemi; % 5 Sodyum Hipoklorit ile 20 dakika muamele edildikten sonra 3’er defa 5 dakika süreyle saf su ile durulanmıştır. 3 farklı besi ortamında farklı kombinasyonlar denenmiştir. Grewal vd.(2009)’a göre EDM (embryo ınduction and development media) adı verilen embriyo oluşumu ve gelişimi ortamları 3 farklı kombinasyon olarak düzenlenmiştir. Farklı şeker ve oksin -sitokinin oranları denenmiştir. Grewal vd.(2009)’a göre EMM (embryo maturation media) adı verilen embriyo olgunlaştırma ortamları 3 farklı kombinasyon olarak düzenlenmiştir. Modifiye edilmiş EMM ortamlarında GA3 oranı (Hajyzadeh., 2014 phd thesis)'a göre kullanılmıştır. Söz konusu çalışmada 6 mg/l GA3 nohut bitkisinin doku kültürü çalışmalarında çok önemli olduğunu bitki gelişiminde ve kök oluşumunda ayrıca oksidatif streslere karşı etkili olduğunu vurgulamıştır. Grewal vd.(2009)’a göre PRM (plant regeneration media) olarak adlandırılan rejenerasyon ortamı 3 farklı şekilde hazırlanmıştır. Farklı şeker ve oksin-sitokinin hormon konsantrasyonları denenmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde kallustan sürgün rejenerasyon başlangıcı gözlenememiştir. Sürgün regenerasyonu için kullanılan ortamlarda farklı modifikasyonlar yapılacak olup rejenerasyon optimizasyonu sağlanmaya çalışılacaktır. Var olan kalluslar alt kültürlere alınacaktır. Kalluslarda meydana gelen değişimler haftalık olarak takip edilerek gözlemler alınmaya devam edilecektir. 2019 Haziran ayında Haymana’dan populasyonlara ait tomurcukların toplanması ve kültüre alınması işlemleri gerçekleştirilerek farklı besi ortamları farklı ön uygulamalar denenecektir. Anahtar Kelimeler : Nohut, populasyon, anter kültürü, double haploid, rejenerasyon.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No: TAGEM/TBAD/13/A14/P01/004 Proje Başlığı Doğu Akdeniz Bölgesinde Nohut (Cicer arietinum L.) Islah

Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş DOĞU AKDENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Projeyi Destekleyen Kuruluş Yok Proje Yürütücüsü Dr. Dürdane Mart Yardımcı Araştırmacılar Dr. Meltem Türkeri


Projenin Toplam Bütçesi: 84.450

Proje Özeti Çukurova Bölgesi için nohut ıslah çalışmaları sonucunda 2003 yılında İNCİ nohut çeşidi;

2011 yılında da Hasanbey ve Seçkin nohut çeşitleri tescil ettirilerek bölgemize kazandırılmıştır. Her üç çeşit için %2 royalti karşılığında farklı tohumluk firmalarına satışları yapılmıştır; çeşitlerin kademeli tohumluk üretimleri yapılarak çiftçinin hizmetine sunulmaktadır. Bölgede yapılan ıslah çalışmaları ile bölgeye yeni çeşitler kazandırılmaya ve yetiştirme teknikleri hakkında çiftçiye bilgi aktarılmaya çalışılmaktadır. 2016 yılı itibari ile üç adet nohut çeşit adayımız Tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğüne tescil için sunulmuştur. Aday çeşitlerin değerlendirmeleri tescilde halen devam etmektedir. Materyallerimiz Ülkesel ve ICARDA orjinli olup şimdiye kadar yapılan çalışmalar sonucunda değişik kademelerde açılan materyaller, ön verim denemeleri, verim denemeleri ve bölge verim denemeleri aşamalarında çalışmalarımız vardır.Yeni varyasyonlar için de melezleme çalışmalarımız devam etmektedir. Bunlara ek olarak tescil denemeleri ve agronomik çalışmalar da ıslah çalışmaları ile birlikte yürütülmektedir 2017-2018 yetiştirme dönemi için seçimleri yapılmış olan hat ve materyallerin ekimleri projede öngörüldüğü gibi ıslah sürecine ve çalışma takvimine uygun olarak, farklı kademelerdeki hat ve çeşitlerin ekimleri 15.12.2017 tarihinde tamamlanmıştır. Projede çalışma takvimine uygun olarak planlanmış olan nohut denemelerinin ekim, bakım ve gözlemleri tamamlanıp, 27.06.2018 tarihinde hasat işlemleri tamamlanmıştır. Ambara alınan materyalin temizlik işlemleri yapılarak hasat edilen değişik kademedeki deneme materyallerinin tarla gözlemleri ve ölçümleri neticesinde elde edilen verilerin istatistiki analiz ve değerlendirmeleri yapılarak ambar seleksiyonları tamamlanmıştır. 2018 yılı yetiştirme mevsiminde, İnci, Hasanbey, Seçkin nohut çeşitlerinin elit ve orijinal kademede tohumluk üretimi yapılmıştır. Tohumluklar 50’şer kg çuvallar halinde satış için hazırlanmıştır. 2018-2019 yılı yetiştirme sezonu için planlanan ıslah materyalleri; 3 adet Verim Denemesi, 1 adet Melez Bahçesi, Tescil Denemesi ve farklı kademelerdeki açılan materyallerden F1, F2, F3, F4 ve F5 bitkilerden oluşan denemelerin ekimleri iklim şartları nedeniyle henüz tamamlanamamıştır; ilk fırsatta ekimleri yapılarak değerlendirmeleri yapılacaktır. 2018-2019 yılı yetiştirme sezonu için tohumluk firmaları için planlanan orijinal kademedeki tohumluk üretimlerinin ekimleri de iklim şartları nedeniyle henüz tamamlanamamıştır; ilk fırsatta ekimleri yapılarak değerlendirmeleri yapılacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Nohut (Cicer arietinum L.) Genetik Kaynaklarında IMI Grubu

Herbisitlere Dayanıklılığın Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Cemile ADIYAMAN Proje Yürütücüleri Zir. Müh. Mahmut GAYBERİ, Zir. Yük. Müh. Hasan ASLAN, Zir.

Yük. Müh. M. Davut ŞAHİN, Doç. Dr. Abdullah KAHRİMAN (Danışman)


01.09.2019-31.08.2022


Yeni Teklif


40.000 TL

Proje Özeti: Bu çalışma ile eldeki mevcut nohut genetik kaynaklarında imidazolinone (IMI) grubu herbisitlere dayanıklılık için genetik varyasyonun belirlenmesi hedeflenmiştir. Denemede Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden toplanan 236 adet yabani nohut genotipi (164 C.reticulatum, 71 C.echinospermum ve 1 C. arietinum), İzmir Ulusal Gen Bankası’ndan temin edilen 142 adet yerel hat (C. arietinum) ve EMS (Ethylmethanosulfonate) ile mutasyona tabii tutulan Azkan, Aksu, Zuhal ve yabancı ülke tescilli Jumbo çeşitlerine ait 500 adet M2 tohumu olmak üzere toplamda 878 nohut genotipi kullanılacaktır. Genotiplerle üç ayrı deneme yürütülecek, bunlardan ikisi alfa latis sıra-sütun deneme deseninde, M2 materyali ise augmentid deneme desenine göre kurulacaktır. Araştırma materyali üzerinde herbisitin etkisinin gözlenmesi amacıyla kontrol (kimyasal uygulama yapılmamış) sıralarına uygulama yapılmayacaktır. Bitkiler 5-6 boğumlu döneme geldiğinde sera ve tarla doz belirleme çalışmalarından elde edilecek sonuçlara göre belirlenecek doz ile ilaç uygulaması yapılacaktır. Genotipler IMI uygulamasından 15 gün sonra 1-5 skalasına göre göre (1 çok tolerant, 2 tolerant, 3 orta tolerant, 4 hassas ve 5 çok hassas), puanlanacaktır. Etken maddesi imazamox olan IMI uygulamasından önce ve uygulamandan 15 gün sonra her parselden 5 adet bitki seçilerek bitki boyu ölçülecektir.

Anahtar Kelimeler Nohut (Cicer arietinum L), yabani nohut türleri, imazamox, herbisit

tolerans

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P3/204 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim

Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. İrfan ERDEMCİ Proje Yürütücüleri Medeni YAŞAR, Dr. Murat KOÇ Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2018: 27300 TL, 2019: 30150 TL, 2020: 32500 TL 2021: 34.500 TL, 2022: 37600 TL

Proje Özeti: Proje beş yıllık devam eden ıslah projesi olup 2018-2022 yılları arasında yürütülecektir.

Projenin daha önceki beş yıllık ıslah aşamasında ileri kademeye aktarılan materyal ile Diyarbakır ve Kızıltepe lokasyonunda yürütülmüştür. 2017-2018 yetiştirme sezonunda Diyarbakır lokasyonunda düşen yağış miktarı (461 mm) uzun yıllar ortalamasının (483.5 mm) altında gerçekleşmiştir. Yağışın yaklaşık üçte biri Mayıs ayında düşmüş ve sıcaklıklarında uygun olması nedeniyle bölgede nohutta sorun olan antraknoz hastalığı bakımında iyi bir seleksiyon yılı olmuştur.

Açılan materyal (F2+F3+F4+F5) kademesinde 90 adet, Tek bitki sıralarında 301 adet, ÜNGB 13 adet, Nohut Ön Verim denemesinde 52 hat + 2 standart, Nohut verim denemeleri (iri taneli, küçük taneli ve ikinci yılında olan) üç farklı denemeden 45 hat/çeşit ve bir adet tescil denemesinde 14 adet genotip olmak üzere toplam 537 adet materyal kışlık olarak yürütülen denemelerde değerlendirilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda 229 adet materyal bir üst generasyona aktarılmıştır. Diyarbakır lokasyonunda yürütülen verim denemelerinde yer alan genotiplerin çiçeklenme gün sayısı 93.0 ile 103.6 gün, , bitki boyları 52.2 ile 73.1 cm, ilk bakla yüksekliği 18.2 ile 32.6 cm arasında, yüz tane ağırlığı 29.9 ile 39.0 g, ortalama tane verimleri (TV) 32.0 ile 553.1 kg/da arasında ve 1…9 skalasına göre antraknoz hastalık değerleri (Ant.) ise 3 ile 8 değerleri arasında değişmiştir. Üç farkı çevrede (Diyarbakır kışlık, Kızıltepe kışlık ve Diyarbakır yazlık ekim) yetiştirilen NBV denemesinde yer alan genotiplerin üç çevre ortalamaları üzerinde genotip karakter ilişkisi incelendiğinde BB ve İBY bakımında standar olarak kullanılan Diyar 95 çeşidi, elek numarası ve yüz tane ağırlığı bakımında FLIP97-503C genotip en iyi durumda iken antraknoz değeri bakımında ise en kötü genotip olmuştur. Tane verimi yönünde FLIP06-138C genotipi ile Arda çeşidi en yüksek ortalama verimlere sahip olurken, verim yönünde ortalamaların üzerinde verim veren ve en stabil olan Arda çeşidi ile FLIP 03-131C genotipi en ideal genotipler olmuştur.

Anahtar Kelimeler Nohut, çevre, genotip, açılan materyal

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Karadeniz Bölgesi Nohut (Cicer arietinum L.) Islahı Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Arslan UZUN Proje Yürütücüleri Cengiz ARTIK, Reyhan KARAYEL Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2023 Raporun Ait Olduğu Dönem YENİ TEKLİF Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 56920 52840 52840 52840 52840 Proje Özeti:

Anavatanı Anadolu ve Doğu Akdeniz bölgesinin olduğu nohut (Cicer arietinum L.) yine bu

topraklarda kültüre alınmış ve insanlığın kullanımına sunulmuştur. İlk yıllarda kışlık olarak üretimi

yapılırken; bu yüzyılın başında nohut yanıklığı hastalığının yoğun epidemi göstermeye başlaması ile

birlikte hastalıktan kaçmak için üretimin tamamına yakını yazlık ekilmeye başlanmıştır. Ancak küresel

ısınmaya bağlı olarak kendini gösteren yüksek sıcaklık ve kuraklık problemlerinin yanı sıra nohut yanıklık

(Ascochyta rabiei (Pass) Labr) hastalığının etkili olduğu alanı genişletince bunlara karşı dayanıklılık ıslahı

kaçınılmaz olmuştur. Türkiye nohut üretiminin % 5,5 ile 6’sını üreten Orta Karadeniz bölgesi (Çorum,

Samsun, Amasya ve Tokat, Çankırı, Kastamonu ve Sinop) illeri diğer bölgelere göre farklı problemlerden

dolayı nohut üretim alanları daha fazla daralmıştır. Özellikle Tokat ilinde hastalıkla ve yabancı ot

problemi, Amasya ve Çorum illerinde hastalık yanında zaman zaman kendini gösteren kuraklık ve

dönemsel olarak ortaya çıkan yüksek sıcaklık nohut üretimini olumsuz etkilemiştir. Bu nedenle bu

çalışmada değişen iklim şartları (kuraklık ve yüksek sıcaklık) ile birlikte farklı ırklarla ortaya çıkan

yanıklık hastalığı nedeniyle yapılacak seleksiyon çalışmaları çeşitlendirilecektir.Bugüne kadar yürütülen

ıslah çalışmalarında hastalığa dayanıklılık, kuraklık, yüksek sıcaklık yanında tane kalitesi bakımından

gözleme dayalı seleksiyonlar da yapılmıştır. Bu projeyle bu özellikler bakımından kurulacak gözlem

bahçeleriyle bu konu üzerinde daha hassas incelenecektir. Böylece kurak şartlarda seleksiyon için geç

ekim, düşük sıcaklık için kışlık ekimler yanında nohut yanıklığına karşı ise kontrollü şartlarda materyaller

test edilecektir. Verim denemelerine girilmeden önce abiyotik ve biyotik stres şartları bakımından hatların

seçimi gerçekleştirilmiş olunacaktır. Ayrıca kalite analizleri erken aşamalarda yapılarak nitelikli

materyal kaybının önüne geçilmiş olunacaktır. Böylece verim denemesi aşamasında farklı özelliklerde

hatlar denenmiş olunacaktır..

Anahtar Kelimeler Nohut (Cicer arietinum L.), Islah, Seleksiyon, biyotik ve abiyotik stres

koşulları.

ARA SONUÇ Proje No TAGEM /TA/09/12/01/003 Proje Adı Karadeniz Bölgesi Nohut (Cicer arietinum L.) Islahı

Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Arslan UZUN Proje Yürütücüleri Hüseyin ÖZÇELİK, Serkan YILMAZ, Cengiz ARTIK, Ümit

ESER Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014 - 31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

01/01/2014 - 31/12/2018 (SONUÇ RAPORU)

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) Proje Özeti: Nohut (Cicer arietinum L.), kurak ve yarı kurak alanlarda yetişebilen, içerdiği yüksek protein değerleri yanında madensel mineraller (Demir, Kalsiyum, Magnezyum v.s.) ile insan sağlığı açısından öne çıkan önemli bir baklagil bitkisidir. Buğday ile münavebeye girebilmekte ve sulanmadan yetiştirilebilmektedir. 1990 yılında 880.000 ha’da alanda 860.000 ton üretim yapılırken, üretim alanlarının kademeli olarak azaldığı ve 2018 yılı itibari ile 450.000 ha’da 540.000 ton nohut üretilmiştir. Ekim alanlarındaki bu azalmanın nedenlerinden başlıcaları nohut fiyatlarında ve pazarında oluşan dengesizlik, iklimsel faktörlerde oluşan değişkenliklerden kaynaklanan abiyotik (Yüksek sıcaklık, kuraklık) ve biyotik stress (Nohut yanıklığı (Ascochyta rabiei)) faktörleri, arazilerin parçalanması, köyden kente göç sayılabilir. Bu faktörlere ragmen yeni tescil edilmiş çeşitlerin üretime kazandırılması ile birlikte 1990 ‘lı yıllarda 90-100 kg/da verim 120 kg/da çıkarak birim alanda verm artışı sağlanmıştır. Ancak yıldan yıla değişkenlik gösteren bu verim artışı yeterli olamamaktadır. Çünkü Türkiye 2018 yılında 22.000 ton nohut ihraç ederken 92.000 ton nohut ithal etmiştir. Bunun nedeni zaman zaman etkisini arttıran nohut yanıklık hastalığı ile abiyotik stress şartlarına ülkemizin maruz kalmasıdır. Bu yüzden hastalığa ve abiyotik stress şartlarına toleranslı çeşitlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda kurumumuz çeşit sayısı bakımından en çok çeşit tescil ettiren enstitülerdendir. Bu çalışmalarla verim ve kalite bakımından önemli bir mesafe (tescil edilen Çağatay, Gülümser, Zuhal ve Sezenbey çeşitleri ile) katedilmiş olup, kurumumuzda yapılan melezleme çalışmaları sonucu kendi kaynaklarından Borabay çeşidi geliştirilerek tescil edilmiştir. Hastalığa yüksek tolerans özelliği ile geliştirilen Gökhöyük çeşit adayı ile ıslah çalışmaları bir adım daha öteye taşınmaya çalışılmıştır. Bu proje dönemi çalışmalarına TUBİTAK-3001 projesi kapsamında toplanmış yerel materyallerde eklenerek projenin genetic tabanı genişletilmiş olunacaktır. Ayrıca yapılacak melezleme çalışmaları ved sonrasında açılan materyalde yapılacak modifiye bulk metodu seleksiyonuna göre hatlar geliştirilecektir. Böylece önceki çalışmalarla ulaşılan kalite ve verim özelliklerinin yanına hastalığa karşı yüksek tolerans ile stress şartlarına karşı toleransı ilave ederek yeni çeşitler geliştirilecek ve tarıma katkıda bulunulacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif Proje Adı GAP Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü -

ŞANLIURFA Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü

Proje Lideri Mahmut GAYBERİ Proje Yürütücüleri Hasan ASLAN, Cemile ADIYAMAN, M. Davut ŞAHİN Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2023 Raporun Ait Olduğu Dönem


2019 2020 2021 2022 2023 27.300 30.150 32.500 34.500 37.600

Proje Özeti: Yemeklik tane baklagiller binlerce yıldır insan beslenmesinde bitkisel proteinin ana kaynağı olarak dünya ve ülkemizde çok önemli bir yere sahiptir. Dünya ve Türkiye’de tarla bitkileri üretimi yapılan alanlarda ilk sırayı tahıllar sahip olurken bunu yemeklik baklagiller izlemektedir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi geniş arazi varlığı ve uygun iklim faktörlerinin etkisiyle, büyük bir baklagil üretim potansiyeline sahiptir. Ülkemizde 359.528,9 ha nohut ekim alanın yaklaşık % 9’unu ve 455.000 ton üretimin ise % 9,8’ ini Güneydoğu Anadolu bölgesinde üretilmektedir. Bölgede yemeklik tane baklagiller içerisinde nohut ekiliş alanı ve üretim değeri bakımından kırmızı mercimekten sonra ikinci sırada yer almaktadır (TÜİK, 2016).

Nohut sıcağa ve kurağa dayanan ve fakir topraklarda yetişebilen bir yemeklik tane baklagil bitkisi olması nedeniyle bölgemizde son yıllarda geliştirilen yeni çeşitler sayesinde kışlık tahıl-nadas ekim nöbetinin uygulandığı kurak alanlarda ekim nöbetine girerek birim alan verimini artırmada ve nadas alanlarımızı azaltmada önemli bir değere sahiptir. Nohudun ülkemiz ve bölgemiz için diğer bir önemi de, “Yemeklik Tane Baklagiller” arasında en fazla ihraç edilen bir ürün olmasıdır.

Bu proje ile; Güneydoğu Anadolu Bölgesi iklim ve toprak koşulları için makineli tarıma elverişli, yüksek verimli, kaliteli, biotik ve abiotik streslere dayanıklı, kışlık olarak yetiştirilebilen ve geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, üretici, tüketici ve ihracatçının isteklerine uygun çeşit geliştirmek, ileri kademedeki ıslah materyalinin performansını değişik lokasyonlarda test etmek ve ülkemizde nohut ıslahı konusunda faaliyet gösteren araştırma enstitüleri arasında koordinasyonu, işbirliğini sağlamak ve genetik tabanı genişletmek amaçlanmaktadır.

Proje 2019-2023 yılları arasında, Enstitüsü deneme alanlarında yürütülecektir. Projede materyal olarak halen enstitüde yürütülmekte olan ıslah programındaki mevcut materyal, bölgeden toplanacak yerel çeşitler, Ülkesel Nohut Islah Araştırmalarında ve ICARDA’dan temin edilecek çeşit/hatlar oluşturacaktır. Seleksiyonda modifiye bulk metodu kullanılacaktır.

Anahtar Kelimeler Nohut, Çeşit, Islah, Adaptasyon, Verim, Verim Unsurları.

ARA SONUÇ Proje No TAGEM/TBAD/14/A14/P01/002 Proje Adı GAP Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - ŞANLIURFA Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü

Proje Lideri Mahmut GAYBERİ Proje Yürütücüleri Hasan ASLAN, Cemile ADIYAMAN, M. Davut ŞAHİN Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

2014-2018


2014 2015 2016 2017 2018 12.000TL 13.000TL 15.000 TL 17.000TL 18.000TL

Proje Özeti: Yemeklik tane baklagiller binlerce yıldır insan beslenmesinde bitkisel proteinin ana kaynağı olarak dünya ve ülkemizde çok önemli bir yere sahiptir. Dünya ve Türkiye’de tarla bitkileri üretimi yapılan alanlarda ilk sırayı tahıllar sahip olurken bunu yemeklik tane baklagiller izlemektedir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi geniş arazi varlığı ve uygun iklim faktörlerinin etkisiyle, büyük bir baklagil üretim potansiyeline sahiptir. Ülkemizde 359.528,9 ha nohut ekim alanın yaklaşık % 9’unu ve 455.000 ton üretimin ise % 9,8’ ini Güneydoğu Anadolu bölgesinde üretilmektedir. Bölgede yemeklik tane baklagiller içerisinde nohut ekiliş alanı ve üretim değeri bakımından kırmızı mercimekten sonra ikinci sırada yer almaktadır (TÜİK, 2016).

Nohut sıcağa ve kurağa dayanan ve fakir topraklarda yetişebilen bir yemeklik tane baklagil bitkisi olması nedeniyle bölgemizde son yıllarda geliştirilen yeni çeşitler sayesinde kışlık tahıl-nadas ekim nöbetinin uygulandığı kurak alanlarda ekim nöbetine girerek birim alan verimini artırmada ve nadas alanlarımızı azaltmada önemli bir değere sahiptir. Nohudun ülkemiz ve bölgemiz için diğer bir önemi de, “Yemeklik Tane Baklagiller” arasında en fazla ihraç edilen bir ürün olmasıdır.

Bu proje ile; Güneydoğu Anadolu Bölgesi iklim ve toprak koşulları için makineli tarıma elverişli, yüksek verimli, kaliteli, biotik ve abiotik streslere dayanıklı, kışlık olarak yetiştirilebilen ve geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, üretici, tüketici ve ihracatçının isteklerine uygun çeşit geliştirmek, ileri kademedeki ıslah materyalinin performansını değişik lokasyonlarda test etmek ve ülkemizde nohut ıslahı konusunda faaliyet gösteren araştırma enstitüleri arasında koordinasyonu, işbirliğini sağlamak ve genetik tabanı genişletmek amaçlanmıştır.

Proje 2014-2018 yılları arasında, Enstitüsü deneme alanlarında yürütülmüştür. Projede materyal olarak halen enstitüde yürütülmekte olan ıslah programındaki mevcut materyal, bölgeden toplanacak yerel çeşitler, Ülkesel Nohut Islah Araştırmalarında ve ICARDA’dan temin edilecek çeşit/hatlar oluşmuştur. Seleksiyonda modifiye bulk metodu kullanılmıştır.

2018 yılında geliştirilen “UBET” isimli yeni nohut çeşidi 7 yıl süreyle %3,4 royalite bedeli karşılığında Siyez tohumculuk firmasına satışı yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Nohut, Çeşit, Islah, Adaptasyon, Verim, Verim Unsurları.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P03/003 Proje Adı Orta Güney Anadolu Havzası Nohut Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



Proje Lideri Dr. Hakan BAYRAK Proje Yürütücüleri Ramazan KELEŞ, Dr. Gül İMRİZ, Sümeyra HAMZAOĞLU Başlama-Bitiş Tarihleri Ocak 2017 – Aralık 2021



2017 : 15.000 2019 : 10.000 2021 : 7.000 2018 : 10.000 2020 : 8.000 ∑ :50000 TL

Proje kapsamındaki çalışmalar Bahri Dağdaş UTAEM merkez deneme arazilerinde yürütülmüştür. Ülkesel nohut açılan materyal denemeleri kapsamında gelen (F5-F6) kademesindeki 14 hat ve 8 kontrol ekilmiş ve 78 tek bitki bir üst kademeye aktarılmıştır. Tek bitki sıra denemeleri kapsamında çeşitli ıslah kademelerine ait 220 tek bitki ile 4 kontrol ekilmiş ve yapılan gözlemler neticesinde seçilen 81 hat bir üst kademeye aktarılmıştır. Melezleme çalışmaları neticesinde 32 adet melezleme yapılmış ve 8 adet F1 bitkisi elde edilmiştir. Önceki yıllarda durulma tespit edilen 65 hat + 5 kontrol çeşidi ile augmented deneme deseninde ön verim denemesi kurulmuş ve değerlendirmeler sonucunda 28 hat verim denemesine aktarılmıştır. 17 hat + 7 kontrol çeşidi ile Tesadüf Blokları Deneme Deseninde 4 tekerrür olarak verim denemesi kurulmuş ve gözlemler neticesinde 8 hat bölge verim denemesine aktarılmıştır. Yine aynı deneme deseninde 4 tekerrür olarak 20 hat +4 kontrol çeşidi ile Bölge Verim Denemesi kurumuş ve gözlemler neticesinde 11 hat seçilmiştir. Bölge verim denemesinden 3 hat Ülkesel Bölge Verim Denemelerine gönderilmiştir. Her iki denemenin kalite analizleri enstitümüzde laboratuvarlarında yapılarak değerlendirilmiştir. Ülkesel materyal olarak gelen 12 çeşitle çeşit uyum denemesi, 6 hat +3 kontrol ile ise bölge verim denemeleri 4 tekerrür olarak kurulmuş gözlem ve ölçüm dokümanları ile birlikte kalite analizleri için numuneler Ankara TARM ‘a gönderilmiştir. ICARDA dan gelen çeşitli kademelerdeki nohut ıslah hatları ekilmiş ve yapılan gözlem ve ölçümler neticesinde bitki seçimi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Nohut, çeşit, hat, ıslah, melezleme

YENİ TEKLİF PROJE ÖZETİ

Proje No Proje Adı Nohut Genetik Kaynaklarının Islahta Kullanılması: Yabani

Nohut Türlerinde Fusarium Solgunluğuna (Fusarium oxysporum f. sp. ciceris) Dayanıklılığın Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş GAPTAEM Proje Lideri Ümran AKGÜN YILDIRIM Proje Yürütücüleri Hüseyin AYHAN, Hasan ASLAN, Abdullah

KAHRAMAN Başlama-Bitiş Tarihleri 01/09/2019 - 10/09/2022 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 1. Yıl (2020) 45 bin TL

2. Yıl 2021 50 bin TL 3. Yıl 2022 5 bin TL

TOPLAM 100 bin TL Proje Özeti: Dünya kuru baklagil üretimi içerisinde 5. sırada yer alan nohut özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından önemli bir besin kaynağıdır. Ülmekizde de ekim alanı ve üretim bakımından baklagil bitkileri içerisinde en çok yetiştirilen üründür. Ülkemiz 2012 yılına kadar nohut ihracatçısı iken, bu yıl itibaren ithalatçısı ülke durumuna gelmiştir. Yaşanan bu durumun nedenlerinden biri yaygın görülen fusarium solgunluğu vb hastalık unsurlarıdır. Nohutta (Cicer arietinum) verimi, verimde sürekliliği ve kaliteyi etkileyen biyotik ve abiyotik stres koşulları mevcuttur. Biyotik stres faktörleri içerisinde hastalıklar önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmanın konusu Dünyada ve ülkemizde giderek yaygınlaşan ve nohutta önemli bir hastalık haline gelen Fusarium oxysporum f. sp. ciceris’in neden olduğu fusarium solgunluğu hastalığıdır. Bu hastalıkla mücadelede en etkin ve ekonomik yöntem dayanıklı çeşit kullanımıdır. Projenin amacı, Doğu ve Güneydoğu Bölgesinden doğal floradan toplanan yabani cicer genotiplerinde fusarium solgunluğuna dayanıklılığın sera koşullarında ve moleküler yöntemlerle belirlenmesidir. Olası dayanıklılığın belirlenmesi halinde, dayanıklı genotipler gen havuzuna aktarılarak ıslah çalışmalarında progenitör olarak kullanılabilecektir. Bu çalışma 2019-2022 yılları arasında GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Bünyesinde gerçekleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler Nohut, Cicer arietinum, Fusarium Solgunluğu, Yabani cicer genotip, SSR

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Güney Geçit Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araş. Ens. Müd.


TAGEM

Proje Lideri Muammer TEKATLI Proje Yürütücüleri Erdem ERTÜRK, Cevdet KILINÇ, Kerim KARATAŞ, Sümeyye ADALI Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2019 – 31.12.2023


Yeni Teklif


2019: 27.150.- 2020: 56.325.- 2021: 30.300.- 2022: 31.900.- 2023: 33.300.- TOPLAM: 178.975.-

Proje Özeti: Nohut, özellikle gelişmekte olan ülkelerde proteince zengin olması sebebiyle insan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Kuru tarım alanlarında tahıllarla ekim nöbetine girerek kendinden sonraki bitkiye bitki besin maddelerince zengin bir toprak bırakmaktadır.

2017 yılı verilerine göre nohut, Türkiye genelinde 395.000 ha ekim alanına ve 470.000 ton üretime sahiptir. Verim ise 120 kg/da’dır (TÜİK, 2017a). Yemeklik tane baklagiller içerisinde ülkemizde en fazla üretim alanına sahip olan nohutun ülkemizdeki verimi dünya ortalamasının üzerinde ancak yetersizdir. Enstitümüzün sorumluluk alanına giren K.Maraş, Adıyaman, Gaziantep ve Kilis illerinde 2017 yılı verilerine göre 295.400 da ekim alanından 43.570 ton üretim gerçekleştirilmiştir. Verim 147,5 kg/da olmuştur. 2016 yılında ise 265.000 da alandan 29.096 ton üretim sağlanmış ve 109,8 kg/da verim alınmıştır. Son iki yılda verimdeki farklılığın en önemli nedeni küresel ısınmaya bağlı olarak iklimler değişmekte, yağışlar azalmakta ve kuraklık tehlikesi baş göstermektedir. Islah proğramlarına hastalıklara toleranslı çeşitler geliştirmek yanında kuraklığa toleranslı çeşitlerin ıslah edilmesi de eklenmelidir.

Dünyada ve ülkemizde nohut ekim alanlarını sınırlayan en önemli etken antraknoz yanıklığı hastalığıdır. Hastalığa hassas yerel populasyon ile nohut tarımı yapan üreticiler, hastalıktan kaçmak için ekimi geç yapmakta, bu da verimin düşmesine neden olmaktadır. Kışlık ekime uygun, hastalıklara toleranslı tescilli çeşitlerin tercih edilmesi ile ekimler daha erken yapılacak, daha kaliteli ve yüksek verimli ürünler alınacaktır.

Projenin bu diliminde klasik ıslah yöntemleri ile modern ıslah yöntemleri birlikte kullanılacaktır. Klasik ıslah çalışmalarına yardımcı ve destekleyici bir yöntem olan moleküler markörler yardımı ile ıslah süreleri kısalacaktır.

Proje ile bu kriterler dikkate alınarak üreticilerin ve pazarın isteklerine uygun yeni çeşitler geliştirilecektir. Üreticilerimizin kaliteli ve yüksek verimli çeşitler kullanarak hem kendileri hem de ülkemiz ekonomisine daha fazla katkıda bulunmaları sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler Nohut, ıslah, moleküler markör., antraknoz, çeşit, hat, verim.

ARA SONUÇ RAPORU

Proje Adı Güney Geçit Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları Proje No TAGEM/TBAD/14/A14/P01/003 Proje Yürütücü Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araş. Ens. Müd. Proje Lideri Muammer TEKATLI Proje Yürütücüleri Cevdet KILINÇ, Erdem ERTÜRK, Nedim ACAR,

M.Akif ÇINKIR Projeyi Destekleyen Kuruluş - Başlama ve Bitiş Tarihleri 01.01.2014 – 31.12.2018 Projenin Toplam Bütçesi 55.000.- Proje Özeti (En fazla 300 kelime olmalıdır.) Proje 2014-2018 yılları arasında Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü deneme alanlarında yürütülmüştür. Materyal olarak önceki yıllarda değişik ıslah kademelerinde bulunan materyaller ile Ülkesel Nohut Islah Projesinden aktarılan materyaller ve ICARDA orijinli hastalık ve stres faktörlerine dayanıklılık bahçelerinden alınan materyaller kullanılmıştır. Proje ile üreticilerin problemlerine çözüm bulunmaya çalışılmış, bölgeye uyumlu yeni çeşitler tespit edilmiştir. Çeşit uyum denemeleri ile bölgeye uyumlu ve yüksek verim veren çeşitler belirlenmiştir. Adaptasyon kabiliyeti ve verim yönünden Aksu, Azkan, Seçkin ve Arda çeşitleri ilk sıralarda yer almışlardır. Beş yıllık proje dilimi sonucunda elde edilen veriler aşağıda özetlenmiştir: Melez bahçesi olarak 84 melezleme kombinasyonu oluşturulmuş ve 446 fertil tane elde edilmiştir. Açılan materyalde F2’den itibaren durulmuş hatlar elde edilinceye kadar modifiye bulk yöntemi uygulanmıştır. Açılan materyal olarak 127 melez populasyondan 844 tek bitki seçilmiş ve 101 populasyon bulk yapılmıştır. 469 tek bitki sırasından 211 hat seçilmiş ve gözlem bahçelerine aktarılmıştır. Ülkesel nohut gözlem bahçeleri ve enstitümüze ait gözlem bahçelerinden 253 hat ekilerek 58 hat seçilmiştir. Önverim denemelerinde 93 hat denenmiş ve 49 hat seçilmiştir. Verim denemelerinde 37 hat ve bölge verim denemelerinde 75 hat denenmiştir. Proje döneminde 2016 yılında Aslanbey nohut çeşidi tescil ettirilmiştir. 2018 yılında KMN 13-60 nohut hattı için çeşit tesciline başvurulmuştur. Enstitümüze ait tescilli nohut çeşitlerinin kademeli tohumluk üretimi için 6135 adet elit tek bitki seçilmiş ve 1920 kg elit tohumluk üretim şubesine devredilmiştir.

Anahtar Kelimeler Nohut, ıslah, seleksiyon, çeşit, hat, verim


Proje No Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islah Materyalinin Nohut Antraknozu

(Ascochyta rabiei (Pass) Labr. ) Hastalığına Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi




Proje Lideri Dr. Nilüfer AKCİ Proje Yürütücüleri Sibel BÜLBÜL, Dr. Abdülkadir AYDOĞAN, Elif ATASAYAR Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2020-31/12/2024

Proje Özeti: Antraknoz hastalığı nohut üretim alanlarında görülen en önemli hastalıktır. Dayanıklı çeşitlerin kullanımı hastalıkla mücadelede öne çıkan yöntemlerden biridir. Bu proje kapsamında Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yemeklik Dane Baklagil Islah Birimi tarafından geliştirilen farklı kademedeki nohut ıslah materyalinin Orta Anadolu’da üretim alanlarında görülen, verim ve kalite kayıplarına yol açan en önemli fungal hastalık olan nohut antraknozu (Ascochyta rabiei (Pass) Labr.) hastalığına karşı reaksiyonlarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Projenin kapsamında geliştirilen materyal Ankara-İkizce lokasyonunda tarla şartlarında yapay ve doğal epidemi şartlarında, Ankara-Yenimahalle lokasyonunda ise sera şartlarında antraknoz hastalığına karşı test edilecek ve genotiplerin reaksiyonları belirlenecektir. Proje sonucunda test materyalinin hastalıklara karşı reaksiyonlarının belirlenmesi ile tescil edilmesi planlanan genotipin üreticinin eline ulaşmadan hastalığa karşı reaksiyonu hakkında bilgi sahibi olunacaktır. Kabul edilebilir düzeyde dayanıklılık özelliği gösteren genotiplerin materyaller içerisinden seçilmesine imkan sağlanacak ve materyal geliştirilebilmesi durumunda hastalığa karşı genetik dayanıklılığa sahip materyal/materyaller elde edilmiş olacaktır. Geliştirilebilmesi durumunda hastalıklara dayanıklılık kaynakları oluşturularak melezleme veya diğer aşamalarda kullanıma sunulacaktır.

ARA SONUÇ RAPORU

Proje Başlığı Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları Materyalinin Nohut Antraknozu [Ascochyta rabiei (pass labr.)] Hastalığına Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi

Proje No TAGEM/TBAD/16/A14/P01/001 Proje Lideri Dr. Nilüfer AKCİ Proje Yürütücü Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Başlangıç Yılı Projenin İlgili Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi Proje Özeti Projenin materyalini, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yemeklik Dane Baklagil Islah Birimi tarafından yürütülen (TAGEM) tarafından desteklenen Orta Anadolu Nohut Islah projesindeki farklı kademedeki 148 adet genotipten oluşan ıslah materyali oluşturmaktadır. Yapılan denemeler 2 tekerrürlü olarak tekrarlanmıştır. Çalışma TARM Ankara- İkizce Araştırma Üretme arazisinde yürütülmüştür. Ankara- İkizce Araştırma Üretme Arazisinde sıra arası mesafesi 33-35 cm, sıra üzere mesafesi 10 cm olan 2 metrelik sıralara, her genotip için yaklaşık 15±3 dane olacak şekilde Nisan ayında elle ekilmiştir. Her 2 test materyalinden sonra bir sıra hassas kontrol (Sarı 98) genotip ekilmiştir. Denemelerdeki yabancı otların kontrolü için herbisit uygulaması yapılmış, yağışların yabancı ot gelişimi için uygun olduğu zamanlarda çapa yapılarak yabancı otlar kontrol edilmeye çalışılmıştır. Geliştirilen kültürlerin üzerine bir miktar saf su ilave edildikten sonra bir spatül yardımı ile dikkatli bir şekilde fungus agar yüzeyinden kazınarak ve spor sayımı yapılarak hazırlanan bu spor süspansiyonu saf su ile gerektiği kadar seyreltme yapıldıktan sonra istenilen yoğunlukta hazırlanmıştır. Spor süspansiyon yoğunluğu 500 000 spor/ ml olacak şekilde hazırlanmış ve inokulum materyal üzerine farklı tekniklerle ve değişik zamanlarda uygulanmıştır. En az 5 defa inokulasyon yapılmış olup inokulasyon tercihen yağmur sonrası zamanlarda ve güneş batımına yakın zamanda yapılmıştır. Test materyalinin hastalık değerlendirmesi, 1-9 skalası kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Hastalık reaksiyon değerlendirmeleri tüm bitki üzerinde yapılmıştır. Değerlendirmede, hassas genotipler (Sarı 98) 1-9 skalasına göre 8 değerini aldığı zaman gözlem alınmıştır. Sonuçların değerlendirilmesinde her bir genotip için en yüksek değer değerlendirme için kullanılmıştır. Değerlendirmede 1-4 skala değeri alan bitkiler dayanıklı, 5 skala değeri alan bitkiler tolerant ve 6-9 skala değeri alan bitkiler ise hassas olarak kabul edilmiştir. Sonuç olarak materyalin %41’i hastalığa karşı tolerantlı olarak bulunmuştur.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/15/A14/P01/003 Proje Adı Orta Anadolu’ da Doğrudan Ekim Yönteminin Nohut Tarımına

Uyarlanması Projeyi Yürüten Kuruluş

Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü


-

Proje Lideri Dr. Serpil Gültekin Proje Yürütücüleri Rifat Zafer Arısoy, İrfan Gültekin, Yasin Kaya, Fevzi Partigöç,

Kazım Gür, Dr. Hakan Bayrak, Dr. Şeref Aksoyak Başlama-Bitiş Tarihleri

2016-2019


01/01/2018 ile 21/12/2018 arası


2016 2017 2018 TOPLAM 3.000 2.000 2.000 7.000

Proje Özeti : Orta Anadolu Bölgesinde başlangıç aşamasında olan doğrudan ekimin başarı bir şekilde yönetilmesi için toprakların işlenmemesi, uygun ekim nöbeti ve tarlada anız bırakılması gerektiği bilinmektedir. Bu çalışma ile anız yönetiminin yabancı ot gelişimine olan etkisi, ekim öncesi dönemde kimyasal yabancı ot kontrolünün en uygun zamanı ve nohut ekim zamanı belirlenerek, nohudun doğrudan ekim sistemi içerisinde başarılı bir şekilde yer alması hedeflenmiştir.

Ekim zamanının nohut verim ve verim unsurları üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Mart başında ekilen nohuttan (EZ1) 126 kg/da verim elde edilirken, 25 Martta ekilen nohuttan (EZ2) 104 kg/da ve Nisan ortasından ekilen nohuttan (EZ3) 72 kg/da verim alınmıştır. Buna karşın Mayıs ayında ekilen nohuttan (EZ4) hiç verim alınamamıştır. Hasat indeksi, bitkide tane ağırlığı,100 tane ağırlığı, bitkide dal sayısı, bitkide bakla sayısı bitkide tane sayısı ve bitki boyunda, ekim zamanının geciktirilmesine bağlı düşüşlerin olduğu ve bununda verimde olduğu gibi istatistiksel olarak farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Toplam yabancı ot sayısının Mart başında en az sayıda iken ayın sonlarına doğru sayısal artış gösterdiği ve Nisan ve Mayıs itibarıyla sayısal artış kaydedilmediği ancak fiziki büyümenin ilerlediği izlenmiştir. Anız yönetim şekli için istatistiksel manada farklılık tespit edilememiştir. Ancak anızın tarlada bırakılmasının ekim esnasında yabacı ot sayısını %8-10 arasında azalttığı söylenebilir. Ekim döneminde yapılan kimyasal mücadelelerin etkili olduğu, çıkışta yabancı ot sayısının bir tehdit olmadığı ancak çıkış sonrası 25 gün yabancı ot sayısında artış kaydedildiği görülmektedir. Çıkış anında ise, çok az sayıda yabancı ot gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler Doğrudan Ekim, Orta Anadolu, Nohut, Ekim Zamanı, Anız, Yabancı Ot

SONUÇ RAPORU ÖZETİ Proje No TAGEM / TBAD/13/A14/P01/003

Proje Adı Ege Bölgesi Nohutta Hastalıklara Dayanıklılık Test Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü


-


Dr. Firdevs NİKSARLI İNAL Başlama-Bitiş Tarihleri

2013-2018


01.01.2013-31.12.2018


2013: 7 600 TL 2014: 8 400 TL 2015: 9 300 TL 2016: 9 900 TL ….2017: 11 300 TL

Proje Özeti: Ülkemiz tarımında önemli bir yere sahip olan nohut bitkisinde verimi kısıtlayıcı etmenler yanıklık (Ascochyta rabiei (Pass) Labr. ve solgunluk (Fusarium oxysporum f.sp. ciceris) hastalıklarıdır. Bu proje ile geliştirilmiş olan hat ve çeşitlerin hatlar doğal ve yapay epidemi koşullarında bu hastalıklara karşı test edilerek dayanıklı bulunanların melezleme ebeveyni ve ıslah başlangıç materyali olarak kullanılması amaçlanmıştır. Denemenin materyalini Türkiye’de geliştirilen nohut hat ve çeşitleri, Ulusal Gen Bankası nohut örnekleri ve ICARDA’dan sağlanan “Uluslararası Solgunluk ve Yanıklık Gözlem Bahçeleri” nde yer alan hatlar oluşturmuştur. Hastalık oluşturmak için materyal olarak, Manisa, Denizli, Afyonkarahisar, Uşak ve Kütahya illerindeki nohut üretim alanlarından toplanan Ascochyta rabiei (Pass) Labr ve F.oxysporum f.sp.ciceris izolatları kullanılmıştır. İnokule edilen hat ve çeşitlerin değerlendirilmesinde yanıklık hastalığı için Singh ve Reddy (1993)’nin 1-9 skalasına göre hastalık okumaları yapılmıştır. Solgunluk hastalığının değerlendirilmesinde akropetal sararma ve nekrozun esas alındığı 0-4 skalası (0=%0, 1=%1-33, 2= %34-66, 3 =% 67-100, 4=ölü bitki) kullanılmıştır (Trapera -Casas ve Jimenez-Diaz). Solgunluk etmenine karşı incelenen 20 adet hat dayanıklı, 64 hat orta derecede dayanıklı olarak belirlenmiştir, materyalin büyük bir kısmı hassas olarak gözlenmiştir. Yanıklık etmenine karşı incelenen 17 adet hat dayanıklı, 11 hat orta derecede dayanıklı olarak belirlenmiştir, materyalin büyük bir kısmı hassas ve orta hassas olarak bulunmuştur. Dayanıklı bulunan hatların melezleme çalışmalarında ebeveyn olarak kullanılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler Nohut (Cicer arietinum L.), Yanıklık (Ascochyta rabiei (Pass) Labr), Solgunluk (Fusarium oxysporum f.sp. ciceris)

DEVAM EDEN PROJE


Proje Adı Nohutta Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi

Yürütücü Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Mehmet Akif ÇINKIR Proje Yürütücüleri Cevdet KILINÇ, Serhan CANDEMİR, Muammer TEKATLI Başlama ve Bitiş Tarihi 01/01//2016 - 31/12 /2020

Raporun Dönemi 01/01/2018 ile 31/12/2018 arası Projenin Yıllara Göre Bütçesi

2016: 35.000TL, 2017: 7.500TL, 2018: 10.000TL, 2019: 7.500TL, 2020: 12.500TL Genel Toplam: 72.500 TL

Proje Özeti : Toprak işlemenin, toprağın organik madde içeriğini azalttığı, yüzey artıklarının yetersizliğinden dolayı rüzgâr ve su erozyonunun oluşma ihtimalini arttırdığı, tarla trafiğinin daha fazla olmasından dolayı toprakta sıkışmaya neden olduğu ve tohum yatağı hazırlığı için gerekli, makine, yakıt ve iş gücü giderlerini yükselttiği bilinmektedir. Bitkisel üretim sezonunda toprak işleme ve tohum yatağı hazırlığından makineli ekime, ekimden bakım ilaçlama ve gübreleme işlemleriyle hasat faaliyetlerine kadar geniş bir zaman süreci içinde yoğun makine kullanımının tarım toprakları üzerindeki sıkıştırma etkisi bitki kök gelişimini azaltmakta bu da verimi doğrudan etkilemektedir. Tarla trafiğini azaltmak, üretim maliyetini en az düzeye indirmek, erozyonu kontrol etmek gibi değişik amaçlarla geleneksel toprak işleme sistemleri son yıllarda yerini daha yeni toprak işleme sistemlerine bırakmaktadır. Birçok ürün yetiştiriciliğinde aşırı toprak işleme ile tarım toprakları erozyon ve olumsuz çevresel etkilere maruz bırakılmaktadır. Sürdürülebilir bir tarımın yapılabilmesi ve gelecek nesillerinde bu tarım topraklarından en iyi şekilde yararlanabilmesi için bitki yetiştirme tekniklerinin yeniden gözden geçirilmesi ve olumsuz koşulların en aza indirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla dünyanın birçok yerinde kullanılan ve üzerinde çalışılan “Koruyucu Toprak İşlemeli Ekim” sistemlerinin ülkemizde de araştırılması gerekmektedir. Nohut bitkisi kışlık ekim olarak, Şerit Parseller Deneme Deseni metodunda, üç tekerrürlü olarak, 29 Aralık 2017 tarihinde kurulmuştur. Denemede materyal olarak aksu ve azkan nohut çeşitleri kullanılmıştır. Parseller; 20 sıralı, sıra boyu 30 m, sıralar arası 45 cm olarak ekilmiştir. Dekara 12 kg DAP gübresi uygulanmıştır. Denemede 3 farklı toprak işleme metodu kullanılmıştır; 1-Doğrudan Ekim: Toprağı hiç işleme yapmadan direkt olarak anıza ekim mibzeri vasıtasıyla ekimi gerçekleştirilmiştir. 2-Azaltılmış toprak işleme: yatay milli freze + Ekim (Kombine hububat ekim makinesiyle) uygulanmıştır. 3-Geleneksel toprak işleme: Pullukla sürüm + (Kültivatör + Dişlitırmık kombinasyonu) + Ekim (Kombine hububat ekim makinesiyle) uygulanmıştır. Denemedeki bütün toprak işlemlerinde aynı traktör kullanılmış olup denemedeki bütün toprak işleme faaliyetleri yakıt sarfiyatı tespit cihazı ile ölçülmüştür. Denemenin hasadı 13 Temmuz 2018 de tamamlanmış olup akabinde istatistik ve ekonomik analizleri yapılmış olup gerekli ekim hazırlıkları yapılarak 29 Kasım 2018 tarihinde münavebe bitkisi olarak fiğ bitkisi ekimi gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Nohut, Anıza ekim, azaltılmış toprak işleme.


Proje No - Proje Adı Ülkesel Kuru Fasulye Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Reyhan KARAYEL Proje Yürütücüleri Arslan UZUN, Cengiz ARTIK, Dr. İlyas DELİGÖZ, Dr.

Sabri ÇAKIR, Dr. Evren ATMACA, Ramazan AKIN, Cevdet KILINÇ, Ramazan KELEŞ, Dr. Hakan BAYRAK, Selçuk YILMAZ

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2023 Raporun Ait Olduğu Dönem - Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2019: 140.000, 2020: 140.000, 2021: 193.000, 2022:

193.000, 2023: 211.000, Toplam: 877.000 TL Proje Özeti:

Yemeklik tane baklagiller Türk mutfağının en önemli ham maddelerindendir. Farklı cinsleri ülkemizin hemen her tarafında yetiştirilmekte ve sevilerek tüketilmektedir. Hem beslenme hem de tarımsal yararları düşünüldüğünde yüksek verimli, stres şartlarına dayanıklı ve besleyiciliği yüksek çeşitlerin geliştirilmesi ıslahçıların temel amaçları arasındadır. Bir yemeklik baklagil bitkisi olan kuru fasulye, yetiştirilme ve ıslahı yönünden birçok sorunu olan kültür bitkisidir. Islah çalışmalarında öncelikle, belli iklim koşullarında yüksek ve düzenli verim sağlayan bitki tipinin belirlenmesi gerekmektedir. Projenin amacı ülkemizde Kuru Fasulyenin verimliliğini ve kaltitesini arttırarak ülke ekonomisine katkı sağlanmasıdır. Ayrıca ülkemizde kuru fasulye ıslahı konusunda faaliyet gösteren araştırma enstitüleri arasında koordinasyon ve işbirliğini oluşturmak, yapılmakta olan benzer faaliyetlerde kaynak israfını önlemek, yeterli alt yapı ve işgücü olmayan kuruluşlara destek sağlamanması hedeflenmektedir. Bu amaçlara ulaşmak için yürütülecek faaliyetler ise 2 enstitüde melezleme çalışmaları, her enstitüde ülkesel gözlem bahçesi, bölge verim denemesi ve ülkesel çeşit uyum denemesi oluşturulacaktır. Böylece genetik materyalin farklı lokasyonlardaki adaptasyonu ve performansları belirlenecektir. Proje sonunda ülkesel veya bölgesel adaptasyonu iyi, verimli, kaliteli, virüse dayanıklı çeşit adaylarının geliştirilecektir.

Anahtar Kelimeler Kuru Fasulye, Çeşit, Verim, Kalite, Varyasyon, Melezleme

ARA SONUÇ RAPORU

Proje No TAGEM /TA/09/12/01/003 Proje Adı Ülkesel Kuru Fasulye Islah Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Hüseyin ÖZÇELİK Proje Yürütücüleri Arslan UZUN, Serkan YILMAZ, İlyas DELİGÖZ Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014 - 31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

01/01/2014 - 31/12/2018 (SONUÇ RAPORU)

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) ÖZETBu çalışmayla ülkemizde Kuru Fasulyenin verimliliğini ve kaltitesini arttırarak ülke

ekonomisine katkı sağlanmak hedeflenmektedir. 2014 yılında başlayan bu bu proje ile bu bitki ile

çalışan enstitüler için melezleme çalışmaları ile genetik materyal sağlamak, performansı yüksek

hatların tüm ülkeyi temsil edecek şekilde enstüti lokasyonlarında denemeyerek performanslarını

ortaya koymak, enstitüler arası materyal alışverişine önayak olmak ve tescil edilmiş çeşitlerin

yetiştirilme bölgelerini belirlemek projenin amaçlarındandır. Bu kapsamda 184 kombinasyonda

3323 adet melez yapılmıştır. Ayrıca F6 kademesinde 83 kombinasyonda 2040 adet tek bitki sırası

üretilerek hat elde edilmiştir. Gözlem bahçesi kapsamında 2014, 2015 ve 2016 yıllarında toplam

52 hat değerlendirilmiştir. 2014 – 2018 yılları arasında her yıl sırık ve bodur formda denemeler

gerçekleştirilmiş olup, ülkesel bodur bölge verim denemelerinde ortalama verim 131,45 ile 208,7

kg/da aralığında oluşmuştur. Bu çalışmalarda ADA.1-4(2008), 202 ada.13.6, 2011-ADA.1-1,

2012 ADA 16-1 nolu hatlar ile 2015 yılında Önceler çeşidi ön plana çıkmıştır. Ülkesel sırık

bölge verim denemelerinde ise ortalama verim 149,5 ile 197.54 arasında değişmiş, 2014 yılında

ESKFBVD.17 ile 2018 yılınnda ESKFSBVD-2 nolu hatlar en yüksek değerleri vermiştir.

Ülkesek kuru fasülye sırık bölge verim denemelerinin 2015, 2016 ve 2017 yıllarında en yüksek

değerleri Göksun çeşidi vermiştir.2014 ve 2015 yıllarında 8 çeşidin kullanıldığı çalışmalarda

verim değerleri 99,83 – 201,05 kg/da aralığında değişirken bu çalışmalarda Karacaşehir çeşidi en

yüksek verimi verdiği belirlenmiştir. 2016 yılı çalışmalarında ise 5 çeşidin kullanıldığı çalışmada

157,7 – 210,7 kg/da aralığında verim elde edilmiş olup en yüksek verimi Akman-98 çeşidi

vermiştir. 2017 ve 2018 yılı çalışmalarında sırasıyla 5 ve 6 çeşidin kullanıldığı çalışmalarda

155,13 – 236 kg/da aralığında verim değerleri oluşmuş ve en yüksek verimi yeni tescilli çeşit

KARAMAN-2016 vermiştir.

Anahtar Kelimeler Fasülye, Islah, Verim ve Kalite Özellikleri

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P3/4 (Devam Eden) Proje Adı Geçit Bölgesi Kuru Fasulye Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Dr. Evren ATMACA Proje Yürütücüleri Dr. Sabri ÇAKIR, Ramazan AKIN, A. Taner KILINÇ Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12. 2022



2018: 30.000; 2019: 25.000; 2020: 30.000; 2021: 25.000; 2022: 20.000 TL

Proje Özeti: Projenin amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik olarak kurulan melez bahçesinde 23 kombinasyonda yürütülen melez programı sonucu 264 adet melez tane elde edilmiştir. F4, F5 kademesindeki ile ülkesel kuru fasulye açılan materyal ve yerel popülâsyonlar olmak üzere toplam 240 popülulasyondan 3345 tek bitki seçilmiştir. 1552 Tek Bitki Sırasından 151 hat tarla ve ambar gözlemlerine göre seçilmiştir. 38 adet Bodur, 49 adet Sarılıcı Kuru Fasulye ve 38 adet Barbunya hattı ile ayrı ayrı oluşturulan Gözlem Bahçelerinden Bodurdan 12 hat, Sırıktan 26 hat ve Barbunya Gözlem Bahçesinden 14 hat verim değerleri ve diğer özellikler yönünden standartlara üstünlük gösterdikleri için seçilmiştir. Bodur Ön Verim Denemesinden 5 hat ve Sırık Ön Verim Denemesinde de 13 hat verim ve diğer seleksiyon kıstasları açısından standartlara üstünlük göstermiştir. Bodur Verim denemesinden 4 hat, Sırık Verim Denemesinden 11 hat, Sırık Barbunya Verim Denemesinden 3 hat ve Bodur Barbunya Verim Denemesi’ den 3 hat standartlara göre daha iyi bulunmuştur. Bodur Kuru Fasulye ile Bodur Barbunya Bölge Verim Denemeleri Enstitüsü Merkez ve Toprak-Su Kampüsleri Deneme arazilerinde kurulmuştur. Bölge Verim Denemelerinden, Bodur Kuru Fasulyede 4 hat, Sırık Kuru Fasulyede 7 hat, Bodur Barbunyada 3 hat ve Sırık Barbunyada ise 5 hat standartlara üstünlük göstermiştir. Bu üstünlük gösteren hatlar 2019 yılında tekrar Bölge Verim Denemelerinde ve Ülkesel Kuru Fasulye Islah Denemelerinde değerlendirilmeleri düşünülmektedir. Araştırma neticelerinde üstün vasıflarından dolayı 18-ESKFSBVD-9 numaralı hattın tescili için Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü’ ne müracaat edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kuru Fasulye, Islah, Çeşit, Hat, Phaseolus vulgaris

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif Proje

Proje Adı Kuru Fasulyede Yüksek Sıcaklıklara Bağlı Oluşan Döllenme Problemine Çözüm Oluşturacak Bazı Uygulamaların Verim ve Verim Unsurları Üzerine Olan Etkilerin Araştırılması

Projeyi Yürüten Kuruluş Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar ---

Proje Lideri Bülent GÜVEN

Proje Yürütücüleri Selçuk YILMAZ Yılmaz KARABIÇAK İsmail ALASERHAT


Raporun Ait Olduğu Dönem ---

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 1.yıl 16.500 2.yıl 14.000 3.yıl 15000

Proje Özeti Kuru Fasulyede Yüksek Sıcaklıklara Bağlı Oluşan Döllenme Problemine Çözüm Oluşturacak Bazı Uygulamaların Verim ve Verim Unsurları Üzerine Olan Etkilerin Araştırılması Son yıllarda dünya genelinde küresel iklim değişikliğinin etkisi bariz bir şekilde görülmektedir. Düzensiz yağış rejimi, yüksek sıcaklık, kuraklık stresi vb. olumsuz şartlar küresel iklim değişikliği sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bitki yetiştiriciliği sırasında oluşan bu olumsuz etkilerin, ilimizde kuru fasulye tarımında döllenme problemi, verim ve kalite kayıplarına yol açtığı görülmektedir. Bu çalışma sonucunda ilimizde yetiştiriciliği yapılan kuru fasulyede çiçeklenme döneminde meydana gelen yüksek sıcaklıkların etkisi ile oluşan döllenme probleminin en asgari düzeye çekilmesi hedeflenmektedir. Bu çalışmayla kuru fasulye yetiştiriciliğinde verim ve kalite kayıplarının en aza indirilmesi sağlanarak; yöre ve ülkemizdeki kuru fasulye üretimi yapan çiftçilerimizin ekonomisine de katkı sağlanmış olunacaktır.

Araştırma, Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Merkez ve Bahçeliköy uygulama arazilerinde iki lokasyon olacak şekilde, 2020-2022 yılları arasında yürütülecektir. Çalışmada bitkisel materyal olarak enstitümüz tarafından tescil ettirilen Ergan Kuru fasulye çeşidi kullanılacak ve bazı yetiştirme teknikleri ile verim ve verim unsurlarının değerlendirilmesi yapılacaktır. Deneme planı Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulacak ve her tekerrürde % 5’lik kaolin uygulaması, yapraktan püskürtme yoluyla 200 g/da çinko gübrelemesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler Kuru Fasulye, Kaolin, Çinko, Erzincan

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P03/004 Proje Adı Erzincan Yöresi Kuru Fasulye Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Selçuk Yılmaz Proje Yürütücüleri Harun Alıcı, Yılmaz Karabıçak Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018 - 31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2017 - 2018 - 2019 - 2020 - 2021

18250 - 5200 - 5850 - 6650 - 7400 Proje Özeti Bu proje kapsamında2017 yılında Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından gönderilen F5 kademesindeki 11 açılan kuru fasulye materyali enstitü arazisinde ekilmiştir. Bitkiler çıkış yaptıktan sonra hasada kadar gözlenerek ümitvar olan 28 tek bitki seçilmiştir. Yine aynı yıl 30 tek bitki sırasından 10 tek bitki sırası seçilmiş, 2016 yılında tek bitki sıraları seçilemediğinden gözlem bahçesi kurulamıştır. 2017 yılında 6 hatla ön verim denemesi, 6 hat 2 çeşitle 2 lokasyonda verim denemeleri kurulmuş çeşit adayı seçilememiştir.

Tek bitki Seçimi: Bu proje kapsamında 2018 yılında Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından gönderilen F5 kademesindeki 10 açılan kuru fasulye materyali enstitü arazisinde ekilmiştir. Bitkiler çıkış yaptıktan sonra hasada kadar gözlenerek ümitvar olan 151 tek bitki seçilmiştir.

Tek Bitki Sıraları Seçimi:2017 yılında seçilen 28 tek bitkiden tek bitki sıraları oluşturulmuş ve 20 tek bitki sırası seçilmiştir. Seçilen bu tek bitki sıralarından 2019 yılında gözlem bahçelerini oluşturacaktır.

Gözlem Bahçesi:2017 yılında seçilen 10 tek bitki sırasından gözlem bahçesi kurulmuş 8 hat ön verim denemesine aktarılmıştır.

Ön verim Denemesi: 2017 yılında gözlem bahçesi kurulamadığından hatlar seçilememiş dolayısıyla ön verim denemeleri bu yıl kurulamamıştır.

Verim Denemsi: Verim denemesi 2017 yılında ön verim denemesinden seçilen 6 hat 3 çeşitle 2 lokasyonda kurulmuştur. Elde edilen sonuçlara istatistiki analiz uygulanarak farklılık bulunan özelliklere çoklu karşılaştırma testi uygulanmıştır. Verim denemesi sonucunda hatlardan 3, 17, 26 nolu hatların çeşit adayı olacağı Kanaat’ına varılmıştır

Anahtar Kelimeler Islah, kuru fasulye, F5, Erzincan

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P3/404

Proje Adı Güney Geçit Bölgesi Kuru Fasulye Islah Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Cevdet KILINÇ

Proje Yürütücüleri Muammer TEKATLI, M. Akif ÇINKIR

Başlama ve Bitiş Tarihi 01/01/2018 – 31/12/2022

Raporun Dönemi 01/01/2018 ile 31/12/2018 arası


2018 : 24.600.-TL, 2019 : 24.700.-TL, 2020 : 27.000.-TL, 2021 : 29.400.-TL. 2022 : 31.300.-TL, Genel Toplam : 137.000.- TL.

Proje Özeti : Bölgemizde kuru fasulye yetiştiriciliği yapılan alanların tane isteklerine ve makineli tarıma uygun, üstün verimli, kalitesi yüksek, hastalık ve zararlılara dayanıklı çeşitler elde edilip üretime aktarılması amacıyla Kuru Fasulye Islah Araştırmalarımız devam etmektedir. Kuru Fasulye Islah Araştırmalarında yer alan 2018 yılı denemeleri Kahramanmaraş İli Göksun İlçesi çiftçi tarlasında kurulup yürütülmüş olup sonuçları alınmıştır.

Materyal olarak; Ülkesel Kuru Fasulye Islah Projesi’nden gelen materyal ile ÜKF. Islah Projesi Açılan Materyallerden ilerletilerek elde edilen hatlar, uyum çalışmalarında ise standart çeşitler kullanılmaktadır. Metot olarak; Islah çalışmalarımızda Seleksiyon Islahı kullanılmaktadır.

2018 yılında; Tek Bitki Sıraları, Gözlem Bahçesi-Ι ve ΙΙ, Önverim, Verim ve Bölge Verim Denemesi, Ülkesel Denemeler (AÇM, BBVD. SBVD. ve ÇU.) ve Çeşit Tescil Denemesi kurulmuştur. Bu anılan denemelerin sonuçları alınmış olup ülkesel denemelerin verileri koordinatör enstitüye, tescil denemesinin sonucu ise TTSM’ye gönderilmiştir. 2017 yılında ÜKF-Açılan Materyalden seçilen 66 adet tek bitki; 2018 yılında tek bitki sıralarına ekildi. Yine 2017 yılında seçilen 24 adet tek bitki sırası ve gözlem bahçesinden seçilen 12 tek bitki parselinden 2018 yılında gözlem bahçesi-Ι ve gözlem bahçesi-ΙΙ oluşturulmuştur Ülkesel Islah Projesinden gelen materyalden ilerletilerek elde edilen hatlar Önverim, Verim ve Bölge Verim denemelerine alınmıştır. Denemeler Proje Değerlendirme Toplantısı’nda detaylı olarak anlatılacaktır. ÜKF-Açılan materyal denemesinden 86 adet tek bitki seçilmiş ve 2019 yılında tek bitki sıralarına ekilecektir. Tek bitki sıralarında yapılan gözlem ve değerlendirmeler sonucunda 16 tek bitki sırası, gözlem bahçesi-Ι’den 12 adet tek bitki parseli ve gözlem bahçesi-ΙΙ’den 5 hat seçilmiştir. Bu seçilen tek bitki sıraları ve tek bitki parsellerinden 2019 yılında gözlem bahçeleri oluşturulacaktır. Ayrıca gözlem bahçesi-ΙΙ’den seçilen 5 hat ise 2018 yılında önverim denemesine alınacak. Önverim denemesinden 3 hat seçilmiş olup verim denemesine aktarılmış ve verim denemesinden seçilen 1 hat ile birlikte 2019 yılında verim denemesine alınacak. Ayrıca verim denemesinden 3 hat bir üst aşamaya aktarılmış olup 2019 yılında bölge verim denemesine alınacaktır. 2018 yılında kurulan bölge verim denemesi materyallerle 2019 yılında tekrar bölge verim denemesi kurulacaktır. Kuru fasulye ıslah araştırmalarımıza 2019 çalışmaları ile devam edilecektir. Anahtar Kelimeler: Fasulye, Çeşit, Kahramanmaraş, Seleksiyon, Verim, Kalite, Islah.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P03/002 Proje Adı Orta Güney Anadolu Havzası Kuru Fasulye Islahı Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Proje Lideri Ramazan KELEŞ Proje Yürütücüleri Dr. Hakan BAYRAK, Dr. Gül İMRİZ, Dr. Aysun GÖÇMEN

AKÇACIK Başlama-Bitiş Tarihleri Ocak 2017 – Aralık 2021



2017 : 15.000TL 2018 : 12.000TL 2019 : 12.000TL 2020 : 10.000TL 2016 : 8.000TL Toplam: 57.000TL

Proje Özeti: Orta Anadolu Bölgesi koşulları için; hastalık ve zararlılara dayanıkl/toleranslı ve yüksek verimli, tüketici isteklerine uygun tane tipinde, erkenci, başta protein oranı olmak üzere besin değeri yüksek ve adaptasyon kabiliyeti iyi olan çeşitleri geliştirmek, var olan çeşitler ile ilgili sorunlara çözüm aramak amaçlanmıştır. Enstitü ıslah çalışmaları ve Ülkesel çalışmalar birlikte yürütülmektedir. Gerek ıslah çalışmaları gerekse ülkesel çalışmalar mevcut materyaller ile yürütülürken, materyaller bulundukları ıslah kademesine bağlı olarak farklı tekerrür sayısında ve deneme deseninde 15 Mayıs 2018 tarihinde BDUTAE merkez ve TSÇMAE Karapınar arazilerinde ekilmişlerdir. Enstitü ıslah çalışmalarında; melez bahçesinde 150 adet melezleme yapılmış,12 adet F1 elde edilmiştir. Gözlem Bahçesine 23 adet genotip, Önverim Kademesine 9 adet genotip, Verim Denemesine 19 adet genotip, bölge verim denemesi kademesine ise 11 adet genotip çeşitli özellikleri bakımından ümitvar görülmüş ve aktarılmıştır. Ülkesel materyallerden çeşit uyum denesinde 5, BVD (sırık) denemesinde 5 ve BVD (bodur) denesinde 7 adet genotip değerlendirilmişlerdir. Bu denemelere ait elde edilen gözlem ve ölçüm sonuçları Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsüne, materyaller ise kalite analizleri yapılmak üzere Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsüne gönderilmiştir.

Anahtar Kelimeler Kuru fasulye, ıslah, çeşit, verim, kalite

ARA SONUÇ RAPORU

Proje No TAGEM/ TBAD / 14/A/14/P03/001 Proje Başlığı Ülkesel Yemeklik Tane Baklagiller Entegre Ürün Yönetimi

Araştırmaları Marmara Bölgesi Kuru Fasulye Islah Projesi


Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü



Proje Yürütücüsü Dr. M.Erkan BAYRAM Yardımcı Araştırmacılar

M.Melis GÜRSAN


2014–2018


2014: 12.000 TL 2015: 13.000 TL 2016: 13.000 TL 2017: 14.000 TL 2018: 15.000 TL TOPLAM: 67.000 TL

Proje Özeti

Ülkemizin kuru fasulye yetiştirilen tüm alanlarına uygun, erkenci, yüksek verimli, hastalık ve zararlılara dayanıklı, tane özellikleri standartlara uygun, farklı tane ve bitki tipindeki talepleri karşılayacak, teknolojik özellikleri iyi, makineli hasada uygun çeşit/çeşitler geliştirilerek üreticinin hizmetine sunmak bu projenin temel amaçlarıdır. Böylece birim alandan elde edilen ürün ve gelir artırılarak, bölge ve ülke ekonomisine katkı hedeflenmektedir. Materyal olarak Ülkesel Kuru Fasulye Islah Araştırmaları Projesi çerçevesinde temin edilen açılan materyal kullanılmıştır. F5 kademesine kadar modifiye bulk metodu uygulanarak elde dilen materyallerden Ülkesel Proje kapsamında Müdürlüğümüze gönderilen hatlarda ekim ve seleksiyonlar yapılarak materyal ileri kademlere aktarılmıştır. F5 kademesinde tek bitki seçiminde tane özellikleri, bitki tipi, hastalıklara ve zararlılara dayanıklılık esas olacak şekilde yapılmıştır. Seçilen tek bitkiler bir yıl sonra, tek bitki sıralarında mevcut seleksiyon ölçütleri bakımından değerlendirildikten sonra seçilen hatlar gözlem bahçesine alınmış, gözlem bahçesinden seçilen hatlar ön verim denemesine alınarak ümit var hatlar tespit edilmiştir.

Belirlenen hatlar gerek farklı lokasyonlarda gerekse Ülkesel Kuru Fasulye Bölge Verim Denemelerine gönderilerek diğer lokasyonlardaki durumları da görülmüştür. Yürütülen ıslah çalışmaları sonucu istenilen özelliklere sahip bir kuru fasulye hattı ADABEYAZI adıyla 2016 yılında çeşit olarak tescil edilmiş ve 2018 yılı Ocak ayında 2010 ADA 13-6 kodlu bir barbunya hattımızın çeşit tescil başvurusu yapılmıştır. Ayrıca 2017 yılı itibariyle Marmara Bölgesi Kuru Fasulye Islah projesi kapsamındaki hatlar ve standart çeşitlerden oluşan kuru fasulye ve barbunya melez bahçeleriyle melezleme programı oluşturulmuş ve uygulamaya başlanmıştır.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/14/A14/P02/001 Proje Adı Ülkesel Mercimek Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim

Merkezi, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr.Murat KOÇ Proje Yürütücüleri Dr.Abdulkadir AYDOĞAN, Hasan ASLAN, Dr.İrfan

ERDEMCİ, Medeni YAŞAR Başlama-Bitiş Tarihleri 2014 - 2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: 2017-2018 yetiştirme sezonunda proje kapsamında yer alan denemeler Diyarbakır, Ceylanpınar, Şanlıurfa ve Ankara lokasyonlarında yürütülmüştür Her dört lokasyonda; Ülkesel Mercimek Bölge Verim Denemesi, Ülkesel Mercimek Çeşit Uyum Denemeleri kurulmuştur. Diyarbakır ve Ceylanpınar lokasyonları kötü iklim şartlarından dolayı değerlendirilememiştir. Ankara ve Şanlıurfa lokasyonlarında alınan gözlemlerin değerlendirmeleri yapılmıştır. Anahtar Kelimeler Mercimek, Çeşit, Verim

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P3/241 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Mercimek Islah

Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim

Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Dr.Murat KOÇ Proje Yürütücüleri Dr.İrfan ERDEMCİ, Medeni YAŞAR Başlama-Bitiş Tarihleri 2018 –2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: 2017-2018 yetiştirme sezonunda denemeler Diyarbakır ve Ceylanpınar lokasyonlarında yürütülmüştür. Diyarbakır lokasyonunda Açılan Materyal, Tek Bitki Sıraları, Gözlem Bahçeleri, Ön Verim Denemesi, Verim Denemeleri, Bölge Verim Denemeleri, Ceylanpınar lokasyonunda ise Bölge Verim Denemeleri kurulmuştur. Diyarbakır lokasyonu uzun yıllar yağış ortalaması 480 mm iken 2017-2018 yetiştirme sezonunda 462 mm yağış ile uzun yıllar yağış ortalamasına yakın olmasına rağmen yağışın dağılımından dolayı sorun yaşanmıştır. Ekim, Kasım, Aralık ve Mart aylarında çok az yağış olduğu için kuraklık yaşanmış sonrasında Nisan ve Mayıs aylarında ise aşırı yağışlardan dolayı verimler çok düşük olmuştur. Sadece materyaller alınmış olup sonuçlar kötü olduğundan değerlendirilememiştir. Anahtar Kelimeler Mercimek, Çeşit, Verim

DEVAM EDEN PROJE ÖZETİ Proje No TAGEM/TBAD/A/19/A7/P3/1073 Proje Adı Mercimek Yetiştiriciliğinde Farklı Çapraz Ekim

Yöntemleri ve Leonardit Uygulamalarının Verim, Verim Bileşenleri ile Toprağın Bazı Fiziksel Özellikleri Üzerine Etkisi



TAGEM, Harran Üniversitesi (Danışmalık)

Proje Lideri Betül KOLAY Proje Yürütücüleri Doç.Dr. Ali Rıza ÖZTÜRKMEN (Danışman) Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019 ile 31/12/2020 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019:15000 TL 2020:10000 TL

Proje Özeti: Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin kırmızı mercimek yetiştiriciliğinde çok önemli bir yere sahiptir. Verim ve toprak özellikleri üzerine önemli etkileri olan çapraz ekim ve leonardit uygulamalarının bu bitki üzerindeki etkisi bu çalışma ile belirlenecektir. Olumlu sonuçlar alındığı takdirde çiftçilere uygun tavsiyeler yapılarak ülkemiz ekonomisine katkı yapmak bu çalışma ile planlanmıştır. Çalışma 2 yıl süre ile yürütülecektir. Faktöriyel deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak kurulacak olan denemede ana parsellerde 3 farklı ekim yöntemi (450’lik açı ile çapraz ekim, 900’lik açı ile çapraz ekim, Kontrol) alt parsellerde ise 6 farklı leonardit dozu (0, 50, 100, 150, 200 ve 250 kg da-1) uygulanacaktır. Parselizasyon yapılarak, uygun dozlarda leonardit ve kimyasal gübre toprağa karıştırılmıştır. Uygun zamanda ekim yapılacaktır. Anahtar Kelimeler mercimek, leonardit, çapraz ekim

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Mercimek Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Dr. Abdulkadir AYDOĞAN Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2020- 31/12/2024


Yeni Teklif


213923 TL

Proje Özeti: Bu çalışmanın amacı; kırmızı ve yeşil mercimeğin verimliliğini ve karlılığını arttırarak, çiftçi ve ülke gelirinin yükseltilmesidir. Proje ile Orta Anadolu Bölgesine adapte olabilen verimli, makinalı hasada uygun, kaliteli (tip, renk, irilik) kışlık ve yazlık, yeşil ve kırmızı mercimek çeşitleri geliştirilecektir. Bu amacı gerçekleştirmek için daha önceki proje döneminden gelen ve yurtdışından temin edilen materyal kullanılacaktır. Islah programında, ıslah metodu olarak Modifiye Bulk Metodu uygulanacaktır. Durulmuş ve ıslah amacına uygun karakterleri taşıyan genetik materyaller çoklu yıl ve lokasyonda mevcut çeşitlerle mukayeseleri ve performansları ortaya konulacaktır. Mevcut çeşitlerden iyi olan materyal çeşit adayı olarak teklif edilecektir.

Anahtar Kelimeler Orta Anadolu, mercimek, ıslah, çeşit, verim

ARA SONUÇ RAPORU

Proje No TAGEM/TBAD/15/A14/P02/001 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Mercimek Islahı Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü


Proje Lideri Dr.Abdulkadir AYDOĞAN Proje Yürütücüleri Elif ATASAYAR Başlama-Bitiş Tarihleri 2015-2019



17 000

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek)

2017-2018 yetiştirme döneminde planlanan kışlık ve yazlık denemelerin tamamı kurulmuştur. Kışlık ve yazlık mercimek denemelerinde planlanan gözlemler alınmış ve hatlarda seleksiyon yapılmıştır. Ayrıca kışlık ve yazlık mercimek çeşitlerinin tohumluk üretimi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Mercimek, ıslah, hat, çeşit, seleksiyon

DEVAM PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/15/A14/P02/002 Proje Adı GAP Mercimek Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü/ŞANLIURFA Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Hasan ASLAN Proje Yürütücüleri Mahmut GAYBERİ-Cemile ADIYAMAN-M. Davut

ŞAHİN-Doç. Dr. Abdullah KAHRAMAN Başlama-Bitiş Tarihleri 2015-2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: (200 kelimeyi geçmeyecek)

Bölgemizde kırmızı ve yeşil mercimeğin verimliliğinin ve karlılığının arttırılması amacıyla

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde kırmızı ve yeşil mercimek ekimini ve üretimini sınırlayan

faktörlerden genotip kaynaklı olanları elemine etmek amacıyla, ayrıca bölgeye uygun,

yüksek verimli, erkenci, kuraklığa dayanıklı, makinalı hasada uygun mercimek çeşitleri

geliştirmek amacıyla proje yürütülmektedir. Projede materyal olarak ICARDA’dan temin

edilen açılan ve durulmuş çeşitli kademelerde bulunan hat ve populasyonlar

kullanılmaktadır. Ayrıca Ülkesel mercimek Islah Projesi kapsamında diğer enstitüler

tarafından çalışılmakta olan hat ve çeşitler kullanılmaktadır. 2017-2018 yılı yetiştirme

sezonunda GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Talat Demirören Araştırma İstasyonunda

mercimek ıslah çalışmalarına ait denemeler kurulmuştur. Ekimler 15-20.11.2017 tarihinde

yapılmış olup, hasatlar 15.05.2018-10.06.2018 tarihlerinde sona ermiştir. Denemede

Ülkesel Mercimek Çeşit Uyum Denemesi (13 Çeşit), Ülkesel Mercimek Bölge Verim

Denemesi (8 Hat 6 Standart Çeşit), Verim Denemesi (10 Hat 4 Standart Çeşit), Gözlem

Bahçesi Denemesi (15 + 2 Standart Çeşit), Kırmızı Mercimek Tescil Denemesi (11 Çeşit

Adayı) kurulmuştur. Ayrıca İCARDA dan (Uluslararası Kuru Alanlar Tarımsal Araştırma

Merkezi) temin edilen hatlarda denemelere alınarak içerisinden ümitvar hatlar seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler Mercimek, GAP, Şanlıurfa

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/15/A14/P01/001 Proje Adı Ülkesel Yemeklik Tane Baklagiller Kalite Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi, Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Proje Lideri Ramazan Avcıoğlu Proje Yürütücüleri Seda KÜLEN, Kazım KARACA, Turgay ŞANAL, Aliye

PEHLİVAN, Asuman Kaplan EVLİCE, Buket ÇETİNER, Dr. Safure GÜLER, Dönüş ERMİŞER, Dr. Tülin ÖZDEREN, Oğuz ACAR, Asiye Seis SUBAŞI, Ferda Ünsal CANAY, Arzu ÖZER, Pervin Arı AKIN, Nurel ARSLAN, Dr. Abdulkadir AYDOĞAN.


01.01.2015 – 31.12.2019


01.01.2018-31.12.2018


5000/5000/5000/5000/5000

Proje Özeti: Ülkesel Nohut Çeşit Uyum denemesi yazlıkta 10, kışlıkta 12 çeşitten , Ülkesel Nohut Bölge Verim Denemesi yazlıkta 9 kışlıkta 19 çeşit/hat tan oluşmakta olup , 8 lokasyonda ekilmiş, numuneler 8 lokasyondan gelmiş yazlık-kışlık ekilenlerin sonuçları ayrı değerlendirilmiştir. Ülkesel Mercimek Çeşit Uyum Denemesi 11 çeşit ile kurulmuş Şanlıurfa ve Ankara lokasyonlarından numuneler gelmiştir. Ülkesel Mercimek Bölge Verim Denemesi 12 çeşit/hattan kurulmuş olup Şanlıurfa ve Ankara lokasyonlarından temin edilen numuneler ile kalite analizleri yapılmıştır. Yukarıda adı geçen tüm denemelere ait projede belirtilen kalite analizleri zamanında tamamlanmış olup sonuçlar ilgili Enstitüler ile paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler Baklagil, Nohut, Mercimek, Protein, Şişme İndeksi, Su alma kapasitesi

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No

Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Mercimek Islah Materyali Kalite Araştırmaları



Projeyi Destekleyen Kuruluşlar -

Proje Lideri Seda KÜLEN

Proje Yürütücüleri Ramazan Avcıoğlu Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12.2024


Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 85000/14000/14000/14000/17000 (Yeni Teklif)

Proje Özeti: Bu projede Mercimek Verim Denemeleri, Bölge Verim Denemeleri ile ıslah çalışmaları

kapsamında ihtiyaç duyulacak diğer denemelere ait materyalde kalite analizleri yapılacak

ve sonuçları değerlendirilecektir. Kalite çalışmaları Tarla Bitkileri Merkez Araştırma

Enstitüsünde Gıda Teknolojisi bölümünde yürütülecektir. Bu proje ile mercimek ıslah

çalışmalarında verimliliğin arttırılması ve kaliteli çeşitler belirlenerek baklagil ıslah

çalışmalarına katkı sağlanması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler Mercimek, mercimek kalitesi, baklagil

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No

Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Nohut Islah Materyali Kalite Araştırmaları



Projeyi Destekleyen Kuruluşlar -

Proje Lideri Seda KÜLEN

Proje Yürütücüleri Ramazan Avcıoğlu Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12.2024


Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 118000/14000/14000/14000/17000 (Yeni Teklif)

Proje Özeti: Bu projede Nohut Verim Denemeleri, Bölge Verim Denemeleri ile ıslah çalışmaları kapsamında

ihtiyaç duyulacak diğer denemelere ait materyalde kalite analizleri yapılacak ve sonuçları

değerlendirilecektir.

Kalite çalışmaları Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsünde Gıda Teknolojisi bölümünde

yürütülecektir.

Bu proje ile nohut ıslah çalışmalarında verimliliğin arttırılması ve kaliteli çeşitler belirlenerek

baklagil ıslah çalışmalarına katkı sağlanması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler Nohut, nohut kalitesi, baklagil

YENİ TEKLİF PROJE Proje No TAGEM Tarafından Doldurulacaktır. Proje Başlığı Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yemeklik Tane Baklagiller

(Kuru Fasulye, Nohut ve Mercimek) Islah Materyalinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi



Proje Yürütücüsü Ramazan AKIN Yardımcı Araştırmacılar

Dr. Evren ATMACA, Abdullah Taner KILINÇ, Dr. Sabri ÇAKIR, Mesut TOPAL, Dr. Yaşar KARADUMAN, Dr. Özgür ATEŞ

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12. 2024

Projenin Toplam Bütçesi 135.000 TL

Proje Özeti: Bu proje TAGEM tarafından sürekli projeler kapsamında desteklenen ve Ülkesel Yemeklik Tane baklagiller (kuru fasulye) Araştırmaları projesinin devamıdır. Bu çalışmanın amacı; G K Tarımsal Araştırma Enstitüsü nohut ve kuru fasulye ıslah programlarında değişik verim kademelerde yer alan ıslah materyaline, hat sayısı ve verim kademelerine bağlı olarak, farklı kalite testleri uygulayarak, kalite derecelerini belirlemektir. Bu amaçla nohutta; gözlem bahçesi ve ön verim denemelerinde 100 tane ağırlığı, kuru ve yaş ağırlık, su alma kapasitesi ve indeksi, kuru ve ıslak hacim, şişme kapasitesi ve indeksi değerleri tespit edilirken; verim ve bölge verim denemelerinde ise, 100 tane ağırlığı, kuru ve yaş ağırlık, su alma kapasitesi ve indeksi, kuru ve ıslak hacim, şişme kapasitesi ve indeksi değerleri, elek analizleri, ham protein oranı, pişme derecelerini, aminoasit miktarlarını ve mineral madde içeriklerini belirleyecek testleri yapılacaktır. Kuru fasulyede ise; gözlem bahçesi ve ön verim denemelerinde, 100 tane ağırlığı, kuru ve yaş ağırlık, su alma kapasitesi ve indeksi, kuru ve ıslak hacim, şişme kapasitesi ve indeksi değerleri; verim ve bölge verim denemelerinde 100 tane ağırlığı, kuru ve yaş ağırlık, su alma kapasitesi ve indeksi, kuru ve ıslak hacim, şişme kapasitesi ve indeksi değerleri, ham protein oranı, pişme derecelerini aminoasit miktarlarını ve mineral madde içeriklerini belirleyecek analizler yapılacaktır.

Anahtar kelimeler: Nohut, kuru fasulye, kalite, protein, pişme

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A14/P01/002 (Devam Eden)

Proje Adı Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yemeklik Tane Baklagiller (Kuru Fasulye, Nohut ve Mercimek) Islah Materyalinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi



Proje Lideri Ramazan AKIN Proje Yürütücüleri Dr. Evren ATMACA, Dr. Sabri ÇAKIR Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12. 2019


Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2015: 3.000; 2016: 3.000; 2017: 3.000; 2018: 3.000; 2019: 3.000 TL

Proje Özeti: G K Tarımsal Araştırma Enstitüsü nohut ve kuru fasulye ıslah programı değişik verim kademelerinde yer alan ıslah materyaline, hat sayısı ve verim kademelerine bağlı olarak, farklı kalite testleri uygulayarak, kalite derecelerini belirlemek amacıyla Geçit Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları ve Geçit Bölgesi Kuru Fasulye Islah Araştırmaları Projesi çerçevesinde kullanılan çeşit ve hatlarda kalite araştırmaları yürütülmüştür. 2018 Yılında Yemeklik Tane Baklagil Kalite ve Teknoloji Laboratuvarı’nda Nohut ve Kuru Fasulyede Ön Verim Denemesi, Verim Denemesi, Bölge Verim Denemesi; Bölge Verim Denemesi nohutta Tepebaşı-Eskişehir, Ulubey-Uşak, kuru fasulyede Tepebaşı-Eskişehir, Eskişehir-Toprak Su Kaynakları lokasyonlarında 100 Tane Ağırlığı(g), (nohutta) Elek Analizi(mm), Kuru Ağırlık(g), Yaş Ağırlık(g), Su Alma Kapasitesi(g/tane), Su Alma İndeksi(%); Kuru Hacim(ml), Yaş Hacim(ml), Şişme Kapasitesi(ml/tane), Şişme İndeksi (%) ve (denemelerin birinci tekerrürlerinde) Protein Oranı(%) ve Yağ Oranı (nohutta) içeren nohutta 2736, Kuru Fasulyede 4131; toplamda 6867 analiz yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kuru Fasulye, Nohut, Kalite, Çeşit, Hat

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/15/A14/P01/002 (Devam Eden)

Proje Adı Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yemeklik Tane Baklagiller (Kuru Fasulye, Nohut ve Mercimek) Islah Materyalinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi



Proje Lideri Ramazan AKIN Proje Yürütücüleri Dr. Evren ATMACA, Dr. Sabri ÇAKIR Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12. 2019


Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2015: 3.000; 2016: 3.000; 2017: 3.000; 2018: 3.000; 2019: 3.000 TL

Proje Özeti: Bu proje TAGEM tarafından sürekli projeler kapsamında desteklenen ve Ülkesel Yemeklik Tane baklagiller (kuru fasulye) Araştırmaları projesinin devamıdır. Bu çalışmanın amacı; G K Tarımsal Araştırma Enstitüsü nohut ve kuru fasulye ıslah programlarında değişik verim kademelerde yer alan ıslah materyaline, hat sayısı ve verim kademelerine bağlı olarak, farklı kalite testleri uygulayarak, kalite derecelerini belirlemektir. Proje kapsamında ıslah materyalinin Ön Verim, Verim ve Bölge Verim Denemelerinde yer alan genotiplerinde 100 Tane Ağırlığı (g), Elek Analizi(mm) (nohutta), Kuru Ağırlık(g), Yaş Ağırlık (g), Su Alma Kapasitesi (g/tane), Su Alma İndeksi (%), Kuru Hacim (ml), Islak Hacim (ml), Şişme Kapasitesi (ml/tane), Şişme İndeksi (%), Pişme Süresi (dak), Protein Oranı (%) ile Yağ Oranı(%) (nohutta)’nı içeren farklı kalite analizler yapılmıştır. Çalışmanın 2015 ile 2018 yılları arasında, nohutta 8568 adet ve kuru fasulyede 23948 olmak üzere toplam 32516 adet analiz yapılmış; kalite çalışmaları neticesinde elde edilen veriler ıslah birimine aktarılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kuru Fasulye, Nohut, Kalite, Çeşit, Hat

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/16/A14/P03/001(Devam Eden) Proje Adı Ülkesel Kuru Fasulye Kalite Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Ramazan AKIN Proje Yürütücüleri Dr. Evren ATMACA, Dr. Sabri ÇAKIR Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2020



2016: 19.500; 2017: 13.000; 2018: 14.500; 2019: 14.000; 2020: 17.000 TL

Proje Özeti: Çalışmanın amacı, Ülkesel Kuru Fasulye Araştırmaları Projesi çerçevesince yürütülen denemelerde değerlendirilecek kuru fasulye hat ve çeşitlerinde farklı kalite testleri uygulayarak, kalite derecelerini belirlemektir. Proje amacının gerçekleştirilmesi amacıyla 2018 yılında Ülkesel Kuru Fasulye Islah Çalışmaları çerçevesinde Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Kahramanmaraş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yemeklik Tane Baklagiller Kalite Laboratuarı’na gönderilen numunelerden 100 tane ağırlığı (g), kuru ağırlık (g), yaş ağırlık (g), su alma kapasitesi (g/tane), su alma indeksi (%), kuru hacim (ml), ıslak hacim (ml), şişme kapasitesi (ml/tane), şişme indeksi (%), (birinci tekerrürden) protein oranı (%) analizi çalışmaları yapılmıştır. 2018 yılında Ülkesel Kuru Fasulye Kalite Araştırmaları Projesi çerçevesince Yemeklik Tane Baklagil Laboratuvarında 99 hat/ çeşit ve 297 örnek üzerinde 2772 analiz yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kuru Fasulye, Kalite, Çeşit, Hat, Lokasyon

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif Proje Adı Bazı Börülce (Vigna unguiculata ( L.) Walp) Genotiplerinin GAP

Bölgesine Adaptasyon Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş


Proje Lideri Mehmet Davut ŞAHİN Proje Yürütücüleri Mahmut GAYBERİ- Hasan ASLAN- Cemile ADIYAMAN Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2020-31.12.2021


Yeni Teklif


1. Yıl: 15.000 TL 2. Yıl: 15.000 TL Toplam: 30.000 TL

Proje Özeti: Börülcenin yeşil ve kuru taneleri ile taze baklaları insan beslenmesinde, yeşil bitki ve silaj olarak hayvan beslenmesinde, yeşil gübre olarak da toprak verimliliğinin artırılmasında kullanılır. Börülce bitkisi sıcağı seven, kurağa dayanıklı, sulanamayan, düzensiz yağış alan, verimsiz ve kumlu topraklarda başarıyla yetiştirilebilen bir baklagil bitkisidir. Börülce bitkisinin bölgeye adaptasyon kabiliyetini belirlemeye yönelik yeterli çalışma bulunmamaktadır. Bu amaç doğrultusunda tecil edilmiş 5 çeşit ve Iğdır ilinden temin edilen iki , Samsun ilinden temin edilen bir yerel popülasyon olmak üzere toplam 8 farklı genotipin bölgeye adaptasyon kabiliyetleri belirlenmeye çalışılacaktır. Çalışma 2020-2021 yılları arasında Şanlıurfa GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün Talat Demirören Araştırma İstasyonu ve Gündaş /Akçakale lokasyonlarında yürütülecektir. Bu çalışma sonucunda bölgeye uyum sağlayan çeşit ve genotipler belirlenmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler GAP Bölgesi, Börülce, Adaptasyon.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM / IY / 96 / 02 / 04 / 005 Proje Adı Ege Bölgesi Bakla Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



Uluslararası Hayvancılık Araştırma ve Eğitim Merkezi

Proje Lideri Dr.Damla UNCUER Proje Yürütücüleri Dr. Eylem TUĞAY KARAGÜL

Dr. Firdevs NİKSARLI İNAL Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2018 31/12/2022


2016-2017


25000, 22700, 25900, 29500, 32700

Bakla ıslah çalışmalarında, 2018 döneminde, 8 hat ve 4 standart çeşit, 13 hat ve 4 standart çeşit, 55 hat ve 4 standart çeşit ile, sırasıyla bir adet verim denemesi ve iki adet ön verim denemesi kurulup değerlendirilmiştir. Verim Denemesinde, en yüksek verimleri sırasıyla ETA1, ETA3 ve ETA7 hatları vermiştir. Verimler 327,5 kg/da ile 209,5 kg/da arasında, ortalama 284,97 kg/da’dır. Hat ve çeşitlerin yüz dane ağırlıkları da 88,5g ile 115g arasında değişmiştir. ETA6 en küçük taneli ve ETA2 de en iri taneli hatlar olarak sınırları oluşturmuşlardır. Ön Verim Denemesi 1’de, verim ortalaması 194,21 kg/da, en yüksek verim 11128 hattı ile 288,66 kg/da, en düşük verim de Eresen çeşidi ile 122,36kg/da'dır. Yüz tane ağırlığı ortalaması 81,5g, en yüksek değer 109,5g ile Eresen çeşidine, en düşük değer de 59,5g ile 13134 hattına aittir.Ön Verim Denmesi 2'de, hat ve çeşitlerin verimleri 18125 hattının 906.05kg/da değeri ile 11121 hattının 101.8kg/da değeri arasında değişmiştir. Ortalama verim de 311,56kg/da olmuştur. Yüz tane ortalama değeri ise, 75,01g olmuş, 117,22g ile 52,60g arasında dağılım görülmüştür. En düşük yüz tane ağırlığı 18118 hattına ve en yüksek yüz tane ağırlığı da 13108 hattına aittir. Özellikle küçük taneli hatların çalışıldığı denemede, hem tüm standart çeşitlerin hem de verim ortalamasının üzerinde verim veren 16 hat bulunmaktadır. Bu hatların yüz tane ağırlıkları ise 79,10g ile 52,60g arasında değişmektedir. Tüm denemede, 52,60g ile en düşük yüz tane ağırlığına sahip 18118 numaralı hat 471,05kg/da verim değerindedir. En yüksek verimi 906,05kg/da ile veren 18125 numaralı hat 62.10g yüz tane ağırlığına sahiptir. Denemeler, farklı yüz dane ağırlıklarını, öncelikle verim ve diğer kriterlerle beraber değerlendirmek, farklı tüketici talepleri ve özel ihtiyaçlara yönelik yeni çeşitler geliştirmeye yöneliktir. Ayrıca bu sene taze bakla üretimine uygun bulunan ETA7 hattımız tescile aday gösterilmiş ve 2017-2018 FYD testleri içinde yer almıştır. Adayımıza ait tohum çoğaltma çalışmaları devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler Bakla, Küçük Tane, Verim

DEVAM EDEN PROJE

Proje No: TAGEM/TBAD/16/A14/P07/001 Proje Başlığı Çukurova Bölgesi Bezelye (Pisum sativum L.) Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş DOĞU AKDENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Projeyi Destekleyen Kuruluş Yok Proje Yürütücüsü Dr. Meltem Türkeri Yardımcı Araştırmacılar Dr. Dürdane Mart

Başlama- Bitiş Tarihleri 2016-2020 Projenin Toplam Bütçesi: 30.200

Proje Özeti Bezelye dünya üzerindeki pek çok ülkede taze sofralık ve işlenmiş gıda olarak tüketim

amacı ile geniş çapta üretilmektedir. Konserve ve dondurulmuş gıda olarak işlenme kapasitesi açısından dünya genelinde en fazla üretilen ürünlerden bezelye bir tanesidir.

Ülkemiz birçok kültür bitkisi yönünden zengin genetik kaynaklara sahip olup, bunlardan bir tanesi de bezelyedir. Türkiye orijinli bezelye gen kaynakları farklı araştırmalar ile agronomik ve kalite özellikleri açısından incelenmesi ve ıslah programlarında değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Bezelye gen kaynakları bakımından oldukça zengin olan ülkemizdeki bu gen kaynaklarının farklı ekolojilere uyabilme yetenekleri ile agronomik ve kalite özellikleri yönünden incelenmesi ve bu materyalin hızlı bir şekilde bezelye ıslahı programlarına entegre edilmesi, farklı ekolojik bölgelere uygun Türkiye orijinli yeni çeşitlerin geliştirilmesi açısından oldukça önemli olmaktadır.

Bu amaç doğrultusunda Çukurova Bölgesi Bezelye (Pisum sativum L.) Islah Çalışmaları başlıklı projenin ikinci 4 yıllık ıslah paketi için, ICARDA gen bankasından ve Menemen gen bankasından temin edilen materyaller ile farklı kademelerde Verim Denemeleri, Gözlem Bahçesi, Tek Bitki Sıraları, Melez Bahçesi ve Açılan Materyallerden oluşan denemelerin çalışmaları devam etmektedir. 2016 yılı itibari ile iki adet bezelye çeşit adayımız Tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğüne tescil için sunulmuştur. Aday çeşitlerin değerlendirmeleri tescilde halen devam etmektedir. 2017-2018 yılı yetiştirme sezonu için ise; 3 adet Verim Denemesi, 1 adet Melez Bahçesi, Tescil Denemesi, Açılan Materyallerden oluşan denemelerin ekimleri 18.12.2017 tarihinde, hasatları ise 16-17.05.2018 tarihinde tamamlanmıştır. Ekimden itibaren; Çıkış Süresi (gün), Çiçeklenme Gün Sayısı (gün), Olgunlaşma Gün Sayısı (gün), Bakla Bağlama Gün Sayısı (gün), Bitki Boyu (cm), İlk Bakla Yüksekliği (cm), 100 Tane Ağırlığı (gr) ve Parsel Verimi (kg/da) gibi gözlemler alınmıştır. Alınan gözlemlerden elde edilen veriler ve bu verilerle yapılan istatistik analizi sonuçlarına göre seçilen materyaller ile, 2018-2019 yılı yetiştirme sezonu için kurulacak olan 3 adet Verim Denemesi, 1 adet Melez Bahçesi, Tescil Denemesi ve farklı kademelerdeki açılan materyallerden F1, F2, F3 bitkilerden oluşan denemelerin ekimleri iklim koşullarının elverişsizliği nedeniyle henüz tamamlanamamıştır; ilk fırsatta ekimleri yapılarak değerlendirmeleri yapılacaktır.

DİĞER PROJE Proje Adı Nükleer Teknikler Kullanılarak Leblebilik Nohut Islahı Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Başkanlığı

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar DTB (Denizli Ticaret Borsası)

Proje Lideri Dr. Zafer SAĞEL (TAEK) / Dr. Evren ATMACA (GKTAEM)/ Ali ŞAHİN (DTB)

Proje Yürütücüleri Dr. M. İhsan TUTLUER, Dr. Hayrettin PEŞKİRCİOĞLU, Dr. Gülizar AYDIN, Nüket GÜNÇAĞ, Süreyya ŞEKERCİ, Zafer IŞIK, Abdullah Taner KILINÇ, Ramazan AKIN, Yrd. Doç. Dr. Ali Ramazan Alan, Yrd. Doç. Dr. Fevziye Çelebi Toprak, Şahin Şentürk, Özgen Özeren.

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.05.2016 – 31.12. 2024


Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) TOPLAM 170000 TL

Proje Özeti: Projenin amacı Denizli ve Uşak illerinin iklimin koşullarına adaptasyonu yüksek, makinalı hasada uygun, antraknoza ile diğer hastalıklara toleranslı, yüksek verimli, leblebi sanayinin ihtiyacı olan, iri taneli, kabuğu kolay soyulabilen, işlem görmeye dayanıklı, leblebilik nohut çeşitlerinin geliştirilmesidir. Araştırmada materyal olarak Uşak Kırmızı, Yeşilova, Tavas Nohut Popülasyonları ile Sarı 98 nohut çeşidi kullanılmıştır. Araştırmada materyal 100, 150, 200 ve 250 Gy dozlarında gamma ışını ile ışınlamıştır. 2018 yılında M2 popülasyonları Burdur İlinin Yeşilova ve Uşak İli Ulubey İlçeleri çiftçi koşullarında kurulan denemelerde toplam 544 adet tek bitki seçilmiştir. 2017 yılında seçilen tek bitkiler Burdur İlinin Yeşilova İlçesinde çiftçi koşullarında ekilmiş ve bu denemelerden Tavas popülasyonunun Kontrol parselinde 12, 100 Gy dozuyla ışınlanmış M2 parselinden 11 adet, 150 Gy dozuyla ışınlanmış M2 parselinden 14 adet, 200 Gy dozuyla ışınlanmış M2 parselinden 3 adet, Sarı 98 Kontrol parselinden 7 adet, Yeşilova kontrol parselinden 62 tek bitki seçilirken, Uşak Kırmızı Nohut popülasyonlarından hiç bitki seçilememiştir. Burdur İli Yeşilova İlçesinde kurulan M2 tek bitki sıralarından Sarı 98 çeşidinin 100 Gy dozunda 3 adet, 150 Gy dozunda 4 adet, 200 Gy dozunda 3 tek bitki sırası bulk olarak hasat edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Nohut, leblebi, Mutasyon Islahı, Çeşit.

DİĞER PROJE

Proje No KFYMP-75002 (Devam Eden)

Proje Adı Yarı Sarılıcı Gelişme Formunda Dermason, Barbunya ve Şeker Tane Tiplerinde Kuru Fasulye Çeşitleri Geliştirme Projesi



MTB (Mersin Ticaret Borsası Tohumculuk Araştırma Sanayi ve Ticaret A.Ş)

Proje Lideri İlker ERYİĞİT(MTB) ve Dr. Evren ATMACA (GKTAEM) Proje Yürütücüleri Dr. Sabri ÇAKIR, Ramazan AKIN, Recai İSPAHA Başlama-Bitiş Tarihleri 01.12.2016 – 31.12. 2018


Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2016: 2000; 2017: 16.000; 2018: 34750 TL

Proje Özeti: Araştırmanın temel amacı, yarı sarılıcı gelişme formunda, dermason, barbunya ve şeker tanetiplerinde kuru fasulye çeşitleri geliştirmektir. 2018 yılı çalışmalarında dermason verim ve bölge verim ile barbunya tane tiplerinde Ön Verim ve Verim Enstitü Merkez Kampüs Yerleşkesi arazisinde barbunya tane tipinde Bölge Verim Denemesi Enstitü Toprak Su Kampüs Yerleşkesi arazisinde kurulmuştur. Enstitü Merkez Kampüs arazisinde kurulan Barbunya tane tiplerinde kurulan denemelerde yoğun miktarda görülen kök çürüklüğü hastalığından dolayı denemeden sonuç alınamamıştır. Dermason Verim denemesinde yer alan hat ve çeşitlerin verim değerleri 230,9 ile 382,9 kg/da arasında değişim göstermiştir. Standartları geçen ve üstün özellikteki hatlardan 7 tanesi yapılan gözlem ve verim analizlerine göre seçilmiştir. Dermason Bölge Verim Denemesinde yer alan hat ve çeşitler için verim değerleri 217,8 ile 397,9 kg/da arasında değişim göstermiştir. Standartları geçen ve üstün özellikteki hatlardan 13 tanesi yapılan gözlem ve verim analizlerine göre seçilmiştir. Barbunya Bölge Verim Denemesinde yer alan hat ve çeşitler için verim değerleri 107,9 ile 251,7 kg/da arasında değişim göstermiştir. Standartları geçen ve üstün özellikteki hatlardan 4 tanesi yapılan gözlem ve verim analizlerine göre seçilmiştir. Standartları geçen ve dane şekli ve kalitesi ile ön plana çıkan 3 hat tescile teklif edilecektir. Anahtar Kelimeler: Kuru Fasulye, Barbunya, Dermason, Islah, Çeşit, Hat,

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE GENETİK KAYNAKLAR ARAŞTIRMALARI PROJE

DEĞERLENDİRME TOPLANTISI PROGRAMI

25 Şubat-01 Mart 2019

25 Şubat 2019 Pazartesi I.OTURUM 14.00-15.30

Başkanlık Divanının Oluşturulması

Naciye ÇAKIR Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Programı 2018 Değerlendirmesi TAGEM Sunu

Dilaver ARSLAN Türkiye Milli Botanik Bahçesi Tanıtımı Ankara TMBB Bilgi

Prof.Dr. Alptekin KARAGÖZ Biyoçeşitlilik Kitabı Tanıtımı Aksaray

Üni. Bilgi

Proje Lideri / Sunan Proje / Sunum Adı Kurum Proje Durumu

YENİ TEKLİF PROJELER

Mine AYDİN Ultra Kurutma Metodunun Tohum Canlılığı, Kalitesi,ve Muhafazası Üzerine Etkisinin Araştırılması DOKTORA PROJESİ

Ankara TARM Yeni

Dr. Mehmet HAKAN Türkiye Zeytin Genetik Kaynakları Veritabanı ve Web Sitesinin Oluşturulması

Bornova ZAE Yeni

Şahin ÇİMEN Türkiye Florasındaki Bazı Endemik Ağaç ve Çalıların Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde (TMBB) Ex-Situ Korunması

Ankara TMBB Yeni

Merve YILMAZ

Beypazarı, Ayaş ve Nallıhan İlçelerinde Yayılış Gösteren Bazı Nadir Endemik Bitkilere Ait Çoğaltım Çalışmaları ve Koleksiyon Bahçesi Oluşturulması

Ankara TMBB Yeni

Kahve Arası 15:30-15:50

II.OTURUM 15:50-18:00

Akın ARAS Ankara Florasında Bulunan Dam Koruğu (Sedum L.) Türlerinin Koleksiyon Bahçesinin Oluşturulması ve Botanik Turizmine Kazandırılması

Ankara TMBB Yeni

Dr. Dudu Özlem MAVİ İDMAN

Türkiye Milli Botanik Bahçesi, Bitki Genetik Kaynaklarının Yönetimi Projesi

Ankara TMBB Yeni

Dr. Dudu Özlem MAVİ İDMAN

Ankara İli Kayalık Habitatlarında Bulunan Bazı Doğal Bitkilerin Türkiye Milli Botanik Bahçesinde Modellenmesi

Ankara TMBB Yeni

Hüseyin GÜLDAL Nergis (Narcissus L.) ve Müşkürüm (Muscari Mill.) Cinslerinin Türkiye Milli Botanik Bahçesine Kazandırılması

Ankara TMBB Yeni


I.OTURUM 09:00-10:30

Dr. Pelin ACAR Türkiye Söğüt Genetik Kaynaklarının Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde (TMBB) Muhafazası ve Peyzajı

Ankara TMBB Yeni

Tuğçe ALP TMMB’de Bir Eğitim Bahçesi Olarak ‘Yenilebilir Bahçe’ Uygulaması

Ankara TMBB Yeni

A. Serhat EDİZER Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Üzümsü Meyve Genetik Kaynakları

Tokat OKGKTA

E Yeni

Mehmet ASLAN Badem Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Karakterizasyonu

Adıyaman SKMAE Yeni

ARA 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

Mehmet ŞİMŞEK Türkiye Kuşkonmaz (Asparagus spp.) Genotiplerinin Toplanması, Muhafazası Ve Karakterizasyonu

Yalova ABKMEA Yeni

Osman KAVAK

Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Keçiboynuzu Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmesi, Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Alata BKAE Yeni

Mehmet Erdem KİRAZ

Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Yenidünya Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmesi, Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Alata BKAE Yeni

Şenay BOYRAZ TOPALOĞLU

Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması ve Muhafazası (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Ankara TARM Yeni

Hülya KAYA Zeytin Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası ve Karakterizasyonu (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Bornova ZAE Yeni


III. OTURUM 14:00-15:30

Lerzan Gül AYKAS Bitki Genetik Kaynaklarının Dokümantasyonu (Ara Sonuç ve Yeni teklif) Ege TAE Yeni

Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ

Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Ege TAE Yeni

Lerzan Gül AYKAS Bitki Genetik Kaynaklarının Ex Situ Muhafazası (Ara Sonuç ve Yeni teklif) Ege TAE Yeni

Andaç ÇAVDAR

Çatı Proje: Meyve Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Alt Proje 1: Meyve Genetik Kaynakları Çalışmaları Alt Proje 2: Kocayemiş (Arbutus spp.) Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve Karakterizasyonu (Ege Dilimi) Alt Proje 3: Badem (Prunus communis L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirmesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Ege TAE Yeni

Seyfullah BİNBİR Sebze Genetik Kaynakları (Ara Sonuç ve Yeni teklif) Ege TAE Yeni

ARA 15:30-15:50

IV. OTURUM 15:50-18:00

Dr. Gülden HASPOLAT Süs Bitkileri Genetik Kaynaklar Araştırma Projesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif) Ege TAE Yeni

İsmail SEVİM Tahıl Genetik Kaynakları Araştırma Projesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif) Ege TAE Yeni

Dr. Arzu AYAR İncir (Ficus carica L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Aydın İAE Yeni

Ergül AY Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif) Ege TAE Yeni

Dr. Eylem Tuğay KARAGÜL

Yemeklik Tane Baklagil Genetik Kaynakları Araştırma Projesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Ege TAE Yeni

27 Şubat 2019 Çarşamba I.OTURUM 09:00-10:30

Hasan KOÇ

Malatya, Elazığ İllerindeki Asma Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Malatya KAE Yeni

Dr. Hüseyin İrfan BALIK

Doğu Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları Alt Proje: Fındık Genetik Kaynakları Projesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Giresun FAE Yeni

Selda KAYALAK BALIK

Doğu Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları Alt Proje: Karayemiş (Prunus laurocerasus L.) Genetik Kaynakları Projesi (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Giresun FAE Yeni

Tamer UYSAL

Çatı Proje: Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları Araştırmaları Alt Proje 1: Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması Alt Proje 2: Uluslararası Asma Çeşit/Anaç Koleksiyonunun Oluşturulması ve Muhafazası (Ara Sonuç ve Yeni teklif)

Tekirdağ BAE Yeni

ARA 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

DEVAM EDEN PROJELER

Bitki Genetik Kaynakları

Dr. Necla TAŞ Türkiye Bitkisel Yerel Çeşit Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi ve Envanterinin Çıkarılması (GÜDÜMLÜ PROJE)

İzmir ETAE Bilgi

Dr. Erdinç OĞUR Bitki Genetik Kaynaklarının Ultra Soğuk Koşullarda Dondurularak Muhafaza Edilmesi (Kryoprezervasyon) Araştırmaları

İzmir ETAE Devam

Bengü ESMER TAGEM Genetik Kaynakları Veri Tabanı ve İş Süreçleri Yönetim Sistemi

Ankara TARM Devam

Dr. Erdinç OĞUR Ulusal Gen Bankası Herbaryumu Revizyonu İzmir ETAE Devam

Dr. Kürşad ÖZBEK Türkiye Tohum Gen Bankası Ulusal DNA Barkotlama Projesi

Ankara TARM Devam

Kerem YÜKSEL Serik (Antalya) İlçesinde Etnobotanik Araştırmalar BATEM Devam YEMEK ARASI

12:30-14:00 III. OTURUM

14:00-15:30 Meyve-Asma Genetik Kaynakları

Dr. Adnan DOĞAN

Meyve Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi-II Alt Proje1:Elma Alt Proje 2:Armut Alt Proje 3: Kiraz Alt Proje 4:Şeftali/Nektarin Alt Proje 5:Ceviz Alt Proje 6: Kestane Alt Proje 7: Üzümsü Meyveler

Yalova ABKMAE Devam

Alt Proje 8: Kızılcık Alt Proje 9: Zeytin Alt Proje 10: Hünnap Alt Proje 11: Bazı Kestane Çeşit ve Genotiplerinin Yalova Koşullarında Muhafazası ve Değerlendirilmesi

Çiğdem CEREN

Doğu Akdeniz Bölgesi ve Güneydoğu Zeytin Genetik Kaynaklarının Muhafazası Karakterizasyonu ve Ulusal Genetik Kaynakların Emniyet Yedeklemesi

Hatay ZAE

Geçen yılın yeni teklifi

Turgay SEĞMEN

Çatı Proje: Meyve Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi-III 1.Alt proje: Elma Genetik Kaynakları 2.Alt proje: Armut Genetik Kaynakları 3.Alt proje: Ayva Genetik Kaynakları 4.Alt proje: Kiraz Genetik Kaynakları 5.Alt proje: Vişne Genetik Kaynakları 6.Alt proje: Erik Genetik Kaynakları 7.Alt proje: Ceviz Genetik Kaynakları

Eğirdir MAE Devam

Osman KAVAK Dr. Hasan PINAR Dr. Güçer KAFA M. Erdem KİRAZ

Çatı Proje: Doğu Akdeniz Bölgesinde Meyve Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmesi, Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu Alt Proje1:Keçiboynuzu Alt Proje 2: Avokado Alt Proje 3:Yenidünya Alt Proje 4:Pikan Cevizi

Alata BKAE Devam

Tijen BAHAR Mersin İlinde Doğal Yayılış Gösteren Stachys L. ve Salvıa L. Cinslerine Bağlı Bazı Türlerin Kültüre Alma Olanaklarının Araştırılması

Alata BKAE Devam

ARA 15:30-15:50

IV. OTURUM 15:50-18:00

Nedim GÜLTEKİN Duygu ÖZELÇİ Tahir MACİT Makbule YANAR

Çatı Proje: Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması ve Değerlendirilmesi Alt Proje1:Kayısı Alt Proje 2:Dut Alt Proje 3: Kızılcık Alt Proje 4: Alıç Alt Proje 5: İğde

Malatya KAE Devam

Mehmet UZUN

Çatı Proje: Meyve Genetik Kaynakları Alt Proje1: Antepfıstığı Alt Proje 2: Badem Alt Proje 3: Ceviz

Gaziantep AAE Devam

Alt Proje 4: Zeytin

Ertuğrul İLİKÇİOĞLU Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Amygdalus arabica Olivier’in Toplanması, Karakterizasyonu ve Muhafazası

Gaziantep AAE Devam

Mehmet ÇİÇEK

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Alt Proje 1 : Güneydoğu Anadolu Bölgesi İncir (Ficus carica L.) Genetik kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi Alt Proje 2 :Güneydoğu Anadolu Bölgesi Badem (Amygdalus communis L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi

Diyarbakır GAPUTAE

M

Devam

Hüseyin VURGUN Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası, Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi

Erzincan BKAE Devam

28 Şubat 2019 Perşembe I.OTURUM 09:00-10:30

Dr. İbrahim Kürşat ÖZYURT

Çatı proje: Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları Alt Proje 1: Elma Alt Proje 2: Armut Alt Proje 3: Kiraz Alt Proje 4: Erik Alt Proje 5: Kuşburnu Alt Proje 6: Kızılcık

Tokat OKGKTA

E Devam

Dr. İdris MACİT Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları

Samsun KTAE Devam

Metin KESGİN Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması

Manisa BAE Devam

Osman ÖZATAR Doğu Akdeniz Asma Gen Kaynaklarının Belirlenmesi ve Muhafazası

K.Maraş DAGKTA

E Devam

ARA 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

Kürşat Alp ASLAN Güneydoğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları

Gaziantep AAE Devam

İsmail ESMEK Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları Erzincan BKAE Devam

Duran KILIÇ Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Asma Genetik Kaynakları

Tokat OKGKTA

E Devam

Sebze-Süs Bitkileri Genetik Kaynakları

Dr. Gülay BEŞİRLİ Soğan (Allium cepa L.) Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi

Yalova ABKMAE Devam

Yenilebilir Soğan (Allium cepa L.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Karakterizasyonu ve Muhafaza Araştırma Projesi


III. OTURUM 14:00-15:30

Dr. Esra Cebeci Bazı Yerel Hıyar (Cucumis sativus) Genotiplerinin Morfolojik ve Moleküler Karekterizasyonu ve Değerlendirilmesi

Antalya BATEM Devam

Dr. Levent KESKİN

Türkiye ve KKTC’deki Enginar (Cynara spp.) Genotiplerinin Toplanması ve Morfolojik Karakterizasyonlarının Belirlenmesi

Antalya BATEM Devam

Fatih ERDOĞAN

Çatı Proje: Yerel Sebze Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi Alt Proje: Göller Bölgesinde Yerel Kavun Genotiplerinin Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu ve Seleksiyon Yoluyla Islahı

Eğirdir MAE Devam

Kemal ÇUKADAR

Çatı Proje: Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Alt Proje: Doğu Anadolu Bölgesi Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Erzincan EBKAE Devam

Zakine KADIOĞLU Doğu Anadolu Bölgesinde Sebze Olarak Kullanılan Yabani Bitki Türlerinin Tespiti

Erzincan BKAE Devam

ARA 15:30-15:50

IV. OTURUM 15:50-18:00

Mualla AYDIN Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Sebze Genetik Kaynakları Araştırmaları

TokatOKGKTAE Devam

Dr. Neşe ADANACIOĞLU

Makro Mantar Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

İzmir ETAE Devam

Mustafa Kemal SOYLU Pleurotus Türlerinin Toplanması, Morfolojik Karakterizasyonu, Spor ve İzolatlarının Gen Kaynağı Olarak Muhafazası

Yalova ABKMAE Devam

Dr. Serdar ERKEN Gül (Rosa sp.) Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve Karakterizasyonu

Yalova ABKMAE


Halil İbrahim TUZLACI İstanbul’un Doğal Geofitlerinin Yayılış Alanlarının Belirlenmesi ve Korunması İçin Çözüm Önerilerinin Geliştirilmesi

Yalova BKMAE Devam

Elif KÖKSALAN

Kahramanmaraş Merkez İlçeleri Doğal Florasında Bulunan Bazı Salep Orkide Türlerinin Teşhisi, Yayılış Alanlarının Tespiti, Toprak ve Bitki Besin Maddesi Kapsamlarının Belirlenmesi

K.Maraş DAGKTA

E Devam

01 Mart 2019 Cuma

I.OTURUM 09:00-10:30

Tahıl Genetik Kaynakları


Lens Mill. (Leguminosae) Cinsinde Genetik Çeşitliliğinin Belirlenmesi ve Korunması

Ankara TARM Devam


Türkiye Tohum Gen Bankası’nda Bulunan Yabani Buğday Genetik Kaynaklarının (Triticum spp.) Fenotipik ve Moleküler Sitogenetik Karakterizasyonu

Ankara TARM


Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları

Dr. Erdinç OĞUR Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

İzmir ETAE Devam

Dr. Fethullah TEKİN GAP Yöresi Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları Araştırması Projesi

Diyarbakır GAPUTA

EM Devam

Yem Bitkileri Genetik Kaynakları

Gazi ÖZCAN Orta Anadolu ve Geçit Bölgeleri Baklagil Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Konya BDUTAE Devam

ARA 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

Dr. Mehmet Fatih YILMAZ

K.Maraş Doğal Florasında Bulunan Bazı Baklagil Yem Bitkisi Türlerinin Toplanması ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi

K.Maraş DAGKTA

E Devam

Mustafa UZUN Doğu Anadolu Bölgesi Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Erzurum DATAE Devam

SONUÇLANAN PROJELER

Dr. Erdinç OĞUR İzmir İlinde Bulunan Nadir, Endemik ve Tehdit Altındaki Bitki Türlerinin Toplanması, Ex Situ Muhafazası

İzmir ETAE Sonuç

Çiğdem BOZDEMİR Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitki Türlerinin Agromorfometrik Özellikleri ve Muhafazası

Ankara TARM Sonuç


III. OTURUM 14:00-15:30

Dr. Erol KÜÇÜK Kestane (Castanea sativa Mill.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası, Karakterizasyonu Ve Değerlendirmesi

İzmir ETAE Sonuç

İsmail KARA Geçit Bölgesi Sebze Genetik Kaynakları Eskişehir GKTAE Sonuç

Tamer UYSAL Türkiye Asma Genetik Kaynakları Veritabanı ve Web Sitesinin Oluşturulması

Tekirdağ BAE Sonuç

ARA 15:30-15:50

IV. OTURUM 15:50-18:00

Genel Değerlendirme

Dilek ve Temenniler

Kapanış

YENİ TEKLİFLER

Proje No Proje Adı Ultra Kurutma Metodunun Tohum Canlılığı, Kalitesi

ve Muhafazası Üzerine Etkisinin Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma

Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Mine AYDİN Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2020: 35700 2021: 2750 2022: 5600 2023: 3600 2024: 6000

Proje Özeti: Bitki genetik kaynakları, artan dünya nüfusunun ihtiyaçlarının karşılanması, değişen çevre koşulları nedeniyle yeni çeşitlerin geliştirilmesi ve birçok sektörde de değerlendirilebilmeleri bakımından önem taşımaktadır. Mevcut olan genetik çeşitliliğin gelecek nesillere aktarılabilmesi ise bu kaynakların muhafazası ve kullanımıyla mümkündür. Tohum muhafazası ex situ (Yeri dışında) muhafaza metodları içinde en büyük öneme sahiptir. Tohumun kurutulması; muhafaza süresini uzatmak ve tohum canlılığını korumak için depolama öncesi mutlaka yapılması gereken bir işlemdir. Hasat edildiğinde tohumlar bitki üzerinde kuruyan türler; % 12-14 civarında, yaş tohumlu türler; % 30-45 arasında nem içerir ve ortodoks tohumlar kurutma işleminden etkilenmeden %5±2 neme kadar kurutulabilir. Tohum Gen Bankalarında bu işlem kurutma odalarında yapılmaktadır. Mevcut kurutma ve depolama sistemleri hem çok maliyetli hem de kesintisiz enerji gereksinimine ihtiyaç duyar. Bu çalışma ile maliyeti düşük ve kolay bulunabilir malzemelerle muhafaza süresini uzatmak ve gen bankalarına alternatif bir kurutma yöntemi sunmak amaçlanmaktadır. Ayrıca ultra-kuru depolama ile materyali, mevcut gen bankalarına göndermeden bir kaç yıl boyunca depolama sürecinde, ya da ıslahçı için bir kaç yıl seri halinde yetiştirilme zorunluluğu olduğunda, tohum canlılığındaki kayıpları minimuma indirilebilme olanağını araştırmak amaçlanmıştır. Bu çalışma; ultra kurutma yöntemlerinde depolama süresinin farklı türlerde tohum canlılığı ve tohum yaşlanması üzerine etkisini belirlemek amacıyla planlanmıştır. Tohumlar farklı tohum kurutucuları (pirinç kavuzu, kömür, kül, silika jel) kullanılarak tohum neminin %3 ±0.5’e düşürülmesi ile 10 farklı sürede (6 , 12, 18 24, 30, 36, 42 48, 54 ve 60 ay) gen bankası rutin kurutma işlemine tabi tutulmuş materyalle birlikte soğuk odalarda (5℃) depolanacaktır. Mevcut türlerde depo öncesi ve sonrası tohum canlılığı, normalite, çimlenme hızı, elektriksel iletkenlik, nem içeriği, değerlendirilecek olup; böylece türlerin ultra kurutma yöntemiyle kurutulması, gen bankasına alternatif ucuz kurutma sistemi geliştirilmesi sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler ultra kuru tohum, tohum muhafaza, tohum canlılığı, bitki genetik kaynakları, gen bankası, kömür, kül, kil,pirinç, silika jel

Proje No Proje Adı Türkiye Zeytin Genetik Kaynakları Veritabanı ve Web

Sitesinin Oluşturulması Projeyi Yürüten Kuruluş Bornova Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü -

İZMİR Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Mehmet HAKAN Proje Yürütücüleri Bengü KOYUNCU, Hülya KAYA, Dr. Melek

VERAL Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020 – 31/12/2021 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2020 – 21.500 TL 2021 – 6.500 TL

Proje Özeti: Projede Ülkemiz Zeytin Genetik Kaynaklarına ait veritabanı ve web sitesi oluşturmak amaçlanmaktadır. Böylece uzun yıllardır yapılan çalışma verilerinin standart ve güvenli bir şekilde depolanması sağlanacaktır. Web sitesi aracılığı ile hem zeytin genetik kaynaklarımız hem de çalışmaları hakkında bilgi paylaşımı yapılabilecektir. 1968 yılından bu yana devam etmekte olan “Türkiye Zeytin Genetik Kaynaklarının Toplanması ve Karakterizasyonu” projesi kapsamında survey/toplama, muhafaza ve değerlendirme çalışmalarına ait oldukça yoğun bilgi ve belge birikimi bulunmaktadır. Proje ile bilimsel verilerin çeşit/tip resimleriyle desteklenerek oluşturulacağı bir web sitesi planlanmaktadır. Tüm bu materyalin dokümantasyonunun belirli bir disiplin içinde kayıt altına alınarak veritabanı oluşturulması ve bazı bilgilerin web sitesinde paylaşılması hem zeytin genetik kaynakları zenginliğimizin tanıtımına hem de çalışma işbirliklerine katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler Zeytin, Genetik Kaynak, Veritabanı, Web Sitesi

Proje No Proje Adı Türkiye Florasındaki Bazı Endemik Ağaç ve Çalıların

Türkiye Milli Botanik Bahçesi'nde (TMBB) Ex-Situ Korunması

Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Şahin ÇİMEN Proje Yürütücüleri Dr. Ece GÖKOK, Dr. Özlem MAVİ İDMAN, Dr.

Ayşe YILDIZ, Merve YILMAZ, Rasim AKTAŞ, Dr. Pelin ACAR, Yasemin SEYMAN, Tuğçe Karcı, Hüseyin GÜLDAL, Muharrem CİHAN, Mehtap ÖZTEKİN, Tuğba UÇAR AKYÜREK

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 01.01.2025 Raporun Ait Olduğu Dönem TAGEM 2019 Proje Değerlendirme Toplantısı Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2020: 305.000TL, 2021: 235.000TL, 2022: 190.000TL, 2023: 140.000TL, 2024: 100.000TL

Proje Özeti: Ülkemiz florasındaki yerli ve milli varlıkları korumak, korurken bu kaynakları nasıl ülke ekonomisine kazandırılacağı yolunda bilimsel çalışmalarda bulunmak, ülkemize hizmet etmenin en önemli yollarından birini oluşturmaktadır. Botanik bahçeleri; otsu ve odunsu birçok türün ex-situ muhafazasının yapılarak korunduğu, eğitim ve rekreasyon açısından da önemli sergi alanlardır. Bünyelerindeki tür çeşitliliğinin arttırılması ve ekolojik uyumu sağlayabilecek her türün bu alanda yer alması birçok bilim dalı için önem arz etmektedir. Bu kapsamda otsu bitkilerle birlikte odunsu bitkilere ilişkin çalışmaların da yapılması botanik bahçelerinin bitkisel varlığına ve tür çeşitliliğine katkılar sağlayacaktır. Çok yıllık olmaları, yararlanıcıların bitkiyi dört mevsim görebilmesi ve bu konuda daha önce yapılmış yeteri kadar çalışmanın bulunmaması gibi nedenler, odunsu endemik türlerin botanik bahçelerinde ex-situ koruma yapılmasını öncelikli hale getirmiştir. Odunsu bitkilerin kullanımı özellikle süs bitkileri sektöründe oldukça yaygındır. Bu alanda çalışmaların yapılması ile doğal odunsu türlerin çoğaltılarak kullanımının arttırılması süs bitkileri sektöründe olumlu geri dönüşler sağlayacaktır. Bu bağlamda proje; zengin biyolojik çeşitliliğe sahip Türkiye florasındaki bazı endemik ağaç ve çalıların (53 takson) Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde (TMBB) çoğaltım çalışmalarının yapılarak, alana ve/veya Bitki Sarayı’na plantasyonun sağlanması ve böylece Ex-situ koruma altına alınmasını kapsamaktadır. Yapılacak çalışmalarla taksonlara ilişkin bilgiler güncellenecek, daha önce hiçbir çalışma yapılmamış taksonlara ilişkin bilgi altyapısı oluşturulacaktır. Yerli ilaç sanayide kullanım olanakları ve şehir estetiğine katkıları araştırılacaktır. Ayrıca her bir taksonun herbaryum örnekleri ve DNA bankası veritabanları oluşturularak yüksek miktarda veriye hızlı ve kolay ulaşımı sağlanacaktır. Böylece ülkemize endemik ağaç ve çalı türlerinin varlıklarını devam ettirebilmesi, hedef kitlenin bu türleri tanıması, araştırmalarında kullanılmasına zemin hazırlanmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler Türkiye Milli Botanik Bahçesi (TMBB), endemik bitkiler, DNA bankası, ex-situ koruma, çoğaltım.

Proje No Proje Adı Beypazarı, Ayaş ve Nallıhan İlçelerinde Yayılış

Gösteren Bazı Nadir Endemik Bitkilere Ait Çoğaltım Çalışmaları ve Koleksiyon Bahçesi Oluşturulması

Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Merve YILMAZ Proje Yürütücüleri Dr. Özlem MAVİ İDMAN, Rasim AKTAŞ, Dr. Pelin

ACAR, Yasemin SEYMAN, Muharrem CİHAN, Mine AYDIN, Dr. Meral PEŞKİRCİOĞLU, Şahin ÇİMEN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2020: 75.000 TL, 2021: 55.000 TL, 2022: 23.000 TL

Proje Özeti: Otsu bitkilerin çoğunlukta olduğu çayır ve step ekosistemleri biyolojik çeşitlilik açısından büyük öneme sahiptir. Tarımdan sanayiye birçok sektöre önemli katkılar sağlayan bu ekosistemler endemik tür çeşitliliği açısından da dikkat çekicidir. Özellikle Ayaş, Nallıhan ve Beypazarı yörelerindeki yaygın jipsli step ekosisteminde endemizm oranı oldukça yüksektir. Biyolojik çeşitlilik bakımından önemli bir yere sahip olan bu yörede, Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tehlike kategorileri hassas (VU) ve kritik tehlikede (CR) olan endemik taksonlar bulunmaktadır. Bu araştırma kapsamında, Ayaş, Nallıhan ve Beypazarı yörelerinde bulunan 12 nadir endemik taksonun yetişme alanları ve özellikleri belirlenecek, yayılım alanları tanımlanacak ve Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılarak yetişme alanları haritalandırılacaktır. Arazi çalışmaları sırasında popülasyon yoğunluğuna bağlı olarak toplanacak yaprak örnekleri TMBB Doku ve DNA bankalarında muhafazaya alınacaktır. Ayrıca, bu taksonların tohum ve çelik ile üretim yöntemleri denenecektir. Çoğaltım yöntemleri ile elde edilen bitkilerin morfolojik gözlemleri yapılacak, olası farklılıklar saptanacaktır. Denemeler sonucunda elde edilen çoğaltım materyallerinin Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde belirlenecek uygun alanlara plantasyonu ile taksonların ex-situ korumalarının sağlanması planlanmaktadır. Aynı zamanda, yapılan araştırma ve gözlemler doğrultusunda, katılım odaklı bir anlayış benimsenerek, eğitim seminerlerinin düzenlenmesi ve tehlike altındaki endemik bitkilerin korunması ve canlandırılması konularında farkındalık oluşturulması da hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler Biyoçeşitlilik, botanik bahçesi, çimlendirme, coğrafi

bilgi sistemleri, ex-situ muhafaza.

Proje No Proje Adı Ankara Florasında Bulunan Damkoruğu (Sedum L.)

Türlerinin Koleksiyon Bahçesinin Oluşturulması ve Botanik Turizmine Kazandırılması

Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Akın ARAS Proje Yürütücüleri Dr. Dudu Özlem MAVİ İDMAN, Yasemin SEYMAN,

Duygu MERMER DOĞU, Tuğçe KARCI, Mehmet SARATLI

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020 -31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2020:68.000TL ,2021 : 44.000TL, 2022 : 6.000TL

Proje Özeti: Endemizm oranı oldukça yüksek olan Crassulaceae familyası, Türkiye Florasında 89 tür ile temsil edilmektedir. Ülkemiz için Sedum L. cinsi, bu aileye ait en çok takson barındıran cinstir. Bu proje kapsamında Ankara sınırları içerisinde yetiştiği tespit edilmiş olan 8 adet Sedum L. taksonun doğadan toplanarak çoğaltılıp Türkiye Milli Botanik Bahçesi’ne kazandırılması öncelikle hedeflenmektedir. Ülkemizde ve dünyadaki iklim değişikliklerinin olumsuz etkileri, peyzaj uygulama alanlarında su kullanımının azaltılması konusunda ciddi önlemler alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Sadece peyzaj uygulamalarında değil, araştırmalara yönelik çalışmalarda da doğru bitki ve doğru projeler konusunda seçici davranılmalıdır. Buradan hareketle, bu çalışma ile aynı zamanda Sedum L. taksonlarının Ankara ili coğrafyasında dağılımı gözetilerek, peyzaj karakteristiği, uygulama alanlarında su tüketimi, kuraklığa dayanıklılığı gibi konular araştırılacaktır. Araştırma ile Ankara ili doğal Sedum habitatlarının botanik turizmine katkı sağlama potensiyeli değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler Biyoçeşitlilik, Botanik Bahçesi, Sedum, Koleksiyon

Proje No Proje Adı Türkiye Milli Botanik Bahçesi, Bitki Genetik

Kaynaklarının Yönetimi Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Özlem MAVİ İDMAN Proje Yürütücüleri Dr. Pelin ACAR, Dr. Duygu MERMER DOĞU,

Yasemin SEYMAN, Akın ARAS, Dr. Ayşe VAROL YILDIZ, Dr. Ece GÖKOK, Dr. Kürşad ÖZBEK, Haydar KURT, Hüseyin GÜLDAL, Merve YILMAZ, Rasim AKTAŞ, Şahin ÇİMEN, Tuğba UÇAR AKYÜREK, Tuğçe ALP, Tuğçe KARCI, Senem TÜLEK, Sirel CANPOLAT, Tülin SARIGÜL ERTEK


2020: 306.000 TL, 2021: 171.000 TL, 2022: 152.000 TL, 2023: 107.000 TL, 2024: 54.000 TL

Proje Özeti: Ankara’da 2018 yılında kurulan Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü, hızla çalışmalarına başlamıştır. 2500 dekar alanda hizmet verecek olan Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü, 17 tanesi endemik olan 370 taksonun dağılım gösterdiği bir araziye sahiptir. Botanik bahçelerinin birincil görevi ex situ koruma faaliyetleridir. Ex situ koruma faaliyetlerinin temelini de bitkilere dair taksonomik veriler, endemizm durumları ve tehlike kategorileri belirler. Aynı şekilde taksonomik çalışmaların başlangıcı ve sonucu Herbaryumlardır ve modern taksonomide anatomik, palinolojik ve moleküler karakterler bir arada kullanılmaktadır. Buradan hareketle, proje kapsamında TMBB arazisindeki bitkiler çalışılacak, arazide tespit edilen bitkilerin Herbaryum örnekleri, endemik bitkilerin anatomik ve palinolojik Preparat Koleksiyonları ile, Doku ve DNA Bankası Koleksiyonları oluşturulacaktır. Ayrıca, bahçedeki ağaç ve çalıların fungal hastalıkları tespit edilecek, bahçedeki fungal popülasyonun varlığı belirlenmiş olacaktır. Bu proje aynı zamanda endemik bitkilerin üretim yöntemlerinin ortaya çıkarılabilmesi açısından da altlık niteliğinde olup, bahçede doğal olarak bulunan beş adet endemik bitkinin üretim çalışmaları gerçekleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler Biyoçeşitlilik, botanik bahçesi, koleksiyon, ex-situ muhafaza

Proje No Proje Adı Ankara İli Kayalık Habitatlarında Bulunan Bazı Doğal

Bitkilerin Türkiye Milli Botanik Bahçesinde Modellenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Dr. Özlem MAVİ İDMAN Proje Yürütücüleri Merve YILMAZ, Dr. Pelin ACAR, Yasemin SEYMAN,

Şahin ÇİMEN, Tuğçe KARCI, Rasim AKTAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 Raporun Ait Olduğu Dönem


2020:101.000 TL, 2021:32.000 TL, 2022:20.000 TL, 2023:15.000 TL, 2024:5.000 TL

Proje Özeti: İnsan kullanımı ve müdahalenin az olduğu ya da hiç olmadığı kayalık habitatlar biyolojik çeşitlilik açısından oldukça zengindir. Doğallığını koruyan, aynı zamanda görsel açıdan da değerli bu alanların araştırılması peyzaj çalışmalarında da büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda çalışmada, öncelikle Ankara ilinde kayalık habitatlarda yaşayan bitkilerin doğal yaşam alanlarından toplanıp, üretimlerinin sağlanarak, Türkiye Milli Botanik Bahçesi (TMBB) alanında sergilenmesi amaçlanmaktadır. Aynı zamanda, Botanik Bahçelerinin esas görevi olan koruma faaliyetlerine de katkı sağlanması hedeflenen bu çalışmada, seçilen 20 doğal taksonun 11 tanesi endemik ve Az tehdit altında (LC), Tehlike altına girmeye aday (NT) ve Zarar görebilir (VU) gibi farklı tehlike kategorilerindedir. TMBB’ de Ankara kayalık habitatlarının modellenmesi ile ülkemizdeki biyolojik çeşitlilik alanında yapılan çalışmalara ve Botanik bahçesinin tür çeşitliliğine katkıda bulunulacaktır. Çalışma kapsamındaki doğal bitkilerin süs bitkisi olarak ekonomiye kazandırılması için çoğaltım olanakları belirlenecektir. Ayrıca arazi çalışmaları sırasında toplanacak olan bitkilere ait tohumlar, Tohum Gen Bankalarında muhafazaya alınacaktır. TMBB’nin Milli Herbaryumu, Preparat Koleksiyonları, Doku ve DNA Bankası Koleksiyonları geliştirilmiş olacaktır. Bununla birlikte, TMBB arazisinde mevcutta bulunan yüzey akışı ve eğim derecesi yüksek alanın, kayalık habitatla değerlendirilmesi alanın fonksiyonel kullanımına imkân sağlayacak, botanik bahçesinin sergileme (görsel çekicilik) misyonu geliştirilebilecektir. Bu çalışma ile ‘TMBB Kaya Bahçesi’ oluşturulmaya başlanacak ve devamlılığı için tecrübe kazanılacaktır.

Anahtar Kelimeler Botanik Bahçesi, Kaya Bahçesi, Endemik, Ankara

Proje No Proje Adı Nergis (Narcissus L.) ve Müşkürüm (Muscari Mill.)

Cinslerinin Türkiye Milli Botanik Bahçesine Kazandırılması Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Hüseyin GÜLDAL Proje Yürütücüleri Dr. Dudu Özlem MAVİ İDMAN, Dr. Pelin ACAR, Dr. Ece

GÖKOK, Tuğçe KARCI, Rasim AKTAŞ, Yasemin SEYMAN, Çağla GÜVENÇ BİÇER, Şahin ÇİMEN, Ali GERÇEK, Erdal KAYA

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2023 Raporun Ait Olduğu Dönem


2020: 179.000TL, 2021: 112.000TL, 2022: 31.000TL

Proje Özeti: Estetik görünümleri ile dikkat çeken ve süs bitkileri sektöründe oldukça yaygın olarak kullanılan geofitler, ex situ koruma görevi üstlenmiş olan botanik bahçelerinin de vazgeçilmez birer parçasıdır. Bu projede, ülkemizde oldukça yaygın şekilde ticarete konu olmuş Narcissus L. (Nergis) ve endemizm oranı yüksek olan Muscari Mill. (Müşkürüm) cinslerinin doğadaki varlıklarının incelenmesi, doğadan toplanması ve Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde modellenmesi planlanan ‘Geofit Koleksiyon Bahçesi’ne kazandırılarak, hem ex situ koruma sağlanması hem de sergilenebilmesi amaçlanmıştır. Projenin amaçları doğrultusunda cinslere ait taksonların popülasyonlarının yayılış gösterdiği farklı lokasyonlara arazi çalışmaları yapılarak, bitki ve bitki materyali toplanacaktır. Toplanan doğal bitkiler ile TMBB Milli Herbaryumu, Preparat Koleksiyonu, DNA Bankası ve Doku Bankası Koleksiyonlarına da katkı sağlanmış olacaktır. Arazi çalışmaları sırasında toplanacak olan çiçek soğanlarının TMBB arazisine adaptasyonu ve üretimi çalışmaları sonrasında, bahçede Geofit Koleksiyon Bahçesi modellenecektir. Bu proje, ‘Geofit Koleksiyon Bahçesi’ devamlılığı için daha sonra yapılacak olan çalışmalar açısından da, hem başlangıç hem de altlık niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler Biyoçeşitlilik, Geofit, Narcissus, Muscari, Koleksiyon Bahçesi, ex-situ koruma

Proje No Proje Adı Türkiye Söğüt Genetik Kaynaklarının Türkiye Milli

Botanik Bahçesi’nde (TMBB) Muhafazası ve Peyzajı Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Pelin ACAR Proje Yürütücüleri Dr. Özlem MAVİ İDMAN, Merve YILMAZ, Tuğçe

ALP, Tuğba UÇAR AKYÜREK, Zühal YILMAZ Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2020-31.12.2024 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2020: 97.500TL, 2021: 170.000TL, 2022: 45.000TL, 2023: 5.000TL, 2024: 5.000TL

Proje Özeti: Söğüt cinsi (Salicaceae) dünya genelinde yaklaşık 500 türü kapsamaktadır. Ülkemizde ise doğal olarak yetişen 27 Salix türü yayılış göstermekte, bunların 4 tanesi endemiktir. Morfolojik, anatomik ve moleküler gibi birçok karakterin belirlenmesiyle ancak taksonomik tayini yapılabilmektedir. Bu tarz problemli ve zor cinslerin uzun vadeli genetik ve ekonomik potansiyelinin değerlendirilmesi için koleksiyon bahçelerinin kurulması ve muhafazası son derece önemlidir. İlgili uzmanlarca, Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde (TMBB) kurulması planlanan Söğüt bahçesinin oluşturulması için Türkiye geneli arazi çalışmaları yapılacak, türlerin çelikleri toplanacaktır. Oluşturulan bahçedeki türler ile sulak alan peyzajının yapılması, söğüt genetik kaynakların belirlenmesi, Herbaryum örnekleri, endemik bitkilerin anatomik ve palinolojik Preparat Koleksiyonları ile DNA ve Doku bankasının arşivlerinin hazırlanması, türlerin tıbbi potansiyelinin uygun koşullarda değerlendirilmesi ve uzun süreli korunması bu projenin temel amaçlarını oluşturmaktadır. Moleküler çalışmalar için doku (yaprak örneklerinin) toplanması, bahçede yetiştirilmek üzere çeliklerin getirilmesi ilk hedef olarak belirlenmiştir. Moleküler amaçla toplanan yapraklardan, Türkiye Söğütleri Doku ve DNA bankası oluşturulacak ve en az bir türe ait tüm genom dizisi elde edilecektir. Dünya’da rekreasyon amaçlı kullanılan Söğüt örnekleri, çelikleri bahçeye getirilerek, belirlenen TMBB sulak alanında uygun yöntemler ile dikilip, görselliği zengin, tür çeşitliliği fazla Söğüt bahçesi peyzajı yapılacaktır. Son olarak, yüzyıllardır geleneksel halk tıbbında kullanılan söğütlerden Salix caprea türü üzerinde etken madde analizleri yapılarak, Türkiye Söğütlerinin tıbbi bitki potansiyeli ortaya konacaktır. Aynı zamanda biyoenerji bitkisi olarak kullanılan Söğütlerin, TMBB’nde kurulacak Söğüt bahçesi ile korunması sağlanacaktır. Söğüt genetik kaynakları ihtiva edecek koleksiyon bahçesi uzun vadede birçok önemli bilimsel çalışmaya öncülük edecektir.

Anahtar Kelimeler Söğüt, Salix L., Genetik Kaynak, Koleksiyon, Türkiye Milli Botanik Bahçesi (TMBB), Bahçe Peyzajı, tıbbi bitki, ex-situ muhafaza.

Proje No Proje Adı TMMB’de Bir Eğitim Bahçesi Olarak ‘Yenilebilir

Bahçe’ Uygulaması Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Tuğçe ALP Proje Yürütücüleri Merve YILMAZ, Şahin ÇİMEN, Dr. Kürşad ÖZBEK,

Dr. Özlem MAVİ İDMAN, Yasemin SEYMAN, Ali GERÇEK, Dr. Duygu MERMER DOĞU, Merve GÜMÜŞSOY


2020:240.000 TL, 2021:66.000 TL, 2022:11.000 TL, 2023:6.000 TL, 2024:6.000 TL

Proje Özeti: Kentleşme oranlarının artmasıyla birlikte, şehirlerdeki açık ve yeşil alanların oranı ve kalitesi azalmakta ve toplum doğadan uzak bir şekilde yaşamaktadır. Özellikle kentlerde yaşayan çocuklar; toprağa dokunmadan, yedikleri bitki türlerinin nasıl ve nerede yetiştiklerini bilmeden ve doğa bilinci gelişmeden yetişmektedir. Bu proje kapsamında bitki seçiminde öncelikle çocukların yetiştirebileceği, bitkilerin vejetasyon dönemleri ve bu dönem içinde uygulanacak işlem sırasına göre (ekim/dikim, bakım, hasat) uygulama bahçeleri oluşturulacaktır. Bitkilerin yetiştirileceği yükseltilmiş yatakların yanında, alanda ihtiyaca yönelik sınıf, atölye, pavilyon, yürüyüş yolları gibi yapısal düzenlemeler öngörülmektedir. Uygulamaya ve öğrenmeye yönelik ‘yenilebilir bahçe’de özellikle farklı yaş gruplarındaki çocuklar için geniş kapsamlı eğitim ve aktiviteler düzenlenecektir. Bu eğitim ve aktiviteler, okul sonrası bahçecilik programları, bitki eğitimleri, kompostlama, aşçılık gösterileri, özel etkinlikler, vb. faaliyetleri içerecektir. İlerleyen dönmelerde, Türkiye Milli Botanik Bahçesinde geliştirilecek olan uygulama bahçe modelinin T.C. Milli Eğitim Bakanlığı ile birlikte ortak bir proje ile yurtdışında çok fazla örneği olan ‘Yenilebilir Okul Bahçeleri’ olarak Türkiye genelinde eğitim kurumlarında da uygulamaya geçirilmesi hedeflenmektedir. Bu projenin amacı; kaybolmakta olan, tarım-kent ve tarım-toplum ilişkisini güçlendirmek; yerel bitki çeşitlerinin farkındalığını sağlamak, çocukların bahçeciliğe olan ilgisinin, beslenme bilincinin ve çevre sorumluluğunun artmasını sağlamaktır. Anahtar Kelimeler yenilebilir bahçe, yerel çeşitler, bahçecilik, çocuklar

için bahçecilik, eğitim planlaması.

Proje No:

Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Üzümsü Meyve Genetik Kaynakları

Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Proje Yürütücüsü A. Serhat EDİZER

Yardımcı Araştırmacılar Dr. İ. Kürşat ÖZYURT

Yalçın KAYA

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019 31/12/2023

Projenin yıllara Göre Bütçesi 2019:5 500.TL 2020:6 100 TL 2021: 6 500 2022: 6 100 2023: 6 100 Toplam: 30 300 TL

Proje Özeti:

Türkiye, insanların gıda ihtiyaçlarını karşılamak için yetiştirilen kültür bitkisi çeşitleri bakımından dünyanın en önde gelen gen kaynaklarından bir tanesidir. Türkiye aynı zamanda birçok meyvenin anavatanı olup, bu meyve türlerinin orjin yerlerinden bir tanesi İç Anadolu-Karadeniz Geçit Bölgesidir. Yabani formların birçoğunun zararlılara, ekstrem sıcaklıklara, dona veya kuraklığa karşı doğal dayanma mekanizmaları geliştirmiş olması, muhafaza ve değerlendirme çalışmalarının önemini daha da artırmaktadır.

Karadeniz-İç Anadolu Geçit Bölgesindeki üzümsü meyveler genetik kaynaklarının muhafazası ve değerlendirilmesi için yürütülecek olan bu çalışmada; üzümsü meyvelerin toplanmasından ve muhafazasından 1. derece sorumlu Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü’nden gelen tip ve çeşitlerin muhafazası yapılacaktır. Ayrıca çalışma bölgemizden toplanacak olan çilek, ahududu ve böğürtlen bitkilerinin coğrafik koordinatları “GPS” ile belirlenerek kayda geçirilecek ve örneklerden alınan materyaller çoğaltılarak, Enstitü arazisinde korumaya alınacaktır. Yabani formlar yeni çeşitlerin geliştirilmesinde temel başvuru kaynağı ve gelecek yüzyıllarda canlı kalabilmenin sigortasıdır. Diğer bir ifade ile sahip olunan yabani formlar ülkenin ulusal arşivleridir. Yapılacak çalışma ile bu genetik miras, gelecek nesillere aktarılabilecektir

Anahtar Kelimeler: Meyve Genetik Kaynakları, Muhafaza ve Değerlendirme, Üzümsü Meyveler, Çilek, Ahududu. Böğürtlen

Proje No Proje Adı Badem Genetik Kaynaklarının Toplanması,

Muhafazası ve Karakterizasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş Adıyaman Sert Kabuklu Meyveler Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Proje Lideri Mehmet ASLAN Proje Yürütücüleri Ali Türker YENER, Adil GEZER, Hasan

DENİZHAN, Ahmet Nuri ÖZDAĞ, Ahmet KAVMAZ, Fırat Ege KARAAT




1. Yıl:106,500 - 2. Yıl:43,500 - 3. Yıl:48,850 - 4. Yıl:54,800

5. Yıl: 62,900 Proje Özeti: Ülkemiz birçok meyve türünün gen merkezi konumunda olup, çok sayıda tür ve çeşit zenginliğine sahiptir. Ülkemizde var olan genetik kaynakların toplanması, karakterizasyonu ve muhafazasının yapılması, gerek bu zenginliğin yok olmasının önüne geçmek gerekse de ülke tarımına katkı sunacak yeni çeşitlerin geliştirilmesi amacıyla yürütülecek ıslah çalışmalarında materyal olarak kullanılması açısından önem taşımaktadır. Ülkemiz pek çok meyve türünde olduğu gibi badem için de zengin bir gen kaynağı potansiyeline sahiptir. Genetik kaynaklarının toplanması ve ıslah çalışmalarında etkin bir şekilde değerlendirilmesi ile bu potansiyel avantaja çevrilecek ve ülkemizin dünya badem üretimi ve ihracatında rekabet gücünü artıracaktır. 2020-2025 yılları arasında yürütülecek olan bu çalışmada, doğal bir genetik populasyona sahip olan Adıyaman ili sınırları içerisinde tohumdan yetişmiş farklı özelliklere sahip olan badem genotipleri toplanacaktır. Toplanan genotipler morfolojik ve pomolojik olarak incelenerek Enstitü Müdürlüğümüz bünyesinde oluşturulacak badem genetik kaynakları parselinde muhafaza altına alınacaktır.

Proje No:

Proje Başlığı Türkiye Kuşkonmaz (Asparagus Spp) Genotiplerinin Toplanması, Muhafazası Ve Karakterizasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü - YALOVA

Projeyi Destekleyen Kuruluş Proje Yürütücüsü Mehmet ŞİMŞEK Yardımcı Araştırmacılar Dr.Oğuz GÜNDÜZ, , Uğur CAYMAZ, Dr. Öğr. Üyesi

Nursel İKİNCİ Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12.2024


2020: 59.000, 2021:60000, 2022: 56000, 2023: 48500, 2024:18500 Toplam: 242000 TL

Proje Özeti:

Kuşkonmaz (Asparagus spp.) Liliaceae familyasından sebze, süs bitkisi ve tıbbi amaçlı olarak kullanabilen çok yıllık bir bitkidir. Türkiye kuşkonmaz genetik kaynaklarına sahiptir. Türleri arasında endemik olanları mevcuttur. Bugüne kadar genetik kaynakların toplanması, muhafazası ve karakterizasyonu amacıyla çalışma yapılmayan türlerdendir.

Türkiye florasında bulunan kuşkonmaz türleri toplanıp ex situ koruma ile muhafaza altına alınacaktır. İlerde yapılacak ıslah programları için genetik materyal sağlanmış olacak ve gelecek kuşaklara sağlıklı olarak aktarılmasına katkı sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kuşkonmaz, genetik kaynaklar, ex situ koruma

DEVAM YENİ PROJELER


Proje Başlığı Doğu Akdeniz Bölgesinde Keçiboynuzu Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmesi, Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Proje Yürütücüsü Osman KAVAK Yardımcı Araştırmacılar Halil GÜR, Bülent İŞÇİMEN, Sevinç TEKİN Başlama- Bitiş Tarihleri 2019-2022 Projenin Toplam Bütçesi 70.600 TL Proje Özeti: Keçiboynuzu (Ceratoniasiliqua L.) Fabaceae familyasından herdem yeşil bir bitkidir. Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü ülkelerden başka; Güneybatı Amerika, Avustralya,Güney Afrika, Amerika Birleşik Devletlerinde yetişmektedir. Türkiye, 158.609 tonluk dünya üretiminde 13.405 ton üretimle 5.sırada yer almaktadır. Türkiye’de keçiboynuzu ağaçlarının yaklaşık % 90’ını yabani ağaçlar oluşturmaktadır. Akdeniz ve Ege kıyılarında yetişebilen keçiboynuzu daha çok Mersin, Antalya ve Muğla’da üretilmektedir. Türkiye üretiminin yarıdan fazlası Mersin ilinde gerçekleşmektedir. Keçiboynuzu yıllık ortalama verimi 90–115 kg arasındadır. İklim ve toprak koşullarına bağlı olarak bu değer 300 kg’a kadar çıkabilmektedir. Kuru meyveler çerez ve hayvan yemi olarak doğrudan tüketilirken çekirdekleri gıda, tekstil, kağıt ve petrol endüstrilerinde kullanılmaktadır. Projede keçiboynuzu çeşit ve genotiplerinden oluşan genetik kaynakların morfolojik ve moleküler karakterizasyonunun yapılarak muhafaza altına alınması amaçlanmaktadır. Alata B.K.A.E. arazisinde bulunan 5 çeşit 3 tip ile Doğu Akdeniz Bölgesindeki 172 tip materyal olarak kullanılacaktır. Keçiboynuzları çöğür anacı üzerine aşılanarak her genotipten 8 x 8m olacak şekilde en az 3 adet bitki araziye aktarılacak, Pekmezci ve ark. 2005’e göre fenolojik, morfolojik ve pomolojik, SRAP ve RAPD markır sistemine göre moleküler karakterizasyonu yapılacaktır. Proje sonucunda bölgemizde belirlenmiş olan 180 keçiboynuzu çeşit ve genotiplerinin morfolojik karakterizasyonu yapılacak, oluşturulacak genetik kaynak parseli keçiboynuzu ıslah programlarına destek sağlayabilecektir. Anahtar Kelimeler: Keçiboynuzu, karakterizasyon, genetik kaynak / Carob, characterization, geneticresource.

Proje No:

Proje Başlığı

Çatı Proje: Doğu Akdeniz Bölgesinde Meyve Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmesi, Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu

Alt Proje: Yenidünya Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmesi, Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu 2. Aşama

Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Yürütücüsü Mehmet Erdem KİRAZ

Yardımcı Araştırmacılar Güzin TARIM, Mustafa BİRCAN, Dr. Sevinç TEKİN

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 01.01.2024

Projenin Toplam Bütçesi: 76.500 TL Proje Özeti Ülkemizdeki Yenidünya üretiminin yaklaşık %96’sı Akdeniz bölgesinde yapılmakta olup, üretimin en fazla olduğu iller sırasıyla Mersin, Antalya ve Hatay’dır. Yenidünya üretiminde ülkemiz genelinde ilk sırada yer alan Mersin ili 4.648 dekar alanda gerçekleştirilen 9.691 tonluk üretimle % 63 düzeyinde önemli bir paya sahiptir (Tüik 2017). Bu projede, Yenidünya çeşit ve genotiplerinden oluşan genetik kaynakların fenolojik, pomolojik, morfolojik ve moleküler karakterizasyonunun yapılarak muhafaza altına alınması amaçlanmaktadır. Materyal olarak, Alata BKAEM, BATEM ve MKÜ Ziraat Fakültesi’nde bulunan çeşit ve genotipler ile projenin günümüze kadar yürütülmüş olan ilk diliminde Alata BKAEM. Tarsus-Topçu lokasyonu arazisinde oluşturulan Yenidünya Genetik Kaynakları Koleksiyon Parselinde bulunan çeşit ve genotipler kullanılacaktır. Projenin ikinci dilimi olan bu aşamasında genetik kaynak parselinin bakım çalışmalarına devam edilecek, eksik fidanları tamamlama çalışmaları yapılacak, fenolojik ve pomolojik verilerin alınmasının yanı sıra morfolojik ve moleküler karakterizasyon çalışması yapılacaktır.Proje sonucunda;

- BATEM arazisinde bulunan Yenidünya Genetik Kaynak Parselinin hastalık, zararlı, doğal afet vb. sebeplerle kaybedilmesi riskine karşı bir önlem alınmış olacaktır.

- Bölgemizde mevcut Yenidünya çeşit ve genotiplerinde moleküler ve morfolojik karakterizasyon yapılmış olacaktır.

- Oluşturulacak genetik kaynak parseli Yenidünya ıslah programlarına destek sağlayabilecektir.

Anahtar Kelimeler: Yenidünya, Genetik kaynak, Karakterizasyon

ARA SONUÇ RAPORU

Proje No Proje Adı Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması ve

Muhafazası Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma

Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Kürşad ÖZBEK Proje Yürütücüleri Şenay BOYRAZ TOPALOĞLU, Dilek

İNCEKÖSEBAĞLAN, Fatma Ruveyda ALKAN, Bengü KOYUNCU, Durmuş DENİZ, Mine AYDİN, Rukiye MURAT DURAN, Nurgül SARI

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Proje Özeti Bitki genetik kaynaklarının (Yerel çeşitler, ıslah hatları, kültür bitkilerinin yabani akrabaları, nadir ve endemic bitkiler) toplanması ve muhafazası, TTGB’nin öncelikli amaç ve hedeflerindendir. Bu proje, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü’nde çalışmalarını sürdürmekte olan Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Bölümü çalışmalarının devamlılığını sağlamak üzere; Türkiye’deki tarla bitkileri genetik kaynakları materyalini toplamak, muhafaza etmek, bu materyali bitki ıslahı yapan kuruluşlara sağlayarak tarla bitkileri ıslahına katkıda bulunmak, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ulusal Gen Bankası’nda bulunan materyalin emniyet yedeklerini oluşturmak amacıyla yapılan sürekli bir projedir.

Anahtar Kelimeler genetik kaynaklar, ex situ koruma, gen bankası, herbaryum

YENİ TEKLİF ÖZET

Proje No Proje Adı Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması ve

Muhafazası Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma

Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Şenay BOYRAZ TOPALOĞLU Proje Yürütücüleri Dilek İNCEKÖSEBAĞLAN, Fatma Ruveyda

ALKAN, Bengü KOYUNCU, Durmuş DENİZ, Mine AYDİN, Mine ERTEM, Emine Burcu TURGAY, Ferya TAŞÇI, Cemal KAYGISIZ, Nurhan İNANÇ, Ahmet Murat YARICI, Arif BAŞKÖYLÜ

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 Proje Özeti Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü’nde bitki genetik kaynaklarının muhafazası üzerine çalışmalar 1988 yılından bu yana devam etmektedir. Türkiye Tohum Gen Bankası (TTGB) 2010 yılında Ankara’da faaliyete geçmiştir. Bu projenin amacı TTGB faaliyetlerinin devamlılığını sağlamaktır. Toplama programları sırasında tohum örneklerinin yanı sıra herbaryum örnekleri de toplanacaktır. Muhafaza çalışmaları FAO tarafından belirlenen standartlara göre yapılacaktır. Proje tamamlandığında TTGB bünyesindeki tarla bitkileri genetik kaynaklarına ait tohum ve herbaryumdaki materyal sayısı artırılacaktır. Tarla bitkilerinin ıslahı konusunda çalışan araştırmacılara materyal temin edilecektir. Tarım sistemlerindeki değişmeler ve doğal yaşam alanlarının tahrip olması sonucu kaybolmaya yüz tutan tarla bitkileri genetik kaynakları koruma altına alınmış olacaktır. Oluşturulan TTGB veri tabanı ve yazılım programı aracılığıyla bilgi paylaşımına olanak sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler genetik kaynaklar, ex situ koruma, gen bankası, herbaryum

YENİ TEKLİF ÖZET

Proje No TAGEM/TA/08/06/01/012 Proje Adı ZEYTİN GENETİK KAYNAKLARININ

TOPLANMASI, MUHAFAZASI VE KARAKTERİZASYONU

Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İzmir Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM, Zeytincilik Araştırma Enstitüsü HATAY,

İZMİR Proje Lideri Hülya KAYA Proje Yürütücüleri Dr.Filiz SEFER, Dr.Mehmet HAKAN, Dr.Öznur

ÇETİN, Dr.Nurengin METE, Uğur GÜLOĞLU, Nurcan ULUÇAY, Dr.Melek VERAL, Hande Yılmaz Düzyaman, Dr.Songül ACAR, Halil KÖKTÜRK, Çiğdem CEREN


2020:17250TL 2021:17250TL 2022:17250TL 2023:17250TL 2024:18000TL

Proje Özeti: Dünya üzerinde 2000 den fazla zeytin çeşidi olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizin de zeytin açısından gerek bol miktarda yabanileri gerekse kültür çeşitleri olarak büyük bir zenginliği olduğu bilinmektedir. Diğer zeytinci ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de botanik tanımlaması yapılmamış, agronomik ve teknolojik özellikleri yeterince bilinmeyen çok sayıda zeytin tipi bulunmaktadır. Ülkemizde zeytin çeşitleri ile ilgili survey çalışmaları 1968 yıllarında başlamıştır. Enstitümüzde devam eden survey çalışmaları ile İzmir Kemalpaşa İlçesinde Zeytin Arazi Gen Bankası oluşturulmuştur. Zeytin Arazi Gen Bankasında 92 yerli çeşit 33 yabancı çeşit ve 42 zeytin tipi koruma altında bulunmaktadır. Bu çalışma ile mevcut yerli ve yabancı zeytin çeşitlerinden oluşan arazi gen bankasının muhafazası gerçekleştirilecek, toplama çalışmalarına devam edilerek zeytinde genetik çeşitliliğin artması sağlanacak ve toplanan tiplerin karakterizasyon bilgileri oluşturulacaktır. Islah çalışmaları sonucunda elde edilecek yeni çeşitlerin de Kemalpaşa Arazi Gen Bankasına aktarılarak bu çeşitlerin de korunması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler Zeytin, Arazi Gen Bankası, Karakterizasyon

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM/IY/96/17/05/002 Proje Adı Bitki Genetik Kaynaklarının Dokümantasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Uzm. Lerzan Aykas Proje Yürütücüleri Dr. Necla TAŞ, Dr. Neşe ADANACIOĞLU, Dr.

Erdinç OĞUR, Dr. Selay ELDOĞAN, Zir.Yük.Müh. Kader KURŞUNKIRCI, Tekniker Tevfik TAYLAN, Laborant Soner MEŞREFOĞLU, Tekniker Naif DENİZ

Başlama-Bitiş Tarihleri Sürekli proje (beşinci 5 yıllık dilim, 2014-2018 dönemi)

Raporun Ait Olduğu Dönem 2014-2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014: 365.589 2015: 102.686 2016: 81.763 2017: 68.814 2018: 71.967

Proje Özeti: Bitki Genetik Kaynaklarının Dokümantasyonu projesinde Türkiye’de yürütülen bitki genetik kaynakları araştırma program ve projelerinden elde edilen bilgilerin, kurulan enformasyon sistemi içerisinde dokümantasyonu yapılmaktadır. Bu projenin amaçları şöyle sıralanabilir. a) BGK konusunda yürütülen çalışmalara ve araştırmalara ilişkin farklı kaynaklardan derlenen ve standart olarak kaydedilip işlenen veri setlerinin, bağlantılı veri tabanı sistemleri oluşturularak dokümantasyonun yapılması, b) bu verilerin kullanım kolaylığı bakımından kataloglanması, c) sürvey ve toplama programlarının planlanmasına yönelik harita program paketleri ile donanım birimlerinin geliştirilmesi. Bu amaçla proje kapsamında kullanılan Veri Tabanı Yönetim Sistemi (VTYS), Türkiye’deki bitkisel genetik çeşitliliğin muhafazasına ilişkin doğru, güvenilir ve güncel bilgilerin teminine yönelik olarak özel olarak düzenlenmiş ve komputerize edilmiş bir sistemdir. Bu sistemde kullanılan prosedürler sırasıyla toplama verilerinin hazırlanması, kayıtlama, depo verilerinin hazırlanması, veri girişi, güncelleştirme, veri yönetimi ve analizi ile veri değişiminden oluşmaktadır. 1964-1979 yılları arasında bitki genetik kaynaklarının toplama ve muhafaza bilgilerinin standart olarak derlenmesi amacıyla formlar geliştirilmiş, ancak bilgilerin dokümantasyonu elle yapılmıştır. 1979 yılından itibaren bitki genetik kaynakları dokümantasyon verilerinin bilgisayar ortamına aktarılmasına başlanmış, bu amaçla önce EXIR veri tabanı sistemi kullanılmıştır. 1988 yılında dBASE formatında veri tabanında veri yükleme çalışmalarına başlanmıştır. Bu proje kapsamında, öncelikle Türkiye’de yürütülen bitki genetik kaynakları araştırma program ve projelerinden elde edilen bilgilerin, kurulan merkezi veri tabanı yönetim sistemi içerisinde dokümantasyonunun yapılması amaçlanmaktadır. Hem tohum ve arazi koleksiyonların ex situ koruma çalışmaları, hem de yerinde koruma (in situ) faaliyetleri için dokümantasyon, Ulusal programın ana işlevlerinden biridir. 2018 yılı sonu itibari ile Ulusal Gen Bankasında uzun süreli muhafazaya alınan 62423 adet örneğe ait muhafaza ve pasaport bilgileri ile 35.880 adet herbaryum örneklerine ait bilgiler Ulusal Veri Tabanı Yönetim Sistemine kaydedilmiştir.

Anahtar Kelimeler Bitki genetik kaynakları, dokümantasyon, veri tabanı, veri tabanı yönetim sistemi, veri yönetimi, Coğrafi Bilgi Sistemi

YENİ TEKLİF ÖZET

Proje No TAGEM/IY/96/17/05/002 Proje Adı Bitki Genetik Kaynaklarının Dokümantasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş



Proje Lideri Uzm. Lerzan Aykas Proje Yürütücüleri Zir.Yük.Müh.Kader KURŞUNKIRCI, Dr.Neşe ADANACIOĞLU,

Dr.Erdinç OĞUR, Dr. Selay ELDOĞAN, Dr.Necla TAŞ, Dr.Meral PEŞKİRCİOĞLU, Tekniker Tevfik TAYLAN, Laborant Soner MEŞREFOĞLU, Tekniker Naif DENİZ

Başlama-Bitiş Tarihi Sürekli proje (beşinci 5 yıllık dilim, 2019-2023) Raporun Ait Olduğu Dönem

2019-2023


2019: 456.826 2020: 633.609 2021: 312.965 2022: 241.280 2023: 216.719

Proje Özeti: Bitki Genetik Kaynakları (BGK)'nın sürvey/toplama, üretim/yenileme, muhafaza, karakterizasyon ve değerlendirme çalışmalarına ait bilgilerin derlenmesi, işlenmesi, saklanması, BGK konusunda yürütülen çalışma ve araştırmalardan elde edilen verilerin standart olarak kaydedilip dokümantasyonun yapılması projenin amacını oluşturmaktadır. Muhafaza, pasaport, karakterizasyon ve değerlendirme verileri için farklı veri tabanları hazırlanmıştır. Uygun program paketleri ve sistem birimleri, sürvey-toplama programlarının planlanmasına yönelik harita program paketleri ve donanım birimleri çalışmalara yardımcı olmaktadır. BGK dokümantasyon çalışmaları 1964 yılında başlamış olup, 1979 yılından itibaren kayıt sistemi değiştirilmiş, standart formlar geliştirilmiştir. Projedeki çalışmalar; Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne bağlı tohum ve arazi gen bankaları koleksiyonlarının, ex situ ve in situ koruma çalışmaları, bitki genetik kaynakları bitki grupları projeleri ve bitki genetik kaynakları karakterizasyon ve değerlendirme projeleri ile koordinasyon halinde yürütülmektedir. Materyal: Türkiye’de yetişen her türlü bitki genetik kaynakları materyali ve herbaryum örneklerine ait sürvey, toplama, üretim/yenileme, değerlendirme, muhafaza/saklama çalışmalarına ait her türlü veri ve bilginin kayıtlı olduğu formlar, bilgisayar ortamlarına kaydedilen her türlü bilgi ve bunların oluşturdukları veri tabanı, bilgisayar programları projede kullanılan dokümantasyon materyalini oluşturmaktadır. Metot: BGK Dökümantasyonu Projesinin yeni beş yıllık diliminde (2014-2018) MySQL Tabanlı, ilişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemi kullanılması planlanmaktadır. İlişkisel Veri Tabanı Yönetim sisteminde tekrarlara gerek yoktur. Veri tabanı sistemi, uygulamaların bir bütün olarak tasarlanmasını, alt sistemler arasında ilişkinin kurulmasını ve birden çok uygulamada kullanılan verilerin aynı veri tabanı içinde ortak kullanılacak biçimde tasarlanmasını öngörür. Tüm uygulamaların gereksinim duyduğu veriler birbirleriyle bütünleşik yapıdadır. Dolayısıyla veri kaynağı tek olarak tasarlanır ve böylece veri tekrarları önlenmiş olur.

Anahtar Kelimeler Bitki genetik kaynakları, dokümantasyon, veri tabanı, veri tabanı yönetim sistemi, veri yönetimi, Coğrafi Bilgi Sistemi

ARA SONUÇ RAPORU ÖZETİ

Proje No TAGEM/IY/96/17/05/001 Proje Adı Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ Proje Yürütücüleri Mehmet ALDEMİR, Dr. A. Şemsettin TAN, Dr. Ali

PEKSÜSLÜ, İsmail YILMAZ, Hasan KARTAL, Lerzan Gül AYKAS, Abdullah İNAL, Dr. Ayfer TAN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2014-31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2014: 20.000 2015: 100.000 2016: 10.000

2017: 11.000 2018: 12.000 Proje Özeti: Ülkemiz, kültür bitkilerinin farklılaşma merkezlerinden "Yakındoğu Merkezi" ve "Akdeniz Merkezi" içinde yer almaktadır. Dolayısıyla diğer bazı bitki gruplarında olduğu gibi, endüstri bitkileri grubuna giren türlerin bir kısmı da geniş bir varyasyon göstermektedir. Arkeolojik bulgulara göre birçok endüstri bitkisinin domestikasyon merkezi durumundadır. Neolitik bulgulara göre M.Ö. 7200-6500 yıllarında Doğu Anadolu’da Çayönü’nde keten bulgularına rastlanmıştır. Endüstri bitkilerinin taşıdığı genetik çeşitlilik nedeniyle bu gruba giren türlerin sistematik olarak toplanması ve muhafazasına 1964 yılında başlanmıştır. Bir kısmı geniş varyasyona sahip türlerin, öncelikler esas alınarak surveyinin yapılması, toplanması, miktar ve canlılığını arttırmak için üretilip yenilenmesi (Ü/Y), özelliklerinin belirlenmesi, değerlendirilmesi, uzun süreli muhafazasının sağlanması ve araştırıcıların kullanımına hazır tutulması Endüstri Bitkileri Genetik Kaynaklar Araştırmaları Projesi’nin ana amacını oluşturmaktadır. Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları Survey ve Toplama programları çerçevesinde Türkiye’nin değişik illerinden türlere ait tohum, herbaryum ve vejetatif bitki örnekleri toplanmaktadır. 2018 yılı sonu itibariyle yürütülen toplama programlarında değişik cins ve türlere ait 7955 adet tohum, 273 adet herbaryum ve vegetatif bitki (Arachis hypogea L., Beta spp., Brassica spp., Cannabis sativa L., Carthamus spp., Helianthus annuus L., Linum usitatissimum L., Nicotiana tabacum L., Papaver spp., Sesamum indicum L.) örneği toplanmıştır. Bazı türlerin tohum örnekleri orta ve uzun süreli muhafaza için yeterli değilse, toplanan bitki türlerine ait tohum örneklerinde gerektiğinde üretim yenileme çalışmaları yapılmaktadır. Üretim ve yenileme çalışmaları için tohum örnekleri tarlada üretim yenileme parsellerinde yetiştirilmektedir. Endüstri bitkilerine ait türlerin tohumları ortodoks olduğu için bu tohum örnekleri ex-situ olarak Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE) Ulusal Tohum Gen Bankasında muhafaza altına alınmaktadır. Bu çalışmalar ile yeterli miktarda tohum temin edilerek, üretilip / yenilen 3604 adet örnek orta ve uzun süreli muhafazaya alınmıştır. Muhafazaya alınan türlere ait örneklerin değerlendirilmesi projenin en önemli amaçlarından birisidir. Karakterizasyon çalışmaları endüstri bitkileri grubuna dahil türlerde; ayçiçeği, susam, pancar, tütün ve ketende yapılmıştır. Bu çalışma kapsamında toplam olarak 2563 materyalin karakterizasyonu tamamlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Bitki Genetik Kaynakları, Endüstri Bitkileri, Survey, Toplama, Uzun Süreli Muhafaza, Üretim Ve Yenileme, Karakterizasyon, Ana Bileşen Analizi (ABA), Ayçiçeği, Susam, Pancar, Keten, Kenevir, Aspir, Islah, Genetik, Sitogenetik, Ex-situ, In-situ.

YENİ TEKLİF ÖZETİ

Proje No TAGEM/IY/96/02/06/001 Proje Adı Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ Proje Yürütücüleri Mehmet ALDEMİR, Özgül GÜRCE, Dr.Ali

PEKSÜSLÜ, İsmail YILMAZ, Hasan KARTAL, Elif SEZAY BİLİBAY, Lerzan Gül AYKAS

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2023 Raporun Ait Olduğu Dönem Projede İstenen Bütçe 505.500 TL Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019 2020 2021 2022 2023 287.750 50.550 52.800 56.050 58.350

Proje Özeti: Türkiye, ülke ekonomisi için ekonomik açıdan önemli olan bazı endüstri bitkilerinin orijin ve / veya çeşitliliğinin merkezidir. Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi'nin amacı; germplazmların toplanması, değerlendirilmesi, yenilenmesi, karakterizasyonu ve uzun süreli muhafazasını kapsamaktadır. Endüstri bitkileri genetik kaynaklarındaki çeşitliliğinin önemi nedeniyle bu türlerin sistematik olarak toplanması ve korunması çalışmalarına 1964 yılında başlanmıştır. ETAE Ulusal Tohum Gen Bankası, hem uzun hem orta vadeli depolama için depolama tesislerine sahiptir. Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları survey ve toplama çalışmaları yıllık olarak planlanmakta, Türkiye’nin değişik illerinden, türlere ait tohum ve herbaryum örnekleri toplanmaktadır. Projenin yürürlüğe konduğu 1978 yılından itibaren yürütülen toplama programlarında değişik cins ve türlere ait 7955 adet tohum ve 273 adet herbaryum (N.tabacum, C.sativa, B.napus, H.annuus, L.usitatissimum, Beta sp., S.indicum, Papaver sp., Carthamus sp., P.anisum, A.hypogea vb.) örneği toplanmıştır. Bazı türlerin tohumları orta ve uzun süreli depolama için yeterli olmadığı için toplanan bitki türleri çoğaltılmıştır. Bu çalışmalar ile yeterli miktarda tohum temin edilerek, üretim/yenilemesi yapılan 3604 adet örnek orta ve uzun süreli muhafazaya alınmıştır. Muhafazaya alınan türlere ait örneklerin tanımlanması projenin en önemli amaçlarından birisidir. Bu çalışma kapsamında 2563 materyalin karakterizasyonu tamamlanmıştır. Çalışmalar neticesinde; 44 adet tütün çeşidi tescil ettirilip üretime sunulmuş, 2 adet tütün tescil aşamasında bulunmaktadır. ETAE Ulusal Tohum Gen Bankasında muhafaza edilen yerel susam çeşitleri ile yapılan çalışmalar neticesinde yüksek verim potansiyeline sahip 7 adet susam çeşiti ile aynı şekilde yağlık ve çerezlik ayçiçeği ıslahta kullanımları neticesinde birçok yağlık ve çerezlik hat, populasyon geliştirilmiştir. 3 adet yağlık ayçiçeği çeşiti ve ebeveynleri tescil ettirilmiştir. Çerezlik ayçiçeğinde ise 1 adet çeşitimizin tescil süreci devam etmektedir. Bir kısmı geniş varyasyona sahip türlerin, surveyinin yapılması, toplanması, miktar ve canlılığını arttırmak için üretim/yenileme (Ü/Y) çalışmalarının yapılması, özelliklerinin belirlenmesi, değerlendirilmesi, uzun süreli muhafazasının sağlanması ve araştırıcıların kullanımına hazır tutulması Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırmaları Projesi’nin ana amacını oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Susam, Sesamum indicum L., Islah, Genetik, Adaptasyon, Hastalık ve zararlılar, Verim, Verim komponetleri.

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM/IY/96/17/02/007 Proje Adı Bitki Genetik Kaynaklarının Generatif (Ex Situ,

Tohum) Muhafazası Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Uzm. Lerzan Aykas Proje Yürütücüleri Dr. Necla TAŞ, Dr. Neşe ADANACIOĞLU, Dr.

Erdinç OĞUR, Dr. Selay ELDOĞAN, Zir.Yük.Müh. Kader KURŞUNKIRCI, Tekniker Tevfik TAYLAN, Laborant Soner MEŞREFOĞLU, Tekniker Naif DENİZ

Başlama-Bitiş Tarihleri Sürekli proje (beşinci 5 yıllık dilim, 2014-2018 dönemi)

Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014: 100.000 TL 2015: 105.000 TL 2016: 111.000 TL 2017: 116.000 TL 2018: 122.000 TL

Proje özeti: Türkiye bitki genetik kaynaklarının kaybolmadan, günümüzde ve gelecekte yapılacak araştırmalarda kullanmak amacıyla uzun süreli muhafazası oldukça önemli bir çalışmadır. Bu projenin ana amacı yerel çeşitler, kültür bitkilerinin yabani akrabaları ve Türkiye florasındaki diğer türlerin ortodoks tohumlarının uzun ve orta süreli muhafazasıdır. Bu amaçla toplanan bitki genetik kaynakları materyali tohumlarının nem içerikleri, kurutularak %5-6’ya düşürüldükten sonra nem geçirilmez kutularda saklanırlar. Gen bankasındaki soğuk odalarda 0°C’de aktif ve -18/-20°C’lerde baz koleksiyon olarak muhafaza edilirler. Gen bankasına girişi yapılacak her örnek rutubet ve canlılık testleri uygulanır. Gen bankasında saklanan her örnekte canlılık kontrolü periyodik olarak yapılmaktadır. Ayrıca özellikle yabani türlerin canlılık/çimlenme test yöntemleri üzerinde araştırmalar da yürütülmektedir. Gen bankasından materyal dağıtımı ve yurt dışından materyal introdüksiyonu da talepler üzerine yürütülmektedir. Toplanan herbaryum örnekleri de herbaryumda saklanmaktadır. Bitki Genetik Kaynaklarının Ex Situ (Tohum) Muhafaza Projesi Muhafaza çalışmaları 1964 yılında başlamakla birlikte, çalışmaların projelendirilmesi 1979 yılında başlamıştır. 1972 yılında Ulusal Gen Bankası uzun süreli muhafaza şartlarında uluslararası standartlara ulaşmıştır. 2018 yılı sonu itibari ile 3339 türe ait 62423 adet örnek Ulusal Gen Bankasında uzun süreli muhafazaya alınmıştır.

Anahtar Kelimeler Ex situ muhafaza, gen bankası, tohum fizyolojisi, ortodoks tohum, aktif koleksiyon, baz koleksiyon, canlılık/çimlenme testleri.

YENİ TEKLİF ÖZET

Proje No TAGEM/IY/96/17/02/007 Proje Adı Bitki Genetik Kaynaklarının Generatif (Ex Situ,

Tohum) Muhafazası Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Uzm. Lerzan Aykas Proje Yürütücüleri Dr. Necla TAŞ, Dr.Neşe ADANACIOĞLU, Dr.

Erdinç OĞUR, Dr. Selay ELDOĞAN, Zir.Yük.Müh.Kader KURŞUNKIRCI, Tekniker Tevfik TAYLAN, Laborant Soner MEŞREFOĞLU, Tekniker Naif DENİZ

Başlama-Bitiş Tarihleri Sürekli proje (2019-2023 dönemi) Raporun Ait Olduğu Dönem

2019-2023 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019: 957.645 2020: 1.285.818 2021: 1.078.995 2022: 1.115.862 2023: 1.092.248 5.530.568TL

Proje özeti: Türkiye’deki bitki genetik kaynakları (BGK) ve biyolojik çeşitliliğin kaybolmadan saklanması, günümüz ve gelecekteki araştırıcıların kullanımına sunulması projenin amacını oluşturmaktadır. Bunu gerçekleştirmek için; BGK’nın generatif olarak gen bankası ortamında muhafazasını devam ettirmek için gerekli her türlü bilimsel ve teknik çalışmalar yürütülecektir. Tohum örneklerinin canlılık testleri ve diğer tohum fizyolojisi çalışmaları yapılacak, tohum örneklerinin canlılık test yöntemleri bilinmiyor ise bu test yöntemleri ile ilgili araştırmalar yürütülecektir. Biyolojik çeşitliliğin muhafazası saklanacak örneklerin döllenme ve muhafaza biyolojileri bağlı olarak ex situ veya in situ muhafaza stratejilerinin uygun metotlarından biri seçilerek yapılacaktır. Önümüzdeki 5 yıllık dönemde muhafaza edilen materyalin üretim/yenilemesi çalışmalarına ağırlık verileceği için bu çalışmalar gönderilecek bütçenin miktarına bağlı olarak gerçekleştirilecektir. Materyal: Ulusal program çerçevesinde toplanan ülkemizde mevcut yerel çeşitler ve/veya köy populasyonları, doğal florada mevcut yabani türler ve geçit formlarının yanı sıra özel amaçlar için geliştirilmiş çeşitler ve bazı önemli karakterlere sahip ıslah materyali projenin materyalini oluşturmaktadır. Metot:Ulusal Gen Bankasında gerek muhafaza öncesi ve gerekse muhafaza sırasında ve sonrasında yürütülen çalışmalar uluslararası standartlara göre yürütülecek olup, Proje kapsamında yürütülecek çalışmalar; herbaryum ve tanımlama, muhafaza, materyal değişimi ana başlıkları altında toplanabilir. Her yıl toplanacak örnekler iki set halinde 0oC ve -18oC muhafazaya alınacaktır. Muhafaza öncesi tohumlar kurutularak canlılık ve rutubet testleri yapılacaktır. Muhafazaya alınan materyalde de periyodik olarak canlılık testleri yapılarak muhafazadaki materyal test edilecektir. Muhafazadaki materyal talepler doğrultusunda araştırmalarda kullanılmak üzere dağıtılacaktır. Muhafazaya alınan materyalin herbaryum örnekleri de Herbaryumda saklanacaktır.

Anahtar Kelimeler Ex situ muhafaza, gen bankası, tohum fizyolojisi, ortodoks tohum, aktif koleksiyon, baz koleksiyon, canlılık/çimlenme testleri.

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No

Proje Başlığı Meyve Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Projenin İngilizce Başlığı Fruit Genetic Resources Research Project

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Proje Yürütücüsü Dr. Erol KÜÇÜK


Dr. Andaç ÇAVDAR Uzm. Celal ŞAFAK Dr. Müge ŞAHİN Dr. Mehmet TUTAR Uzm. Deniz AKSOY Fatih ÇAĞIR Uzm. Salih GÖKKÜR

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2014 - 31.12.2018


Proje Özeti: Anadolu; günümüzde yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan meyve türlerinin önemli bir kısmının gen merkezi; bazı meyve türlerinin ise genetik çeşitlilik merkezidir. Meyve genetik kaynaklarındaki çeşitlilik; kültür çeşitlerinin kullanımının yaygınlaşması, yabani ve yerel çeşitlerde aşılama uygulamaları, ormancılık uygulamaları, şehirleşme gibi nedenlerden dolayı sürekli erozyona maruz kalmaktadır. Bu çeşitliliğin korunması ve gelecek nesillere aktarılması için, meyve genetik kaynaklarının surveyi, toplaması, yerinde (in situ) ve arazi gen bankalarında (ex situ) muhafaza edilmesi ve değerlendirmesi yönündeki çalışmalar Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde (ETAE) 1964 yılından beri sürdürülmektedir. Proje faaliyetleri kapsamında 2014-2018 yılları arasındaki ara sonuç raporu döneminde; Arazi gen bankasında bulunan mevcut örneklerin muhafazası, bakımı, kültürel işlemleri, ayva türünde survey programları, muhafaza edilen materyalin, muhafazadan birinci ve ikinci dereceden sorumlu kuruluşları arasında materyal transferleri, muhafazası yapılmakta olan erik ve vişne türlerinde mevcut örneklerin parsel yenileme işlemleri gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Meyve, genetik kaynaklar, survey, muhafaza, karakterizasyon.


Proje No:

Proje Başlığı

Meyve Genetik Kaynakları Araştırma Projesi



Proje Yürütücüsü Dr. Andaç ÇAVDAR

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Erol KÜÇÜK Uzm. Celal ŞAFAK Dr. Müge ŞAHİN Dr. Mehmet TUTAR Uzm. Deniz AKSOY Fatih ÇAĞIR Uzm. Salih GÖKKÜR



Proje Özeti: Meyve genetik kaynaklarındaki çeşitlilik; kültür çeşitlerinin kullanımının yaygınlaşması, yabani ve yerel çeşitlerde aşılama uygulamaları, ormancılık uygulamaları, şehirleşme gibi nedenlerden dolayı sürekli erozyona maruz kalmaktadır. Bu çeşitliliğin korunması ve gelecek nesillere aktarılması için, meyve genetik kaynaklarının surveyi, toplaması, yerinde (in situ) ve arazi gen bankalarında (ex situ) muhafaza edilmesi ve değerlendirmesi, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne (TAPGEM) bağlı Araştırma Enstitüleri tarafından koordineli olarak yürütülmektedir. Bu konudaki çalışmalar Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde (ETAE) 1964 yılından beri sürdürülmektedir. 1964-1994 yılları arasında ise program ETAE tarafından koordine edilmiştir. ETAE meyve genetik kaynakları çalışmaları kapsamında 1964 yılından beri gerçekleştirilen survey, toplama, introdüksiyon çalışmaları sonucu 3.177 örnek belirlenip kayıt altına alınmıştır. Bu örneklerin bir kısmı koordinasyon kapsamında diğer enstitülerce muhafaza edilmek üzere gönderilmişlerdir. Bu araştırma projesi kapsamında ETAE’nin muhafazasından sorumlu olduğu türlerde, mevcut örneklerin arazi gen bankalarında muhafazası sürdürülmekte; yeni survey, toplama programları gerçekleştirilmektedir. Arazi gen bankasında mevcut olan ve yeni alınan bazı örneklerde de değerlendirme çalışmaları sürdürülmektedir. Anahtar Kelimeler: Meyve, genetik kaynaklar, survey, muhafaza, karakterizasyon.

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM/BB/98-17-02-003 Proje Adı Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Seyfullah BİNBİR Proje Yürütücüleri Sevgi MUTLU

Mehmet Asım HAYTAOĞLU Ayşe KAHRAMAN

Başlama-Bitiş Tarihleri 2014 - 2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2014-2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014: 30.000 TL / 2015:31.500 TL / 2016: 33.000 TL / 2017: 34.500 TL / 2018: 36.000TL

Proje Özeti: Bu proje kapsamında 2014-2018 yılları arasında, bitki genetik kaynaklarında; toplama, üretim yenileme ve karakterizasyon çalışmaları devam etmiştir. Bu dönemde 784 adet sebze materyali toplanmış ve 322 adet sebze yerel populasyonunun üretim yenilemesi yapılarak Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ulusal Tohum Gen Bankasına aktarılmıştır. Ayrıca domates, biber ve patlıcan, materyallerinde, IPGRI’nin yayınlamış olduğu tanımlama listeleri ve bu türlere ait UPOV özellik belgelerine göre karakterizasyon çalışmaları yapılmıştır. Domateste 69, biberde 73 ve patlıcanda 8 adet populasyon olmak üzere toplam 150 örneğin morfolojik karakterizasyonu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Sebze, bitki genetik kaynakları, yerel populasyon, toplama, muhafaza, üretim-yenileme, karakterizasyon.


Proje No TAGEM/BB/98-17-02-003 Proje Adı Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Seyfullah BİNBİR Proje Yürütücüleri Sevgi MUTLU

Mehmet Asım HAYTAOĞLU Ayşe KAHRAMAN

Başlama-Bitiş Tarihleri 2019 - 2023 Raporun Ait Olduğu Dönem - Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019: 154.000 TL / 2020:66.000 TL / 2021: 77.500 TL / 2022: 87.000 TL / 2023: 97.000TL

Proje Özeti: Gelişen tekniklerin yardımıyla ivme kazanan çeşit geliştirme çalışmaları ve son yıllarda izlenen tohumluk politikaları, yurdumuza birçok yeni çeşidin girmesine katkıda bulunmuştur. Yeni çeşitlerin, olumlu katkıları yanında köy çeşitlerinin ve primitif varyetelerin erozyona uğratılmasına neden olma gibi, çok önemli olumsuzlukları da bulunmaktadır. Çünkü primitif varyeteler ve köy çeşitleri gelecekteki araştırmalarda başvurulabilecek, bazı konulardaki potansiyelleri henüz aydınlatılamamış eşsiz kaynaklardır. Bu çalışma ile çeşitli nedenlerle kaybolma tehlikesi bulunan üretici elindeki sebze yerel populasyon veya çeşitlerinin toplanması, üretilmesi, muhafazası ve değerlendirilmesine çalışılacaktır. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ulusal Gen Bankası’nda toplanmış veya yeni toplanacak yerel sebze populasyon veya çeşitlerinin tanımlanması yapılacak, daha sonrada bunların değerlendirilerek ıslah programlarına aktarılmasına çalışılacaktır. Bu kaynaklara sahip çıkmak, onları özenle korumak, gelecek kuşaklara ve tüm insanlığa aktarmak projenin amacıdır.

Anahtar Kelimeler Sebze, bitki genetik kaynakları, yerel populasyon, toplama, muhafaza, üretim-yenileme, karakterizasyon.

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM/TA/08/06/01/015

Proje Adı Süs Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi



Proje Lideri Dr. Gülden HASPOLAT

Proje Yürütücüleri Ümran ŞENEL




2014 24000 TL 2015 24000 TL 2016 20500 TL 2017 15700 TL 2018 14300 TL Toplam: 98500 TL

Proje Özeti: Ülkemizde biyolojik çeşitliliğin en büyük parçası olan doğal bitki örtüsü özellikle süs bitkisi olarak kullanılabilen pek çok türü de içermektedir. Ülkemizin mevcut bitki çeşitliği yönünden sahip olduğu zenginlik ve birçok türün ana vatanı olması göz önüne alındığında; ülkemizde ait yeni süs bitkileri türlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi ve ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Başta soğanlı, rizomlu, yumrulu süs bitkileri olmak üzere yüzlerce doğal süs bitkisi türü aynı zamanda endemik bitkilerimiz arasında yer almaktadır. Projede; süs bitkisi olarak değerlendirilebilecek genetik varlığın saptanması ve muhafazası, ilerideki ıslah çalışmalarında yeni kullanım amaçlarına uygun genetik stok bulundurulması ve ekonomik öneme sahip, süs bitkisi olarak değerlendirilebilecek türlerin kullanılabilme olanaklarının araştırılmasına yönelik materyal temini amaçlanmaktadır. Bu amaç ile proje kapsamında survey-toplama çalışmaları yürütülmüş ve ex situ muhafaza amaçlı vejetatif materyal, tohum ve herbaryum örnekleri toplanarak koruma altına alınmıştır.

Anahtar Kelimeler Bitki Genetik Kaynakları, Survey, Toplama, Muhafaza, Süs Bitkileri



Proje Adı Süs Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi



Proje Lideri Dr. Gülden HASPOLAT

Proje Yürütücüleri Ümran ŞENEL




2019 45.000 TL 2020 34.000 TL 2021 34.600 TL 2022 32.000 TL 2023 33.000 TL Toplam:178.600 TL

Proje Özeti: Ülkemizde biyolojik çeşitliliğin en büyük parçası olan doğal bitki örtüsü özellikle süs bitkisi olarak kullanılabilen pek çok türü de içermektedir. Ülkemizin mevcut bitki çeşitliği yönünden sahip olduğu zenginlik ve birçok türün ana vatanı olması göz önüne alındığında; ülkemizde ait yeni süs bitkileri türlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi ve ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Başta soğanlı, rizomlu, yumrulu süs bitkileri olmak üzere yüzlerce doğal süs bitkisi türü aynı zamanda endemik bitkilerimiz arasında yer almaktadır. Projede; süs bitkisi olarak değerlendirilebilecek genetik varlığın saptanması ve muhafazası, ilerideki ıslah çalışmalarında yeni kullanım amaçlarına uygun genetik stok bulundurulması ve ekonomik öneme sahip, süs bitkisi olarak değerlendirilebilecek türlerin kullanılabilme olanaklarının araştırılmasına yönelik materyal temini amaçlanmaktadır. Bu amaç ile proje kapsamında survey-toplama çalışmaları yürütülecek ve ex situ muhafaza amaçlı vejetatif materyal, tohum ve herbaryum örnekleri toplanarak koruma altına alınacaktır. Anahtar Kelimeler Bitki Genetik Kaynakları, Survey, Toplama,

Muhafaza, Süs Bitkileri

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM / TA /08 / 06/ 01 / 014 Proje Adı Tahıl Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri İsmail SEVİM Proje Yürütücüleri Dr. Hatice GEREN, Riza ÜNSAL,

Aydın İMAMOĞLU,Seda PELİT ÜÇEŞ, Ergül AY ÖZTÜRK

Başlama-Bitiş Tarihleri 2014 - 2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018/31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014- 24.675 TL 2017- 30.285 TL 2015- 26.125 TL 2018- 32.460 TL 2016- 28.225 TL

Proje Özeti: Bu projeye ait çalışmalar, Enstitü'nün kuruluş ile başlamış, 1979 yılından itibaren ayrı bitki guruplarına dayalı ülkesel proje şeklinde sürdürülmüştür. Proje çerçevesinde yapılan çalışmalar sonucunda yurdumuzdan toplanan on binden fazla örnek tanımlanarak uzun süreli muhafazaya alınmıştır.1055 Zea mays tohum örneğinde karakterizasyon çalışması tamamlanmıştır. Ayrı bir proje olarak hazırlanmasına rağmen, bu proje içinde değerlendirilen 193 Avena sp. tohum örneğinde karakterizasyon/değerlendirme çalışmaları yapılmıştır. 1997–1998 döneminde 119 Hordeum sp. tohum örneğinde karakterizasyon çalışması sonuçlandırılmıştır. 2014-2018 yılları arasında ulusal tohum gen bankasından alınan 556 adet Triticum örneği, 84 adet Hordeum örneği, 34 Avena örneği ve 3 Zea örneğinde üretim – yenileme çalışması yürütülmüştür.

Anahtar Kelimeler Tahıl,genetik kaynaklar, muhafaza, bitki toplama, üretim, değerlendirme


Proje No TAGEM / TA /08 / 06/ 01 / Proje Adı Tahıl Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri İsmail SEVİM Proje Yürütücüleri Dr. Hatice GEREN, Riza ÜNSAL, Nedim ACAR,

Aydın İMAMOĞLU,Seda PELİT ÜÇEŞ, Ergül AY ÖZTÜRK

Başlama-Bitiş Tarihleri 2019 - 2023 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019: 42.700 TL 2022:57.650 TL 2020: 40.750 TL 2023: 63.750 2021: 53.500 TL

Proje Özeti: Projenin amacı; Türkiye’nin ıslah edilmemiş, kültürü yapılan tahıl çeşitleri ve

bunların yabani akrabalarının sörveyi, toplanması, üretim/yenilemesi, değerlendirilmesi, bunlara ait bilgilerin işlenmesi, uzun süreli saklanması ve istenildiğinde araştırmacılara sunulmasıdır.

Projesi kapsamında Ulusal Tohum Gen Bankasından alınacak yabani ve kültür formu tahıl türlerinin üretim/yenilemesi ve karakterizasyonu gerçekleştirilecek, ayrıca bitki toplama programları ile elde edilen kültür ve yabani formda Triticum, Aegilops, Hordeum, Avena ve Zea gibi çeşitli tahıl türlerinde çok sayıda üretim/yenileme çalışmaları yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler Tahıl,genetik kaynaklar, muhafaza, bitki toplama,

üretim, değerlendirme

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM/TBAD/15/A01/P01/001 Proje Adı İncir (Ficus carica L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve

Değerlendirme Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Lideri Dr.Arzu AYAR Proje Yürütücüleri

Mesut ÖZEN, Aytekin BELGE, M. Ali KARGICAK, Selim ARPACI

Başlama-Bitiş Tarihleri 2016-2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 2019 (Ara Sonuç Raporu) Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: Bu çalışmada, Aydın’ın Umurlu Beldesi’ndeki ve İncir Araştırma Merkez İşletmesi genetik kaynaklar koleksiyon bahçesindeki bazı incir tiplerinin, fenolojik gözlem, morfolojik ölçüm ve meyve kalite karakteristikleri incelenmiştir. Türkiye’de dünya genelinde önemli incir genetik kaynaklarından birinci derece sorumlu İncir Araştırma Enstitüsü’dür. İncir genetik kaynaklarının korunması ve geliştirilmesine yönelik olarak, 2015 yılında TAGEM Program Değerlendirme Toplantısı’nda alınan karar gereği, Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’de emniyet incir genetik kaynakları parseli oluşturulmuştur. 2018 yılında bu parselin Hatay Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne taşınmasına karar verilmiştir. Hatay Zeytincilik Araştırma Enstitüsü incir genetik kaynaklarının korunması açısından ikinci dereceden sorumludur. Günümüzde İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü genetik kaynaklar parselinde 70 erkek, 285 dişi çeşit ya da tip olmak üzere toplam olarak 355 incir çeşit/ tipi bulunmaktadır. Projede, incir genetik kaynakların koruma altına alınması, zenginleştirilip sürdürülebilirliğinin sağlanması, getirilen çeşit ve tiplerin bölgesel değerlendirilmesi sağlanacak ve bu çalışmalara devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler İncir (Ficus carica L.), Ficus carica domestica, Ficus

carica caprificus, genetik kaynaklar


Proje No Proje Adı İncir (Ficus carica L.) Genetik Kaynakları Muhafaza

ve Değerlendirme Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel

Müdürlüğü

Proje Lideri Dr.Arzu AYAR Proje Yürütücüleri Mesut ÖZEN, Aytekin BELGE, Koray KARATAŞ,

Berrin ŞAHİN, Gökhan ORUÇ Başlama-Bitiş Tarihleri 2020-2024 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2020-31/12/2024 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

1.Yıl 13.000, 2. Yıl 13.000, 3. Yıl 13.000, 4. Yıl 16.000, 5. Yıl 13.000 TOPLAM :68.000,00TL

Proje Özeti: Dişi incir genetik kaynakları bahçesi; 1975-1979 yılları arasında Anadolu’da; Karadeniz, Marmara, İç Anadolu, Ege, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Geçit Kuşağı Bölgelerinden yapılan survey ve seleksiyon çalışmaları sonucunda; Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Müdürlüğünden 23 (2004), GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Eğitim Merkezi Müdürlüğünden Diyarbakır yöresinde yapılan survey çalışmaları sonucunda 2 tipin (2009) fidanları Müdürlüğümüz koleksiyon bahçesine dikilerek toplam 273 çeşit ve tiple tesis edilmiştir. Daha sonra 2011 yılında Diyarbakır yöresinden elde edilen 9 tipin çelikleri getirilerek fidanları üretilmiş ve genetik kaynaklarına dahil edilmiştir. Dişi genetik kaynakları parseline 2017 yılında Abbas (Geçit Kuşağı Ens. Müd.), Mut (Mut, Mersin İlçe Tarım Müd.) ve Melli (Burdur Bucak İlçe Tarım Müd.) incirlerinin eklenmesiyle dişi incir genetik kaynakları çeşit ve tip sayısı 285 adete ulaşmıştır. Erkek incir genetik kaynakları parseli oluşturulmaya 1960’lı yıllarda başlanmış, 2013 yılında, Havran’da (8 tip), Bayındır’da (3 tip) yapılan surveyler de dahil edilerek 58 tip genetik kaynakları parselinde tesis edilmiştir. 2017 yılında Mustafa Kemal Üniversitesinden getirilen 12 adet yerel çeşit/ tip eklenerek 70 çeşit/ tipte ulaşılmıştır. Bu parselde 58 tozlayıcının morfolojik ve pomolojik özellikleri belirlenmiştir (2016). Bu sürekli proje ile; koruma altında tutulan çeşit veya tiplerin muhafazası, bölgesel değerlendirilmesi, bu incir çeşit ve tiplerine ait bilgilerin işlenmesi ve araştırma-ıslah çalışmaları için hazır tutulması, belirtilen nedenlerden dolayı kayıpların yaşandığı çeşit ve tiplerin tekrar koleksiyona dahil, zenginleştirilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler İncir, Ficus carica domestica, Ficus carica caprificus,

bitki genetik kaynakları.

ARA SONUÇ ÖZETİ Proje No TAGEM/IY/96/17/02/002 Proje Adı Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Ergül AY Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin ÖZPINAR

Dr. Hülya OKKAOĞLU Melek AKÇA PELEN Ali Alptekin ACAR Dr. Firdevs NİKSARLI İNAL Serhat AKSU

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2014-2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014: 10000 TL 2017: 17000 TL 2015: 15000 TL 2018: 18000 TL 2016: 16000 TL

Proje özeti: Çok çeşitli nedenlerle erozyona uğrayan ve kaybolma tehlikesi bulunan yem bitkisi türlerinin toplanması, üretilmesi ve uzun süreli muhafaza altına alınması, buna bağlı olarak var olan materyalin, bitki üzerinde çalışan araştırıcıların hizmetine sunulması ve daha ileri aşamalarda gelecek kuşaklara yem bitkileri bakımından zengin bir genetik stok bırakılması projenin amaçlarını oluşturmaktadır. Yem bitkilerinin toplanması, üretilmesi ve değerlendirilmesi çalışmaları 1964 yılında başlatılmıştır. 1978 yılından itibaren, Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Projesi kapsamında çalışmalar sürdürülmektedir. Yem bitkileri genetik kaynaklar çalışmaları kapsamında bugüne değin 14 Cins üzerinde 11 423 adet örneğin üretim yenilemesi gerçekleştirilmiştir. Yem bitkilerinde yapılan toplama çalışmaları sonucu 3 familyada, 28 cinse ait 254 türde 6 569 adet tohum örneği Ulusal Gen Bankası’nda muhafaza altına alınmıştır. Yem bitkileri Şubesi tarafından yürütülmekte olan ıslah çalışmaları çercevesinde yem bitkileri genetik kaynakları kullanılarak günümüze kadar 10 adet adi fiğ, 2 adet koca fiğ, 3 adet Macar fiği, 2 adet tüylü fiğ, 1 adet tek yıllık çim ve 2 adet de yonca çeşidi tescil ettirilmiştir. Çok yıllık buğdaygil çalışmalarında ise domuz ayrığı türüne ait 2 adet genotip çeşit tescil aşamasına getirilmiştir.

Projenin son 5 yıllık diliminde; üretim yenileme programına alınan 4 adet Vicia materyalinden 2 adedi, 33 adet Lathyrus materyalinden 30 adedi, 208 adet Pisum materyalinden 197 adedi generatif muhafazaya aktarılmıştır. Ayrıca materyallerde ön değerlendirme çalışmaları yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Yem bitkileri, genetik kaynakları, üretim yenileme,

değerlendirme


Proje No TAGEM/IY/96/17/02/002 Proje Adı Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Ergül AY Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin ÖZPINAR

Dr. Hülya OKKAOĞLU Melek AKÇA PELEN Dr. Hakan CEBECİ

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2019-31.12.2023 Raporun Ait Olduğu Dönem 2019-2023 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019 Yılı: 32000 TL, 2020 Yılı: 31500 TL, 2021 Yılı: 31900 TL, 2022 Yılı: 29500 TL, 2023 Yılı: 30000 TL

Proje özeti: Ülkemizdeki yem bitkileri genetik kaynaklarını toplayarak uzun süreli muhafazaya almak ve Ulusal Gen Bankasında miktarı azalan ya da çimlenme yüzdesi düşen materyalin üretim yenilemesini yapmak, mevcut bitki genetik kaynakları materyalinde ön değerlendirme ve değerlendirme çalışmaları yapmak bu projenin amaçları arasındadır. Bu materyal üzerinde yapılacak değerlendirme çalışmaları sayesinde önemli özelliklere sahip olanlar ıslah çalışmalarına temel teşkil edebilecek ve yeni çeşitlerin geliştirilmesinde katkı sağlayabilecektir. Türkiye florasında bulunan yem bitkileri genetik kaynakları materyalinin muhafaza altına alınması ile kaybolma tehlikesi önlenecektir. Yem bitkileri genetik kaynakları materyalinin uzun süreli muhafazası sağlanarak yem bitkileri genetik kaynaklarının, bu bitkilerin ıslahında çalışan araştırıcılara ve gelecek nesillere aktarımı sağlanacaktır. Anahtar Kelimeler: Yem bitkileri, genetik kaynakları, toplama, üretim

yenileme, değerlendirme

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM / TA / 08 / 06 / 01 / 007 Proje Adı Yemeklik Tane Baklagil Genetik Kaynakları

Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Dr. Eylem TUĞAY KARAGÜL Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 2014-2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2014-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014: 12 950 TL 2015: 14 625 TL 2016: 17 200 TL 2017: 19 200 TL 2018: 22 050

Proje Özeti: Projenin amacı bakla (Vicia faba L.), kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.), nohut (Cicer arietinum L.), börülce (Vigna ungiuculata L.), bezelye (Pisum sativum L.) ve mercimek (Lens culinaris Medik.) türlerine ait yerel populasyonların ve yabani türlerin toplanması, üretim yenilemesi, karakterize edilmesi ve ön ıslah materyali olarak değerlendirilmesidir. Proje ile toplama programlarından gelen baklagil türlerine ait örneklerin ve “Biyoçeşitlilik ve Bitki Genetik Kaynakları Bölümünde” muhafaza altındaki baklagil türlerinde miktarı yetersiz olan ve çimlenme yeteneği düşen örneklerin çoğaltımı yapılmıştır. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ulusal Gen Bankası’nda 8347 adet yerel çeşit ve 340 adet yabani tür bulunmaktadır. Projenin 2005-2018 yıllarını kapsayan süreçte Türkiye’nin farklı bölgelerinden toplam olarak 872 yerel çeşit, 16 yabani tür toplanmıştır. Ege Bölgesi toplama çalışmaları İzmir, Manisa, Aydın, Muğla, Denizli, Afyon, Kütahya ve Uşak; Akdeniz Bölgesi toplamaları da Burdur, Adana, Kahramanmaraş, Osmaniye, Hatay illerinde yapılmıştır. Yabani nohut ve mercimek türleri Bergama’da Kozak, Ödemiş’te Bozdağ yaylalarından toplanmıştır. Örneklerin çoğaltımı türün döllenme biyolojisine ve yabani ya da kültür türü oluşuna göre tarlada veya özel koşullarda (sera, saksı) yapılmıştır. Fasulye örneklerinin tohum çoğaltım işlemi yüksek sıcaklıklarda çiçek dökme nedeniyle Bozdağ yaylasında yapılmıştır. Bakla kısmi yabancı döllenen bir tür olduğu için çoğaltım, izoleli bir şekilde tül seralarda gerçekleştirilmiştir. Yabani mercimek türleri saksılarda yetiştirilmiştir. Tohum çoğaltımları Menemen ve Bozdağ arazilerinde 2453 örnekte yapılmıştır. Nohutta 596, baklada 626, börülcede 235 örnek karakterize edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Anahtar Kelimeler: Yemeklik baklagiller, genetik kaynakları, yerel çeşitler, yabani türler


Proje No TAGEM / TA / 08 / 06 / 01 / 007 Proje Adı Yemeklik Tane Baklagil Genetik Kaynakları

Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Dr. Eylem TUĞAY KARAGÜL Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2019-31.12.2023 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019: 26500 TL 2020: 30000 TL 2021: 34250 TL 2022: 41750TL 2023: 48500

Proje Özeti: Yemeklik tane baklagiller beslenmede önemli düzeyde katkı sağlayan temel protein kaynaklarıdır. Azot bağlama kapasiteleri ile bitkisel üretim sistemlerinde toprağın verimliliğinin artırılmasında ve diğer ürünler için toprak yapısının iyileştirilmesinde önemli işleve sahiptirler. Tarımda ve beslenmede önemli bir yere sahip olan baklagil genetik kaynaklarının korunması ve kullanılması gelecek nesillere bırakılacak en önemli zenginliklerden biridir. Bu nedenle yemeklik tane baklagil genetik kaynakları, ıslah programlarının bugünkü ve gelecekteki ihtiyaçlarını karşılamak için gen bankalarında muhafaza altına alınmalıdır. Türkiye’nin farklı ekolojik koşullarında yetiştirilen yemeklik tane baklagiller; bakla (Vicia faba L.), kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.), nohut (Cicer arietinum L.), börülce (Vigna ungiuculata L.), bezelye (Pisum sativum L.) ve mercimek (Lens culinaris Medik.) türleridir. Bu türlere ait yerel popülasyonların ve yabani türlerin toplanması, çoğaltılması ve özelliklerinin tanımlanarak değerlendirilmesi projenin temel amaçlarıdır. Özellikleri belirlenen populasyonlarda ıslah amacına uygun tipleri belirleyerek ön ıslah materyali oluşturmak hedeflenmektedir. Toplanan türlerin üretim yenileme işlemi türün döllenme biyolojisine, yabani veya kültür formu oluşuna göre tarlada, izoleli seralarda veya saksılarda yapılacaktır. Karakterizasyon için yeterli miktarda tohuma sahip olan örnekler ile deneme kurulacak ve populasyonlar Bioversity International (2007) tanımlama listesinde yer alan özellikler yönünden tanımlanacaktır. Karakterizasyon çalışmaları ile ortaya konan varyasyondan bitki ıslahında yararlanabilmek için o türün ıslah amacına uyan genotipleri belirlenecektir ve bu genotipler çalışılmakta olan ıslah programına aktarılacaktır

Anahtar Kelimeler Yemeklik baklagiller, genetik kaynakları, yerel çeşitler, yabani türler

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No

Proje Başlığı Malatya, Elazığ ve Adıyaman İllerindeki Asma Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-MALATYA


Proje Yürütücüsü Hasan KOÇ


Nihat ÖZKAN-- Kayısı Araştırma Enst. Müd. Adil GEZER—Adıyaman Sert Kab.Arş.Ens.Müd. Hatice ŞAHİNER ÖYLEK—Gap uluslararası Tar.Arş.Ens. Mustafa Sacit İNAN- Manisa Bağ.Arş. Enst. Müd Ahmet Semih YAŞASIN- Tekirdağ Bağ.Arş. Enst. Müd Yrd.Doç.Dr.Adem YAĞCI- Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yrd.Doç.Dr.Hayri SAĞLAM Bilecik Şeyh Edebalı Ünv.


Proje Bütçesi 61.000 TL Proje Özeti: Ülkemiz asmanın anavatanı içerisinde yer alması sebebiyle geniş bir asma çeşit varyasyonuna sahiptir. Ülkemizin farklı ekolojik bölgelerinde olduğu gibi Malatya, Elazığ ve Adıyaman İllerinde de çok sayıda yöresel üzüm çeşidi bulunmaktadır. Bu yöredeki mevcut çeşit zenginliği kanser başta olmak üzere, floksera, ormancılık uygulamaları, son zamanlarda önemi daha da artan değişen çevre koşulları ve küresel ısınma nedeniyle tehlike altına girmiştir. Bu faktörlerin etkisiyle geçmişte bağlarıyla, pekmez ve pestilleri ile ünlü olan bu yöredeki bağ alanları azalmış, verimlilik düşmüştür. Kaybolma riski ile karşı karşıya kalan yöresel çeşitlerimizin muhafaza altına alınarak, koleksiyon parseli oluşturmak üzere bu çalışma 5 yıllık çalışma şeklinde planlanmıştır. Proje kapsamında bu yöreler vejatasyon dönemi içerisinde gezilip, çeşitler tespit edildi. Daha sonra koleksiyon parselinde çeşitlerin fenolojik, pomolojik ve verim kriterleri takip edilerek kaydedildi.1.Aşamada proje sahasında yapılan survey sonucunda farklılık gösteren omcaların koordinat bilgileri alınarak işaretleme yapılmıştır. Omcalara ait özellikler ön ampleografi değerlendirme formuna işlenmiştir. Yıllık gözlem sonuçları kayıt edilmiş ve kalemler araziden alınarak müdürlüğümüz Battalgazi kampüsündeki bağ fidanı aşılama ünitesinde aşılanmıştır. Kolleksiyon bağına dikimi yapılan çeşit ve tipler Çift T Telli terbiye sisteminde Guyot terbiye şeklinde tesis edildi. Bağ 3,5X 2 m mesafe aralıklarında tesis edildi. 2018 yılı içerisinde Kolleksiyon bağında yıllık bakım ve kültürel uygulamalar yapıldı. Kuruyan omcalar tespit edilerek aşılanıp parsele aktarıldı. Terbiye şekline uygun budama ve bakım yapıldı.2018 yılı itibariyle Koleksiyon bağı Akçadağ kampüsüne taşınmaya başlamıştır. Enstitümüz Battalgazi kampüsü bağ yetiştiriciliği için uygun olmadığından taşınma işlemi zorunluluk arz etmiştir. Anahtar Kelimeler: Malatya, Elazığ, Adıyaman, Asma Genetik kaynakları, Kolleksiyon, Muhafaza.

YENİ TEKLİF ÖZET Proje No Proje Adı Malatya ve Elazığ İllerindeki Asma Genetik

Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-MALATYA Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Hasan KOÇ Proje Yürütücüleri Nihat ÖZKAN Kayısı Arş.Enst.Müd

Oktay Turgay ALTUN Kayısı Arş.Enst.Müd Yılmaz UĞUR Kayısı Arş.Enst.Müd Metin KESGİN Manisa Bağ.Arş. Enst Müd Ahmet Semih YAŞASIN Tekirdağ Bağ.Arş. Enst. Müd Dr.Öğretim üyesi Adem YAĞCI Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2020:48.500 2021:17.000 2022:19.500 2023:22.000 2024:28.500

Proje Özeti: Ülkemiz bağcılık için en elverişli iklim kuşağı üzerinde bulunmakta olup asmanın anavatanları arasındadır. Bölgede yüzyıllar boyunca süregelen bağcılık faaliyetleri çok sayıda üzüm çeşidinin varlığına yol açmıştır. Zamanla bazı yöreler kendine özgün çeşitleri ve yetiştirme tarzı ile geleneksel bağcılık yöreleri olarak şekillenmişlerdir.

Ülkemiz olağanüstü bir bitkisel çeşitliliğe sahip olup çok zengin doğal bitki kaynakları açısından önem taşımaktadır. Son zamanlarda kayda değer çok önemli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen bu zenginlik büyük bir tehdit altındadır. Tarım ve Ormancılık, sanayileşme, su kaynaklarının kullanımı gibi uygulamalar doğal habitatlar üzerinde baskı oluşturmaktadır.

Asmanın Türkiye'nin hemen her yerinde yetiştiği düşünülürse çok zengin ve değişik özelliklere sahip yerel çeşit/tip olarak genetik kaynağa sahiptir. Bu çeşit/tiplerin tespit edilmesi, muhafazası, tanımlanması ve genetik materyal olarak özellikle ıslah çalışmaları olmak üzere uygulamaya konulması büyük bir öneme haizdir. 2009 yılında başlanan bu proje ile Malatya,Elazığ illerinde bulunan ve tehdit altında olan bitki gruplarından asmanın yetişme alanlarının belirlenmesi, toplanması ve muhafazası amaçlanmaktadır.. Mevcut olan asma genetik koleksiyonunun yanında yeni asma genotipleri tespit edilerek bu koleksiyona dahil edilebilecektir. Projede daha önce yer alan Adıyaman ili AYK kararıyla Antepfıstığı Araştırma Enstitüsüne devredilmiştir. Proje devamlı bir proje olduğundan TAGEM uygulama talimatı uyarınca yeni teklif olarak sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Malatya,Elazığ,Asma, Üzüm Çeşidi ve Tipi, Genetik

Kaynak, Koleksiyon Bağı

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM/TA/08/06/01/001 Proje Adı Doğu Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları

Araştırmaları Alt Proje: Fındık Genetik Kaynakları Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Fındık Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Dr. Hüseyin İrfan BALIK Proje Yürütücüleri Selda KAYALAK BALIK, Ömür DUYAR Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Projenin Toplam Bütçesi (¨¨) 44.000 TL Proje Özeti: Bitkisel biyoçeşitlilik bakımından oldukça zengin olan Anadolu birçok meyve türünün anavatanıdır. Bu meyve türlerinden en önemlilerinden biri de fındıktır. Anadolu fındığın iki önemli türüne (Corylus avellana L. ve Corylus colurna L.) ev sahipliği yapmaktadır. Ekonomik olarak fındık tarımı yapılan Karadeniz Bölgesinde üretici bahçelerinde çeşitler arasında ve çeşit içerisinde önemli bir varyasyon söz konusudur. Ayrıca, Anadolu’nun birçok yerinde deniz seviyesinde 2000 rakıma kadar geniş bir alanda yabani fındık tiplerine rastlamak mümkündür. Ancak hızlı nüfus artışı, şehirleşme, sanayileşme, yerel çeşitlerin yerini ticari çeşitlerinin alması, doğal afet gibi çevresel tahripler ve genetik erozyon gibi nedenlerle çok zengin olan fındık genetik kaynağı varlığımız hızla kaybolmaktadır. Bu nedenle fındık gen kaynaklarının tespit edilmesi, tanımlanması ve muhafaza edilmesi ileride yapılacak ıslah çalışmalarına kaynak oluşturması açısından oldukça önemlidir.

Bu projede, Fındık Araştırma Enstitüsü arazi gen bankasında bulunan, karakterizasyonu yapılmış fındık genetik kaynağının muhafazası, surveyler sonucunda yeni tespit edilen bireylerin karakterizasyonu ve ileri ıslah çalışmalarında kullanılması amaçlanmıştır. Rapor dönemi içerisinde Bolu, Çankırı, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin illerinde surveyler yapılmış tespit edilen genotipler arazi gen bankasına aktarılarak genotip sayısı 440’a ulaşmıştır.

Morfolojik, fenolojik ve pomolojik özellikleri belirlenmiş genotiplerin moleküler ve biyokimyasal karakterizasyonu 2013-2016 yılları arasında TÜBİTAK’ın desteği ile yürütülen ‘Türk ve Slovenya Fındıklarında (Corylus avellana L.) Genetik Çeşitlilik ve İlişkilendirme Analizleri’ projesi kapsamında yapılmıştır. Yine TÜBİTAK’ın desteği yürütülen ‘Yaprak Açım Zamanı Bakımından Farklılık Gösteren Üç Fındık Çeşidinde Yeni Dizileme Yöntemleri Kullanılarak Transkriptom Analizlerinin Gerçekleştirilmesi’ ve ‘Fındıkta Yeni Görülen ve Tahripkar Bir Külleme Etmenine Karşı Genomik Kaynaklar Aracılığıyla Dayanıklılık Genlerinin Belirlenmesi’ isimli iki ayrı projede yaprak açım zamanını kontrol eden genlerin belirlenmesi ile bu karakterden sorumlu olan moleküler mekanizmalar ve biyolojik süreçler hakkında bilgi elde edilerek marköre dayalı ıslah çalışmalarına olanak sağlanmıştır. Ayrıca, son yıllarda fındık üretim alanlarında büyük ekonomik kayıplara sebep olan külleme hastalığına dayanıklı ve hassas genotipler tespit edilerek ileride yapılacak ıslah çalışmalarında kullanılabilecek materyal tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler Fındık, genetik kaynak, karakterizasyon, ex-situ

muhafaza


Proje No Proje Adı Doğu Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları

Araştırmaları Alt Proje: Fındık Genetik Kaynakları Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Fındık Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Dr. Hüseyin İrfan BALIK Proje Yürütücüleri Selda KAYALAK BALIK, Emin TAYLAN, Dr. İdris

MACİT, Erol AYDIN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2019-31.12.2023 Talep Edilen Toplam Bütçe 100.000 TL Proje Özeti: Bu projede, ülkemizde yayılış gösteren yöresel veya gelişmiş çeşitlerin ve yabani türlerin surveyi, toplanması, muhafazası, materyalin değerlendirilmesi, bilgilerin envantere işlenmesi ve araştırıcıların kullanımına sunulması amaçlanmaktadır. Fındık genetik kaynakları ile ilgili araştırmalar entitümüzde 1969 yılından bu tarafa yürütülmektedir. Yapılan çalışmalar neticesinde belirlenen 440 fındık genotipi Fındık Araştırma Enstitüsü (Giresun) ve Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (Samsun) arazi gen bankalarında muhafaza edilmektedir. Genetik materyalin morfolojik, fenolojik ve pomolojik karakterizasyonu 1989 ile 1992 yılları arasında UPOV kriterlerine göre yapılmıştır. Moleküler ve biyokimyasal karakterizasyonu ise 2013 ile 2016 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Projenin önümüzdeki 5 yıllık diliminde Karadeniz Bölgesi dışında kalan ve fındığın ekolojik istekleri bakımından sınırlarını zorlayabilecek alanlarda surveyler yapılarak özellikle kuraklık ve zirai dona mukavameti yüksek olan genotiplerin tespit edilmesi ve genetik varyasyonun artırılması amaçlanmaktadır. Ayrıca arazi gen bankasına aktarılmış olan genotiplerin karakterizasyon çalışmalarına devam edilecektir. Anahtar Kelimeler Fındık, genetik kaynak, karakterizasyon, ex-situ

muhafaza

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM/TA/08/06/01/001 Proje Adı Doğu Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları

Araştırmaları (Alt Proje: Karayemiş (Prunus laurocerasus L.) Genetik Kaynakları Projesi)

Projeyi Yürüten Kuruluş Fındık Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Proje Lideri Selda KAYALAK BALIK Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin İrfan BALIK, Çiğdem BULAM KÖSE,

Tuğba ER, Özlem BOZTEPE, Dr. İdris MACİT, Erol AYDIN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014 – 31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2014-2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014: 12.200 TL 2015: 12.200 TL 2016: 12.200 TL 2017: 12.200 TL 2018: 12.700 TL

Proje Özeti: Türkiye, gerek coğrafi yapısı gerekse farklı ekolojik koşulları nedeniyle dünyanın önemli gen merkezlerinden biridir. Bu nedenle ülkemiz birçok meyve türünün anavatanı ve dünyada meyvecilik kültürünün önemli bir merkezi durumundadır. Ülkemizde ekolojik koşulların uygunluğundan dolayı zengin doğal kaynaklara ve çeşitliliğe sahip önemli yerlerden biri de Karadeniz Bölgesi'dir. Bölgede farklı meyve ve bitki toplulukları bulunmaktadır.

Bunların en önemlilerinden biri olan karayemiş, bölgede doğal olarak yetişen, bölge insanında tüketim alışkanlığı bulunan, ayrıca çit bitkisi olarak da değerlendirilen bir türdür. Bununla beraber, özellikle son yıllarda hızlı kentleşme, yakacak için ağaç kesmeler, doğal afetler ve daha birçok farklı nedenlerle çok zengin olan karayemiş genetik kaynağı varlığımız hızla kaybolmaktadır.

Bu nedenle gen merkezi Karadeniz Bölgesi olan karayemişte yok olmak üzere olan gen kaynaklarının toplanması, muhafazası, karakterizasyonu ve ticari değeri olabilecek tiplerin tescil edilerek çeşitlerin geliştirilmesi gerekmektedir.

Bu proje ile Karadeniz Bölgesi Karayemiş Seleksiyonu Projesi sonucu elde edilen 78 tipten; Fındık Araştırma Enstitüsü ve Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü arazilerinde kurulan arazi gen bankalarındaki materyalin muhafazası, yapılan surveyler sonucunda tespit edilen yeni tiplerin karakterizasyonu ve kültürel bakım işlemlerinin yapılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler Karayemiş, Prunus laurocerasus L., Karadeniz Bölgesi,

Genetik Muhafaza, Karakterizasyon

YENİ TEKLİF ÖZET


Proje Adı Doğu Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları

Araştırmaları (Alt Proje: Karayemiş (Prunus laurocerasus L.) Genetik Kaynakları Projesi)

Projeyi Yürüten Kuruluş Fındık Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Proje Lideri Selda KAYALAK BALIK Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin İrfan BALIK, Damla ÇİL, Emin Taylan,

Tuğba ER, Prof. Dr. Sami DOĞANLAR, Dr. İdris

MACİT, Erol AYDIN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2023 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019: 22.000 TL - 2020: 25.000 TL – 2021:11.500 TL – 2022: 12.000 TL – 2023: 13.500 TL

Proje Özeti: Karayemiş Karadeniz Bölgesinin doğal bir bitkisidir. Bölgenin sahilinden 2000 m yüksekliklere kadar ve bazı iç kesimlerinde doğal bitki örtüsü içinde bol miktarda ve çok farklı özelliklerde bulunmaktadır. Bu bölgede taze meyve ve işlenmiş olarak (reçel, marmelat, pekmez, tuzlama v.b.) değerlendirilerek, yerel pazarlarda pazarlanmaktadır. Yoğun olarak yetiştirildikleri yerlerde bile kimyasal gübre ve zirai ilaç kullanılmamaktadır. Bu proje ile Karadeniz Bölgesi Karayemiş Seleksiyonu Projesi ve yapılan surveyler sonucu elde edilen 89 tipin; Fındık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü arazilerinde kurulan arazi gen bankalarındaki materyallerin korunması ve kültürel bakımlarının yapılması sağlanacaktır. Ayrıca yapılacak surveyler sonucundan yeni tespit edilen tipler arazi gen bankasına aktarılacak ve karakterizasyonu yapılacaktır. Ülkemizde ve Dünyada yeni bir meyve türü olan Karayemişin; ıslah, yetiştirme tekniği, gıda teknolojisi alanlarında yapılacak araştırmalar için materyal olarak kullanıma sunulması hedeflenmektedir ve üstün özellikli görülen tiplerin tescili için çalışmalar yürütülecektir.

Anahtar Kelimeler Karayemiş, Prunus laurocerasus L., Karadeniz Bölgesi,

Genetik Muhafaza, Karakterizasyon

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM/TBAD/15/A01/P01/005 Proje Adı Çatı Proje: Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları

Araştırmaları Alt Proje 1: Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması

Projeyi Yürüten Kuruluş Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Tamer UYSAL Proje Yürütücüleri Ahmet Semih YAŞASIN, Onur ERGÖNÜL, Zeliha

ORHAN ÖZALP Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2015 - 31/12/2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 - 31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2015:8.000 2016:8.000 2017:8.000 2018:8.000 2019:8.000

Proje Özeti: Ülkemizin bitkisel çeşitlilik açısından mevcut potansiyeli, ıslah çalışmalarına ve araştırma

çalışmalarına kaynak sağlamaktadır. Bu projede ülkemizin asma genetik kaynaklarının belirlenmesi, toplanarak milli koleksiyon bağında muhafaza edilmesi, üzüm genotiplerinin envanterlerinin veri tabanında kayıt altına alınması, ampelografik ve moleküler karakterizasyonlarının yapılması amaçlanmaktadır.

Proje dönemi içerisinde Cevzane, Reşealya, Sinciri, Karröd, Gevre, Hergifi, Sipio, Memky eyşo, Gözene, Aşkar, Beşirane, Düvrevi, Tayifi, Gadöv, Veledizine, Binetati, Rotik, Meyane, Hezirane, İsimsiz (Siirt), Aysuluk, Şarap üzümü ve Kuş üzümü (Dimbit) olmak üzere toplam 23 genotipin ampelografileri tamamlanmıştır.

Milli Koleksiyon Bağı’ndaki çeşitlerin şaraplık özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 1997-2006 yılları arasında yapılan çalışmalar neticesinde belirlenen ve kaliteli sınıfta yer alan Yayla (Bolu-1974) ve Karamenüş (Malatya-1984) çeşitleri tescil ettirilmiştir.

Edirne ilinde Keçimemesi, Kokulu misket ve Kokulu beyaz tipleri yapılan survey çalışması ile kayıt altına alınmış olup kış döneminde aşı kalemleri temin edilecektir.

Asma genetik kaynakları çalışma grubu olarak Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde toplantı yapılmıştır. Tokat ilindeki koleksiyon bağları yerinde gezilerek incelenmiş, proje çalışmaları hakkında gerekli bilgi alışverişi yapılmıştır. Bunun yanı sıra ildeki bağcılık potansiyeli yerinde gözlemlenmiştir. Yörenin yerel çeşidi olan Narince bağları, yaprak salamura işleme tesisleri gezilmiş ve katma değeri ile yöreye kazandırdıkları bizzat görülmüştür

Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü ile Bursa, Balıkesir, Bilecik illerinden toplam 43 genotipin akrabalık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmaya materyal temin edilmiştir.

Milli koleksiyon bağında bulunan materyalin Türkiye Meyve-Bağ Genetik Kaynakları Veri Tabanındaki bilgileri güncellenerek kayıt altına alınmıştır. Koleksiyon bağlarımızda kültürel bakım işlemleri, destek sistemlerinin oluşturulması, budama gibi yapılması gereken işlemler gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler Asma, Üzüm Çeşidi ve Tipi, Genetik Kaynak, Koleksiyon Bağı

YENİ TEKLİF ÖZET

Proje No Proje Adı Çatı Proje: Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları

Araştırmaları Alt Proje 1: Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması

Projeyi Teklif Eden Kuruluş Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Tamer UYSAL Proje Yürütücüleri Ahmet Semih YAŞASIN, Onur ERGÖNÜL, Zeliha

ORHAN ÖZALP Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 31/12/2024 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2020:58.000 2021:29.000 2022:30.500 2023:32.500 2024:55.500

Proje Özeti: Ülkemiz bağcılık için en elverişli iklim kuşağı üzerinde bulunmakta olup asmanın

anavatanları arasındadır. Bu nedenle bölgede yüzyıllar boyunca süregelen bağcılık faaliyetleri, çok sayıda üzüm çeşidinin varlığına yol açmıştır. Zamanla bazı yöreler kendine özgün çeşitleri ve yetiştirme tarzı ile geleneksel bağcılık yöreleri olarak şekillenmişlerdir.

Olağanüstü bir bitkisel çeşitliliğe sahip olan ülkemiz için zengin doğal bitki kaynakları önem taşımaktadır. Ancak, son zamanlarda kayda değer çok önemli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen bu zenginlik büyük bir tehdit altındadır. Tarım ve ormancılık, sanayileşme, su kaynaklarının kullanımı gibi uygulamalar doğal habitatlar üzerinde baskı oluşturan tehditlerdendir.

Asmanın Türkiye'nin hemen her yerinde yetiştiği düşünülürse çok zengin ve değişik özelliklerde (yerel çeşit/tip olarak) genetik kaynağa sahiptir. Bunların tespit edilmesi, muhafazası, tanımlanması ve genetik materyal olarak özellikle ıslah çalışmaları olmak üzere uygulamaya konulması büyük bir öneme haizdir.

Bu amaçla farklı bölgelerde bulunan ve tehdit altında olan bitki gruplarından asmanın yetişme alanlarının belirlenmesi, toplanması ve muhafazası gereklidir. Proje ile mevcut olan asma genetik koleksiyonunun yanında yeni asma genotipleri tespit edilerek bu koleksiyona dahil edilebilecektir. Süreç içerisinde eklenen genotiplerin morfolojik karakterizasyonlarının yanısıra moleküler tanımlamaları da yapılacaktır

Anahtar Kelimeler Asma, Üzüm Çeşidi ve Tipi, Genetik Kaynak, Koleksiyon Bağı

ARA SONUÇ ÖZETİ

Proje No TAGEM/TBAD/13/A01/P01/010 Proje Adı Çatı Proje: Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları

Araştırmaları Alt Proje 2: Uluslararası Asma Çeşit/Anaç Koleksiyonunun Oluşturulması ve Muhafazası

Projeyi Yürüten Kuruluş Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Tamer UYSAL Proje Yürütücüleri Bekir AÇIKBAŞ, Serkan CANDAR, Tezcan ALÇO, Onur

ERGÖNÜL, Ahmet Semih YAŞASIN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2015 - 31/12/2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 - 31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2013:10.000 2014:17.00 2015:17.000 2016:16.000 2017:20.000 2018:-- 2019:--

Proje Özeti: Projede yabancı üzüm çeşitleri ile anaçlarının koleksiyon bağında muhafaza altına alınması,

öncelikle ıslah çalışmaları olmak üzere araştırma projelerine materyal sağlanması ve tanımlama çalışmalarında referans alınan çeşitlerden faydalanılması amaçlanmaktadır.

2018 yılında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü uygulama bağında bulunan Ohanes, Morsey Native, Delbele, Petit Syrah ve Morsleleh üzüm çeşitlerinden aşı kalemleri alınmış, aynı yıl aşılama yapılarak koleksiyon bağına dahil edilmiştir. Ayrıca Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümünden Kishmish Vatkana çeşidi temin edilmiştir.

Kurumumuz tarafından yürütülmekte olan Poliploidi projesi çalışmalarında klasik melezlemelerde ebeveyn olarak Kyoho çeşidi kullanılmıştır. Ayrıca yeni çeşit elde edilmesi amacıyla yürütülen diğer projemizde klasik melezleme çalışmalarında sofralık çeşitlerden Superior Seedless, Early Cardinal ve Kyoho çeşitleri kullanılmıştır.

Ampelografi çalışmalarında yabancı çeşitlerden referans çeşit olarak faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler Asma, Üzüm Çeşidi, Anaç, Genetik Kaynaklar, Koleksiyon Bağı


Proje No Proje Adı Çatı Proje: Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları

Araştırmaları Alt Proje 1: Uluslararası Asma Çeşit/Anaç Koleksiyonunun Oluşturulması ve Muhafazası

Projeyi Teklif Eden Kuruluş Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Tamer UYSAL Proje Yürütücüleri Bekir AÇIKBAŞ, Serkan CANDAR, Tezcan ALÇO,

Onur ERGÖNÜL, Ahmet Semih YAŞASIN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 31/12/2024 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2020:14.000 2021:15.000 2022:16.000 2023:18.500 2024:19.500

Proje Özeti: Bitki genetik kaynakları, küresel gıda güvenliğinin biyolojik temellerini

oluşturmaktadır. Değişen çevre koşullarına karşın hızla büyümekte olan dünya nüfusunun beslenme sorunu, genetik kaynakların önem ve değerini biraz daha arttırmaktadır.

Dünya’da 14000’in üzerinde üzüm çeşit/tipi yetiştirildiği öngörülmektedir. Bazı botanikçiler Vitis vinifera L. yi iki alt türe ayırmaktadırlar. Birincisi Güney ve Orta Avrupa, Kuzeybatı, Afrika, Batı Anadolu ve İsrail’de yaygın olan V. vinifera L. subsp. sylvestris (C.C. Gmel) Hegi ’dir. İkincisi olan ssp caucasia Vav ise Güney Rusya, Kafkasya, Anadolu, İran, Turkistan ve Keşmir de yaygındır.

Projenin amacı ülkemizde bulunan yabancı asma çeşitlerini toplayarak muhafaza etmek, ıslah, gıda ve yetiştirme çalışmalarına materyal temin etmektir.

Proje ile ülkemizde yetiştiriciliği yapılan, farklı enstitü ve üniversitelerin koleksiyonunda bulunan yabancı üzüm ve anaç çeşitleri toplanarak Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü arazisinde, her üzüm ve anaç çeşidinden 8 er omcanın yer aldığı koleksiyon bağı oluşturulacaktır.

Anahtar Kelimeler Üzüm Çeşidi, Anaç, Koleksiyon, Genetik Kaynak

DEVAM EDEN PROJELER

Proje No TAGEM/17/A07/P09/009 Proje Adı Bitki Genetik Kaynaklarının Ultra Soğuk Koşullarda

Dondurularak Muhafaza Edilmesi (Kryoprezervasyon) Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Erdinç OĞUR Proje Yürütücüleri Dr. Neşe ADANACIOĞLU Başlama-Bitiş Tarihleri Sürekli proje (5 yıllık dilim, 01.01.2017- 31.12.2021

dönemi) Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Toplam: 120.000 TL 2017:70.000 2018: 30.000 2019: 10.000 2020: 5.000 2021: 5.000

Proje Özeti: 2018 proje döneminde sarımsak (Allium sativum L.) yerel çeşitleri kullanılarak sürgün

uçlarından alınan meristemler droplet-vitrifikasyon, enkapsülasyon-vitrifikasyon ve vitrifikasyon tek aşamalı yöntemleri kullanılarak kriyoprezerve edilmiştir. İlk olarak uygulanan tek aşamalı yöntemlerden damlacık dondurma tekniği ile kriyoprezerve edilen sarımsak meristemlerde sıvı azot sonrası en iyi rejenerasyon oranı 30 dakika PVS2 muamelesi sonrası elde dilirken (%20), enkapsülasyon-vitrifikasyon tekniğinde en yüksek rejenerasyon 60 dakika PVS2 uygulaması ile elde edilmiştir (% 12,5). Diğer taraftan uygulanan kriyoprezervasyon tekniklerinden en başarılısı vitrifikasyon tekniği olmuştur. Yöntemde 90 dakika PVS2 uygulaması %25 oranında “zor türlerde” başarılı sayılabilecek bir rejenerasyon elde edilmesiyle sonuçlanmıştır.

Projenin diğer bir çalışma materyali olan, Thymus cilicicus bitkisi in vitro ortama başarılı bir şekilde aktarıldıktan sonra yeteri kadar mikroçoğaltımı sağlanan bitkilerde kriyoprezervasyon çalışmaları başlatılmıştır. İlk olarak tek aşamalı dondurma tekniklerinden droplet-vitrifikasyon tekniği uygulanmış olup 90 dakika PVS2 ile % 72,5 oranında başarılı bir sonuç elde edilmiştir.


Proje Adı TAGEM Genetik Kaynakları Veri Tabanı ve İş Süreçleri Yönetim Sistemi

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - Ankara

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Bengü Koyuncu Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2017 - 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi Proje Özeti: Genetik kaynak, bugün veya gelecek için gerçek ve potansiyel değer taşıyan işlevsel kalıtım birimleri içeren materyal olarak tanımlanmaktadır. (Anonim,2012) Dünya nüfusundaki hızlı artış, ulusları genetik kaynaklarını korumaya ve bu konudaki haklarını artırmak amacıyla mevcut verileri dokümante ederek saklamaya itmektedir. Bakanlığımızın görevleri arasında bulunan Genetik Kaynakların (GK) yönetimi ile ilgili hedef ve politikaları belirlemek ve Bakanlık adına genetik kaynakları korumak, geliştirmek, erişim ve bunlardan doğacak yararların adil ve eşit paylaşımını, izleme ve denetleme çalışmalarını ve sürdürülebilir kullanımını sağlayacak tedbirleri almak üzere düzenlemeler yapmak yer almaktadır. Projemizin amacı; bu önemli çalışmalara ait tutulan her türlü bilgiyi uluslararası dokümantasyon kurallarına uygun olarak standart hale getirmek ve merkez bir veri tabanına aktarmaktır. Bu amaçla kurulacak olan Veri tabanı Yönetim Sistemi’nde Asp.Net 4.0 framework altyapısı ve 2008 MySQL R2 veri tabanı yazılım araçları kullanılacaktır. Yazılım sistemi internetin olduğu her yerden ulaşılabilmesi amacıyla web tabanlı olarak tasarlanacaktır. Sistem, yazılım geliştirme yöntemleri arasında bulunan Agile Scrum metodolojisi ve çok katmanlı yazılım mimarileri kullanılarak geliştirilecektir. Bu sayede her aşamada kullanıcıların önerileri ve istekleri dikkate alınarak geliştirilecek olan sistem esnek bir yapıya sahip olacaktır. Projenin yayına verilmesi için hesaplanan süre 60 aydır. Bu süre Genel Müdürlüğümüzde bulunan Genetik Kaynakları çalışan tüm enstitülerin verilerinin toplanması, standart hale getirilmesi, analizi, veri tabanının analizi/kurulması ve sistemin yayına verilmesini kapsamaktadır. Proje araştırmadan çok geliştirme projesi olma niteliği taşımaktadır. Proje hedefi ülkemiz genetik kaynaklarıyla ilgili kaydedilen bilgilerin standart halde dokümantasyonu düzenlemek, uluslararası yapılacak olan sözleşmelere ön hazırlık yapmak (uluslararası standartta veri hazırlama), gelecek nesillere aktarılacak bilgi birikiminin korunmasını sağlamak, enstitülerin (genetik kaynak çalışmalarını) iç işlerini elektronik hale getirerek kaynakların yönetimini düzenlemek ve birçok araştırma ve ıslah projesine destek sağlamaktır. Hazırlanacak olan TAGEM Genetik Kaynakları Veri Tabanı ve genetik kaynak çalışan enstitülerin iç işlerini düzenleyecek olan Elektronik Yönetim Sistemi projemizin çıktıları arasında yer almaktadır. Ülkemizin genetik kaynak mirasına sahip çıkması, bu bilgileri araştırmacılar ve gelecek kuşaklara doğru aktarılabilmesi, proje bitimiyle genetik kaynaklarla ilgili veri tabanının oluşturulması nedenleri ile projenin önemi büyüktür.

Proje No TAGEM/17/A07/P09/002 Proje Adı Ulusal Gen Bankası Herbaryumu Revizyonu Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Erdinç OĞUR Proje Yürütücüleri Uz. Lerzan AYKAS, Umut ÖZER, Tefik TAYLAN, Dr.

Selay DOĞAN Başlama-Bitiş Tarihleri Sürekli proje (5 yıllık dilim, 01.01.2017- 31.12.2021

dönemi) Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

120.000 TL 2017: 40.000 TL 2018: 30.000 TL 2019: 20.000 TL 2020: 20.000 TL 2021: 10.000 TL

Proje Özeti: Dünya Herbaryum İndeksinde (Index Herbariorum) ‘IZ’ kısa adı ile kodlanan Ege

Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE) Herbaryumu, ETAE ve diğer enstitülerimizde yürütülen proje çalışmalarında toplanan bitki örneklerinin, uluslararası standartlarda uzun süreli saklandığı bir herbaryumdur. Proje kapsamında, öncelikle IZ herbaryumunda teşhisi yapılmamış olan örneklerin, çeşitli kaynakların kullanılmasıyla bilimsel adı bulunarak teşhisi yapılacaktır. Ayrıca tanımlaması yapılan örnekler fotoğraflanarak, TAGEM dijital herbaryumuna aktarılacaktır.

2018 yılında Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi ile herbaryum örneklerinin teşhisi için protokol imzalanmıştır. Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi ile koordineli bir şekilde 2000 adet herbaryum örnekleri teşhis edilmiştir.

Dijital herbaryum çalışmalarında, fotoğraf netliği ve kalitesinin artırılması için çalışmalar yapılmış ve uluslararası bir kalite yakalanmıştır. Teşhisi yapılan tüm örnekler TAGEM dijital herbaryumuna aktarılacaktır.

Tüm herbaryum örneklerinin yeni sisteme göre revizyon çalışmalarına devam edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Proje No TAGEM/17/A07/P09/016 Proje Adı Türkiye Tohum Gen Bankası Ulusal DNA Barkodlama

Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü/Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürliğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Proje Lideri Kürşad ÖZBEK Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 2017 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2017 ile 31/12/2018 arası Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: Projede Moleküler Tanımlama; DNA İzolasyonu, DNA Konsantrasyonunun Ayarlanması, DNA Kalite Jel Elektroforezi, Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PZR), Saflaştırma (Pürifikasyon) ve DNA Dizi Analizi şeklinde; Biyoenformatik analizler ise; Dizileme sonrası kalite kontrol, filtreleme, tekrar-dizileme, Çoklu hizalama ile çeşitliliğin gösterilmesi /incelenmesi, Barkod bilgilerinin, var olan kütükle ve taksonomik bilgilerle birleştirilmesi, Uluslararası veri tabanlarında tarama, var olan bilgilerin tespiti ve iyileştirilmesi şeklinde gerçekleşmektedir. Projenin ilk aşamasında 100 örneğin DNA barkodlarının çıkartılması hedeflenmesine rağmen; 200 adet endemik veya önemli görülen örneğe ait DNA izolasyonları ve rbcl primerine ait 2 bölge bakımından DNA barkodlamaları tamamlanmıştır. Elde edilen barkod verilerinin Ulusal DNA Barkod Veri Tabanına ve BOLD sistemine girilmesiyle ilgi Biyoinformatik analizler devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Proje No TAGEM/TBAD/A/18/A7/P9/326 Proje Adı Serik (Antalya) İlçesinde Etnobotanik Araştırmalar Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Kerem YÜKSEL Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 21/12/2018 arası Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: -Projede bu zamana kadar Serik ilçesinde mahalle (köy)’lerinde kaynak kişiler tespit edilmiştir. -Kaynak kişilerle yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen etnobotanik kullanımlar not edilmiştir. -Görüşmeler sırasında arazide mevcut olan bitkiler kaynak kişilerle beraber toplanılmış. -Toplanılan bitkilerin herbaryum materyali haline getirildikten sonra tür teşhisleri gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Proje No: TAGEM/TBAD/B/18/A7/P9/09 Proje Başlığı

Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi-III

Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Yürütücüsü Dr. Adnan DOĞAN


Selma ÖZYİĞİT, Dr. M. Emin AKÇAY, Dr. Zeynep ÖZDEMİR EROĞLU, Dr. Nesrin AKTEPE TANGU, Erdal ORMAN, Dr. Mehmet BAŞ, Sevgi POYRAZ ENGİN, Dr. Burhan ERENOĞLU, Ayşe FİDANCI, Emre BİLEN


Projenin Toplam Bütçesi: 95.000 TL 2017: 30.000 TL; 2018: 20.000 TL; 2019: 15.000 TL; 2020: 15.000; 2021: 15.000 TL

Proje Özeti Bitki genetik kaynakları, biyolojik çeşitlilik önemli kaynak niteliğinde olup bir bitki

türünün gen havuzundaki kalıtsal bilginin çeşitliliğini ve zenginliğini ön plana çıkarmaktadır. Bu türlerin korunması, geleceğin bitkisel üretiminin güvence altına alınması bakımından oldukça önemlidir.

Alt Projeler: 1. Elma Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 2. Armut Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 3. Kiraz Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 4. Şeftali/Nektarin Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve

Değerlendirilmesi 5. Ceviz Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 6. Kestane Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 7. Üzümsü Meyveler Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve

Değerlendirilmesi 8. Kızılcık Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 9. Zeytin Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 10. Hünnap Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 11. Trabzon Hurması Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve

Değerlendirilmesi 12. Kocayemiş Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 2018 yılı proje dönemi içerisinde Kiraz ve Ceviz türlerinde yeni parsel oluşturulmuştur.

Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından gönderilen kiraz çeşit ve tipleri yeni parsele eklenmiştir. Yine aynı Enstitü tarafından gönderilen Trabzon Hurması genotiplerinden bu alt projeye ait parsel ilk kez tesis edilmiştir. Şeftali/Nektarin genetik kaynaklarında yeni parsel oluşturmak için geçen sene yapılan aşılardan elde edilen fidanların sökümü gerçekleştirilmiş olup 2019 yılında yeni parsel kurulacaktır. Kırmızı frenküzümü türünde 1 genotipin tescili yapılarak Çeliks ismi verilmiştir. Tüm türlere ait parsellerde gerekli kültürel işlemler gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler; Tür, Çeşit, Genotip, Muhafaza

Proje No: TAGEM/TBAD/13/A01/P01/003

Proje Başlığı

Meyve Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi-3 Alt Proje 1) Elma 2) Armut 3) Ayva 4) Kiraz 5) Vişne 6) Erik 7) Ceviz Genetik Kaynakları

Projeyi Yürüten Kuruluş Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir


Proje Yürütücüsü Turgay SEYMEN

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Şerif ÖZONGUN, Figen AKYÜZ, Yadigar KAŞIK


Projenin Toplam Bütçesi: 2019: 23.000 TL 2020: 21.000 TL 2021: 20.000 TL

2022: 20.000 TL

Proje Özeti Pek çok meyve türünün anavatanı sınırları içerisine giren Türkiye’de hızlı kentleşme, sanayileşme ve buna benzer nedenlerden dolayı meyve genetik kaynaklarının kaybolması söz konusudur. Tüm dünyada genetik kaynağı materyalinin planlanması, muhafazası ve değerlendirilmesi büyük önem kazanmıştır. Çünkü genetik materyalin kaybolması, genetik çeşitliliğin de kaybolmasına sebep olmaktadır. Bu zenginliğin kaybolmaması ve değerlendirilmesi gelecek nesiller adına bize düşen bir görevdir. Gelecekte hem çeşit hem de ıslah materyali olarak önemli olabilecek materyallerin muhafazası, toplama işlemlerine devam edilmesi ve materyallerin özelliklerinin belirlenmesi projenin amacını oluşturmaktadır.

Proje kapsamında armut, ayva, elma, erik, kiraz, ceviz ve vişne meyve türlerinde birinci ve ikinci derecede sorumlu kuruluş olarak 6 türde her çeşit/tip’den 3’er bitkinin sağlıklı bir şekilde ex-situ şartlarında korunması sağlanacaktır.


Proje Başlığı

Çatı Proje:Doğu Akdeniz Bölgesinde Meyve Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmesi, Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu

Alt projeler:1- Keçiboynuzu 2- Badem 3- Avokado 4- Yenidünya 5-Pikan cevizi

Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü


Proje Yürütücüsü Osman KAVAK (Keçiboynuzu)

Dr.Güçer KAFA (Avokado)

M.Erdem KİRAZ (Yenidünya)

Mustafa BİRCAN( Badem, Pikan cevizi)

Yardımcı Araştırmacılar 1- Keçiboynuzu: Osman KAVAK, Halil GÜR, Bülent İŞÇİMEN, Sevinç TEKİN

2- Badem: Mustafa ÜNLÜ, Dr.Davut KELEŞ, Dr. Ajlan YILMAZ, Dr. Hasan PINAR, Prof. Dr. Aydın UZUN

3- Avokado: Onur UYSAL, Nesrin KARATAŞ, Savaş NAMDAR, Dr. Süleyman BAYRAM

4- Yenidünya: Mehmet Erdem KİRAZ, Mustafa BİRCAN, Mustafa ÜNLÜ, Nesrin KARATAŞ, Filiz BAYSAL, Seyla TEPE, Prof. Dr. Aytekin POLAT

5-Pikan cevizi: Mustafa ÜNLÜ, Filiz BAYSAL, Mehmet ÖZDEMİR (BATEM), Dr.Hasan PINAR (E.Ü.Z.F), Doç. Dr. Bilge YILDIRIM YILMAZ (Ç.Ü.Z.F), Prof. Dr.Turgut YEŞİLOĞLU (Ç.Ü.Z.F)

Başlama- Bitiş Tarihleri 1- Keçiboynuzu:2014 - 2018

2- Badem (2. Aşama) : 2018 - 2022

3- Avokado (2. Aşama) : 2019-2023

4- Yenidünya 2014 - 2018

5-Pikan cevizi: 2014-2018

Projenin Toplam Bütçesi: 1- Keçiboynuzu:

2- Badem:

3- Avokado: 104.000 TL

4- Yenidünya:75.000 TL

5-Pikan cevizi:2014: 3.000 TL 2015: 5.000 TL 2016:15.000 TL 2017: 6.000 TL 2018 : 6.000 TL

Proje Özeti

1- Keçiboynuzu: 2018 yılında aşılamalar devam edildi. Daha önce gözden kaçmış olan bölgelerden DNA örnekleri alınarak moleküler analizleri tamamlandı. Kendi ekolojilerindeki performansları değerlendirilmek üzere meyve örnekleri alınarak pomolojik analizleri yapıldı. 2019martayında aşılı fidanlarla bahçe tesisi gerçekleştirilecektir.2019 nisan-mayıs aylarında tutmayan aşılar için yeniden aşı kalemleri alınarak eksikler tamamlanacaktır. 2- Badem: 2016 yılında aşılanan fidanlar 31 Ekim 2018 tarihinde araziye 3 yinelemeli olarak dikildi. Eksik genotiplerin de aşılama çalışmaları 2018 yılı sonbaharında yapılmıştır. Eksik genotiplerin fidanları 2019 sonbaharında araziye dikilecektir. 3- Avokado: Projenin birinci aşamasında her genotipten aşı gözü alınmak sureti ile çöğür anacı üzerine aşılanarak gerçekleştirilen bitkisel materyal olan fidanlar, her genotipten 3 tekerrür olacak şekilde 4x6 m mesafe ile dikilerek Alata BKAE Avokado Genetik Kaynakları parseli tesis edilecektir. Fidan gelişiminin ilerleyen aşamalarında bitki ve meyve bakımından yapılacak değerlendirme ve tespitler IBPGR Avokado (1995) kılavuzundan faydalanılarak gerçekleştirilecektir. 4- Yenidünya: 2018 yılı içerisinde fidanların bakım çalışmalarına devam edilmiştir. Genetik kaynak parseli kurulması için kurumumuzun Tarsus, Topçu lokasyonunda yer belirlenmesi çalışmaları yapılmıştır. Belirlenen arazide dikim öncesi toprak vb. hazırlık işlemleri tamamlanmıştır. 14 Kasım 2018 tarihinde dikim işlemleri gerçekleştirilmiş olup Yenidünya Genetik Kaynak Parselimizin kurulumu tamamlanmıştır. Dikim sonrası gerekli bakım çalışmaları yürütülmüştür.2019 yılında ise parselin bakım çalışmaları ve eksik fidanların tamamlanması çalışmaları yürütülecektir.

5- Pikancevizi: 2017 yılı nisan ayında aşılanan 28 genotipin fidanları, 2018 yılı ilkbaharında 14/03/2018 tarihinde araziye 3 yinelemeli olarak dikildi. Ancak arazideki fidanların büyük çoğunluğu kuruduğu için 2019 ilkbaharında tekrar aşılanıp, 2019 sonbaharında araziye dikilmesi planlanmaktadır.

Proje No: TAGEM /17/A07/P09/001

Proje Başlığı

“Mersin İlinde Doğal Yayılış Gösteren Stachys L. ve Salvıa L. Cinslerine Bağlı Bazı Türlerin Kültüre Alma Olanaklarının Araştırılması”

Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü


Proje Yürütücüsü Tijen BAHAR

Yardımcı Araştırmacılar Ayşen ULUN, M. Murat HOCAGİL


Projenin Toplam Bütçesi: 2019: 8000TL

Proje Özeti Bu çalışma ile Mersin ilinde doğal yayılış gösteren Stachys L. ve Salvıa L. cinslerine bağlı bazı türlerin, doğal yayılış alanlarındaki mevcut durumunun belirlenmesi, kullanım olanaklarının araştırılması ve kültüre alma çalışmalarının yapılması amaçlanmıştır. Seçilen 8 materyalin mevcut durumunun tespiti yapılacak, alanda lokasyonları belirlenip tohum alınabilen ve toplanabilen tohumları, gen bankalarında muhafaza edilecektir. Çimlendirme ve köklendirme çalışmalarıyla da kurum arazisinde muhafaza altına alınmaya çalışılacaktır. 2018 yılında, yapılan literatür taramaları ve 500-1500 m rakımları arasındaki bölgede survey çalışmaları yapılmıştır. Taranmış alandaki türlerin yetişme ortamı özelliklerini ortaya koymak amacıyla, yöneyi; kuru veya ıslak alanda, güneşli/gölgeli alanda bulunma, ağaç altı, çalılık ya da çayır alanlarda bulunma durumları, grup yada tek olma gibi veriler kayıt altına alınmıştır. Alanda doğal olarak yetişen bitki türleri teşhis için; örnek alma ve fotoğraf çekme yoluyla örneklenmiştir. Örnekler, bitkilerin çiçeklenme dönemlerinde ve teşhise yardımcı kısımlarını (yaprak, gövde, kök vb) içerecek şekilde alınmıştır. Ancak türlerin hem endemik olması, hem bazı türlerde risk durumlarının yüksek olması, hem de tohum bağlamama gibi darboğazlar mevcuttur. Proje kapsamındaki bazı bitkilere ulaşılamamış, bazılarından da tohum alınamamıştır. Tohum alınabilen türlerde çimlendirme çalışmaları yapılmıştır.

Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/005 Proje Adı Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası

ve Değerlendirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Kayısı Araştırma Enstitü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Makbule YANAR Proje Yürütücüleri Kayısı Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası

ve Değerlendirilmesi: Proje Lideri: Cemil ERNİM Proje Yürütücüleri: Yusuf BAYINDIR Makbule YANAR İsmail BİRGİN Yılmaz UĞUR Sibel KILIÇARSLAN Erdoğan ÇÖÇEN Tahir MACİT Dut Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi: Proje Lideri: Duygu ÖZELÇİ Proje Yürütücüleri: Mehmet ÖZELÇİ Makbule YANAR Ali Rıza ŞAHİNOĞLU Erdoğan ÇÖÇEN Remzi KOKARGÜL Selçuk AVCI Kızılcık Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi: Proje Lideri: Makbule YANAR Proje Yürütücüleri: Tahir MACİT Yılmaz UĞUR Sibel KILIÇARSALAN Cemil ERNİM Alıç Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi: Proje Lideri: Makbule YANAR Tahir MACİT Erdoğan ÇÖÇEN Kadir ÖZTÜRK Prof. Dr. Tuncer TAŞKIN (Danışman) Prof. Dr. Ali DÖNMEZ (Danışman) Cemil ERNİM İğde Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi:

Proje Lideri: Makbule YANAR Yılmaz UĞUR Tahir MACİT Erdoğan ÇÖÇEN Remzi KOKARGÜL Yusuf BAYINDIR Cemil ERNİM Prof. Dr. Sezai ERCİŞLİ (Danışman) Prof. Dr. Tuncer TAŞKIN (Danışman)

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2016 – 31/12/2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2016: 30.000, 2017: 20.000, 2018: 15.000, 2019: 15.000, 2020: 15.000

Proje Özeti: Türkiye, Avrupa ve Asya’nın keşişim noktasında yer almakta olup ilk çağlardan beri birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Dünya’da yetiştirilen çok sayıda bitki türünün doğal gen merkezi sınırlarında olması, ekolojik koşullarının uygun olması ve göç yolları üzerinde bulunması nedeniyle biyolojik çeşitlilik bakımından oldukça zengindir. Bitki genetik kaynakları; şehirleşme, iklimsel değişiklikler, kaynakların aşırı kullanımı, erozyon, yetiştikleri habitatlardaki kayıplar, hastalık ve zararlılar gibi sebeplerle büyük risk altındadır.

Bu çalışmanın amacı; meyve genetik kaynaklarının toplanması, muhafazası, karakterizasyonu ve değerlendirilmesidir. Türkiye’de doğal olarak yetişen veya yetiştiriciliği yapılan genotipler ile yabancı menşeili kayısı, dut, kızılcık, iğde ve alıç tip ve çeşitleri bu projenin materyalini oluşturmaktadır.

Meyve genetik kaynakları koleksiyon bahçeleri ile genotiplerin yok olmaları engellenecek ve araştırıcılar için materyal sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler: Genetik Kaynaklar, Kayısı, Dut, Kızılcık, Alıç, İğde, Muhafaza

Proje No: TAGEM/TBAD/12/A01/P01/008 Proje Başlığı

Meyve Genetik Kaynakları Alt Proje 1 : Antepfıstığı Genetik Kaynakları Alt Proje 2 : Badem Genetik Kaynakları Alt Proje 3 : Ceviz Genetik Kaynakları Alt Proje 4 : Zeytin Genetik Kaynakları

Projeyi Yürüten Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Entitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Mehmet UZUN Proje Yürütücüleri Ertuğrul İLİKÇİOĞLU, Kürşat Alp ASLAN,

Dr. Kamil SAPKAYA Başlama- Bitiş Tarihleri 1985-

Projenin Toplam Bütçesi: 2018:8000 TL 2019:9000 TL 2020:10000 TL 2021:10000 TL 2022:11000 TL Toplam 48.000 TL

Proje Özeti Bitki Genetik Kaynakları Çalışma Grubu 1985 yılında Antepfıstığı Araştırma

Müdürlüğünü; antepfıstığı, bağ ve badem çeşitlerinin koruma merkezi olarak görevlendirmiştir. Çalışma grubu 2001 yılı toplantısında; Ceviz ve mahalli Zeytin çeşitleri genetik

kaynaklarının muhafazası görevini de Müdürlüğümüze vermiştir. Grubun kararı ile 2007 yılında projemiz “Bağ Genetik Kaynakları” ve “Meyve Genetik Kaynakları” olarak ikiye ayrılmıştır.

Bu güne kadar 37 antepfıstığı dişi çeşidi, 17 antepfıstığı tipi, 8 antepfıstığı erkek çeşidi ile 9 Pistacia türü ve 1 melez tür bulunmaktadır.

Bademin; 47 çeşidi ve çeşit adayı, 98 tipi ve 11 türü bulunmaktadır. Cevizin; 4 genotipi, Zeytinin; 2 çeşidi muhafazaya alınmıştır.

Bu çalışma ileriki yıllarda yapılacak çalışmalara veri tabanı oluşturacaktır.

Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/002 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Amygdalus arabica

Olivier’in Toplanması, Karakterizasyonu ve Muhafazası Projeyi Yürüten Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Proje Lideri Ertuğrul İLİKÇİOĞLU Proje Yürütücüleri Mehmet Fatih BATMAZ, Mehmet UZUN, Ahmet

ŞAHAN Yrd. Doç. Dr. Halit Seyfettin ATLI

Başlama-Bitiş Tarihleri 2016-2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018 – 31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2016: 7.796 TL 2017: 6.500 TL 2018: 6.500 TL 2019: 5.500 TL

Proje Özeti: Ülkemizdeki doğal kaynakların önemi her geçen gün daha iyi anlaşılmakta, doğal

kaynakların kaybolmaması için yapılan çalışmalar artmaktadır. Güneydoğu Anadolu’nun birçok ilinde görülen Amygdalus arabica Oliv. (Arap bademi)

badem türü hakkında ülkemizde yapılan çalışmalar çok azdır. Proje çalışmaları çerçevesinde Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki iller taranacak, A.

arabica’nın yetiştiği yerler belirlenecek, değişik tiplerin UPOV kriterlerine göre tanımlaması yapılacaktır. Farklı özellikteki tipler Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Genetik Kaynaklar parselinde koruma altına alınacaktır.

Proje sonucunda, bu meyve türünün tanımlanması, dağılımlarının saptanması, bazı fizyolojik özelliklerinin belirlenmesi ve Ex situ korumaya alınması ile doğal kaynaklarımızdan birinin kaybolması önlenecek, proje çıktıları bundan sonra yapılacak çalışmalara veri tabanı olacaktır.

Proje illerindeki sörvey çalışmaları tamamlanmıştır. Toplam 113 genotip işaretlenmiştir. 2019 yılında belirlenen tiplerin fenolojik, morfolojik ve pomolojik ölçüm ve değerlendirmeleri yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Proje No TAGEM/17/A07/P09/012 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik kaynakları

Araştırma Projesi Alt Proje 1: Güneydoğu Anadolu Bölgesi İncir (Ficus carica L.) Genetik kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi Alt Proje 2 : Güneydoğu Anadolu Bölgesi Badem (Amygdalus communis L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Gap Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü-DİYARBAKIR

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar İncir Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-AYDIN Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-İZMİR Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-GAZİANTEP Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü-DİYARBAKIR

Proje Lideri Mehmet ÇİÇEK Proje Yürütücüleri Murat KAYA, Kenan ÇELİK, Arzu AYAR, Dr. Erol

KÜÇÜK, Ajlan Yılmaz, Dr. Öğr. Üyesi Zafer AKTÜRK Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2017: 10.000 TL, 2018: 10.000 TL, 2019: 8.000 TL, 2020: 8.000 TL, 2021: 5.000 TL TOPLAM: 41.000 TL

Proje Özeti: Güneydoğu Anadolu Bölgesin’de doğal koşullarda yetişen incir ve badem tiplerinden umutlu görülenleri seçmek ve bunlarla yapılacak çoğaltma, bu araştırmanın en önemli gerekçelerinden birini oluşturmaktadır. Bu çalışmayla; belirlenen tiplerin tanımlanması, koruma altına alınması, ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere muhafazası ve yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması ile Bölge ve Ülke ekonomisine katkının arttırılması amaçlanmaktadır. Daha önce Kurumumuz (GAPUTAEM) incir genetik kaynakları arazi parsellerine dikilen 9 farklı incir ve 21 farklı badem tipinden 2018 yılında meyve örnekleri alınmıştır. Bunların bazı önemli meyve özellikleri incelenmiştir. Anahtar Kelimeler Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Meyve Genetik Kaynakları, İncir,

Badem


Proje Başlığı

Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası, Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Erzincan


Proje Yürütücüsü Hüseyin VURGUN

Yardımcı Araştırmacılar H.Murat ÜNLÜ, İsmail ESMEK, Prof.Dr. Rafet ASLANTAŞ, Dr.Salih KESKİN, Zakine KADIOĞLU, Tevhit GEÇİM, Birol KARADOĞAN, Mürüvvet PAMİR, Özkan BOZBEK, Selahattin ALBAYRAK


Projenin Toplam Bütçesi: 2016: 30.000 2017: 20.000 2018: 15.000 2019: 15.000 2020: 15.000

Proje Özeti: :

Doğu Anadolu Bölgesi’nde yayılış gösteren ılıman iklim meyve türleri, geçit formları, yöresel veya gelişmiş çeşitlerin sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, üretimi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde bu bilgilerin araştırıcılara sunulması amaçlanmıştır.

Ülkemizde çok farklı iklim koşullarının olması, Yakın Doğu ve Akdeniz Gen Merkezleri içinde yer alması, orijin ya da çeşitlilik merkezi olan beş mikro-gen merkezi bulunması nedeniyle, kültürü yapılan önemli meyve türlerinin yabani akrabalarını ve yerli varyeteleri bulunmaktadır. Anadolu’da, kestane, zeytin, ceviz, vişne, kiraz gibi meyve türlerinin yerel çeşitleri bulunurken; elma, armut, erik, Antep fıstığı, fındık, kızılcık, badem, vişne, kiraz, çilek, böğürtlen meyvelerinin yabani akrabalarına da rastlanılmaktadır (Tan,2010a). Birçok meyve yerel tipi çiçeklenme zamanı, meyve ve çekirdek yapısı, meyve kalitesi, verim açısından büyük değişiklikler gösterebilmektedir. Üretimi çok eskiye dayanan erikte, geniş bir yayılım alanında birçok erik çeşidi görülmektedir. Kirazın farklı türleri de Türkiye genelinde yüzyıllardan bu yana yetiştirilmektedir. Özellikle kayısı, badem ve kiraz eriğinde (P.ceracifera), kendiliğinden gelişen fidelerin büyüyerek meyve veren birer ağaca dönüşmesi, mevcut çeşitliliği daha da arttırmaktadır (Tan,2010b).

Yapılan sürvey çalışmaları sonucu tespit edilen genotiplerden üretim materyalleri alınarak, enstitümüzde aşılama çalışmaları yapılmaktadır. Fidan elde edildikten sonra, dut 6x6 m, elma, armut, kiraz, kayısı, şeftali, erik, ayva, vişne 5x4m, kuşburnu 2x2 mesafe ile her genotipden 3 fidan, kuşburnu genotipinden ise 5 fidan olacak şekilde koleksiyon bahçelerine aktarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler Genetik-Kaynak, Meyve, Doğu-Anadolu, Ex-situ-Muhafaza


Proje Başlığı

Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları 1. Alt proje: Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Elma Genetik Kaynakları Araştırmaları 2. Alt Proje: Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Armut Genetik Kaynakları Araştırmaları 3. Alt Proje: Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Kiraz ve Mahlep Genetik Kaynakları Araştırmaları 4. Alt Proje: Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Erik Genetik Kaynakları Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Yürütücüsü Dr. İ. Kürşat ÖZYURT

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Aslı YILMAZ Z. Selcen ÖZMEN Dr. Duran KILIÇ Mualla AYDIN A.Serhat EDİZER


Projenin Toplam Bütçesi: 2016: 16.000 TL 2017: 16.000 TL 2018: 16.000 TL

2019: 16.000 TL 2020: 16.000 TL

Proje ÖzetiBu proje kapsamında 2018 yılı içerisinde 6 alt proje yürütülmüştür. Survey, tespit, muhafaza bahçelerine aktarma ve karekterizasyon çalışmaları alt projeler bazında aşağıda sunulmuştur.

1. Alt Proje: Elma Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve Değerlendirilmesi Projesi:Bu alt proje kapsamında 2018 yılı içerisinde yapılan survey çalışmaları sonucunda, 1 elma tipi tespit edilmiş ve muhafaza bahçelerine aktarılmak için aşılanmıştır. 2017 yılında aşılanan fidanlar sökülerek tasnifleri yapılmış ve muhafaza bahçesine dikilmiştir.

2. Alt Proje: Armut Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve Değerlendirilmesi Projesi:Bu alt proje kapsamında yapılan survey çalışmaları sonucunda 2018 yılı içerisinde 1 armut tipi tespit edilmiş ve muhafaza bahçelerine aktarılmak için aşılanmıştır. 2017 yılında aşılanan fidanlar sökülerek tasnifleri yapılmış ve muhafaza bahçesine dikilmiştir.

3. Alt Proje: Kiraz ve Mahlep Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve Değerlendirilmesi Projesi:Bu alt proje kapsamında 2018 yılı içerisinde survey çalışmalarına çıkılmış, 1 kiraz tipi tespit edilmiş ve aşılanmıştır. 2017 yılında aşılanan fidanlar sökülerek tasnifleri yapılmış ve muhafaza bahçesine dikilmiştir.

4. Alt Proje: Erik Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve Değerlendirilmesi Projesi : Bu alt proje kapsamında 2018 yılı içerisinde survey çalışmalarına çıkılmış, 1 erik tipi tespit edilmiş ve muhafaza bahçelerine aktarılmak için aşılanmıştır. 2017 yılında aşılanan fidanlar sökülerek tasnifleri yapılmış ve muhafaza bahçesine dikilmiştir. Diğer alt projelerin ayrı bütçesi ve proje numarası olduğu için özetleri burada yer almamıştır.

Anahtar Kelimeler Meyve Genetik Kaynakları, Toplama ve Muhafaza, Karekterizasyon, Tokat-Amasya

Proje No: TAGEM/TBAD/B/18/A7/P9/65 Proje Adı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Kızılcık

( Cornus mas L.) Genetik Kaynakları

Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü-TOKAT

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Aslı YILMAZ Proje Yürütücüleri Z.Selcen ÖZMEN, Dr. İ. Kürşat ÖZYURT, Dr. Başak

ÖZYILMAZ, Prof. Dr. Resul GERÇEKCİOĞLU(Danışman), Makbule YANAR

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2018 – 31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018

Projenin yıllara Göre Bütçesi(TL)

2018: 12.650,00 TL 2019: 8.900,00 TL 2020: 5.000,00 TL 2021: 5.140,00 TL 2022: 5.280,00 TL

Proje Özeti :

Ülkemizin mikrogen merkezleri arasında bulunan Orta Karadeniz Geçit Bölgesi birçok meyvenin anavatanı ve bu meyve türlerinin orjin yerlerinden birisidir. Doğal olarak yetişen ve günümüze kadar ulaşan çok sayıda bölgesel çeşit ve tiplerin kaybolmaması için bunların toplanması, muhafazası, ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Bölgemizdeki genetik kaynaklardan biri olan kızılcık, direk tüketimi ve sanayide yer almasıyla ekonomik anlamda önemli olup, yörede geniş bir populasyona sahiptir. Bu geniş varyasyon ise özellikleri birbirinden farklı çok sayıda yeni tipleri oluşturmuştur.

Belirlenen bölgede floranın durumu, yapılan çalışmalara ait yayınlar, bu konuda bilgili yöre halkının görüşleri dikkate alınarak survey programları düzenlenmiştir. Ağaçların meyveli dönemlerinde Ağustos ve Eylül aylarında Tokat merkez, ilçe ve köylerine surveyler yapılmıştır. Yapılan surveylerde bölgede yoğun bir kızılcık popülasyonu görüldüğünden gözlemlerimiz doğrultusunda ağaçların meyvelerinin olgunlaştığı dönemlerinde; ağacın genel özellikleri, büyüme durumu, tahmini verimi, hastalık ve zararlılar ile dış koşullara dayanım, meyve şeki, rengi gibi özellikleri dikkate alınarak birbirinden farklı görünen kızılcık tipleri belirlenmiş olup her biri için arazi bilgi formu doldurulmuş ve GPS ile işaretlenerek bilgileri kayıt altına alınmıştır. 2018 yılı Ağustos-Eylül döneminde yapılan surveyler sonucunda, Tokat merkez, Zile, Erbaa, Almus ve köylerinden toplamda 18 kızılcık tipi tespit edilmiş olup bilgileri kayıt altına alınmıştır. 2019 yılı itibariyle belirlenen tiplerden çelikler alınarak fidan üretimi yapılacak olup survey çalışmalarına devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler: Meyve, Genetik kaynak, Muhafaza ve Değerlendirme, Kızılcık, Tokat, Amasya

Proje No: TAGEM/TBAD/B/18/A7/P9/64 Proje Adı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Kuşburnu (Rosa canina) Genetik

Kaynakları

Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü-TOKAT

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Z.Selcen ÖZMEN Proje Yürütücüleri Dr. Aslı YILMAZ, Dr. İ. Kürşat ÖZYURT, Hüseyin

VURGUN Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2018 – 31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018

Projenin yıllara Göre Bütçesi(TL)

2018: 12.650,00 TL 2019: 8.900,00 TL 2020: 5.000,00 TL 2021: 5.140,00 TL 2022: 5.280,00 TL

Proje Özeti :

Türkiye, insanların gıda ihtiyaçlarını karşılamak için yetiştirilen kültür bitkisi çeşitleri bakımından dünyanın en önde gelen gen kaynaklarındandır. Türkiye aynı zamanda birçok meyvenin de anavatanı olmakta ve geçit bölgelerinde yoğun şekilde bulunmaktadır. Türkiye’nin geçit bölgelerinden olan Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Bölgesi ise meyve türlerinden olan kuşburnu bakımından zengin kaynak oluşturmaktadır. Yabani formların birçoğunun zararlılara, ekstrem sıcaklıklara, dona veya kuraklığa karşı doğal dayanma mekanizmaları geliştirmiş olması, muhafaza ve değerlendirme çalışmalarının önemini daha da artırmaktadır. Belirlenen bölgede floranın durumu, yapılan çalışmalara ait yayınlar, bu konuda bilgili kişilerin görüşleri ve yapılan anketlere göre survey programları düzenlenmiştir. Surveyler eylül ve ekim aylarında Tokat ve Amasya illerinde gerçekleştirilmiştir. Yapılan surveylerde bölgede yoğun bir kuşburnu popülasyonu görüldüğünden gözlemlerimiz doğrultusunda ağacın genel özellikleri, büyüme durumu, tahmini verimi, hastalık ve zararlılar ile dış koşullara dayanım, meyve şekli ve rengi gibi özellikleri dikkate alınarak birbirinden farklı görünen kuşburnu tipleri belirlenmiştir. 2018 yılı Eylül-Ekim döneminde yapılan surveyler sonucunda, Tokat ve Amasya ilçelerinden toplamda 13 kuşburnu genotipi tespit edilmiş ve GPS ile işaretlenmiş olup bilgileri kayıt altına alınmıştır. Materyallerden uygun şartlarda alınan çelikler köklendirilerek fidan üretimi yapılmıştır. 2019 yılı itibariyle survey çalışmalarına devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler: Meyve, Genetik kaynak, Muhafaza ve Değerlendirme, Kuşburnu, Tokat, Amasya

Proje No: TAGEM/TBAD/B/18/A7/P9/357

Proje Başlığı Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-SAMSUN


Proje Yürütücüsü Dr. İdris MACİT

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Nilüfer AKSU USLU, Erol AYDIN, Prof. Dr. Leyla DEMİRSOY, Prof. Dr. Hüsnü DEMİRSOY, Prof. Dr. Ümit SERDAR, Selda KAYALAK BALIK, Dr. Erol KÜÇÜK, Dr. H. İrfan BALIK


Projenin Toplam Bütçesi: 2018: 29 000 TL 2019: 29 000 TL 2020: 27 000 TL 2021: 27 000 TL 2022: 26 000 TL

Proje Özeti Bu çalışma ile ülkemizde ve Karadeniz Bölgesi florasında var olan meyve türlerine ait

farklı tiplerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Bununla birlikte belirlenen materyalin çoğaltılarak arazi gen bankasında muhafaza altına alınması ve karakterizasyonlarının yapılması amaçlanmıştır. Meyve genetik kaynakları üzerinde yapılan bu çalışmalar sonucunda, muhafaza edilen ve özellikleri belirlenmiş materyaller değişik özellikler bakımından ıslah çalışmalarında kullanılabilecektir.

Proje, 8 alt projeden oluşmaktadır. Bunlar Trabzon hurması, Kocayemiş, Kiraz-Vişne, Elma, Kestane, anaç özellikli Kiraz, Vişne ve Mahlep ile Karayemiş ve Fındık türlerine ait muhafaza ve karakterizasyon alt projeleridir.

2018 yılında; “Trabzon hurması (Diospyros kaki L.) Genetik Kaynakları Muhafazası ve Karakterizasyonu” projesinin yedek parsel sorumluluğunun devredildiği Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’ne çoğaltılmış olan çeşit/genotiplere ait fidanlar gönderilmiştir. “Kiraz (Prunus avium) ve Vişne (Prunus cerasus) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Karakterizasyonu” projesinde yer alan bölgesel kiraz genetik kaynak materyali aşılama ile çoğaltılarak kiraz genetik kaynaklarından 1. derece sorumlu Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’ne gönderilmiştir. “Kestane (Cestane sativa ssp.) Genetik Kaynakları Muhafazası” isimli alt proje kapsamında A-100 genotipi için Macit55 ismi ile TTSM’den üretim izni alınmıştır. Tescil aşamaları için gerekli çalışmalar devam etmektedir. “Karayemiş (Prunus laurocerasus L.) Genetik Kaynakları Muhafazası” isimli alt proje kapsamında da tescile hazırlık için 61 K 04 ve 28 K 10 kodlu karayemiş genotiplerinden 10’ar adet fidan dikilmiştir. “Elma (Malus domestica) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Karakterizasyonu” projesinde yer alan mevcut bölgesel materyalden, elma genetik kaynakları 1. derece sorumlusu Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’ne gönderilmek üzere Ağustos ayında her bir genotipten aşı yöntemi ile çoğaltma yapılmıştır. Fındık Araştırma Enstitüsü liderliğinde yürütülmekte olan ‘Fındık Genetik Kaynakları Muhafaza ve Karakterizasyonu’ projesinin ikinci (yedek) parselini oluşturacak olan Enstitümüze gönderilen fındık çeşit/genotipleri dikilmiştir.

Tüm alt projelerde vegetasyon süresince fenolojik gözlemler takip edilmiştir.


Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması

Projeyi Yürüten Kuruluş Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Yürütücüsü Metin KESGİN Yardımcı Araştırmacılar Ebru T.ÖZCAN, Yıldız DİLLİ, Naci YILDIZ, M. Sacit İNAN,

Akay ÜNAL, Şermin ÇELİK, Fulya KUŞTUTAN, Burak BAYBAŞ, Hilal Betül KAYA AKKALE

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016 - 31.12. 2020 Projenin Toplam Bütçesi: 2019: 26 000,00 TL 2020:31 500,00 TL

Proje Özeti Yürütülmekte olan proje kapsamında görevli kuruluşlardan 1. Öncelikli kuruluş Tekirdağ

Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve 2. Öncelikli kuruluş Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ile diğer 5 araştırma kuruluşu tarafından koordineli şekilde çalışmalar yürütülmektedir.

2018 yılı faaliyetleri; A. Türkiye Asma Genetik Kaynakları Dublikasyon Parselinin Oluşturulması; kapsamında

Tekirdağ Asma Genetik Kaynaklar parselinden Mart ayında 88 adet yerel çeşit/tipten fidan üretimi için kalem alınmıştır. 1103 P anacına aşılma ve fidanda dönüştürme işlemleri yapılmış ve fidanlar elde edilmiştir. Dublikasyon parseline, geçen yıldan dikilemeyen fidanlarla birlikte bu yıl 1103 Poulsen anacına aşılı, tüplü fidanlar Temmuz ayı içerisinde, 6 omca olacak şekilde 187 çeşit/tipe ait fidan dikim gerçekleştirilmiştir. Önceki yıllarda dikimi yapılan dublikasyon parselinin bakımı yapılmakta olup, direk dikimi, tel çekimi, sulama sistemi kurulması işlerinin yanında parselde görülen eksik asmaların belirlenmesi ve fidan elde edilmesi çalışmaları devam etmektedir.

B. Ege Bölgesi Genetik Kaynaklar parselindeki materyalin tanımlanması; Parselde bulunan tipler üzerinde yıllık kapasitemiz ölçüsünde planlanan miktarlarda ampelografik tanımlama işlemlerine devam edildi. Manisa Celal Bayar Ünv. İle işbirliği geliştirildi, yeni sistem genetik tanılama(GBS) yöntemine göre tanılama işlemi başlatıldı. Sekanslama işlemleri için DNA izolasyonları yapıldı, numuneler ABD Wisconsin-Madison Üniversitesi Biyoteknoloji Merkezine gönderildi, bir kısım DNA örneğinde okuma yapılamadı, okumalar ve sonuçların yorumlanması devam etmektedir. Parselden alınan yaprak örnekleri kurutulup muhafaza edilmektedir, oda iklimlendirilmesi yapılmakta, çekirdek numuneleri alımı ve kurutulma işlemleri devam etmektedir.


Doğu Akdeniz Asma Gen Kaynaklarının Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş DAGTEM (Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü) KAHRAMANMARAŞ

Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Yürütücüsü Dr. Muhammet GÜNDEŞLİ Yardımcı Araştırmacılar Serkan ARAS

Başlama- Bitiş Tarihleri Ocak 2017-Aralık 2021

Projenin Toplam Bütçesi: 2017:23.500 , 2018: 23.500 , 2019: 23.500 , 2020: 18.500 , 2021: 18.500 , TOPLAM: 107.500

Proje Özeti: Ortadoğu ve Akdeniz gen merkezleri içerisinde yer alan Anadolu zengin bir genetik kaynak potansiyeline sahiptir ve bir çok meyve türünün orjini olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle bağcılık kültürü çok eski zamanlara dayanan ve başarılı şekilde yapılan bir tarımsal üretim koludur. Genetik kaynakların yok olmasını önlemek amacıyla ülkemizde genetik kaynakların toplanmasına yönelik çalışmalara son yıllarda büyük önem verilmiş ve bazı bölgelerimizde bu çalışmalar başarıyla yürütülmektedir. Bu çalışmalara yardımcı olmak amacıyla proje kapsamındaki bölgelerde belirlenen 132 adet yerel çeşitlerden alınan kalemler enstitü alanında korumaya alınmıştır. Söz konusu materyaller Milli Koleksiyon Bağı’na ( Tekirdağ) gönderilecektir. Enstitü arazisinde tesis edilen muhafaza bağı içerisindeki genetik kaynakların omcalardan ürün alınmaya başlandıktan sonra bunların sofralık, şıralık ve kurutmalık özellikleri incelenecektir. Ayrıca daha önce ampelografik çalışmaları yapılmamış çeşitlerde tescile esas olan karakterlerle ampelografileri yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Bağ, Asma, Genetik Kaynak.

Proje No


Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Asma Genetik Kaynakları Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Kürşat Alp ASLAN Proje Yürütücüleri Salih Yaser KAPÇI, Kamil SARPKAYA, Mehmet

UZUN, Yrd. Doç. Gültekin ÖZDEMİR, Prof. Dr. Ali ERGÜL

Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 25.000 TL. Proje Özeti:

Bitki Genetik Kaynakları Çalışma Grubu, 1985 yılında Antepfıstığı Araştırma İstasyonu Müdürlüğünü antepfıstığı, badem ve bölgesel bağ çeşitlerinin koruma merkezi olarak görevlendirmiştir.

Bu projede genel amaç; ıslah ve diğer araştırma programlarınca kullanılacak materyalin toplanması ve korunması olduğundan, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunan 117 üzüm çeşit ve tipi Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Dr. Ahmet Münir Bilgen İşletmesinde muhafazaya alınmıştır.

Bölgemizdeki daha önce alınmış olan Şırnak ve Adıyaman illerinde bulunan tip ve çeşitlerden aşı kalemleri temin edilmiş yerlerine dikilmiş olup bazılarında kurumalar olmuştur. Bağ genetik kaynakları parseli yeni getirilen çeşit ve tiplerin telli terbiye sistemi kurulmuştur. Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü tarafından 2010 yılına kadar bölge illerine ait toplam 40 adet üzüm çeşidi ve tipi muhafaza altına alınmış iken bu sayı 2018 yılında ise 117 e yükseltilmiştir. Ayrıca genetik kaynaklarında bulunan bunlardan 117 adet mahalli üzüm çeşidi ve tipinin Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Biyoteknoloji Bölümünde moleküler markör teknikleri ile tanımlanması yapılmış olup dendokramları çıkarılmıştır. Önümüzdeki yılda Adıyaman ve Diyarbakır illerine ait yerel çeşitlerden alınamamış olan kalemler alınarak fidan üretiminden sonra Gen Kaynakları havuzuna dikim işlemleri gerçekleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Bağ Genetik

Kaynakları, Üzüm, Çeşit


Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları

Projeyi Yürüten Kuruluş Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Tevhit GEÇİM

Proje Yürütücüleri Nalan Nazan KALKAN, Birol KARADOĞAN, Hüseyin VURGUN, Hakan Murat ÜNLÜ, Selahattin ALBAYRAK

Başlama-Bitiş Tarihleri 2016 - 2020


Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2016: 9.000

2017: 9.000

2018: 9.000

2019: 9.000

2020: 9.000

Proje Özeti: Proje çalışmalarına, 1994 yılında başlanılmış olup, Doğu Anadolu Bölgesi’nde yayılış gösteren asma türleri, geçit formları, yöresel veya gelişmiş çeşitlerin sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, üretimi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde bu bilgilerin araştırıcılara sunulması amaçlanmıştır. Projeye ait 1998, 2004, 2010 ve 2015 yıllarında olmak üzere dört adet Ara Sonuç Raporu sunulmuş olup, 2006 yılından itibaren Doğu Anadolu Bağ Genetik Kaynakları Araştırma Projesi olarak devam etmektedir. Yapılan sürvey çalışmaları sonucu, Erzincan, Erzurum, Iğdır, Artvin ve Gümüşhane illerinde yayılış gösteren 68 üzüm tipi, Kuruluş (Bahçeliköy) arazisinde 2 × 2 m mesafe ile her tipten 5 omca olacak şekilde koleksiyon bağına aktarılmıştır. 2017 yılında sürvey çalışmaları neticesinde Erzincan, Erzurum, Ardahan, Sivas ve Mardin il, ilçe ve köylerinde tespit edilen ve işaretlemeleri yapılan 60 adet genotipe ait materyal 2018 yılı ilkbahar döneminde alınarak köklendirme çalışmaları tamamlanmış ve vejetasyon süresi boyunca gerekli kültürel bakım işlemleri yapılmış olup 2019 ilkbahar döneminde koleksiyon bağına aktarılacaktır. Rapor döneminde yapılan sürvey çalışmaları neticesinde Van ili Erciş ilçesinden 7 adet (Kuş üzümü, Beyaz keçi memesi, Erciş üzümü, Kırmızı keçi memesi, Koyun gözü üzümü, Beyaz kişmiş ve Kızıl üzüm) ve Gevaş ilçesinden 9 adet (Gevaş siyah üzüm-1, Gevaş siyah üzüm-2, Gevaş siyah üzüm-3, Gevaş siyah üzüm-4, Gevaş siyah üzüm-5, Gevaş siyah üzüm-6, Gevaş siyah üzüm-7, Gevaş beyaz üzüm-1 ve Gevaş beyaz üzüm-2) olmak üzere toplam 16 adet genotip tespit edilmiş olup işaretlemeleri yapılarak, genotiplere ait bazı morfolojik özellikler, koordinat, rakım, bulunduğu toprak yapısı vb ön bilgiler sürvey formlarına işlenmiştir. İşaretlemesi yapılan genotiplerden 2019 yılı ilkbahar döneminde çoğaltma materyali alınacak olup, köklendirme çalışmaları tamamlanarak muhafaza bağına aktarılacaktır. Koleksiyon bağında gerekli kültürel işlemler yapılmıştır. Koleksiyon bağına yeni aktarılan, bugüne kadar ampelografi tanımlamaları henüz yapılmamış olan ve yeni tespit edilecek diğer genotiplerinde ampelografik tanımlamaları önümüzdeki yıllarda yapılacaktır.

Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/011 Proje Adı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Asma Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma

Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Duran KILIÇ Proje Yürütücüleri Zir. Müh. Hüseyin TOPAL, Dr. İ. Kürşat ÖZYURT,

Zir. Yük. Müh Yalçın KAYA, Zir. Yük. Müh. Bülent BAŞARAN, Zir. Müh. Kaya ASTAN, Prof. Dr. Rüstem CANGİ, Yrd. Doç. Dr. Adem YAĞCI

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2020 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2016: 10.000 TL 2017: 10.000 TL 2018: 10.000 TL 2019: 10.000 TL 2020: 10.000 TL

Proje Özeti: Üzüm üreticileri genellikle son yıllarda bağlarında standart üzüm yetiştiriciliğini tercih etmektedir. Yöresel çeşitler bölgede filoksera zararlısının yayılması, köyden kente göç ve farklı nedenlerden dolayı yok olmaktadır. Son yıllarda ülkemizde genetik zenginliklerimizin yok olmasını önlemek amacıyla çalışmalar başarıyla yürütülmektedir. Bu proje ile kurumumuzun çalışma alanı içerisinde bulunan Tokat, Sivas, Çorum, Kayseri, Amasya ve Yozgat illerinde bağ genetik kaynakları toplanacaktır. Ayrıca; toplanan yöresel tip ve çeşitler genetik kaynak muhafaza bağına aktarılacaktır. Bu bağda hem üzüm çeşitleri koruma altına alınacak hem de çeşitlerin değerlendirilme özellikleri belirlenecektir. 2018 yılında proje kapsamında Kayseri ve Amasya illerinde survey çalışmaları yapılmıştır. Kayseri ilinde 22 adet, Amasya ilinde 6 adet yöresel üzüm tip ve çeşidi belirlenmiştir. Belirlenen bu yöresel üzüm tip ve çeşitlerinden kış dinlenme döneminde kalemler alınarak 2019 yılında fidan üretimleri yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler Asma, genetik kaynak, çeşit, Tokat, Kayseri, Amasya


Proje Adı

SOĞAN (Allium cepa L.) YETİŞTİRİCİLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ Yenilebilir Soğan (Allium spp.) Genetik Kaynaklarının Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Yalova

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Gülay BEŞİRLİ, Dr.

Proje Yürütücüleri Dr. İbrahim SÖNMEZ, Dr. Barış ALBAYRAK, Mehmet ŞİMŞEK, Dr. Oğuz GÜNDÜZ, , Zühtü POLAT, Pınar GÖKSEL

Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 Raporun Ait Olduğu Dönem 1 Ocak-31 Aralık 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2019 2020 2021 2022 2023 toplam 30.000 13.000 13.000 13.000 16.000 85.000

Proje Özeti: Bu projenin amacı; 1. Piyasaya hibrit soğan çeşitlerinin hakim olması ile kaybolmaya yüz tutmuş köy çeşitlerinin koruma altına alınması 2.UPOV/IPGRI kriterleri doğrultusunda özelliklerinin belirlenmesi 3. Türkiye soğanları veri tabanının oluşturulmasına katkı sağlamak 4. Gen bankalarına tohumların paralellerini göndermek 5. Enstitümüzde oluşturulması hedeflenen yenilebilir Allium spp. türleri koleksiyonun altyapısını hazırlamak 6. Soğanda çeşit geliştirme çalışmalarında kullanılmak üzere soğan gen havuzunun oluşturulması 7. Kendileme çalışmaları ile saf hatların oluşturulmasıdır. Projenin birinci dilimi 2013-2018 yıllarını kapsamakta olup proje bütçesi ve Ar-Ge faaliyetlerinde süreklilik sağlamak üzere 2019-2023 yıllarını kapsayan ikinci dilimi hazırlanarak sunulmuştur. 2018 yılı çalışmalarında;

1. Baş soğandan tohum üretimi 2. Tohumdan baş üretme 3. Materyal toplama

faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Elazığ ve Diyarbakır illerinden 21 materyal toplanmıştır. Toplanan materyallerde UPOV kriterleri kapsamında morfolojik karakterizasyon yapılmış ve 2019 üretim yılında tohum üretimi yapmak üzere muhafaza edilmektedir.

Anahtar Kelimeler Soğan, Allium cepa L., Genetik Kaynaklar


Proje Adı Bazı Yerel Hıyar (Cucumis sativus) Genotiplerinin Morfolojik ve Moleküler Karekterizasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (BATEM) Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Esra CEBECİ Proje Yürütücüleri Dr. Volkan GÖZEN, Dr. Aytül KİTAPCI Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2016- 15/01/2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2016: 2017: 2018: 2.000 2.000 26.000

Proje Özeti: Bu proje ile farklı bölgelerden temin edilen bazı yerel hıyar (Cucumis sativus L.) genotiplerinin morfolojik ve moleküler olarak karakterizasyonunun yapılması amaçlanmaktadır. Araştırmada bitkisel materyal olarak ülkemizin farklı bölgelerinden toplanan 54 adet genotip ile Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü gen havuzundan temin edilen 36 adet yerel hıyar genotipi kullanılmaktadır. Çalışmanın ilk döneminde toplanan bu genotiplerin tohum çoğaltımı için kendileme, tohum çıkarma işlemleri yapılmıştır. Bu esnada başlangıç materyalinin de tanımlanmasına çalışılmıştır. Bir sonraki dönemde 90 genotipte 20 adet UPOV kriteri temel alınarak morfolojik gözlemler tamamlanmıştır. Bu dönemde ise moleküler analizlerde kullanılacak DNA’ların elde edilebilmesi için tohum ekimi yapılmış, 2-3 gerçek yaprak oluşturan fidelerden DNA izolasyonunda kullanılacak bitki örnekleri alınmıştır. Daha sonra yapılan çalışmalarla izolasyon tamamlanmış olup elde edilen örnekler ileriki dönemde yapılacak moleküler analizlerde kullanılmak üzere -20 0C’de muhafaza edilmektedir. Projenin sonucunda elde edilen bulgular ileriki dönemlerde yapılacak ıslah çalışmalarında kullanılabilecektir.

Anahtar Kelimeler


Türkiye ve KKTC’deki Enginar (Cynara spp.) Genotiplerinin Toplanması ve Morfolojik Karakterizasyonlarının Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü -ANTALYA

Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Yürütücüsü Dr. Levent KESKİN Yardımcı Araştırmacılar Adnan HACIKÜÇÜK, Fulya YÜCEOL , Orçun ÇINAR,

Nurtaç ÇINAR, Prof.Dr.Önder TÜRKMEN Prof Dr. Mustafa PAKSOY, Prof.Dr. Ramazan Süleyman GÖKTÜRK

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017- 31.12.2021

Projenin Toplam Bütçesi: 2017: 20.000TL 2018: 10.000TL 2019: 10.000TL 2020: 5.000 TL 2021: 3000 TL

Proje Özeti : Cynara cinsi olan enginarın yabanilerinin kökeni buzul çağına kadar dayanmaktadır. Yabani enginar sahra çölünden Akdeniz havzasının güney bölgesine yayıldığı ve hala yabani tür ve formların buralarda bulunduğu bilinmektedir. Örneğin; C. syriaca, C. cyrenaica, C. cornigera C. baetica, C. algarbienis, C. humilis C. auranitica, Türkiye’de Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ve Suriye’nin güney batısına özgü olan bu tür küçük bitkileriyle karakterize olmuştur. Türkiye ve K.K.T.C literatürlerde enginarın gen kaynakları arasında gösterilmektedir. Sağlık açısından da önemli bir yere sahip olan Enginarın üretimi son yıllarda hızla artmaktadır. Çalışmada Türkiye ve KKTC florasından toplanacak olan yerel ve yabani enginar bitkilerinin ovorileri (meme), dip sürgünleri ve tohumları kullanılacaktır. Projede Türkiye’den 18 lokasyon ve KKTC’den 3 lokasyon olmak üzere toplam 21 lokasyondan en az 21 populasyon BATEM’e ait Kocayatak Sebzecilik birimindeki arazilerde dikimi yapılacaktır.

2017 yılı: 2017 yılında Proje kapsamında KKTC’deki farklı lokasyonlardaki enginar arazileri ve yabanilerinin bulunduğu alanlarda işaretlemeler yapılmıştır. Ada’da özellikle yerli yabani tiplerin bulunduğu lokasyonlara ağırlıklı olarak gidilmiştir. Ayrıca Türkiye’de İzmir, Muğla, Antalya, Denizli ve Sakarya illeri ve ilçelerinde araziler gezilmiş ve gidilen lokasyonlarda işaretleme yapılmış ayrıca toplanan örneklerden bir koleksiyon bahçesi kurulmaya başlanmıştır.

2018 yılı: KKTC’deki farklı lokasyonlardaki enginar arazileri ve yabanilerinin bulunduğu alanlarda işaretlemeler yapılmıştır. Ada’da özellikle yerli yabani tiplerin bulunduğu lokasyonlara ağırlıklı olarak gidilmiştir. Türkiye’de Mersin, Adana, Osmaniye, Hatay ve Konya il ve ilçelere gidilmiştir Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde gidilen bölgelerden yabani ve yerli enginar materyalleri alınmıştır. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitüse Kocayatak yerleşkesine getirilen yabani ve yerli materyaller dikilmiştir ve buralardan toplanan örneklerden bir koleksiyon bahçesi kurulmaya başlanmıştır.

2019 yılı: Yerli ve yabani enginar toplanmaya devam edilecek, ayrıca koleksiyon bahçesi yeni getirilen ve getirilecek olan materyallerle zenginleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler: Enginar (Cynara spp.), Kardon, Gen Kaynağı, Morfolojik Karekterizasyon


Proje Başlığı

Çatı Proje: Yerel Sebze Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi Alt Proje: Göller Bölgesinde Yerel Kavun Genotiplerinin Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu ve Seleksiyon Yoluyla Islahı

Projeyi Yürüten Kuruluş Meyvecilik Araştırma Enstitü Müdürlüğü - Eğirdir

Proje Yürütücüsü Dr. Fatih ERDOĞAN

Yardımcı Araştırıcılar Şeyma Reyhan ERDOĞAN, Yusuf ÖZTÜRK, Prof. Dr. Mustafa PAKSOY, Prof. Dr. Önder TÜRKMEN

Başlama ve Bitiş Tarihi 01.01.2015 31.12.2018


2015 2016 2017 2018

15000 5000 2000 1000 Proje özeti: Genetik kaynakların yok olmadan gen bankalarında muhafaza altına alınması bir

ülkenin sürdürülebilir tarımı için son derece önemlidir. Özellikle gen kaynaklarının toplanması ve tarımsal üretime katkı sağlaması konularında uluslararası düzeyde çok önemli çalışmalar yapılmaktadır.

Türkiye, Anadolu'dan Japonya'ya kadar uzanan flora içerisinde genetik kaynakları ile önemli bir bitki olan kavunun ikincil gen merkezleri arasında yer almaktadır (Pitrat ve ark., 1999). Küresel iklim değişikliği ile birlikte oluşan kuraklık gibi çevresel etmenler son yıllarda kavunda verimliliği sınırlandırmaktadır.

Göller bölgesi Akdeniz iklimi ile karasal iklim bölgeleri arasında geçit kuşağı özelliğine sahiptir. Pek çok bahçe bitkisinde olduğu gibi kavun içinde uygun ekolojik koşullara sahiptir. Bölgede kavun yetiştiriciliği kısmen ticari kaygılardan uzak yerel çeşitlerle yapılmaktadır. Bu yerel genetik zenginliğin muhafaza altına alınması, tanımlanması ve ıslah programlarına kaynak oluşturması son derece önemlidir. Bu proje kapsamında Göller Bölgesinden derlenen 94 adet yerel kavun genotipi kayıt altına alınmış olup 3 yıl kendileme yapılarak kademe ilerlemesi (S3 kademesi) yapılmıştır. 2019 yılında kalan 11 genotipin kademe ilerlemesi ve 48 IPGR kriterine göre morfolojik ölçüm ve gözlemler yapılacaktır. Ayrıca moleküler yöntemlerle tanımlanması yapılacaktır. Bu çalışmayla, havza yerel kavun genetik kaynaklarının özelliklerinin belirlenmesi ile içlerindeki benzer tiplerin elemine edilmesi sayesinde, gen bankalarının ve ıslahçıların iş gücü ve masraflarını büyük ölçüde azaltılmış olacaktır.


Proje Adı Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Doğu Anadolu Bölgesi Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - ERZİNCAN


Proje Lideri Kemal ÇUKADAR

Proje Yürütücüleri Zakine KADIOĞLU Serdar TUNCER

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016

31.12.2019

Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12/2018 arası


9 200 TL 9 350 TL 1 0 600 TL 4 350 TL

Proje Özeti: Ülkemizde olduğu gibi bölgemizde de sebze genetik kaynakları bakımından zengin bir potansiyele sahiptir. Bölgemizde sebze üretimi, uzun yıllardan beri üreticilerin kendi elde ettikleri tohumlarla yapıldığı için, birçok karakter bakımından farklı yerel çeşit ve popülasyonların oluşmasına neden olmuştur. Ancak son yıllarda bu yerel çeşit ve popülasyonların yerini ticari çeşitler almaya başlanmıştır. Genetik kaynaklarımızın muhafaza altına alınmadığı takdirde kaybolup gitmesinin kaçınılmaz olduğu görülmektedir. Bu nedenle bölgemizde sebze genetik kaynakların toplanarak muhafaza altına alınması için bu proje planlanmıştır. Proje kapsamında Tarım ve Orman İl Müdürlükleri ile yapılan görüşmeler sonucu 2016 yılında Kars ve Ardahan, 2017 yılında Sivas ve 2018 yılında ise Bayburt ve Gümüşhane illerinde surveyler yapılarak toplam 792 materyal toplanmıştır. Toplanan materyallerle ilgili bilgiler toplama formlarına işlenmiştir. Toplanan genetik materyaller Menemen Tarımsal Araştırma Enstitüsü’ndeki Ulusal Gen Bankasına gönderilerek muhafaza altına alınması sağlanmıştır. Toplanan biber ve domates materyallerinin ise 2019 yılında (UPOV ve IPGRI kriterlerinden yararlanılarak) morfolojik karakterizasyonları yapılacaktır. Ayrıca üstün özellik gösteren yerel çeşit ve tipler ıslah programına aktarılmasına çalışılacaktır. Yapılacak olan bu proje Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülen “Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi” nin alt projesi olarak yürütülmektedir.

Anahtar Kelimeler Genetik Kaynak, Toplama, Domates, Biber, Karakterizasyon

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P9/95

Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesinde Sebze Olarak Kullanılan Yabani Bitki Türlerinin Tespiti

Projeyi Yürüten Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - ERZİNCAN


Proje Lideri Zakine KADIOĞLU

Proje Yürütücüleri Kemal ÇUKADAR N. Nalan KALKAN Hüseyin VURGUN

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018- 31.12.2022



2018:9.850 2019:10.375 2020: 11.400 2021:12.425 2022:14.450

Proje Özeti

Bu proje ile sebze olarak tüketilen yabani bitki türlerini tespit etmek, teşhislerini yaptırmak, kullanım şekillerini belirlemek, muhafaza amacı ile tohum örnekleri alınarak bu materyalleri erozyona uğratmadan gelecek nesillere aktarmak amaçlanmıştır

Çalışmamızın, I. Dilimi (2011-2013) Erzincan ve Erzurum İllerinde yürütülmüştür. Bu illerden toplama çalışmaları sonucunda 37 familyada 182 adet sebze olarak tüketilen yabani bitki türü tespit edilmiştir. Projemizin 2. Diliminde ise (2014-2017) bölgemizde Iğdır, Ardahan, Kars ve Ağrı illerinde toplama çalışmaları yapılmış, toplama çalışmaları; sonucunda bu illerden sebze olarak tüketilen 186 bitki tür tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda hazırlanan herbaryum örneklerinin teşhisleri yaptırılmış toplanan tohum örnekleri ile birlikte Türkiye Tohum Gen Bankasına gönderilmiştir.

Çalışmalarımız, 2018 yılı Haziran- Ekim aylarında Sivas ili; ilçeleri merkez, belde ve köylerinde yürütülmüştür. Bu illerden toplama çalışmaları sonunda; sebze olarak tüketilen 28 familyada 119 adet bitki türü tespit edilmiştir. Sivas İlinde yoğun olarak kullanılan bu bitki türleri en çok Asteraceae, Apiaceae, ve Polygonaceae familyasından olup bunu, Lamiaceae, Amaranthaceae, Brassicaceae ve Boraginaceae familyaları takip etmiştir. Yöre halkının bu bitkileri genellikle, çiğ, yemek, sarma, çorba, börek içi, turşu olarak değerlendirirken, bazı türleri sebze olarak kullanımının yanında, baharat olarak, tat ve koku vermek için, çay olarak ve tedavi amacı ile de değerlendirdiği tespit edilmiştir. Bu örneklere ait bilgiler kayıt formlarına işlenerek birer adet herbaryum örnekleri, Türkiye Tohum Gen Bankasına gönderilecektir. Çalışmalarımız, 2019 yılında Malatya, Gümüşhane ve Bayburt illerinde sürdürülecektir.

Anahtar Kelimeler Doğu Anadolu Bölgesi, yabani bitkiler, sebze

Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/006 Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Sebze Genetik Kaynakları

Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- TOKAT

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Yürütücüsü Mualla AYDIN-Ziraat Yüksek Mühendisi Yardımcı Araştırmacılar Dr. İ. Kürşat ÖZYURT- Ziraat Yüksek Mühendisi

Dr. Duran KILIÇ - Ziraat Yüksek Mühendisi Hüseyin TOPAL - Ziraat Mühendisi Bülent BAŞARAN- Ziraat Yüksek Mühendisi Yalçın KAYA- Ziraat Yüksek Mühendisi

Başlama-Bitiş Tarihleri 2016 – 2020 Projenin Toplam Bütçesi 2016: 6000 TL - 2017: 8000 TL - 2018: 8000 TL

2019: 7000 TL - 2020: 6000 TL Proje Özeti Tarımın gelişmesinde en önemli rolü oynayan bitki ıslahının esasını, genetik kaynaklardaki çeşitlilik oluşturmaktadır. Bir ülkenin sahip olduğu yerel köy çeşitleri, yeni çeşitlerin geliştirilmesi için gerekli ıslah materyalleridir. Özellikle son zamanlarda yaşanan çevre sorunları, toprak erozyonu, şehirleşme ve teknoloji gibi nedenlerle genetik materyallerin birçoğu yok olmuş ve yok olmaya devam etmektedir. Bitkisel üretimde devamlılık, bu materyallerin koruma altına alınmasıyla mümkün olacaktır. Bu nedenle zengin bir çeşitliliğe sahip olan ülkemizin bu kaynaklarını koruması sürdürülebilir tarım ve yaşam için mutlak bir gerekliliktir.

Bu çalışma ile Enstitünün görev ve sorumluluk alanına giren Tokat, Amasya illeri, ilçeleri ve bunlara bağlı köyler gezilerek üreticilerin ellerindeki kaybolma tehlikesi bulunan yerel sebze populasyon veya çeşitlerinin toplanması ve muhafazası sağlanarak tanımlanması yapılacaktır. Bu çeşit veya populasyonların değerlendirilmek üzere ıslah programlarına aktarılması sağlanacaktır. Aynı zamanda toplanacak materyalin bir kısmı Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünde bulunan Gen Bankasına teslim edilerek Türkiye’de mevcut bitkisel çeşitliliğin günümüzden geleceğe aktarılmasına katkıda bulunulacaktır.

Proje kapsamında 2018 yılında Tokat ve Amasya illerinde yapılan survey çalışmalarında toplam 22 adet sebze genotipi toplanmış ve toplanan tohumlar Enstitüde muhafaza altına alınmıştır. Projenin önceki yıllarından toplanıp muhafaza edilen 23 adet fasülye, 5 adet domates, 2 adet kavun genotipinden tohumu yeterli olmayanların çoğaltılması için 2018 yılı bahar dönemi üretim sezonunda deneme planı hazırlanarak enstitü arazisinde tohum ekimleri ve fide dikimleri gerçekleştirilmiştir. Üretim yenileme çalışması yapılan genotiplerin karakterizasyonu IPGRI’nin yayınlamış olduğu tanımlama listesi ve bulunan türlere ait UPOV özellik belgesinden yararlanılarak belirlenmiştir. Yapılan gozlemler sonrasında genotiplerin bitki, meyve ve tohum resimleri cekilmiştir.2019 yılında survey ve muhafaza çalışmalarına devam edilecektir.

Proje No TAGEM/TBAD/17/A07/P09/010 Proje Adı MAKRO MANTAR GENETİK KAYNAKLARI

ARAŞTIRMA PROJESİ Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE) Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Dr. Neşe ADANACIOĞLU Proje Yürütücüleri Dr. Erdinç OĞUR, Uzm. Lerzan AYKAS, Mustafa

Kemal SOYLU, Tefik TAYLAN, Soner MEŞREFOĞLU, Doç Dr. Fatih KALYONCU (Danışman)

Başlama-Bitiş Tarihleri Sürekli proje (üçüncü 5 yıllık dilim, 01.01.2017-31.12.2021)

Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

120.000 TL. 2017: 70.000 2018: 30.000 2019: 10.000 2020: 5.000 2021: 5.000

Proje Özeti: Mantarlar gıda, kozmetik, endüstri, tıp ve ilaç sanayinde çok geniş kullanım alanına

sahip olması yönüyle yüksek ekonomik değer taşımaktadır. Türkiye sahip olduğu flora ve iklim koşulları nedeniyle değişik ortamlarda yetişen doğa mantarları yönünden oldukça zengindir. Bu proje ile ülkemiz makro mantar türlerinin ve yayılış alanlarının belirlenmesi, mantar genetik kaynaklarının muhafaza altına alınarak gelecek kuşaklara aktarılması hedeflenmektedir. Sürekli proje olarak yürütülen projede Ege ve Güney Marmara Bölgelerine öncelik verilmiştir.

2018 yılında 42 fungaryum örneğinin teşhisleri yapılmış olup, 21 familyaya ait 27 cins ve 33 tür tespit edilmiştir. Gerçekleştirilen toplama çalışmaları sonunda ETAE-Fungaryum’undaki materyal sayısı 1356’ya ulaşmıştır.

Anahtar Kelimeler Mantar, genetik kaynaklar, fungaryum, muhafaza

Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/007 Proje Adı Pleurotus Türlerinin Toplanması, Morfolojik

Karakterizasyonu, Spor ve İzolatlarının Gen Kaynağı Olarak Muhafazası

Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Mustafa Kemal SOYLU Proje Yürütücüleri Dr. Neşe ADANACIOĞLU

Prof. Dr. H. Hüseyin Doğan Prof. Dr. Hulusi MALYER

Başlama-Bitiş Tarihleri 2016-2019 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 65.000

Proje Özeti: Ülkemiz birçok bitki türünde olduğu gibi doğal mantarlar bakımından da oldukça zengin bir genetik çeşitliliğe sahiptir. 2422 Makro mantar türü mevcuttur. Bunların büyük bir çoğunluğu kültürü yapılan mantarların da yer aldığı basidiomycetes sınıfına aittir. Dünya’da makroskopik mantar olarak tanımlanan tür sayısı 20.000’dir ve 20 mantar türünün yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmaktadır. Türkiye doğal genetik zenginliğinin aksine kültüre alınan mantar türü sayısı birkaç türden ibarettir. Dünyada doğal ve kültürü yapılan mantarların kültürleri gen bankalarında saklanırken, ülkemizde yabani mantar kültürlerin saklandığı kapsamlı bir gen kaynağı mevcut değildir. Proje kapsamında, Dünya’da ve Türkiye’de üretim miktarı bakımından ikinci sırada yer alan Pleurotus cinsine ait türler toplanmaktadır. Morfolojik özelikleri belirlenerek tür tespitleri yapılmaktadır. Mantar örneklerinin spor izleri alınmakta ve mantar örneklerinden dokularında saf kültürler elde edilmektedir. 2018 yılında 108 adet fungarium örneği, 63 adet izolat ve 69 adet spor izi elde edilmiştir. Toplam elde edilen funariyum örneği sayısı 476, izolat sayısı 367, spor izi sayış 351’e ulaşmıştır. Ayrıca, Mantarlar kurutularak, fungariumda saklanmaktadır. Spor izleri 4 ºC’de, elde edilen kültürler 4 ºC’de, düşük sıcaklıkta (-80 ºC) ve ultra düşük sıcaklıkta (-196 ºC) gen kaynağı olarak saklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler Mantar kültür koleksiyonları, spor, mantar, muhafaza


İstanbul’un Doğal Geofitlerinin Yayılış Alanlarının Belirlenmesi ve Korunması İçin Çözüm Önerilerinin Geliştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü YALOVA



Proje Lideri Halil İbrahim TUZLACI Proje Yürütücüleri Kemuran Ali TİMURAĞAOĞLU

Eda AKSOY Aylin Güçlü ÖZDEMİR Mehmet YILMAZ


Projenin Toplam Bütçesi: 60.000,00 TL

Proje Özeti Bu çalışmada, 2016-2018 yıllarında İstanbul il sınırları içerisinde geofitlerin doğal yayılış alanlarının belirlenmesi ve geofitlerin tür envanterinin tespiti amaçlanmaktadır. Çalışma sahası temelde 8 bölgeye ayrılarak her bölgede arazi çalışmaları yürütülmektedir. Belirlenen bu alanlarda uygun vejetasyon dönemlerinde kaba gözlem yapılması, tespit edilen türlerden bitkinin toprak altı ve toprak üstü aksamlarının hem herbaryum materyali olarak hem de ex-situ koruma amacıyla canlı materyal olarak toplanması şeklinde yürütülmektedir. Proje 2018 yılının ilk 6 ayında kapatma sürecinde olan Bitkisel Biyoçeşitlilik, Geofit Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğünde yürütülmüş olup, kapatma sürecinden dolayı yılın ilk 4 ayında 22 gün araziye çalışması neticesinde 88 lokasyondan 132 bitki örneği alındı. Alınan bitki örnekleri ile ilgili herbaryum örnekleri oluşturuldu. Teşhis çalışmaları devam etmektedir. İstanbul’da bulunan koleksiyon Yalova’ya aktarıldı.

Anahtar Kelimeler: Geofit, İstanbul, ex-situ

Proje No: TAGEM/TBAD/G/18/A7/P6/459

Proje Başlığı

Kahramanmaraş Merkez İlçeleri Doğal Florasında Bulunan Bazı Salep Orkide Türlerinin Teşhisi, Yayılış Alanlarının Tespiti, Toprak ve Bitki Besin Maddesi Kapsamlarının Belirlenmesi




Proje Yürütücüsü Dr. Mehmet Fatih YILMAZ (Zir.Y.Müh.)


Dr. Esra BULUNUZ PALAZ (Y.Biyolog), Yeşim BÜYÜKÇINGIL (Zir. Y. Müh.), Cafer Hakan YILMAZ (Zir. Y. Müh.), Halil AYTOP (Zir. Y. Müh.), Hatice Mehtap ERAYMAN (Zir. Y. Müh.), Doç.Dr. İsmail Gökhan DENİZ (Proje Danışmanı-Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü, Biyoloji Eğitimi Ana Bilim Dalı / Antalya )


Projenin Toplam Bütçesi: 2018: 44.500 TL 2019: 18.000 TL 2020: 18.000 TL 2021: 8.500 TL 2022: 500 TL Genel Toplam: 89.500 TL

Proje Özeti

2018 yılında K.Maraş merkeze bağlı yerler ile Göksun ve Andırın ilçelerinde çeşitli türlere ait salep orkideleri toplanmıştır.

Toplanan başlıca türler: Dactylorhiza osmanica, Dactylorhiza romana, Orchis punctulata, Orchis coriophora, Orchis morio, Ophrys apifera, Anacamptis pyramidalis, Anacamptis laxiflora’dır.

Toplanan türler yoğun olarak Süleymanlı, Başkonuş, Rahmacılar, Göksun, Andırın-Çokak, Fatmalı-Kişifli civarından elde edilmiştir.

Toplamalar esnasında bitkiler fotoğraflanmış ve arazi bilgileri ile GPS koordinatları not edilmiştir.

Toplanan sahlep orkideleri ve bulundukları yerlerden alınan toprak örnekleri Enstitüye getirilerek muhafaza altına alınmıştır.

Orkideler saksılara dikilmiştir. Toprak örnekleri ile birlikte bitki örnekleri gerekli analizlerin yapılması amacıyla Toprak ve Su Kaynakları Bölümü’ne teslim edilmiştir.

Toprak ve bitki besin içeriklerine ait analizler devam etmektedir. 2019 yılında K.Maraş’ın gidilemeyen diğer ilçelerine surveyler yapılacaktır. Bu

çalışmalar esnasında salep orkideleri ve bulundukları yerin toprak örnekleri alınmaya devam edecektir. Projede belirlenen esaslar çerçevesinde gözlem ve ölçümler gerçekleştirilecektir.

Proje No TAGEM/TBAD/17/A07/P09/003 Proje Adı Lens Mill. (Leguminosae) Cinsinde Genetik Çeşitliliğinin

Belirlenmesi ve Korunması Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve

Genetik Kaynaklar Bölümü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Şenay BOYRAZ TOPALOĞLU Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2017-31/12/19 Raporun Ait Olduğu Dönem

2018


50000 TL

Proje özeti: Bu çalışmanın temel amacı; Lens Mill. cinsine ait taksonların yüksek çözünürlüklü sekans verisi kullanılarak genetik çeşitliliğinin belirlenmesi ve koruma çalışmalarında genetik çeşitliliğe dayanan stratejilerin ortaya konmasıdır. Çalışmanın materyalini; Lens Mill. Cinsine ait ülkemizde yayılış gösteren bitki taksonlarına ait örnekler oluşturmaktadır.

Bitki genetik çeşitliliğinin moleküler ve morfolojik analizler ile değerlendirilmesi, bitki ıslahı ve koruma programları için çok önemli bilgiler sağlar. Dünyada ve özellikle ülkemizde tarla bitkilerinin yabani akrabaları ile ilgili kapsamlı genetik analizlere gereksinim vardır.

Arazi çalışmalarında Lens Mill. cinsine ait taksonlardan tohum, herbaryum ve DNA örnekleri toplanacaktır. Genetik analizler, RAD-seq yöntemi ile elde edilen yüksek çözünürlüklü sekans verileri kullanılarak yapılacaktır. Genetik haritalama ile elde edilen veriler, taksonların filogenetik ve filocoğrafik ilişkilerini belirlemekte kullanılacaktır. Bitki örnekleri ve yabani populasyonlardan alınan tohumlar seralarda yetirilecek, hem bu bitkiler hem de herbaryum örneklerinden morfolojik gözlemler alınacaktır. Tüm bu verilerin analizi, Türkiye’de Lens cinsine ait genetik çeşitliliğin belirlenmesinde kullanılacaktır. Bu çalışmanın sonuçları, genetik, taksonomi, biyolojik koruma ve aynı zamanda mercimek ıslahı alanında çalışan araştırmacılar için faydalı olacaktır. Aynı zamanda bu çalışmanın bitki genetik kaynaklarının korunması ve kullanımı konusunda yapılacak sonraki çalışmalara bir model oluşturacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler Lens cinsi, mercimek, genetik çeşitlilik, genetik haritalama, genetik kaynaklar, biyolojik koruma, tarla bitkilerinin yabani akrabaları

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/19/A7/P9/01 Proje Adı Türkiye Tohum Gen Bankası’nda Bulunan Yabani

Buğday Genetik Kaynaklarının (Triticum spp.) Morfolojik ve Moleküler Sitogenetik Karakterizasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Bölümü

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Şenay BOYRAZ TOPALOĞLU Proje Yürütücüleri Burcu TARIKAHYA HACIOĞLU, Ayten

SALANTUR, DilekİNCEKÖSE BAĞLAN, Mine AYDIN, Fatma Ruveyda ALKAN,Metin TUNA, Gülsemin Savaş TUNA

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 2019 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 1.Yıl: 158500 TL 2.Yıl: 24500 TL 3.Yıl: 12000 TL

Proje özeti: Günümüzde kültürü yapılan modern buğday çeşitlerinde genetik çeşitlilik azalmakta, dünyada ve ülkemizde ıslah çalışmalarında buğdayın yabani akrabaları gen kaynağı olarak önem kazanmaktadır. Ayrıca biyoteknoloji alanındaki gelişmeler gen kaynaklarının önemini artımakta, genetik farklılığa sahip progenitör türlerin ıslahta kullanımı yaygınlaşmaktadır. Ülkemizin gen bankası koleksiyonlarında bulunan buğday ve diğer bitki genetik kaynakları stratejik bir öneme sahiptir. Ancak bu kaynakların kullanılması ve değerlendirilmesi için, aksesyonlara ait bilgilerin tam ve doğru olarak dokümantasyonu ön koşuldur.Toplama çalışmaları ya da üretim-yenileme faaliyetleri sırasında adlandırma hataları veya karışıklıkların olması sık rastlanan bir durumdur. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde 1960’lı yıllarda oluşturulmaya başlanan genetik kaynak koleksiyonlarının tanımlama bilgilerinin doğrulanması ve karakterizasyonu acil bir ihtiyaçtır. Önerilen bu projede Flow Sitometri Metodu ile Türkiye Tohum Gen Bankası’nda bulunan, ülkemizin değişik yörelerinden toplanmış buğday genetik kaynaklarına ait 321 aksesyonun çekirdek DNA içeriklerinin belirlenmesi ve ploidi analizi ile tür teşhisinde kullanımı amaçlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında fenotipik karakterizasyon da gerçekleştirilecektir. Önerilen proje sonunda türe özgü olan çekirdek DNA içeriği bilgilerine göre gruplara ayrılmış olan taksonlar ayrıca taksonomik olarak da tanımlanarak teşhislerinin doğruluğu teyit edilmiş olacaktır. Bu proje kapsamında Flow Sitometri ile gen bankasındaki bazı buğday türlerine ait çekirdek DNA içeriğinin belirlenmesi, gen bankalarındaki genetik materyallerin ıslah öncesi karakterizasyonu için iyi bir örnek çalışma olacak ve bu alanda çalışan araştırıcılar için referans teşkil edecektir. Sunulmuş olan bu araştırma projesi ile gen bankalarımızda bulunan zengin genetik kaynak koleksiyonlarımızın araştırma ve ıslah programlarında kullanımı için temel bilgilerin elde edilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler Flow Sitometri, çekirdek DNA içeriği, Triticum, gen bankası, bitki genetik kaynakları

Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/008 Proje Adı Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları

Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel

Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Erdinç OĞUR Proje Yürütücüleri Dr. Ünal KARIK – Fatih ÇİÇEK - Dr. İlknur

KÖSOĞLU – Hicran AKAALP- Orçun ÇINAR Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12/2018 arası Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

75.000 TL 2016: 15.000 TL 2017: 15.000 TL 2018: 15.000 TL 2019: 15.000 TL 2020: 15.000 TL

Proje Özeti: Ülkemiz bitki zenginlikleri dolayısıyla tıbbi bitkiler açısından oldukça önemli bir

yere sahiptir. Pek çok tıbbi bitki doğadan toplanarak yerel halk tarafından kullanılmakta veya ihraç edilmektedir. Bu nedenle de yine çoğu endemik olan pek çok tıbbi bitki türü ya tamamen yok olmakta veya yok olma sınırına gelmiş bulunmaktadır. Tibbi bitki zenginliklerimizi korumak, doğadan toplamaları engellemek için ekonomik olanlarını üretime almak, ayrıca tüm tıbbi bitki tür ve populasyonlarını toplayarak Ulusal Gen Bankasında muhafazaya almak gerekmektedir. Böylece, toplanan tohum örnekleri bu gün için ekonomik önemi olmasa bile ileride ihtiyaç duyulduğunda araştırıcıların hizmetine sunulabilecektir. Bu nedenle de tıbbi bitki tür ve populasyonlarının dağılış gösterdikleri yörelerin saptanması ve toplanması gerekmektedir. Bu çalışma kapsamında ülkemizde yayılış gösteren tıbbi ve aromatik bitkilerin toplanması, karakterizasyon, değerlendirme, muhafaza ve üretim yenilemesini gerçekleştirilmektedir.

Alkanna cinsine ait 1 tür de 3 populasyon, Isatis cincine ait 3 tür de 17 populasyon, Datisca cinsine ait 1 türde 1 populasyon, Reseda cinsine ait 2 tür ve 8 popülasyon, Rubia cinsine ait 1 tür ve 8 populasyon gen bankasından üretim yenileme ve karakterizasyon çalışması yapılmak üzere teslim alınmıştır. İsatis tinctoria 2 popülasyonundan, Rubia tinctorum’a ait 1 populasyondan, Datisca spp. ve Reseda spp. türlerine ait popuslayonların hepsinden tohum elde edilmiş BGK’ya teslim edilmiştir.

2018 yılı çalışmalarında, 2017 Yılında yapılan survey ve toplama kapsamında alınan 58 adet popülasyona ait tohumların yenileme ve teşhis için ekimleri yapılmış 54’ünde çimlenme gerçekleşmiş, 50 popülasyondan elde edilen bitkiler enstitü içerisinde oluşturulan koleksiyon bahçesine dikilmiş ve bazılarından tohum elde edilip BGK’ya teslim edilmiştir.

2018 yılında Çeşme /İzmir’de yapılan 4. Uluslar arası Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumuna 4 bildiriyle katılım sağlanmıştır.

Ayrıca, 23-25 Kasım 2018 tarihinde İstanbul’da düzenlenen “Fitovizyon-2 Fitoterapi, Apiterapi, Aromaterapi ve Kozmetikte Yenilikler” isimli kongrede “Doğadan Tarlaya Bitkisel Gen Kaynaklarımız” konu başlığında çağrılı sunum yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Proje No TAGEM/TBAD/17/A07/P09/013 Proje Adı GAP Yöresi Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik

Kaynakları Araştırması Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim

Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Dr. Fethullah TEKİN Proje Yürütücüleri Ahmet EFE (Kimya Mühendisi), Orçun ÇINAR

(Kimya Mühendisi), Doç. Dr. Özlem ÖZBEK (Biyolog), Doç. Dr. Ersin KILINÇ (Kimyager), Prof. Dr. Nezahat AKPOLAT, Doç. Dr. Nida Özcan (Tıp Doktoru), Prof Dr. Temel ÖZEK (Kimyager), Dr. Banu AVCIOĞLU (Gıda Mühendisi), Özgür KARAKAŞ (Biyolog)

Başlama ve Bitiş Tarihi 2017-2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 2017 – 2018 Yetiştirme sezonu Projenin Bütçesi 2017: 15000 TL, 2018: 15000 TL, 2019:10000 TL,

2020:5000 TL, 2021: 5000 TL Proje Özeti: Proje kapsamında yer alan bitkilerle ilgili olarak her sene yapıldığı gibi 2017 -2018 yetiştirme sezonunda da;

1. Mevcut bitki genetik kaynakların koruması, yenilenip çoğaltması, gen havuzunun genişletilmesi ve bunların sürdürülebilir bir şekilde kullanımlarının sağlanması gerçekleştirilmiştir.

2. Proje kapsamında bitkilerden çiçeklenme öncesi, çiçeklenme dönemi ve çiçeklenme sonrasında 56 uçucu yağ numunesi elde edilmiş ve bu uçucu yağların bileşen analizini yapmak üzere merkez laboratuvara gönderilmiştir.

Anahtar kelimeler: Ontogenetik varyabilite, Drog herba, Uçucu yağ, Uçucu yağ bileşenleri

Proje No TAGEM/TBAD/17/A07/P09/006 Proje Adı Orta Anadolu ve Güney-Doğu Geçit Bölgeleri

Baklagil Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Gazi Özcan Proje Yürütücüleri Mehmet Tezel, R.Çağatay Arıcı. Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2017-31.12.2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2017-30000, 2018-30000, 2019-20000, 2020-10000, 2021-10000

Proje Özeti: Proje, ülkemiz genetik çeşitliliğinin kaybolma risklerine karşı toplama ve değerlendirme amaçlı olarak tasarlanmıştır. Bu kapsamda belirlenmiş olan 6 cins ve 9 tür baklagil yem bitkisine ait tohumların Orta Anadolu ve geçit bölgeleri doğal alanlarından toplama, üretim yenileme ve karakterizasyon çalışmaları yürütülecektir. Projenin 2017 yılı faaliyetleri kapsamında, Konya ili dahilindeki 13 ilçeye ait alanlarda toplama çalışmaları yapılmıştır. Belirtilen alanlarda kaydedilen 44 noktada ; Medicago 38, Onobrychis 2, Trifolium 28, Hedysarum 13, Lotus 28, Lüpen 1 adet olmak üzere, toplam 106 adet materyal toplanmıştır. 2018 yılı çalışmaları kapsamında, ilk yıl toplanan materyallerin serada çimlendirilmesi, tarlaya şaşırtılması, teşhis işlemleri, gözlemlerin alımı ve tohum hasadı çalışmaları yapılmıştır. 2018 yılında materyal toplama çalışmalarına devam edilmiştir. Bu kapsamda 9 il sınırları dahilinde bulunan alanlarda tarama yapılmıştır. Çıkışlar Ağustos ve Eylül aylarında gerçekleştirilmiştir. Bu taramalar sonucunda kaydedilen 56 noktada; Medicago: 38, Trifolium:36, Lotus:22, Onobrychis: 6 olmak üzere toplam 102 Adet materyal (populasyon) toplanmıştır. Bu materyaller 2019 bahar döneminde çimlendirilerek tarla çalışmalarına devam edilecektir. Çalışmanın 3 yıl toplama faaliyetlerinde Orta Anadolu ve doğu geçit bölge illerinde tarama çalışmalarına devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler Baklagil Yem Bitkileri, Genetik kaynaklar, Toplama, Muhafaza, Kaba yem, Orta Anadolu


K.Maraş Doğal Florasında Bulunan Bazı Baklagil Yem Bitkisi Türlerinin Toplanması ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi


Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)

Proje Yürütücüsü Dr. Mehmet Fatih YILMAZ Yardımcı Araştırmacılar Dr. Rukiye KARA (Zir. Y. Müh.), Abdullah Yasin

DALKILIÇ (Zir. Y. Müh.), Doç. Dr. Mahmut KAPLAN (Erciyes Ünv. Zir. Fak.)

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2014 – 31.12.2018 Projenin Toplam Bütçesi: 2014: 10.000 TL 2015: 10.500 TL 2016: 11.000 TL

2017: 11.500 TL 2018: 12.000 TL Genel Toplam: 55.000 TL

Proje Özeti Proje beş yıllık planlanmış olup 2014-2018 yılları arasında yürütülecektir. Çalışma

Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Bölgesi içerisinde yer alan Kahramanmaraş doğal florasında gerçekleştirilecektir. Çalışmanın ilk yılı Kahramanmaraş Merkez ve İlçelerinde survey çalışmaları yapılacaktır. İkinci ve gerekirse üçüncü yıllarda ise yonca (Medicago sp. L.), korunga (Onobrychis sp. L.), fiğ (Vicia spp. L.), üçgül (Trifolium sp. L.), mürdümük (Lathyrus sp. L.), yem bezelyesi (Pisum sp. L.), gazalboynuzu (Lotus sp.L.) ve çemen (Trigonella sp. L.) türlerine ait tohumlar toplanacaktır. Çalışmanın son iki yılı ise tarla denemeleri kurularak toplanan baklagil yem bitkisi türlerinin morfolojik, biyolojik ve bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi için çalışmalar yapılacaktır. Dönem Bulguları (01.01.2018-31.12.2018)

Proje de, 2018 yılı içerisinde daha önceki yıllarda, K.Maraş İli ve İlçelerinden toplanarak elde edilen baklagil yem bitkisi (yonca (Medicago sp. L.), korunga (Onobrychis sp. L.), fiğ (Vicia spp. L.), üçgül (Trifolium sp. L.), mürdümük (Lathyrus sp. L.), gazalboynuzu (Lotus sp.L.) ve çemen (Trigonella sp. L.) ) türlerine ait tohumlar çoğaltılmak ve gözlem yapılmak amacıyla, tohum miktarına bağlı olarak bir veya ikişer sıra şeklinde birer metre uzunluğundaki hatlara 2017-2018 güz sezonunda kışlık olarak ekilmiştir. Tohum elde etmek amacıyla yapılan çalışmalar esnasında çiçeklenme dönemine denk gelen yoğun yağışlar istenen tohum miktarının elde edilememesine sebep olmuştur.

Çiçeklenme dönemiyle birlikte çeşitli gözlemlere başlanmıştır. Çiçeklenme ve olgunlaşma tarihleri, bin tane ağırlıkları, bitki boyları gibi özellikler belirlenmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte bitkilerden fenolojik ve morfolojik gözlemler alınarak karakterizasyon işlemlerine devam edilmiştir.

2019 yılı içerisinde projenin sonuç raporunun yazılarak önümüzdeki PDGT’larında sunulması hedeflenmektedir.

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P9/513 Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesi Yem Bitkileri Genetik

Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel

Müdürlüğü Proje Lideri Mustafa UZUN Proje Yürütücüleri M. Merve ÖZGÖZ, S. Emre DUMLU, Erdal

AKSAKAL, Murat ATICI, Kadir TERZİOĞLU, Dr.Şerafettin ÇAKAL, Ayten TAVLAŞ, Dr. Pınar UYSAL

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018 – 31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2018 2019 2020 2021 2022 15.000 16.200 18.000 19.800 21.500

Proje Özeti: Ülkemizde makineli tarımın gelişmeye başladığı 1950 yıllarından beri 12–13 milyon hektardan fazla çayır ve mera sürülerek tarla haline getirilmiştir. Biyolojik çeşitlilik, başta gıda olmak üzere insanların temel ihtiyaçlarını karşılamasında vazgeçilmez bir yere ve öneme sahiptir. İnsan faaliyetleri sonucu oluşan kirlilik kadar, doğal kaynakların sürekli ve yanlış kullanımı nedeniyle küresel biyolojik çeşitliliğin 2020 yılına kadar %20’sinin kaybedileceği tahmin edilmektedir. Doğu Anadolu Bölgesi çayır ve mera alanları birçok yem bitkisinin gen kaynağı durumundadır. Florada bulunan, arzulanan buğdaygil ve baklagil yem bitkileri bozulmuş terk edilmiş çayır mera alanlarının rehabilitasyonu için önemli bir potansiyele sahiptir. Bu çalışma ile Doğu Anadolu Bölgesi çayır-mera alanlarında bulunan gerek ot gerekse mera tipi olarak değerlendirilebilecek yem bitkilerinin toplanması ve değerlendirilmesi amaçlamaktadır. Daha önce yapılan çalışmalarda tespit edilen, yörede en fazla rastlanan ve yem değeri yüksek olan türlerin tohumlarının toplanmasına dikkat edilmiştir. Projenin 2018 yılı çalışmaları kapsamında40 adet baklagil yem bitkisi, 46 adet buğdaygil yem bitkisi olmak üzere toplam 86 adet yem bitkisi türü toplanmıştır. Baklagil ve buğdaygil yem bitkilerine ait 50 materyalden çoğaltım işlemi yapılmıştır. Bu rapor döneminde gözlem parsellerinde yer alan bitkilerden gerekli gözlemler alınmıştır. 2018 yılında, buğdaygilve baklagil familyalarına ait 50 adet materyal Ulusal Gen Bankasına transfer edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Mera Islahı, Çeşit Geliştirme, Yem Bitkisi, Gen Kaynakları Muhafazası

SONUÇ RAPORLARI

Proje No TAGEM/TBAD/14/A01/P01/001 Proje Adı İzmir İlinde Bulunan Nadir, Endemik ve Tehdit

Altındaki Bitki Türlerinin Toplanması, Ex Situ Muhafazası

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel

Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Erdinç OĞUR Proje Yürütücüleri Dr. Neşe ADANACIOĞLU, Uzm. Lerzan Gül

AYKAS - Danışman: Doç. Dr. Serdar Gökhan ŞENOL

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 170.000 TL 2014: 45.000 2015: 30.000 2016:

30.000 2017: 32.000 2018: 33.000 Proje Özeti:

İzmir farklı iklimsel özellikleri jeolojik ve jeomorfolojik oluşumları, kendine has toprak ve kaya yapısı ve sulak alanlarıyla birçok endemik ve nadir bitkiye ev sahipliği yapmaktadır. Proje kapsamında İzmir ilinde ülkemiz flora kayıtlarında olan nadir, endemik ve tehdit altında olan taksonlar ele alınmıştır.

İzmir ilinde görülen kentleşme, turizm, tarım ve sanayileşme floraya büyük ölçüde zarar vermiştir. Literatürde, endemik bitkilerin popülasyonlarında azalmalar olduğu ve bu azalmaların gittikçe arttığı bildirilmektedir.

Bu proje, İzmir İlinde bulunan endemik, nadir ve tehdit altındaki bitki türlerinin toplanması ve ex-situ muhafaza yapılması amacıyla 2014-2018 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda toplanan taksonların 188 tanesi projenin hedef türü olduğu belirlenmiştir. Bu türlerden 115 tanesi endemik, 48 tanesi tip örneği Türkiye olan, 13 tanesi nadir ve 12 tanesi endemik ya da nadir olmayıp IUCN kriterlerine göre tehdit kategorisinde olan taksonlardır. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda tespit edilen taksonların IUCN tehdit kriterlerine göre tehlike kategorileri belirlenmiştir. Bu taksonlardan 1 takson EW (Doğada Tükenmiş), 6 takson CR (Kritik), 19 takson EN (Tehlikede), 36 takson VU (Duyarlı), 9 CD (Korumaya Tabi), 50 takson LC (Düşük Riskli), 14 takson NT (Tehdite Yakın) ve 4 takson “DD” (Veri Yetersiz) kategorisindedir. Hedef türlerin 188’inin herbaryum örnekleri alınırken 75’inden tohum materyali alınmıştır. Toplanan herbaryum örnekleri (İZ) ETAE Herbaryumunda, tohum materyali ETAE Ulusal Tohum Gen Bankasında muhafazaya alınmıştır.

Bu çalışmayı özgün kılan ve önemini artıran sonuçlardan bir tanesi de yeni olduğu düşünülen türlerin belirlenmesidir. Ayrıca bu çalışma ile Nejdet BOZKURT paylaştığı bilgiler doğrultusunda ülkemizde daha önce kaydı bulunmayan Orchidaceae (Salepgiller) familyasından 4 türe ulaşılmıştır. Bu türler yayınlandıktan sonra İzmir ili ve Türkiye Florasına eklenecektir.

Anahtar Kelimeler İzmir, ex situ koruma, endemik bitkiler,

herbaryum, tohum bankası

Proje No TAGEM/TBAD/14/A01/P01/009 Proje Adı Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Karakterizasyonu

ve Muhafazası Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Çiğdem BOZDEMİR Proje Yürütücüleri Dr. Reyhan BAHTİYARCA BAĞDAT

Gıda Müh. Nurettin ÇİNKAYA Dr. Kürşad ÖZBEK Zir Müh. Rukiye Murat DURAN Dr. Canan YAĞCI TÜZÜN Uzm. Nazım TANRIKULU

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2017 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12/2018 arası Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014:5000 2015:6000 2016:7000 2017: 4000

Proje Özeti: Bu çalışma 2015-2017 yılları arasında üç yıl boyunca Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün Ankara merkezdeki araştırma arazisinde yürütülmüştür. Projeyle çok sayıda fenolojik ve agromorfolojik açılardan karakterize edilmiş tıbbi ve aromatik bitki (TAB) tohum ve herbaryumunun Ulusal Gen Bankalarımızda bu konuda yapılacak araştırmalara yardımcı olması bakımından exsitu muhafazası amaçlanmıştır.

57 çok yıllık, 14 tane tek yıllık bitkide bitki boyu (cm), çiçeklenme süresi (gün), ilk çiçek tomurcuğu oluşum zamanı (tarih), %50 çiçek tomurcuğu oluşum zamanı (tarih), İlk ve % 50 çiçeklenme zamanı (tarih), ilk tohum bağlama zamanı(tarih), % 50 tohum bağlama zamanı (tarih), ilk hasat zamanı (tarih) gibi fenotipik ve agromorfolojik gözlemler alınmış, tür ve alt türlere ait herbaryum örnekleri oluşturulmuştur. Karakterize edilen bitkilere ait tohumlar araştırmacıların ve ilgili projelerin hizmetine sunulmak üzere, -18 °C’de uzun süreli (temel koleksiyon) ve 0 °C’de orta süreli (aktif koleksiyon) olarak saklanmak üzere Türkiye Tohum Gen Bankasına teslim edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Tıbbi ve Aromatik Bitkiler koleksiyon bahçesi, fenotipik ve agromorfolojik gözlemler, herbaryum, Gen Bankası


Proje Başlığı Kestane (Castanea sativa Mill.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası, Karakterizasyonu ve Değerlendirmesi




Proje Yürütücüsü Dr. Erol KÜÇÜK


Dr. Andaç ÇAVDAR Uzm. Celal ŞAFAK Dr. Müge ŞAHİN Dr. Mehmet TUTAR Uzm. Deniz AKSOY Fatih ÇAĞIR Uzm. Salih GÖKKÜR



Proje Özeti

Kestane (Castanea sativa) Akdeniz’de yayılım gösteren bir türdür. Kestanenin anavatanı ile ilgili yapılan birçok yayında, bu türün orijin merkezinin Türkiye olduğu ve buradan kültüre alınmış tür olarak Avrupa’ya yayıldığı belirtilmektedir.

Kestane hastalıkları bakımından ise, zamanla kestane kanseri (Cryphonectria parasitica) kestane yetiştiriciliğini ve genetik çeşitliliğini tehdit edecek seviyeye gelmiştir. Bulunulan bu noktada, gerçekleştirilen bu çalışma ile genetik çeşitliliğinin korunması amaçlanmaktadır.

Bu projede sayılan amaçlara ulaşmak için, proje kapsamında; kestane yayılış alanlarında survey yapılması, muhafaza çalışmaları; arazi gen bankalarının oluşturulmasına başlanmıştır, Kazdağları kestane in situ muhafaza alanlarında gözlem ve izleme çalışmaları yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kestane, Castanea sativa Mill., genetik kaynakları, ex situ muhafaza.

Proje No TAGEM/TBAD/14/A01/P01/005 Proje Adı Geçit Bölgesi Sebze Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü-

ESKİŞEHİR Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri İsmail KARA Proje Yürütücüleri Nejla ALICI (ÇALIŞKAN)

Seda DOĞAN Dr. Sali FİDAN Şule SARIÇAM Lerzan Gül AYKAS A. Taner KILINÇ Nurten LÖKOĞLU

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2014-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014: 25.000; 2015: 35.000; 2016: 40.000; 2017: 42.000; 2018: 44.000

Proje Özeti: Bu çalışmada Geçit Bölgesinde yer alan Afyonkarahisar, Uşak, Denizli, Eskişehir, Kütahya ve Bilecik illerinde yetiştiriciliği yapılan yerel sebze tohum örneklerinin toplanması ve ETAE Gen Bankasında ex situ olarak uzun süreli muhafazası amaçlanmıştır. Proje kapsamında, 2014 yılında Kütahya’nın Hisarcık, Sabuncupınar, Afyonkarahisar’ın İhsaniye ilçe ve köylerinde 125 adet sebze ve 5 adet mısır tohumu örneği, 2015 yılında Afyonkarahisar’ın merkeze bağlı köyleri ile Çay, Bolvadin, Şuhut ilçelerinin köylerinde 184 adet tohum örneği toplanmıştır. Yeterli miktarda tohum bulunan örneklerden 174 adet ETAE Gen Bankasına, 11 adet Ankara Gen Bankasına gönderilmiştir. 2016 yılında toplama çalışması yapılamamıştır. 2014 ve 2015 yıllarında toplanan örneklerin tohum çoğaltma ve karakterizasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2017 yılında Afyonkarahisar’ın Dazkırı, Uşak’ın Banaz ve Sivaslı, Denizli’nin Acıpayam, Çameli, Çal, Tavas ve Beyağaç ilçe ve köylerinden 225 adet tohum örneği toplanmıştır. 2018 yılında daha önceki yıllarda toplanan tohumlar arasından seçilen tohumların karakterizasyon çalışması yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Sebze Genetik Kaynakları, toplama çalışması

Proje No TAGEM/TBAD/17/A07/P09/007 Proje Adı Çatı proje: TAGEM Genetik Kaynakları Veri Tabanı

ve İş Süreçleri Yönetim Sistemi Alt Proje: Türkiye Asma Genetik Kaynakları Veritabanı ve Web Sitesinin Oluşturulması

Projeyi Yürüten Kuruluş Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Tamer UYSAL Proje Yürütücüleri Serkan CANDAR, Turgay KIRAN, Ahmet Semih

YAŞASIN, Onur ERGÖNÜL, Bengü KOYUNCU Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2017 - 31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 - 31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2017:22.500

Proje Özeti: Projede asma yerel çeşit zenginliğimizin kayıt altına alınması yanı sıra uzun yıllardır

mevcut envanter ve karakterizasyon bilgilerinin çeşitlerin resimleri ile birlikte web sayfasına aktarılarak kullanıcıların faydalanması amaçlanmaktadır.

Proje döneminde 177 genotipten gerekli olanlarn sürgün ucu, olgun yaprak ve salkımların fotoğraflama işlemleri yenilenmiştir. Aynı zamanda seçilen çeşitlerin envanter bilgileri, ampelografik verileri, morfolojik verileri oluşturulmuştur. Envanter bilgilerinde; genotipin adı, varsa menşei ve sinonimi, toplandığı il, ilçe, köy/mahalle, mevki, toplama yerinin yükseklik ve koordinatları, bağ sahibinin adı ve iletişim bilgileri, surveyin yapıldığı tarih yer almaktadır. Morfolojik özelliklerinde ise yetiştiği lokasyonda toplama esnasında kayıt edilen salkım ve tane şekli, tane rengi, tadı, kabuk kalınlığı, tane içi ve çekirdek durumu, olgunlaşma zamanı bilgileri bulunmaktadır.

Ampelografi verilerinde; koleksiyona dahil edilip verim yaşına gelmiş omcalarda metot gereği incelenen sürgün ucu, genç sürgün, çiçek, genç yaprak, olgun yaprak, salkım ve tane özelliklerinin bakıldığı karakterizasyon verileri bulunmaktadır. Moleküler özelliklerde ise moleküler karakterizasyonu yapılmış olan genotiplerin bilgileri kayıt altında tutulacaktır. Web sitesi ve veritabanının hazırlanması konusunda çatı proje ile birlikte çalışmalar devam etmekte olup, anasayfada kurum, proje, ekip ve Vitis hakkında bilgi, tanımlama metodu, çeşitler ve çeşitlere ait tanımlama bilgilerinin açıklamaları bulunmaktadır. Web sayfası alan adı belirleme çalışmaları devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler Vitis, Asma Genetik Kaynakları, Veritabanı, Web Sitesi

T.C.

GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI

TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

SERİN İKLİM TAHILLARI ARAŞTIRMALARI PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI (25 Şubat 2019-02 Mart 2019)

25 Şubat 2019 Pazartesi 09.30-12.30: Ortak Açılış Programı

YEMEK ARASI 12.30 – 14.00 I. OTURUM 14.00 – 15.30

Grup/Proje Lideri Proje / Sunu Başlığı Kurum Projenin Durumu

Yasemin SEYMAN Açılış Konuşması, Başkanlık Divanının Oluşturulması ve Gündem Hakkında Görüşmeler

TAGEM Bilgi

Halil İbrahim GÖKDERE/Ali Haydar PAKSOY

2018 yılı Serin İklim Tahılları Çeşit Tescil Denemeleri TTSM Bilgi

Dr. Yaşar KARADUMAN

Bisküvilik Kalitesi Yüksek Buğday Genotiplerinin Geliştirilmesi ve Yerel Popülasyonların Bisküvilik Kalitesi Bakımından Taranması

GKTAEM Bilgi (TÜBİTAK)

Dr. Turhan KAHRAMAN

İnsan Beslenmesine Uygun Yulaf Çeşitlerinin Geliştirilmesi TTAEM Bilgi

(TÜBİTAK) Ara

15.30 – 15.50 II. OTURUM 15.50 – 18.00

Ülkesel Buğday Islah Araştırmaları

Riza ÜNSAL Ege Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları ETAEM Devam

Dr. Hatice GEREN Ege Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları ETAEM Devam

Dr. Savaş BELEN Geçit Kuşağı Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları GKTAEM Devam

Dr. Savaş BELEN Geçit Kuşağı Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları GKTAEM Devam

Selami YAZAR Ülkesel Kışlık Buğday Islah Çalışmaları Koordinasyonu TARM Devam

Dr. Ayten SALANTUR

Orta Anadolu Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları TARM Devam

26 Şubat 2019 Salı I. OTURUM 09.00 – 10.30

Dr. Ayten SALANTUR

Orta Anadolu Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları TARM Devam

Musa TÜRKÖZ Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları BDUTAEM Devam

Enes YAKIŞIR Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları BDUTAEM Devam

Enes YAKIŞIR

İleri Kademe Ekmeklik Buğday Islah Materyalinin Kuraklığa ve Kök Çürüklüğüne (Fusarium culmorum) Tolerans Düzeylerinin Belirlenmesi

BDUTAEM Devam

Dr. M.Nazım DİNÇER

Doğu Akdeniz Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları DATAEM Devam

Dr. M.Nazım DİNÇER

Doğu Akdeniz Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları DATAEM Devam

Bayram ÖZDEMİR

Farklı Ploidi Düzeyindeki Buğdayların (Triticum ) Mikro Element İçeriği Yönünden Değerlendirilerek, Islah Çalışmalarında Kullanılması (2019 Başlangıçlı, sunum yapılmayacak)

TARM Devam

Ara 10.30 – 10.50 II. OTURUM 10.50 – 12.30

Cevat ESER

Kışlık Yerel ve Modern Buğday Çeşitleri İle Bazı Islah Hatlarının Farklı Dönem Kuraklıklarına Karşı Test Edilmesi ve Kuraklık İle İlgili İlişkili Genetik Haritalamanın Yapılması

BDUTAEM Yeni Teklif

Lütfü DEMİR Güney Marmara Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları MAEM Devam

Sonuç Lütfü DEMİR Güney Marmara Bölgesi Ekmeklik

Buğday Islah Araştırmaları MAEM Yeni Teklif

Dr. Rukiye KARA Güneydoğu Geçit Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları DAGKTAEM Devam

Hasan Orhan BAYRAMOĞLU

Karadeniz Bölgesi Serin İklim Tahılları Islah Araştırmaları KTAEM Devam

Dr. İrfan ÖZTÜRK Trakya-Marmara Bölgesi Buğday Islah Araştırmaları TTAEM Devam

YEMEK ARASI 12.30 – 14.00

III. OTURUM 14.00 – 15.30

Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR

Soğuğa ve Sıcağa Toleransli Kışlık Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Geliştirilmesi Ve Moleküler Karakterizasyon İle İlişkili Haritaların Çıkarılması

DATAEM Yeni Teklif


Doğu Anadolu Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları DATAEM Devam

Mahir BAŞARAN Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ekmeklik Buğday Islahı Araştırmaları

GAP UTAEM Devam

İrfan ERDEMCİ Güneydoğu Anadolu Geçit Bölgesi Fakültatif Buğday Islah Çalışmaları

GAP UTAEM Devam

Sertaç TEKDAL Güneydoğu Anadolu Bölgesi Makarnalık Buğday Islahı Araştırmaları

GAP UTAEM Devam

Memduh Serdar POLAT

GAP Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Çalışmaları GAP TAEM Devam

Dr. Ali İLKHAN GAP Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Çalışmaları GAP TAEM Devam

Ara 15.30 – 15.50

IV. OTURUM 15.50 – 18.00

Ülkesel Serin İklim Tahılları Biyoteknoloji Araştırmaları

Zeynep SİREL Ekmeklik Buğdayın Anter Kültürüne Yanıtında Gen Etkilerinin Diallel Analizler İle Araştırılması

GKTAEM Yeni Teklif

Elif YETİLMEZER KOÇAK

Kuraklık Stresi Uygulanan Bazı Arpa (Hordeum vulgare L.) Genotiplerinde Stresin Gen İfadesi Düzeyinde İncelenmesi

TARM Yeni Teklif

Berrin DUMLU

Kırik Populasyonlarının Verim ve Verim Unsurları, Soğuğa Dayanıklılık, Besin Değerleri ve Kalite Bakımından Değerlendirilmesi

DATAEM Yeni Teklif

Berrin DUMLU

Soğuğa Dayanıklı Buğday Genotipleri Geliştirmek İçin Anter Kültürü (Double Haploidi) Yönteminin Uygulanması

DATAEM Devam

Seda PELİT Yazlık Dilim Serin İklim Tahıllarında Anter Kültür Yönteminin Uygulanması Çalışmaları

ETAEM Devam Sonuç

Seda PELİT

Ege Bölgesinde Yetiştirilen Bazı Arpa (Hordeum vulgare L.) Genotiplerinin Anter Kültürüne Yatkınlıkları Üzerine Araştırma

ETAEM Devam

Meltem YAŞAR

Bazı makarnalık buğday(Triticum durum L.) ve yabanilerine ait genotiplerin kuraklık yönünden morfolojik, fizyolojik ve moleküler taranması (2019 Başlangıçlı, sunum yapılmayacak)

BDUTAEM Devam

Fatma Gül MARAŞ VANLIOĞLU

Bazı Triticum monococcum Genotiplerinin Mikro Besin İçerikleri için GWAS (Genom Boyu İlişkilendirme Çalışmaları) Analizi(Doktora)

TARM Devam

Ufuk TOZLU

Soğuğa Dayanıklı Olarak Geliştirilen Buğday Genotiplerinin Aklimizasyon Sırasında Bazı Fizyolojik Parametrelerinin Belirlenmesi (2019 Başlangıçlı, sunum yapılmayacak)

DATAEM Devam

Zeynep SİREL

Anter Kültürü Tekniği Kullanılarak Ekmeklik Buğday Hattı Geliştirilmesi (2019 Başlangıçlı, sunum yapılmayacak)

GKTAEM Devam

27 Şubat 2019 Çarşamba I. OTURUM 09.00 – 10.30

Ülkesel Çavdar Islah Araştırmaları Şah İsmail CERİT Çavdar Islah Araştırmaları BDUTAEM Devam

Ülkesel Tritikale Islah Araştırmaları Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR

Doğu Anadolu Bölgesi Tritikale Islah Araştırmaları DATAEM Devam


Tritikalenin İnsan Beslenmesinde Kullanım Alanlarının Belirlenmesi, Sanayiye Kazandırılması ve Tritikale Tarımının Geliştirilmesi

DATAEM Yeni Teklif

Dr. Emel ÖZER Ülkesel Tritikale Islah Araştırmaları BDUTAEM Devam

Yılmaz YILDIRIM Geçit Bölgesi Tritikale Islah Araştırmaları GKTAEM Devam

Sonuç

Yılmaz YILDIRIM Geçit Bölgesi Tritikale Islah Araştırmaları GKTAEM Yeni Teklif

Ara 10.30 – 10.50 II. OTURUM 10.50 – 12.30

Ülkesel Serin İklim Hastalık ve Zararlı Araştırmaları

Asuman TORUN

Geçit Bölgesi Arpa Islah Materyalinin Yaprak Leke [Rhynchosporium commune (Zaffarano, McDonald&Linde)] Hastalığına Karşı Reaksiyonlarının Tarla Koşullarında Belirlenmesi

GKTAEM Yeni Teklif

Birol ERCAN

Buğday ve Arpada İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara (Pas, Sürme, Rastık ve Arpa Yaprak Hastalıkları) Karşı Test Edilmesi

BDUTAEM Devam Sonuç

Birol ERCAN Arpada İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi BDUTAEM Yeni Teklif

Dr. Fatih ÖZDEMİR

Makarnalık Buğdayda İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi

BDUTAEM Yeni Teklif

İlker TOPAL Ekmeklik Buğdayda İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi

BDUTAEM Yeni Teklif

Murat Nadi TAŞ Tritikalede İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi BDUTAEM Yeni Teklif


III. OTURUM 14.00 – 15.30

Dr. Nilüfer AKCİ

Orta Anadolu Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları Materyalinin Bazı Fungal Hastalıklara Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi

TARM

Devam

Dr. Nilüfer AKCİ

Orta Anadolu Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları Materyalinin Bazı Fungal Hastalıklara Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi

TARM Devam

Dr. Nilüfer AKCİ Orta Anadolu Bölgesi Arpa Islah Materyalinin Bazı Fungal Hastalıklara Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi

TARM Devam

Dr. Nilüfer AKCİ

Mutant Ekmeklik/Makarnalık Buğday Islah Materyalinin Bazı Fungal Hastalıklara Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi ve Dayanıklılık Kaynağının Oluşturulması

TARM Devam

Dr. Nilüfer AKCİ Ülkesel Serin İklim Tahıl Hastalıkları Araştırmaları Projesi (ÜSİTHAP) TARM Devam

Dr. Nilüfer AKCİ Ülkesel Serin İklim Tahıl Hastalıkları Araştırmaları Projesi (ÜSİTHAP) TARM Yeni Teklif

Dr. Gül İMRİZ Yulafta İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi BDUTAEM Yeni Teklif

Dr. Gül İMRİZ

ACC-Deaminaz Enzimini Üreten Rizosfer Bakterilerini Kullanarak Buğdayda Kuraklık Toleransının Artırılması

BDUTAEM Devam

Ara 15.30 – 15.50

IV. OTURUM 15.50 – 18.00

Halit KARAGÖZ

Kimyasal Mutasyon Uygulaması ile Alturna ve Ayyıldız(Triticum aestivum) İle Olgun Arpa (Hordeum vulgare) çeşitlerinde Pas Hastalığı, Yatma ve Başak Kırılganlığı Hassasiyetlerinin İyileştirilmesi

DATAEM Yeni Teklif

Şevket ÖLMEZ

Türkiye’deki Tescilli Bazı Yazlık Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin ve İleri Hatlarının Sarı Pasa karşı Erken ve Geç Dayanıklılık Genleri Bakımından

GAP TAE Yeni Teklif

Klasik ve Moleküler Markerlarla değerlendirilmesi

Asuman TORUN

Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kışlık Ekmeklik ve Makarnalık Buğday Islah Materyalinin Hastalıklar Yönünden Test Edilmesi

GKTAEM Devam

Vesile URİN Doğu ve Güney Marmara Serin İklim Tahıl Hastalıkları Araştırmaları MAEM Devam

Sonuç

Dr. Hakan HEKİMHAN

Serin İklim Tahılları Yazlık Dilim Hastalık Araştırmaları: Arpa (Hordeum vulgare L.) Hastalık Araştırmaları

ETAEM Devam

Dr. Cuma KARAOĞLU

Arpada Ağbenek (Pyrenophora teres) ve Yaprak Leke (Rhyncosporium commune) Hastalıklarına Dayanıklılık İle İlişkili Moleküler Marker Geliştirilmesi

TARM Devam

28 Şubat 2019 Perşembe I. OTURUM 09.00 – 10.30

Ülkesel Serin İklim Tahılları Yetiştirme Tekniği Araştırmaları

Dr. Esra AKÇELİK Orta Anadolu Ekim Nöbeti Çalışmaları TARM Devam

Ara Sonuç

Dr. Esra AKÇELİK Orta Anadolu Ekim Nöbeti Çalışmaları TARM Yeni Teklif

Suat ÖZDEMİR

Ekmeklik Buğdayda Kuraklığa Toleransın Belirlenmesinde Kullanılan Bazı Morfolojik ve Fizyolojik Parametreler ile Kök Sistem Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Tespiti (Doktora Projesi) (1 yıl uzatma talebi)

GKTAEM Devam

Dr. Oğuz ÖNDER

Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kışlık Ekmeklik Buğday Islah Materyalinin Morfolojik ve Fizyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi

GKTAEM Devam

Dr. Erdinç SAVAŞLI

Eskişehir Koşullarında Buğdayda Azotlu Gübre Kalibrasyonu GKTAEM Devam

Ara 10.30 – 10.50 II. OTURUM 10.50 – 12.30

Didem ÖZEN

Bazı Ekmeklik ve Makarnalık Buğdayların Fenolojik Gelişme Dönemlerinde Azot ve Kükürt Alım ve Kullanım Etkinliklerinin Verim ve Kaliteye Etkisi

GKTAEM Yeni Teklif

Recep KODAŞ

Ankara Ekolojik Koşullarında Organik Olarak Yetiştirilen Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

TARM Devam Sonuç

Recep KODAŞ Ekim Nöbeti Sisteminde Farklı Gübre Uygulamalarının Verim ve Kalite Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi

TARM Yeni Teklif

Recep KODAŞ

Yeni geliştirilmiş bazı buğday çeşitlerinin azotlu gübrelemeye tepkilerinin ve ekim sıklığının belirlenmesi (1 yıl uzatma talebi)

TARM Devam Sonuç

Murat BALABAN

Yeni geliştirilmiş bazı arpa çeşitlerinin azotlu gübrelemeye tepkilerinin ve ekim sıklığının belirlenmesi (1 yıl uzatma talebi)

TARM Devam


III. OTURUM 14.00 – 15.30

Uğur BİLGE

Diyarbakır Koşullarında Bazı Makarnalık Buğday Çeşitlerinde üst gübre olarak farklı dönemlerde uygulanan üre ve amonyum sülfat formlarının verim ve kaliteye etkisi

GAP UTAEM Yeni Teklif

Ali KOÇ

Batı Akdeniz Bölgesi Sahil Koşullarında Ekmeklik Buğdayın (Triticum aestivum L.) Uygun Ekim Zamanı ve Sıklığının Belirlenmesi

BATEM Devam

Reşat DEĞİRMENCİ

Kuzey Kıbrıs koşullarına uygun arpa genotiplerinin geliştirilmesi, yetiştiriciliği ve kademeli tohumluk sisteminin oluşturulması

KKTC TAEM Bilgi

Fevzi PARTİGÖÇ Geleneksel ve Doğrudan Ekim Sistemlerinin Bazı Ekim Nöbetlerinde Karşılaştırılması

BDUTAEM Devam

Ara 15.30 – 15.50

IV. OTURUM 15.50 – 18.00

Ülkesel Serin İklim Tahılları Kalite Araştırmaları

Aliye PEHLİVAN

Makarnalık Buğday Genotipleri ile Yabani Makarnalık Buğdaylar Arasındaki Melez Hatlarının Kalite Özelliklerinin ve Gluten Elektroforegramlarının Belirlenmesi (1 yıl uzatma talebi)

TARM Devam

Turgay ŞANAL Orta Anadolu Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Materyali Kalite Araştırmaları

TARM Devam

Turgay ŞANAL Ülkesel Kışlık Dilim Ekmeklik Buğday Kalite Araştırmaları TARM Devam

Sonuç Dr. Tülin ÖZDEREN

Ülkesel Yazlık Dilim Ekmeklik Buğday Kalite Araştırmaları TARM Devam

Sonuç

Belgizar ÇAM

GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Merkezi Ekmeklik Buğday Islah Materyallerinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi


Mehmet DÜZGÜN

GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Makarnalık Buğday Islah Materyalinin Bazi Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi


Aysun GÖÇMEN AKÇACIK

Tritikale Islah Materyalinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi BDUTAEM Devam

01 Mart 2019 Cuma I. OTURUM 09.00 – 10.30

Aysun GÖÇMEN AKÇACIK

Makarnalık Buğday Islah Materyalinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

BDUTAEM Devam

Dr. Asuman KAPLAN EVLİCE

Orta Anadolu Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Materyali Kalite Araştırmaları

TARM Devam

Dr. Asuman KAPLAN EVLİCE

Ülkesel Kışlık Dilim Makarnalık Buğday Kalite Araştırmaları TARM Devam

Sonuç Dr. Asuman KAPLAN EVLİCE

Ülkesel Yazlık Dilim Makarnalık Buğday Kalite Araştırmaları TARM Devam

Sonuç

Dönüş ERMİŞER Orta Anadolu Bölgesi Arpa Islah Materyali Kalite Araştırmaları TARM Devam

Ara 10.30 – 10.50 II. OTURUM 10.50 – 12.30

Arzu AKIN Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Arpa Kalite Araştırmaları GKTAEM Devam

Arzu AKIN Yerel Buğdayların Kalite Açısından Değerlendirilmesi (2019 Başlangıçlı, sunum yapılmayacak)

GKTAEM Devam

Dr. Mehmet ŞAHİN

Yulaf Islah Materyalinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi BDUTAEM Devam

Sonuç


Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kışlık Makarnalık Buğday Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

GKTAEM Devam


Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kışlık Ekmeklik Buğday Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

GKTAEM Devam

Dr. Turhan KAHRAMAN

Trakya Marmara Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

TTAEM Devam


III. OTURUM 14.00 – 15.30

Dr. Turhan KAHRAMAN

Trakya Marmara Bölgesi Arpa Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

TTAEM Devam

Dr. Safure GÜLER Ülkesel Kışlık Dilim Arpa Kalite Araştırmaları TARM Devam

Sonuç

Dr. Safure GÜLER Ülkesel Yazlık Dilim Arpa Kalite Araştırmaları TARM Devam

Sonuç

Nihan BAŞ ZEYBEKOĞLU

İzmir ve Sahil Kuşağı Yufka Üretimine Uygun Buğday Çeşit ve Hatlarının Saptanması ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi (Doktora)

ETAEM Sonuç

Seydi AYDOĞAN Ekmeklik Buğday Islah Materyalinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

BDUTAEM Devam

Seydi AYDOĞAN Arpa Islah Materyalinin Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi BDUTAEM Devam

Oğuz ACAR

Biyofortifikasyonun Ekmeklik ve Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Kalite Üzerine Etkisinin Araştırılması (2019 Başlangıçlı, sunum yapılmayacak)

TARM Devam

Ara 15.30 – 15.50

IV. OTURUM 15.50 – 18.00

Ülkesel Yulaf Islah Araştırmaları

Sultan ATEŞ ŞAHİN

Yulaf Genotiplerinde (Avena sativa L.) Tane Verimi ve Kalitesi için Genotip x Çevre İnteraksiyonlarının Grafiksel Yöntemlerle İncelenmesi

TTAEM Yeni Teklif

Zeki YALÇIN Doğu Anadolu Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları DATAEM Yeni Teklif

Dr. Ali Cevat SÖNMEZ

Geçit Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları GKTAEM Devam

Sonuç Dr. Ali Cevat SÖNMEZ

Geçit Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları GKTAEM Yeni Teklif

Sait ÇERİ Ülkesel Yulaf Islah Araştırmaları BDUTAEM Devam

Aydın İMAMOĞLU Ege Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları ETAEM Devam

Sonuç Aydın İMAMOĞLU Ege Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları ETAEM Yeni Teklif

Dr. Turhan KAHRAMAN

Trakya-Marmara Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları TTAEM Devam

Ara Sonuç Dr. Turhan KAHRAMAN

Trakya-Marmara Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları TTAEM Yeni Teklif

02 Mart 2019 Cumartesi I. OTURUM 09.00 – 10.30

Ülkesel Arpa Islah Araştırmaları

İbrahim Halil ÇETİNER

Kılçıksız bazı arpa hatlarının kuru ot, yeşil ot ve silaj değerlerinin belirlenmesi

GAP TAEM Yeni Teklif

İsmail SAYİM Ülkesel Kışlık Dilim Maltlık ve Yemlik Islah Çalışmaları Koordinasyon Projesi

TARM Devam

Aydın İMAMOĞLU

Ege Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları ETAEM Devam

Dr. Soner YÜKSEL Geçit Kuşağı Arpa Islah Araştırmaları GKTAEM Devam İbrahim KARA Arpa Islah Araştırmaları BDUTAEM Devam

Namuk ERGUN Orta Anadolu Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları TARM Devam

Sinan AYDOĞAN

İleri Yemlik Arpa Hatlarının Adaptasyonunda Farklı Seleksiyon İndeksi ve Stabilite Yöntemlerinin Kullanılması (Doktora) (2019 Başlangıçlı, sunum yapılmayacak)

TARM Devam

Ara 10.30 – 10.50 II. OTURUM 10.50 – 12.30

Sinan BAYRAM Güneydoğu Anadolu Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları

GAP UTAEM Devam

Berrin DUMLU Doğu Anadolu Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları DATAEM Devam

Dr. İrfan ÖZTÜRK Trakya-Marmara Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları TTAEM Devam

Dr. Hasan AY Çukurova Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları

DATAEM Devam

Hüseyin AYHAN GAP Bölgesi Arpa Islah Çalışmaları GAP TAEM Devam ,


III. OTURUM 14.00 – 15.30

YENİ ARAŞTIRMA KONULARI VE PROJELERİN BELİRLENMESİ DİLEK VE ÖNERİLER

KAPANIŞ

BİLGİ

Proje No

TÜBİTAK-1003 214O050 Proje Adı Bisküvilik Kalitesi Yüksek Buğday Genotiplerinin Geliştirilmesi ve

Yerel Popülasyonların Bisküvilik Kalitesi Bakımından Taranması Projeyi Yürüten Kuruluş

Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)

Proje Yöneticisi Dr. Yaşar KARADUMAN Proje Yürütücüleri Dr. Yaşar KARADUMAN Zir. Yük. Müh. Mehmet ŞAHİN Araştırmacılar Doç. Dr. Abdülvahit SAYASLAN

Zir. Yük. Müh. Arzu AKIN Dr. Savaş BELEN Dr. Ali Cevat SÖNMEZ Zir. Müh. Ramis DAYIOĞLU Zir. Yük. Müh. H. Orhan BAYRAMOĞLU Hasgar DEMİR Prof. Dr. Nevzat AYDIN-Danışman Seydi AYDOĞAN Dr. Aysun GÖÇMEN AKÇACIK Dr. Meltem Yaşar Dr. Birol ERCAN Prof. Dr. Mevlüt AKÇURA-Danışman Zafer ŞABAN TUNCA-Bursiyer Serap TÜRKÖLMEZ-Bursiyer Lütfü NOHUTÇU-Bursiyer Sümeyra HAMZAOĞLU-Bursiyer

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015-01.09.2018 (9 ay uzatma almıştır)


Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 1.006.969,00 TL

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Not: Lütfen bu tablo içerisine başka bir tablo yapıştırmayınız.

Ülkemizde yüksek ihracat ve katma değere sahip olan bisküvi sektörü son 20 yılda oldukça hızlı büyümüştür. İhracat ve iç pazardaki talep yanında bisküvi ürün çeşitliliğinin de artması bisküvi sanayinin ihtiyacı olan hammadde miktarını artırmakla kalmamış hammadde kalitesinin öneminin anlaşılmasını da sağlamıştır. Bisküvi sektörünün ihtiyacı olan düşük protein oranı ve protein kalitesine sahip yumuşak buğdaylar ülkemizde yeterli miktar ve kalite de üretilmemekte bu durum istenen kalitede bisküvi üretimini zorlaştırmaktadır. Bisküvi sektörünün her geçen gün artmakta olan kaliteli hammadde ihtiyacının karşılanmasında ülkemiz çevre koşullarına uygun bisküvilik kalitesi yüksek çeşitlerin geliştirmesi oldukça önemlidir. Proje kapsamında, üniversite, sanayi ve araştırma enstitüsü işbirliğiyle bisküvilik kalitesi yüksek çeşit geliştirme çalışmalarına ivme kazandırılacak ve dünya piyasasında rekabet etmeye çalışan bisküvi üreticilerimizin en önemli ihtiyacı olan kaliteli hammadde teminine katkı sağlanacaktır. Proje önerisi (i) bisküvilik kalitesi iyi ve

üstün agronomik özelliklere sahip yeni buğday genotiplerinin geliştirilmesini ve (ii) yerel buğday genetik kaynaklarımızın bisküvi kalite özellikleri yönünden taranmasını ve mevcut ıslah programlarına yeni genetik kaynakların kazandırılmasını amaçlamaktadır.

1. Alt projede kuru koşullara ve sulu koşullar için farklı olmak üzere 20’şer ümit var homozigot buğday hattı kullanılmıştır. Kuru şartlardaki denemeler 3 yıl boyunca 7 farklı lokasyonda; sulu şartlardaki denemeler ise yine ne 3 yıl boyunca 5 farklı lokasyonda yürütülmüştür. Lokasyonlarda tane verimi, kış ve soğuk zararı, bitki boyu, başaklanma tarihi, yatma ve özellikle sarı pas olmak üzere hastalık değerlendirmeleri lokasyonlarda ve oluşturulan hastalık gözlem bahçesinde yapılmıştır. Her lokasyondan gelen materyalde fiziksel, öğütme, kimyasal teknolojik özelliklerin yanı sıra gluten ve hamur karıştırma ve termoreolojik özellikleri değerlendirilmiştir. Yüksek molekül ağırlıklı glutenin alt üniteleri ve çavdar translokasyonları seleksiyonda katkı sağlamak amacıyla kullanılmıştır. Çalışmalar sonucunda öne çıkan hatlar 2 yıl boyunca sanayiye uygunluğunun belirlenebilmesi amacıyla ETİ Gıda A.Ş.de son ürüne işlenme konusunda denemelere alınmıştır. Bisküvi ürün özellikleri ile uzman panelistler tarafından duyusal özellikler ortaya koyularak sektör tarafından bu hatların hedef ürün grupları için uygunluk değerlendirmesi yapılmıştır. Sonuçta kuru ve sulu koşulara uygun 3’er adet hat sektörün, değirmencinin ve çiftçinin isteklerine uygun bulunmuştur. Saf ve temiz tohumluk üretimleri de sürdürülen hatlardan hali hazırda 2 adet hat tescil için gönderilmiştir. 2019 yılında da 2 hat için daha tescil başvurusu yapılacaktır. 2. Alt projede Ülkemizin 61 ilinden toplanan ve karakterize edilen 3000 civarı yerel popülasyondan ümit var olarak seçilen 200 yerel genotip 2 yıl boyunca denemelere alınacak ve agronomik ve kalite gözlemleri alınacaktır. Son yıl seçilen 20 popülasyon 3 lokasyonda tekrar denemelere alınmıştır. Oldukça ümit var görülen popülasyonlar ıslah programlarına aktarılacaktır. Bu çalışmada sona gelinen proje kapsamında şimdiye kadar yürütülen faaliyetler, ümit var hatların ve popülasyonların özelinde elde edilen bulgular özetlenmiştir. Anahtar Kelimeler Bisküvilik buğday, çeşit, ıslah, yerel popülasyon, moleküler, sektör

BİLGİ

Proje No TÜBİTAK1003 0214O040

Projenin Adı İnsan Beslenmesine Uygun Yulaf Çeşitlerinin Geliştirilmesi


Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi Gıda Müh. Bölümü, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Ankara Halk Ekmek Fabrikası A. Ş. ANKARA, Eti Gıda San. Tic. A.Ş. ESKİŞEHİR

Proje Yürütücüsü Dr. Turhan KAHRAMAN (Yönetici), Aydın İMAMOĞLU (Yürütücü), Prof. Dr. Dilek Sivri ÖZAY (Yürütücü), Faysal ÖZKAYA (Yürütücü)


Cengiz KURT (Araştırmacı), Seda PELİT (Araştırmacı), Türkan Gözde DEVŞİR (Bursiyer) Gizem ÖNER (Bursiyer), Ahmet Görgüş (Bursiyer), Dr. Tülin ÖZDEREN (Araştırmacı), Asiye SEİS SUBAŞI (Araştırmacı), Turgay SANAL (Danışman) Dr. Ceylan BÜYÜKKİLECİ (Araştırmacı), Özge YILDIZ (Araştırmacı), Huseyin EMİRDAĞI (Araştırmacı)

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.06.2015-01.06.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 662.080 TL

Proje Özeti : Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün yulaf ıslah materyali kullanılarak sanayici ve üreticinin ihtiyacı olan geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, yüksek verimli, yatmaya ve bölgede yaygın olan bazı hastalıklara dayanıklı insan beslenmesine uygun (1000 tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve besleme kalitesi yüksek, kavuz oranı düşük ve kavuz soyulabilmesi kolay ), depolama stabilitesi ve teknolojik kalitesi yüksek alternatif-kışlık ve alternatif-yazlık yulaf çeşitleri geliştirmektir.

Araştırmanın 1. ve 2.yılında Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsünün kışlık yulaf ıslah çalışmaları sonucu geliştirilen 60 hat ile 4 standart (Kırklar, Kahraman, Sebat ve Yeniçeri ) çeşit ve Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünün yazlık yulaf ıslah çalışmaları sonucu geliştirilen 45 hat ile 4 standart (Sarı, Fetih, Kahraman ve Checota ) çeşit yer almıştır. Denemeler triple (üçlü) latis deneme desenine gore (8x8=64 ve 7x7= 49) üç tekerrürlü olarak Trakya’daki denemeler Edirne ve Kırklareli, İzmir’deki denemeler ise Menemen ve Karacabey lokasyonlarında yürütülmüştür.

İki yıllık çalışma sonucu tane verimi, kalite ve besleme özellikleri bakımından öne çıkan Trakya T.A.E.’ den 13 hat ve 2 standart (Kırklar ve Kahraman ) çeşit ile 15 genotipten oluşan deneme, Ege T. A. E.’den 13 hat ve 3 standart (Fetih, Sarı ve Kahraman ) çeşit ile 16 genotipten oluşan deneme 3. yıl Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 4 tekerrürlü olarak aynı lokasyonlarda kurulmuştur.

Yulaflı ekmeklerde yulaf un miktarı artıkça ekmek hacimlerinin ve kalite özelliklerinin azaldığı belirlenmiştir. Yulaflı ekmek üretimi için % 20 yulaf oranının tavsiye edilebileceği, T.T.A.E.’nin 1(Kırklar), 20 (kahraman), 21(Küçükyayla) ve 43 nolu, EGE’nin 1(Sarı), 30 (Haskara), 35, 45, 46 nolu hatlar ekmek hacim ve kalite özellikleri açısından öne çıkmıştır.

Laboratuvar tipi bisküvi üretimlerinde, yulaf oranının % 20’nin üzerine çıkması bisküvi hamurunda işleme zorluğuna ve bisküvide yayılma oranının artmasına neden olmuştur.

%20 yulaf içeren bisküvilerde T.T.A.E.’nin 18, 21 (Küçükyla) , 7, 43, 20 (Kahraman) nolu, E.T.A.E.’nin 1(sarı), 41, 45, 36 nolu genotiplerin bisküvi üretimi için uygun olduğu belirlenmiştir.

Üç yıllık çalışma sonucunda Ege T. A. E. 2016 yılında 41 nolu genotipin (FL99114-102-S/LA966BIB-194-1),2018 yılında ise 45 nolu genotipin (FL98005-E1 (UFRGS 93598/TX96M1536) /FL98126-D12) tesciline başvurmuş ve Avar adıyla üretim izni almıştır. Trakya T.A.E ise 2017 yılında 14 nolu genotipin (FL04167-0BD-0T-0T-9T-0T) tesciline başvurmuş, 2018 yılında ise 21 nolu genotipi (FL0557-0BD-0T-0T-5T-0T) Küçükyayla adıyla/olarak tescil ettirmiştir. Tane verimi ve incelenen kalite özellikleri yönünden öne çıkan Kahraman çeşidi insan beslemesine en uygun çeşit olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Yulaf, tescil, çeşit, yulaflı bisküvi ve yulaflı ekmek

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P1/186 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Ekmeklik Buğday Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Ayten SALANTUR Proje Yürütücüleri Dr. Soner Yüksel (Islah), Dr. Ali Cevat Sönmez, Yılmaz Yıldırım, Ferdi Sağır Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2018 ile 31/12/2022


01/01/2018 ile 31/12/2018 arası


Proje Özeti: Bu proje TAGEM/TBAD/13/A12/P01/002 numaralı projenin devamıdır. Buğday Türkiye ve Dünyanın en önemli besin kaynaklarından biridir. Nüfus artışına bağlı olarak buğday üretiminin artırılması gerekmektedir. Buğday üretiminin artırılması iki yolla mümkün olabilir. Bunlar ya buğday ekim alanlarının artırılması ya da birim alandaki buğday veriminin artırılmasıdır. Türkiye’de hâlihazırda işlenen elverişli tarım alanları son noktaya ulaştığı için birinci yolla buğday üretiminin artırılması mümkün değildir. Ancak artış, birim alandan alınan buğday veriminin artırılmasıyla mümkün olabilecektir. Bunun için agronomik uygulamaları iyileştirebilir veya verimi ve kalitesi yüksek, stabil, kurağa, soğuğa ve hastalıklara dayanıklı yeni buğday çeşitleri geliştirilmesi gerekmektedir. Bu proje çerçevesinde; Sivas 111/33, Köse 220/39, Sürak 1593/1, Ankara 093/44, Haymana 79, Gün 91, İkizce 96, Mızrak 98, Türkmen, Uzunyayla, Yakar 99, Aksel 2000, Demir 2000, Bayraktar 2000, Zencirci 2002, Atlı 2002, Eser, Tosunbey, Seval, Kenanbey, Lütfibey, Şanlı, Kışla ve Hamitbey ekmeklik buğday çeşitleri tescil ettirilmiştir. Bu çeşitlerin ıslahıyla; verim, kalite, hastalık (özellikle sarı pas) yanında, diğer bazı özelliklerde (kurağa dayanım, sağlam sap vs.) de iyileştirmeler sağlanmıştır. Ayrıca ekmeklik buğday ıslah programının süresi anter kültürü kullanılarak kısaltılacaktır. Geliştirilecek olan çeşit adaylarıyla özellikle un ve unlu mamuller ile bisküvi sanayinin isteklerine çözüm sunulmaya çalışılacak, sonuç olarak ta ülke ekonomisine katkı sağlanacaktır. Anahtar Kelimeler

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P1/186 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Ekmeklik Buğday Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Ayten SALANTUR Proje Yürütücüleri Dr. Soner Yüksel (Islah), Dr. Ali Cevat Sönmez, Yılmaz Yıldırım, Ferdi Sağır Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2018 ile 31/12/2022


01/01/2018 ile 31/12/2018 arası


Proje Özeti: Bu proje TAGEM/TBAD/13/A12/P02/001 numaralı projenin devamıdır. Makarnalık buğday

ıslah programı Tarla bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü’nde 1926 yılında başlamıştır. Bu

araştırma 1696’a kadar projesiz yürütülmüştür. 1969’dan sonra bu araştırmalar Ulusal Kışlık Tahıl

Projesi adı altında yapılmıştır. Buğday, Türkiye ve dünyanın önemli besin kaynağıdır. Durum

buğdayı makarna, kuskus, bulgur, ekmek ve ekmeklik buğdayla yapılması mümkün olmayan diğer

bazı besin maddelerinin yapımında kullanılmaktadır. Nüfus artışına bağlı olarak artan ihtiyacın

karşılanabilmesi için, durum buğday üretiminin artırılması gerekmektedir. Buğday üretiminin

artırılması iki yolla mümkündür. Bunlar ya durum buğdayının ekim alanlarının artırılması ya da

birim alandaki veriminin artırılmasıdır. Türkiye’de hâlihazırda işlenen elverişli tarım alanları son

noktaya ulaştığı için birinci yolla buğday üretiminin artırılması mümkün değildir. Üretim artışı,

birim alandan alınan buğday veriminin artırılmasıyla mümkün olabilir. Bunun için ıslah çalışmaları

ile yüksek ve stabil verim, yanında kışa, kurağa ve hastalıklara dayanıklı tüketici ve sanayicinin

isteklerine uygun kalite ye sahip yeni buğday çeşitleri geliştirilebilir. Bu proje çerçevesinde bu

güne kadar Kunduru 414/44, Akbaşak 073/44, Berkmen 469, Çakmak 79, Kızıltan 91, Ç-1252,

Altın 40/98, Ankara 98, Mirzabey 2000, İmren ve Eminbey makarnalık buğday çeşitleri tescil

ettirilmiştir. Bu çeşitlerin ıslahıyla; verimde, kalitede ve diğer özelliklerde iyileştirmeler

sağlanmıştır. Projede yapılacak olan ön ıslah çalışmasıyla, kurağa dayanım, sıcak toleransı; mikro

element içeriği farklı, protein oranı ve protein kalitesi yüksek, hastalıklara dayanıklı yeni ıslah

materyalinin geliştirilmesine çalışılacaktır. Geliştirilecek olan çeşit adaylarıyla özellikle makarna

ve bulgur sanayinin isteklerine çözüm sunulmaya çalışılacak, sonuç olarak ta ülke ekonomisine

katkı sağlanacaktır. Anahtar Kelimeler

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P1/153 Proje Adı Geçit Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Dr. Savaş BELEN Proje Yürütücüleri Dr. Soner Yüksel (Islah), Dr. Ali Cevat Sönmez, Yılmaz Yıldırım, Ferdi Sağır Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2018 ile 31/12/2022


01/01/2018 ile 31/12/2018 arası


2018:42000, 2019:44000, 2020:46000, 2021:48000, 2022:50000.

Proje Özeti:

Bu projede Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinin kuru ve taban alanları için iyi uyum gösteren, yüksek verimli ve iyileşen koşullarda verimini arttıran, bölgede görülen önemli hastalıklara ve abiotik streslere dayanıklı veya tolerant, ekmeklik kalitesi yüksek çeşitler geliştirmek ve geliştirilen bu çeşitlerin elit tohumluk üretimini ve çiftçilere tanıtımını yapmak amaçlanmaktadır.

Çalışmaların yürütüldüğü 2016-2017 yılı bitki gelişme sezonu sonbaharında eylül ayında yağan yağışlardan sonra ekim yapılmış fakat ekim ayında yağış olmaması sebebiyle çıkışlar gecikmiş, alatav tehlikesi görülmüştür. Kasım ayında uzun yıllar ortalamasının altında gerçekleşen yağışlarla birlikte kasım ayının sonlarına doğru çıkışlar olmuştur. Ancak kasım ayında hava ve toprak sıcaklıklarının birden düşmesi sonucu bitki gelişimi durmuştur. Ocak ayında arazinin geneli kar örtüsü ile kaplı olarak geçmiştir. Şubat ayında buğdaylarda bitki gelişimleri çıkış ile kardeşlenme başlangıcı düzeyinde olduğu görülmüştür. Mart ayında çıkışlar tamamlanmış, buğdayların kardeşlenme ile sapa kalkma başlangıcı arasında olduğu görülmüştür. Yağışların geç gelmesi ve hava sıcaklıklarının hastalık gelişimine uygun olması sebebiyle haziran ayında külleme, sarı ve kara pas hastalıklarının doğal epidemisi görülmüştür.

Melezleme çalışmaları kapsamında 2018 yılı Mayıs ayında toplam 340 kombinasyon melez yapılmıştır. Melezlemede kuru ve sulu şartlar için verim, kalite, hastalık ve bölgemiz için önem arz eden diğer karakterler dikkate alınarak kombinasyonlar oluşturulmuştur. F1 kademesindeki 600 kombinasyon ile F2-F4 kademelerindeki hatlarla, Ankara, Edirne ve Sakarya’dan gelen F3 materyalinden oluşan toplam 1635 adet popülasyon 2018 yılı için ekilmiştir. 2018 yılında F4 Kademesindeki 500 (185 adet sulu, 365 adet kuru) kombinasyondan seçilen toplam 17500 başak 2019 yılı F5 tek başak sıraları olarak (1 m. 1 sıra) elle ekilmiştir.

Yapılan tüm test ve değerlendirmelerin sonuçlarına göre bu hatlar seçilerek 2018-2019 sezonu için denemelere alınmıştır. Denemelerde gözlem bahçesi kademesinden başlayarak kalite ve fizyoloji testleri, ön verim denemesinden başlayarak hastalık testleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Kışlık ekmeklik buğday, Islah, Çeşit, Hat, Hastalık, Kalite, fizyolojik testler

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P1/155 Proje Adı Geçit Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Dr. Savaş BELEN Proje Yürütücüleri Dr. Soner Yüksel (Islah), Dr. Ali Cevat Sönmez, Yılmaz Yıldırım, Ferdi Sağır Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2018 ile 31/12/2022


01/01/2018 ile 31/12/2018 arası


2018:19000, 2019:21000, 2020:22000, 2021:23000, 2022:24000.

Proje Özeti:

Bu projede Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinin kuru ve taban alanları için iyi uyum gösteren, yüksek verimli ve iyileşen koşullarda verimini arttıran, bölgede görülen önemli hastalıklara ve abiotik streslere dayanıklı veya tolerant, makarnalık kalitesi yüksek çeşitler geliştirmek ve geliştirilen bu çeşitlerin elit tohumluk üretimini ve çiftçilere tanıtımını yapmak amaçlanmaktadır.

Çalışmaların yürütüldüğü 2016-2017 yılı bitki gelişme sezonu sonbaharında eylül ayında yağan yağışlardan sonra ekim yapılmış fakat ekim ayında yağış olmaması sebebiyle çıkışlar gecikmiş, alatav tehlikesi görülmüştür. Kasım ayında uzun yıllar ortalamasının altında gerçekleşen yağışlarla birlikte kasım ayının sonlarına doğru çıkışlar olmuştur. Ancak kasım ayında hava ve toprak sıcaklıklarının birden düşmesi sonucu bitki gelişimi durmuştur. Ocak ayında arazinin geneli kar örtüsü ile kaplı olarak geçmiştir. Şubat ayında buğdaylarda bitki gelişimleri çıkış ile kardeşlenme başlangıcı düzeyinde olduğu görülmüştür. Mart ayında çıkışlar tamamlanmış, buğdayların kardeşlenme ile sapa kalkma başlangıcı arasında olduğu görülmüştür. Yağışların geç gelmesi ve hava sıcaklıklarının hastalık gelişimine uygun olması sebebiyle haziran ayında külleme, sarı ve kara pas hastalıklarının doğal epidemisi görülmüştür.

Melezleme çalışmaları kapsamında 2018 yılı Mayıs ayında toplam 89 kombinasyon melez yapılmıştır. Melezlemede kuru ve sulu şartlar için verim, kalite, hastalık ve bölgemiz için önem arz eden diğer karakterler dikkate alınarak kombinasyonlar oluşturulmuştur. F1 kademesindeki 52 kombinasyon ile F2-F4 kademelerindeki hatlarla, Ankara’dan gelen F3 materyalinden oluşan toplam 523 adet popülasyon 2018 yılı için ekilmiştir. 2018 yılında F4 Kademesindeki 116 kombinasyondan seçilen toplam 2250 başak 2019 yılı F5 tek başak sıraları olarak (1 m. 1 sıra) elle ekilmiştir. Yapılan tüm test ve değerlendirmelerin sonuçlarına göre bu hatlar seçilerek 2018-2019 sezonu için denemelere alınmıştır. Denemelerde gözlem bahçesi kademesinden başlayarak kalite testleri, verim denemesinden başlayarak hastalık testleri yapılmıştır. 2018 yılında değişik kademelerde seçilen hatlar ve standart çeşitlerden oluşan toplam 6 deneme tekerrürlü ve tekerrürsüz olarak ve değişen sayılardaki lokasyonlarda yürütülmüştür. Anahtar Kelimeler Kışlık makarnalık buğday, Islah, Çeşit, Hat, Hastalık, Kalite

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM /TBAD/13/A12/PO1/010 Proje Adı Ege Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Riza ÜNSAL Proje Yürütücüleri Dr. Hatice GEREN, İsmail SEVİM, Nedim ACAR

Dr. Ceylan BÜYÜKKİLECİ, Dr. Özge YILDIZ ( Kalite), Ahmet KALIN (Hastalık)


2018 - 2022


01.01.2018/31.12.2018


2018 Yılı: 80.000 TL 2021 Yılı: 40.000 TL 2019 Yılı: 40.000 TL 2022 Yılı: 35.000 TL 2020 Yılı: 40.000 TL

Proje Özeti: Ege Bölgesi Ekmeklik Buğday Islahı Araştırmaları projesi, her yıl yapılan melezleme

çalışmalarını, yurt dışından temin edilen binlerce materyalin yer aldığı gözlem bahçeleri ve açılan materyal üzerinde yapılan hastalık testleri, gözlem ve seleksiyonların yanında, bu seleksiyonlar sonucunda belirlenen çeşit adaylarının Menemen ve bölgenin değişik yerlerinde deneme kurularak bunların test edilmesi çalışmalarını içermektedir. Programın başlangıcından itibaren, 15 adet ekmeklik buğday çeşidi geliştirilmiştir. Bu çeşitler Cumhuriyet 75, Ata 81, İzmir 85, Marmara 86, Kaklıç 88, Kaşifbey 95, Basribey 95, Ziyabey 98, Gönen 98, Meta-2002, Alibey, Menemen, Efe, Kayra ve Meltem’dir. Ayrıca bu çeşitlere ait elit ve orijinal kademede üretilen tohumluklar, tohumluk üreten resmi ve özel kuruluşlara royalty karşılığında üretim hakları devredilerek satılmaktadır. Üretimi yapılacak çeşitlerin miktarı gelen talepler doğrultusunda belirlenmektedir.

Sürekli proje kapsamında, 2018 yılı hedeflerinin tamamı gerçekleşmiştir. Ekmeklik buğday ıslahı aşamaları olarak; melezleme, F1-F7 kademesindeki açılan materyalde seleksiyon, verim denemeleri ve değerlendirilmesi ile 6 çeşitten toplam 61.350 kg tohumluk üretimleri gerçekleştirilmiştir. Kalite ile ilgili çalışmalarda, fiziksel analizler yanı sıra protein oranı, Zeleny sedim, yaş-kuru glüten, glüten indeks,miksograf değerleri vb kimyasal analizlerde yapılmıştır.

Bu yıl melezleme programında 197 melez kombinasyonu yapılmıştır. Bunların 169 tanesi tekli, 28 tanesi de top cross’tur. Yapılan melez kombinasyonlarında ekmeklik kalitesinin iyileştirilmesine ve hastalığa dayanıklılık konuları üzerinde durulmuştur. Tesadüf Blokları deneme desenine göre kurulan toplam 19 verim denemesi Menemen (İzmir) ve Dalaman (Muğla) lokasyonlarında yürütülmüştür. Anahtar Kelimeler Ege Bölgesi, ekmeklik buğday, ıslah, verim, dayanıklılık, kalite.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM /TBAD/13/A12/PO2/007 Proje Adı Ege Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Dr. Hatice GEREN Proje Yürütücüleri Riza ÜNSAL, İsmail SEVİM, Nedim ACAR

Dr.Nihan BAŞ ZEYBEKOĞLU (Kalite), Ahmet KALIN (Hastalık) Başlama-Bitiş Tarihleri

2018 - 2022


01.01.2018/31.12.2018


2018 Yılı: 40.000 TL 2021 Yılı: 20.000 TL 2019 Yılı: 30.000 TL 2022 Yılı: 20.000 TL 2020 Yılı: 20.000 TL

Proje Özeti: Ege Bölgesi Makarnalık Buğday Islahı çalışmaları, her yıl bu programda yapılan melezlerden gelen ve yurt dışından temin edilen çok sayıda materyalin yer aldığı gözlem bahçeleri ve açılan materyal üzerinde yapılan test, gözlem ve seleksiyonların yanında, bu seleksiyonlar sonucunda belirlenen çeşit adaylarını, Menemen ve bölgenin değişik yerlerinde test etmeyi de kapsamaktadır. Bugüne kadar yapılan çalışmalar sonucunda Gediz 75, Ege 88, Salihli 92, Şölen 2002, Tüten 2002, GAP, Turabi, Alatay ve Yaren çeşitleri tescil ettirilerek üretime sunulmuştur. Sürekli proje kapsamında, 2018 yılı hedefleri gerçekleşmiştir. Makarnalık buğday ıslahı aşamaları olarak; melezleme, F2-F7 kademesindeki açılan materyalde seleksiyon, verim denemeleri ve değerlendirilmesi ile çeşitlerin tohumluk üretimleri gerçekleştirilmiştir. Kalite ile ilgili çalışmalarda fiziksel ve bazı kimyasal analizler yapılmıştır. Bu yıl melez programında 169 melez kombinasyonu yapılmıştır. Bunların 140 tanesi tekli melez, 26’sı Top Cross ve 3 tanesi de Back Cross’ tur. Melez kombinasyonları yapılırken, makarnalık kalitesinin iyileştirilmesi ve hastalığa dayanıklılık konuları dikkate alınmıştır. Gözlem bahçelerinde 194 hat/çeşit incelenmiştir. DF1 kademesinde 170, DF2 – DF7’de 1332 popülâsyon değerlendirilmiştir. Verim denemeleri Menemen ve Dalaman lokasyonunda yürütülmüştür. Denemeler Tesadüf Blokları ve Latis deneme deseninde kurulmuştur.

Üretim programında yer alan 3 makarnalık buğday ( Şölen 2002, Gap, Alatay ve Yaren) ve 1 tritikale (Egeyıldızı) çeşidinden toplam 25.850 kg tohumluk üretilmiştir. Anahtar Kelimeler Ege Bölgesi, makarnalık buğday, ıslah, verim, dayanıklılık, kalite.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/B/17/A7/P1/656 Proje Adı MAKARNALIK BUĞDAY ISLAH ÇALIŞMALARI Projeyi Yürüten Kuruluş BAHRI DAĞDAŞ ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTITÜSÜ


Proje Lideri MUSA TÜRKÖZ Proje Yürütücüleri Meltem YAŞAR

Enes YAKIŞIR İbrahim KARA Dr. Emel ÖZER Dr. Telat YILDIRIM Ş. İsmail CERİT Sait CERİ Cevat ESER


01.10.2017-01.10.2022


2017-2018


2017 2018 2019 2020 2021 50.000 50.000 45.000 45.000 45.000

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Mevcut durumda sulu ve kuru alanlar için, yüksek verimli, bölgede mevcut ya da yeni arız olan hastalık ve zararlılara toleranslı/dayanıklı, besin maddesi problemlerine, soğuk ve kurak gibi çevre faktörlerine toleranslı, özellikle sanayicinin arzu ettiği, protein miktarı ve kalitesi iyi, (b) renk değeri ve hektolitresi yüksek kalite değerlerine sahip, yeni makarnalık buğdaylara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu noktadan hareketle projemizin amacı, bölgemizde kışlık makarnalık buğdayda etkili olan biyotik ve abiyotik faktörlere dayanıklı ya da toleranslı, verimli, kaliteli, sanayicinin ve üreticinin isteklerine cevap verebilecek, kuru ve sulu şartlar için ayrı ayrı olmak üzere yeni çeşitler geliştirmektir. Bu amaçla 5 yıllık dilimler halinde makarnalık buğday ıslah çalışmaları yürütülmektedir. Proje yılımız 2017-18 yıllarında SMBVD kademesine kadar olan sulu program ıslah materyalleri Konya Merkezde ekilmiş olup, SMBVD ise Konya Merkez, Gözlü Ankara ve Eskişehir lokasyonlarında ekilmiştir. KMÖVD’si Konya Merkez’ de, KMVD’si Konya Merkez, Sarayönü/Gözlü, KMBVD ise; Konya, Sarayönü/Gözlü TİGEM, Aksaray/Koçaş TİGEM, Ankara ve Eskişehir lokasyonlarına 6 sıra x 7 m olarak ekilmiş ve 6 sıra x 5 m olarak hasat edilmişlerdir. Bütün lokasyonlarda suluda dekara saf 8 kg fosfor 12 kg azot; kuruda ise 7 kg fosfor 10 kg azot uygulaması yapılmıştır. Konya’da sulu denemeler ilkbaharda iki kere (sapa kalkma ve başaklanma) sulama yapılmıştır. Materyal sayısı olarak 2801 adet materyal farklı lokasyonlarda farklı deneme tertiplerinde denenmiş gerekli analizler yapılarak bir üst kademeye aktarılmıştır. Anahtar Kelimeler Makarnalık buğday, verim, kalite, hastalık

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/17/A7/P1/623 Proje Adı Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Enes YAKIŞIR Proje Yürütücüleri Dr. Talat YILDIRIM, Cevat ESER, Musa TÜRKÖZ, İbrahim KARA, Dr.

Emel ÖZER, Şah İsmail CERİT, Meltem YAŞAR, Sait ÇERİ Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2022



Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) 2017-2018 üretim sezonunda toplam yağış (301,1 mm) uzun yıllar (297,3 mm) seviyesinde

gerçekleşmiş fakat yağışların aylara dağılımı düzensiz olmuştur. Sıcaklık ortalaması uzun yıllar ortalamasından yüksek olmuştur. Nisan ayında toplam 14,4 mm yağış gerçekleşirken ilkbahar erken kuraklığı yaşanmıştır. Bu durum kuru denemelerde hasatta elde edilen tane verimindeki düşüşlerin nedeni olarak ortaya çıkmıştır. Mayıs ayında uzun yıllar ortalamasından (41,7 mm) çok daha fazla yağış alınmıştır (72,2 mm). Başaklanma ve çiçeklenme dönemlerine denk gelen bu dönemde bitkiler Nisan ayında yaşadıkları kuraklık stresinden bir nebze uzaklaşmış, bu dönemde gelen yağışların tane verimine önemli katkıları olmuştur. Bu çalışmada F1-F2-F3-F4-F5 generasyonlarında toplam 1707 genotip denenmiştir. F6 generasyonunda 171 populasyondan 4104 tek başak sırası, gözlem bahçelerinde kuruda ve suluda toplam 255 genotip denenmiştir. Ön Verim Denemelerinde kuruda ve suluda toplam 96, Verim denemelerinde farklı lokasyonlarda kuruda ve suluda toplam 35 genotip denenmiştir. Seçilen materyaller bir üst kademelere aktarılmıştır. Bölge Verim Denemelerinde farklı lokasyonlarda kuruda ve suluda toplam 40 genotip denenmiştir. 2017-2018 üretim sezonunda Kuruda Bölge Verim Denemesi kademesinde yer alan 6 (Avşar) ve 10 (Zorlu) numaralı hatlar TTSMM’ye başvurusu yapılmış ve tescil denemelerine aktarılmıştır. Ayrıca 2015 yılında başvurusu yapılan ve 2018 yılında Tescil komisyonunda reddedilen aday hat (Malazgirt) bu dönem tekrar TTSMM’ye başvurusu yapılmış ve tescil denemelerine aktarılmıştır. Anahtar Kelimeler Ekmeklik Buğday, Islah, Hat, Çeşit

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/17/A7/P1/625 Proje Adı İleri Kademe Ekmeklik Buğday Islah Materyalinin Kuraklığa ve Kök

Çürüklüğüne (Fusarium culmorum) Tolerans Düzeylerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Enes YAKIŞIR Proje Yürütücüleri Cevat ESER, Dr. Talat YILDIRIM, Musa TÜRKÖZ, Dr. Emel ÖZER, Dr. Gül

İMRİZ, Dr. Fatih ÖZDEMİR, İlker TOPAL, Meltem YAŞAR, İbrahim KARA, Şah İsmail CERİT, Sait ÇERİ, Orhan BÜYÜK




Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Yağmur Korunağı; 20 genotip 5 standart çeşit ile tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme

desenine göre, yapay kuraklık dönemleri ana, genotipler alt parseller olacak şekilde 3 tekerrürlü 3 uygulama ile denemeler yürütülmüştür. İlkbahar Erken Dönem Kuraklığı ve Generatif Dönem Kuraklığı uygulamaları ile korunak dışında yağışa bağımlı kontrol set oluşturulmuştur. Tane Verimi, Metrekaredeki Sap Sayısı, Metrekaredeki Fertil Başak Sayısı, Fertil Sap Oranı, Yaprak Alan İndeksi, Hasat İndeksi, Bitki Boyu, Üst Boğum Uzunluğu, Başaklanma Süresi, Fizyolojik Olum Süresi, Tane Doldurma Süresi, Normalize Edilmiş Fark Bitki Örtüsü İndeksi (NDVI), Bitki Örtüsü Sıcaklığı, Bayrak Yaprağı Klorofil İçeriği verileri oluşturulmuştur. Birçok parametre yönüyle kuraklıktan en fazla etkilenen Generatif Dönem olduğu tespit edilmiştir. Sera; 20 genotip 5 standart çeşit ile Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Deseninde 3 tekerrürlü 4 uygulama ile denemeler yürütülmüştür. Uygulamalar tarla kapasitesine göre tam su inokuleli, yarım su inokuleli, tam su inokulesiz ve yarım su inokulesiz şeklindedir. Gebecik dönemine gelen bitkiler toprak üstünden kesilerek gövde yaş ağırlıkları alınmış ayrıca kurutulduktan sonra gövre kuru ağırlıkları alınmıştır. KHİ ve biyomas indisleri hakkında veriler elde edilmiştir. Tam sulamaya nazaran yarım sulamada düşük biyomas elde edilmiştir. Bazı genotiplerin yarım sulamada oluşturdukları biyomas tam sulamadaki biyomasa yakın seviyelerde olduğu gözlemlenmiştir. Bitki Büyütme Kabini; Çimlenme dönemindeki kuraklık stresine yanıtların belirlenmesi amacıyla, Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Deseninde ana parseller PEG-6000 (0 MPa, -0,5 MPa, -1,0 MPa) uygulaması, alt parseller genotip olacak şekilde 3 tekerrürlü olarak tertiplenmiştir. Ort. Çimlenme Süresi, Çimlenme Oranı ve Çim Kını (Koleoptil) Uzunluğu verileri elde edilmiştir. Çim Kını uzunluğu dikkate alındığında denemede 0 MPa’da yüksek koleoptil, 0,5 MPa’da oluşan stres şartları ile koleoptil uzunluğunu önce uzattığı daha sonra 1 MPa uygulamasında oldukça kısalttığı gözlemlenmiştir. 1 MPA’da uzun koleoptile sahip genotipler denemelerde dikkat çekmiştir. Anahtar Kelimeler Ekmeklik Buğday, Kuraklık, Kök Çürüklüğü, Islah Materyali

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P1/218 Proje Adı Doğu Akdeniz Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Ege TAE, Mısır TAE, Karadeniz TAE, TARM, Doğu Akdeniz GKTAE, GAP TAE, GAPTAE, CIMMYT- ICARDA

Proje Lideri Dr. M. Nazım DİNÇER Proje Yürütücüleri Dr. Şadiye YAKTUBAY, A. Alpaslan EZİCİ, Dr. Hasan AY, Dr. C. Aylin OLUK,

Deniz Pehlivan KAHRAMAN, Tahsin AY Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2022



Proje Özeti: Proje temel olarak, her yıl yapılan melezlemelerle yeni kombinasyonların oluşturulduğu ve gelecekte her yıl yeni çeşit adaylarının elde edilebileceği sürekli bir Klasik Buğday Islah Programı olarak planlanmıştır. Bu çalışmanın öncelikli amacı, Doğu Akdeniz Bölgesi için yüksek verimli, geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, kaliteli, hastalıklara, yatmaya dayanıklı ve orta erkenci ekmeklik buğday çeşitleri geliştirmektir. Yapılan melezleme ıslahı çalışmalarında sürekliliğin sağlanması amacıyla her yıl yapılan melezlemelerle yeni kombinasyonlar oluşturulmuştur. Melez bahçesinde 167hat ekilerek 342 melez yapılmıştır. Elde edilmiş olan F1,F2,F3,F4,F5,F6 ve F7 döl kuşağındaki hatlar kendi kademesine uygun yöntemler uyarınca değerlendirilmiştir. Açılan materyalde ekilen 4788 hattan 4088 hat seçilerek 2019 çalışma yılına aktarılmıştır. Gözlem bahçesinden ve F7 kademesinde durulan hatlardan seçilen toplam 250 hat ön verim denemesinde tek tekerrürlü olarak ekilmiş, kalite test sonuçları ve tarla gözlemleri yanı sıra verim değerlerine göre seçilen 36 hat verim denemelerine aktarılmıştır. Verim Denemelerinden 2-4’ü standart çeşit olmak üzere 200 adet hat veya çeşit ekilerek 63 hat seçilmiştir. Doğankent, Ceyhan/ADANA ve Hatay lokasyonlarında yürütülen Bölge Verim denemelerinden 25 adet hat veya çeşit ekilerek 11 hat seçilmiştir. Ayrıca CIMMYT Gözlem Bahçelerinden değişik amaçlarla ekilen toplam 1555 materyalden 67 hat seçilerek 2019 yılı çalışma programına aktarılmıştır. Verim Denemelerinden ise toplam 277 hat ekilip 60 hat seçilmiştir. 2017 yılında beş ekmeklik buğday hattının tescil denemelerine alınması için başvurusu yapılmış olup ikinci yıl denemeleri 2019 yılında sonuçlandırılarak 2020 yılında tescil işlemleri tamamlanacaktır.

Anahtar Kelimeler Ekmeklik buğday, kahverengi pas, sarı pas, septorya, kalite,

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P1/226 Proje Adı Doğu Akdeniz Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Ege TAE, TARM, Doğu Akdeniz GKTAE, GAP TAE, GAPTAE, CIMMYT- ICARDA

Proje Lideri Dr. M. Nazım DİNÇER Proje Yürütücüleri Dr. Şadiye YAKTUBAY, A. Alpaslan EZİCİ, Dr. Hasan AY, Dr. C. Aylin OLUK,

Deniz Pehlivan KAHRAMAN, Tahsin AY Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2022



Proje Özeti: Adana ilinde uzun yıllık ortalama yağış miktarı 610 mm’dir. 2017- 18 buğday yetiştirme sezonlarında yıllık yağış miktarları ise 847,3mm olmuştur. Ekilen materyalde gerekliki tüm tarla gözlemleri, kalite analizleri ve yapılan gözlemlerin sonucunda seleksiyonlar gerçekleştirilmiştir. Melez bahçesinde kullanılan hat sayısı 150 olup yapılan melez sayısı 73 adettir. Açılan materyal kademesinde (F1..F6) toplam 1255 hat ekilmiş 1490 hat seçilmiştir. Gözlem bahçelerinden ve F7 aşamasında durulmuş hatlar veya çeşit değerlendirilerek ön verim denemelerine aktarılmıştır. Ön verim denemelerinde ekilen hat sayısı 45, seçilen hat sayısı 12’dir. Ön verim denemelerinde en düşük verim 269 kg/da olarak gerçekleşirken en yüksek verim 937 kg/da olmuştur. Standart çeşitlerin verim aralığı 661-896 kg/da arasında değişmiştir. Verim denemeleri üç tekerrürü olarak Doğankent lokasyonunda ekilmiş olup ekilen hat sayısı 25, seçilen hat sayısı 9’dur. Verim denemelerinde en düşük verim 267kg/da, en yüksek verim ise 939 kg/da olarak gerçekleşmiştir. Standart çeşitlerin verim aralığı 621-896 kg/da arasında değişmiştir. Bölge verim denemeleri ise dört tekerrürlü olarak kurulmuştur. Bölge verim denemelerinde kullanılan hat sayısı 25 seçilen hat sayısı ise 11 olmuştur. Denemelerdeki en düşük tane verimi Ceyhan lokasyonunda 555 kg/da, en yüksek Hatay lokasyonunda 871 kg/da olmuştur. Standart çeşitlerin verim aralığı 671-817 kg/da arasında değişmiştir. CIMMYT’ten gelen 164 hat gözlem bahçesinden 9 hat seçilmiş olup, verim denemelerinden 50 hattan 9 tanesi seçilerek bir sonraki yıllara aktarılmışlardır. Anahtar Kelimeler makarnalık buğday, kahverengi pas, seleksiyon, melezleme

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TA/00/01/04/015 Proje Adı Karadeniz Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Hasan Orhan BAYRAMOĞLU Proje Yürütücüleri Cemal ŞERMET, Türkan DÜNDAR,Yavuz BALMUK Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2018-31/12/2022 ( Gelişme Raporu) Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018-31/12/2018 ( Gelişme Raporu)


2013: 87000 TL

2014:30000 TL

2015: 37000 TL

2016: 36500 TL

2017: 42500 TL

Proje kapsamında açılan materyal ve gözlem bahçeleri Gelemen/Samsun lokasyonunda, verim denemeleri Gelemen/Samsun, Bafra/Samsun, Tokat ve Gökhöyük/Amasya lokasyonlarında yürütülmüştür.

Gökhöyük Amasya lokasyonunda meydana gelen kuraklık ve hastalığa bağlı şiddetli yaprak kuruması nedeniyle sağlıklı sonuç alınamamıştır. Bu nedenle bu lokasyona ait veriler değerlendirme dışı tutulmuştur. Yine Gelemen Samsun lokasyonunda Ülkesel Serin İklim Tahılları Hastalık Projesine ait hastalık setleri ve CIMMYT’e ait bazı gözlem setlerinin ekili olduğu alanda meydana gelen drenaj problemleri nedeniyle bu gözlem bahçelerinden de sonuç alınamamıştır.

2017-18 yetiştirme sezonu içerisinde yapılan gözlemlere göre kayda değer bir hastalık epidemisi oluşmamıştır. Ancak uzun yıllar itibari ile ilk defa erken dönemde (Mart ayı ikinci haftası) Sarı pas ve Kahverengi pas gözlemlenmiştir. Ancak bu dönemde ve ilerleyen dönemlerde kuvvetli bir epidemi oluşmamıştır. Bazı hassas yerel popülasyonlarda Kahverengi pas ve Kara pas gözlemlenmiştir.

Yetiştirme sezonu boyunca iklim koşulları mevsim normallerinden farklı olarak oldukça ılıman seyretmiştir. Bu durum başaklanma ve hasat işlemlerinin biraz daha erken gerçekleşmesine neden olmuştur.

Tokat lokasyonunda Nisan ayının ikinci haftasında gerçekleşen düşük sıcaklık nedeniyle soğuk zararı oluşmuş ve bazı genotipler etkilenmiştir.

F1 kademesinde sera şartlarında 47 melez kombinasyonu, F2 kademesinde 30 kombinasyon, F3 kademesinde toplam 12 kombinasyon, F4 kademesinde 22 kombinasyon yetiştirilmiştir. Seçilen farklı kademelerdeki materyal bir üst kademeleye ilerletilmiştir.

14 adet gözlem bahçesinde bulunan toplam 1290 genotip ile çalışılmıştır. Ülkesel Hastalık Projesi kapsamında 8 adet CIMMYT ve IWWIP (International Winter Wheat Improving Program) programı kapsamında 6 adet gözlem bahçesi kurulmuştur. Çıkışı gerçekleşen gözlem setlerinde yapılan okuma sonuçları ilgili koordinatör ve birimlere gönderilmiştir.

Sekiz adet verim denemesi yürütülmüştür (Çizelge 2). Bu çerçevede 4 adet enstitümüze ait verim denemesi (ÖVD, VD, BVD.1 ve BVD.2), 2 adet IWWIP programı kapsamında verim denemesi (IWWYT-IRR ve AYT-IRR), 1 adet CIMMYT’e ait verim denemesi (HRWYT) ve 1 adet Çeşit Tescil Denemesi (Ekmeklik Buğday) yürütülmüştür. Enstitümüz verim denemeleri haricindeki denemelere ait veriler ilgili koordinatör şahıs ve kurumlara gönderilmiştir.

BVD.1 de Lokasyonlar ortalamasına göre ortalama tane verimi 651.7 kg/da’dır. En yüksek tane verimi 811.3 kg/da ile Hat-7(D67.2/PARANA 66.270//AE.SQUARROSA (320)/3/CUNNINGHAM/4/VORB)’den elde edilmiştir.

BVD.2 de Lokasyonlar ortalamasına göre ortalama tane verimi 622.2 kg/da’dır. En yüksek tane verimi 684.6 kg/da ile Hat-15 ( GÜN91/MİLAN//OSMANİYEM)’den elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Buğday , , verim, aday çeşit

DEVAM EDEN PROJE

Proje Başlığı Trakya-Marmara Bölgesi Buğday Islah Araştırmaları


Proje Lideri Dr. İrfan ÖZTÜRK

Proje Yürütücü Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü. Edirne


Proje Başlangıç Yılı Eylül 2018

Raporun Ait Olduğu Dönem 1/10/2018-31/12/2018

Projenin Toplam Bütçesi 2018: 45.000 TL, 2019: 50.000 TL, 2020: 45.000 TL, 2021: 50.000 TL, 2022: 50.000 TL

TOPLAM: 240.000 TL

Proje Özeti

Projenin amacı; ekmeklik buğdayda verimli, kalitesi iyi, geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, soğuğa, kurağa ve bölgede yaygın olan hastalıklara dayanıklı yeni çeşitler geliştirmektir. Islah çalışmalarında melezleme ve introdüksiyon, açılan materyalde modifiye bulk metodu kullanılmaktadır. Verim denemelerinde parsel alanı 6 m2 olup tesadüf blokları ve üçlü latis deneme desenleri kullanılmıştır. Projede 2017-2018 yılında ıslah çalışmaları kapsamında melez bahçesinde 195 genotip yer almış ve toplam 150 kombinasyon melezleme yapılmıştır. Açılan materyalde farklı kademelerde 759 popülasyon, 3372 başak sırası olmak üzere toplam 4131 popülasyon üzerinde çalışılmıştır. Açılan materyalde yapılan seleksiyonda 570 popülasyon bulk edilirken, 4314 başak ve 350 durulmuş hat seçimi yapılmıştır. Islah çalışmaları kapsamında farklı verim denemelerinde 742 genotip yer almış ve seleksiyon özelliklerine göre değerlendirme sonucunda toplam 199 genotip seçilmiştir. Uluslarrarsı Kışlık Buğday Geliştirme Programı (IWWIP) kapsamında 2008 genotipin yer aldığı 11 farklı nörseriden 79 genotip seçilmiştir. CIMMYT'ten temin edilen 3 gözlem bahçesinde 259 genotip ekilmiş ve 26 genotip ıslah programı için seçilmiştir. Hastalık gözlem bahçesinde 333 genotip tarla koşullarında hastalık değerlendirilmesi yapılmıştır. Verim denemelerinde yer alan genotiplerin kalite analizlerinin yapılmıştır. Bölgede üretimi yapılan çeşitlerle yeni çeşitlerin tanıtımının yapıldığı demonstrasyon çalışmaları bu dönemde de devam etmiştir. Tescil edilen çeşitlerden toplam 12 ekmeklik buğday çeşidinden 176,4 ton tohumluk üretimi yapılmıştır. Ekmeklik buğday ıslah çalışmaları sonucu 2018 yılında 1 yeni çeşidin tescil denemeleri başlamıştır. Ayrıca 2018 yılında Damla ismi verilen 1 adet çeşit 2018 yılında tescil edilmiştir. 2018 yılı itibarı ile 5 ekmeklik buğday aday çeşitlerinin tescil denemeleri devam etmektedir.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No : TAGEM /TBAD/14/A12/P01/001

Proje Başlığı : Güney Marmara Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş :

Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kuruluş :


Proje Yürütücüsü : Lütfü DEMİR

Yardımcı Araştırmacılar :

Şinasi ORHAN, Gamze CANIGENİŞ, Vesile URİN (Hastalık), Yavuz AĞI (Hastalık), Bülent CENGİZ (Kalite), Zekeriya KARABULUT(Kalite),

Başlama-Bitiş Tarihleri :

01/01/2014-31/12/2018

Projenin Toplam Bütçesi :

2014 24000 TL

2015 25000 TL

2016 25000 TL

2017 26000 TL

2018 28000 TL

Proje Özeti

Bölgemiz, ekolojik özelliklerinin sağladığı yüksek verim potansiyeli yanında hastalıkların doğal olarak gelişmesinden dolayı ıslah çalışmaları açısından da önem arz etmektedir. Projenin amacı Ülkemizin yazlık ve geçit bölgeleri için yüksek kalite ve verimde, hastalıklara ve yatmaya dayanıklı, yetiştirme tekniği karakterleri yönünden üstün çeşitler ve hatlar geliştirmektir.

2017-2018 sezonunda ıslah çalışmalarının yürütüldüğü lokasyonlardaki yağış durumu Sakarya’da 779,3 mm, Pamukova’da 658,8 mm Karacabey’de 604,4 mm ve Bandırma’da 624,4 mm olarak gerçekleşmiştir. Lokasyonlardaki ekilişler 10 Kasım-5 Aralık arası gerçekleşmiştir. Başaklanma 26 Mart-20 Nisan arasında gerçekleşmiştir. Sarı pas Mart’ta başlayıp Mayıs’a kadar etkili olmuş ve hassas çeşitlerde önemli verim kayıplarına yol açmıştır. Mayıs ve Haziran’da kara pas etkili olmuş ve hassas çeşitlerde önemli verim kaybı oluşturmuştur. Külleme erken erken dönemde, kahverengi pas geç dönemde gelmiş ve etkili olmuştır. Mayıs ve Haziran ayındaki yağışlar başak yanıklığı hastalığı (Fusarium sp.)’nın etkili olmasını sağlamıştır.

Gözlem bahçeleri ve açılan materyalden 14021 materyal incelenerek 14235’i bir üst kademeye, 592’si ise verim denemelerine aktarılmıştır. 7 lokasyonda yürütülen 56 verim denemesinde 903 hat ve çeşit yer almış ve bunlardan 260’ı bir üst denemeye aktarılmıştır. Ülkesel proje kapsamında 694 adet melez gerçekleştirilmiş, 459 adet F2 materyali ise çoğaltılarak, 10 enstitüye gönderilmiştir.

ÖVD’den 408,0 kg/da, VD’den 441,2 kg/da, beyaz taneli yazlık BVD’lerden 563,6 kg/da, kırmızı taneli yazlık BVD’lerden 533,1 kg/da ve kışlık BVD’lerden 566,4 kg/da ortalama verim alınmıştır. Kalite çalışmaları kapsamında ise 3000 numunede Zeleney SDS, Protein, Sertlik, BDA ve Hlt Ağ. Analizleri yapılmıştır.

SONUÇ PROJE

Proje No : TAGEM /TBAD/14/A12/P01/001








Şinasi ORHAN, Gamze CANIGENİŞ, Vesile URİN (Hastalık), Yavuz AĞI (Hastalık), Bülent CENGİZ (Kalite), Zekeriya KARABULUT(Kalite),


01/01/2014-31/12/2018


2014 24000 TL

2015 25000 TL

2016 25000 TL

2017 26000 TL

2018 28000 TL

Proje Özeti

Güney Marmara Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları Projesi çerçevesinde yazlık x kışlık tabiatlı ebeveynler ile melezleme çalışmaları yapılarak açılan materyal kademesindeki materyaller ile ülkesel yazlık ve kışlık dilimden ve Uluslararası kışlık (IWWIP) ile yazlık (CIMMYT) programlarından gelen materyaller değerlendirilmiş, gerekli gözlem ve seleksiyonlar yoluyla çeşit geliştirme çalışmaları sürdürülmüştür.

5 yıllık proje süresince melez programında 2594 melez yapılmıştır. Çeşit geliştirme çalışmaları sırasında 31189 adet açılan materyal ekilerek 37668 adet seçim yapılmış ve bunlardan 1250 adedi ön verim denemelerine alınmıştır. Ülkesel ve uluslararası projelerden elde edilen gözlem bahçelerinden 35180 hat değerlendirilerek 1283 tanesi ön verim denemesine alınmıştır. 226 ön verim, verim, ve bölge verim denemeleri kurulmuş olup, 3583 adet çeşit ve hat değerlendirilerek 1007 hat seçilerek bir üst denemeye aktarılmıştır. F3 kademesinde bu 5 yıllık dönemde toplam 2082 bulk materyali yazlık ve kışlık dilimde çalışan Enstitülere gönderilmiştir.

Altuğ, Acar, Kaynarca, Nusrat, Alada, Metin, Hanlı, Beşköprü, Tahirova-2000, Pamukova-97, Momtchil, Bezostaya, Karacabey-97 ve Bandırma-97 çeşitlerimizden elit ve orijinal kademelerde 1071 ton tohumluk üretilmiştir.

Bu proje döneminde 3 alternatif karakterli hat tescile sunulmuş ve ikisi(Halis ve Adalı) tescil olmuştur.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No :








Şinasi ORHAN, Gamze CANIGENİŞ, Vesile URİN (Hastalık), Bülent CENGİZ (Kalite), Zekeriya KARABULUT(Kalite),


01/01/2019-31/12/2023


1.223.300

Proje Özeti

Doğu ve Güney Marmara Bölgelerinin sahil kuşağı iklimi fazla yağış nedeniyle Ege ve Akdeniz, buğday alanlarındaki iklimden ayrılmaktadır. Bölgenin yüksek yerlerinde ise karasal iklim daha etkilidir. Bölgenin sahil alanları yanında yüksek alanlara ve iç geçit alanlara sahip oluşu yazlık yetişme tabiatı yanında alternatif ve kışlık yetişme tabiatına sahip buğday çeşitlerinin de yetişmesine imkan vermekte, birçok buğday çeşidi bölgeye girmektedir. Bölgeye yeni gelen çeşitler adaptasyon güçlüğü yaşamakta ve hastalıkların yaygın olduğu alanlarda ve yıllarda verim kaybına yol açmaktadırlar. Bölgenin kendine has iklim yapısı, bölgeye özel çeşitlerin geliştirilmesini gerektirmektedir. Hastalıklara dayanıklılık, kalite ve verimin kombine edildiği çeşitlerin geliştirilmesi güç olmakta, ancak böyle çeşitler geliştirildiğinde çeşitler, Kuzeydoğu’da Samsun’a (Nusrat) ve Güneydoğu’da Şanlıurfa’ya (Kaynarca) kadar geniş bir alanda ekilebilmektedir. Verimli toprak yapısı ve yeterli yağış ile yüksek verimi hemen her yıl sağlayan bölgenin, Türkiye buğday üretimine olan katkısı yeni çeşitler sayesinde artarak sürmektedir.

Çeşit geliştirme çalışmalarında temel olarak Enstitümüzce gerçekleştirilen melezleme yoluyla elde edilen açılan materyaller ile introdüksiyon yoluyla kurum dışından gelecek durulmuş yada açılan seviyede materyaller kullanılacaktır. Ayrıca, gerekli olduğunda mutasyon veya biyoteknolojik uygulamalarla elde edilen farklı genetik özelliklere sahip durulmuş yada açılan seviyedeki materyallerde çalışmalarda yer alabilecektir.

Ülkesel Proje kapsamında yürütülecek olan bu proje ile verimlilik kalite, hastalıklara ve yatmaya dayanıklılığı sağlamaya yönelik elde mevcut genetik kaynakların geliştirilmesi yanında eldeki kaynaklar ve diğer kurum ve kuruluşlardan temin edilecek materyallerin değerlendirilmesiyle yüksek verim ve kalitede, hastalıklara ve yatmaya dayanıklı, yetiştirme tekniği karakterleri yönünden daha üstün yeni çeşitler geliştirilerek, çiftçi, değirmenci, ekmekçi ve son kullanıcı istekleri karşılanarak bölge ve ülke ekonomisine katkı sağlanması hedeflenmektedir.

DEVAM EDEN PROJE

Proje Başlığı Güneydoğu Geçit Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Projesi

Proje No TAGEM/TBAD/12/A12/P01/01-002 Proje Lideri Rukiye KARA Proje Yürütücü Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araş. Ens. Müd. Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Başlangıç Yılı 01.01.2017 Projenin İlgili Olduğu Dönem 01.01.2018 – 31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2017: 85000 TL 2018: 10000 TL 2019: 9000 TL

2020: 9000 TL 2021: 9000 TL Proje Özeti (En fazla 300 kelime olmalı ve projenin yeni teklifteki özeti yazılmamalıdır.)

Afşin-Elbistan ovasını da içeren Güneydoğu Geçit Bölgesi olarak adlandırılan bölgeye uygun buğday çeşitleri geliştirmek amaçlanmıştır. Proje sonucunda bölgede kaliteli tohumluk kullanımının artırılması sağlanmış olacak, dolayısıyla çiftçiye daha fazla kar getirecek daha verimli yetiştiricilik yapılması sağlanacaktır. Bölge koşullarına uyumlu, hastalıklara dayanıklı, kaliteli, yüksek verimli ekmeklik buğday çeşitlerini geliştirmek ve bu çeşitlerin elit, orijinal tohumluklarını üretmek bu projenin amaçlarını oluşturmaktadır. Kahramanmaraş 2017-18 yılında ıslah araştırmaları kapsamında açılan populasyonlar, gözlem bahçeleri, ön verim ve bölge verim denemeleri kurulmuştur.

Kahramanmaraş Merkez lokasyonunda F3 generasyonlarında toplam 707 materyalin ekimi yapılmıştır. İstenilen özelliklere göre tercih edilen 189 materyal seçilerek bir üst kademe olan F4 kademesine aktarılmıştır. Ayrıca F4 kademesinde ekilen 141 materyalden de 28 adet materyal seçilerek F5 kademesine aktarılmıştır. 64 adet F5 populasyondan ise 33 başak sırasının seçimi yapılmıştır. Uluslararası araştırma kurumlarından gelen CIMMYT (16 HTWYT, 38 ESWYT, 25 HRWYT, 25 SAWYT) deneme setlerine ait denemeler kurulmuş ve 400 materyalin ekimi yapılmıştır. Değerlendirmeler sonucunda bölge koşullarına uygun özellik gösteren 67 adet materyal verim denemelerine alınmıştır. 4 adet ekmeklik buğday çeşit verim denemesi ve bir adet makarnalık buğday verim denemesi kurulmuştur. Ekmeklik buğday çeşit verim denemelerinden toplamda 44 adet, makarnalık buğday verim denemesinden ise 8 adet materyalin seçimi yapılmıştır. Kahramanmaraş Göksun lokasyonunda F3 generasyonlarında toplam 100 materyalin ekimi yapılmıştır. İstenilen özelliklere göre tercih edilen 20 materyal seçilerek bir üst kademe olan F4 kademesine aktarılmıştır. Ayrıca F4 kademesinde ekilen 20 materyalden de 6 adet materyal seçilerek F5 kademesine aktarılmıştır. Seçilen materyallerde sarı, kahverengi ve kara pas hastalığı görülen hatlar yoğun bir seleksiyona tabi tutulmuştur. Advanced Yield Trial kapsamında ekimi yapılan 150 genotip içerisinden de sonuçlara göre erken başaklanan, bitki boyu kısa ve tane verimi iyi olan 23 hattın seçimi yapılmıştır. Göksun lokasyonunda da 4 adet çeşit verim denemesi kurulmuş ve toplamda 44 adet materyalin seçimi yapılmıştır. Ayrıca TTSM’den gelen ekmeklik buğday ve arpa çeşit tescil denemeleri yürütülmüştür.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P1/255 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü, DİYARBAKIR


TAGEM

Proje Lideri Dr. Mehmet KARAMAN Proje Yürütücüleri Zir.Yük. Müh. Mahir BAŞARAN, Dr.Sertaç TEKDAL, Zir.Yük. Müh. Sinan

BAYRAM , Dr.İrfan ERDEMCİ, Gıd.Yük. Müh. Belgizar ÇAM , Zir. Müh. Cemal HANAZAY


01/01/2018-31/12/2022


2017-2018


2018: 25.000 TL 2019: 30.000 TL 2020: 20.000 TL 2021: 20.000 TL 2022 : 15.000

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Devam eden projede dönem içerisinde farklı kademelerde açılan materyalden (F1+F2+F3+F4+F5+Tek Başak) toplam 1.641 adet üzerinde çalışılmış olup seçilen 794 adet hat, bir üst kademeye aktarılmıştır. Gözlem bahçesi ve dış materyalden (IBWSN + DSBWON) oluşan 507 genotipten 89 tanesi Ön Verim denemelerine, yine dış materyalden (SAWYT +ESWYT+HTWYT+ESBWYT) oluşan 200 genotipten 55 adet genotip Ön Verim ve Verim denemelerine alınmıştır. Çalışmanın yürütüldüğü 2017-2018 sezonunda uzun yıllar ortalamasına göre yaklaşık 18 mm daha az yağış düşmüştür. Ancak Nisan ayına kadar yaşanan kuraklık ve akabinde Mayıs ayında gerçekleşen çok yüksek yağışlarla oluşan hastalıklarla birlikte deneme sonuçları sağlıklı değerlendirilemeyecek şekilde etkilenmiş olduklarından, İki Verim ve Bölge Verim denemelerinden herhangi bir seçim yapılmamış ve yeni sezonda yeniden değerlendirilmek üzere ekilmişlerdir. Bölge verim denemeleri ve tescil denemeleri Diyarbakır, Kurtalan ve Kızıltepe lokasyonlarında kurulmuştur. Genotipler, morfolojik ve fizyolojik gözlemler sonrasında, tane verimi, kalite ve hastalık değerleri dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Tohumluk üretimi kapsamında, elit ve orijinal kademede 4.030 kg tohumluk üretilmiştir. Anahtar Kelimeler Ekmeklik buğday, tane verimi,kalite

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P01/002 Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesi Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


-

Proje Lideri Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR Proje Yürütücüleri Berrin DUMLU

Zeki YALÇIN Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2017-31.12.2021


01.01.2018 – 31.12.2018


2017: 36 485 TL, 2018: 36 485 TL, 2019: 36 485 TL 2020: 44 500 TL ve 2021: 40 500 TL

Proje Özeti: Bölgede iklim koşulları nedeniyle ekimlerin %80-90’ı olumsuz iklim koşulları nedeniyle geç ekilebilmiş ve kış öncesi iyi çıkış sağlanamamıştır. Kasım ayının ikinci haftasından itibaren hava sıcaklıkları çok düşmüş, gece sıcaklıkları sıcaklıkları (-) 0C lerde seyretmiş, -15 0C’ye kadar düşmüştür. Kar örtüsü olmadığı için soğuğa hassas çeşitlerde sararmalar ve soğuk zararı gözlenmiştir. Kış aylarında sıcaklıklar mevsim normallerinin üzerinde seyretmiş, ilkbaharda gece sıcaklıklarının düşük seyretmesi strese neden olmuştur. Haziran ayıdaki yoğun yağışlar ve %80 nem, Temmuz ayındaki çok yüksek sıcaklıklar ve %55-60 nem kara pas hastalığının epidemi oluşturmasına, düşük rakımlı illerde sıcaklık stresine dolayısıyla %80-90’a varan verim kayıplarına sebep olmuştur. 2017-2018 döneminde özellikle soğuğa dayanıklılık ve kalite amaçlı melezleme çalışmaları yapılmış 55 kombinasyon elde edilmiş; açılan kademede 2764 materyal üzerinde çalışılmış, bu genotiplerden 404 hat seçilmiş; gözlem bahçelerinde toplam 1201 hat üzerinde ancak 74 hat seçilebilmiştir. Aziziye lokasyonunda kurulan denemeler istatistiki olarak değerlendirilememiş, Pasinler lokasyonundan kara pas nedeniyle, Erzincan lokasyonundan ise sıcaklık stresi nedeniyle düşük verimler elde edilmiştir. KBVD’nden Pasinlerde 161,2 kg/da, Erzincan’da 191,1 kg/da; SBVD’nden ise Pasinlerde 235,3 kg/da, Erzincan’da 178,8 kg/da ortalama verim elde edilmiştir. Denmelerde yer alan genotiplerin 1000 tane ve hektolitre ağırlıkları düşük olurken protein oranları ve zeleny sedimandasyon değerlerinde düşüş olmamıştır. Kuru verim ve bölge verim denemelerinde yer alan genotiplerin %53’ünün -21, %47’sinin ise -19 0C’ye; sulu verim ve bölge verim denemelerindeki genotiplerin ise %50’sinin -21, %28’inin -19, %22’sinin ise -17 0C’ye dayanıklı olduğu belirlenmiştir. Kalitesi yüksek bir hat tescile sunulmuş aynı zamanda bu hattın ALTURNA ismi ile üretim izni alınmıştır. Alturna çeşit adayının tescil çalışmaları devam etmektedir. Anter kültürü çalışmalarında F2’den alınan hatlardan 204 adet petriye 13145 adet anter ekimi yapılmış, kalluslar oluşturulmuştur. 190-2 regenerasyon ortamı takviyesinden sonra kalluslar aktarılmıştır. Daha sonra hazırlanan köklendirme ortamı cam tüplere dağıtılmış toplam 51 adet yeşil bitki ve albino bitki elde edilmiştir. Bu bitkilerin vernalizasyon süreci devam etmektedir. Anahtar Kelimeler Buğday, ıslah, anter kültürü, soğuğa dayanıklılık, kalite

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif Proje Adı Soğuğa ve Sıcağa Toleranslı Kışlık Buğday Genotiplerin Belirlenmesi ve

Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş



Proje Lideri Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR Proje Yürütücüleri Berrin DUMLU, Dr. Halit KARAGÖZ, Zeki YALÇIN, Ali İLKHAN,

Memduh Serdar POLAT, Hüseyin AYHAN, Şenay BOYRAZ TOPALOĞLU, Durmuş DENİZ


01.01.2020-31.12.2022



1. Yıl: 231.933,00 TL, 2. Yıl: 35.000,00 TL, 3. Yıl: 39.500,00 TL

Proje Özeti: Ülkemizde en yüksek ekim alanı olan ekim alanı olan tahılların verimini artırabilmek, birim alandan en iyi şekilde faydalanma ile sağlanabilecektir. Abiyotik stress faktörleri bitkisel üretimi sınırlayan en önemli unsurlardır. Soğuk ve yüksek sıcaklıkların şiddeti ve süresine göre bitkilerde fizyolojik ve morfolojik zararlanmalar meydana gelmektedir. Ülkemizin kışlık ekim yapılan bölgelerinde soğuk ve aniden gelen yüksek sıcaklıklar nedeniyle buğday üretiminde düşüşler yaşanmaktadır. Öyle ki zaman zaman hasat bile yapılamamaktadır. Bu durum tarım sektöründe önemli verim kayıplarına neden olmakta ve bunun için stress faktörlerine dayanıklı bitki türleri ve çeşitleri geliştirilmeye çalışılmalıdır. Buğday ıslahında gen kaynaklarının etkin olarak kullanılabilmesi için mevcut gen kaynaklarının özelliklerinin bilinmesi ve ıslah çalışmalarının hedefe yönelik yapılması gerekmektedir. Kışlık çeşit geliştirme ve adaptasyon çalışmalarında abiyotik stres faktörlerine dayanıklı genotipleri belirlemede, her yıl stres faktörlerinin ortaya çıkmaması seleksiyona engel teşkil etmektedir. Dayanıklı genotipler, kontrollü şartlarda yürütülecek bu çalışma ile daha hızlı ve kesin olarak belirlenebilecektir. Ayrıca çeşitlerin dayanıklılık dereceleri belirlenmiş olacağından hangi çeşidin hangi bölgeye önerileceği verilerle ortaya konacaktır. Proje süresince Enstitümüzde yürütülen ileri kademedeki ıslah materyali, ülkemizdeki gen bankalarından temin edilecek kışlık genotipler, yurt içi ve IWWIP kapsamında yürütülen ıslah çalışmaları bünyesindeki yurt dışı tescilli kışlık ekmeklik buğday çeşitleri proje materyalini oluşturacaktır. Bütün materyal, tarla ve kontrollü şartlarda Erzurum’da soğuğa, Şanlıurfa’da ise sıcağa karşı test edilecektir. Dayanıklı olduğu tespit edilen genotiplerle sıcağa ve soğuğa dayanıklılık hedefli melezleme programları oluşturulacak, yapılan melezlerden elde materyal kışlık dilimde çalışan Araştırma Enstitülerine dağıtılacaktır. Soğuğa ve sıcağa dayanıklı saf hat elde etme sürecinde klasik ıslah metodu ve double haploid tekniği uygulanacaktır. Aynı zamanda verim, stres koşullarına toleranslı, kalite ve hastalıklara dayanıklı hatlar tescile sunulacaktır. Anahtar Kelimeler Buğday, soğuk, sıcak, dayanıklılık

DEVAM EDEN PROJE

Proje başlığı Gap Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Çalışmaları

Proje numarası TAGEM/TBAD/16/A12/P01/008

Proje lideri Memduh Serdar POLAT

Proje yürütücüsü kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - Ş.URFA

Proje başlangıç yılı 2016

Raporun ilgili olduğu dönem 11/15/2017 ile 20/06/2018 arası

Proje Özeti: Bu projede sulanan alanlarda vazgeçilmez bir münavebe bitkisi olan buğdayın ekim nöbetine sokulması ve sınırlı destek sulamaya en yüksek olumlu tepki gösteren genotiplerin seçilmesi ve sanayicinin aradığı kalite kriterlerine uygun pazar fiyatı yüksek olan yeni çeşitlerin üreticiye kazandırılması amaçlanmaktadır. Uzun yıllar lokasyon verimleri ve elde edilen kalite analiz sonuçları dikkate alınarak yapılan değerlendirme sonucunda SERİNCE adı altında 1 adet hattın üretim izni alınıp tescile başvurusu yapılmıştır. Ayrıca kurağa ve yüksek sıcaklığa tolerant hatların sayısı arttırılmıştır.

2017-2018 Ekiliş sezonunda denemeler; 4 adet bölge verim denemesi, 4 adet verim denemesi, 6 adet gözlem bahçesi ve açılan materyal setleri şeklinde kurulmuştur. Yapılan analizler sonunda verim, agronomik ve kalite özellikleri öne çıkan hatlar seçilerek 201 yılı denemelerine alınmışlardır.

Ekmeklik Bölge Verim Denemesi-1; Deneme, 22 hat ve 3 standart çeşitle Tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü tek lokasyon (Serince istasyonu) olarak kurulmuştur.

Ekmeklik Bölge Verim Denemesi-2; Deneme, 20 hat ve 5 standart çeşitle Tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü tek lokasyon (Serince istasyonu) olarak kurulmuştur.

Serince istasyonunda 4 adet verim denemesi Tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü 100 hat ile kurulmuş bu hatların 40 tanesi 2018-2019 sezonuna seçilerek taşınmıştır. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Sakarya Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Cimmyt’ten gelen açılan materyalden F2 ile F4 kademeleri arasında 1592 bitki sırasından 66 adet BULK yapılarak seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler Ekmeklik Buğday, ıslah, verim, kalite

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P1/255 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Sertaç TEKDAL Proje Yürütücüleri Zir.Yük. Müh. Mahir BAŞARAN, Dr.Sertaç TEKDAL, Zir.Yük. Müh. Sinan

BAYRAM , Dr.İrfan ERDEMCİ, Gıd.Yük. Müh. Belgizar ÇAM , Zir. Müh. Cemal HANAZAY


01/01/2018-31/12/2022


2017-2018


Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Devam eden projede dönem içerisinde farklı kademelerde açılan materyalden (F1+F2+F3+F4+F5+Tek Başak) toplam 860 adet üzerinde çalışılmış olup seçilen 475 adet hat, bir üst kademeye aktarılmıştır. Gözlem bahçesi ve dış materyalden (IDSN + IDON) oluşan 298 genotipten 100 tanesi Ön Verim denemelerine, yine dış materyalden (IDYN + IDYT) oluşan 74 genotipten 30 adet genotip Verim denemelerine alınmıştır. Ancak 2017-2018 sezonunda Nisan ayına kadar yaşanan kuraklık ve akabinde Mayıs ayında gerçekleşen çok yüksek yağışlarla oluşan hastalıklarla birlikte deneme sonuçları sağlıklı değerlendirilemeyecek şekilde etkilenmiş olduklarından, Ön Verim, iki Verim ve Bölge Verim denemelerinden herhangi bir seçim yapılmamış ve yeni sezonda yeniden değerlendirilmek üzere ekilmişlerdir. Tohumluk üretimi kapsamında, elit ve orijinal kademede 11.000 kg tohumluk üretilmiştir. Anahtar Kelimeler Ekmeklik buğday, tane verimi,kalite

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/16/A12/P02/004 Proje Adı Gap Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Ali İLKHAN Proje Yürütücüleri Hüseyin Ayhan,M.Serdar Polat,Nusret Şeyhanlıgil, Şevket

Ölmez, Erdal Karadeniz Başlama-Bitiş Tarihleri 2016 - 2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 2017-2018

Proje Özeti: Buğday Türkiye`nin her bölgesinde yetiştirilebilmekle birlikte makarnalık buğday kalite ve verim açısında sınırlı yerlerde yetiştirilebilmektedir. Makarnalık buğday üretiminde ilk sırayı %46`lık payla Güneydoğu Anadolu Bölgesi almakta, ikinci sırada Orta Anadolu Bölgesi (%28), üçüncü sırada ise Ege Bölgesi (%13) yer almaktadır. (TUİK,2016) Mevcut istatistiklere göre Şanlıurfa’da en fazla ekim alanı bulan ürün buğdaydır. Şanlıurfa ili 435.000 hektarlık buğday ekim alanı ve 780.000 tonluk yıllık üretimiyle bölgenin en büyük buğday üreticisidir. 1980’ den bu yana ekim alanlarında büyük değişim olmamasına karşın üretimde 1995’den sonra düzenli bir artış görülmektedir (Tüik,2006). Üretimdeki bu artış; sulama imkanlarının artması, daha iyi yetiştirme tekniği yöntemlerinin uygulanması yanında yeni geliştirilen üstün verim ve kaliteli çeşitlerin üretime alınmasına bağlanabilir. Uzun yıllar lokasyon verimleri ve elde edilen kalite analiz sonuçları dikkate alınarak yapılan değerlendirme sonucunda, Edessa makarnalık buğday çeşidi tescil edildi, Cudi 63 çeşidinin üretim izni alındı, 1 adet hattın ise tescil denemeleri devam etmektedir. Proje dahilinde geliştirilen Akçakale 2000, Gündaş ve Edessa çeşitlerinin üretim hakkı devredilmiştir. Ayrıca kurağa ve yüksek sıcaklığa tolerant hatların sayısı arttırılmıştır.

2017-2018 Ekiliş sezonunda denemeler; 4 adet bölge verim denemesi, 4 adet verim denemesi, 1 adet gözlem bahçesi ve açılan materyal setleri şeklinde kurulmuştur. Yapılan analizler sonunda verim, agronomik ve kalite özellikleri öne çıkan hatlar seçilerek 2019 yılı denemelerine alınmışlardır. Anahtar Kelimeler Makarnalık Buğday, ıslah, verim, kalite

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Ekmeklik Buğdayın Anter Kültürüne Yanıtında Gen Etkilerinin Diallel Analizler İle

Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş

GeçitKuşağıTarımsalAraştırmaEnstitüsüMüdürlüğü


TAGEM

Proje Lideri Zeynep SİREL Proje Yürütücüleri Özcan YORGANCILAR, Aysel YORGANCILAR, Savaş BELEN, Yaşar

KARADUMAN, Asuman TORUN, İsmail DOĞAN Raporun Ait Olduğu Dönem

Yeni Teklif


2020: 57.000 2022: 41.500 2021: 52.000 2023: 35.000 2024: 27.250

Proje Özeti: Dünyada ve ülkemizde en fazla üretimi yapılan buğdaya klasik ıslah yöntemleri ile istenilen özelliklerin aktarılması ve ümitvar hatların eldesi uzun zaman, yoğun iş gücü ve yüksek maliyet gerektirmektedir. Buğdayda kombinasyon ıslahında F2 generasyonundan başlayan genetik açılımın tam homozigotluğa ulaşması için en az 6-7 generasyon gerekmektedir. Buna karşın, androgenesis ( anter kültürü tekniği) ya da ginogenesis ile bu süreç 4-5 yıl kısaltılabilmektedir. Bu nedenle son yıllarda ülkemizde ıslah programlarına dahil edilmeye çalışılan anter kültürü tekniğinin ıslah programlarına başarılı bir şekilde entegre edilebilmesi için androgenik özellikleri yöneten gen etkilerinin araştırılması ve uygun kombinasyonların belirlenmesi gerekmektedir. Herhangi bir özelliği kontrol eden gen etkilerinin araştırılması ve uygun ebeveyn kombinasyonlarının belirlenmsi amacıyla diallel melez analizleri başarılı bir şekilde, uzun yıllardır kullanılmaktadır.Bu projede amaç, anter yanıtı düşük ve yüksek olduğu bilinen, bölgeye adapte olmuş, yaygın olarak ekimi yapılan, üstün verim ve kalite özelliklerine sahip ekmeklik buğday çeşitleri arasında yapılmış olan resiprokludiallel melezlemeler ile elde edilen kombinasyonların F1 ve F2 generasyonlarında, anter kültürü cevabının kalıtımını incelemek, uygun ebeveyn ve ümitvar kombinasyonları seçmektir. Ayrıca, bu kombinasyonlardan elde edilecek doubledhaploid (DH) hatları verim, kalite ve hastalık dayanımı özellikleri yönüyle de test ederek istenilen özelliklere sahip yeni hatların geliştirilmesi de hedeflenmektedir. Bu konuda ülkemizde henüz etkin bir çalışm ayapılmamıştır. Anter kültürüne yanıtın kalıtımının ayrıntılı olarak belirlenmesi yapılacak ıslah çalışmalarında ana çseçiminde ve seleksiyonda ıslahçılara çok önemli bilgiler sağlayacaktır. F1 ve F2 generasyonunda anter kültürü uygulaması ile elde edilen DH-1 ve DH-2 homozigot hatları ekilerek anter kültürüne yanıtın kalıtımının araştırılması ıslaha önemli katkı sağlayacaktır. Çalışmada materyal olarak, Tosunbey, Müfitbey, S.Odeska, Katea-A1, Esperia, Konya, Sönmez, Altay, Bezostaya, Krasunia çeşitleri kullanılarak yapılan 10x10 tam diallel melezleme sonucunda elde edilecek F1 ve F2 bitkileri anter kültürü çalışmaları için araziye ekilecektir. Anter kültürü çalışmalarında, başlangıç ortamı olarak MN6 sıvı besi ortamı ve köklendirme ortamı olarak da 190-II katı besi ortamı kullanılacaktır. On ebeveyn ve onlardan elde edilen 100 kombinasyonun F1 ve F2 generasyonuna ait bitkilerden 3 tekerrürden 15 başak seçilerek, 2 yılda toplam 3300 başak alınacaktır. Başaklardan alınan toplam 750 anter 3 tekerrür olacak şekilde petri kaplarına aktarılacaktır. Her iki yılda da 82500 adet anter besi ortamına aktarılacaktır. Çalışmada kallus sayısı, albino, yeşil bitkicik sayısı, toprağa aktarılan yeşil bitki sayısı, haploid ve spontan doubled haploid bitki sayısı belirlenecektir. Elde edilen veriler resiproklu tam diallel melez analizi ile değerlendirilerek, gen etkileri, kalıtım dereceleri, ebeveyn ve melez kombinasyonların kombinasyon yetenekleri belirlenecektir. Ayrıca F1, F2 hatlarında ve bu generasyonlardan elde edilecek DH hatlarda başaklanma gün süresi, bitki boyu, başak boyu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, hasat indeksi, tek bitki tane verimi, hektolitre ağırlığı, bin tane ağırlığı ve bazı kalite kriterleri (protein, sedimentasyon, gluten, indeks, beklemeli sedimantasyon vb) özellikleri incelenecektir. Proje süresi uzatılarak ümitvar hatlar ön verim ve bölge verim denemelerine alınacaktır. Hastalık, kalite ve verim sonuçları değerlendirilerek bölge koşullarına adapte olan, sektörün isteğine uygun hatlar geliştirilecektir. Anahtar Kelimeler Buğday, anter kültürü, diallel melezleme, genetik analizler

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif Proje Adı Kırik Populasyonlarının Soğuğa Dayanıklılık, Bazı Tarımsal Özellikleri ve

Kalite Bakımından Değerlendirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş



-

Proje Lideri Berrin DUMLU

Proje Yürütücüleri - Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2020-31.12.2022


Yeni Teklif


2021: 20 000 TL 2022: 20 000 TL

Proje Özeti: Tarımda önemli bir yere sahip olan buğday ekim alanlarının yaklaşık %10’u Doğu Anadolu Bölgesindedir. Erzurum ilinde tahılların ekim alanı 151 bin hektar olup, bunun 114 bin hektarında buğday tarımı yapılmaktadır. İlimizde birim alandan elde edilen tane verimi 219 kg/da olup (TÜİK 2016), Türkiye ortalamasının oldukça gerisinde bulunmaktadır. Bu nedenle stabil tane verimine sahip ve kalite özellikleri çok değişken olmayan, yüksek verimli, ekmeklik kalitesi yüksek ve stres koşullarına toleranslı buğday çeşitlerinin geliştirilmesi büyük önem arzetmektedir. Ülkemizin yerel buğday çeşitleri bu süreci hızlandıracak ve katma değer sağlayacak olumsuz koşullara toleranslı, kaliteli ve tane verimleri stabil olan uygun genetik materyallerin geliştirilmesinde büyük bir potansiyele sahiptir. Ancak bu gen kaynaklarının buğday ıslahında kullanımı oldukça sınırlı kalmıştır. Özellikle bölgemiz için oldukça önemli olan soğuğa dayanıklılık karakterinin, yeni çeşitlere aktarılması gerekmektedir(Küçüközdemir, 2016). Bu nedenle Bölgemizde yaygın olarak ekilen Kırik yerel populasyonlarının Erzurum koşullarındaki morfolojik, ve tarımsal karakterleri, kalite ve besin değerleri, ayrıca soğuğa dayanıklılık dereceleri tespit edilerek, öne çıkan hatların hedefe yönelik çeşit ıslahında kullanılması planlanmaktadır. Bu çalışmada; 15 farklı üreticiden toplanan Kırik populasyonları Erzurum’da yetiştirilecek, morfolojik ve fenolojik gözlemle seçilen 200 adet hat ve 5 adet kontrol çeşit (Kırik, Ayyıldız, Alturna, Alparslan, Doğu-88) üzerinde çalışılacaktır. Bu hatların hem agro-morfolojik özellikleri hem de abiotik ve biotik stres faktörlerine karşı doğal şartlar altında reaksiyonları gözlemlenecektir. Ayrıca kontrollü şartlarda da besin değerleri ve soğuğa dayanıklılık dereceleri tespit edilerek ve bazı kalite özellikleri değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler Kırik, Buğday, Tarımsal Özellikler, Besin Değeri, Soğuğa Dayanıklılık

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/B/19/A7/P1/1413 Proje Adı Bazı Makarnalık Buğday (Triticum durum L.) ve yabanilerine ait genotiplerin

kuraklık yönünden morfolojik, fizyolojik ve moleküler taranması Projeyi Yürüten Kuruluş

BAHRİ DAĞDAŞ ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ


Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi

Proje Lideri Meltem YAŞAR Proje Yürütücüleri Musa TÜRKÖZ

Cevat ESER Mehmet Sait KARACA Murat Nadi TAŞ Dr.Gül İMRİZ Dr. Fatih ÖZDEMİR Dr. Serpil GÜLTEKİN Doç. Dr. Özlem ATEŞ SÖNMEZOĞLU


01.01.2019-31.12.2022


2017-2018


2019 2018 2019 Toplam 45.000 45.000 60.000 150.000

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Ülkemizde önemli ürün kayıplarına yol açan abiyotik stres etmenlerinden biri olan kuraklık stresine dayanıklılık ile genetik bağlantı gösteren moleküler markörlerin elde edilmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışma sonucunda elde edilen veriler, fenotipik gözlem zorluklarının aşılarak bu strese karşı toleranslı ve hassas buğday çeşitlerinin kısa sürede ve etkin bir biçimde seçilmelerine katkı sağlaması beklenmektedir. 3 yıl sürecek olan projemizde; 182 adet makarnalık buğday genotipleri, ilk yıl sera koşullarında %100 ve %50 su uygulamaları şeklinde, ikinci yıl yağmur korunağında erken dönem ilkbahar kuraklığı uygulanarak, testlenerek seçimler yapılacaktır. Seçimler sonucu belirlenen en az 30 materyal projenin 3. yılında moleküler olarak testlenecektir. 2017-18 üretim sezonunda sera koşullarında 182 adet materyal saksı denemesi şeklinde ekilmiş ve çıkışlar sağlanmıştır. Gerekli dönemlerde gözlemler alınacaktır. Anahtar Kelimeler Makarnalık Buğday, Kuraklık, SSR, moleküler

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/B/17/A7/P1/658 Proje Adı Çavdar Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

BAHRI DAĞDAŞ ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTITÜSÜ


Proje Lideri Şah İsmail CERİT

Proje Yürütücüleri Dr. Emel ÖZER, Musa TÜRKÖZ, Meltem YAŞAR, Enes YAKIŞIR, İbrahim KARA, Dr. Telat YILDIRIM, Sait CERİ, Cevat ESER


01.10.2017-01.10.2022


2017-2018


2017 2018 2019 2020 2021 20.000 15.000 15.000 15.000 15.000

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Bu proje ile marjinal alanları daha iyi değerlendirme potansiyeline sahip çavdar bitkisinde farklı kullanım amaçlarına uygun dane ve ot verimi yüksek, kaliteli biotik ve abiotik stres şartlarına dayanıklı sanayicinin isteklerine cevap verebilecek, genelde nadas ve yağışa dayalı şartlar için yeni çeşitler ve saf hatlar geliştirmektir. Bu amaçla 5 yıllık dilimler halinde çavdar ıslah çalışmaları yürütülmektedir. Proje 2017-18 ekim yılında ÇBVD, ÇVD, ÇÖVD olarak İçeri Çumra ve Merkez arazilerinde ekilmiş ancak İ.çumra arazisindeki deneme hasat edilmemiştir. Bu sebeple deneme materyalinde seçim yapılmamış olup aynı deneme setleri merkez ve Karapınar arazilerinde tekrar ekilmiştir. Ancak 16-17 ekim yılında üretim parsellerine alınan 6 adet hat ayrıca ÇBVD-2 olarak Merkez; Gözlü ve Karapınar deneme arazilerine ekilmiştir. Bu hatlar açık tozlaşan materyallerdir. Deneme arazilerinde7 kg fosfor 10 kg azot uygulaması yapılmıştır. Proje elle ekimlerinde ise çeşitli S kademelerinde 637 adet ekim yapılmıştır. Ekim yapılan tohumlar az olmasından dolayı sulama yapılmıştır. Anahtar Kelimeler çavdar, verim, kalite,

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P01/004 Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesi Tritikale Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



-

Proje Lideri Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR Proje Yürütücüleri Berrin DUMLU

Zeki YALÇIN Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2017-31.12.2021


01.01.2018 – 31.12.2018


2017, 2018, 2019, 2020, 2021 yılları her bir yıl için: 7 250 TL

Proje Özeti: Bölgede iklim koşulları nedeniyle ekimlerin %80-90’ı olumsuz iklim koşulları nedeniyle geç ekilebilmiş ve kış öncesi iyi çıkış sağlanamamıştır. Kasım ayının ikinci haftasından itibaren hava sıcaklıkları çok düşmüş, gece sıcaklıkları sıcaklıkları (-) 0C lerde seyretmiş, -15 0C’ye kadar düşmüştür. Kar örtüsü olmadığı için soğuğa hassas çeşitlerde sararmalar ve soğuk zararı gözlenmiştir. Kış aylarında sıcaklıklar mevsim normallerinin üzerinde seyretmiş, ilkbaharda gece sıcaklıklarının düşük seyretmesi strese neden olmuştur. Haziran ayıdaki yoğun yağışlar ve Temmuz ayındaki çok yüksek sıcaklıklar nedeniyle oluşan kara pas buğdaylarda %80-90’a varan verim kayıplarına sebep olmuş ancak tritikalelerde kara pas görülmemiş ya da etkili olmamıştır. Ancak Erzincan’da Temmuz ayında da sıcaklık stresi meydana gelmiş bitkiler tane doldurma döneminde bu strese maruz kalmışlardır. Dolayısıyla sıcaklar nedeniyle tane doldurma süresinin kısa olmasından dolayı başakta tane sayısı, 1000 tane ağırlığı ve verim düşmüştür. Enstitümüz tarafından geliştirilen çeşitler soğuk stresinden zarar görmemiş ancak süt olum döneminde meydana gelen yüksek sıcaklıklar nedeniyle verimde önemli düzeyde kayıplar meydana gelmiştir. Erzurum ve yüksek rakımlı diğer bölge illerinde 500-700 kg/da verim alınırken, sıcaklık stresi oluşan illerimizde 200-250 kg/da verim alınmıştır. Enstitümüzde 2014 yılında kendi melezlerimiz yapılmaya başlanmıştır. 2017-2018 döneminde 49 adet melez kombinasyonu elde edilmiştir. Gerek kendi çalışmalarımızdan elde edilen, gerek yurt içinden ve gerekse yurt dışından gelen 1017 adet değişik F kademelerindeki materyal üzerinde çalışılmış, bu genotiplerden 232 hat toptan seleksiyon metoduyla seçilmiştir. 2018 yılından itibaren açılan materyal silajlık ve tane olarak iki grupta değerlendirilecektir. Ayrıca F5 ten seçilen başaklar ekilerek F6 hatları oluşturulmuştur. Gözlem bahçesinde 12 hat üzerinde çalışılmış, bunlardan 4 hattın Verim Denemesine çıkarılması uygun görülmüştür. Bölge verim denemelerinden Pasinler’de 414,1 kg/da verim alınırken sıcaklık stresi nedeniyle Erzincan’dan 136,5 kg/da verim alınabilmiştir. Bu denemelerdeki genotiplerin protein oranları Pasinler’de %12,20-13,85; Erzincan’da %13,08-17,08 arasında değişmiştir. Verim ve bölge verim denemelerindeki materyalin %8’inin -21, %23’ünün -19, %69’unun ise -17 0C’ye dayanıklı olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler Tritikale, ıslah

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif Proje Adı Tritikalenin İnsan Beslenmesinde Kullanım İmkanlarının Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş



Proje Lideri Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR Proje Yürütücüleri Berrin DUMLU, Zeki YALÇIN, Halit KARAGÖZ, Sibel KADIOĞLU, Banu

KADIOĞLU, Gökhan TAŞĞIN, Pervin ARI, Safure GÜLER, Dönüş ERMİŞLER, Nagihan UĞUR, Ayşegül ARIKAN ASAN, Pınar MANARGA BİRLİK, İsmail HAZAR, Ali ÖZCAN


01.01.2020 - 31.12.2021



2020: 18.360 TL 2021: 129.500 TL

Proje Özeti: Ülkemiz tahıllar için uygun bir ekolojiye sahip olmasına rağmen üretim istenilen düzeyde değildir. Tritikale biyotik ve abiyotik stres faktörlerine diğer tahıl cinslerinden daha toleranslıdır. Küresel iklim değişiklikleri stres koşullarında da üretimi yapılabilecek bitki türlerinin üretimlerinin yaygınlaştırılmasını zorunlu kılmaktadır. Tritikale üretimi diğer tahıllara göre daha düşük girdilerle yapılabilmekte, tarım dışı bırakılmış veya buğdaydan düşük verim alınan alanlarda yetiştirilebilmekte ve çok daha fazla ürün elde edilebilmektedir. Bunun yanı sıra küresel iklim değişikliklerinden en az etkilenen bir tür olması, yaşanabilecek gıda sorunlarının çözümüne katkı sağlayabilecektir. Türkiye’de tritikale ekim alanları ve dolayısıyla üretiminin artırılabilmesi için alternatif değerlendirilme imkanlarının belirlenmesi ve sanayiye kazandırılması gerekmektedir. Tritikale ilk geliştirildiğinde hedef, insan tüketimine sunulmasıydı. Fakat pazarlama problemi, istikrarsız üretim, tanıtım eksikliği ve insanların yeni gıdaların tüketimine olan ön yargılı yaklaşımları nedeni ile halen dünyada üretilen tritikalenin büyük bir bölümü hayvan beslemede kullanılmaktadır. Oysa besin değeri buğdayla eşdeğer hatta bazı bileşenler açısından buğdaydan daha iyi olan, buğdayın verimli olamadığı her türlü koşulda yetişebilen, verimi yüksek bir tahıl olarak kabul edilen tritikalenin en kısa zamanda insan beslenmesine kazandırılması büyük önem taşımaktadır. Bugüne kadar tritikale unları buğday unları ile aynı kategoride değerlendirilmiş, analizler aynı metotlarla yapılmış ve ürünler laboratuvar koşullarında üretilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda tritikalelerin insan beslenmesinde tek olarak kullanılamayacağını gösterse de 2010 yılında tescil ettirilmiş Ümranhanım çeşidinin %100 oranındaki unlarından birçok un ve unlu mamül üretilebileceği DATAE tarafından yapılan ön çalışmalarla ortaya konmuştur.Yapılması planlanan bu çalışmada detaylı çalışmalar yapılacak, üretilen tritikale ve buğday çeşidinden tam ve rafine unlar hazırlanacak, un ve unlu mamül üreticileri tarafından çeşitli uygulamalarla kullanım imkanları araştırılacak, TARM Araştıma Enstitisü bu çeşitlerin laboratuvar koşullarında kalite ve kullanım imkanlarını; Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından un, ekmek ve lavaşın detaylı analizlerini yaparak içerikleri araştırılacak, tritikalelerin avantaj veya dezavantajları belirlenecektir. Yine DATAE tarafından tüketici memnuniyet anketleri düzenlenerek üretici ve tüketicilerle anket çalışması yapılacak, tanıtım toplantıları düzenlenecektir. Anahtar Kelimeler Tritikale, un, ekmek, lavaş, mamül, sanayi

DEVAM EDEN PROJE


Proje Adı

ÜLKESEL TRİTİKALE ARAŞTIRMALARI

Projeyi Yürüten Kuruluş KONYA BAHRİ DAĞDAŞ ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ-KONYA


TAGEM

Proje Lideri Dr. EMEL ÖZER

Proje Yürütücüleri Şah İsmail ÇERİT, Meltem YAŞAR, Sait ÇERİ, Enes YAKIŞIR, Musa TÜRKÖZ, İbrahim KARA, Dr. Telat YILDIRIM, Cevat ESER, Murat Nadi TAŞ


Projenin Toplam Bütçesi: 2018: 22.000 TL 2019: 20.000 TL 2020:20.000.TL 2021:10.000 TL 2022:10.000TL Toplam:82.000 TL

Proje Özeti : Projenin 2017-2018 yılında TMB için 101 adet hat ve çeşit kullanılmıştır. Yapılan melezleme çalışmaları sonucunda 58 adet F1 materyalinin ekim, yapılmıştır. 110 adet TF2, 95- TF3, 90- TF4, 39 popülasyon toplam 936- TF5, 60- TGB-2 kuru kısa 6Sx6M ve 300 adet TGB-1 deneme seti 6Sx7M Konya kuru merkez(KKM) arazisine makine ile ekimi yapılmıştır. 56 hat ve 8 çeşitten 3 tekerrürlü TÖVD deneme seti 6Sx7M KKM arazisine makine ile ekilmiştir. Bu sezon TVD seti kurulmamıştır. TBVD (Merkez(K-S) Gözlü, Aksaray, Eskişehir, Erzurum ve Sakarya) deneme setleri 6Sx7M makine ile ekimleri gerçekleştirilmiştir. Toplamda 2017 materyalde çalışmalar yürütülmüştür. TÖVD ve TBVD deneme setlerinde alınan materyallerin kalite analizleri yapılmış ve seleksiyonda kullanılmıştır. Hastalık bahçesinde bulunan TBVD sonuçları da alınarak seleksiyonda kullanılmıştır. 2018-2019 sezonu için; 110 adet materyal TMB, 20 adet F1 olarak elle ekim ekilmiştir. 50 adet TF2 (Konya-Merkez- 6sx7m), 110- TF3 (Konya-Merkez, Karapınar, Erzurum ve Eskişehir- 6sx7m), 100- TF4 Konya-Merkez ve Karapınar- 6sx7m) ekim makinası ile kuru araziye ekilmiştir. TF5; 32 populasyon 24 sıra toplam 768 adet olarak başak sırası arazisine ekilmiştir.

75 adet TGB-2 kuru kısa ve 400 adet TGB-1 deneme seti 6Sx7M KKM arazisine makine ile ekimi yapılmıştır. 56 hat ve 8 çeşitten 3 tekerrülü TÖVD deneme seti 6Sx7M Konya-Merkez arazisine makine ile ekilmiştir. 20 hat ve 5 çeşitten oluşan TVD seti Konya-Merkez ve ve Karapınar arazilerine 4 tekerrürlü olarak 6sx7m olarak ekimi gerçekleştirilmiştir. 11 hat ve 4 çeşitten oluşan TBVD (Merkez(S/K), Karapınar, Gözlü, Aksaray, Eskişehir, Erzurum ve Sakarya) deneme setleri 6Sx7M 4 tekerrürlü olarak makine ile ekimleri gerçekleştirilmiştir. Toplam da 2281 materyalde çalışmalar kalite ve hastalık bölümleri ile birlikte yürütülecektir.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje Başlığı Arpada İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi



Proje Lideri Birol ERCAN

Proje Yürütücüleri Murat N. TAŞ, M. Sait KARACA, Dr. Gül İMRİZ, İlker Topal, Dr. Fatih ÖZDEMİR, Muhammed GÖKALP

Başlama - Bitiş Tarihleri 2020-2022

Projenin Toplam Bütçesi 50 000

Proje Özeti (200 kelime)

Projeyle, serin iklim tahıllarından arpa hastalıklarıyla mücadelede en etkin ve ekonomik yol olan dayanıklı çeşit geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsünde ıslah materyali olarak kullanılan arpa hatlarının önemli bir kök çürüklüğü etmeni olan Fusarium culmorum a karşı suni inokulasyon altındaki reaksiyonları, ayrıca hatların özellikle arpa çizgi hastalığına karşı doğal koşullardaki reaksiyonları belirlenecektir. Dayanıklı ve toleranslı hatlar seçilerek ıslah programlarında hastalıklara dayanıklı çeşit geliştirilmede kullanılacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje Başlığı Makarnalık Buğdayda İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi



Proje Lideri Dr. Fatih ÖZDEMİR

Proje Yürütücüleri Dr. Gül İMRİZ, Murat N. TAŞ, M. Sait KARACA, İlker TOPAL Birol ERCAN, Muhammed GÖKALP



Proje Özeti (200 kelime) Projeyle, serin iklim tahıllarından makarnalık buğday hastalıklarıyla mücadelede en etkin ve

ekonomik yol olan dayanıklı çeşit geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla Bahri Dağdaş

Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsünde ıslah materyali olarak kullanılan makarnalık buğday

hatlarının önemli bir kök çürüklüğü etmeni olan Fusarium culmorum ve pas hastalıklarına karşı suni

inokulasyon altındaki reaksiyonları ile arpa çizgi hastalığına karşı doğal koşullardaki reaksiyonları

belirlenecektir. Dayanıklı ve toleranslı hatlar seçilerek ıslah programlarında hastalıklara dayanıklı

çeşit geliştirilmede kullanılacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje Başlığı Ekmeklik Buğdayda İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi



Proje Lideri İlker TOPAL

Proje Yürütücüleri M. Sait KARACA, Dr. Gül İMRİZ, Murat N. TAŞ, Birol ERCAN, Dr. Fatih ÖZDEMİR, Muhammed GÖKALP




Projeyle, serin iklim tahıllarından ekmeklik buğday hastalıklarıyla mücadelede en etkin ve ekonomik

yol olan dayanıklı çeşit geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla Bahri Dağdaş Uluslararası

Tarımsal Araştırma Enstitüsünde ıslah materyali olarak kullanılan ekmeklik buğday hatlarının önemli

bir kök çürüklüğü etmeni olan Fusarium culmorum ve pas hastalıklarına karşı suni inokulasyon

altındaki reaksiyonları ile arpa çizgi hastalığına karşı doğal koşullardaki reaksiyonları belirlenecektir.

Dayanıklı ve toleranslı hatlar seçilerek ıslah programlarında hastalıklara dayanıklı çeşit geliştirilmede

kullanılacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje Başlığı Ekmeklik Buğdayda İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi



Proje Lideri İlker TOPAL

Proje Yürütücüleri M. Sait KARACA, Dr. Gül İMRİZ, Murat N. TAŞ, Birol ERCAN, Dr. Fatih ÖZDEMİR, Muhammed GÖKALP




Projeyle, serin iklim tahıllarından ekmeklik buğday hastalıklarıyla mücadelede en etkin ve ekonomik

yol olan dayanıklı çeşit geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla Bahri Dağdaş Uluslararası

Tarımsal Araştırma Enstitüsünde ıslah materyali olarak kullanılan ekmeklik buğday hatlarının önemli

bir kök çürüklüğü etmeni olan Fusarium culmorum ve pas hastalıklarına karşı suni inokulasyon

altındaki reaksiyonları ile arpa çizgi hastalığına karşı doğal koşullardaki reaksiyonları belirlenecektir.

Dayanıklı ve toleranslı hatlar seçilerek ıslah programlarında hastalıklara dayanıklı çeşit geliştirilmede

kullanılacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje Başlığı Tritikalede İleri Çıkmış Hatların Hastalıklara Karşı Test Edilmesi



Proje Lideri Murat N. TAŞ

Proje Yürütücüleri Dr. Gül İMRİZ, M. Sait KARACA, Birol ERCAN, İlker Topal, Dr. Fatih ÖZDEMİR, Muhammed GÖKALP



Proje Özeti (200 kelime) Projeyle, serin iklim tahıllarından tritikale hastalıklarıyla mücadelede en etkin ve ekonomik yol olan

dayanıklı çeşit geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal

Araştırma Enstitüsünde ıslah materyali olarak kullanılan tritikale hatlarının kök çürüklüğü etmeni olan

Fusarium culmorum a karşı suni inokulasyon altındaki reaksiyonları belirlenecektir. Dayanıklı ve

toleranslı hatlar seçilerek ıslah programlarında hastalıklara dayanıklı çeşit geliştirilmede

kullanılacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif Proje Proje Adı Kimyasal Mutasyon Uygulaması ile Alturna ve Ayyıldız Ekmeklik Buğday

(Triticum aestivum) İle Olgun Arpa (Hordeum vulgare) çeşitlerinde Pas Hastalığı, Yatma ve Başak Kırılganlığı Hassasiyetlerinin İyileştirilmesi




Proje Lideri Dr. Halit KARAGÖZ Proje Yürütücüleri Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR

Yüksek Müh. Berrin DUMLU Yüksek Müh. Zeki YALÇIN Biolog Ufuk TOZLU


01.01.2020- 31.12.2023


Teklif Aşaması


1.Yıl 35.000 2. Yıl 15.000 3.Yıl 16.000

Proje Özeti: Bu çalışmada sodyum azidin farklı dozlarının iki farklı pH düzeyinde uygulanması ile sonucu ekmeklik buğday çeşidi Alturna ve Ayyıldız (Triticum aestivum L.) ile Arpa çeşidi Olgun (Hordeum vulgare) çeşitleri üzerinde mutasyon etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle sodyum azidin üç farklı dozu (10-15 ve 20 mM) iki farklı pH düzeyinde (3 ve 4,5) tohumlara uygulanacaktır. Doğu Anadolu Tarımsal araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen çeşitler yüksek verim ve soğuğa dayanıklıları ile öne çıkan çeşitlerdir. Ancak son yıllarda meydana gelen iklim değişikliği pas hastalıklarında ciddi epidermiler oluşmasına neden olmuştur. Buda çok öenmli verim kayıpları doğurmaktadır. Pasa karşı hassas olan buğday çeşitlerimiz ile yatmaya karşı hassas olup başak kırılganlığı görülen arpa çeşidi bu çalışmada materyal olarak kullanılacaktır. Bu çalışma sonucunda bu hassasiyetlerden arınmış pasa karşı daha dayanıklı buğday ve başak kırılganlığı giderilmiş yatamaya karşı daha dirençli arpa çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu çeşitlerin Erzurum koşullarındaki morfolojik, agronomik durumu, kalite ve besin değerleri, ayrıca soğuğa dayanıklılık dereceleri tespit edilerek, öne çıkan hatların hedefe yönelik çeşit geliştirilmesi hedeflenmektedir Anahtar Kelimeler Arpa, Buğday, Mutasyon, Islah

DEVAM EDEN PROJE

Proje Başlığı Ülkesel Serin İklim Tahıl Hastalıkları Araştırmaları Projesi (ÜSİTHAP)

Proje No TAGEM/TBAD/14/A12/P01/002 Proje Lideri Nilüfer AKCİ Proje Yürütücü Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Müdürlüğü Proje Başlangıç Yılı Projenin İlgili Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi Proje Özeti Pas hastalıklarının ülke çapında izlenmesi ile ilgili çalışmalar Araştırma Enstitülerinin bölgelerinde yürütecekleri survey çalışmalarıyla belirlenmiştir. Survey çalışmaları farklı örnekleme yöntemiyle yürütüldüğü gibi bazen de çiftçi veya ilgili personel tarafından tarlada görülen bazı sıkıntılar üzerine yapılan şikayetlerden yola çıkılarak gerçekleştirilmiştir. 2018 yılında Ankara TARM, Eskişehir GKTAE, Samsun KTAE, Sakarya Mısır Araştırma, Adana Doğu Akdeniz TAE, Edirne Trakya TAE ve Diyarbakır GAP UTAEM surveyleri başta arpa ve buğday olmak üzere tahıl alanlarında sürvey düzenlenmiştir. Sarı, kahverengi ve kara pas enfeksiyonlu buğday bitkileri alınmıştır. İncelemelerde her tarlanın pas hastalık değerlendirilmesi yapılmış genel bilgiler elde edilmiştir. Alınan örnekler uygun şekilde zarflanarak Ankara TARM’a gönderilmiştir. Gelen örnekler TARM laboratuvar ve seralarında değerlendirmeye alınarak her bir örnekleme noktasından alınan ürediosporlar, hassas çeşitlere püskürtülmüştür. Bu hassas çeşitler izole edilmiş halde belirtilen koşullarda inkubasyona tabi tutulmuş ve 16 saat sonra sera koşullarına transfer edilmiştir. 12 -15 gün sonra fideler üzerinde gelişen püstüller izlenmiştir. Bunlardan yeterli düzeyde pas gelişimi gösterenler ile ırk belirleme çalışmaları yapılmıştır. Farklı pas hastalıkların ırk ayırıcı setleri kullanılarak hangi ırk olduğu belirlenmiştir.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Ülkesel Serin İklim Tahıl Hastalıkları Araştırmaları Projesi (ÜSİTHAP) Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Nilüfer AKCİ Proje Yürütücüleri Sibel BÜLBÜL, Selami YAZAR, İsmail SAYIM, Dr. İrfan ÖZTÜRK,

Banu TÜLEK, Ahmet KALIN, Şerife Nergis ÇELİK, Cemal ŞERMET, Dr. Gül İMRİZ, Murat Nadi TAŞ, Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR, Dr. Hasan AY, Deniz PEHLİVAN KAHRAMAN, Doç. Dr. Rukiye KARA, Mahir BAŞARAN, Aysel YORGANCILAR, Lütfü DEMİR, Vesile ÜRİN, Ali İLKHAN, Şevket ÖLMEZ

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020-31/12/2024 Proje Özeti: Projeyle ülkemiz serin iklim tahılları (Ekmeklik/makarnalık buğday ve Maltlık/Yemlik arpa) üretim alanlarında verim artışını engelleyen ve kalitenin düşmesine neden olan bazı önemli hastalık etmenlerinin ekonomiye verdiği zararın en aza indirgenmesi hedeflenmektedir. Proje, üzerinde çalışılacak hastalıkların uzun vadede, çevreye duyarlı ve etkin bir şekilde kontrol altına alınabilmesi amacıyla, ülkemizde konu üzerinde araştırmalar yürüten Araştırma Enstitülerinin ortaklaşa katılımıyla oluşturulmuştur. Proje kışlık ve yazlık yetiştiriciliğe uygun bölgelere yönelik olarak yürütülen ıslah programlarına da entegre olacak şekilde planlanmıştır. Projenin kapsamını ekmeklik buğday, makarnalık buğday ve Maltlık/ Yemlik arpa materyalinin çoklu lokasyonda dayanıklılık testleri, bölgelerde hastalıkların izlenmesi ve pas hastalıklarında fizyolojik farklılıkların belirlenmesi oluşturmaktadır. Proje çerçevesinde önemli bazı hastalıklara karşı dayanıklı çeşitler geliştirilmesine yönelik olarak, önemli ve ümit var görülen materyal farklı lokasyonlarda görülen önemli hastalıklara karşı doğal koşullarda ve yapay inokulasyon koşullarında dayanıklılık testlerine tabi tutulacaktır. Bu şekilde, söz konusu materyalin değişik hastalıklara karşı dayanıklılık özellikleri ortaya konacak ve çeşit olarak teklif edilmesi düşünülen genotiplerin, test edilen hastalıklara karşı dayanıklılık özelliği taşıyan materyaller içerisinden seçilmesine olanak sağlanacaktır. Bununla birlikte eş zamanlı ve eş güdümlü yürütülen veya yürütülecek olan ıslah çalışmaları için melezlemelerde dayanıklılık kaynağı olarak kullanılabilecek materyal de belirlenmiş olacaktır. Elde edilen sonuçlar çerçevesinde kuruluşlar arasında dayanıklılık kaynağı olarak kullanılabilecek materyalin ülke çapında değişimi sağlanacaktır. Bu çalışmalara ek olarak buğday pas hastalığı etmenlerinin ülke içerisinde gösterdikleri ırk-virulans farklılıkları da proje kapsamında incelenecektir. Ek olarak halen görülmekte olan ve potansiyel olarak tehlikeli olabilecek hastalıklar da surveylerle izlenecek ve bunların kontrolü için gerekli stratejiler belirlenecektir. Güncel olarak Ug99 kara pas ırkına karşı alınabilecek tedbirler bu kapsamda değerlendirilecektir. Proje kapsamında küresel bir risk olarak kabul edilen bu ırkın ülkemizde oluşturabileceği zararların önlenmesi veya en aza indirgenmesi bakımından dayanıklı materyallerin belirlenmesine yönelik çalışmalar yürütülmeye çalışılacaktır

DEVAM EDEN PROJE

Proje Başlığı Orta Anadolu Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları Materyalinin Bazı Fungal Hastalıklara Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P1/277 Proje Lideri Dr.Nilüfer AKCİ Proje Yürütücü Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Müdürlüğü Proje Başlangıç Yılı 01.01.2018 Projenin İlgili Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi Proje Özeti Projenin materyalini, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Buğday Islah Birim tarafından yürütülen ve Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından desteklenen Orta Anadolu Ekmeklik Buğday Islah Projesinin farklı kademedeki ıslah materyali oluşturmaktadır. Test materyali 7x7x9 cm ebatlarında saksılarda toprak içerisine ekilerek yetiştirilmiştir. Bitkiler inokulasyona kadar sera şartlarında 15-20 °C sıcaklıkta büyütülmüştür. Birinci yaprağın tamamen çıktığı ve ikinci yaprak çıkmaya başladığı zaman çoğaltılan pas izolatları ile inokulasyon işlemi gerçekleştirilmiştir. İnokulasyon işlemi için taze ürediniosporlar kullanılmıştır. İnokulasyon sonrası enfeksiyonun gerçekleşmesi için bitkiler, 24 saat süreyle sıcaklık ve %100 nispi nemli ortamda tutulmuştur. Toplam 1.923 materyal sarı, kahverengi, kara pasa karşı ayrı ayrı test edilmiştir. Enfeksiyon tiplerini esas alan Sarı pas için 0-9 skalası, Kahverengi ve kara pas için ise 0-4 skalası kullanılarak dayanıklı ve hassas genotipler belirlenmiştir. Tarla çalışmaları Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü İkizce Araştırma ve Uygulama Çiftliğinde hastalık çalışması için ayrılmış alan da yürütülmüştür. Tarlada sarı pasa karşı yapay epidemi sonucunda; ekmeklik buğday ıslah materyalinin tarla reaksiyon testleri belirlenmiştir. Değerlendirmeler çevre koşullarına bağlı olarak hastalığın en yoğun görüldüğü süt olum devresinde olmak üzere hassas kontrol çeşitleri de kontrol edilerek Haziran ayında yapılmıştır. Hastalığın değerlendirilmesinde Modifiye edilmiş Cobb skalası kullanılacak ve her genotip için pas şiddeti ve enfeksiyon tipi kaydedilmiştir. Bu verilerden yararlanarak Enfeksiyon Katsayısı (EK) hesaplanmıştır. Değerlendirme de EK hesaplamalarında en yüksek skor dikkate alınmıştır. Dayanıklı ve hassas genotipler belirlenmiştir. Ayrıca ileri kademe ıslah materyali tarla koşullarında yapay inokulasyonla sürme hastalığına karşı test edilmiştir. Toplam 312 materyal değerlendirilmiş ve hastalık % ile ifade edilmiştir. Değerlendirme sonucunda sürmeli başakların oranı ≤%25 olan hatlar seçilmiştir.

DEVAM EDEN PROJE

Proje Başlığı Orta Anadolu Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Araştırmaları Materyalinin Bazı Fungal Hastalıklara Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P1/278 Proje Lideri Dr.Nilüfer AKCİ Proje Yürütücü Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Müdürlüğü Proje Başlangıç Yılı 01.01.2018 Projenin İlgili Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi Proje Özeti Projenin materyalini, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Buğday Islah Birim tarafından yürütülen ve Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından desteklenen Orta Anadolu Makarnalık Buğday Islah Projesinin farklı kademedeki ıslah materyali oluşturmaktadır. Test materyali 7x7x9 cm ebatlarında saksılarda toprak içerisine ekilerek yetiştirilmiştir. Bitkiler inokulasyona kadar sera şartlarında 15-20 °C sıcaklıkta büyütülmüştür. Birinci yaprağın tamamen çıktığı ve ikinci yaprak çıkmaya başladığı zaman çoğaltılan pas izolatları ile inokulasyon işlemi gerçekleştirilmiştir. İnokulasyon işlemi için taze ürediniosporlar kullanılmıştır. İnokulasyon sonrası enfeksiyonun gerçekleşmesi için bitkiler, 24 saat süreyle sıcaklık ve %100 nispi nemli ortamda tutulmuştur. Toplam 1.017 materyal sarı, kahverengi, kara pasa karşı ayrı ayrı test edilmiştir. Enfeksiyon tiplerini esas alan Sarı pas için 0-9 skalası, Kahverengi ve kara pas için ise 0-4 skalası kullanılarak dayanıklı ve hassas genotipler belirlenmiştir. Tarla çalışmaları Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü İkizce Araştırma ve Uygulama Çiftliğinde hastalık çalışması için ayrılmış alan da yürütülmüştür. Tarlada sarı pasa karşı yapay epidemi sonucunda; makarnalık buğday ıslah materyalinin tarla reaksiyon testleri belirlenmiştir. Tarlaya sarı pas inokulasyonu madeni yağ (Soltrol 170) içerisinde süspanse hale getirilmiş ve ULV cihazı ile tarlada bulunan bitkilere püskürtülerek inokulasyon gerçekleştirilmiştir. Bu tekniğe ek olarak sera şartlarında hastalandırılan bitkilerin dikimleri yapılarak inokulasyon sağlanmıştır. Değerlendirmeler çevre koşullarına bağlı olarak hastalığın en yoğun görüldüğü süt olum devresinde olmak üzere hassas kontrol çeşitleri de kontrol edilerek Haziran ayında yapılmıştır. Hastalığın değerlendirilmesinde Modifiye edilmiş Cobb skalası kullanılacak ve her genotip için pas şiddeti ve enfeksiyon tipi kaydedilmiştir. Bu verilerden yararlanarak Enfeksiyon Katsayısı (EK) hesaplanmıştır. Değerlendirme de EK hesaplamalarında en yüksek skor dikkate alınmıştır. Dayanıklı ve hassas genotipler belirlenmiştir.

DEVAM EDEN PROJE

Proje Başlığı Orta Anadolu Bölgesi Arpa Islah Materyalinin Bazı Fungal Hastalıklara Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P1/279 Proje Lideri Dr.Nilüfer AKCİ Proje Yürütücü Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Müdürlüğü Proje Başlangıç Yılı 01.01.2018 Projenin İlgili Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi Proje Özeti Projenin materyalini, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Arpa Islah Birim tarafından yürütülen ve Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından desteklenen Orta Anadolu Arpa Islah Projesi kapsamında farklı kademedeki toplam 197 arpa ıslah materyali Arpa yaprak lekesi ve Arpa çizgili yaprak lekesine karşı test edilmiştir. Arpa yaprak lekesi hastalığı çalışmalarında test materyali 7x7x9 cm ebatlarında saksılarda toprak içerisine ekilerek yetiştirilmiştir. Bitkiler inokulasyona kadar sera şartlarında 15-20 °C sıcaklıkta büyütülmüştür. İnokulasyonu takiben bitkiler 15°C ‘de 48 saat % 95 nemli hücre içinde inkübasyon ortamına alınmıştır. Hastalığın değerlendirileceği döneme kadar bitkiler yaklaşık 20-25°C sıcaklıkta sera bölmelerine alınmıştır. Sonuçların değerlendirilmesinde her bir genotip için en yüksek değer değerlendirme için kullanılmıştır. Değerlendirme de 0-2 arası skorlandırılan genotipler dayanıklı grup içerisinde, 3-4 arası skorlandırılan genotipler ise hassas grupta yer almıştır. Sonuç olarak test materyali %43 oranında arpa yaprak lekesi hastalığına karşı dayanıklı ve orta dayanıklı olarak bulunmuştur. Arpa çizgili yaprak lekesi hastalığının inokulasyonu için sandviç metodu uygulanmıştır. Her bir genotip için petri kabın da gelişmekte olan fungus kültürünün yarısı üzerine 12-15 adet tohum konulacak ve üstü de kültürün diğer yarısıyla kapatılmıştır. Bu şekilde 18 – 20°C’de 48 saat bekletilen tohumlar daha sonra 5-7 gün boyunca +4°C de inkübatöre alınmıştır. Bu süre sonunda materyal sera bölmelerinde ki yastıklara ekilmiştir. Ekimden yaklaşık 60 gün sonra her bir genotipteki hasta ve sağlam bitki sayısı belirlenerek hastalıklı bitkilerin toplam bitki sayısı içindeki %’si belirlenmiştir. Değerlendirme de her bir genotip için en yüksek değer değerlendirme için kullanılmıştır. Değerlendirme de % 0-25 arası değerlendirilen genotipler dayanıklı grup içerisinde, %26-100 arası değerlendirilen genotipler ise hassas grupta yer almıştır. Sonuç olarak toplam 197 test materyalinin %74’ü arpa çizgili yaprak lekesi hastalığına karşı dayanıklı ve orta dayanıklı olarak bulunmuştur.

DEVAM EDEN PROJE

Proje Başlığı Mutant Ekmeklik/ Makarnalık Buğday Islah Materyalinin Bazı Fungal Hastalıklara Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi ve Dayanıklılık Kaynağının Oluşturulması

Proje No Proje Lideri Dr.Nilüfer AKCİ Proje Yürütücü Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Başlangıç Yılı 01.01.2017 Projenin İlgili Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi Proje Özeti Ülkemiz buğday verim ve kalitesini sınırlayan fungal stres faktörleri arasında Sarı pas (Puccinia striiformis f.sp.tritici), Kahverengi pas (Puccinia triticina), Kara pas (Puccinia graminis f. sp. tritici), Adi Sürme [(Tilletia caries (DC.) Tul., Tilletia foetida (Wallr.) Liro.)] hastalıkları öne çıkmaktadır. Hastalıkların farklı tekniklerle kısmen veya tamamen kontrol edilmesi sonucunda ürün miktarı ve kalite özellikleri üzerindeki olumsuz etkilerinin engellenebileceği açıkça bilinmektedir. Dayanıklı çeşitlerin kullanımı, hastalıkla mücadelede öne çıkan yöntemlerden birisidir. Dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesinde, klasik, moleküler yöntemler olduğu gibi mutasyonla varyasyon oluşturmak ve çeşit geliştirmek de başvurulan yöntemlerden biridir. Bu proje ile Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Tarım Birimi tarafından mutasyon uygulaması sonucu geliştirilmiş olan mutant ekmeklik ve makarnalık buğday hatlarının üretim alanlarında görülen, verim ve kaliteyi engelleyen bazı önemli fungal hastalık etmenlerine karşı reaksiyonları belirlenmiştir. Mutant ekmeklik ve makarnalık buğday ıslah materyalinin tarla reaksiyon testleri Ankara-İkizce yapay epidemi altında 336 materyal sarı pasa karşı test edilmiştir. Materyalin %40’ı dayanıklı ve orta dayanıklı olarak reaksiyon göstermiştir. Serada fide dönemi hastalık testlemelerinde 218 materyal sarı, kahverengi ve kara pas hastalıklarına karşı fide dönemi reaksiyon testleri yapılmıştır. Sarı pas için 0-6, kahverengi ve kara pas için 0-2 arası reaksiyon gösteren grup dayanıklı, sarı pas için 7-9, kahverengi ve kara pas için 3-4 arası reaksiyon gösteren grup hassas olarak değerlendirilmiştir. Değerlendirmede materyal dayanıklı ve hassas olarak belirlenmiştir. Fide döneminde sarı pasa %11, kahverengi pasa %25 ve kara pasa %20 olarak dayanıklı olarak materyal seçilmiştir. Ayrıca Ankara-İkizce Sürme hastalık deneme parselinde 60 materyal sürme hastalığına karşı test edilmiştir. Kastamonu lokasyonunda 60 materyal doğal epidemi altında kara pas hastalığına karşı denemeye alınmıştır.

DEVAM EDEN PROJE


Proje Başlığı ACC-Deaminaz Enzimini Üreten Rizosfer Bakterilerini Kullanarak Buğdayda Kuraklık Toleransının Artırılması



Proje Lideri Dr. Gül İMRİZ

Proje Yürütücüleri Dr. Fatih ÖZDEMİR, Birol ERCAN, İlker TOPAL, Murat Nadi TAŞ, Dr. Gül İMRİZ, M. Sait KARACA, Dilek KAYA ÖZDOĞAN



Proje Özeti (200 kelime) Amaç, Konya ve Karaman İllerine ait ilçelerdeki farklı bitki kök bölgesinden elde edilen rizosfer bakterilerin buğdayda kuraklık stresine karşı etkinliklerinin belirlenmesi oluşturmaktadır. Projenin bir ön çalışması olarak belirtilen bölgelerde buğday, fiğ, fasulye ve bazı yabancı otların rizosfer toprağından toplam 447 rizobakteriyel izolat elde edilmiştir ve çalışmalarda kullanılmak üzere laboratuvarda uygun koşullarda saklanmaktadır. Bu projede, ön çalışmalardan elde edilmiş rizobakterilerin laboratuvarda yapılacak bazı testler ile biyokimyasal özellikleri belirlenecektir. Yukarıda bahsedildiği gibi, rizobakterilerin ürettikleri enzimlerden biriside bitkilerde biyotik/abiyotik stres faktörlerinin etkisini azaltan ACC (1-aminosiklopropan-1-karboksilikasit)-deaminaz’ dır. İzolatların ACC-deaminaz enzim aktiviteleri laboratuvar testleri ile belirlenecektir. Enzim aktivitesi gösteren izolatlar seçilecek ve tanısı 16SrDNA analizleri ile yapılacaktır. Projenin amaçları doğrultusunda seçilecek olan izolatlar ile serada saksı denemeleri ile bitkide su stresine karşı rizobakterilerin etkinlikleri belirlenecektir. Sera denemelerinde rizobakteriyel izolatlar ile tohum inokulasyonu ve ekimden 4 hafta sonra saksı toprağının inokulasyonu şeklinde uygulama ile yapılacaktır. Denemede 3 farklı sulama rejimi (%25, %50, ve %100 tarla kapasitesi) uygulanacaktır. Deneme, her saksıda 3 bitki olacak şekilde, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme planına göre 4 tekrarlı olarak yürütülecektir. Bakterilerin bitkilerin klorofil miktarı üzerindeki etkisini görmek amacıyla, ekimden sonra 4. 8. ve 10. haftalarda, bitkilerin yaprağından bir klorofilmetre (SPAD 502, MINOLTATM Camera Ltd Japan) yardımıyla ölçümler yapılacak, 10. hafta sonunda bitkilerin toprak üstü aksamı uzunlukları, bitkilerin gövde yaş ve kuru ağırlıkları alınarak deneme sonuçları değerlendirilecektir. Serada başarılı bulunana izolatlar ile tarla denemeleri Bahri Dağdaş U.T.A.E. Müdürlüğü deneme arazisinde yürütülecektir. Deneme tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerrülü olarak kurulacaktır. Doğal koşullarda su kısıtı durumunda bitkilerin bu strese karşı etkileri bazı verim, gelişim ve fizyolojik parametreler üzerinden değerlendirilecektir.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif -1825 Proje Adı Türkiye’deki Tescilli Bazı Yazlık Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin ve İleri

Hatlarının Sarı Pasa karşı Erken ve Geç Dayanıklılık Genleri Bakımından Klasik ve Moleküler Markerlarla değerlendirilmesi


GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ŞANLIURFA


EGE TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ ICARDA

Proje Lideri Şevket ÖLMEZ Proje Yürütücüleri Ali İlkhan, Memduh Serdar Polat, Hüseyin Ayhan, Erdal Karadeniz,

İzzet Özseven, Dr. Kumarse Nazari ve Ezgi Kurtuluş Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020-31/12/2022


Yeni Teklif


2020-60.000 2021-60.000 2022-140.000 Toplam: 260.000 TL

Proje Özeti: Küresel buğday üretimini etkileyen hastalık etmenleri arasında pas ilk sırayı almaktadır. Pas etmenlerinden biride sarı pas (Puccinia striiformis f. Tritici Eriks)’tır. Sarı pas hastalığının mücadelesinde başta kimyasal mücadele olmak üzere birçok yöntem kullanılmaktadır. Fakat bunlardan çevre dostu, sürdürülebilir ve en ekonomik olanı ise dayanıklı çeşitlerin kullanılması yaklaşımıdır. Bugüne kadar, ekmeklik veya makarnalık buğday çeşitlerinden ve ilgili yabani türlerden farklı moleküler yöntemler kullanılarak 49 farklı sarı pas dayanıklılık geni elde edilmiştir. Dünya tarımına yön veren birçok ülkede ileri buğday hatları ve çeşitleri moleküler markerlarla taranmakta, bunların hangi dayanıklılık gen ya da genlerine sahip olduğu belirlenmekte ve bunların dayanıklılık özelliklerinin ön plana çıkarılması sağlanmaktadır. Fakat ülkemizde dayanıklılık çalışmaları yeterli düzeyde değildir. Ülkemizdeki tescilli çeşitlerde dayanıklılık genleriyle ilgili detaylı bilgilerin olmaması bu çalışmanın önemini arttırmaktadır. Söz konusu genlerin hali hazırda tescillenmiş buğday çeşitlerinde bulunması durumunda sarı pasa karşı mücadelede önemli bir adım atılacaktır. Son olarak, bu çalışmadan elde edilecek sonuçların fitopataloglar, ıslahçılar ve genetikçiler için önemli bir bilgi kaynağı olarak kullanılması da amaçlanmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’ de tescillenmiş yazlık ekmeklik buğday çeşitlerinde erken ve geç dönemde sarı pasa karşı dayanıklılık sağlayan genlerin klasik ve moleküler yöntemlerle belirlenmesi, böylelikle ülkemizde geliştirilen yazlık çeşitler içerisindeki mevcut durumun ortaya konması amaçlanmaktadır. Enstitümüzün ve ICARDA’ nın geliştirmiş olduğu ileri hatlarında (Ekmeklik Buğday) bu genler bakımından taranması, mevcutsa belirlenmesi ve dayanıklılık genine sahip ileri hatların ıslahçılar tarafından ıslah programlarında kullanılması da amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler Gen, Marker, Dayanıklılık, Çeşit, İleri Hat, Ekmeklik Buğday

DEVAM EDEN PROJE


Proje Adı

Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kışlık Ekmeklik ve Makarnalık Buğday Islah Materyalinin Hastalıklar Yönünden test Edilmesi



Proje Lideri Aysel YORGANCILAR

Proje Yürütücüleri M. Erkut ÖZKEKİN, Asuman TORUN, Berkan YILMAZ, Özcan YORGANCILAR, Zeynep SİREL, Savaş BELEN, Soner YÜKSEL, Yılmaz YILDIRIM, Ali Cevat SÖNMEZ, Ferdi SAĞIR

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12. 2022

Proje Özeti : Projenin amacı, Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Buğday ıslah çalışmaları kapsamında ileri kademedeki materyali bölgemizde görülen önemli buğday hastalıklarına karşı doğal ve yapay şartlarda test ederek dayanıklı genotiplerin belirlenmesi ve dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesinde katkıda bulunulması, ıslah çalışmalarında dayanıklı genotiplerin kullanılarak yeni geliştirilen materyale dayanıklılık genlerinin aktarılması ve konu ile ilgili bazı genetik ve temel araştırmaların yapılmasıdır. Bu amaçla buğday ıslah birimi tarafından geliştirilen ileri kademedeki ekmeklik ve makarnalık buğday hatları bölgemizde yaygın olarak görülen sarı ve kara pas hastalığı ile sürme hastalığına karşı doğal ve yapay koşullarda test edilmiştir. Sarı ve kara pas hastalığı için mart ve nisan aylarında sabah erken saatlerde ve akşam üzeri geç satlerde inokulasyon yapılmıştır. Mayıs ayında hastalık değerlendirmeleri yapılmıştır. Sarı ve kara pas hastalıklarının değerlendirilmesinde Modifiye Cobb skalası kullanılmıştır. Sürme hastalığı için ekimden önce tohumlara hastalık inokulasyonu yapılmıştır. Ağustos ayında hastalık değerlendirmeleri yapılmıştır. Ön verim, verim ve bölge verim denemelerinden oluşan sarı pas hastalık gözlem bahçesindeki 405 ekmeklik buğday hattının 147 tanesinde hastalık görülmemiştir. 55 hat dayanıklı, 67 hat orta dayanıklı, 55 hat orta hassas, 81 hat ise hassas olarak belirlenmiştir. Kara pas hastalık gözlem bahçesindeki 403 ekmeklik buğday hattının 89 tanesinde hastalık görülmemiştir. 45 hat dayanıklı,108 hat orta dayanıklı, 77 hat orta hassas, 84 hat ise hassas olarak belirlenmiştir. Sürme hastalık gözlem bahçesindeki 405 hattın 137’si dayanıklı, 33 tanesi orta dayanıklı, 235 hat ise hassas olarak tespit edilmiştir. Makarnalık buğday ıslah materyalinde verim ve bölge verim denemelerindeki 97 hat ve çeşit sarı pas ve sürme hastalığına karşı, bölge verim denemelerindeki 24 hat ve çeşit kara pas hastalığına karşı test edilmiştir. Makarnalık buğday sarı pas hastalık gözlem bahçesindeki 97 hattın 18 tanesinde hastalık görülmemiştir. 22 hat dayanıklı, 30 hat orta dayanıklı, 14 hat orta hassas, 13 hat ise hassas olarak belirlenmiştir. Makarnalık buğday kara pas hastalık gözlem bahçesindeki 24 hattın 9 tanesinde hastalık görülmemiştir. 4 hat dayanıklı, 5 hat orta dayanıklı, 6 hat ise orta hassas olarak belirlenmiştir. Makarnalık buğday verim denemesinde uzun süren yağışlar nedeniyle denemeler yatmış ve sporlar yıkandığı için hastalık gelişmesi olmamıştır. Makarnalık buğday sürme hastalık gözlem bahçesinde ise 97 hattın 37’si dayanıklı, 12 tanesi orta dayanıklı, 48 hat ise hassas olarak belirlenmiştir. Sonuç olarak; Çalışılan buğday hastalıkları yönünden elde edilen değerler, dayanıklı ve orta dayanıklı bulunan çeşit ve hatlar hastalıklar yanında diğer özelliklerine de bakılarak, daha ileri verim denemelerine seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Buğday, sürme, paslar, dayanıklılık, ıslaı

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Geçit Bölgesi Arpa Islah Materyalinin Yaprak Leke

[Rhynchosporiumcommune (Zaffarano, McDonald&Linde)] Hastalığına Karşı Reaksiyonlarının Tarla Koşullarında Belirlenmesi




TAGEM

Proje Lideri Zir.Yük.Müh. Asuman TORUN Proje Yürütücüleri Aysel YORGANCILAR, M.Erkut ÖZKESKİN, Zeynep SİREL, Dr.Soner

YÜKSEL, Dr.Aydan ARAZ Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2020/ 31.12.2022


Yeni Teklif


2020: 7.750 2021: 8 620 2022: 9.500

Proje Özeti: Bu proje Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Serin İklim Tahılları birimi tarafından yürütülen Geçit Bölgesi Arpa Islah Projesi kapsamında alt proje olarak yürütülecektir. Bu projede verim ve bölge verim kademesindeki hat ve çeşitlerin arpada önemli verim kayıplarına neden olan Rhynchosporium commune (Zaffarano, McDonald&Linde)]’ye karşı reaksiyonlarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Arpa yaprak lekesi ve arpa yanıklığı olarak bilinen Rhynchosporium commune’nin bitki gelişimi ve verimi üzerine önemli etkisi bulunmaktadır. Patojen arpada en fazla zarar verici hastalığa sebep olmakta ve uygun koşullar altında % 10-40’a varan verim kayıplarına sebep olmaktadır. Bu çalışma kapsamında, 64 verim ve 24 bölge verim kademesindeki hat ve çeşitlerin Rhynchosporium commune ’nin virülent izolatlarına karşı dayanıklılıklarının belirlenmesi amacıyla test edilecektir. Bu çalışmada Eskişehir, Ankara, Konya arpa yetiştirme alanlarından toplanarak virülensliği belirlenen patojenler kullanılacaktır. Rhynchosporium commune ’nin patotip karışımı arpa hatları üzerine inoküle edilecektir. İnokülasyon bitki 2-3 yapraklı dönemde iken yapılacaktır. Denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre ve 3 tekerrürlü olarak kurulacaktır. Sonuç olarak hastalığa karşı dayanıklı olduğu tespit edilen arpa hatları ıslah çalışmalarında dayanıklılık kaynağı olarak kullanılacaktır. Anahtar Kelimeler Rhynchosporium commune, arpa, patotip, dayanıklılık, inokülasyon

SONUÇLANAN PROJE

Proje Adı Doğu ve Güney Marmara Serin İklim Tahıl Hastalıkları Araştırmaları Projesi

Proje No TAGEM/TABD/14/A12/P01/004

Proje Yürütücü Kuruluş Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- Sakarya

Proje Lideri Vesile URİN

Proje Yürütücüleri Özge HELVACIOĞLU

Yavuz AĞI

Gamze CANIGENİŞ


Başlama ve Bitiş Tarihleri 2014-2018

Projenin Toplam Bütçesi 30000TL

Proje Özeti

Projeyle bölgemiz serin iklim tahılları üretim alanlarında verim artışını engelleyen ve kalitenin düşmesine neden olan bazı önemli hastalık etmenlerinin ekonomiye verdiği zararın en aza indirgenmesi hedeflenmektedir. Proje çerçevesinde bazı hastalıklara karşı dayanıklı çeşitler geliştirilmesine yönelik olarak, önemli ve ümitvar görülen materyal, bölgemizde görülen önemli hastalıklara karşı doğal koşullarda dayanıklılık testlerine tabi tutulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre hastalıklara karşı dayanıklılık özelliği taşıyan çeşit ve hatlar “Güney Marmara Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Araştırmaları” projesinde seleksiyon ve melez programı sürecinde değerlendirilmiştir.

2014-2018 yılları arasında Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde yürütülmekte olan ekmeklik buğday ıslah çalışmaları kapsamında verim denemelerinde yer alan çeşit ve hatların külleme, kahverengi pas, sarı pas ve kara pas hastalıklarına karşı doğal koşullarda reaksiyonları belirlenmiştir. Yağışlar hastalık gelişimi için uygun seyrettiğinden ayrıca sulama yapılmamıştır. Külleme hastalığı 2014 ve 2018 yıllarında daha iyi gelişim göstermiş, diğer yıllarda düşük seviyelerde görülmüştür. Kahverengi pas bölgede doğal koşullarda en iyi izlenebilen hastalıktır ve en çok 2018 yılında epidemi yapmıştır. Sarı pas daha önce çok az görülürken yeni ırkların gelişmesiyle birlikte bölgede epidemi yapmaya başlamıştır. Kara pas hastalığı bölgede görülmemekle birlikte denemelerdeki bazı hatlarda gelişim göstermiştir.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P40/170 Proje Başlığı Ülkesel Kışlık Dilim Maltlık ve Yemlik Arpa Islah

Çalışmaları Koordinasyon Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Yürütücüsü İsmail SAYİM Yardımcı Araştırmacılar Namuk ERGÜN, Sinan AYDOĞAN Başlama ve Bitiş Tarihleri 01.01.2018-31.12.2022 Proje Toplam Bütçesi 2018:15.000TL 2019:15.000TL 2020:10.000TL

2021:10.000TL 2022:10.000TL Toplam: 60.000 TL Proje Özeti: Bu çalışma ile arpa araştırmalarında Ülkesel Araştırma Projesi döneminde var olan koordinasyon ve işbirliğini yeniden oluşturmak, yapılmakta olan bazı benzer faaliyetlerde kaynak israfını önlemek, yeterli alt yapı ve işgücü olmayan kuruluşlara destek sağlamak amacıyla ülkemiz kışlık yemlik ve maltlık arpa geliştirme çalışmalarının koordinasyonu ve düzenlenmesi amaçlanmıştır. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü (TARM) koordinatörlüğünde yürütülen bu projede 2017–2018 yetiştirme sezonunda Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nden 50 adet ve GKTAE’den 51 adet olmak üzere toplam 101 adet F3 kademesindeki materyal kışlık dilimde çalışan araştırma enstitülerine gönderilmiştir. Yine TARM’ dan 25 ve GKTAE’den 64 adet olmak üzere toplam 91 hat/çeşitten oluşan gözlem bahçesi, aynı araştırma enstitülerine 2017-2018 sezonunda ekilmek ve değerlendirmek üzere iletilmiştir. Bunların yanında, kışlık dilimde çalışan enstitülerin bölge verim denemelerinden seçtikleri ve tescil öncesi farklı lokasyonlardaki performanslarını test etmek istedikleri materyali içeren 24 hat ve çeşitten oluşan Ortak Arpa Bölge Verim Denemesi (OABVD) 11 lokasyonda ekilmek üzere enstitülere gönderilmiştir. 2016-2017 yetiştirme sezonunda deneme yerlerinden alınan verim sonuçları ilgili enstitülerle paylaşılmıştır. Denemelerin hasadından sonra verim değerleri istatistiki analize tabii tutulmuş, tüm lokasyonlardan genotipler arasında istatistiki olarak önemli farklılıklar bulunmuştur. Projenin 2018-2019 yılı çalışmaları kapsamında değerlendirmek için TARM’dan 50 ve GKTAE’den 144 adet olmak üzere toplam 194 F3 kademesindeki materyal kışlık dilimde çalışan enstitülere gönderilmiştir. Bununla birlikte, TARM’dan 24, GKTAE’den 64 adet olmak üzere toplam 88 hat/çeşitten oluşan gözlem bahçesi kışlık dilimde çalışan araştırma enstitülerine iletilmiş ve ekimleri yapılmıştır. 2018-2019 yetiştirme sezonunda kışlık dilimde arpa ıslahında çalışan araştırma enstitülerinin hat ve standart çeşitleriyle oluşturulan (24 hat/çeşit) OABVD denemesinin setleri ilgili enstitülere gönderilmiş ve bu enstitülerin lokasyonlarında (TARM 5, GKTAE 3, BDUTAE 2, TTAE 1) ekilmiştir. Anahtar Kelimeler: Ülkesel Proje, Koordinasyon, Yemlik ve maltlık arpa, çeşit geliştirme, yüksek verim, kalite, arpa çizgili yaprak lekesi ve yaprak lekesi hastalıklarına dayanıklılık.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P1/66 Proje Adı Geçit Kuşağı Arpa Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/Eskişehir


Proje Lideri Dr.Soner YÜKSEL Proje Yürütücüleri Dr.A.Cevat SÖNMEZ (ıslah), Dr.Savaş BELEN (ıslah), Yılmaz

YILDIRIM (ıslah), Ferdi SAĞIR (Islah), Dr.Yaşar KARADUMAN (Kalite), Arzu AKIN(Kalite), Aysel YORGANCILAR (Hastalık), M.Erkut ÖZKESKİN (Hastalık)

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12. 2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018 - 31.12.2018


2018: 15000 TL 2021: 22000 TL 2019: 18000 TL 2022: 15000 TL 2020: 20000 TL

Proje Özeti: Melez bahçesinde bulunan 233 hat/çeşit kombinasyon çalışmalarında kullanılmakta ve ıslah metodu olarak modifiye bulk yöntemi uygulanmaktadır. Melezlemede her kombinasyon için 3 başak kullanılmış olup 89 yeni melez kombinasyonu yapılmıştır.

2017-2018 yılında F1 kademesi olarak ekilmiş 176 kombinasyondan 135 tanesi seçilmiş ve ayrı ayrı hasat edilerek 2018-2019 yılı çalışmalarına F2 kademesi olarak ekilmiştir. F2 ve F3 kademelerinde her kombinasyondan 150-160 başak seçilmiş, aynı kombinasyona ait başaklar bulk edilerek F3 ve F4 olarak ekimleri yapılmıştır. F3 kademesinde 51, F4 kademesindeki 29 kombinasyondan 870 tek başak seçilerek gelecek yıl çalışmalarına alınmıştır. F5 tek-başak kademesinde bulunan 4470 tek başaktan 693 hat seçilerek önümüzdeki yıl için Gözlem Bahçesine alınmıştır

Tüm denemeler 2017 yılı ekim ayında ekilmiş, çıkışlar normal olmuştur. Verim Denemeleri Eskişehir ve Hamidiye, Bölge Verim Denemeleri bu lokasyonlara ilaveten Uşak, Afyonkarahisar, Konya Merkez Konya Çumra, Kütahya, Ankara ve Sivas bölgelerinde kurulmuştur. Bölgede verimler en düşük Kütahya lokasyonunda 245 kg/da ve en yüksek 681 kg/da ile Eskişehir lokasyonunda gerçekleşmiştir.

2017-2018 yılı Arpa Bölge Verim Denemesinden 5 adet hat Ortak Arpa Bölge Verim Denemesi olarak ekilmek üzere seçilmiştir. Ortak Arpa Bölge Verim Denemesi 2018-2019 yılında Enstitümüz tarafından Eskişehir, Kütahya ve Uşak lokasyonlarında ekilmiştir. Ayrıca EsA4193-1 çeşit adayının 2019 yılında, EsA5252-2 kodlu çeşit adayının ise 2020 yılında Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü tarafından değerlendirilmesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Arpa, melez, çeşit, hat, lokasyon

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM /TBAD/Ü/17/A7/P1/624

Proje Adı Arpa Islah Araştırmaları



Proje Lideri İbrahim KARA

Proje Yürütücüleri Musa TÜRKÖZ, Sait ÇERİ, Dr. Telat YILDIRIM, Enes YAKIŞIR, Şah İsmail CERİT, Dr. Emel ÖZER, Meltem YAŞAR, Cevat ESER, Birol ERCAN

Başlama - Bitiş Tarihleri 01.10.2017 - 30.09.2022

Raporun Ait olduğu Dönem 01.10.2017 - 30.09.2018

Projenin Yıllara Göre Bütçesi 1. Yıl: 20000 2. Yıl: 20000 3. Yıl: 10000 4. Yıl: 10000 5. Yıl: 15000

Proje Özeti:

Arpa Islahı Araştırmaları Projesi kapsamında 2017-2018 döneminde 180 adet melez bahçesi, 126 adet F1, 93 adet F2, 251 adet F3, 172 adet F4, 7776 adet başak sırası ve 495 adet gözlem bahçesi materyalleri Konya’da ekilmiştir. Ayrıca Ön Verim Denemesi 25’ er materyallik 4 deneme şeklinde tesadüf blokları deneme deseninde 3 tekerrürlü olarak Konya’da, Verim Denemesi 36 materyalle 6x6 latis deneme deseninde 3 tekerrürlü olarak Konya, ve Gözlü’de, 24 materyallik Kuru Arpa Bölge Verim Denemesi Konya, Gözlü, Aksaray, İkizce, Ulaş, Eskişehir’de, 20 materyallik Sulu ABVD ise Konya, Gözlü ve Eskişehir’de tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekerrürlü olarak 6s x 7m parsel ebatlarında kurulmuştur.

Denemelerde bitki çıkışından itibaren yapılan gözlem, ölçüm ve değerlendirmeler sonucunda seçilen materyaller bir üst kademeye aktarılmış ve standart çeşitlerin ilave edilmesiyle uygun deneme desenlerinde 2018-2019 sezonu deneme setleri oluşturulmuştur. Kuru Arpa Bölge Verim Denemesinden seçilen 17 numaralı hat “BAYKARA” adıyla, Sulu Arpa Bölge Verim Denemsinden seçilen 4 numaralı hat “MELİKŞAH” adıyla çeşit adayı olarak tohumluk tescil kurumuna gönderilmiştir.

2017-2018 dönemi için Ülkesel Proje kapsamında diğer enstitülerden, TTSM’den ve ICARDA’dan gelen deneme setleri de ekilerek denemeye alınmıştır. Denemelerle ilgili yapılan gözlem, ölçüm ve değerlendirme sonuçları ilgili kurumlara gönderilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Arpa, Islah, Çeşit, Melez

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P40/172 Proje Başlığı Orta Anadolu Bölgesi Arpa Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Yürütücüsü Namuk ERGÜN Yardımcı Araştırmacılar İsmail SAYİM(Islahçı), Sinan AYDOĞAN(Islahçı),

Gülden ÇETİN ÖZKAN (Biyoteknoloji) Başlama ve Bitiş Tarihleri 01.01.2018-31.12.2022 Proje Toplam Bütçesi 2018: 70.000TL 2019: 55.000TL 2020: 35.000TL

2021:30.000TL 2022:30.000TL Toplam:220.000 TL Proje Özeti:

1. Yemlik Arpa Islah Çalışmaları Yemlik Arpa Islahı çalışmalarında amaç, Orta Anadolu ve Geçit Bölgeleri için bölge şartlarında geniş ölçüde uyum sağlayan, kışa, kurağa, hastalıklara, yatmaya dayanıklı, üstün verimli, iç ve dış pazar isteklerine cevap verecek kaliteye sahip yemlik arpa çeşitleri geliştirmektir. 2018-2019 yetiştirme sezonunda, Açılan Materyal, Tek başak ve Ön verim denemesinde toplam 8407 materyalin İkizce (Gölbaşı-Ankara) lokasyonunda ekimi yapılmıştır. 24 hat/çeşitten oluşan Yemlik Arpa Verim denemeleri (YAVD 1-14) İkizce lokasyonunda, 24 hat/çeşitten oluşan Yemlik Bölge Verim denemeleri (YABVD 1 ve 2) ve İleri Kademe Arpa Bölge Verim Denemeleri (İKABVD), kışlık olarak İkizce, Gözlü, Altınova, Ulaş ve Malya lokasyonlarında ekilmiştir. Gelişme dönemi boyunca gözlemleri alınan denemelerin hasadı, 2018 yılı Temmuz ayı içerisinde tamamlanmış, deneme materyalinden alınan tartım verileri istatistiki analize tabi tutulmuş ve elde edilen verim sonuçları, hastalık testlerinin sonuçları ve kalite sonuçları tescile teklif edilecek hatların belirlenmesi ve 2018-2019 yılı denemelerinin oluşturulması için kullanılmıştır.

2. Maltlık Arpa Islah Çalışmaları Bu çalışmanın amacı Türkiye’de malt sanayinin iç ve dış pazar isteklerine uygun kalitede maltlık arpa çeşitleri geliştirmektir. 2017-2018 yetiştirme sezonunda, önceki yılların verim ve bölge verim denemelerinden fiziksel ve morfolojik gözlemler ışığında seçilen 24 hat/çeşitten oluşan Maltlık Arpa Bölge Verim Denemesinin (MABVD) 5 seti İkizce, Gözlü, Altınova, Ulaş ve Malya lokasyonlarında kışlık olarak ekilmiştir. 24’er hat/çeşitten oluşan Maltlık Arpa Verim Denemesi ise (MAVD 1) İkizce lokasyonunda yine kışlık olarak ekilmiştir. Gelişme dönemi boyunca gözlemleri alınan denemelerin hasadı, 2018 yılı Temmuz ayı içerisinde tamamlanmış ve deneme materyali tartımlarının yapılması için ambara taşınmıştır. Tartımları tamamlanan deneme materyalinden alınan veriler istatistiki analize tabi tutulmuş ve elde edilen verim sonuçları, hastalık testlerinin sonuçları ve kalite sonuçları tescile teklif edilecek hatların belirlenmesi ve 2018-2019 yılı denemelerinin oluşturulması için kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Yemlik arpa, maltlık arpa, çeşit geliştirme, yüksek verim, kalite, arpa çizgili yaprak lekesi ve yaprak lekesi hastalıklarına dayanıklılık.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P1/259 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



Proje Lideri Sinan BAYRAM

Proje Yürütücüleri Dr. Mehmet KARAMAN, Dr. Sertaç TEKDAL, Mahir BAŞARAN, Ferhat OĞURLU, Yener ÇELİK




2018: 20.000 TL, 2019: 15.000, 2020: 15.000, 2021: 15.000, 2022: 15.000 Toplam: 80.000

Proje Özeti: 2017-18 yetiştirme sezonunda tüm denemeler Diyarbakır (GAPUTAEM deneme alanı), Bölge Verim Denemeleri ve Çeşit Tescil Denemeleri ise Diyarbakır ile birlikte Siirt (Kurtalan/Merkez) ve Mardin (Kızıltepe/Çağıl köyü) lokasyonlarında yürütülmüştür. Bu sezonda F4 ve F5 kademelerinde toplam 315 açılan materyal değerlendirilerek F4’ten 178 hat F5’e ve F5’ten 77 hat (576 adet tek başak) F6’ya aktarılmak üzere seçilmiştir. 261 tek başak sırasından 150 tanesi Gözlem Bahçesi’ne aktarılmak amacıyla seçilmiştir. 141 hattan oluşan GB’den seçilen 51 hat, ICARDA’nın IBON-HI-18 setinden seçilen 31, INBON-18 setinden seçilen 8 ve GSBON-18 setinden seçilen 10 hat Ön Verim Denemesi’ne aktarılmıştır. ÖVD ve ICARDA’nın verim denemesi setleri üzerinde gerekli gözlem ve kalite analizleri yapıldıktan sonra seçilen hatlar ile VD oluşturulmuştur. Birinci yılında olan VD ve BVD, ikinci yılına aktarılmıştır. İkinci yılında olan VD’nin sonuçları bir önceki yılın sonuçları ile birleşik analize tabi tutulmuş ve tane verimi yönünden en yüksek kontrol olan Barış çeşidini 8 hat geçmiş ve BVD’de kullanılmak üzere değerlendirilmiştir. Ayrıca 6 genotipten oluşan Arpa Kuru ÇTD, 5 genotipten oluşan Maltlık Arpa Sulu ÇTD ve 4 genotipten oluşan Tritikale ÇTD’den alınan ölçüm ve gözlemler TTSM’ye gönderilmiştir. Şahin-91, Sur-93, Samyeli, Altıkat, Kendal, Barış, Hevsel ve Dara çeşitlerimizden toplam 1520 tek başak ekilerek Islahçı Materyali üretimi devam ettirilmiştir. Altıkat, Barış, Kendal ve Hevsel çeşitlerimizden toplam 450 kg Elit Tohumluk üretilmiştir. Diyarbakır’da arpanın büyüme ve gelişme döneminde uzun yıllar ortalamasından düşük olan yağış miktarı, mayıs ayına kadar devam edip yoğun bir kuraklık oluşturmuş ve bitkilerin strese maruz kalmasına sebep olmuştur. Ortalama sıcaklıkların da uzun yıllar ortalamasının üzerinde seyretmesi kuraklığın etkisini daha da artırmıştır. Mayıs ayında ise uzun yıllar ortalamasına (42.6 mm) göre çok fazla miktarda (157.6 mm) olan yağış, tane doldurma döneminde olan arpayı verim ve kalite yönünden olumsuz etkilemiştir. Ayrıca Kızıltepe lokasyonunda denemelerimiz yoğun kuş zararına maruz kalmış, “BVD” ve “Arpa Kuru ÇTD” tane verimi yönünden değerlendirmeye alınamamıştır. Anahtar Kelimeler Arpa, Islah, Yazlık kuşak, Güneydoğu Anadolu Bölgesi

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/17/A07/P01/003 Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesi Arpa Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş



-

Proje Lideri Berrin DUMLU

Proje Yürütücüleri Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR Zeki YALÇIN


01.01.2017-31.12.2021


01.01.2018 – 31.12.2018


2017: 12 000 TL,2018: 12 000 TL, 2019: 12 000 TL 2020: 14 000 TL ve 2021: 14 000 TL

Proje Özeti: Arpa ülkemizde olduğu gibi bölgemizde de en önemli bitki türlerinden biridir. Projenin amacı Doğu Anadolu Bölgesi'nin hâkim iklim ve toprak faktörlerine en iyi uyumu sağlayan, kışa, kurağa, soğuğa ve hastalıklara dayanıklı, istenilen nitelikte bir kaliteye sahip ve ekildiği her yörede ve şartta verim yönünden çok az dalgalanmalara maruz kalan yüksek verimli arpa çeşitlerini geliştirmek ve çiftçinin dolayısıyla da bölgenin verim ve üretimini artırmaktır. Bu amaçla ıslah çalışmalarında melezleme, seleksiyon ve introdüksiyon ıslah metotları ile mutlak kışlık karakterli, kaliteli ve yüksek verimli çeşit geliştirme çalışmaları yürütülmektedir. Yapılan bütün çalışmalarda, gözlemler alınırken çıkış, kışa dayanıklılık, hastalıklara dayanıklılık, başaklanma tarihi, bitki boyu, yatmaya dayanıklılık, m²’de başak sayısı, parsel verimi, dekara verim kriterleri incelenmiş, istatistiksel analizleri yapılarak seçimler yapılmıştır. Denemeler Aziziye, Pasinler ve Erzincan lokasyonlarında kurulmuş, Muş’ta ise korumalı arazi bulunamadığından ekim yapılamamıştır. Aziziye lokasyonunda çıkışların çok az olması nedeniyle bu lokasyondaki denemeler değerlendirmeye alınmamıştır. Eylül ayında yetersiz yağışlar nedeniyle tarla hazırlıkları yapılamadığından ekimler yapılamamış ancak Ekim ayında meydana gelen yağışlar sonrası tarla hazırlıkları ve ekimler yapılabilmiştir. Ekim ayında hava sıcaklıklarının düşük seyretmesi nedeniyle tohumlar yeterli sıcaklığı bulamadıkları için çimlenememiştir. Vejetasyon periyodu boyunca düşük sıcaklıklar ve Temmuz ayındaki yüksek sıcaklıklar bitkilerin strese girmesine neden olmuş, vejetatif gelişmelerini tamamlayamadan generatif gelişme sürecine girmiştir. Bu nedenle ciddi verim kaybı meydana gelmiştir. Anahtar Kelimeler Arpa, Verim, Islah

DEVAM EDEN PROJE

Projenin Başlığı Trakya-Marmara Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları Proje No TAGEM/TBAD/13/A12/P05/009 Proje Lideri Dr. İrfan ÖZTÜRK Proje Yürütücü Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü EDİRNE Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Başlangıç Yılı 1 Ekim 2017 Raporun İlgili Olduğu dönem 1/10/2017-31/12/2018

Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2018: 25.000 TL, 2019: 20.000 TL, 2020: 20.000 TL, 2021: 10.000 TL, 2022: 10.000 TL TOPLAM: 85.000 TL

Proje Özeti Projenin amacı; arpada verimli, yemlik ve malt kalitesi iyi, geniş adaptasyon kabiliyetine sahip biyotik ve abiyotik strese dayanıklı çeşitler elde etmektir. Arpa ıslah çalışmalarında melezleme ve introdüksiyon yöntemleri kullanılmıştır. Açılan materyalde modifiye bulk metodu kullanılmaktadır. Araştırmada; verim denemelerinde parsel alanı 6 m2 olup tesadüf blokları ve üçlü kare latis deneme desenleri kullanılmıştır. 2017-2018 üretim yılında 112 genotipten oluşan melez bahçesinde toplam 103 melezleme yapılmıştır. Açılan materyalde farklı kademelerde toplam 3423 popülasyon üzerinde çalışılmış, yapılan seleksiyonu sonucunda toplam 466 populasyon bulk edilirken F5A ve F6A kademelerinde 4240 tek başak ve durulma gösteren 213 hattın toptan hasadı yapılarak gözlem bahçesine aktarılmıştır. Arpa verim denemelerinde 390 genotip yer almış ve seleksiyon özelliklerine göre yapılan değerlendirmeler sonucunda toplam 156 genotip seçilmiştir. Hastalık gözlem bahçesinde 163 genotipin ekim ve değerlendirmesi yapılmıştır. Proje kapsamında denemelerde yer alan genotiplerin yemlik kalite analizleri tamamlanmıştır. Sladoran, Bolayır, Martı, Harman, Hasat ve Hazar arpa çeşitlerinden elit ve orijinal kademelerde 6,7 ton tohumluk üretimi yapılmıştır. Bölgede üretimi yapılan çeşitlerle aday çeşitlerin tanıtımının yapıldığı demonstrasyon çalışmaları, tarla günleri, çiftçi toplantıları ve panellere devam edilmiştir. 2018 yılında verim ve agronomik özellikleri iyi 1 yeni aday çeşidin tescil denemeleri başlamıştır. Arpa ıslah çalışmaları sonucunda 2 sıralı başak yapısına sahip Pınar ve 6 sıralı Yaprak çeşitleri ise 2018 yılında tescil edilmiştir. 2018 yılı itibarı ile 4 adet yeni aday arpa çeşitlerinin tescil verim denemeleri devam etmektedir.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM /TBAD/16/A12/P05/003 Proje Adı GAP Bölgesi Arpa Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Hüseyin AYHAN Proje Yürütücüleri Ali İLKHAN, M.Serdar POLAT, Nusret ŞEYHANLIGİL,

Şevket ÖLMEZ, Erdal KARADENİZ Başlama-Bitiş Tarihleri 2016 - 2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 2017-2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 75.000 2017 – 2018 üretim sezonunda açılan materyal, 1 adet ön verim denemesi, 4 adet verim denemesi ve 3 adet bölge verim denemesinde 795 adet materyalin ekimi yapılmıştır. Gelişme dönemi boyunca gözlemleri alınan denemelerin hasadı 2018 yılı Haziran ayı içerisinde tamamlanmıştır. Tartım ve kalite analizlerinden elde edilen değerlerin istatistiki analizleri yapılmış ve seçilen 315 adet hat 2018 – 2019 üretim sezonu için denemelerin oluşturulmasında kullanılmıştır. Ayrıca 2 sıralı beyaz yemlik GAPAday1, 2 sıralı kavuzsuz GAPAday21, 6 sıralı beyaz yemlik Sertek ve 2 sıralı siyah yemlik Karaca çeşit adaylarının tesciline başvurulmuştur. Anahtar Kelimeler Arpa, ıslah, verim, kalite

DEVAM EDEN PROJE

Proje No: TAGEM/TBAD/B/18/A7/P1/670 Proje Başlığı: Doğu Akdeniz Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü İZMİR, ICARDA

Proje Yürütücüsü Dr. Hasan AY Yardımcı Araştırmacılar Sait AYKANAT (ıslah), Yeşim Şahin (bitki koruma),

Dr. C. Aylin OLUK (kalite) Başlama ve Bitiş Tarihleri 01/01/2018-31/12/2022 Projenin Bütçesi 65.000 Proje Özeti 2018 yılında: Bölge verim denemeleri 6, 2 sıralı ve kavuzsuz denemeler olarak Adana, Mersin ve Osmaniye 3 lokasyonda kurulmuştur. Ocak ayında yağış miktarı her üç lokasyonunda uzun yıllar ortalamalarının üzerinde gerçekleşmiştir. Özellikle Osmaniye lokasyonunda hasat döneminde aşırı yağışlar verim düşüklüğüne neden olmuştur. 6 sıralı BVD1 denemesinin dane verimleri; Adana lokasyonunda; 712-458 kg/da, Mersin lokasyonunda; 729- 438 kg/da ve Osmaniye lokasyonunda ise; 736-406 kg/da arasında tespit edilmiştir. 2 sıralı BVD2 denemesinin verimleri; Adana’da 721-541 kg/da, Mersin’de 695-481 kg/da ve Osmaniye’de ise; 691- 332 kg/da arasında gerçekleşmiştir. Kavuzsuz BVD3 denemelerinde; Adana’da verimler 688-407 kg/da, Mersin’de 617-324 kg/da ve Osmaniye’de ise; 507 ile 266 kg/da arasında gerçekleşmiştir. Verim denemelerinde; 2 adet denemeden 20 adet materyal seçilerek bölge verimlerine aktarılmıştır. Verimler 789 ile 476 kg/da arasında değişmiş, standart ortalamalarını geçen ve seçilenlerin verimleri 731-635 kg/da arasında olmuştur. VD3 ise 1.Yılı sonuçlarına göre, dane verimi 690 ile 475 kg/da arasında değişmiştir. Ön verim denemelerinde 32 materyalden 13 materyal seçilerek verim denemelerine aktarılmıştır. Ön verim denemelerinde en yüksek verim 771 en düşük verim 417 kg’da, seçilenlerin verimleri 771 ile 518 kg/da arasında değişmiştir. Açılan materyalde; F6 kademesinde 13 materyal ekilmiş 10 materyal seçilerek ön verim denemelerine aktarılmıştır. Gözlem bahçesinde 60 materyalden 46’ı seçilerek ön verim denemesine aktarılmıştır.

DEVAM EDEN PROJE


Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Makarnalık Buğday Islah Materyali Kalite Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü


Proje Lideri Dr. Asuman KAPLAN EVLİCE

Proje Yürütücüleri Aliye PEHLİVAN, Dr. Tülin ÖZDEREN, Turgay ŞANAL, Ferda ÜNSAL, Ramazan AVCIOĞLU

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2018 - 31/12/2022

Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 - 31/12/2018


25.000,00 TL (2018), 15.000,00 TL (2019) 15.000,00 TL (2020), 10.000,00 TL (2021) 10.000,00 TL (2022) TOPLAM: 75.000,00 TL

Bu proje döneminde; Makarnalık Ön Verim (DÖVD), İleri Kademe Makarnalık Verim (İKMVD-51 ve 52) ve Makarnalık Bölge Verim (MBVD, MBVD-2 ve 3) Denemelerinde kalite analizleri yapılmıştır. Makarnalık buğday kalite değerlendirmesinde, SDS sedimentasyon ve b sarılık renk değeri en önemli iki kalite parametresidir. Bu projede de kalite yönüyle seçimler genelde bu iki temel parametreye göre yapılmıştır. İkizce lokasyonunda yürütülen DÖVD’de, 595 adet genotip (5 Standart Çeşit + 537 hat) yer almıştır. Denemede hem SDS sedimentasyon hem de b sarılık değerleri bakımından 18 adet hat Eminbey standart çeşidinden daha yüksek değer vermiştir. İKMVD-51’de 64 adet genotip yer almış ve bu genotiplerden 19 adedi kalite yönüyle seçilmiştir. İKMVD-52’de ise 24 adet genotip yer almıştır. Denemede yer alan 2 ve 6 numaralı hatlar, hem renk hem de SDS sedimentasyon yönüyle oldukça iyi performans göstermiştir. Aynı denemede 5 hat (3, 9, 11, 15, 21) ise, hem renk hem de sedimentasyon bakımından Eminbey standart çeşidine benzer özellik göstermiştir. Bölge verim denemeleri İkizce, Malya ve Ulaş lokasyonlarında yürütülmüştür. MBVD’de 12, MBVD-2 ve MBVD-3’te ise 24 adet genotip yer almıştır. MBVD’de 1 ve 5 numaralı hatlar; MBVD-2’de 1 numaralı hat; MBVD-3’te ise 4, 7, 8, 19 ve 22 numaralı hatlar, renk ve SDS sedimentasyon bakımından ön plana çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler Makarnalık buğday, kalite, ıslah, sedimentasyon, renk

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/16/A12/P02/001 Proje Adı Makarnalık Buğday Genotipleri ile Yabani Makarnalık Buğdaylar

Arasındaki Melez Hatlarının Kalite Özelliklerinin ve Gluten Elektroforegramlarının Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

Proje Lideri Aliye PEHLİVAN Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Saime ÜNVER İKİNCİKARAKAYA, Turgay ŞANAL,

Dr. Asuman KAPLAN EVLİCE, Kazım KARACA, Selami YAZAR, Dr. Ayten SALANTUR, Dr. Ayşe YILDIZ

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018 - 31.12.2018

Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) 2016: 123.000TL, 2017: 12.000 TL, Toplam: 135.000TL

Proje Özeti: Bu çalışmada; 2008-2009 yıllarında bazı makarnalık buğday genotiplerinin yabani

makarnalık buğdaylar (Triticum dicoccoides, T. dicoccon ve T. araraticum) ile yapılmış melezleri ve geri melezlerinden seçilen hatların kalite özelliklerinin belirlenmesi ve gluten proteinlerinin elektroforetik analizlerinin yapılması amaçlanmıştır.

2013-2014 yetiştirme döneminde ön verim denemesinde bulunan 189 hat (131 adet F5 hattı ve 58 adet geri melez) ve standart çeşitlerin (Kızıltan 91, Altın 40/98, Çeşit 1252, Kunduru 1149, Yılmaz, Mirzabey 2000) kalite özelliklerini belirlemek için bin tane ağırlığı, rutubet miktarı, tane boyutu ve sertlik değeri, PSI sertlik analizi, protein miktarı, camsı tane oranı, un öğütme, SDS sedimentasyon, yaş gluten miktarı ve gluten indeks, kuru gluten miktarı, glutograf parametreleri, renk değeri belirlenmesi analizleri yapılmıştır. Analiz sonuçları standart çeşitlerin kalite özellikleri ile birlikte değerlendirilerek iyi özellikte olanlar ikinci yıl denemelerine alınmıştır. Değerlendirme sonucunda kalitesi iyi olduğu için seçilen 66 hattın 33’ü T. dicoccoides, 31’i T. araraticum ve 2’si T. dicoccon melezleridir. Seçilen hatlar melezlemede kullanılan çeşit ve hatlar bakımından incelendiğinde ise 24’ü Kızıltan 91, 20’si Çeşit 1252, 19’u Altın 40/98 ve diğerleri melez bahçesi hatlarıdır.

İkinci yılda kalite özellikleri standart çeşitler ile aynı ve daha iyi özelliklere sahip olan 20 hat tesadüf blokları deneme deseninde ve 46 hat ön verim denemesinde yetiştirilmiş olup kalite özelliklerini belirlemek için analizleri devam etmektedir. Ayrıca projede yapılması planlanan makarna yapımı ve analizleri için ikinci yıl materyali yeterli miktarda olmadığından üçüncü yıl yetiştirme sezonundan gelen materyalde makarna yapılacaktır. Makarna özellikleri ile kalite analiz sonuçları ile aralarındaki korelasyon incelenebilmesi için üçüncü yıl materyalininde tüm kalite analizleri yapılacaktır.

Ayrıca γ- 42 gliadin ve γ-45 gliadin protein bantları ve yüksek molekül ağırlıklı glutenin alt birimleri (YMAGAB)’nin belirlenmesi yapılacak ve tüm kalite analiz sonuçları ile aralarındaki korelasyon incelenecektir. Anahtar Kelimeler Makarnalık buğday, ıslah, protein miktarı, gluten özellikleri, gliadin

DEVAM EDEN PROJE


Proje Adı Trakya-Marmara Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü- EDİRNE Projeyi Destekleyen Kuruluş - Proje Lideri Dr. Turhan KAHRAMAN ( Proje Lideri) Yardımcı Yürütücüsü Şahinde ŞİLİ, Dr. İrfan ÖZTÜRK ve Remzi AVCI Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018-31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018-31/12/2018

Projenin Toplam Bütçesi 2018: 25.600 TL 2021: 9.400 TL 2019: 21.800 TL 2022: 10.700 TL 2020: 8.200 TL Toplam : 75.700 TL

Proje Özeti: Projenin amacı; bölgede ekilen Rumeli, Esperia, Flamura-85 ve Aldane gibi kaliteli çeşitlerden daha yüksek ekmeklik kalitesine sahip yeni çeşitlerin geliştirilmesine katkıda bulunmaktır. Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü ekmeklik buğday ıslah programındaki durulmuş kademelerdeki materyale bazı kalite testleri uygulayarak kaliteleri belirlenmiştir. Buğday ıslah programından üst kademeye alınan farklı kademelerdeki materyalden; 64 adet ÖVD-1, 49 adet EBVD, 25 x 4 lok. =100 adet BBVD, 25 adet ÇVD, 129 adet Tek Parsel, ve 187 adet farklı denemelerden toplam 554 materyalin 1000 Tane Ağırlığı, Hektolitre Ağırlığı, Protein Oranı, Rutubet, Zeleny-Sedimantasyon, Gluten, Gluten İndeksi, Rutubet ve Tane Sertliği analizleri yapılmıştır.

Genotiplerin gluten indeksi artarken, 1000 tane ağırlığı, protein oranı, gluten ve zeleny-sedimentasyon değerleri düşerken, hektolitre ağırlığı ise değişmemiştir.

Durulmuş hatların 1000 tane ağırlığı; 27,8-51,7 (39,3)g, hektolitre ağırlığı; 65,7-96,3 (77,0) kg, protein oranı; % 5,6-13,3 (9,5), gluten ; % 7,9-36,2 (22,9), gluten indeksi; % 14,7-99,5 (81,6), zeleny sedimantasyon; 11-71 (39,3) ml arasında olurken, standart çeşitlerin 1000 tane ağırlığı; 33,4-47,1 (40,7) g, hektolitre ağırlığı; 73,2-86,1 (79,7) kg, protein oranı; % 6,9-12,0 (9,5), gluten ; % 11,9-38,0 (23,9), gluten indeksi; % 30,7-99,3 (78,4), zeleny sedimantasyon; 20-59 (37,7) ml arasında değişmiştir. Denemelerdeki 307 materyalin 1000 tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı ve sedimantasyon değeri ile 306 materyalin gluten ve gluten indeks analizleri, standart olarak ise 35 materyalin kalite analizleri yapılmıştır. Durulmuş hatların; 113’ü (% 36,8 ) 1000 tane ağırlığı yönünden, 61’i (% 19,9 ) hektolitre ağırlığı yönünden, 133’ü (% 43,3) protein oranı yönünden, 119’u (% 38,9) gluten yönünden, 212’si (% 69,3) gluten indeksi yönünden, 168’i (% 55,3) zeleny sedimantasyon yönünden standart çeşitlerin ortalamalarını geçmiştir.

2018 yılında, BBVD3-2018 (Tek/4/Lau/Agd/3/Odes95//Olv/B16 TE 6474-0T-0T-4T-3T-4T-0T) genotip tescile verilmiştir.

BBVD3’nin 1000 tane ağırlığı; 27,3-48,6 (42,3) g, hektolitre ağırlığı; 73,2-84,4 (77,2) kg, protein oranı; % 11,5-13,5 (12,1), gluten % 29,8-34,5 (32,9), gluten indeksi % 80,5-97,7 (88,8), zeleny sedimantasyonu 44-71 (58,4) ml arasında değişim göstermiştir. Anahtar Kelimeler Ekmeklik buğday, kalite, çeşit, protein, gluten, zeleny sedimentasyon

DEVAM EDEN PROJE


Proje Adı Trakya-Marmara Bölgesi Arpa Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü- EDİRNE Projeyi Destekleyen Kuruluş - Proje Lideri Dr. Turhan KAHRAMAN ( Proje Lideri) Proje Yürütücüsü Şahinde ŞİLİ, Dr. İrfan ÖZTÜRK ve Remzi AVCI Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018- 31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018- 31.12.2018

Projenin Toplam Bütçesi 2018: 16.450TL 2021: 10.800 TL 2019: 8.750TL 2022: 11.600 TL 2020: 10.050TL Toplam : 57.650 TL

Proje Özeti: Projenin amacı; yemlik ya da maltlık kaliteli çeşitlerin geliştirilmesine katkıda bulunmaktır. Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü arpa ıslah programındaki değişik kademelerdeki materyalin kalite özellikleri erken generasyonlardan ( F5, F6 ve F7 ) başlayarak çeşit tescil aşamasına kadar belirlenmektedir. Bölgemizde yemlik olarak ekilen Sladoran, Harman, Bolayır, Epona ve Martı çeşitlerinden daha yüksek kaliteli çeşitlerin geliştirilmesine katkıda bulunmaktır.

Arpa ıslah programından gelen farklı kademelerdeki materyalden; 36 adet AÖVD 2 sıralı, 36 adet AÖVD 6 sıralı, 25 adet AVD, 25 x 3 lok. = 75 adet ABVD, 76 adet AGB (Arpa Gözlem Bahçesi) ve 36 adet diğer denemelerden toplam 284 genotipin 1000 tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, nem, protein oranı ve elek analizleri yapılmıştır.

Genotiplerin hektolitre ağırlığı, 1000 tane ağırlığı, protein oranı, 2,8+2,5 elek üstü ve irilik sınıfı değerleri geçen yıldan daha düşük olmuştur.

Durulmuş hatların 1000 tane ağırlığı; 23,9-55,1 (36,5) g, hektolitre ağırlığı; 58,7-78,9 (69,5) kg, protein oranı; % 5,1-13,8 (8,9), 2,8+2,5 mm elek üstü; % 7,5-96,1 (58,7) mm elek altı % 0,7-57,5 (14,9) irilik sınıfı; 2-16 (9,4) arasında olurken, standart çeşitlerin 1000 tane ağırlığı; 23,2-44,3 (37,1), hektolitre ağırlığı; 63,9-74,3 (70,3) kg, protein oranı; % 5,8-12,1 (9,6), 2,8+2,5 mm elek üstü; % 13,2-86,2 (63,8), 2,2 mm elek altı % 3,3-50,1 (12,6), irilik sınıfı; 3-16 (8,49 arasında olmuştur. Denemelerdeki 219 durulmuş materyalin 1000 tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı, 2,8+2,5 elek üstü, 2,2 mm elek altı ve irilik sınıfı analizleri, standart olarak ise 29 materyalin kalite analizleri yapılmıştır. Durulmuş hatların; 101’i ( % 46,1) 1000 tane ağırlığı yönünden, 103’ü (% 47,0) hektolitre ağırlığı yönünden, 60’ı (% 27,4) protein oranı yönünden, 98’i (% 44,7) 2,8+2,5 elek üstü yönünden, 126’sı (% 57,5) 2,2 mm elek altı yönünden, 117’si (% 53,4) irilik sınıfı yönünden standart çeşitlerin ortalamasını geçmiştir.

2018 yılında, 2 sıralı ABVD6-2018 nolu (Slad/3/Vict//Yrm/Lhfm/4/Zlatko TEA 2363-0T-0T-7T-0T) genotip tescile verilmiştir.

Aday ABVD6’nın 1000 tane ağırlığı; 35,1-50,0 (43,8) g, hektolitre ağırlığı; 70,2-75,6 (73,0), protein oranı; % 8,5-11,8 (10,9), 2,8+2,5 mm elek üstü; % 41,9-94,5 (78,3), 2,2 mm elek altı; % 0,9-12,0 (4,7), irilik sınıfı 2-11 (4,6) arasında değişmektedir. Anahtar Kelimeler Arpa, kalite, çeşit, protein, elek analizi

YENİ TEKLİF PROJE

Proje Adı Yulaf Genotiplerinde (Avena sativa L.) Tane Verimi ve Kalitesi için GenotipxÇevre İnteraksiyonlarının Grafiksel Yöntemlerle İncelenmesi

Proje Türü Akademik Kariyer Projesi (Doktora) Bağlı Olduğu Proje Projeyi Teklif Eden Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş Proje Koordinatörü/Lideri Sultan ŞAHİN ATEŞ Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Kayıhan Z. KORKUT İşbirliği Yapılan Kuruluşlar Namık Kemal Üniversitesi Başlama ve Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 31/12/2021 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2020: 24450 TL 2021: 14450 TL Proje Özeti

Yulaf (Avena sativa L.), Dünya’da ve Ülkemizde kültürü yapılan, hayvan yemi ve insan beslenmesinde kullanılan bir tahıl bitkisidir. Yaklaşık olarak iki bin yıllık geçmişi olan yulaf, Dünya’da ekim ve üretim bakımından serin iklim tahılları arasında üçüncü, Türkiye’de ise buğday, arpa ve çavdardan sonra dördüncü sırada yer almaktadır. Yulaf ıslahında üretime alınacak çeşitlerin ya da tescile aday olacak ileri hatların belirlenmesinde, genotiplerin farklı çevre koşullarında, farklı reaksiyon göstermeleri üzerinde durulmaktadır. Normal varyans analizlerinde, karmaşık genotip çevre interaksiyonlarını anlamak ve hesaplamalardaki isabetliliği artırmak oldukça zordur. Bu sorunları çözmek için AMMI ve GGE-Biplot analizleri kullanılmaktadır.

Bu projede, 4 yulaf çeşidi ile 21 hat, toplam 25 adet yulaf genotipi, Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ olmak üzere 3 lokasyonda 2 yıl süre ile denenecektir. Çalışmada, dane verimi (kg/da), bitki boyu (cm), soğuk zararı (1-9 skalası), salkım çıkartma tarihi (gün), yatma (%), olgunlaşma gün sayısı, salkımda tane sayısı (adet), salkım tane ağırlığı (g), hektolitre ağırlığı (kg/hl), 1000 dane ağırlığı (g), protein (%), kavuz oranı (%), iç oranı (%) ve elek analizi (%) gibi kalite değerleri ve verim unsurları incelenecektir.

Elde edilen veriler, genotip, çevre ve genotipxçevre interaksiyonları açısından AMMI (Eklemeli Ana Etkiler Çarpımsal İnteraksiyon) ve GGE-biplot yöntemleri kullanılarak incelenecektir. Yapılan çalışmanın sonucunda; stabilitesi yüksek, farklı çevrelerden en az etkilenen, kalitesi ve verimi yüksek, her bir bölgeye en uygun genotiplerin tesbiti sağlanacaktır. Bu proje ile gelecekte yulaf ıslah programlarında kullanılmak üzere önemli gen kaynakları belirlenecektir. Kazanılan bilgi birikimi ve deneyim bundan sonra programlanacak ıslah projeleri için de önemli birer kaynak olacaktır. Anahtar Kelimeler: Yulaf, AMMI, GGE-biplot, GenotipxÇevre interaksiyonu

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



-

Proje Lideri Zeki YALÇIN Proje Yürütücüleri Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR

Halit KARAGÖZ Ufuk TOZLU Berrin DUMLU


01.01.2020-31.12.2024



2020: 48 870 TL, 2021: 51 070 TL, 2022: 52 070 TL 2023: 53 100 TL ve 2024: 58 100 TL

Proje Özeti: Doğu Anadolu Bölgesinde yulaf tarımı, hayvan beslenmesinde kullanılmak üzere, yapılmaktadır. Bölgede yulaf tarımında tohumluk olarak yerel ve ticari çeşitler kullanılmaktadır. Bölgede tarımı yapılan yerel yulaf çeşitlerinin verimi, diğer bölgelere nazaran daha düşüktür. Ticari çeşitler ise Doğu Anadolu Bölgesinde ıslahı yapılmamış çoğunlukla diğer bölgelerden getirilen çeşitlerdir. Tarımı yapılan yulaf çeşitleri ıslahının bölgemizde yapılmış olmaması sebebi ile yetiştirilen çeşitler bölgeye uyum sağlamamış, verim ve kaliteleri düşük çeşitlerdir. Bu durum verimin düşük olmasına ve dolayısı ile yulaf tarımının bölgede artmamasına sebep olmaktadır.Yulaf tarımının artırılamamasının belki de en önemli sebebi üreticilerin ihtiyaçlarına cevep verebilecek geliştirilmiş ticari çeşitlerin kısıtlı olmasıdır.

İnsan beslemesinde kullanılan yulaf çeşitlerinin ülkemizde yeteri kadar bulunmaması sebebi ile bu ihtiyacın büyük bir bölümü yurt dışından ithal edilmektedir. Yulafın insan beslemesinde daha fazla kullanılması önemlidir. Bu durum verimi yüksek ve daha kaliteli çeşitlerin varlığı ile mümkün olacaktır.

Bu çalışmada kullanılacak genetik kaynaklar Ülkesel Yulaf Islah Araştırmalarında Koordinatör olan Bahri Dağdaş Tarımsal Araştırma Enstitüsünden, bölgede ticareti yapılan bölgeye uyum sağlayan çeşitlerden ve Bölgemizde yulaf tarımını yapan çiftçilerden temin edilecektir.

Anahtar Kelimeler Yulaf, Hat, Çeşit, Islah

DEVAM EDEN PROJE

Proje No 96/01/04/005-006 Proje Adı Orta Anadolu’da Ekim Nöbeti Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Dr. Esra AKÇELİK Proje Yürütücüleri Recep KODAŞ, Murat BALABAN Başlama-Bitiş Tarihleri

1984-Sürekli


…/10/2017 -…/12/2018


2015:55.000TL 2016:11.000TL 2017:11.000TL 2018:11.000TL 2019:11.000TL

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Orta Anadolu bölgesinde hakim ürün buğday, hakim ekim nöbeti sistemi de nadas-buğday sistemidir. Proje

buğday üretimini azaltmadan nadas alanlarından yararlanmayı amaçlamaktadır. Ekim nöbeti

uygulamalarının sürdürülebilir bir tarım için vazgeçilmez olduğu artık bilinen bir gerçektir. Nadası

kaldırmaya yönelik ikili ekim nöbetlerinde iki tarla (blok) kullanılmaktadır. Biri alternatif ürünlere diğeri

buğdaya ayrılmaktadır ve her yıl bu ürünler yer değiştirmektedir. Böylece her yıl ekim nöbetlerinden bütün

ürünlere ait verimler elde edilmektedir. İkili ekim nöbetinde dokuz farklı uygulama bulunmaktadır. Bunlar,

nadas-buğday, arpa-buğday, yulaf-buğday, pelemir-buğday, yaygın fiğ-buğday, yazlık mercimek-buğday,

nohut-buğday, ayçiçeği-buğday ve aspir-buğday ekim nöbetleridir. Bu yılki verim değerleri 29.05.2018

tarihinde meydana gelen sel ve dolu zararından önemli ölçüde etkilenmiştir. Deneme parselleri büyük ölçüde

zarar görmüştür. Ekim nöbetlerine göre istatistiksel açıdan farklılık bulunmamıştır.

Nadası dört yılda bire düşüren dörtlü ekim nöbeti araştırmasında ise dört tarla (blok) kullanılmakta biri

nadasa, diğeri alternatif ürünlere, diğer ikisi de nadası ve alternatif bitkileri izleyen buğdaya ayrılmıştır.

Böylece her yıl alternatif ürünlerden ve buğdaydan veriler alınmaktadır. Her bir bloğun içinde beş farklı

ekim nöbeti bulunmaktadır. Bunlar; 1. Nadas-buğday-nadas-buğday, 2. Nadas-buğday-ayçiçeği-buğday,

3. Nadas-buğday-yazlık mercimek-buğday, 4. Nadas-buğday-arpa-buğday, 5. Nadas-buğday-pelemir-

buğday’dır. Nadas sonrası tahıl bloğu, sel ve dolu zararından en az etkilenen tarla olmuştur. Bu yıl da çoğu

yıllarda olduğu gibi nadası izleyen buğday verim değerlerinde ekim nöbetlerine göre istatistiksel açıdan

farklılık bulunmamıştır. Ayçiçeği/buğday/nadas/buğday ve arpa/buğday/nadas/buğday ekim nöbetinden en

yüksek verim alınmıştır. Ön bitkileri izleyen buğday verim değerleri ekim nöbetlerine göre farklılık arz

etmiştir (p<0.05). Nadas/buğday/yazlıkmercimek/buğday ve nadas/buğday/nadas/buğday ekim nöbetinden

en yüksek verim alınmıştır.

Anahtar Kelimeler Ekim nöbeti, nadas, buğday, yazlık mercimek, ayçiçeği, nohut, yazlık fiğ, pelemir, aspir, yulaf.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/15/A12/P08/001 Projenin Adı Trakya-Marmara Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü-EDİRNE Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Dr. Turhan KAHRAMAN (Islahçı)

Yardımcı Yürütücüleri Cengiz KURT (Islah), Remzi AVCI (Islah) ve Nilay DALKILIÇ (Bitki Sağlığı)

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015-31.12.2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018-31/12/2018

Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2015: 6.000 TL 2016: 5.000 TL 2017: 6.000 TL 2018: 6.000 TL 2019: 5.000 TL Toplam: 28.000 TL

Proje Özeti : Trakya-Marmara bölgesi için geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, yüksek verimli, soğuğa, kurağa, yatmaya ve bölgede yaygın olan bazı hastalıklara dayanıklı insan beslenmesi ve hayvan yemine uygun alternatif-kışlık çeşitler geliştirmektir. Islah çalışmasında melezleme, saf hat, seleksiyon ve introdüksiyon metotları kullanılmaktadır. 2018 yılında 23 tekli ve 2 üçlü melez kombinasyonu gerçekleştirilmiştir. Dört adet yulaf denemesi yürütülmüştür. 64 genotipten oluşan YÖVD (Yulaf Ön Verim Denemsi) 8x8 = 64 ( 59 hat + 5 st) üçlü latis deneme deseninde 3 tekerrürlü, 25 genotipten oluşan YVD-1 ve YVD-2 (Yulaf Verim Denemesi) ile Yulaf Bölge Verim Denemesi (Edirne ve Kırklareli) Tesadüf Blokları Deneme deseninde 4 tekerrürlü olarak kurulmuştur.

YÖVD’de genotiplerin tane verimleri 470,8-724,7 (619,1) kg/da, 1000 tane ağırlıkları 21,3-40,2 g, hektolitre ağırlıkları 46,1-59,6 kg, 2,2 mm elek üstü % 9,9-93,3 arasında olmuştur. YVD-1’de genotiplerin tane verimleri 518,0-673,2 (600,7) kg/da, 1000 tane ağırlıkları 20,1-40,9 g, hektolitre ağırlıkları 46,3-58,2 kg, 2,2 mm elek üstü % 6,4-89,6 arasında değişim göstermiştir. YVD-2’de genotiplerin tane verimleri 558,5-710,7 (645,7) kg/da, 1000 tane ağırlıkları 20,3-37,9 g, hektolitre ağırlıkları 46,3-55,9 kg, 2,2 mm elek üstü % 7,1-80,8 arasında değişim göstermiştir. YBVD Edirne lokasyonunda genotiplerin tane verimleri 475,6-622,8 (559,7) kg/da, 1000 tane ağırlıkları 22,0-35,9 g, hektolitre ağırlıkları 48,1-57,5 kg, 2,2 mm elek üstü % 9,8-79,2 arasında değişim gösterirken YBVD Kırklareli lokasyonundaki genotiplerin tane verimi 693,1-930,3 (836,3) kg/da, 1000 tane ağırlıkları 25,6-41,2 g, hektolitre ağırlıkları 51,7-59,6 kg, 2,2 mm elek üstü % 44,9-95,7 arasında değişmiştir.

2017-18 yılında Kırklar çeşidinden 450 kg Elit, 4.600 kg orijinal-1 kademede tohum üretilirken, Kahraman çeşidinden ise 650 kg elit, 3.700 kg orijinal-1 kademesinde tohum üretilmiştir.

2014 yılında tescile verilen YBVD’den 24 nolu genotip (FL 04109 F1(TX 97C1130-G2/ Horizon321)/FL0115-H3 (Fl97AB15-A5-B6/Tx97C1130) (FL0557-0BD-0T-0T-5T-0T) 2018 yılında KÜÇÜKYAYLA olarak/adıyla tescil ettirilmiştir. Anahtar Kelimeler Yulaf, ıslah, genotip, verim

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/ Projenin Adı Trakya-Marmara Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü-EDİRNE Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Dr. Turhan KAHRAMAN (Islahçı)

Yardımcı Yürütücüleri Sultan ŞAHİN ATEŞ (Islah) ve Nilay DALKILIÇ (Bitki Sağlığı)

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015-31.12.2020 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018-31/12/2024

Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2020: 30.000 TL 2023: 25.000 TL 2021: 15.000 TL 2024: 30.000 TL 2022: 20.000 TL Toplam: 120.000 TL

Proje Özeti: Yulaf insan yiyeceği ve hayvan yemi olarak kullanılan önemli bir tahıldır. Önceleri hayvan beslenmesinde önemli bir yeri olan yulaf, günümüzde bu değerinin yanı sıra insan beslenmesi ve endüstri hammaddesi olarak da gün geçtikçe önem kazanmaktadır.

Projenin amacı; Trakya-Marmara bölgesi için geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, yüksek verimli, soğuğa, yatmaya, kurağa ve bölgede yaygın olan bazı hastalıklara dayanıklı insan beslenmesi ve hayvan yemi olarak kullanılacak alternatif-kışlık kaliteli çeşitler geliştirmek ve bu çeşitlerin elit ve orijinal tohumluklarını üretmektir.

Araştırmada, introdüksiyon ve melezleme ıslah yöntemleri kullanılacaktır. Yurt dışından getirilen ve daha önceden ıslah çalışmaları sonucu elimizde olan materyal kullanılacaktır. Bu materyaller öncelikle yeni varyasyonlar elde etmek için melezleme çalışmalarında kullanılacaktır. Bölgemiz koşullarına adapte olanlar tescil ettirilecektir. Melezleme çalışmaları sonucunda elde edilecek açılan materyalin seleksiyonunda, kısmi bulk metodu kullanılacaktır.

Elde edilen ümitvar hatlar, önce gözlem bahçesi ve ön verim denemelerinde değerlendirildikten sonra verim ve bölge verim denemelerinde deneneceklerdir. Mevcut çeşitlerden verim ve kalite olarak daha üstün performans gösterenler, tescile aday gösterileceklerdir. Gözlem bahçesi el ile verim denemeleri ise özel ekim mibzeri ile yapılacaktır. Gözlem bahçeleri 1m x 2 sıra olarak, verim denemelerinde ekimde parsel alanı 7x1=7 m2, hasatta ise 6x1= 6 m2 olarak ekilecektir. Denemeler m2’ye 500 adet tohum olacak şekilde 6 sıralı özel deneme mibzeri ile yapılacaktır. Ön verim denemeleri triple (üçlü) latis ve üç tekerrürlü olarak, diğer verim denemeleri ise tesadüf blokları deneme deseninde dört tekerrürlü olarak kurulacaktır.

Materyalin değerlendirilmesinde, soğuk zararı, salkım çıkarma tarihi, olgunlaşma tarihi, bitki boyu, bazı hastalık (külleme, yulaf taç pası, kara pas), yatma, tane verimi ile bazı kalite analizleri (1000 tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, elek analizi, kavuz oranı, protein miktarı, nişasta miktarı, besinsel lif ve beta glukan) yapılacaktır. Tescile verilen ve tescil ettirilen çeşitlerin tanıtımı ve yayımı amacıyla, farklı lokasyonlarda demonstrasyon çalışmaları yürütülecek ve bu çeşitlerin elit ve orijinal tohumluklarının üretimi yapılacaktır. Anahtar Kelimeler Yulaf, ıslah, genotip, verim ve kalite

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Diyarbakır Koşullarında Bazı Makarnalık Buğday Çeşitlerinde üst gübre

olarak farklı dönemlerde uygulanan üre ve amonyum sülfat formlarının verim ve kaliteye etkisi.


GAP UTAEM / DİYARBAKIR


TAGEM

Proje Lideri Uğur BİLGE Proje Yürütücüleri Prof. Dr. K. Mesut ÇİMRİN Başlama-Bitiş Tarihleri

01/01/2020-31/12/2021



2020-35.500 TL 2021-42.500 TL Toplam:78.000TL

Proje Özeti: Tahıllar, insan beslenmesinde doğrudan veya dolaylı olarak kullanılan temel ürünlerdir. Buğdayın tüm dünya ülkelerinde ana beslenme kaynaklarından biri olması, buğdaya stratejik bir ürün olma özelliği kazandırmaktadır. Buğday insan beslenmesi için gerekli olan kalori ve proteinin önemli bir kısmını karşılamakta olup dünya nüfusunun % 35’ini oluşturan yaklaşık 40 ülkenin temel gıdasıdır. Buğday, dünyada ve ülkemizde gerek ekiliş, gerekse üretim miktarı bakımından önemli bir kültür bitkisidir.

Bitkisel üretimdeki esas amaç, var olan alanlardan mümkün olduğunca en yüksek verimi ve kaliteli ürünü elde etmektir. Bu amaca ulaşmak için bölgeye ve yetiştirme amacına uygun yüksek verimli ve kaliteli tohum kullanma, toprak işleme ve ekimin zamanında yapılması, hastalık ve zararlılarla zamanında ve etkili bir mücadele şekli ve gübreleme gibi kültürel tedbirler bilinçli bir şekilde yapılmalıdır. Bu faktörler arasında gübreleme tarımsal üretimin attırılmasında en önemli unsurlardan biri olup, buğday yetiştiriciliğinde doğru bir şekilde uygulanan gübreleme ile % 60’a varan ürün artışı sağlanmaktadır. Verimi, uygulanacak azotun miktarı kadar formu ve verilme zamanı da etkilemektedir

Son yıllarda bölgemizde çiftçi koşullarında üst gübre olarak kullanılan azot formları ve uygulama dönemleri hakkında çok farklı uygulamaların olduğu görülmektedir. Bu nedenle çiftçilere tavsiye edilebilecek en uygun azot formu ve uygulama dönemini belirlemek amacıyla, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü tarafından tescil ettirilmiş bazı makarnalık buğday çeşitlerinde üst gübre olarak uygulanan üre ve amonyum sülfat gübreleri ile uygulama dönemlerinin verim ve kaliteye etkisi araştırılacaktır. Anahtar Kelimeler makarnalık buğday, üre, amonyum sülfat, verim, kalite

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No 96/01/04/005-006 Proje Adı Orta Anadolu’da Ekim Nöbeti Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Dr. Esra AKÇELİK Proje Yürütücüleri Recep KODAŞ, Murat BALABAN Başlama-Bitiş Tarihleri

1984-Sürekli


2020-2024


2020: 36.800TL 2021:10.362TL 2022:10.362TL 2023:10.362TL 2024: 36.800TL

Proje Özeti: Orta Anadolu bölgesinde hakim ürün buğday, hakim ekim nöbeti sistemi de nadas-buğday sistemidir. Proje buğday üretimini azaltmadan nadas alanlarından yararlanmayı ve gelişmelere bağlı olarak, yeni ürünlerin ekim nöbetindeki durumlarını görmeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle pelemir bitkisi yerine, İyi Tarım Uygulamaları kapsamında destek verileceğinden, çiftçinin de üzerine önemle eğileceği bitki olması düşünülerek çörekotu bitkisi ekim nöbetine dahil edilmiştir. Nadası kaldırmaya yönelik ikili ekim nöbetlerinde iki tarla (blok) kullanılmaktadır. Biri alternatif ürünlere diğeri buğdaya ayrılmaktadır ve her yıl bu ürünler yer değiştirmektedir. Böylece her yıl ekim nöbetlerinden bütün ürünlere ait verimler elde edilmektedir. İkili ekim nöbetinde dokuz farklı uygulama bulunmaktadır. Bunlar, nadas-buğday, arpa-buğday, yulaf-buğday, çörekotu-buğday, yaygın fiğ-buğday, yazlık mercimek-buğday, nohut-buğday, ayçiçeği-buğday ve aspir-buğday ekim nöbetleridir. Nadası dört yılda bire düşüren dörtlü ekim nöbeti araştırmasında ise dört tarla (blok) kullanılmakta biri nadasa, diğeri alternatif ürünlere, diğer ikisi de nadası ve alternatif bitkileri izleyen buğdaya ayrılmıştır. Böylece her yıl alternatif ürünlerden ve buğdaydan veriler alınmaktadır. Her bir bloğun içinde beş farklı ekim nöbeti bulunmaktadır. Bunlar; 1. Nadas-buğday-nadas-buğday, 2. Nadas-buğday-ayçiçeği-buğday, 3. Nadas-buğday-yazlık mercimek-buğday, 4. Nadas-buğday-arpa-buğday, 5. Nadas-buğday-çörekotu-buğday’dır. Nohut ve mercimeklere 4 kg/da N ve 6 kg/da P2O5, ayçiçeği, aspir, ve arpaya 7 kg/da N ve 7 kg/da P2O5, çörekotu 6 kg/da N ve 3-4 kg/da P2O5 uygulanacaktır. Ön ürünleri izleyen buğdaya 9 kg/da N verilecektir. Deneme başlangıcında ve araştırma sonunda toprakta 3 derinlikte verimlilik analizleri yapılacaktır, analizler Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü’nde yapılacaktır. Bunlar; toprak bünyesi, toplam tuz, pH, organik madde,fosfor, mikroelementler (Fe,Cu, Zn, Mn), toplam azot, amonyum azotu, nitrat azotu, agregat stabilitesi, rhizobium bakteri sayısı analizleridir. Ayrıca araştırmada hasatta elde edilen ürünlerde, tanede hektolitre, bin dane ağırlığı, rutubet oranı, protein oranı, zeleny sedimentasyon, yaş gluten, kuru gluten ve gluten indeksi analizleri Enstitünün Kalite Değerlendirme ve Gıda Bölümü tarafından yapılacaktır. Anahtar Kelimeler Ekim nöbeti, nadas, buğday, yazlık mercimek, ayçiçeği, nohut, yazlık fiğ,

çörekotu, aspir, yulaf.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/A12/P01/12-1 Proje Adı Batı Akdeniz Bölgesi Sahil Koşullarında Ekmeklik Buğdayın (Triticum

aestivum L.) Uygun Ekim Zamanı ve Sıklığının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş



TAGEM

Proje Lideri Ali KOÇ Proje Yürütücüleri Dr. Mehmet AYDOĞDU

Dr. M. Durmuş ÇETİN Dr. Abdullah KADİROĞLU Murat ŞİMŞEK


01/09/2016- 31/08/2019 (36 ay)


2017-2018


2017 2018 2019 8,000 8,000 8,650

Proje Özeti: Bu çalışma Batı Akdeniz Bölgesinin sahil kesiminde ekmeklik buğdayın (Triticum aestivum L.) uygun ekim zamanının ve sıklığının belirlenmesi amacıyla, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün Aksu birimindeki 3 nolu parselde yürütülmüştür.

Deneme tesadüf blokları deneme deseninde, bölünmüş parsellerde faktöriyel düzenlemeye göre üç tekerrürlü olarak deneme kurulmuştur.

Denemede Osmaniyem, Meta 2002 ve Ziyabey 98 çeşitleri kullanılmıştır. Çeşitler dört farklı ekim zamanında (10 Ekimde 1. Ekim yapılmış, 30 Ekimde 2. Ekim yapılmış, 22 Kasımda 3. Ekim yapılmış ve 19 Aralıkta son ekim yapılmıştır. Beş farklı ekim sıklığında (200, 300, 400, 500 ve 600 tohum/m2) ekilmiştir. Ekim zamanları ana parsellerde, çeşit-ekim sıklığı kombinasyonları alt parsellerde yer almıştır. Denemenin ikinci yılında 1. Ekim zamanı ortalama 389,7 kg/da, 2. Ekim zamanı ort. 542,2 kg/da, 3 ekim zamanında ortalama 731,5 kg/da olmuş ve 4. Ekim zamanı ortalama 686,9 kg/da olmuştur. Çeşitlerin deneme ortalamaları Meta 2002, 568 kg/da, Osmaniyem 602,8 kg/da ve Ziyabey 591,9 kg/da verim vermiştir. Sıklık olarak 200 bitki ortalama 535 kg/da, 300 bitki ortalama 590 kg/da, 400 bitki 610 kg/da, 500 bitki ortalama 645 kg/da ve 600 bitki 616 kg/da olmuştur. Bitki boyu 80 ile 95 cm arasında değişmiş, başaklanma gün sayısı 110 ile 125 gün arasında değişmiştir. M2 başak sayısı 180 ile 360 gün arasında biyolojik verim ise 0,36 ile 0,45 arasında değişmiştir. Kalite değerleri: Glüten içeriği 25,6 ile 36,7 arasında değişmiş, sedim(zeleny) 23,0 ile 39,2 ml arasında değişmiştir. Bin tane ağırlığı 40 gr ile 47 gr. Arasında değişmiştir. HL(hektolitre) 76 ile 81 arasına değişmiştir. Protein oranı 11,2 ile 14,8 arasında değişmiştir. Gelecek yıl çalışması 2018-2019 için gerekli çalışmalar yapılmış ilk ekim 10 ekimde yapılmış ve son 4. ekimi 17 aralıkta yapılmıştır. Gerekli gözlemler alınıp çalışmaya devem edilecektir. Anahtar Kelimeler Ekmeklik Buğday, Kalite, Verim, Ekim Zamanı

ÇAYIR MERA ve YEM BİTKİLERİ ARAŞTIRMALARI

PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI PROGRAMI

25-28 Şubat 2019

25 Şubat 2019 Pazartesi I.OTURUM 14.00-15.30

İhsan ÇETİN

Açılış Konuşması, Başkanlık Divanının Oluşturulması ve Gündem Hakkında Görüşmeler

TAGEM Bilgi

Şerafettin ÇAKAL

2018 yılı Çayır Mera ve Yem Bitkileri Çalışmalarının Değerlendirmesi

DATAEM

Bilgi

Yusuf SARITAŞ 2018 Yılı Çayır Mera - Yem Bitkileri ve Yeşil Alan Çim Bitkileri Çeşit Tescil Denemeleri

TTSM Bilgi

Kağan TAN Türkiye Yem Bitkileri Üretimi ve Destekleme Çalışmaları

BÜGEM Bilgi

Kahve Arası 15.30-15.50

II. OTURUM 15.50-18.00

Proje Lideri / Sunan Proje / Sunum Adı Kurum Proje

Durumu Kadir İSPİRLİ Orta ve Bati Karadeniz Bölgesi Mera Islah

Çalişmalarinin Etkinliğinin Belirlenmesi KTAE Yeni Teklif

Berna EFE

Orta Anadolu Bölgesi Meralarının Islahında Kullanılabilecek Bazı Bitki Türlerinde Germplasmı

Geliştirmek

TBMAEM

2018 Gelişme

Berna EFE


Geliştirmek

TBMAEM

Ara Sonuç

Berna EFE


Geliştirmek

TBMAEM

Yeni Teklif

Mustafa UZUN

Doğu Anadolu Bölgesi Çayır Mera Alanlarında Bulunan Yem Bitkilerinin Kültüre Alınma

Olanaklarının Araştırılması

DATAEM

2018 Gelişme


I.OTURUM 09.00-10.30

Celalettin AYGÜN Mera Tipi Çok Yıllık Yem Bitkisi Çeşitlerinin Islahı

GKTAEM TUBİTAK

Bilgi

Dr. Hülya

OKKAOĞLU

Bazı Baklagil ve Buğdaygil Yembitkisi Türlerinde Çeşit Geliştirilmesi ve Mera ıslahında Kullanılma


- 1. Alt Proje: Kılçıksız Brom Islah Çalışmaları

-2. Alt Proje: Domuz Ayrığı Islah Çalışmaları

-3. Alt Proje Sarı Çiçekli Gazalboynuzu Islah Çalışmaları-

4. Alt Proje: Mavi Ayrık Islah Çalışmaları

-5. Alt Proje: Kamışsı Yumak Islah Çalışmaları

ETAEM

2018 Gelişme

Dr. Hülya

OKKAOĞLU








ETAEM

Sonuç

Dr. Hülya

OKKAOĞLU








ETAEM

Yeni Teklif

ARA 10.30-10.50

II. OTURUM 10.50-12.30

Dr. C. Aylin OLUK

Çukurova Bölgesinde yaygın olarak yetiştirilen bazı baklagil ve buğdaygil yem bitkilerine özel yakın kızılötesi (NIRs) kalibrasyonlarının geliştirilmesi

DATAEM

2018 Gelişme

Feyza Döndü GÜNDEL

Çok Yıllık Sıcak Mevsim Buğdaygil Yem Bitkileri Islahı

DATAEM

2018 Gelişme

Feyza Döndü GÜNDEL

Çukurova’da Suni Mera Tesisi Ve Ot Üretimi Amacıyla Bazı Sıcak Mevsim Buğdaygil Yem

Bitkilerinin Yonca İle Uygun Karışım Oranlarının Belirlenmesi

DATAEM

2018 gelişme

Dr. İlker İNAL Yonca (Medicago sativa L.) Islah Araştırmaları DATAEM Adana

2018 gelişme

YEMEK ARASI 12.30-14.00

III. OTURUM 14.00-15.30

Berna EFE Orta Anadolu Bölgesi Yem Bitkileri Islah

Araştırmaları

-Yonca Islah Araştırmaları TBMAEM 2018

gelişme


Araştırmaları

-Yonca Islah Araştırmaları TBMAEM

Ara sonuç


Araştırmaları

-Yonca Islah Araştırmaları TBMAEM Yeni Teklif

Murat ATICI

Doğu Anadolu Bölgesi Yem Bitkileri Islah Araştırmaları

-Yonca Islah Çalışmaları

DATAEM

2018 gelişme

ARA 15.30-15.50

IV. OTURUM 15.50-18.00

Ramazan Çağatay ARICI

Orta Anadolu Şartlarına Uygun Mürdümük (Lathyrus

sativus L.) Çeşitlerinin Geliştirilmesi

BDUTAEM

2018 gelişme




BDUTAEM

Ara sonuç




BDUTAEM

Yeni Teklif

Sezai GÖKALP

Tokat ve Sivas Ekolojik Koşullarında Farklı Sıra Arası Mesafesi ve Tohumluk Miktarlarının Gazal

Boynuzu (Lotus Corniculatus L.) Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri

OKGKTAEM

2018 gelişme

Pınar UYSAL


-Gazal Boynuzu (Lotus Sp.) Islah Projesi

DATAEM

2018 gelişme

27 Şubat 2019 Çarşamba I.OTURUM 09.00-10.30

İbrahim Halil ÇETİNER

Kılçıksız bazı arpa hatlarının kuru ot, yeşil ot ve silaj değerlerinin belirlenmesi GAPTAEM Bilgi

Züleyha ÇINARLI

Diyarbakır Koşullarında Mısır Öncesi Bazı Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkilerinin Mısırın Hasıl ve Tane Verimine olan Katkısının ve Uygulanacak

Azot Dozuna Etkisinin Belirlenmesi

GAP

UTEAM

Yeni Teklif

Gökhan GELİR

Diyarbakır Koşullarında Karışım Oranı ve Biçim Zamanının Yem Bezelyesi + Tahıl Karışımında

Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri

GAP

UTAEM

2018 Gelişme

ARA 10.30-10.50

II. OTURUM 10.50-12.30


Araştırmaları

-Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkileri Islahı TBMAEM 2018

gelişme


Araştırmaları

-Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkileri Islahı TBMAEM

Sonuç

Berna EFE Orta Anadolu Bölgesi Yem Bitkileri Islah Araştırmaları TBMAEM Yeni Teklif

-Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkileri Islahı

Pınar UYSAL


-Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkileri Islahı

DATAEM 2018 gelişme


III. OTURUM 14.00-15.30

Dr. İlker

ERDOĞDU

Buğdaygil Yem Bitkilerinde Çeşit Geliştirme Çalışmaları

GKTAEM

2018 Gelişme

Dr. İlker

ERDOĞDU


GKTAEM

Ara Sonuç

Dr. İlker

ERDOĞDU


GKTAEM

Yeni Teklif

Ayten TAVLAŞ Buğdaygil Yem Bitkileri Islah Çalışmaları DATAEM 2018 Gelişme

ARA 15.40-16.00

IV. OTURUM 16.00-18.00

M. Merve ÖZGÖZ

Erzurum İli Tortum İlçesi Şenyurt Köyü Mera Alanlarında Rekreasyon Amaçlı Kullanılabilecek

Bitkilerin Belirlenmesi

DATAEM

Yeni Teklif

Gökhan GELİR Diyarbakır Koşullarında Bazı Çok Yıllık Buğdaygil Yem Bitkilerinin Adaptasyonu

GAP

UTAEM

2018 Gelişme

Ergül AY

Ege Bölgesi Yem Bitkileri Araştırmaları

- 1. Alt Proje: Yonca Islah Çalışmaları

- 2. Alt Proje: Fiğ Islah Çalışmaları

- 3. Alt Proje: İtalyan Çimi Islah Çalışmaları

- 4. Alt Proje: İskenderiye Üçgülü Islah Çalışmaları

ETAEM

2018 gelişme

Melek AKÇA PELEN

Çim Bitkilerinde Çeşit Geliştirme ETAEM 2018 Gelişme

Necda ÇANKAYA Karadeniz Bölgesi Yem Bitkileri Araştırmaları KTAEM 2018 Gelişme


I.OTURUM 09.00-10.30

Gazi ÖZCAN Fiğ Islah Araştırmaları BDUTAEM 2018 Gelişme

Reşat DEĞİRMENCİ

KKTC Koşullarına Uygun Fiğ Hatlarının Geliştirilmesi ve Çeşit Tescili

KKTC

2018 Gelişme

Berna EFE Macar Fiği (Vicia panoca Crantz.) Bitkisinde Gama Işını Uygulaması İle Mutasyon Islahı

TBMAEM 2018 Gelişme

Gazi ÖZCAN Fiğ Islah Araştırmaları BDUTAEM 2018 Gelişme

ARA 10.30-10.50

II. OTURUM 10.50-12.30

Cemile KARAMAN GEZENOĞLU

Trakya Bölgesi Yem Bitkileri Araştırmaları

-1. Alt Proje: Fiğ Islah Çalışmaları Alt Projesi

-2. Alt Proje: Yem Bezelyesi Çalışmaları Alt Projesi

TTAEM

2018 Gelişme

Berna EFE Korunga Islah Projesi TBMAEM 2018 Gelişme

Erdal AKSAKAL


-Korunga Islah Çalışması

DATAEM 2018 Gelişme


Genel Değerlendirme

Dilek ve Temenniler

Kapanış

YENİ TEKLİF

Proje No Proje Adı Orta ve Batı Karadeniz Bölgesi Mera Islah Çalışmalarının Etkinliğinin

Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü


BÜGEM

Proje Lideri Kadir İSPİRLİ Proje Yürütücüleri Doç. Dr. Tamer YAVUZ, Prof. Dr. Ferat UZUN, Fatih ALAY,

Dr. Necda ÇANKAYA, Yunus Emre TERZİ Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2019 - 31.12.2021



Toplam: 88.670 TL (2019 : 23.070TL , 2020 : 40.600TL , 2021:25.000TL )

Proje Özeti: Mera araştırma projeleri, Proje Yönetimi Uygulama Kılavuzu Araştırma Fırsat alanı kısmında

yüksek öncelikli program olarak belirlenmiştir. Proje; Orta ve Batı Karadeniz bölgesinde yer alan 7 ilde (Samsun, Amasya, Sinop, Kastamonu,

Karabük ve Bartın) 2004 yılında başlayan ve 2017 yılı sonu itibarı ile ıslah ve faaliyetleri tamamlanmış olan 60 adet merada 2019 ile 2021 yılları arasında 3 yıl süreyle yürütülecektir.

Araştırmada, ıslah edilmiş meraların sürdürülebilirliği teknik ve ekonomik açıdan araştırılacaktır. Islah edilen meraların teknik açıdan incelenmesinde ıslah işleminden sonraki dönemlerde meraların kullanım durumları incelenecektir.

Mera vejetasyonlarının etüdünde “Tekerlekli nokta” yöntemi kullanılacaktır. Bu kapsamda mera vejetasyonlarında yer alan tek, iki ve çok yıllık otsu, çalımsı ve ağaçlar olmak üzere bitki ve taş ile kaplı alan değerleri belirlenecektir. Belirlenen bitki türleri azalıcı, çoğalıcı ve istilacı türler olarak sınıflandırılacaklardır. Elde edilen verilerden meraların “durumu” ve “sağlıkları” hesaplanacaktır. Bu meralarda ıslah projesi içinde planlanan faaliyetler bölümünde yer alan ve kalıcı olması gereken toprak koruma ve otlatmayı kolaylaştırıcı üst yapıların durumları da incelenecektir. Elde edilen verilerin değerlendirilmesi neticesinde meraların ıslah ile sonrası halleri kıyaslanarak yürütülen projelerin meralarda öngörülen kazanımları sağlayıp sağlayamadıkları teknik yönden değerlendirilecektir.

Islah edilen meraların bozulmasına etki eden sosyo ekonomik etkenler faktör analizi ile incelenecektir. Yapılacak analizler sonucunda ıslah edilen meraların sürdürülebilirliğine etki eden faktörler tespit edilecek ve sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için öneriler geliştirilecektir.

Islah projesi uygulanan köylerde yem bitkisi ekilişleri ve hayvan varlığı belirlenerek proje öncesi durumla kıyas edilecektir.

Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar ülkemiz genelinde yürütülen Mera Islah ve Amenajman Projelerinin etkinliği ve sürdürülebilirliği anlamında yürütülmüş ve yürütülecek projelere de yol gösterici olacaktır.

Anahtar Kelimeler Mera Islahı, Vejetasyon Karakterleri, Klimaks Mera, Mera Sağlığı, Faktör Analizi

2018 GELİŞME

TAGEM/TBAD/15/A03/P01/001 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Meralarının Islahında Kullanılabilecek Bitki

Türlerinde Germplasmı Geliştirmek Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Berna EFE Proje Yürütücüleri Dr. Sabahaddin ÜNAL, Hacer MİNTAŞ, Erdal Eren YELER Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2015 - 31.12.2019


2017 - 2018


Toplam:17.500TL (2015: 4.000 TL, 2016: 4.000 TL , 2017: 3.500TL 2018: 3.000 TL , 2019: 3.000 TL)

Proje Özeti: Bu çalışmanın amacı mera ıslahında kullanılabilecek yem bitkisi çeşidi geliştirmektir. Farklı kaynaklardan sağlanan çok sayıda materyalle yürütülen bu çalışmada, toptan seçme metodu uygulanmış ve çeşit adayları belirlenmiştir. Potansiyel öneme sahip yonca, otlak ayrığı ve kılçıksız brom bitki türlerinde çalışmalar yoğunlaştırılmış, olup, otlak ayrığı türündeki çeşit adayı (G-465) tescil aşamasındadır. G-466 numaralı rizomlu çeşit adayının da tohum üretim çalışmaları tamamlandıktan sonra tescil işlemine başlanması gerçekleştirilecektir. Kılçıksız brom türünde Türkiye’deki ilk kılçıksız brom çeşidi proje kapsamında Ünal 17 ismiyle tescil ettirilmiştir. Yonca türündeki çalışmalar “Yonca Islah Araştırmaları” projesi kapsamında devam etmektedir. Projede 2017-2018 sezonunda 2015 yılında tesis edilmiş olan otlak ayrığı ve domuz ayrığı gözlem bahçelerinden alınan iki yıllık gözlem sonuçlarına göre öne çıkan materyaller seçilmiş ve 2018 ilkbaharında seçilen materyaller otlak ayrığında 2993 bitki, domuz ayrığında da 2135 bitki olacak şekilde tarlaya şaşırtılmıştır. 2018-2019 sezonunda bu bitkiler içerisinden tek bitki seçimlerinin yapılması planlanmıştır.

Anahtar Kelimeler Agropyron cristatum, Dactylis glomerata, Festuca ovina

ARA SONUÇ

Proje No TAGEM/TBAD/15/A03/P01/001 Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Meralarının Islahında Kullanılabilecek Bitki






01/01/2015-31/12/2019


2015-2018


Toplam: 17.500 TL (2015: 4.000 TL, 2016: 4.000 TL, 2017:3.500TL, 2018: 3.000 TL, 2019: 3.000 TL)

Proje Özeti: Ülke meraları üzerinde erken, geç ve aşırı otlatma gibi yanlış uygulamalar sonucu mera vejetasyonu bozulmuş olup verim ve kaliteleri önemli ölçüde azalmıştır. Bu mevcut durumun düzeltilmesi ve iyileştirilmesi için tarımsal özellikleri belirlenmiş bitki materyaline ihtiyaç duyulmaktadır. Bu hedefe yönelik başlatılan projenin bugüne kadarki dönemlerinde materyal temini, gözlem bahçeleri, verim denemeleri, bölge verim denemeleri ve tohum üretim faaliyetleri icra edilmektedir. Çalışmada yabancı döllenen bitkilerde yaygın olarak kullanılan “toptan seçme metodu” uygulanmaktadır. Proje materyal temini bölge meralarına yapılan ziyaretler esnasında hedef bitki türlerinden toplanan tohum materyali ile İzmir Gen bankası, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Gen bankası stoklarında bulunan materyallerden karşılanmıştır. Projenin başlangıç dönemlerinde yapılan çalışma sonuçlarına göre buğdaygillerden Kılçıksız brom (Bromus inermis), Otlak ayrığı (Agropyron cristatum) ve baklagil yem bitkilerinden Yonca (Medicago spp. ) türleri üzerinde çalışmalara devam edilmesine karar verilmiştir. Kılçıksız bromda Ünal 17 isimli çeşit tescil edilmiştir. Otlak ayrığında da G-465 çeşit adayı materyal tescile sunulmuş olup deneme aşamasında bulunmaktadır. Kuru şartlarda yürütülen yonca çalışmaları, yonca ıslah projesi çerçevesinde yürütülmektedir. İki adet çeşit adayı materyal bölge verim denemelerinde olumlu sonuçlar vermiştir ve yeterli tohum üretimi yapıldıktan sonra tescil başvurusu yapılacaktır.


YENİ TEKLİF

Proje No Proje Adı Orta Anadolu Bölgesi Meralarının Islahında Kullanılabilecek Bitki






01/01/2020-31/12/2024



Toplam: 53.000 TL (2020: 13.400 TL. 2021: 9.900 TL. 2022:9.900TL, 2023: 9.900 TL. 2024: 9.900 TL.)

Proje Özeti: Ülke meraları üzerinde erken, geç ve aşırı otlatma gibi yanlış uygulamalar sonucu mera vejetasyonu bozulmuş olup verim ve kaliteleri önemli ölçüde azalmıştır. Bu mevcut durumun düzeltilmesi ve iyileştirilmesi için tarımsal özellikleri belirlenmiş bitki materyaline ihtiyaç duyulmaktadır. Bu hedefe yönelik başlatılan projenin bugüne kadarki dönemlerinde materyal temini, gözlem bahçeleri, verim denemeleri, bölge verim denemeleri ve tohum üretim faaliyetleri icra edilmektedir. Çalışmada yabancı döllenen bitkilerde yaygın olarak kullanılan “toptan seçme metodu” uygulanmaktadır. Proje materyal temini bölge meralarına yapılan ziyaretler esnasında hedef bitki türlerinden toplanan tohum materyali ile İzmir Gen bankası, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Gen bankası stoklarında bulunan materyallerden karşılanmıştır. Projenin başlangıç dönemlerinde yapılan çalışma sonuçlarına göre buğdaygillerden Kılçıksız brom (Bromus inermis), Otlak ayrığı (Agropyron cristatum) ve baklagil yem bitkilerinden Yonca (Medicago spp. ) türleri üzerinde çalışmalara devam edilmesine karar verilmiştir. Kılçıksız bromda Ünal 17 isimli çeşit tescil edilmiştir. Otlak ayrığında da G-465 çeşit adayı materyal tescile sunulmuş olup deneme aşamasında bulunmaktadır. Kuru şartlarda yürütülen yonca çalışmaları, yonca ıslah projesi çerçevesinde yürütülmektedir. İki adet çeşit adayı materyal bölge verim denemelerinde olumlu sonuçlar vermiştir ve yeterli tohum üretimi yapıldıktan sonra tescil başvurusu yapılacaktır. Bu proje, hedefleri doğrultusunda gözlem ve tohumluk üretim faaliyetlerine devam edecektir.


2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TBAD/16/A03/P01/006 Proje Adı Doğu Anadolu Bölgesi Çayır-Mera Alanlarında Bulunan Yem

Bitkilerinin Kültüre Alınma Olanaklarının Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Mustafa UZUN Proje Yürütücüleri M. Merve ÖZGÖZ, S. Emre DUMLU, Erdal AKSAKAL,

Murat ATICI, Kadir TERZİOĞLU, Dr.Şerafettin ÇAKAL, Ayten TAVLAŞ, Dr. Pınar UYSAL

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2020 Raporun Ait Olduğu Dönem

01.01.2018 – 31.12.2018


Toplam: 97.000 TL (2016: 15.000 TL 2017: 17.500 TL 2018:19.000 TL 2019:21.500 TL 2020: 24.000 TL)

Proje özeti: Yıllardan beri sürdürülen aşırı otlatma ve bilinçsiz kullanım, mera vejetasyonun

da ki arzulanan türlerin yok olmasına ve biyolojik çeşitliliğin süratle daralmasına neden

olmaktadır. Verimliliğin önemli ölçüde yitirmiş, potansiyel erozyon kaynağı haline gelmekte

olan meralarla ilgili ıslah tedbirlerinin alınması kaçınılmazdır. Bu tip aşırı oranda yıpranmış

meraların ve terkedilmiş marjinal alanların ıslahında kullanılabilecek en etkili yöntemlerden

biriside üstten tohumlamadır.

Doğu Anadolu Bölgesi birçok önemli yem bitkisinin gen merkezi konumundadır.

Özellikle mera ıslahında kullanılabilecek otlatmaya ve çevresel streslere dayanıklı bitki

tipleri mevcut değildir. Yurdumuzda konu ile ilgili olarak yapılan çalışmalar yok denecek

düzeydedir. Bu tür çalışmalarda ot üretimine yönelik olarak geliştirilmiş yem bitkileri

kullanıldığından, başarılı ve sürdürülebilir bir mera vejetasyonu oluşturulamamıştır. Bölge

florasında mevcut bitki türleri, bölge koşullarına adaptasyon kabiliyetlerinin yüksek

olmasından dolayı, bu çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. 2018yılında Baklagil

familyasından 40 ve Buğdaygil familyasında 46 adet olmak üzere toplam 86 adet bitkiye ait

tohum toplanmıştır. Bu dönemde 7 adet Medicagosativa6 adet Onobrychis sp2 adetTrifolium

sp., 13 adet Agropyron cristatum13 adet Dactylisglomerata9 adet Festucaovinabitkisinin

çoğaltımı yapılıp gözlem bahçesine aktarılmıştır. Gözlem bahçesinde bulunan mevcut

bitkilerden gözlemler alınıp tohum hasatları yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler Mera Islahı, Çeşit Geliştirme, Yem Bitkisi, Gen Kaynakları

Muhafazası

DİĞER PROJELER (Bilgi Amaçlı Sunulacaktır) Proje No 214O077 Proje Adı Mera Tipi Çok Yıllık Yem Bitkisi Çeşitlerinin Islahı

Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitisü Müdürlüğü - Eskişehir

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TÜBİTAK Proje Lideri Celalettin AYGÜN

Proje Yürütücüleri Erdal AKSAKAL (Alt proje Lideri) DATAEM- Şaban IŞIK (Alt proje Lideri) BDUATAEM- Ediz ÜNAL (Alt proje Lideri) TBMAE-

Başlama-Bitiş Tarihleri 2015 - 2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi Toplam:1.024.054,80 TL Proje Özeti: 1-Yem bitkilerinin ıslahı (Baklagil Yem Bitkileri Bölge Verim Denemeleri) iş paketi kapsamında Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülen proje sonunda tescile sunulması düşünülen TARM (L-533, L-1739 yonca ve L-1729, L-1403, L-1407 korunga) DATAEM (Y-25-A yonca, K-25-A korunga) çeşit adayları Ankara-Haymana ve Konya, Erzurum-Merkez ve Erzurum–Pasinler lokasyonlarında tesis edilen bölge verim denemeleri tamamlanmış olup, çeşit adayları için tohum üretimi amacıyla üretim parselleri oluşturulmuştur. Bu iş paketi tamamlanmıştır. 2-Buğdaygil Yem Bitkileri Karakterizasyon Çalışmaları iş paketi kapsamında; (Domuz ayrığı, Adi Otlak Ayrığı ve Koyun Yumağı). Projede yer alan enstitülerin 2017 yılında topladıkları ve karakterizasyonu yapılmamış 253 adet materyalinin karakterizasyonunu yapmak için her enstitüsü kendi bölgesinde 2018 ilkbaharında gözlem bahçeleri tesis etmiştir. Önceki yıllarda tesis edilen 298 materyalinin karakterizasyonunu yapılmıştır. 2018 yılında yapılan karakterizasyon çalışmaları neticesinde değerlendirilen 97 adet materyal ileri ıslaha aktarılmıştır. 3-Baklagil Yem Bitkileri Karakterizasyon Çalışmaları iş paketi kapsamında: (Yonca, Korunga) Projede yer alan enstitülerin 2017 yılında topladıkları ve karakterizasyonu yapılmamış 168 adet materyalinin karakterizasyonunu yapmak için her enstitüsü kendi bölgesinde 2018 ilkbaharında gözlem bahçeleri tesis etmiştir. Önceki yıllarda tesis edilen 111 adet materyalinin karakterizasyonu yapılmıştır. 2018 yılında yapılan karakterizasyonu çalışmaları neticesinde değerlendirilen 67 adet materyal ileri ıslaha aktarılmıştır. Popülasyonlardan değerlendirilen örneklerden ileri ıslaha aktarılması planlananlara ait öğütülmüş numuneler ilgili proje personeline (Dr. Hülya HANOĞLU ORAL ve Dr. Habil UMUR) kalite analizleri yapılmak üzere gönderilmiş, laboratuvar çalışmaları devam etmektedir. 2018 yılı içinde herbaryumlardan faydalanılarak baklagiller Prof. Dr. Atila OCAK, buğdaygiller Prof. Dr. Evren CABİ tarafından teşhis edilmiştir. Ayrıca tohum hasatları zamanında yapılarak tohum numuneleri moleküler karakterizasyon için ilgili proje personeli Prof. Dr. Metin TUNA, Prof. Dr. Güleray AĞAR’a gönderilmiştir. Çalışmalar devam etmektedir. 4-Doğal Çayır Mera Alanlarından Materyal Toplanması ve Haritalanması iş paketi kapsamında; 2018 yılında TARM tarafından 119 adet buğdaygil, 59 adet baklagil toplanmış, GKTAEM tarafından B planı gereğince çıkmayan materyallerden 10 adet korunga yeniden toplanmıştır. Haritalama işlemi yağış kuşakları, coğrafik vb. farklı bilgiler ışığında tamamlanmıştır. Bu iş paketi tamamlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Adaptasyon, Tescil Öncesi Deneme, Elit Tohum, Karakterizasyon, Tohum Toplama

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TA/01/04/01/003 Proje Adı Bazı Baklagil ve Buğdaygil Yembitkisi Türlerinde Çeşit

Geliştirilmesi ve Mera ıslahında Kullanılma Olanaklarının Araştırılması

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Dr. Hülya OKKAOĞLU Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin ÖZPINAR, Ergül AY, Melek AKÇA PELEN

Dr. Hakan CEBECİ, Dr. Ceylan BÜYÜKKİLECİ Başlama-Bitiş Tarihleri 2014-2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Gelişme Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2014 Yılı: 85.000 TL, 2015 Yılı: 78.000 TL 2016 Yılı: 68.000 TL 2017 Yılı: 67.000 TL, 2018 Yılı: 64.000 TL,

Proje özeti: Bu proje beş alt projeden (Kılçıksız Brom Islah Çalışmaları, Domuz Ayrığı Islah Çalışmaları, Mavi Ayrık Islah Çalışmaları, Kamışsı Yumak Islah Çalışmaları ve Sarı Çiçekli Gazal Boynuzu Islah Çalışmaları) oluşmaktadır. Her beş projenin de amacı; Ege Bölgesi ve benzeri ekolojik koşullara uyumlu ve yüksek verimli çeşit geliştirmek, geliştirilen çeşitlerin tohumluklarını üretmek ve mera ıslahında kullanılma durumlarını belirlemektir. I. ALT PROJE: KILÇIKSIZ BROM ÇALIŞMALARI Alt Proje Lideri: Dr. Hülya OKKAOĞLU Verim ve bölge verim denemelerinde üstün performans gösteren Kılçıksız brom (Bromus inermis) ETAE-KB-8, ETAE-KB-9 çeşit adaylarının elit bahçeleri yenilenmiş, ıslahçı materyali tohumlukları üretilmiştir. Çeşit adaylarının tescil başvurusu yapılmış ve kabul edilmiş olup çeşit tescil denemeleri kurulmuştur. II. ALT PROJE: DOMUZ AYRIĞI ISLAH ÇALIŞMALARI Alt Proje Lideri: Ergül AY Domuz ayrığı (Dactylis glomerata)adaylarının ETAE-DA-1 ve ETAE-DA-2 elit bahçeleri yenilenmiş, ıslahçı materyali tohumlukları üretilmiştir. III. ALT PROJE: MAVİ AYRIK ISLAH ÇALIŞMALARI Alt Proje Lideri: Melek AKÇA PELEN Mavi ayrık (Agropyron intermedium) adayları ETAE-MA-1, ETAE-MA-2 elit bahçeleri yenilenmiş ve ıslahçı materyali tohumlukları üretilmiştir. IV. ALT PROJE: KAMIŞSI YUMAK ISLAH ÇALIŞMALARI Alt Proje Lideri: Dr. Hüseyin ÖZPINAR Nilüfer çeşidimize ait tohumluk üretim sözleşmesi yapılarak üretime aktarılmıştır. Çeşidimize ait ıslahçı materyali tohumluğu üretilmiştir. Geliştirilen çeşit tohumları ile yeniden bir ıslah döngüsü yapılarak yüksek kuru madde ve tohum verimine sahip, rizomlu 10 adet tek bitki seçilmiştir. Seçilen bitkilerin klonlanması yapılarak elit bitki bahçesi oluşturulmuştur. V. ALT PROJE: SARIÇİÇEKLİ GAZALBOYNUZU ISLAH ÇALIŞMALARI Alt Proje Lideri: Dr. Hakan CEBECİ Gazal boynuzu (Lotus corniculatus L.) bölge verim denemelerinin üçüncü yıl verileri alınmıştır. Elit tohum üretimi yapılmıştır. Her iki adayın ETAE-GB-1 ve ETAE-GB-2 elit bahçeleri yenilenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Domuz ayrığı, Kılçıksız brom, Mavi ayrık, Kamışsı yumak, Sarıçiçekli gazal boynuzu

SONUÇ

Proje No TAGEM/TBAD/14/A03/P02/001 Proje Adı Bazı Baklagil Ve Buğdaygil Yembitkisi Türlerinde Çeşit Geliştirilmesi

ve Mera Islahında Kullanılma Olanaklarının Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Dr. Hülya OKKAOĞLU Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin ÖZPINAR

Ergül AY Melek AKÇA PELEN Dr. Hakan CEBECİ Dr. Ceylan BÜYÜKKİLECİ


2014-2018


01.01.2014-31.12.2018


Toplam:362.000 TL (2014: 85.000 TL, 2015: 78.000 TL, 2016: 68.000TL, 2017: 67.000 TL, 2018: 64.000 TL)

Proje Özeti: Hayvanların beslenme gereksinimini karşılayacak miktarda kaliteli kaba yem üretilmesini sağlayacak ve meraların ıslahında kullanılabilecek yem ve mera bitkisi çeşit sayısı çok azdır, bazı türlerde ise bulunmamaktadır. Yüksek verimli ve değişik koşullara uyum sağlayabilen, gerek tarla tarımı içersinde gerekse mera ıslahı amaçlı olarak kullanılabilecek baklagil ve buğdaygil yem bitkisi çeşitlerini geliştirmek bu projenin amacıdır. Her beş projenin de amacı; Ege Bölgesi ve benzeri ekolojik koşullara uyumlu ve yüksek verimli çeşit geliştirmek, geliştirilen çeşitlerin tohumluklarını üretmek ve mera ıslahında kullanılma durumlarını belirlemektir. Proje materyali 2014 yılında TÜBİTAK tarafından desteklenen ‘113O121 ‘numaralı projeye aktarılmış ve 2015-2016 yılında verim denemeleri tamamlanmıştır. 2017 yılında materyal tekrar TAGEM/TA/01/04/01/003 no’lu projeye aktarılmıştır. Proje altı alt projeden oluşmaktadır: I. Alt Proje: Kılçıksız Brom Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Uzm. Ali Alptekin ACAR II. Alt Proje: Kamışsı Yumak Alt Proje Lideri: Dr. Hüseyin ÖZPINAR III. Alt Proje: Mavi Ayrık Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Dr. Hüseyin ÖZPINAR IV. Alt Proje: Domuz Ayrığı Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Dr. Firdevs NİKSARLI İNAL V. Alt Proje: Gazal Boynuzu Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Uzm. Ali Alptekin ACAR VI. Alt Proje: Çok Yıllık Çim (İngiliz Çimi) Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Uzm. Ali Alptekin ACAR

I. ALT PROJE: KILÇIKSIZ BROM ISLAH ÇALIŞMALARI İzmir ve Adana Lokasyonlarında 2014-2015-2016 yıllarında kurulan bölge verim denemelerinin iki lokasyon ve 3 yıl ortalama sonuçları değerlendirildiğinde, geliştirilen kılçıksız brom çeşit adayları; ETAE KB 8 ve ETAE KB 9 kuru madde verimi açısından standart çeşitlerden daha yüksek değerlere sahip olduğu belirlenmiştir. Tohum verimi bakımından ise lokasyon ve 2 yıl ortalama sonuçlarına göre; çeşit adaylarının tohum verimleri standart olarak kullanılan iki çeşitten daha yüksek diğer kontrol çeşide göre daha düşük bulunmuştur. II. ALT PROJE: DOMUZ AYRIĞI ISLAH ÇALIŞMALARI İzmir ve Adana lokasyonlarında 2014-2015-2016 yıllarında kurulan bölge verim denemelerinin iki lokasyon ve 3 yıl ortalama sonuçları değerlendirildiğinde, geliştirilen domuz ayrığı çeşit adayları; ETAE DA 1 ve ETAE DA 2 kuru madde verimi açısından standart çeşitlerden daha yüksek veya eşit değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Tohum verimi bakımından ise lokasyon ve 2 yıl ortalama sonuçlarına göre, çeşit adaylarının tohum verimleri standart olarak kullanılan üç çeşitten daha yüksek bulunmuştur. III. ALT PROJE: MAVİ AYRIK ISLAH ÇALIŞMALARI İzmir ve Adana lokasyonlarında 2014-2015-2016 yıllarında kurulan bölge verim denemelerinin iki lokasyon ve 3 yıl ortalama sonuçları değerlendirildiğinde, geliştirilen mavi ayrık çeşit adayları; ETAE MA 1, ETAE MA 2, ETAE MA kuru madde verimi açısından standart olarak kullanılan üç genotiplerden daha yüksek değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Tohum verimi bakımından ise lokasyon ve 2 yıl ortalama sonuçlarına göre, çeşit adaylarının tohum verimleri standart olarak kullanılan üç çeşitten daha yüksek bulunmuştur. IV. ALT PROJE: KAMIŞSI YUMAK ISLAH ÇALIŞMALARI 2016-2017 yılında Nilüfer çeşidimize ait orijinal tohumluk üretimi yapılmıştır. Nilüfer çeşidimize ait elit bahçesinde bakım işlemleri yapılmış ve elit tohumlar alınmıştır. Geliştirilen çeşit tohumları ile yeniden bir ıslah döngüsü yapılarak yüksek kuru madde potansiyeli olan, yüksek tohum verimli, rizomlu 10 adet tek bitki seçilmiştir. Seçilen bitkilerin klonlanması yapılarak elit bitki bahçesi oluşturulmuştur. V. ALT PROJE: GAZALBOYNUZU ISLAH ÇALIŞMALARI İzmir ve Adana lokasyonlarında 2014-2015-2016 yıllarında kurulan bölge verim denemelerinin iki lokasyon ve 3 yıl ortalama sonuçları değerlendirildiğinde, geliştirilen mavi ayrık çeşit adayları; ETAE GB 1, ETAE GB 2 kuru madde verimi açısından standart olarak kullanılan üç genotipden daha yüksek veya eşit değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Tohum verimi bakımından ise lokasyon ve 2 yıl ortalama sonuçlarına göre, çeşit adaylarının tohum verimleri standart olarak kullanılan üç çeşitten daha yüksek bulunmuştur. VI. ALT PROJE: İNGİLİZ ÇİMİ ISLAH ÇALIŞMALARI İngiliz çimi ıslah çalışmalarında geliştirilen orta erkenci, kuru madde verim potansiyeli orta-düşük, sıcağa dayanıklı, tohum verimi yüksek materyal hem çim hem de yem bitkisi olarak geliştirilmiş diploid materyal Göktürk adı ile 2017 yılında çim tipi olarak tescil ettirilmiştir.

Anahtar Kelimeler Yem bitkileri, baklagiller, buğdaygiller, çeşit, ıslah

YENİ TEKLİF

Proje No TAGEM/TBAD/14/A03/P02/001 Proje Adı Bazı Baklagil ve Buğdaygil Yembitkisi Türlerinde Çeşit

Geliştirilmesi ve Mera ıslahında Kullanılma Olanaklarının Araştırılması

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Dr. Hülya OKKAOĞLU Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin ÖZPINAR, Ergül AY, Melek AKÇA PELEN

Dr. Hakan CEBECİ, Dr. Ceylan BÜYÜKKİLECİ Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2019-01.12.2023 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Toplam: 420.000 TL (2019: 102.000 TL 2020: 90.000 TL, 2021: 78.000 TL, 2022: 77.000 TL, 2023: 73.000 TL)

Proje Özeti: Hayvanların gereksinimini karşılayacak miktarda kaliteli kaba yem üretilmesini sağlayacak ve verimleri yetersiz düzeyde olan meraların ıslahında kullanılabilecek mera bitkisi çeşit sayısı çok azdır, bazı türlerde ise bulunmamaktadır. Yüksek verimli ve değişik iklim ve toprak koşullarına adapte olabilen, gerek tarla tarımı şeklinde ve gerekse de mera ıslahı amaçlı olarak kullanılabilecek baklagil ve buğdaygil yem bitkisi çeşitlerini geliştirmek bu projenin amacıdır. Proje; kılçıksız brom, kamışsı yumak, domuz ayrığı, mavi ayrık ve gazal boynuzu ıslah çalışmalarını kapsayan 5 alt projeden oluşmakta, proje materyalini türler oluşturacaktır. Dördüncü 5 yıllık diliminde, kılçıksız brom türünde 2 aday çeşidin tescil başvuruları kabul edilmiş olup ve tescil denemeleri yürütülecektir. Domuz ayrığı, mavi ayrık ve gazal boynuzu türlerindeki adayların tescil başvuruları yapılacak ve proje süresince tescil denemeleri yürütülecektir. Tüm türlerin ıslahçı materyal tohumlukları elde edilecektir. Kamışsı yumak türünde ise seçilen bitkilerin klonlanması yapılarak oluşturulan elit bitki bahçesinden tohumlar alınarak verim ve bölge verim denemeleri kurulacaktır. Proje süresince tamamlanacak olan verim denemelerinden sonra geliştirilen çeşit adayı üstün bulunursa tescil başvuruları yapılacaktır. Bu arada çeşit adayına ait ıslahçı tohumu da üretilecektir. Proje 5 alt projeden oluşmaktadır: I. Alt Proje: Kılçıksız Brom Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Dr. Hülya OKKAOĞLU II. Alt Proje: Kamışsı Yumak Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Dr. Hüseyin ÖZPINAR III. Alt Proje: Domuz Ayrığı Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Ergül AY IV. Alt Proje: Mavi Ayrık Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Melek AKÇA PELEN V. Alt Proje: Gazalboynuzu Islah Çalışmaları Alt Proje Lideri: Dr. Hakan CEBECİ

Anahtar Kelimeler Yem bitkileri, baklagiller, buğdaygiller, çeşit, ıslah

2018 GELİŞME

Proje No: Proje Başlığı

Çukurova Bölgesinde yaygın olarak yetiştirilen bazı baklagil ve buğdaygil yem bitkilerine özel yakın kızılötesi (NIRs) kalibrasyonlarının geliştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü

Proje Yürütücüsü Dr. C. Aylin OLUK Yardımcı Araştırmacılar Hatice YÜCEL, Dr. İlker İNAL, Feyza Döndü GÜNDEL, Ertan

YAZGAN, Doç. Dr. Uğur SERBESTER Başlama- Bitiş Tarihleri 2019-2020

Projenin Toplam Bütçesi: Toplam: 45.000TL (2019:19.000TL 2020: 26.000TL )

Proje Özeti: Hayvansal üretimde kaliteli kaba yem üretimi için vazgeçilmez olan yem bitkileri ıslah çalışmalarında çok yüksek sayıda materyalle çalışılmaktadır. Son zamanlarda, ıslah programları seçimler sadece morfolojik özellik ve verim açısından değil, kalite özellikleri yönünden de yapılmaktadır. Islah programlarının yürütüldüğü dönemde kalite açısından seleksiyon yapılması durumunda, klasik yöntemlerle kalite analizleri çok zaman ve işgücü almaktadır. Özellikle yem bitkilerinde yılda/sezonda birkaç biçim alındığı da düşünüldüğünde, bu gerçektende çok yoğun bir maliyet ve işgücü gerektirmektedir. Kalite açısında yapılacak bir seleksiyonda, kalite analizlerinde yeterince yararlanılmamaktadır. Bu projede 3 adet sıcak mevsim buğdaygil (rodosotu, adi yalancı darı, tatlı sorgum) ve 3 adet serin mevsim baklagil (aküçgül, yaygın fiğ ve yonca) yem bitkileri için NIR spektroskopisinde, içeriğinde ham protein, kurumadde, kül, ADF (Acid Detergent Fiber), NDF (Neutral Detergent Fiber) parametreleri olan spesifik kalibrasyon modelleri geliştirilmesi planlanmaktadır. Minimum numune hazırlığı ile yem bitkileri için doğru istatistiksel modelleme yapılarak uygun kalite analiz sonuçları verilebilecektir. Bu çalışma döneminde sıcak mevsim buğdaygil ve serin mevsim baklagil yem bitikleri için klasik analizler yapılmış ve kalibrasyon modelleri oluşturma çalışmalarına başlanmıştır.

2018 GELİŞME

Proje No: TAGEM/17/A07/P7/001 Proje Başlığı Çok Yıllık Sıcak Mevsim Buğdaygil Yem Bitkileri Islahı Proje Yürütücüsü ZYM. Feyza Döndü GÜNDEL Yardımcı Araştırmacılar ZYM. Arif AKTAŞ (Yrd. Araştrm.)

Dr. İlker İNAL (Yrd. Araştrm.) Dr. Celile Aylin OLUK (Yrd. Araştrm.) Efgan AKÇALI (Yrd. Araştrmacı) Prof.Dr.Rüştü HATİPOĞLU (Danışman) Doç. Dr.Selahattin ÇINAR (Danışman) Doç. Dr. Mustafa AVCI (Danışman)


Projenin Toplam Bütçesi: Toplam: 35.000 TL

Proje Özeti Bu araştırma ile Çukurova ekolojik koşullarına uygun, ot verimi ve kalitesi yüksek, mera tesisinde

kullanılabilecek Rodos otu (Chloris gayana Khunt) ve adi yalancıdarı (Paspalum dilatatum Poir.)

çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle, tescil edilmiş çeşitler, doğal vejetasyondan

toplanacak ekotipler ve diğer kaynaklardan sağlanacak materyal kullanılarak yeterli genetik

varyasyon oluşturulacaktır. Bunlardan ıslah amacına uygun olanlardan seleksiyon yapılarak çeşit

tescil işlemleri ile tohumluk üretimi aşamalarına geçilecektir.

Anahtar kelimeler: Rodos otu, adi yalancıdarı, ıslah, sıcak mevsim buğdaygiller

2018 GELİŞME

Proje No: TAGEM/TBAD/A/19/A7/P8/1014 Proje Başlığı Çukurova Şartlarında Suni Mera Tesisi ve Ot Üretimi Amacıyla Bazı

Sıcak Mevsim Buğdaygil Yem Bitkilerinin Yonca ile Uygun Karışım Oranlarının Belirlenmesi

Proje Yürütücüsü ZYM. Feyza Döndü GÜNDEL Yardımcı Araştırmacılar Prof.Dr.Veyis TANSI (Danışman)


Projenin Toplam Bütçesi: Toplam: 30.000 TL ( 2019: 18.000 TL 2020: 12.000 TL )

Proje Özeti : Araştırma ile suni mera tesisleri için adi yalancıdarı (Paspalum dilatatum) yonca (Medicago sativa), ot üretimi için Rodos otu (Chloris gayana) yonca karışımlarında, uygun karışım oranları belirlenecektir. Adi yalancıdarının yonca ile uygun karışım oranlarının belirlenmesiyle yonca oranından kaynaklanan hayvan kayıpları azaltılacak, suni meraların otlatma kapasiteleri, verim ve kaliteleri artırılabilecektir. Rodos otunun yonca ile uygun karışım oranlarının belirlenmesi ile yeşil yem döneminin uzatılması, , yaz döneminde yüksek verimli ve kaliteli ot elde edilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada iki ayrı deneme kurulacaktır. Denemelerden biri adi yalancıdarı + yonca, diğeri Rodos otu + yonca karışım oranları üzerine olacaktır. Araştırmada adi yalancıdarı ve yoncanın 7, Rodos otu ve yoncanın 7 farklı karışım oranları incelenecektir. Denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak kurulacak ve Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde (Adana) 2019-2021 yılları arasında 3 yıl süre ile yürütülecektir. Araştırma ile yeşil yem döneminin uzatılarak kaba yem açığının azaltılması, mevcut potansiyelden daha iyi yararlanılması, , hayvancılığın daha ekonomik hale getirilmesi, bu konudaki araştırma ve literatür eksikliğinin giderilmesi hedeflenmektedir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında Enstitü koordinatörlüğünde yürütülen Mera Islahı ve Amenajmanı projeleri ile uygulamaya aktarılacaktır. Anahtar kelimeler: Sıcak mevsim buğdaygil yem bitkileri, Rodos otu, adi yalancıdarı, yonca, suni mera, karışım oranı, ot verimi, kalite

2018 GELİŞME

Proje No: Proje Başlığı YONCA (Medicago sativa L.) Islah Araştırmaları Proje Yürütücüsü Dr. İlker İNAL Yardımcı Araştırmacılar Prof..Dr. Celal YÜCEL, Z.Y.M. Feyza Döndü GÜNDEL, Z.Y.M.

Bülent ÇAKIR, Z.Y.M. Arif AKTAŞ, Hatice YÜCEL Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2018-31/12/2022


Proje Özeti : Bu araştırma ile bölgenin ekolojik koşullarına uygun, ot verimi ve kalitesi yüksek ot tipi

ve mera tipi yonca çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Tescil edilmiş çeşitler, hatlar, introdüksiyon materyali ve doğal vejetasyondan toplanan örneklerle 2002 yılında başlatılan çalışmalar sonucunda, öncelikle ihtiyaç duyulan ve tarla tarımı içerisinde ot üretimi amacıyla kullanılabilecek yüksek verimli sahil tipi bir yonca çeşidi geliştirilmiş, 2011 yılında tescil ettirilerek “Nimet” ismi ile milli çeşit listesine girmiştir. Yine bu proje kapsamında suni mera tesisi ve doğal meralarının ıslahında kullanılabilecek mera tipi yonca çeşitlerinin de geliştirilmesi amacıyla kaynak populasyondan otlatmaya uygun yonca hatları ile, 2008 yılında tekrarlamalı bir deneme kurulmuştur. 2010 yılı Nisan ayında yeşil ot amacıyla yapılan ilk biçim ve bitki sayımlarından sonra parseller Güney sarı ırkı sığırlarla ağır ve sürekli olarak sezon sonuna kadar otlatılmıştır. 2011 yılı Nisan-Ekim dönemi içerisinde parseller tekrar otlatılmıştır. Bu süreç sonunda otlatmaya toleranslı yonca hat/genotipleri tespit edilmiş ve polycross parselleri oluşturulmuştur. Polycross parsellerinden seçilen hatlarla 2 adet çeşit adayı 3 adet çeşit ile TUBİTAK 113O121 nolu proje kapsamında Adana ve İzmir’de bölge verim denemelerine alınmıştır. Denemeler sonucunda 2 çeşit adayımız saptanmış ve tescil işlemleri için gerekli tohum çoğaltma işlemi devam etmektedir.

2002 yılında oluşturulan kaynaktan uzun ömürlü oldukları saptanan 11 adet hattan oluşan verim denemesi 2014 yılı aralık ayında kurulmuştur. Sırasıyla 2015 yılında 2641 kg/da, 2016 yılında 6104 kg/da, 2017 yılında 8681 kg/da, 2018 yılında 6814 kg/da yaş ot, yine sırasıyla 857 kg/da, 1748 kg/da, 2384 kg/da ve 2125 kg/da kuru madde elde edilmiştir.

Anahtar kelimeler : Yonca, Yaş Ot, Kuru Madde, Verim

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TBAD/15/A03/P01/006 Proje Adı Yonca Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Berna EFE Proje Yürütücüleri Dr. Sabahaddin ÜNAL, Hacer MİNTAŞ, Erdal Eren YELER Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2015-31.12.2019


2017-2018


Toplam: 38.500 TL (2015: 13.500 TL 2016: 5.800 TL 2017: 6.100 TL 2018: 6.400 TL 2019: 6.700 TL)

Proje Özeti: Bu projenin amacı bölgemiz şartlarına iyi adapte olabilecek kuru ot verimi yüksek, kaliteli çeşitler geliştirmektir. Bu çalışma, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün Haymana/İkizce Araştırma ve Uygulama Çiftliğinde yürütülmüştür. Aynı çalışma, yurtiçi ve yurtdışı gen bankalarından, tohum toplama çalışmalarından temin edilen materyal üzerinde yapılmıştır. Yabancı döllenen bitkilerde uygulanan ıslah metotlarından toptan seleksiyon ıslahı uygulanmaktadır. “Orta Anadolu Bölgesi Meralarının Islahında Kullanılabilecek Bitki Türlerinde Germplasmı Geliştirme” projesinde kuru koşullarda yürütülen mera tipi yonca çalışmaları bu proje içerisinde yürütülmeye başlamıştır. Sulu koşullardaki çalışmalar ile iki adet çeşit adayı tescile sunulmuş ve tescil denemeleri tesis edilmiştir. Kuru koşullardaki çeşit adaylarının bölge verim denemeleri tamamlanmıştır. Projeye gen bankaları ve toplama çalışmaları ile materyal girişleri devam etmektedir. Projede 2017-2018 sezonunda 2015 yılında tesis edilmiş olan gözlem bahçesinden alınan iki yıllık gözlem sonuçlarına göre öne çıkan materyaller seçilmiş ve 2018 ilkbaharında seçilen materyaller 3500 bitki olacak şekilde tarlaya şaşırtılmıştır. 2018-2019 sezonunda bu bitkiler içerisinden tek bitki seçimlerinin yapılması planlanmıştır.

Anahtar Kelimeler Yonca, toptan seçme, çeşit adayları

ARA SONUÇ

Proje No TAGEM/TBAD/15/A03/P01/006 Proje Adı Yonca Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş





01.01.2015-31.12.2019


2015-2018


Toplam: 38.500 TL (2015: 13.500 TL 2016: 5.800 TL 2017: 6.100 TL 2018: 6.400 TL 2019: 6.700 TL)

Proje Özeti: Bu çalışmanın amacı sulu koşullarda bölge şartlarına uygun, ot verimi yüksek, ot kalitesi iyi çeşit geliştirmek ve kuru şartlar için de verim ve kalitenin yanı sıra bölgeye uyumlu, mera ve suni merada kullanılabilecek çeşit geliştirmektir. Yonca ıslah çalışması yurtiçi ve yurtdışı gen bankalarından, tohum toplama çalışmalarından temin edilen materyal üzerinde yürütülmektedir. Yabancı döllenen bitkilerde uygulanan ıslah metotlarından toptan seleksiyon ıslahı uygulanmaktadır. “Orta Anadolu Bölgesi Meralarının Islahında Kullanılabilecek Bitki Türlerinde Germplasmı Geliştirme” projesinde kuru koşullarda yürütülen mera tipi yonca çalışmaları bu proje içerisinde yürütülmeye başlamıştır. Sulu koşullardaki çalışmalar ile iki adet çeşit adayı tescile sunulmuş ve tescil denemeleri tesis edilmiştir. Tescil denemelerinde iki yıllık verim sonuçları alınmıştır. Kuru koşullardaki çeşit adaylarının bölge verim denemeleri tamamlanmıştır. Yeterli tohumluk üretimi yapılan çeşit adaylarının tescile sunulması planlanmaktadır. Projenin son döneminde projeye gen bankaları ve tohum toplama çalışmaları ile yeni materyal girişleri yapılmaktadır. Proje kısaca anlatıldığı şekliyle yürütülmeye devam edilecektir.


YENİ TEKLİF

Proje No Proje Adı Yonca Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş





01/01/2020-31/12/2024



Toplam: 48.000 TL (2020: 12.400 TL, 2021: 8.900 TL. 2022:8.900TL. 2023: 8.900 TL, 2024: 8.900 TL)

Proje Özeti: Bu çalışmanın amacı sulu koşullarda bölge şartlarına uygun, ot verimi yüksek, ot kalitesi iyi çeşit geliştirmek ve kuru şartlar için de verim ve kalitenin yanı sıra bölgeye uyumlu, mera ve suni merada kullanılabilecek çeşit geliştirmektir. Yonca ıslah çalışması yurtiçi ve yurtdışı gen bankalarından, tohum toplama çalışmalarından temin edilen materyal üzerinde yürütülmektedir. Yabancı döllenen bitkilerde uygulanan ıslah metotlarından toptan seleksiyon ıslahı uygulanmaktadır. “Orta Anadolu Bölgesi Meralarının Islahında Kullanılabilecek Bitki Türlerinde Germplasmı Geliştirme” projesinde kuru koşullarda yürütülen mera tipi yonca çalışmaları bu proje içerisinde yürütülmeye başlamıştır. Sulu koşullardaki çalışmalar ile iki adet çeşit adayı tescile sunulmuş ve tescil denemeleri tesis edilmiştir. Tescil denemelerinde iki yıllık verim sonuçları alınmıştır. Kuru koşullardaki çeşit adaylarının bölge verim denemeleri tamamlanmıştır. Yeterli tohumluk üretimi yapılan çeşit adaylarının tescile sunulması planlanmaktadır. Projeye gen bankaları ve toplama çalışmaları ile yeni materyallerin girişleri devam etmektedir. Yeni materyaller gözlem bahçelerine alınmakta ve materyaller incelenmektedir. Projede 2017-2018 sezonunda, 2015 yılında tesis edilmiş olan gözlem bahçesinden alınan iki yıllık gözlem sonuçlarına göre öne çıkan materyaller seçilmiş ve 2018 ilkbaharında seçilen materyaller 3500 bitki olacak şekilde tarlaya şaşırtılmıştır. 2018-2019 sezonunda bu bitkilerden proje amaçları doğrultusunda tek bitki seçimi yapılacaktır. Seçilen bitkiler tekrar incelenecek birbirleriyle uyumlu olanlar çeşit adayları olarak belirlenip verim denemelerine alınacaktır. Potansiyel öneme sahip olanlar tescile sunulacaktır.


2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/17/A07/P7/006 Proje Adı Yonca Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Zir. Müh. Murat ATICI Proje Yürütücüleri Zir.Yük. Müh. S. Emre DUMLU,Zir. Müh. Mustafa UZUN,Zir. Müh .

Erdal AKSAKAL ,Zir. Müh. Kadir TERZİOĞLU,Dr. Şerafettin ÇAKAL,Zir. Müh. M. Merve ÖZGÖZ,Zir. Yük. Müh. Ayten TAVLAŞ,Dr. Pınar UYSAL

Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2022 Raporun Ait Olduğu Dönem

2018


Toplam: 87.000 TL (2017: 17.050 TL, 2018: 14.800TL, 2019:16.950 TL, 2020:18.900TL, 2021:19.300TL)

Proje Özeti: Bu çalışma, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsünde 1987 tarihinden şimdiye kadar yürütülen yonca ıslah çalışmalarının devamı şeklinde planlanmıştır. Genetik kaynakları projesinden ıslah kademesine aktarılan hatlar üzerinde yapılan incelemeler ve değerlendirmeler neticesinde amaca uygun seçilen 12 yatık-yarıyatık genotipler üzerinde yürütülecektir. Bir önceki proje diliminde çoklu melez testi için Pasinler lokasyonunda tesis edilen polikros parselinden her bitkiye ait klonlardan yeterli tohum miktarına ulaşıldığında 2018 yılında döl kontrol testleri için denemelere başlanması planlanmaktadır. Yeterli tohum elde edilemediği takdirde 2019 yılında yeniden tohum alınacaktır. Tesis edilen deneme sentetik çeşit ıslahı yöntem esaslarına göre ıslah çalışmaları devam edecektir.

Anahtar Kelimeler Yonca, Bitki Islahı, Çeşit, Mera,

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM//BAD/15/A03/P01/005

Proje Adı Orta Anadolu Şartlarına Uygun Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Çeşitlerinin Geliştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Proje Lideri Ramazan Çağatay ARICI

Proje Yürütücüleri Mehmet TEZEL, Gazi ÖZCAN, Şaban IŞIK, M.Sait KARACA, Sümeyra HAMZAOĞLU



Projenin Yıllara Göre Bütçesi Toplam: 38.000 TL (2015:13.000 TL, 2016: 6.000 TL, 2017:6.500 TL, 2018:6.500 TL, 2019:6.000 TL)

Proje Özeti: 10.10.2017 yılında toplam 47 genotip, 4 standart ile iki Ön Verim Denemesi,1 Verim Denemesi olmak üzere 3 farklı deneme, Tesadüf Blokları Deneme Deseninde Bahri Dağdaş UTAE deneme arazilerinde kurulmuştur. Ayrıca 115 (16+99) adet genotip 4 standart çeşit ile birlikte kışa dayanım, erkencilik, yüksek yaş ve kuru ot verimi, büyüme tabiyatı (dik, yatık) gibi özelliklerin tespiti amacı ile 5 blok ta augmented deneme deseninde 5 m X 1 sıra olacak şekilde tek bitki sıraları oluşturulmuştur. Tek bitki sırası olarak ekilen 115 genotip anılan gözlemlere bağlı kalarak belirlenen 91 adet genotip Gözlem bahçesi kademesine aktarılmıştır. 91 adet gözlem bahçesi kademsindeki genotip, 16 ekim 2018 tarih de, 4 standart (Gürbüz-2001,Karadağ, İptaş,Eren) çeşit ile birlikte 5 blok ta augmented deneme deseninde 5 m X 1 sıra şekilde mibzerle ekilmiştir. ÖVD-1 de tüm gözlemler alınmış olup, istatistik analizleri yapılmıştır. ÖVD-1 denemsinde mevcut genotiplerin Yaş ot ve kuru ot verimleri arasında farklılık istatistiki olarak p>0.01 seviyesinde önemliyken, Tane verim arasında farklılık tespit edilememiştir. Yaş ot verimi bakımından yapılan değerlendirmede standart ortalaması olan 2835 Kg/da üzerinde 5 adet (43-6.2 , 43-10.4 , 41-24.1 , P-17.1 , M -31 ) hat tespit edilmiştir. Kuru ot verimi bakımından yapılan değerlendirmede ise standart ortalamsı olan 646,5 kg/da üzerinde 5 adet (43-6.2 , 43-10.4 , 52-17.2 , P-17.1 , M -31 ) hat tespit edilmiştir. Tane verimi bakıımıdan yapılan değerlendirmede genotipler arasında istatistiki olarak fark olmamasına ragmen, 251 kg/da üzerinde 3 adet ( M-31 , Ş-8.3 , M-22 ) genotip belirlenmiştir. ÖVD-1 ve ÖVD-2 denemelerinde seleksiyona devam edilmiş olup, Verim denemesi 1 (19+ 3 standart), 2017 yılı Verim denemesi kademesinde ki hatlar da Verim denemesi 2 (19 + 3 standart) şeklinde Tesadüf Blokları Deneme Deseninde, 3 tekerrürlü olarak, ekimleri yapılmıştır.

ARA SONUÇ

Proje No TAGEM//BAD/15/A03/P01/005




TAGEM





Projenin Yıllara Göre Bütçesi Toplam: 38.000 TL (2015:13.000 TL, 2016: 6.000 TL, 2017:6.500 TL, 2018:6.500 TL, 2019:6.000 TL)

Proje Özeti: Orta Anadolu Bölgesi koşulları için; hastalık ve zararlılara dayanıklı/toleranslı ve Kışlık olarak yetiştirilecek dane ve ot verimi yüksek, başta protein oranı olmak üzere besin değeri yüksek ve adaptasyon kabiliyeti iyi Kaba yem açığının kapatılarak nadas alanlarının daraltılması için bölge şartlarına uyumlu, olan çeşitleri geliştirmek, amaçlanmıştır.

Devam eden ıslah projesi statüsündeki I. dönemi olan 2015-2018 yılları çerçevesinde, gerek adaptasyon gerekse ıslah çalışmaları mevcut materyaller ile yürütülürken, materyaller bulundukları ıslah kademesine bağlı olarak farklı tekerrür sayısında ve deneme deseniyle uygun ekim tarihlerinde BDUTAE merkez arazilerinde ekilmişlerdir.

2015 yılı çalışmalarında; doğa, yetiştirici ve yurt dışı kaynaklı 141 populasyon ekilmiş, 312 adet tek bitki elde edilmiştir. 2016 yılında Gözlem bahçesi kademeinde yer alan 312 genotip ekilmiş, 90 adet genotip Ön Verim denemesi kademesine aktarılmıştır. 2017 yılında Ön Verim denemsi kademesinde yer alan 90 adet genotipten , yeterli tohum miktarına sahip olan 21 adet genotip verim denemesi kademesine, tohum miktarı yeterli olmayan genotiplerden 26 adetiyle de önverim denemesi kademesinde devam edilmiştir. Ayrıca yurtiçi farklı kaynaklardan temin edilen 115 adet genotipten 91 adedi Gözlem Bahçesi kademsine aktarılmıştır. Verim Denemesi ve Ön Verim Denemesi kademesindeki 47 adet genotipten 38 adedi ile verim denemesi kademesine devam edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Mürdümük,Islah,Baklagil Yem Bitkileri

YENİ TEKLİF

Proje No









Proje Özeti: Mürdümük (Lathyrus sativus L.) dünyanın çeşitli bölgelerinde yetiştirilen ve değişik şekillerde tüketilen baklagil yem bitkisidir. Kurak ve yağışlı bölgelerde adaptasyon sorununun olmaması, yüksek protein miktarı ve zararlılara karşı dayanıklılık gibi özelliklerinden dolayı stratejik bir bitkidir. Mürdümük türleri dünya genelinde yeşil ot, kuru ot ve tane yem olarak hayvan beslenmesinde, yeşil gübre bitkisi olarak toprak yapısının iyileştirilmesinde ve yemeklik tane baklagil veya sebze olarak insan beslenmesinde kullanılmak üzere yetiştirilmektedir. Son yıllarda hayvancılık sektöründe sayısal olarak gözle görülür bir artış yaşanmakta, buna paralel olarak da yem bitkileri ekiliş alanları artmakta ve yem bitkisi tohumluğu ihtiyacı her geçen gün yükselmektedir. Yem bitkilerinde tohumluk üretiminin zor ve zahmetli olması sebebiyle istenen oranda gelişme sağlanamamıştır. Bundan dolayı yeterince sertifikalı tohumluk bulunamamaktadır. Araştırma, Orta Anadolu ekolojik koşullarına uygun ot veya tohum verimi bakımından üstün özelliklere sahip tek yıllık baklagil yem bitkilerinden mürdümükte, saf hat seleksiyon ıslah yöntemi ile yeni çeşitlerin geliştirilmesi amacıyla 2020- 2024 yılları arasında Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü araştırma arazilerinde yürütülecektir. Araştırmada yurtiçi ve yurtdışından temin edilen genotipler ile yerel mürdümük popülâsyonları (çiftçi elinden ve doğadan toplanan) kaynak materyal olarak kullanılacaktır. Çalışma sonucunda bölge şartlarına uygun, yüksek verimli çeşitler geliştirmek bu projenin en önemli beklenen yararı olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Baklagil yem bitkileri, Mürdümük, Islah

2018 GELİŞME

Proje No: TAGEM / TBAD /16 / A 03 / P 01 / 002 Proje Başlığı

TOKAT VE SİVAS EKOLOJİK KOŞULLARINDA FARKLI SIRA ARASI MESAFESİ VE TOHUMLUK MİKTARLARININ GAZAL BOYNUZU (Lotus corniculatus L.)VERİM VE KALİTESİ ÜZERİNE ETKİLERİ

Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü-TOKAT Projeyi Destekleyen Kuruluş

TAGEM

Proje Yürütücüsü Sezai GÖKALP (Ziraat Yük. Müh.) Yardımcı Araştırmacılar Hüseyin TOPAL Zir. Müh

Levent YAZICI Zir Yük. Müh Ö.Faruk NOYAN Zir Yük. Müh Özge KOYUTÜRK Zir Yük. Müh Rahime KARATAŞ Zir Yük. Müh Prof. Dr. Yaşar KARADAĞ (Danışman)



Toplam: 30.300 TL (2016: 9.400 TL 2017: 9.900 TL 2018:11.000TL)

Proje Özeti : Bu proje ile önemli bir baklagil yem bitkisi olan gazal boynuzu bitkisinde, Sivas ve Tokat

ekolojik koşullarında farklı ekim sıklıkları uygulamalarının ot verimi, tohum verimi ile bazı kalite unsurları üzerine etkisi incelenerek optimal koşullar belirlenecektir.

Tarla denemeleri, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmektedir. Bu çalışmada; dört farklı sıra arası (20, 40, 60 ve 80 cm) mesafesi ile dört farklı tohum miktarının (0,5, 1,0, 1,5, ve 2,0 kg/da) Lotus corniculatus (çeşit adayı) yeşil ot verimi ve tohum verimi ile kalite bileşenleri üzerine etkisi incelenmektedir.

Araştırmada 2018 yılında her iki lokasyonda da farklı sıra arası mesafelerinde farklı tohum miktarları uygulaması sonucunda her iki biçim toplamında en yüksek yeşil ot verimi 20-40 cm sıra aralığı, 2.0- 1.5-1.0 kg/da tohum normunda elde edilmiştir.

En yüksek ham protein oranı ile en düşük asit deterjan lifi (ADF) ve nötr deterjan lifi (NDF) oranları genelde 20-40 cm sıra aralığı, 0.5-1.0 kg/da tohum miktarı uygulamasında belirlenmiştir.

Tohum verimi; azalan sıra aralığı ve artan tohumlama oranı ile artmıştır. En yüksek verim 40-20 cm sıra aralığı ve 1,0 ile 1,5 kg/da tohum miktarlarında elde edilmiştir. En yüksek bin tohum ağırlığı 40 cm sıra aralığı 0,5-1,0 kg/da tohum miktarında tespit edilmiştir.

2018 GELİŞME


Proje Adı Gazal Boynuzu Islah Çalışmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Pınar UYSAL

Proje Yürütücüleri Kadir TERZİOĞLU,S. Emre DUMLU,Mustafa Merve ÖZGÖZ,Mustafa UZUN,Erdal AKSAKAL,Murat ATICI

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018– 31.12.2022



Toplam: 15.000 TL (2018: 8.000TL, 2019: 3.500TL, 2020:3.500TL, 2021: - , 2022: - )

Proje Özeti: Doğu Anadolu Bölgesi, doğal vejetasyonlarında oldukça sık görülen, İklim ve toprak istekleri bakımından geniş bir adaptasyon yeteneğine sahip olan, yapay tohumlamada geniş bir uyum yeteneği gösteren, uzun ömürlü, besin değeri yüksek, şişme yapmayan, dipten dallanan, kendi kendini tohumlayarak varlığını uzun süre koruyan, yatık ve yarı-yatık gelişmesinden dolayı erozyonu önlemede büyük öneme sahip gazal boynuzu türleri ile ilgili yeterli çalışma yapılmamış olup mera ıslah çalışmalarında ve marjinal tarım alanlarının değerlendirilmesinde kullanılabilecek tipleri ıslah edilememiştir. Yapılan literatür taramalarına göre, gazal boynuzu türleri ile ilgili yurdumuzda yapılan çalışmalar sınırlıdır ve henüz bir çeşidimiz yoktur. Bu çalışma, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsünde 2008 tarihinden şimdiye kadar yürütülen gazal boynuzu ıslah çalışmalarının devamıdır. Araştırma materyalini, 1987-1999 yılları arasında Doğu Anadolu bölgesinin doğal florasından toplanan ve çeşitli kaynaklardan temin edilen 32 adet ekotip oluşturmuştur. Eldeki mevcut materyallerin morfolojik ve agronomik özellikleri belirlenerek ümit var görülen bitkiler belirlenmiş ve bunlardan klon alınmıştır. Policross parselleri tesis edilmiş, sentetik 0 tohumumu üretilerek verim denemelerine alınmıştır. Verim denemeleri 2015 yılı ilk baharında, sıra arası 20 cm, parsel sıra sayısı 8 sıra, parsel uzunluğu 5m ve dekara 2kg tohum olacak şekilde tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. 2015 yılı tesis senesi olduğu için herhangi bir gözlem alınmamıştır. 2016 ve 2017 yılında gerekli gözlemler alınmıştır. Üstün performans gösteren 2 hat veya 1 hattın tohum çoğaltımları yapılacak ve yeterli tohum miktarına ulaşıldıktan sonra 2019-2020 yılında tescil başvurusu yapılacaktır. Anahtar Kelimeler Lotus corniculatus, ıslah

DİĞER PROJELER (Bilgi Amaçlı Sunulacaktır)

Proje No Proje Adı Kılçıksız bazı arpa hatlarının kuru ot, yeşil ot ve silaj değerlerinin

belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ŞANLIURFA

Proje Lideri İbrahim Halil ÇETİNER Proje Yürütücüleri İbrahim Halil ÇETİNER Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2020 Raporun Ait Olduğu Dönem Yeni Teklif Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Toplam: 25.500 TL ( 2019: 9.500 TL 2020: 16.000 TL )

Proje Özeti: Bu çalışmada bazı kılçıksız arpa hatlarının yem ve yem kalitesi özelliklerinin

belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma 2019 ve 2020 yıllarında Şanlıurfa Harran Ovası koşullarında

yürütülecektir. Çalışma tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve 3 ayrı deneme olarak

kurulacaktır. Denemelerde parseller 5 m, 6 sıra ve sıra arası 20 cm olacak şekilde ekimler

yapılacaktır. Dekara 18 kg tohum hesaplanıp gerekli tohum miktarı parsele ekilecektir. Araştırmada

Enstitümüz bölge verim denemelerinde ön plana çıkmış kılçıksız arpa hatlarından 20 farklı hat ve

4 standart arpa çeşidi ile bir tritikale çeşidi bitkisel materyal olarak kullanılacaktır. Biomas kütlesi

olarak standart arpa çeşitlerine göre daha fazla habitusa sahip kılçıksız arpa çeşit adaylarının yeşil

ot, kuru ot, silaj ve dane verimleri incelenecektir. Bu amaçla kılçıksız arpa hatları; silaj, yeşil ot,

kuru ot ve dane yönüyle 4 arpa çeşidi ve 1 tritikale çeşidi ile karşılaştırılacaktır. Elde edilen veriler

üzerinden varyans analizi yapılacak, konu ortalamaları arasındaki farklılıklar Duncan testi ile

belirlenecektir.

Anahtar Kelimeler Yem, Arpa, silaj verimi, yaş ot verimi, kuru ot verimi, protein oranı, NDF

YENİ TEKLİF

Proje No Proje Adı Diyarbakır Koşullarında Mısır Öncesi Bazı Tek Yıllık Baklagil Yem

Bitkilerinin Mısırın Hasıl ve Tane Verimine olan Katkısının ve Uygulanıcak Azot Dozuna Etkisinin Belirlenmesi


GAPUTEAM


TAGEM

Proje Lideri Züleyha ÇINARLI Proje Yürütücüleri Gökhan GELİR, Özgür POLAT, Belgizar ÇAM, Ramazan CEYLAN Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2020- 31.12.2022



Toplam: 112.500 TL ( 2020: 54.500 TL, 2021: 30.500 TL, 2022:27.500 TL)

Proje Özeti: Diyarbakır Koşullarında, kışlık ara ürün olarak ekilecek bazı tek yıllık baklagil yem bitkilerinin,

kendisinden sonra ekilecek mısırın hasıl ve tane verimine katkısının ve uygulanacak azot dozlarına

etkisinin araştırılacağı bu proje, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi deneme

alanında 2020-2022 yılları arasında yürütülecektir. Deneme tesadüf bloklarında bölünmüş parseller

deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak kurulacaktır. Her bir blok 4 ana parselden ve her ana

parsel ise 6 alt parselden oluşacaktır. Ana parsellere sonbaharda ön bitki olarak adi fiğ, yem

bezelyesi, mürdümük ekilip bir tanesi kontrol parseli olarak bırakılacaktır. İlkbaharda alttan birkaç

baklanın oluştuğu dönemde baklagil yem bitkileri hasat edildikten sonra anıza ekim yöntemiyle

mısır ekilecektir. Alt parsellere 0, 8, 16, 24, 32 ve 40 kg/da olmak üzere 6 farklı azot dozu

uygulaması yapılacaktır. Ana parsellerin yarısı silajlık mısır ve diğer yarısı tane mısır için hasat

edilecektir. Bu projedeki amaç, baklagil yem bitkilerinin; kışlık ara ürün olarak yetiştirilerek,

mısırın hasıl ve tane verimine olan katkısını, uygulanacak azot dozuna etkisini tespit etmektir.

Böylece; ana ürün mısır ekilen alanlarda tek yıllık baklagil yem bitkilerini kışlık ara ürün şeklinde

yetiştirerek bölgedeki yem bitkileri ekilişini arttırmak, kaliteli kaba yem ihtiyacının giderilmesine

ve sürdürülebilir tarıma katkı sunmaktır.

Anahtar Kelimeler Mısır, baklagil yem bitkileri, ara ürün, azotlu gübre.

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/17A07/P7/004 Proje Adı Diyarbakır Koşullarında Karışım Oranı ve Biçim Zamanının Yem

Bezelyesi + Tahıl Karışımlarında Verim ve Kalite Üzerine Etkileri. Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi

Müdürlüğü / Diyarbakır Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Seyithan Seydoşoğlu Proje Yürütücüleri Gökhan Gelir, Belgizar Çam Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem

2017-2018


Toplam: 32.000 TL (2017: 10.000 TL, 2018:22.000 TL)

Proje Özeti: Denememiz, Diyarbakır GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi arazisinde yürütülmüştür. Bitki materyali olarak Yem bezelyesi (Gap Pembesi), Tritikale (Karma-2000), Arpa (Altıkat) kullanılmıştır. Deneme, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Denemede %100, %25-75, %50- 50, %75-25 karışım oranları kullanılmıştır. Yeşil ot verimi en yüksek süt olum döneminde %25 yem + %75 tritikale karışımlarından (4,460,33 kg/da) kuru ot verimi ise yine %25 yem + %75 tritikale karışımından (1803,67 kg/da) elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler Karışım oranı, Hasat zamanı, Yem bezelyesi

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TBAD/14/A03/P02/003 Proje Adı Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkileri Islahı Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş





01/01/2014-31/12/2018


2017-2018


Toplam: 29.000 TL (2014: 5.000 TL, 2015: 5.500 TL, 2016: 6.000 TL. 2017:6.500 TL, 2018: 6.000 TL)

Proje Özeti: Projenin amacı tek yıllık baklagil yem bitkisi türlerinde bölgenin iklim ve toprak şartlarına uyum

sağlayan yüksek ot ve tane verimine sahip çeşitlerin geliştirilmesidir. Proje 1988 yılında

başlatılmış, 1993-1998 yılları arasında ICARDA ile ortaklaşa yürütülen “Yüksek Alanlar Projesi”

kapsamında yürütülmüştür. Yurtiçi ve yurtdışı kaynaklardan sağlanan geniş tabanlı çalışma

materyali üzerinde çalışılmış ve 15 adet çeşit geliştirilmiştir. Projede son dönemde melezleme

çalışmalarına başlanmış, yaygın fiğ ve Macar fiğinde melezleme çalışmaları üzerine

yoğunlaşmıştır. Yaygın fiğde bakla çatlatmayan L-1731 ve L-1732 numaralı hatlar ile Alınoğlu-

2001 ve Ayaz-08 çeşitleri melezlemede kullanılmaktadır. Macar fiğinde ise Anadolu Pembesi-2002

ve Tarm Beyazı-98 çeşitleri melezleme çalışmalarında kullanılmaktadır. Projenin gelecek

periyotları için tüylü meyveli fiğ ve tüylü fiğ arasında melezleme çalışmalarına başlanılması

planlanmıştır.

Anahtar Kelimeler Melezleme, toptan seçme, Vicia spp.

SONUÇ

Proje No TAGEM/TBAD/14/A03/P02/003 Proje Adı Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkileri Islahı Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş





01/01/2014-31/12/2018


2014-2018


Toplam: 29.000 TL (2014: 5.000 TL, 2015: 5.500 TL, 2016: 6.000 TL. 2017:6.500 TL, 2018: 6.000 TL)

Proje Özeti: Bu çalışmada bölge şartlarına adaptasyonu iyi, dane ve ot verimi yüksek, kaliteli çeşit geliştirme,

temel amaçtır. Buna ilaveten dar olan genetik tabanın genişletilmesi, dane dökmeye dayanıklı

çeşitlerin geliştirilmesi ve melezleme yönteminin projeye dahil edilmesi de amaçlanmıştır.

Yurtiçi ve yurtdışı kaynaklardan sağlanan geniş tabanlı çalışma materyali üzerinde çalışılmış ve 15

adet çeşit geliştirilmiştir. Bu çalışmada seleksiyon ıslah yöntemleri uygulanmıştır.

Son yıllarda proje içerisinde melezleme yöntemine ağırlık verilmiş olup çalışmalar bu yönde devam

etmektedir.

Anahtar Kelimeler Melezleme, toptan seçme, Vicia spp.

YENİ TEKLİF

Proje No Proje Adı Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkileri Islahı Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş





01/01/2020-31/12/2024



Toplam: 44.700 TL (2020: 9.100 TL, 2021: 8.900 TL, 2022: 8.900 TL 2023:8.900 TL, 2024: 8.900 TL)

Proje Özeti:

Projenin amacı tek yıllık baklagil yem bitkisi türlerinde bölgenin iklim ve toprak şartlarına uyum

sağlayan yüksek ot ve tane verimine sahip çeşitlerin geliştirilmesidir. Proje 1988 yılında

başlatılmış, 1993-1998 yılları arasında ICARDA ile ortaklaşa yürütülen “Yüksek Alanlar Projesi”

kapsamında yürütülmüştür.

2001 yılında, yaygın fiğde (Vicia sativa L.); L-269/1, L-348/1, L-338/1 nolu hatlar sırayla

Alınoğlu-2001, Farukbey-2001 ve Bakır-2001; mürdümükten (Lathyrus sativus L.) de L-794 nolu

hat Gürbüz-2001 isimleriyle tescil edilmiştir. 2002 yılında, Macar fiğinde (Vicia pannonica

Crantz), sırayla L-1004, L-996 nolu hatlar Oğuz-2002, Anadolupembesi-2002; tüylü fiğde, (Vicia

villosa Roth) L-636/4 nolu hat Selçuklu-2002; tüylü meyveli fiğde (Vicia villosa ssp. dasycarpa)

sırayla L-694/1, L-1012, L-1177 nolu hatlar Eraç-2002, Baydurbey-2002, Seğmen-2002 ve koca

fiğde (Vicia narbonensis L.) L-1023 nolu hat Tarman-2002 adlarıyla tescil edilmiştir.

Yaygın fiğde; kışa toleranslılık ve dane verimi üzerinde durulmuş ve L-1500, L-1544 ve L-581

nolu hatlar seçilerek tescile sunulmuştur. Bu çerçevede L-1500, L-1544 ve L-581 nolu hatlar sırayla

Zemheri-08, Ayaz-08 ve Ankara moru-08 isimleriyle tescil edilmiştir. Macar fiğinde L-1725 nolu

hat 2013 yılında Kansur adıyla tescil ettirilmiştir.

Projede son dönemde melezleme çalışmalarına başlanmış, yaygın fiğ ve Macar fiğinde melezleme

çalışmaları üzerine yoğunlaşmıştır. Aynı zamanda nüve ve elit tohumluk üretme çalışmaları ile

çeşit muhafaza çalışmaları birlikte yürütülmüştür. Projenin gelecek periyotları için tüylü meyveli

fiğ ve tüylü fiğ arasında melezleme çalışmalarına başlanılması planlanmıştır.

Anahtar Kelimeler Melezleme, geri melezleme, toptan seçme

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P8/518 Proje Adı Tek Yıllık Baklagil Yem Bitkileri Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş

DoğuAnadoluTarımsalAraştırmaEnstitüsü-Erzurum



Proje Lideri Dr. Pınar UYSAL Proje Yürütücüleri Pınar UYSAL,Kadir TERZİOĞLU,S. Emre DUMLU,Mustafa Merve

ÖZGÖZ,Mustafa UZUN,Erdal AKSAKALMurat ATICI Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2018 - 31.12.2020


01.01.2018 -31.12.2018


Toplam: 13.500 TL ( 2018: 6.500 TL, 2019: 3.500 TL 2020: 3.500 TL, 2021: -, 2022: - )

Proje Özeti: Yembezelyesi, otu ve tanesi için yetiştirilen, iklimi ılıman bölgelerde kışlık ara ürün, mera bitkisi

veya yeşil gübre bitkisi olarak da değerlendirilen, çok amaçlı kullanım alanına sahip bir bitkidir.

Yem bezelyesi otu, çiftlik hayvanları için çok besleyici bir kaba yem olmakla birlikte tane yem

olarak da enerji değeri oldukça yüksektir.

Bölge koşullarında yüksek verimli yem bezelyesi çeşitleri geliştirmek amacıyla ıslah programına

2009 yılında başlanmıştır. Projedemateryalolarakyerelyembezelyesipopülasyonlarıkullanılmıştır.

Tek bitki seleksiyon metodu kullanılarak birçok hat geliştirilmiştir. Geliştirilen bu hatlar yıllara

göre değişiklik göstersede, Ürünlü, Ulubatlı, Kirazlı, Töre, Gölyazı, Özkaynak ve Taşkent çeşitleri

kontrol olarak kullanılan verim denemelerinde yarıştırılmıştır. Ümit var olan 11 ve 43 numaralı

hatlar tescile sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler Yem Bezelyesi, Islah

2018 GELİŞME


Proje Adı Buğdaygil Yem Bitkilerinde Çeşit Geliştirme Çalışmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü


Proje Lideri Dr. İlker ERDOĞDU (GKTAEM)


A. Levent SEVER (GKTAEM)

A. Kadir ATALAY (GKTAEM)

Celalettin AYGÜN (GKTAEM)

Prof. Dr. Hayrettin KENDİR (Danışman-Ank. Ün.)

Prof. Dr. Metin TUNA (Danışman-Nam. Kem. Ün.)




Toplam: 46.000 TL (2015: 12.000 TL, 2016: 10.000 TL, 2017:9.000TL, 2018: 8.000 TL, 2019: 7.000 TL )

Projenin Özeti: Projede 2013 yılı sonundan tamamlanmış olan “Eskişehir’de Doğal Alanlardan Bazı Buğdaygil Yem Bitkileri Türlerinin Toplanması ve Islah Yönünden Önem Taşıyan Özelliklerinin Belirlenmesi” konulu toplama ve karakterizasyon projesi ile üretilen materyal ve bilgi kullanılarak otlak ayrığı (Agropyron cristatum) ve domuz ayrığı (Dactylis glomerata) buğdaygil türlerinde ıslah çalışmaları yürütülmektedir. Islah çalışmalarında toptan seçme yöntemi kullanılmaktadır. Projenin ilk yılı olan 2015’te toplama ve karakterizasyon projesinden seçilen ve ploidi düzeyleri belirlenen tek bitkilerden aynı ploidi düzeyinde olanlarla klon alınarak elit parselleri oluşturulmuştur. 2016 yılında bu parsellerden tohum alınmıştır. 2016 yılı PDT toplantısında toptan seçmede en az 1 generasyon daha seçme yapılması kararlaştırıldığından, elde edilen tohumlar 2016 yılı sonunda yeni gözlem bahçelerine materyal üretmek amacıyla sera koşullarında viyollere ekilmiştir. 2017 yılı ilkbahar döneminde, üretilen fidelerle yeni gözlem bahçeleri kurularak düzenli sulama ve bakım koşullarında bitkiler yetiştirilmiştir. Bundan sonra seçimler yapılarak farklı tipte populasyonlara ait tohum karışımları elde edilmiştir. Bu populasyonlar 2018 Eylül Ayı sonunda ayrı yerlerde tarlaya ekilmişlerdir. 2019 yılında ekilen bu bitkiler yetiştirilerek seleksiyon ve tohum üretimi yapılacaktır.

2016 yılı PDT’sında alınan toptan seçmede en az 1 generasyon daha seleksiyona devam edilmesi kararı nedeniyle çalışmalar uzadığından proje çalışmalarının hedefine ulaşabilmesi için 2019 PDT’nda yeni bir proje teklifi sunularak projenin uzatılması talep edilecektir.

Anahtar Kelimeler: buğdaygil, toplama, ıslah, klon, otlak ayrığı, domuz ayrığı

ARA SONUÇ


Proje Adı Buğdaygil Yem Bitkilerinde Çeşit Geliştirme Çalışmaları





A. Levent SEVER (GKTAEM) / A. Kadir ATALAY (GKTAEM) /Celalettin AYGÜN (GKTAEM) /Prof. Dr. Hayrettin KENDİR (Danışman-Ank. Ün.)


Başlama - Bitiş Tarihleri 01/01/2015-31/12/2019


Projenin Yıllara Göre Bütçesi Toplam: 46.000 TL (2015: 12.000 TL, 2016: 10.000 TL, 2017:9.000TL, 2018: 8.000 TL, 2019: 7.000 TL )

Proje Özeti: Projenin amacı doğal alanlardan toplanan ekolojik olarak uyumlu ekotipler ve bunların karakterize edilmesiyle üretilen bilgi kullanılarak Eskişehir ve benzeri ekolojik şartlarda kullanılabilecek çeşit adaylarının geliştirilmesidir. Projede kullanılan bu materyal ve bilgi “Eskişehir’de Doğal Alanlardan Bazı Buğdaygil Yem Bitkileri Türlerinin Toplanması ve Islah Yönünden Önem Taşıyan Özelliklerinin Belirlenmesi” konulu toplama ve karakterizasyon projesi ile üretilmiştir. Projede toptan seçme ıslah metodu kullanılarak otlak ayrığı (Agropyron cristatum) ve domuz ayrığı (Dactylis glomerata) buğdaygil türlerinde ıslah çalışmaları yürütülmektedir. Projenin ilk yılı olan 2015’te toplama ve karakterizasyon projesinden seçilen ve ploidi düzeyleri belirlenen tek bitkilerden aynı ploidi düzeyinde olanlarla klon alınarak elit parselleri oluşturulmuştur. 2016 yılında bu parsellerden tohum alınmıştır. 2016 yılı PDT toplantısında toptan seçmede en az 1 generasyon daha seçme yapılması kararlaştırıldığından, elde edilen tohumlar 2016 yılı sonunda yeni gözlem bahçelerine materyal üretmek amacıyla sera koşullarında viyollere ekilmiştir. 2017 yılı ilkbahar döneminde, üretilen fidelerle yeni gözlem bahçeleri kurulmuştur. Bundan sonra seçimler yapılarak farklı tipte populasyonlara ait tohum karışımları elde edilmiştir. Bu populasyonlar 2018 Eylül Ayı sonunda ayrı yerlerde tarlaya ekilmişlerdir. 2019 yılında ekilen bu bitkiler yetiştirilerek seleksiyon ve tohum üretimi yapılacaktır. 2016 yılı PDT’sında alınan toptan seçmede en az 1 generasyon daha seleksiyona devam edilmesi kararı nedeniyle çalışmalar uzadığından proje çalışmalarının hedefine ulaşabilmesi için 2019 PDT’nda yeni bir proje teklifi sunularak projenin uzatılması talep edilecektir.


YENİ TEKLİF

Proje No

Proje Adı Buğdaygil Yem Bitkilerinde Çeşit Geliştirme Çalışmalar





A. Levent SEVER (GKTAEM)

A. Kadir ATALAY (GKTAEM)

Celalettin AYGÜN (GKTAEM)

Prof. Dr. Hayrettin KENDİR (Danışman-Ank. Ün.)





Toplam: 55000 TL (2020: 15.000 TL, 2021: 14.000 TL, 2022:13.000 TL, 2023: 13.000 TL)

Özet: Bu yeni teklif projenin 2015-2019 arasında yürütülmekte olan “Buğdaygil Yem Bitkilerinde Çeşit Geliştirme Çalışmaları” ıslah projesinin devamı niteliğinde 2020-2023 yılları arasında yürütülmesi planlanmaktadır.

Türkiye genetik kaynaklar ve çeşitlilik bakımından çok önemli bir ülkedir. Ülkemiz doğal florası buğdaygil yem bitkileri türlerince de oldukça zengin olmasına rağmen, ihtiyaç duyulan tohumlar büyük oranda Avrupa ülkelerinden ithal edilerek karşılanmaktadır. Doğal alanlardan toplanan ekotiplerle yürütülecek ıslah çalışmaları bu nedenle ülkemiz için önemlidir. Son yıllarda ülkemizdeki Kamu Araştırma Kurumlarımız ve Üniversitelerimizde bu konu üzerine çeşitli araştırmalar yürütülmektedir. Bu projede ise, “Eskişehir’de Doğal Alanlardan bazı Buğdaygil Yem Bitkileri Türlerinin Toplanması ve Islah Yönünden Önem Taşıyan Özelliklerinin Belirlenmesi” konulu proje kapsamında üretilen bilgi ve materyal kullanılarak bazı buğdaygil yem bitkileri türlerine ait çeşit adaylarının geliştirilmesi çalışmaları yürütülmektedir. Toptan seçme metoduna göre adi otlak ayrığı (Agropyron cristatum) ve domuz ayrığı (Dactylis glomerata) türlerinde ıslah çalışmaları yürütülmektedir.

Çalışma sonucunda ekolojik olarak uyumlu, mera ıslah ve yem bitkileri yetiştiriciliği faaliyetlerinde kullanılabilecek çeşit adaylarını geliştirmek bu projenin en önemli beklenen yararı olacaktır.


2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TBAD/E/18/A7/P8/234 Proje Adı Buğdaygil Yem bitkileri Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü



Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Ayten TAVLAŞ Proje Yürütücüleri Zir. Müh. Erdal AKSAKAL,Zir. Yük. Müh. S.Emre DUMLU,Zir.

Müh. M.Merve ÖZGÖZ,Zir. Müh. Mustafa UZUN,Zir. Müh. Kadir TERZİOĞLU,Dr. Pınar UYSAL,Zir. Müh. Murat ATICI

Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2018- 31/12 /2022

Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018ile 31/12/2018 arası


Toplam: 89.000 TL (2018: 24.000 TL, 2019:15.500 TL, 2020: 16.500 TL, 2021: 16.500 TL, 2022:16.500 TL)

Proje Özeti: Bu projenin amacı, Doğu Anadolu Bölgesinde bulunan zengin gen kaynaklarının kullanılarak yüksek verimli ve bölge şartlarına uygun, kuru ot üretimi, mera ıslahı, suni çayır ve mera tesisleri için kullanılabilecek Koyun yumağı, Kelp kuyruğu, Otlak ayrığı, Parlak ot ve Domuz ayrığı yem bitkilerinden çeşit geliştirmektir. Koyun yumağı (Festucaovina)Islahı Çalışması : Bu çalışmada, 75 adet koyun yumağı popülasyonu kullanılmaktadır. Bu popülasyonlardan oluşturulan gözlem bahçesinden seçilen genotiplerdenploidi seviyeleri esas alınarak 14X14, 13X13 ve 7X7 olmak üzere üç farklı polikros parseli oluşturulmuştur. Elde edilen tohumlar kullanılarak Erzurum ve Pasinler lokasyonlarında bölge verim denemeleri kurulmuştur. Çayır Kelp kuyruğu (Phleumpratense) Islahı Çalışması: Bu çalışmada, 47 adet çayır kelp kuyruğu popülasyonu kullanılmaktadır. Bu popülasyonlardan oluşturulan gözlem bahçesinden seçilen genotiplerdenploidi seviyeleri esas alınarak ikişer adet 12X12 ve 8X8 olmak üzere dört farklı polikros parseli oluşturulmuştur. Elde edilen tohumlar kullanılarak Erzurum ve Pasinler lokasyonlarında bölge verim denemeleri kurulmuştur. Otlak ayrığı (Agropryroncristatum) Islahı Çalışması: Bu çalışmada, 16 adet otlak ayrığı popülasyonu kullanılmaktadır. Bu popülasyonlardan oluşturulan gözlem bahçesinden seçilen genotiplerdenploidi seviyeleri esas alınarak 8X8 ve 7X7 olmak üzere iki farklı polikros parseli oluşturulmuştur. Elde edilen tohumlar kullanılarak Erzurum ve Pasinler lokasyonlarında bölge verim denemeleri kurulmuştur. Adi parlak ot (Koeleriacristata) Islahı Çalışması : Bu çalışmada, 37 adet adi parlak ot popülasyonu kullanılmaktadır. Bu popülasyonlardan oluşturulan gözlem bahçesinden seçilen genotiplerdenploidi seviyeleri esas alınarak 10X10 ve 9X9 olmak üzere iki farklı polikros parseli oluşturulmuştur. Elde edilen tohumlar kullanılarak Erzurum ve Pasinler lokasyonlarında bölge verim denemeleri kurulmuştur. Domuz ayrığı (Dactylisglomerata) Islahı Çalışması : Bu çalışmada, 12 adet domuz ayrığı popülasyonu kullanılmaktadır. Bu popülasyonlardan oluşturulan gözlem bahçesinden seçilen genotipler kullanılarak 10X10 olmak üzere polikros parselioluşturulmuştur.Elde edilen tohumlar kullanılarak Erzurum ve Pasinler lokasyonlarında bölge verim denemeleri kurulmuştur.

YENİ TEKLİF

Proje No Proje Adı Erzurum İli Tortum İlçesi Şenyurt Köyü Mera Alanlarında Rekreasyon

Amaçlı Kullanılabilecek Bitkilerin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş

DATAE


TAGEM

Proje Lideri M. Merve ÖZGÖZ Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Yahya BULUT (Danışman) Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2020 - 31.12.2020



Projenin toplam bütçesi 19.100 TL olup, 2020 yılında kullanılacaktır. 06.2 Menkul Sermaye Üretim Giderleri 12.500 TL. 06.9 Diğer Sermaye Giderleri 6.600 TL. TOPLAM 19.100 TL.

Proje Özeti:

Meralar farklı bitki topluluklarına ev sahipliği yapması, hayvan besleme, erozyon kontrolü ve

değişik alanlarda insanoğluna pek çok fayda sağlaması yanı sıra, özellikle doğal denge içerisinde

birçok bitkinin gen kaynağı olması bakımından önemli bir doğal kaynak özelliği taşımaktadır.

Gelişen dünya ve uygulanan politikalar sonucunda bu kaynaklar hızla tükenme noktasına gelmiştir.

Bu doğal kaynakların korunması, geliştirilmesi ve her şeyden önce doğru yönetilmesi için

tanımlanması ve barındırdıkları bitki türlerinin özelliklerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu

amaçla yapılacak saha çalışmaları ile rekreasyon amacı ile kullanılabilecek bitki türlerinin tespit

edilmesi mümkündür. Hazırlanan bu proje ile farklı bitki türlerine ait veriler toplanacak ve bunların

peyzaj değeri taşıyıp taşımadıkları belirlenecektir. Bu amaçla yıl içerisinde 5 farklı dönemde,

belirlenen alanda vejetasyon etüdü ve gözlemleri yapılacak, peyzaj değeri taşıyan tek veya çok

yıllık ömre sahip bitkiler için veri tabanı oluşturacaktır.

Anahtar Kelimeler Çayır mera, gen kaynağı, rekreasyon, peyzaj.

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/17/A07/P7/003 Proje Adı Diyarbakır Koşullarında Bazı Çok Yıllık Buğdaygil Yem Bitkilerinin

Adaptasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş

GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü / Diyarbakır


TAGEM

Proje Lideri Seyithan Seydoşoğlu Proje Yürütücüleri Gökhan Gelir, Belgizar Çam Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2017 – 31.12.2020


2017-2018 (Gelişme Raporu)


Toplam: 53.000 TL (2017: 17.500 TL, 2018: 35.500 TL)

Proje Özeti:

Diyarbakır ilinde tarım ve hayvancılıkla uğraşan aile işletmeleri ve büyük çaptaki hayvancılık

işletmelereine fayda sağlayabilecek olan yapay çayır ve meraların tesisinde kullanılacak, bölgeye

adaptasyon sağlayabilen çok yıllık buğdaygil yem bitkilerinin saptanması amaçlanmıştır.

Denememiz, Diyarbakır GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi arazisinde

yürütülmüştür. Deneme, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerrürlü

olarak yürütülmüştür. Denemeler, serin iklim buğdaygil yembitkileri ve sıcak mevsim buğdaygil

yem bitkileri olmak üzere iki farklı deneme kurulmuştur. Rodos otunda (Chloris gayana Kunth)

yeşil ot verimi 4200 kg/da olarak saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler Buğdaygil Yem Bitkisi,

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TA/00/11/01/011 Proje Adı Ege Bölgesi Yem Bitkileri Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Ergül AY Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin ÖZPINAR

Dr. Ceylan BÜYÜKKİLECİ Dr. Hülya OKKAOĞLU Melek AKÇA PELEN Dr. Hakan CEBECİ


2018-2022


2018 Gelişme


Toplam: 329.600 TL (2018: 71.800 TL, 2019: 70.700 TL, 2020: 58.850 TL, 2021: 61.900 TL, 2022: 66.350 TL)

Proje Özeti: Bu proje beş alt proje; Yonca Islah Çalışmaları, Fiğ Islah Çalışmaları, İtalyan Çimi Islah Çalışmaları, İskenderiye Üçgülü Islah Çalışmaları ve Yem bezelyesi ıslah çalışmalarından oluşmaktadır. Ege Bölgesi ekolojik koşullarına uygun, ot ve tohum verimleri yüksek ve hastalıklara dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi projelerin amacıdır. 1967 yılında başlayan ıslah çalışmaları sonucu bugüne kadar; 10 adet adi fiğ, 3 adet macar fiği, 2 adet tüylü fiğ, 2 adet koca fiğ, 2 adet yonca, 1 adet acem üçgülü, 1 adet İskenderiye üçgülü, 1 adet arı otu, 2 adet İtalyan çimi ve 1 adet kamışsı yumak çeşitleri olmak üzere toplam 25 adet yem bitkisi çeşidi tescil ettirilmiştir. 1979 yılında Ürem 79 adi fiğ, Menemen 79 ve Efes 79 tüylü fiğ, Egebeyazı 79 macar fiği, 1982 yılında Kubilay 82, Demet 82 acem üçgül, Efe 82 tek yıllık çim, 1997 yılında Bergama 97, Ulucak 97 adi fiğ, 1999 yılında Cumhuriyet 99, Selçuk 99 adi fiğ, 2004 yılında Alsancak yonca, 2005 yılında Bozdağ ve Dikili koca fiğ, 2010 yılında Soner, Alper, 2013 yılında Doruk ve Ürkmez adi fiğ, Özpınar yonca, 2017 yılında Enes ve Final macar fiği, Efsane iskenderiye üçgülü, Feyza arı otu çeşitleri tescil ettirilmiştir. 2018 yılında Elif İtalyan çimi çeşidi tescil ettirilmiştir. I. ALT PROJE: YONCA ISLAH ÇALIŞMALARI Alt Proje Lideri: Dr. Hüseyin ÖZPINAR Alsancak ve Özpınar çeşitlerimize ait elit bahçeleri yenilenmiştir. Bölge verim denemelerinde başarılı sonuçlar alan ETAE MS 4 ve ETAE MS 5 sentetik çeşit adaylarının elit bahçesi kurulmuştur. Alsancak, Özpınar ve ETAE MS 5’in klonlanlanması tamamlanmıştır. ETAE MS 5 aday çeşidimizin tescil başvurusu kabul edilmiş, çeşit tescil denemeleri kurulmuştur. II. ALT PROJE: FİĞ ISLAH ÇALIŞMALARI Alt Proje Lideri: Ergül AY

KKTC yerel fiğ popülasyonlarından teksel seleksiyonla elde edilen, Kıbrıs ve İzmir’de kurulan bölge verim denemesinde yüksek performans gösteren ETAE VS 6 ve ETAE VS 8 no’lu hatların çeşit tescil denemelerinin 2. yılı tamamlanmıştır. Tescilli çeşitlerimizden Alper, Doruk, Cumhuriyet 99, Selçuk 99 ve Ürkmez’in sertifikalı tohumluk üretimleri gerçekleştirilmiştir. ENES ve FİNAL macar fiği çeşitlerimizin ıslahçı materyali tohumluk üretimleri yapılmıştır. III. ALT PROJE: İTALYAN ÇİMİ ISLAH ÇALIŞMALARI

Alt Proje Lideri: Dr. Hakan CEBECİ İtalyan çimi ıslah çalışmalarında ETAE LM 80 ve ETAE LM 60 çeşit adaylarına ait elit tohumluk üretimleri yapılmıştır. ETAE LM 60 no’lu adayımızın çeşit tescil denemelerinin 2. Yılı tamamlanmıştır. ETAE LM 80’in çeşit tescil denemeleri tamamlanmış ELİF ismiyle tescil ettirilmiştir. Çeşidimizin elit ve ıslahçı materyali tohumluk üretimi yapılmıştır.

IV. ALT PROJE: İSKENDERİYE ÜÇGÜLÜ ISLAH ÇALIŞMALARI Alt Proje Lideri: Melek AKÇA PELEN

Proje çerçevesinde yürütülen çalışmalarda İskenderiye üçgülünde geliştirilen yüksek verimli, çok biçimli ETAE TA 30 no’lu adayımızın çeşit tescil denemeleri tamamlanmış EFSANE ismiyle tescil ettirilmiştir. Çeşidimizin ıslahçı materyali tohumluk üretimi yapılmıştır. Arı otu ıslah çalışmalarında, ETAE AO 5 no’lu adayımıza ait çeşit tescil denemeleri tamamlanmış FEYZA ismiyle tescil ettirilmiştir. Çeşidimizin ıslahçı materyali tohumluk üretimi yapılmıştır.

V. ALT PROJE: YEM BEZELYESİ ISLAH ÇALIŞMALARI Alt Proje Lideri: Dr. Hülya OKKAOĞLU

Ulusal Gen Bankası ve yurtiçi değişik kaynaklardan temin edilen 171 adet populasyon 6 adet standart çeşitle Augumented deneme desenine göre gözlem bahçesi kurulmuştur. Tohum verimi açısından değerlendirildiğinde, istatistik analiz sonuçlarına göre genotipler arası fark önemsiz bulunmuştur. Populasyonların tohum verimleri 1395-4 gram ile geniş varyasyon gösterirken, standartlar çeşitler ise 1825 ile 76 gram arasında değerlere sahip olmuştur. 2016-2017 yılı gözlem bahçesinden tohum verimi açısından öne çıkan 28 populasyon, 2 standart çeşit ile, 30 tek bitki olacak şekilde ıslah bahçesi oluşturulmuştur. 2016-2017 ıslah bahçesinden tohum verimi ve erkencilik–orta erkencilik kriterleri göz önüne alınarak yüksek performans gösteren 23 adet hat 2 standart çeşit ile latis deneme desenine göre mikro verim denemesi kurulmuştur.Yapılan analiz sonucuna göre tohum verimi bakımından genotipler arasındaki fark önemli bulunmuştur. Tohum verimleri 1424 ile 397 gram aralığında belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Yonca, adi fiğ, Macar fiği, İskenderiye üçgülü, arı otu, yem

bezelyesi, İtalyan çimi

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TA/11/11/01/006 Proje Adı Çim Bitkileri Çeşit Geliştirme Projesi





Proje Lideri Melek AKÇA PELEN Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin ÖZPINAR

Ergül AY Dr. Hülya OKKAOĞLU Dr. Hakan CEBECİ


2016-2020


2018 Gelişme


Toplam: 90.000 TL (2016:14.000 TL, 2017:16.000 TL, 2018:18.000 TL 2019: 20.000TL, 2020: 22.000 TL)

Proje özeti: Farklı çim bitkileri türleri üzerinde başlatılan ıslah çalışmalarına çok yıllık çim çeşit

adayımızın (ETAE LP- 1) tescil denemeleri (FYD) tamamlanmış, GÖKTÜRK ismi ile tescil

ettirilmiştir. Tescil edilen çeşidimize ait ıslahçı tohumluğu üretimi yapılmıştır. Özel sektör

tohum firması ile anlaşma yapılarak elit tohumluk üretim ekimi yapılmıştır. Ayrıca kamışsı

yumak türünde Nilüfer ismi ile yem bitkisi amaçlı 2013 yılında tescil edilen çeşidimizin

tohumları yeniden bir ıslah döngüsü yapılarak yeşil alan çim bitkisi olarak değerlendirme

potansiyeli olan beş adet rizomlu tek bitki seçilmiştir. Seçilen bitkiler klonlanarak elit bahçesi

oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler: İngiliz çimi, çok yıllık çim, kamışsı yumak

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TA/00/11/01/009 Proje Adı Karadeniz Bölgesi Yem Bitkileri Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü- SAMSUN Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Lideri Dr. Necda ÇANKAYA Proje Yürütücüleri Kadir İSPİRLİ, Fatih ALAY Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2018-31.12.2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12/2018 arası


Toplam: 125.000 TL (2018: 35.000TL, 2019: 25.000TL, 2020: 25.000TL, 2021: 20.000TL, 2022: 20.000TL)

Proje Özeti: Ülkemizde 2017 yılı verilerine göre; 23.375 milyon hektar alanda tarım yapılmakta; tarım yapılan alanlarda tarla bitkilerinin ekim alanı 15.532 milyon hektar ve tarla bitkileri içinde yem bitkilerinin ekiliş alanı da 2.687,000 hektardır.

Yaklaşık 3000 endemik türe sahip olan ülkemizde, milli çeşit listesinde bulunan tescilli ve

üretim izinli yem bitkisi tür ve çeşitleri sınırlı sayıda bulunmaktadır. Bunlar içerisinde çoğunluğu

özel firmaların yabancı ülkelerden getirdiği ve üretim izni aldığı veya tescil ettirdiği çeşitler

oluşturmaktadır. Ülkemiz çiftçilerine yabancı firma tohumlarının satışı sonucu çiftçilerimize ve

ülkemize mali yük getirmekle beraber kendi ülkemizde yerli yem bitkisi tür ve çeşitlerimizin

geliştirilme zorunluluğuna gerek duyulmaktadır. Bu sebepden dolayı bölgemizin iklim ve

topografya bakımından birbirinden farklılık arz eden sahil ve iç kesiminde farklı yem bitkisi tür ve

cinslerine ait çeşitlerin geliştirilmesi çalışmalarına devam edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla

önceki yıllarda ıslah edilip tescil aşamasına getirilen baklagiller (Gelemen üçgülü ve Çayır üçgülü)

ve 2018 yılında tescil edilen “İlkadım” İtalyan çimi yem bitkimize ek olarak, kamışsı yumak

(Festuca arundinaceae Schreb.), ak üçgül (Trifolium repens L.) ve domuz ayrığı (Dactylis

glomerata ) türlerine ait genotiplerin tohumları 2013-2014 yıllarında Samsun, Amasya, Tokat ve

Ordu illeri doğal alanlarından toplanmıştır. Toplanan materyallerin morfolojik karakterizasyonu

2015-2016 ve 2017 yıllarında yapılarak, buğdaygillerde yem bitkisi ve mera tipi özelliğinde;

baklagil yem bitkisinde de mera özelliğinde olabilecek 40’ ar popülasyon belirlenmiştir. Belirlenen

40’ ar popülasyonun herbirinden 10’ ar klon alınarak araziye dikimleri gerçekleştirilmiştir. Bu

bitkilerde ilk yıl (2018 yılında) kültürel ve kimyasal bakım ve mücadele çalışmaları

gerçekleştirilmiştir. Araştırma, sentetik varyete ıslah yöntemine göre yürütülecek olup; temel

amacımız, bu yem bitkilerinde ıslah çalışmalarına başlayarak hem mera karışımlarında hem de

hayvancılıkla uğraşan çiftçilerimizin kullanabileceği yem bitkisi çeşitleri geliştirmektir.

Anahtar Kelimeler Yem bitkisi, ak üçgül, domuz ayrığı, kamışsı yumak, ıslah

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/17/A05/P7/005 Proje Adı Fiğ Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş



Proje Lideri Gazi ÖZCAN Proje Yürütücüleri Mehmet Tezel, R.Çağatay Arıcı, Berat Demir, M.Sait Karaca Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2017 – 31.12.2021 (5 Yıl)



Toplam: 90.000 TL (2017:30.000 TL, 2018:16.000 TL, 2019:15.000 TL, 2020:15.000 TL, 2021:14.000 TL)

Proje Özeti:

Proje, ülkemiz kaba yem açığının giderilmesi hedefine dönük olarak, Orta Anadolu

koşullarına uygun yeni fiğ (macar fiği, adi fiğ, koca fiğ) çeşitlerinin geliştirilmesi amacıyla

başlatılmıştır. Bu kapsamda, Orta Anadolu ve Geçit bölgelerinde bulunan yerel

popülasyonlar ile yurtiçi ve yurtdışı hatların temin edilmesi, teksel seçme prosedürü ile ıslah

çalışmalarının yapılması ve çeşit tesciline gidilmesi hedeflenmiştir.

2018 yılı itibariyle mevcut hat/popülasyon sayıları, Macar fiğinde 62, Koca fiğde 1, Adi fiğde

ise 13 adettir.

2017-2018 yılı Macar fiği bölge verim denemeleri Konya Merkez lokasyonunda

yürütülmüştür. 8 hat ve 6 standartla yürütülen deneme sonucunda kuru ot verim ortalaması

986,2 kg/da, dane verimi ortalaması ise 129,9 kg/da olarak gerçekleşmiştir.

Adi fiğ 2018 yılı çalışmaları kapsamında 2 adet BVD seti oluşturulmuştur. Deneme 1, 14 hat

3 standart ile tesis edilmiştir. Dane verim ortalaması 38,1 kg/da, kuru ot verim ort. ise 160,9

kg/da olarak gerçekleşmiş olup, 6 hattımız her iki parametre yönünden de ortalamanın

üzerinde verim performansı göstermişlerdir. Deneme 2, 12 hat ve 3 standart ile tesis

edilmiştir. Dane verim ortalaması 21,6 kg/da, kuru ot verim ortalaması ise 150,3 kg/da olarak

gerçekleşmiş olup, 6 hattımız her iki parametre bakımından da deneme ortalamasının

üzerinde performans göstermişlerdir. Aynı deneme setlerinin 2.yılı 2019 yılında Enstitümüz

arazilerinde tesis edilecektir.

Anahtar Kelimeler Macar fiğ, Adi fiğ, Islah, Çeşit, Kaba yem

2018 GELİŞME

Proje No

Proje Başlığı KKTC Koşullarına Uygun Fiğ Hatlarının Geliştirilmesi ve Çeşit Tescili

Proje Yürütücüsü Dr. Reşat Değirmenci

İşbirliği Yapılan Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü- İzmir

Proje Danışmanları Dr. Hüseyin Özpınar



Projenin Bütçesi

Proje Özeti: KKTC’de, yaklaşık 70.000 dönüm alanda fiğ yetiştiriciliği yapılmaktadır

(İstatistik ve Planlama Şubesi, 2008) ve bu üretimin büyük bir çoğunluğunu Kıbrıs’ta var olan

yerel populasyon oluşturmaktadır. Tohum sıkıntısı olmadığı sürece bu populasyonla üretim

yapmayı tercih eden üreticiler sıkıntı olması durumunda tohum ihtiyaçlarını Türkiye’den

getirilen adi fiğ çeşitleriyle karşılamaktadırlar. Türkiye’den gelen adi Fiğ çeşitlerine göre

kurak koşullara daha fazla dayanan ve tohum verimi birçok bölgede daha yüksek olan bu

populasyon bugüne kadar çeşit haline getirilmemiştir. İki dilim halinde gerçekleştirilecek bu

projenin birinci diliminde; bu yerel populasyondan ilk yıl 500-1000 adet bitki ocak usulü ekilip

belirli gözlemler yapılmak suretiyle 50 bitki seçilecek. Daha sonra ikinci yıl bu elit bitkiler

sıralara ekilip beğenilen 30 hat seçilecek. Üçüncü yıl ise bu hatlar ile ön verim denemeleri

kurulup iyi olan 10 hat belirlenecek ve dördüncü ve beşinci yıllarda bu seçilen 10 hat ile bölge

verim denemeleri kurulup tescil denemesi için başvuru yapılacak. Projenin ikinci diliminde

ise; Altıncı ve yedinci yıllarda çeşit tescil denemeleri yapılacak ve elit tohum üretilecek ve

Sekizinci yıl ise çeşit tescil edilecek. Çeşit haline getirilecek bu yerel populasyonun tohumları

devlet tarafından üretilip üreticiye uygun fiyata satılacak ve Arpa–Fiğ rotasyonu Kuru Tarım

sistemi içerisinde yaygınlaştırılarak her yıl üst üste tahıl yetiştirilmek suretiyle değerlendirilen

bu alanların ıslahı da gerçekleştirilmiş olacaktır.

Dönem Bulguları:

2016-2017 sezonunda, Tescil için başvuru yapılmış, farklı bölgelerde denemeler kurulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Fiğ, Yerel Populasyon, Tohum Verimi

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TBAD/16/A03/P01/004 Proje Adı Macar Fiği (Vicia pannonica Crantz.) Bitkisinde Gama Işını

Uygulaması İle Mutasyon Islahı Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar


Proje Lideri Berna EFE Proje Yürütücüleri Yrd. Doç. Dr. Sabahaddin ÜNAL, Hacer MİNTAŞ, Erdal Eren

YELER, Dönüş ERMİŞER Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2016-31/12/2020 Raporun Ait Olduğu Dönem

2017-2018


Toplam: 35.000 TL (2016: 7.000 TL, 2017: 7.000 TL, 2018: 7.000 TL, 2019:7.000 TL, 2020: 7.000 TL)

Proje Özeti: Bu projeyle Macar fiğinde mutasyon ıslahı yolu ile genetik varyasyon oluşturmak ve bu varyasyon içerisinden yeni çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Projede Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen, Anadolu Pembesi-2002, Oğuz-2002 ve Tarm Beyazı-98 Macar fiği çeşitleri materyal olarak kullanılmaktadır.

Islah yöntemi olarak Mutasyon ıslahı uygulanmaktadır. Deneme materyaline fiziksel mutagen gama ışını Co60 kaynağı ile 0,40, 60, 80 ve 100 Gy dozları uygulanmıştır.

M1 ile M2 bitkilerinde bazı morfolojik gözlemler yapılmıştır. M3 bitkilerinde M1 ve M2 sonuçları da dikkate alınarak bitki seçimi gerçekleştirilmiştir. M4 bitkilerinde de morfolojik gözlem sonuçlarına göre bitki seçimi yapılmıştır. Aynı zamanda materyalin tohumluk üretim işlemi de gerçekleştirilmiştir.

2014-2015 sezonunda gözlem bahçesindeki mevcut M5 materyali üzerinde yapılan gözlemler neticesinde seçilen materyaller performanslarının belirlenmesi için verim denemelerine alınmıştır.

2015-2016 sezonunda üç adet verim denemesi ekimi yapılmıştır. Ancak çıkışlar üniform olmadığından denemelerden bir tanesi iptal edilmiş, bir diğerinde de tekerrürün bir tanesi iptal edilmiştir. Bu üç adet verim denemesi 2016-2017 sezonunda yeniden tesis edilmiştir.

2016-2017 sezonunda verim denemelerinde bazı gözlemler alınmış ve değerlendirilmiştir. Tarm Beyazı-98 çeşidi ve bu çeşidin mutant hatlarının değerlendirildiği birinci denemede ana sap uzunluğu ve ana sap kalınlığı bakımından kontrol çeşitler (Tarm Beyazı-98 ve Kansur) ve mutant hatlar arasında % 5 düzeyinde önemli farklılık bulunmuştur. Mutant hatlardan özellikle TB805, TB807, TB1002 ve TB1008 numaralı hatlar öne çıkmıştır. Anadolu Pembesi-2002 ve Oğuz-2002 çeşitleri ile bu çeşitlerin mutant hatlarının değerlendirildiği ikinci denemede kontrol çeşitler ve mutant hatlar arasında alınan gözlemlerin hiçbirinde önemli bir farklılık tespit edilmemiştir. Ancak AP801, AP1001, OG605, OG802 ve OG1004 numaralı hatlar bazı özellikler bakımından kontrol çeşitlere göre daha yüksek değerler almışlardır. Oğuz-2002 çeşidi ve bu çeşidin hatlarıyla sadece tane verimi amacıyla kurulan üçüncü denemede alınan gözlemler bakımından kontrol çeşit ve mutant hatlar arasında önemli bir farklılık bulunmamıştır.

2017-2018 sezonunda mutant hatların tohumluk üretimleri yapılmıştır. Sonbahar 2018’de yeterli tohuma sahip hatlar ile standart çeşitlerin yer aldığı iki adet verim denemesi ekimi gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler Fiziksel mutagenler, gama ışını, Macar fiği

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/17/A05/P7/005 Proje Adı Fiğ Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Gazi ÖZCAN Proje Yürütücüleri Mehmet Tezel, R.Çağatay Arıcı, Berat Demir, M.Sait Karaca Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2017 – 31.12.2021 (5 Yıl)


01.01.2018 – 31.12.2018


Toplam: 90.000 TL (2017:30.000 TL, 2018:16.000 TL, 2019:15.000 TL, 2020:15.000 TL, 2021:14.000 TL)

Proje Özeti: Proje, ülkemiz kaba yem açığının giderilmesi hedefine dönük olarak, Orta Anadolu

koşullarına uygun yeni fiğ (macar fiği, adi fiğ, koca fiğ) çeşitlerinin geliştirilmesi amacıyla

başlatılmıştır. Bu kapsamda, Orta Anadolu ve Geçit bölgelerinde bulunan yerel

popülasyonlar ile yurtiçi ve yurtdışı hatların temin edilmesi, teksel seçme prosedürü ile ıslah

çalışmalarının yapılması ve çeşit tesciline gidilmesi hedeflenmiştir.

2018 yılı itibariyle mevcut hat/popülasyon sayıları, Macar fiğinde 62, Koca fiğde 1, Adi fiğde

ise 13 adettir.

2017-2018 yılı Macar fiği bölge verim denemeleri Konya Merkez lokasyonunda

yürütülmüştür. 8 hat ve 6 standartla yürütülen deneme sonucunda kuru ot verim ortalaması

986,2 kg/da, dane verimi ortalaması ise 129,9 kg/da olarak gerçekleşmiştir.

Adi fiğ 2018 yılı çalışmaları kapsamında 2 adet BVD seti oluşturulmuştur. Deneme 1, 14 hat

3 standart ile tesis edilmiştir. Dane verim ortalaması 38,1 kg/da, kuru ot verim ort. ise 160,9

kg/da olarak gerçekleşmiş olup, 6 hattımız her iki parametre yönünden de ortalamanın

üzerinde verim performansı göstermişlerdir. Deneme 2, 12 hat ve 3 standart ile tesis

edilmiştir. Dane verim ortalaması 21,6 kg/da, kuru ot verim ortalaması ise 150,3 kg/da olarak

gerçekleşmiş olup, 6 hattımız her iki parametre bakımından da deneme ortalamasının

üzerinde performans göstermişlerdir. Aynı deneme setlerinin 2.yılı 2019 yılında Enstitümüz

arazilerinde tesis edilecektir.

Anahtar Kelimeler Macar fiğ, Adi fiğ, Islah, Çeşit, Kaba yem

2018 GELİŞME

Proje Başlığı Trakya Bölgesi Yem Bitkileri Araştırmaları Proje No TAGEM/TBAD/13/A03/P01/004 Proje Lideri Cemile KARAMAN GEZENOĞLU Proje Yürütücü Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü-EDİRNE Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Başlangıç Yılı 01/01/2018 Projenin İlgili Olduğu Dönem 01/01/2018-31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi Proje Özeti: Trakya-Marmara bölgesi için geniş adaptasyon kabiliyetine ve yüksek kuru ot,

yeşil ot verimine sahip soğuğa dayanıklı kaliteli çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

Ayrıca bu projeyle, yem bitkilerinde ortaya çıkan kaliteli tohumluk ihtiyacını karşılamak

üzere ihtiyaç duyulan yem bitkileri çeşitlerinin geliştirilmesi ve kaliteli tohumluk talebinin

karşılanması için tohumlukların üretimi amaçlanmaktadır.

Yem bezelyesi ve fiğde; yerli ve yabancı menşeili materyaller kullanılmakta, Fiğ ıslah

çalışmalarında; seleksiyon, yem bezelyesi ıslah çalışmalarında ise melezleme ve seleksiyon

yöntemi uygulanmaktadır.

2017-18 yılında, yaygın fiğ verim denemesi 3 standart 2 hat toplam 5 genotipten oluşan

yaygın fiğ verim denemesi Tesadüf Blokları deneme desenini göre kurulmuş olup denemede

yeşil ot verimleri 2956-2270 kg arasında, kuru ot verimleri 740-565 kg arasında değişim

göstermiştir.

2018-19 üretim yılında, Icarda kanalıyla elde edilen materyalden, yaygın fiğ gözlem

bahçesinde 39 genotipin ekimi gerçekleştirilmiştir. Yaygın fiğ verim denemesi 2 standart 6

hat toplam 8 genotipin; Bölge verim denemesi 2 standart 3 hat toplam 5 genotipin Tesadüf

Blokları Deneme Desenine göre Kırklareli lokasyonunda ekimi gerçekleştirilmiştir.

2017-18 yılı yem bezelyesi çalışmalarında, yem Bezelyesi (Ot/Tane) 15 genotip, Tesadüf

Blokları Deneme Desenine göre kurulmuş, ancak denemelerde yeknesak çıkış sağlanamadığı

için iptal edilmiştir. Seleksiyon yöntemiyle elde edilen Kurtbey yem bezelyesi 2018 yılında

tescil edilmiştir. 2017-18 yılında üretim yılındaki yem bezelyesinde 10 adet melezleme

yapılmış ancak 3 tanesinden tohum elde edilmiştir. F3 kademede 10 tane ve F4 Kademede

11 adet materyalin ekimi gerçekleştirilmiştir.

2018-19 yılında; F1 kademede 3, F4 kademede 10 ve F5 kademede 11 adet materyalin

ekimi gerçekleştirilmiş, 31 adet; yem bezelyesi gözlem bahçesi oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler : Yem bitkileri, ıslah, genotip, verim

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TBAD/17/A07/P7/002 Proje Adı Korunga Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş




Proje Lideri Berna EFE Proje Yürütücüleri Yrd. Doç. Dr. Sabahaddin ÜNAL, Hacer MİNTAŞ, Erdal Eren

YELER, Turgay ŞANAL, Dr. Aydemir BARIŞ, Dr. Cenk YÜCEL Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2017-31/12/2021 Raporun Ait Olduğu Dönem

2017-2018


Toplam: 35.000 TL (2017: 12.000 TL, 2018: 6.000 TL, 2019: 6.000 TL, 2020:6.000 TL, 2021: 5.000 TL)

Proje Özeti: Bu projeyle verim ve kalite özellikleri iyi, adaptasyon kabiliyeti yüksek korunga çeşidi ya da

çeşitleri geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Projede toptan seleksiyon ıslah yöntemi uygulanmaktadır.

Projenin ilk aşamasında izole alanlarda tohum üretimleri yapılan korunga deneme materyalleriyle

ön verim denemesi tesis edilmiş ve mevcut materyallerin performansları tespit edilmiştir. Ön verim

sonuçlarına göre standart çeşitlerin üzerinde verim sağlayan materyallerle bölge verim denemesi

kurulmuş ve tamamlanmıştır. Bölge verim deneme sonuçlarına göre L-1403 ve L-1407 numaralı

materyallerin yeterli tohumluk miktarına sahip olunduktan sonra tescil işlemlerinin başlatılmasına

karar verilmiştir. Projenin gelecek dönem çalışmaları için farklı gen bankalarından ve bölgede icra

edilen tohum toplama faaliyetlerinden sağlanan materyallerle zenginleştirilmesi de

sürdürülmektedir. Projede ayrıca Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü İkizce

Araştırma ve Uygulama Çiftliği’nde korunga kök kurdu zararlısının belirlenmesi için çalışma

yapılmıştır. Bölgede Bembecia scopigera türü saptanmış ve Sphenoptera carceli türünün

bulunmadığı belirlenmiştir. Kök boğazı zararlısı Bembecia scopigera’nın tercihinin belirlenmesi

amacıyla kontrol Özerbey-03 çeşidi ve L-1402, L-1403, L-1407, L-1730, L-1733 numaralı

materyallerin yer aldığı bir deneme ekimi gerçekleştirilmiştir. Projede 2017-2018 sezonunda 2015

yılında tesis edilmiş olan gözlem bahçesinden alınan iki yıllık gözlem sonuçlarına göre öne çıkan

6 adet materyal (L-1245, L-1745, L-1781, L-1784, L-1787, L-1788) seçilmiş ve 2018 ilkbaharında

seçilen materyaller 1812 bitki olacak şekilde tarlaya şaşırtılmıştır. 2018-2019 sezonunda bu bitkiler

içerisinden tek bitki seçimlerinin yapılması planlanmıştır.

Anahtar Kelimeler Çeşit, Ot Verimi, Korunga Kök Kurdu

2018 GELİŞME

Proje No TAGEM/TBAD/B/18/A7/P8/522 Proje Adı Korunga Islah Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Erdal AKSAKAL Proje Yürütücüleri Kadir TERZİOĞLU, Süreyya Emre DUMLU, Mustafa

UZUN, Murat ATICI, M. Merve ÖZGÖZ, Dr. Pınar UYSAL, Ayten TAVLAŞ, Dr. Şerafettin ÇAKAL

Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2022 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12/2022 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨) Toplam: 77.100 TL (2018: 37.200 TL, 2019: 15.700 TL,

2020: 9.900 TL, 2021: 7.150 TL, 2022: 7.150 TL)

Proje Özeti:

Baklagil yem bitkilerinden ot tipi çeşitlerin mera şartlarına uyumları çok güçdür. Meraya iyi adapte

olabilecek mera tipi baklagil yem bitkisi ıslahı bu nedenle önem arz etmektedir. Günümüzde henüz

tescillenmiş mera tipi korunga çeşidi mevcut değildir. Projenin bu diliminde meraların ıslahında

kullanılabilecek yatık ve yarı yatık formda yüksek verimli ve kaliteli, korunga çeşitlerinin ıslah

edilmesi amaçlanmaktadır. Araştırma materyali Doğu Anadolu Bölgesi Çayır Mera Alanlarında

Bulunan Yem Bitkilerinin Kültüre Alınma Olanaklarının Araştırılması Projesi kapsamında

toplanmıştır. 3 yıl gen bahçesinde performansı izlenmiş korunga hatları araştırmanın materyalini

oluşturacaktır. Proje kapsamında yabancı döllenen bitkiler için ana hat seleksiyonu yöntemi

uygulanacaktır. Ortalama verilere göre bitki boyu 13-84 cm, sap sayısı 13-87 adet, yan dal sayısı

4 - 7 adet, ana sap kalınlığı 2,46 ile 6,58 mm arasında değiştiği gözlemlenmiştir. Ayrıca çiçek rengi

pembe-eflatun, bitki habitusunun ise 1, 2, 8 nolu hatlarda dik diğerlerinin ise yarı yatık olduğu

tespit edilmiştir (Elçi ve Açıkgöz 1993). 15 hat üzerinden yapılan ölçüm ve gözlemler sonucunda

öne çıkan hatlar üzerinden değerlendirme yapılacaktır. Yeterli tohum miktarına ulaşıldığı dönemde

ön verim denemeleri tesis edilecektir.

Anahtar Kelimeler Korunga,Islah,Çeşit,Mera

SICAK İKLİM TAHILLARI ARAŞTIRMALARI PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI

(24 ŞUBAT-03 MART 2019)

25 ŞUBAT 2019 PAZARTESİ

ORTAK AÇILIŞ 09:30-12:30

YEMEK ARASI 12:30-14:00 I. OTURUM 14:00 - 15:30

Dursun PARSAK

Açılış

TAGEM

Başkanlık Divanının Oluşturulması ve Gündem Hakkında Görüşmeler

Ülkesel Çeltik Islah Araştırmaları

Proje lideri/Sunan

Proje/Sunum Adı

Kurum Projenin Durumu

Dr. Halil SÜREK

Trakya Marmara Bölgesi Çeltik Islah Araştırmaları

TTAE Devam

18-21

Dr. Halil SÜREK

Hibrit Çeltik (Oryza sativa L.) Islah Araştırmaları

TTAE Devam 16-20

Ahmet DUMAN Kütahya-Konya-Kırklareli İllerinde Tescil Edilmiş Yeni Mısır Çeşitlerinin Tanıtılması Projeleri

MAE Bilgi

ARA 15:30-15:50

II. OTURUM 15:50-18:00

Ülkesel Çeltik Islah Araştırmaları

Proje lideri/Sunan

Proje/Sunum Adı

Kurum Projenin Durumu

Serkan YILMAZ

Karadeniz Bölgesi Çeltik Islah Araştırmaları KTAE Devam 18-22

Dr. Erkan ÖZATA

Karadeniz Bölgesi Mısır Islah Araştirmalari

KTAE

Sonuç

Dr. Erkan ÖZATA

Karadeniz Bölgesi Mısır Islah Araştirmalari

KTAE

Yeni

Teklif

26 ŞUBAT 2019 SALI

I.OTURUM 09:00-10:30

Dr. M.Cavit SEZER Bazı Şeker Mısır Genotiplerinin Genetik, Morfolojik ve Teknolojik Olarak Tanımlanması

MAEM Devam 16-20

Dr.Rahime CENGİZ Dr. M.Cavit SEZER

Marmara Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları MAEM Sonuç

Dr.Rahime CENGİZ-Dr.M.Cavit SEZER

Marmara Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları MAEM Yeni Teklif

ARA 10:30-10:50

II. OTURUM 10.50-12.30

Dr. İbrahim CERİT

Özel Sektör-Enstitü İşbirliği İle Yerli Hibrit Mısır Çeşit Geliştirme Projesi (2007/1)

DATAE Bilgi

Mehmet PAMUKÇU

Cin Mısırında Adaptasyon Yeteneği Yüksek, Kaliteli, Verimli, Yerli Hat ve Çeşitlerin Geliştirilmesi (TÜBİTAK 1003)

BATEM Bilgi

Mehmet TEZEL

Orta Anadolu Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları

BDUTAE

Devam (18-21)


III. OTURUM 14:00-15:30

ÜLKESEL SICAK İKLİM TAHILLARI ENTEGRE ÜRÜN YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI

Ülkesel Mısır Islah Araştırmaları

Dr.Rahime CENGİZ

Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi

MAEM

Sonuç 14-18

Dr.Rahime CENGİZ


MAEM

Yeni Teklif

Şehmus ATAKUL Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Bölge Verim ve Adaptasyon Araştırmaları

GAPUTAEM Sonuç

Şehmus ATAKUL Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Bölge Verim ve Adaptasyon Araştırmaları

GAPUTAEM Yeni Teklif

ARA 15:30-15:50

IV. OTURUM 15:50-18:00

Dr. Hüseyin ÖZPINAR

Ege Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları Silajlık Mısır Çeşit Geliştirme Islahı

ETAE

Devam 17-21

Dr. İbrahim CERİT Çukurova Mısır Islah Araştırmaları DATAEM Sonuç

Dr. İbrahim CERİT Çukurova Mısır Islah Araştırmaları DATAEM Yeni Teklif

Mehmet PAMUKÇU

Akdeniz Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları

BATEM

Sonuç

Dr. Şekip ERDAL

Akdeniz Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları

BATEM

Yeni Teklif

27 ŞUBAT 2019 ÇARŞAMBA

I.OTURUM 09:00-10:30

Ferhat OĞURLU Ülkesel Mısır Materyallerinde Yağ Asiti Kompozisyonlarının ve Yağ Asitleri Arasındaki Korelasyonun Belirlenmesi

GAPUTAEM Yeni Teklif

Dr. Timuçin TAŞ

GAP Bölgesine Uygun Mısır Hat ve Çeşitlerinin Belirlenmesi

GAP TAE

Sonuç

Dr. Timuçin TAŞ

GAP Bölgesine Uygun Mısır Hat ve Çeşitlerinin Belirlenmesi

GAP TAE

Yeni Teklif

Rahime CENGİZ

Özel Sektör-Enstitü İşbirliği İle Yerli Hibrit Mısır Çeşit Geliştirme Projesi (2007/1)

MAE Bilgi

ARA 10:30-10:50

II. OTURUM 10.50 – 12.30

Dr. Timuçin TAŞ Güneydoğu Anadolu Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları

GAPTAEM Yeni Teklif

Dr.Rahime CENGİZ Tübitak 4007 Sürdürülebilir Tarımda Bitki Islahı ve Tarımsal İnovasyon

MAE Bilgi

Ahmet DUMAN Bursa İli Nilüfer İlçesi Yeni Tescil Edilmiş Mısır Çeşitlerinin Tanıtılması ve Yaygınlaştırılması

MAE

Bilgi


III. OTURUM 14:00-15:30

Dr. M. Cavit SEZER

Bazı Şeker Mısır Genotiplerinin Genetik, Morfolojik ve Teknolojik Olarak Tanımlanması

MAE

Devam

Dr. Mesut ESMERAY

Ülkesel Mısır Islah Biyoteknoloji Araştırmaları

MAE

Sonuç

Dr. Mesut ESMERAY

Ülkesel Mısır Islah Biyoteknoloji Araştırmaları

MAE

Yeni Teklif

Bülent CENGİZ

Ülkesel Mısır Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

MAE

Sonuç

ARA 15:30-15:50

IV.OTURUM 15:50-18:00

Mehmet Ali TÜRKAY

Çukurova Bölgesinde Mısır Koçan Kurdu (Sesamia Nonagrioides Lef.) ve Mısır Kurdu (Ostrinia Nubilalis Hübn.)’na Dayanıklı Mısır Islahı

DATAE

Sonuç

Mehmet Ali TÜRKAY

Çukurova Bölgesinde Mısır Koçan Kurdu (Sesamia Nonagrioides Lef.) ve Mısır Kurdu (Ostrinia Nubilalis Hübn.)’na Dayanıklı Mısır Islahı

DATAE

Yeni Teklif

Dr. GÖNÜL CÖMERTPAY

Heterotik Grupları ve Pedigrileri Belirli Bazı Mısır Gen Kaynaklarına Ait Saf Hatlar ile Yerel Mısır Populasyonlarının Melez Mısır Geliştirmede Kullanılması

DATAE

Devam 16-20

Bülent CENGİZ


MAE

YeniTeklif

28 ŞUBAT 2019 PERŞEMBE

I.OTURUM 09:00-10:30

Mehmet ÖTEN Sorgum (Sorgum bicolor L.) Islah Çalışmaları BATEM Yeni Teklif

Dr. Recep YAVUZ (Dr.Mesut ESMERAY)

Mısır Hatlarının Herbisitlere Toleransının Belirlenmesi

MAE

Devam 17-18

Ahmet ÖZTÜRK

Mısırda Kuraklık Stresine Toleranslı Çeşit Islahı

BATEM

Devam 17-21

Erdal GÖNÜLAL

Konya Şartlarında Dallı Darı Çeşitlerinin Farklı Su Streslerinde Verim, Bazı Morfolojik, Fenolojik ve Fizyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi (Doktora Tezi)

KTSÇMAE

Sonuç

ARA 10:30-10:50

II. OTURUM 10:50-12:30

ÜLKESEL MISIR YETİŞTİRME TEKNİĞİ ARAŞTIRMALARI

Sevda KILINÇ Diyarbakır Koşullarında Farklı Ekim Sıklığı ve Azot Dozlarının Mısır (Zea mays L.) Bitkisinde Verim ve Verim Unsurları Üzerine Etkisi

GAP UTAEM

Devam

Sevda KILINÇ

Ana Ürün ve İkinci Ürün Olarak Bazı Şeker Sorgum Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi

GAP UTAEM

Sonuç

Mehmet Ali SARUHAN

Farklı Olgunlaşma Grupların’dan Bazı Tane Mısır (Zea Mays L.) Çeşitleri’nin Diyarbakır Koşulların’da Ekim Zamanı Yönünden

GAP UTAEM

Yeni Teklif


III. OTURUM 14:00-15:30

Ahmet DUMAN Ülkesel Mısır Islah Materyallerinde Silaj Kalite Değerlerinin Belirlenmesi

MAE Sonuç

Ahmet DUMAN Ülkesel Mısır Islah Materyallerinde Silaj Kalite Değerlerinin Belirlenmesi

MAE Yeni Teklif

Dr. Rahime CENGİZ TÜBİTAK 1001 Yeni İndirgeyici Mısır Hatlarının Geliştirilmesi

MAE Bilgi

Erdal GÖNÜLAL

Konya Şartlarında Dallı Darı Çeşitlerinin Farklı Su Streslerinde Verim, Bazı Morfolojik, Fenolojik ve Fizyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi (Doktora Tezi)

KTSÇMAE

Sonuç

YENİ ARAŞTIRMA KONULARI VE PROJE FİKİRLERİNİN BELİRLENMESİ ARA 15:30-

15:50 IV. OTURUM

15:50-18:00

DİLEK VE ÖNERİLER, KAPANIŞ

DEVAM EDEN PROJELER (GELİŞME RAPORU)

Proje No: TAGEM/TBAD/13/A12/P04/003 Proje Başlığı Trakya-Marmara Bölgesi Çeltik Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. EDİRNE Projeyi Destekleyen Kuruluş -- Proje Yürütücüsü Dr. Halil SÜREK Yardımcı Araştırmacılar Dr. Bülent TUNA, Burak ÇAKMAK, Melis Seidi (Bitki

Koruma)

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018-31.12.2022 Projenin Toplam Bütçesi: 2018: 70000 TL 2019: 60000 TL 2020: 50000 TL

2021: 50000 TL 2022: 45000 TL

Proje Özeti Projenin amacı; farklı olgunlaşma gruplarında, kısa boylu ve makineli hasada uygun, yüksek verim ve tane kalitesine sahip, hastalık ve zararlılara dayanıklı, düşük sıcaklıklara toleranslı çeltik çeşitleri geliştirmektir. Ayrıca, yabancı ot ilaçlarına dayanıklı çeşit geliştirmekte proje hedefleri arasında yer almaktadır. Enstitümüzde, 1970 yılında başlatılan çeltik ıslah çalışmaları sonucunda, bugüne kadar introdüksiyon yolu ile 8, melezleme ile 50 ve mutasyonla 3 çeltik çeşidi geliştirilerek tescil ettirilmiştir. 2018 yılında 113 kombinasyon melezleme yapılmıştır. Toplam 1514 açılan materyal, bulk ve tek bitki şeklinde ekilerek, 895 bulk veya tek bitki şeklinde seçim yapılmıştır.43 hat ön verim denemesi ve 153 hat gözlem bahçesinde değerlendirilmek üzere seçilmişlerdir. Gözlem bahçesinde toplam 160 hat veya çeşit değerlendirilmiş ve bunlardan 48 adedi farklı amaçlar için seçilmiştir. Verim denemelerinde toplam 180 hat veya çeşit değerlendirilmiştir. Bunlardan 18 adedi, en yüksek verimli standart çeşidi, çeltik verimi yönünden geçmiştir. IRRI-Türkiye çeltik yanıklık hastalığına dayanıklı çeşit geliştirilme, ortak proje çalışması çerçevesinde, 2018 yılında IRRI’den temin edilen, F3 kademesindeki 56 gen pramidi açılan materyalinden 122 tek bitki ve 31 hastalığa dayanıklı yüksek verimli çeşit geliştirme materyalinden ise 78 tek bitki seçilmiştir. Aynı proje çerçevesinde temin edilen 111 hat gözlem bahçesinde değerlendirilmiş ve bunlardan 41 adedi seçilmiştir. Edirne’nin Uzunköprü ve İpsala ilçeleri ile Tekirdağ’ın Hayrabolu ve Balıkesir’in Manyas ilçesi olmak üzere, 4 lokasyonda çeşit demonstrasyonu çalışması yürütülmüştür. 2018 yılında, Edirne Merkez ve İpsala ilçeleri ile Balıkesir’in Manyas ilçesinde, konvansiyonel Çeltik Çeşit Tescil Denemesi ve Edirne Merkez ve İpsala ilçeleri ile Balıkesir’in Gönen ilçesinde IMI Çeşit Tescil Denemesi çalışmaları yürütülmüştür. 2017 yılı sonunda, 7’si IMI ve 5’i konvansiyonel olmak üzere, toplam 12 çeşit adayı hat için tescile müracaatta bulunulmuştur. Daha önce tescile aday gösterilen 5 konvansiyonel çeşit aday hat ASLI, ZEYBEK, BEREKET, İNCİ ve YILDIZ, 2 IMI hat ise GÜNEŞ CL ve REKOR CL isimleri altında 2018 yılı nisan ayında tescil edilmişlerdir. 2018 yılında, 25 çeşidin 8330 kg elit ve 163 090 kg orijinal kademede tohumları üretilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çeltik (Oryza sativa L.), çeltik ıslahı, çeltik çeşidi

DEVAM EDEN PROJELER (GELİŞME RAPORU)

Proje No: TAGEM/TBAD/13/A12/P04/003 Proje Başlığı Hibrit Çeltik (Oryza sativa L.) Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, EDİRNE Projeyi Destekleyen Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Proje Yürütücüsü Dr. Halil SÜREK Yardımcı Araştırmacılar Dr. Rasim ÜNAN, Melis SEİDİ, Dr. Nur KOYUNCU

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016-31.12.2020 Projenin Toplam Bütçesi: 2016: 35000 TL 2017: 35000 TL 2018: 40000 TL

2019: 37000 TL 2020: 42000 TL

Proje Özeti

Bu projede, ülkemiz ekolojisi ve pazarına uygun, hibrit çeltik çeşidi ıslah etmek amacıyla, A, B ve restorer hatların geliştirilmesi hedeflenmektedir. CMS erkek kısır, maintainer ve restorer hatlar geliştirmek üzere, melezleme, geri melez, introdüksiyon ve seleksiyon ıslah metotları kullanılmaktadır. 2012 ve 2015 yılları arasında, ön çalışmalar yapılmış ve çalışma 2015 yılında proje haline getirilmiştir. 2016 yılında projeli çalışma başlatılmıştır. Ön çalışma olarak 2012 yılında 8, 2013 yılında 33, 2014 yılında 43, 2015 yılında 60 melez veya geri melez kombinasyonu gerçekleştirilmiştir. 2016 yılında ise 66 adet melez kombinasyonu ve geri melez yapılmıştır. Restorer hat ıslahında RF4 geni için MAS seleksiyon uygulanmaktadır. Biyoteknoji çalışmasında F1 ve F2 kademesindeki hatlardan salkım alınarak 2016 yılında anter kültürü için Ankara, TARM Biyoteknoloji merkezinde gönderilmiştir. 2017 yılında projede çalışma yürütülmemiştir. 2018 yılında CMS hattı geliştirme çalışmalarında, farklı kademede 16 geri melez ve 2 melez kombinasyonu gerçekleştirilmiştir. Restorer hat geliştirme çalışmasında ise farklı kademelerde ekimi yapılan açılan materyalden 131 tek bitki seçilmiştir ve bir adet yeni test melezi yapılmıştır. F1 ticari hibrit ıslah çalışmasında, 76A / Taichung 65RF kombinasyonu, izole alanda doğal melezlemeye tabi tutulmuştur. İzole alanda 10 adet CMS ve maintainer ile multiple melez yapılmıştır. Bir adet hibrit çoğaltılmıştır. Gelecek yıl ön verim denemesine alınacaktır. Biyotekonoloji çalışmasında restorer melezlerde, rejenerasyon işlemi gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelime: Çeltik (Oryza sativa L.), hibrit çeltik ıslahı, hibrit çeltik çeşidi

DEVAM EDEN PROJELER (BİLGİ)

Proje No

Proje Başlığı

Kırklareli İli Pehlivanköy İlçesi Yeni Tescil Edilmiş Mısır Çeşitlerinin Tanıtılması ve Yaygınlaştırılması

( Trakya’ya Mısırın AGA’sı Geliyor )


Pehlivanköy İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü - KIRKLARELİ

Proje Ortağı Kuruluş

Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü / SAKARYA


Eğitim Yayım Ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı

Proje Yürütücüsü

Ahmet DUMAN Özge UYSAL


Recep YAVUZ


01.01.2018-31.12.2019


30.000 TL

Proje Özeti İnsanoğlunun kültüre aldığı en eski tarla bitkilerinden biri olan mısır yüksek verim alınan aynı zamanda silaj yapımında da popüler bir bitki olmasından dolayı diğer bitkilerden farklılık göstermektedir. Silajlık mısır kolay parçalanabilen karbonhidrat içeriği ve uygun sıkışma özelliği ile en kolay silolanabilen yem bitkisidir. Hayvancılık sektöründe kaba yem ihtiyacının artış göstermesi, üretim giderlerinin de % 60 – 70 lik kısmını yem girdisi oluşturduğu göz önüne alındığında işletmelerin yem üretme zarureti ortaya çıkmaktadır. Trakya Bölgesinde buğday, ayçiçek ve çeltikten sonra yoğun olarak tarımı yapılan mısır, daha çok silajlık olarak kullanılan bir tarla bitkisidir. Pehlivanköy ilçesi sınırları içerisinde hayvancılığın yaygın olması ve işletmelerin kar oranının arttırılması düşünüldüğünde kendi kaba yem ihtiyacını üretip karşılayabilen işletmelerin sayısında artış sağlanması gerekmektedir. Üretimde kalite sağlanması ve kaba yem ihtiyacının karşılanması amacıyla Kırklareli sınırları içerisinde de adapte olan silajlık mısır çeşitlerine ilgi artmaktadır. 2018 yılında Pehlivanköy ilçesinde iki adet lokasyon seçilmiş ve bu lokasyonlarda denemeler yürütülmüştür. Deneme arazileri seçilirken önder çiftçilerin arazilerinin olmasına önem gösterilmiştir. Denemeler belirli zamanlarda kontrol edilerek sağlıklı yürümesi için çaba gösterilmiştir. Kuştepe köyünde kurulan lokasyondaki denemede tarla günü düzenlenmiş ve paydaş sektörün bir araya gelmesine çalışılmıştır. Tarla günü sonuçlarında en yüksek verim AGA çeşidinden 12614 kg/da yeşil bitki verimi ile elde edilmiştir. ADA 523 ve HACIBEY çeşitleri de denemede 10 ton verimi geçerek bölge çiftçisinin beğenisini kazanmıştır. Tarla gününde yoğun bir katılım olmuş ve sonuçlar ulusal ve yerel basında büyük ses getirmiştir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELİŞME RAPORU) Proje Başlığı

Yeni Silajlık Mısır Çeşitlerinin Yayımı Projesi


Akören İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü - KONYA






Ahmet DUMAN Nihan Emre SOYLUTÜRK, Ramazan ÇEVİK, Ahmet UĞUZ Fatih DEMİRCİ


Yasemin KİRAZ Yakup NOGAY


01.01.2018-31.12.2019


22.000 TL

Proje Özeti Konya İlinde, TAGEM’e bağlı Araştırma Enstitüleri tarafından geliştirilen ve Türkiye’nin birçok bölgesinde kolaylıkla ekim alanı bulabilecek mısır çeşitlerinin ekimi arzu edilen düzeyde değildir. Yerli çeşitler, 3000 da ekim alanı bulunan Akören İlçesinde ve yaklaşık 250.000 da silajlık mısır ekimi bulunan Konya ilinde yeterli düzeyde ekim alanı bulmuş değildir. Bu sebeple amaç ve gerekçeler;

✓ Konya İl şartlarına uygun, yüksek verim ve kalitedeki silajlık mısır çeşitlerinin belirlenmesi, tanıtılması ve üretiminin yaygınlaştırılması,

✓ Gerek bölge çiftçisinin gerekse bölgede görev yapan yayım elemanlarının Enstitülerimizin geliştirmiş olduğu yerli mısır çeşitlerini yeterince tanımaması

✓ Bilgi alışverişi toplantılarından beklenen faydaların alınamaması ✓ Hem Konya hem Akören ilçesi tarımı için geliştirilmiş olan çeşitlerimizin hedef kitlelere

tanıtılması ✓ Çiftçi için doğru başlangıç ve maksimum kazanç adına geliştirilmiş olan çeşitlerimizin

yaygınlaştırılmasının sağlanması ✓ Araştırmacı-yayımcı-üretici arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi

şeklinde sıralanabilir. Akören ilçesi yerli ve milli çeşitlerimize çok fazla önem göstermiş ve iki lokasyonda denemeler ekilmiştir. Denemelerin birinde 4, diğerinde 3 çeşit kullanılmıştır. AGA, ADA 523, ADA 9516 ve ADA 351 çeşitleri materyal olarak kullanılmıştır. 4 çeşidin olduğu denemede domuz zararından dolayı sonuç alınamamıştır. Diğer lokasyonda ise bakım işleri Akören İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü personelleri tarafından çok iyi takip edilmiş ve sonuçlar çok güzel olmuştur. Vejetasyon sonunda tarla günü düzenlenmiş ve yerli-milli algısının verilmeye çalışıldığı tarla gününde tüm çeşitler katılımcılar tarafından beğenilmiştir. AGA çeşidi 10600 kg/da yeşil bitki verimi ile en yüksek verimi elde etmiştir. Aynı proje çerçevesinde Selçuklu ilçesinde de bir lokasyon kurulmuş ve bu çalışmayı da Selçuklu ilçesi Tarım ve Orman Müdürlüğü personelleri yürütmüşlerdir. 4 çeşidin kullanıldığı denemede harika sonuçlar çıkmış ve bu sonuçlar tarla günü yapılarak tüm Konyalılara tanıtılmıştır. Çalışmada 1 adet de yabancı menşeeli bir çeşit yer almış ve tüm yerli çeşitlerimizin performansı yabancı çeşidi geride bırakmıştır. 4 çeşit ortalaması 10 ton yeşil bitki verimini geçmesi tüm katılımcıları oldukça memnun etmiştir. Bu sonuçlar ulusal ve yerel basında oldukça ses getirmiş ve “Yerli çeşitler ABD’li tohumları geride bıraktı” çeklinde başlıkların atılması projenin ne denli başarılı sonuca ulaştığını göstermiştir.

DEVAM EDEN PROJELER (BİLGİ) Proje No

Proje Başlığı

Yeni Geliştirilen Silajlık Mısır Çeşitlerinin ve Değişen Yetiştirme Tekniklerinin Üreticilere Yayımı Projesi


Kütahya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü






Ahmet Nedim TOKER Ahmet DUMAN


Yasemin KİRAZ Burak UZUN


01.01.2018-31.12.2019


47.750 TL

Proje Özeti Kütahya ilinde hayvancılık işletmelerinin kaba yem ihtiyacını karşılayan ürünler arasında silajlık mısırın büyük bir öneme sahip olması ile birlikte ülkemizde mısır ekim alanlarını %97-98’e yakın bir oranda yabancı şirketlerin tohumlukları kaplamaktadır. Yerli ve milli çeşitlerimizin ülkemiz içerisindeki ekim alanları yaklaşık %2-3 civarında olduğundan bu projenin en temel amacı mısır tohumculuğu konusunda dışa bağımlılığı azaltmaktır. Bu gerekçeler doğrultusunda Kütahya iline hitap eden Enstitüler tarafından bölge koşullarına uygun olarak geliştirilen tohumları ile yerli tohuma yön verilmesi ve yine uzmanlar ışığında değişen yetiştirme ve sulama tekniklerinin üreticiye aktarılması amaçlanarak böyle bir yayım projesinin yapılması kaçınılmaz hale gelmiştir. 2018 yılında başlanan projede öncelikle proje takviminde bulunan hizmet içi eğitim, bir kez STK-Önder çiftçi eğitimi, bir adet personel eğitimi, çiftçi ziyaretleri, çiftçi eğitimleri, gece toplantıları ve proje koordinatörü Enstitünün yer aldığı Sakarya İline Teknik Çiftçi İnceleme Gezisi gerçekleştirilmiştir. Koordinatör Enstitü ve Kütahya Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden proje personelleri tarafından ekimi gerçekleştirilen denemeler iki lokasyonda kontrolleri yapılmıştır. İki lokasyonda da seçilen önder çiftçilerin bazı bakım koşullarını İl Müdürlüğü personellerinin yönlendirmesine karşılık eksik yaptıkları kontrol gezilerinde tespit edilmiştir. Hem çiftçi bakım eksiklikleri hem de seçilen arazideki toprakta var olan problemlerden dolayı sağlıklı sonuçlar alınamamış ve tarla günü düzenlenerek sonuçlar muhatap kitleye aktarılamamıştır. 2019 yılında sağlıklı sonuçlar alınarak en az iki lokasyonda tarla günü yapılması planlanmaktadır.

DEVAM EDEN GELİŞME RAPORU

Proje No TAGEM/03/03/06/01 Proje Adı Karadeniz Bölgesi Çeltik Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-SAMSUN


-

Proje Lideri Serkan YILMAZ Proje Yürütücüleri Melih ENGİNSU, Dr. Rasim ÜNAN Başlama-Bitiş Tarihleri

2018-2022


01/01/2018 i l e 31/12/2018 arası


2018:40000 2019:41000 2020:42000 2021:43000 2022:44000

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) 2018 yılı çalışmaları; 79 kombinasyonda melezleme, açılan materyalde seleksiyon çalışmaları, ön verim denemesi, verim denemesi, iki adet bölge verim denemesi, fyd ve iki adet çeşit tescil denemelerinden oluşmuştur. Açılan materyallerden 71 adet F1, 11 adet F2, 105 adet F3, 82 adet F4, 26 adet F5, 10 adet F6 ve 11 adet F7 materyali seleksiyon yapılarak bir üst kademeye alınarak değerlendirilmiştir. Mutasyon çalışmasında 22 adet M4 kademesinde mutasyona uğratılmış hattan 18 adet seçilerek M5 kademesine alınmıştır. Ayrıca 26 adet yanıklık hastalığı ırk ayrım seti ekilerek gözlem ve ölçümleri alınmıştır. Melezleme çalışmaları için ekilen 82 adet hat ve çeşit tohumları çoğaltılarak genetik stokta muhafaza altına alınmıştır. Ön verim denemesinde 3’ü standart olmak üzere 13 adet genotip denemede değerlendirilmeye alınmıştır. Verim denemesinde ortalama tane verimi 607 kg/da olarak elde edilmiştir. Verim denemesinde 3’ü standart olmak üzere 10 adet genotip değerlendirilmeye alınmıştır. Verim denemesinde ortalama tane verimi 632 kg/da olarak elde edilmiştir. Tane verimi bakımından en fazla verimi 722 kg/da ile Bafrayıldızı çeşidinden elde edilmiştir. En az verim ise 484 kg ile KA088 nolu genotipten elde edilmiştir. Bölge verim denemeleri Enstitü Deneme Alanı (Gelemen), Bafra Deneme İstrasyonu olmak üzere 2 lokasyonda 6 genotip ve 3 standart çeşit toplamda 9 genotip ile üç tekerrürlü olarak tesadüf blokları deneme desenine göre kurulmuştur. Birleştirilmiş bölge verimde ortalama tane verimi 635 kg/da olarak elde edilmiştir. Tane verimi bakımından en fazla verimi 803 kg/da ile KA1007 nolu hatta elde edilirken, en az verim ise 414 kg ile KA953 nolu hattan elde edilmiştir. KA1007 nolu hat 802 kg/da verim ortalaması, 800-1000 kg verim potansiyeli, 133 gün olum süresi, 119 cm bitki boyu ve % 60 randıman ortalaması ile diğer çeşitler arasında ön plana çıkmıştır. Belirtilen hat tarla gözlemlerinde bitkinin tipi, gelişimi, salkım yapısı ve tane verimi özellikleriyle çeşit olarak değerlendirmeye alınması planlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler Çeltik (Oryza sativa L.), ıslah, verim.

SONUÇ PROJE

Proje No TAGEM/TA/14/A12/P03/010 Proje Adı Karadeniz Bölgesi Mısır Islahı Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Dr. Erkan ÖZATA Proje Yürütücüleri Halil KAPAR Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2014-31/12/2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2014-31/12/2018 ( Sonuç Raporu)


2014: 18.000 TL

2015:18.500 TL

2016:19.000 TL

2017: 19.500 TL

2018:20.000 TL

Tane mısır, Türkiye de ve Dünyada gerek insan beslenmesi, gerek hayvan yemi gerekse sanayi de

kullanılması avantajları nedeniyle tahıllar içerisinde en fazla üretilen tahıl konumundadır. Dünya`da

toplam 1.5 milyar hektar tarım alanının yaklaşık 721 milyon hektarında tahıl ekimi yapılmakta, % 25.7

sinde ise tane mısır yetiştirilmektedir. Mısır yetiştiriciliği Ülkemizde 6-6.5 milyon tonluk üretim ile 2. ya

da 3. sırada yer almaktadır olup, yeterlilik oranı %82-85 arasında değişiklik göstermektedir.

Günümüz mısır yetiştiriciliğinde F1 hibrit çeşitler erkencilik, verim, kalite, homojen gelişme,

hastalıklara toleranslık gibi üstün özeliklere sahip olmalarından dolayı büyük önem taşımakta ve üretimde

yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Ticari anlamda mısır yetiştiriciliği yapan üreticiler de F1 hibrit

çeşitlerinin kullanımı hızla yaygınlaşmakta olup, tohumlukların tamamı yurt dışı kaynaklı olup yerli

sermaye ile geliştirilen çeşitler oldukça azdır.

Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi çatısı altında yürütülecek olan bu araştırma projesi

kapsamında, Karadeniz Bölgesi başta olmak üzere Ülkemizin diğer mısır üreten bölgelerine uygun, yüksek

verimli, stabil ve kaliteli hibrit mısır çeşit ıslahı çalışmaları yapmak amaçlanmaktadır. Araştırmada, farklı

tip (sarı atdişi ve sarı sert mısır, beyaz mısır, cin mısır) ve farklı kullanım amaçlarına yönelik (patlak mısır,

silajlık mısır, yemlik mısır v.b) mısır ıslahı çalışmaları yapılacaktır. Araştırma, 2019-2023 yılları arasında

KTAE ve mısır çalışan araştırma enstitülerinin işbirliği ile yürütülecektir. Çalışmada melez mısır ıslah

yöntemi (pedigri) ve bu yöntemin belirli aşamalarına entegre edilmiş doubled haploid metodu ile genetik

uzaklıkları belirlemek amacıyla moleküler markırlar kullanılacaktır.

Projenin temel amacı; Ülkemiz tahıl üretiminde önemli bir paya sahip olan mısırda (tane ve silaj)

üstün verimli, geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, kaliteli nitelikli hat ve yerli F1 hibrit çeşitlerin

geliştirilmek, üreticinin hizmetine sunmaktır. Araştırma süresince elde edilecek çeşit/çeşitler ile ıslah

materyali gerek diğer kamu araştırma enstitüleri ve gerekse de yerli özel sektörün hizmetine sunulacaktır.

Yapılacak çalışmalardan üretilecek yayınlar hem yurt içi ve hem de yurt dışı bilimsel yayın organlarında

yayınlanacaktır.

Anahtar Kelimeler Mısır, kombinasyon, verim, aday çeşit YENİ TEKLİF PROJE

Proje No TAGEM/TA/14/A12/P03/010 Proje Adı Karadeniz Bölgesi Mısır Islahı Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Dr. Erkan ÖZATA Proje Yürütücüleri Halil KAPAR Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 Raporun Ait Olduğu Dönem


2019: 41500TL

2020: 49250TL

2021: 57000TL

2022:62250 TL

2023: 65000TL

Tane mısır, Türkiye de ve Dünyada gerek insan beslenmesi, gerek hayvan yemi gerekse sanayi de kullanılması avantajları nedeniyle tahıllar içerisinde en fazla üretilen tahıl konumundadır. Dünya`da toplam 1.5 milyar hektar tarım alanının yaklaşık 721 milyon hektarında tahıl ekimi yapılmakta, % 25.7 sinde ise tane mısır yetiştirilmektedir. Mısır yetiştiriciliği Ülkemizde 6-6.5 milyon tonluk üretim ile 2. ya da 3. sırada yer almaktadır olup, yeterlilik oranı %82-85 arasında değişiklik göstermektedir.

Günümüz mısır yetiştiriciliğinde F1 hibrit çeşitler erkencilik, verim, kalite, homojen gelişme, hastalıklara toleranslık gibi üstün özeliklere sahip olmalarından dolayı büyük önem taşımakta ve üretimde yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Ticari anlamda mısır yetiştiriciliği yapan üreticiler de F1 hibrit çeşitlerinin kullanımı hızla yaygınlaşmakta olup, tohumlukların tamamı yurt dışı kaynaklı olup yerli sermaye ile geliştirilen çeşitler oldukça azdır.

Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi çatısı altında yürütülecek olan bu araştırma projesi kapsamında, Karadeniz Bölgesi başta olmak üzere Ülkemizin diğer mısır üreten bölgelerine uygun, yüksek verimli, stabil ve kaliteli hibrit mısır çeşit ıslahı çalışmaları yapmak amaçlanmaktadır. Araştırmada, farklı tip (sarı atdişi ve sarı sert mısır, beyaz mısır, cin mısır) ve farklı kullanım amaçlarına yönelik (patlak mısır, silajlık mısır, yemlik mısır v.b) mısır ıslahı çalışmaları yapılacaktır. Araştırma, 2019-2023 yılları arasında KTAE ve mısır çalışan araştırma enstitülerinin işbirliği ile yürütülecektir. Çalışmada melez mısır ıslah yöntemi (pedigri) ve bu yöntemin belirli aşamalarına entegre edilmiş doubled haploid metodu ile genetik uzaklıkları belirlemek amacıyla moleküler markırlar kullanılacaktır. Projenin temel amacı; Ülkemiz tahıl üretiminde önemli bir paya sahip olan mısırda (tane ve

silaj) üstün verimli, geniş adaptasyon kabiliyetine sahip, kaliteli nitelikli hat ve yerli F1 hibrit

çeşitlerin geliştirilmek, üreticinin hizmetine sunmaktır. Araştırma süresince elde edilecek

çeşit/çeşitler ile ıslah materyali gerek diğer kamu araştırma enstitüleri ve gerekse de yerli

özel sektörün hizmetine sunulacaktır. Yapılacak çalışmalardan üretilecek yayınlar hem yurt

içi ve hem de yurt dışı bilimsel yayın organlarında yayınlanacaktır.

Anahtar Kelimeler Mısır, kombinasyon, verim, aday çeşit DEVAM EDEN PROJELER


Proje Başlığı






Proje Yürütücüsü M.Cavit SEZER Yardımcı Araştırmacılar


01.01.2019-31.12.2020


2019 yılı için: 30.000 TL Ek bütçe

Proje Özeti Bu projede materyal olarak Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nün şeker mısır

ıslah programında ıslah edilen kendilenmiş şeker mısır hatları, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsünden sağlanan kendilenmiş şeker mısır hatları ile toplamda 59 adet şeker mısır hattı kullanılmıştır. Söz konusu materyalin 37 adedi su tip şeker mısır ve 22 adedi sh tip şeker mısır hatlarıdır. Moleküler çalışma kapsamında 2018 yılı Kasım ve Aralık ayı başlarında DNA izolasyonları yeniden gerçekleştirilmiştir. Proje çalışmalarının tamamlanması için gerekli kapillar elektroforez cihazının alımı gerçekleştirilmiştir. PCR uygulaması, allel görüntülerin alınması ve genetik analizlerin yapılması devam etmekte olup son aşamaya gelinmiştir. Tarla çalışmaları; morfolojik karakterlerin belirlenmesi (UPOV gözlem bahçesi), işlemi 59 adet kendilenmiş hat üzerinden yapılmaktadır. Bütün bu değerlendirmeler ışığında (melez bloğu / 6-11 adet arasında yarım diallel), hat seçimi 2018 yılı ekiminden önce gerçekleştirilmeye çalışılacaktı. Ancak genetik analizlerin yapılmasında kullanılacak primerlerin elde edilmesinde yaşanan sorunlar nedeniyle bu işlem 2018 yılı sonuna ertelenmek zorunda kalınmıştır. Sonuçta; Bnlg 1520, Umc1023, Umc1241, Umc1331, Umc1363, Umc 1506, Umc1590, Umc 1594, Umc 1620, Umc 1636, Umc 1736, Umc 1433, Umc 1621, phi96100, phi420701 ve umc 1225 primerleri ile işlemler gerçekleştilmiştir. Bundan sonraki dönemde tarla denemesinin kurulması (Tesadüf Blokları 3 tekrar, 6 sıra) amacıyla seçilen 6-11 adet hat arasında diallel melezlemeleri gerçekleştirmek için ekilecektir (2 zamanlı olarak ekilecektir).

Kalite çalışmaları; Bu kapsamda kendilenmiş hatlar ve melezlerinde toplam şeker (%), protein (%), nişasta (%), ham yağ (%). Yine kalite kapsamında yeme kalitesi açısında şeker mısır kendilenmiş hatlarında tohum kabuğu kalınlığı ölçümü için “mikrometre” ile ölçüm yapılmıştır.

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/ 14/ A12/P03/007

Proje Başlığı

Marmara Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları





Proje Yürütücüsü Dr. Rahime CENGİZ Yardımcı Araştırmacılar

Dr.M.Cavit SEZER, Dr.Mesut ESMERAY, Niyazi AKARKEN, Ahmet DUMAN, C.Serdar CERİT, Bülent CENGİZ (Kalite), Zekeriya Karabulut (Kalite), Vesile URİN (Bitki Sağlığı)


01.01.2014-31.12.2018


2014: 45.000 TL 2017: 32.000 + 44.250 TL 2015: 35.000 TL 2018: 35.000 TL 2016: 30.000 TL Toplam : 221.250 TL

Proje Özeti Marmara Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları; Tane Mısır Islah Araştırmaları, Silajlık Mısır Islah

Araştırmaları, Şeker Mısır Islah Araştırmaları ve Populasyon Islah Araştırmaları olarak dört alt çalışma şeklinde yürütülmüştür.

Melez mısır ıslahında ağırlıklı olarak orta-erkenci, orta, orta-geçci ve geçci (FAO 500-600-700-850) olum grubunda yer alan sarı ve beyaz atdişi ve geçiş tipleri, sarı sert ve geçiş tipleri, şeker mısır ve waxy mısır materyalleri ile çalışılmıştır. Tane, silajlık mısır, şeker ve waxy mısır ıslah araştırmaları; kendilenmiş hat geliştirme (klasik yöntem ve in vivo maternal haploid tekniği), sentetik kaynak materyallerin oluşturulması, melez mısır yapımı ve çeşit verim denemelerinin değerlendirilmesi metodolojisinde yürütülmüştür.

Proje süresince; tane, silaj ve waxy mısırda, 3099 adet materyalde kendileme çalışmaları yapılmıştır. Bu materyalden 1552 aday hat seçilmiştir. Yoklama melezi yapımına aday hatlar ve DH hatlar olamak üzere toplam 532 hat alınmıştır. Yoklama melezi gözlem bahçelerinde test edici hatlarla yapılmış 1418 aday melez yer almış ve 494 adet hat ve hat adayı seçilmiştir. Kendilenmiş hatların karakterizasyon ve durulma çalışmasında 2903 adet hat adayında çalışmalar yapılmış, 172 adet durulmuş hat (DH hatlar hariç) tohum çoğaltımı ve melez yapımında kullanılmak üzere seçilmiştir. 1571 adet durulmuş kendilenmiş hattın tohum çoğaltımı yapılmıştır. Melezleme çalışmalarında ise denemelerde yer alan ve yeni 709 adet (39 adedi waxy mısır) melez kombinasyonunun tohum çoğaltımı gerçekleştirilmiştir. Tane mısır verim denemelerinde 317 adet çeşit 8 lokasyonda, silaj amaçlı denemelerde ise 92 çeşit 6 lokasyonda değerlendirilmiştir. AGA (MAE ve BATEM) silajlık ve ADASA 16 (DATAE ve MAE) tanelik ortak melez mısır çeşitleri tescil ettirilmiştir. SASA-5 (BATEM ve MAE) silajlık ortak çeşidimiz ise tescil denemelerinde yer almaktadır. SASA-137 (MAE ve DATAE) tanelik ve SASA-99 (MAE ve BATEM) silajlık ortak çeşitlerimiz ise tescile verilmek üzere seçilmiştir.

Proje süresince 1109 adet şeker mısır yarıyol materyalinde kendileme yapılmıştır. Yoklama melezi gözlem bahçelerinde 486 aday melez değerlendirilmiş ve 300 hat adayı bir üst programa aktarılmıştır. 240 adet durulmuş kendilenmiş hattın tohum çoğaltımı yapılmıştır. Şeker mısır hatları ile yapılan yeni melezler ve denemelerde yar alan 66 adet melez kombinasyonunun tohum çoğaltımı gerçekleştirilmiştir. Şeker mısır verim denemeleri 3-4 lokasyonda kurulmuştur. Değerlendirmeler sonucu ADAPARE ve SuGen şeker melez mısır çeşitlerinin tescil edilmek üzere başvurusu yapılmıştır.

Yürütülen popülasyon ıslahı araştırmaları ile Adapop 9c S1 C2, Adapop 9d S1 C1, Adapop 11a S1 C1 ve Adapop 12 S1 C1 döngüleri elde edilmiştir. Her bir döngü üç yıllık çalışmanın sonunda elde edilmektedir.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No

TAGEM/TBAD/ 14/ A12/P03/007

Proje Başlığı

Marmara Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları






Dr.M.Cavit SEZER, Dr.Mesut ESMERAY, Niyazi AKARKEN, Ahmet DUMAN, C.Serdar CERİT, Bülent CENGİZ (Kalite), Zekeriya KARABULUT (Kalite), Vesile URİN (Bitki Sağlığı)


01.01.2014-31.12.2018


2014: 45.000 TL 2017: 32.000 + 44.250 TL 2015: 35.000 TL 2018: 35.000 TL 2016: 30.000 TL Toplam : 221.250 TL

Proje Özeti Marmara Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları; Tane Mısır Islah Araştırmaları, Silajlık Mısır Islah

Araştırmaları, Şeker Mısır Islah Araştırmaları ve Populasyon Islah Araştırmaları olarak dört alt çalışma şeklinde yürütülmüştür.

Tane, silajlık mısır ve şeker mısır ıslah araştırmaları; kendilenmiş hat geliştirme (klasik yöntem ve in vivo maternal haploid tekniği), sentetik kaynak materyallerin oluşturulması, melez mısır yapımı ve çeşit verim denemelerinin değerlendirilmesi metodolojisinde yürütülmüştür. 2018 yılında tane ve silaj amaçlı, 442 adet materyalde kendileme çalışmaları yapılmıştır. Bu materyaller 217 farklı genetik yapı içermektedir. Hasatta 26 adet genotip ve yeni 128 DH hat 2019 yılında yoklama melezi yapılmak üzere seçilmiştir. 210 adet genotip ise bir sonraki yıl kendilemeye devam etmek üzere alınmıştır. Kendilenmiş hatların karakterizasyon ve durulma çalışmasında 862 adet hat adayında çalışmalar yapılmış, 96 adet durulmuş hat tohum çoğaltımı ve melez yapımında kullanılmak üzere seçilmiştir. 2018 yılında 205 adet durulmuş kendilenmiş hattın tohum çoğaltımı yapılmıştır. Melezleme çalışmalarında ise denemelerde yer alan ve yeni 157 adet melez kombinasyonunun tohum çoğaltımı yapılmıştır. Waxy mısır ıslah çalışmaları 2011 yılında başlamış olup ıslah süresini kısaltmak için in vivo maternal haploid tekniği kullanılmıştır. Aday melezler verim denemelerinde yer almıştır. Tane ve silaj amaçlı denemeler Ülkesel proje formatında yürütülmüştür. Yoklama melezi gözlem bahçeleri Lattice deneme deseninde kurularak ümitvar 123 hat ve hat adayı seçilmiştir.

Şeker mısır ıslah çalışmaları; kendilenmiş hat geliştirme, yoklama melezi yapımı, melezleme çalışmaları, üst kademeye aktarılan kendilenmiş hatlar biçiminde devam etmiştir. Şeker mısır ıslah çalışmasında 155 adet materyalde kendileme yapılmıştır. Yoklama melezi gözlem bahçesinden; Adapop 9b ve Merit ile yapılan 67 adet materyalin 43 adedi, Adapop 9a ve Jübile ile yapılan 60 adet materyalin 41 Adedi, ArgosF1 ve CarameloF1 yapılan 28 adet materyalin 21 Adedi seçilerek bir üst kademeye aktarılmıştır. 240 parselde kendilenmiş şeker mısır hattının tohum çoğaltımı yapılmıştır. Bazı kendilenmiş şeker mısır hatları ile yapılan yeni melezler ve bir önceki yıl da denemelerden seçilen melezlerin “Şeker Mısır Aday Çeşit Verim Denemesi” Diyarbakır, Konya ve Sakarya’da kurulmuştur.

Popülasyon ıslahı araştırmaları; Adapop 9c, Adapop 9d, Adapop 11a ve Adapop 12 adlı popülasyonlarımızda yürütülmüştür. Adapop 9c ve Adapop 9d’de “Popülasyon Verim Denemesi” kurulmuştur. Adapop 9c popülasyonunda çalışmalar gerektiğinde kullanılmak üzere durdurulmuştur. Adapop 9d popülasyonunda bir döngü daha devam edilecektir. Adapop 11a ve Adapop 12 popülasyonularında “Kendilenmiş Döl Elde Etme Bloğu” kurulmuştur.

DEVAM EDEN PROJE (BİLGİ-2007/1 TEBLİĞİ)

Proje No Proje Adı Özel Sektör-Enstitü İşbirliği İle Yerli Hibrit Mısır Çeşit Geliştirme

Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Polen Tohumculuk Ltd.Şti./MANİSA



Proje Lideri Dr.İbrahim CERİT Proje Yürütücüleri Dr. Gönül CÖMERTPAY Başlama-Bitiş Tarihleri

2018-2023


2018


312.000

Proje Özeti: Bu çalışmada Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün mısır ıslah çalışmaları kapsamında geliştirilen, genetik yapısı durulmuş ve özellik belgesi UPOV standartlarında belirlenmiş hatlar ile Polen Tohumculuk firmasının geliştirdiği farklı heterojenite gruplardan gelen durulmuş hatlar arasında melez kombinasyonları oluşturularak, daha kısa sürede hibrit mısır çeşitlerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Projenin 1. dilimi 2013-2018 yılları arasında yürütülmüş, sonuçların ümitvar bulunması nedeniyle 2. dilim proje 2018-2023 yılları arasında devam edecektir. Melezlemede kullanılan hatlar, daha önceden özel ve genel kombinasyon yetenekleri belirlenmiş hatlar arasından seçilmektedir. Bu kapsamda projenin başlangıcından bu yana Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitü’nün 39 hattı ile Polen Tohumculuk Ltd.Şti. firmasının 11 hattı arasında arasında, heterojenite grupları, çiçeklenme ve olum süreleri gibi agronomik özellikleri dikkate alınarak toplam 65 adet melez kombinasyonu (resiproksuz) oluşturulmuştur. Melezleme çalışmaları, Polen Tohumculuk Ltd. Şti.’nin Bergama’daki tesislerinde yapılmıştır. Yapılan melezler Adana, Diyarbakır ve Manisa olmak üzere üç lokasyonda verim denemelerine alınmıştır. Yapılan verim denemelerinden elde edilen sonuçlara göre P-9, P-10 ve P-16 melezleri üstün performans göstermiş olup 2018 yılında bölge verim denemelerine yeniden alınarak gerekli değerlendirmeler yapılmıştır. 2018 yılında 10 adet yeni melez kombinasyonu oluşturulmuştur. Bu melezler 2019 yılında dört lokasyonda verim denemelerine alınacaktır.

Anahtar Kelimeler mısır, kendileme, melezleme ve hibrit çeşit

SONUÇLANAN PROJE (BİLGİ)

Proje No TÜBİTAK 214O003 Proje Adı Cin Mısırında Adaptasyon Yeteneği Yüksek, Kaliteli, Verimli,

Yerli Hat ve Çeşitlerin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş

Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


TÜBİTAK

Proje Lideri Mehmet PAMUKÇU Proje Yürütücüleri Dr. Şekip ERDAL, Ahmet ÖZTÜRK, Dr. Erkan ÖZATA, Prof. Dr.

Burhan KARA, Yar. Doç.Dr. Yalçın COŞKUNER, Halil KAPAR Başlama-Bitiş Tarihleri

01.04.2015-01.04.2018



861,220 TL

Proje Özeti: Planlanan proje ile, cin (patlak) mısırında adaptasyon yeteneği yüksek, verimli, kaliteli ve

uluslararası çeşitlerle rekabet edebilecek yerli hibrit çeşit/çeşitleri geliştirmek, aynı zamanda yeni hibritlerin elde edilmesi için popülasyonlardan ümitvar ileri kademede (S5-S6) hatları ıslah etmek amaçlanmıştır.

Cin mısır (Zea mays L.everta) besin içeriği, patlama özelliği, patlak mısır haline getirilerek çerez olarak kullanılabilmesi ile diğer mısır varyete grupları arasında özel bir yere sahiptir. Ülkemizde cin mısır tarımı ve tüketimi gittikçe artmaktadır. Ege, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Marmara bölgelerinde yoğun bir şekilde tarımı yapılan cin mısırda karşılaşılan en önemli sorun yerli, verimli ve kaliteli çeşit sayısının az olmasıdır. Yurtdışından gerek tohum ve gerekse de ürün ithalatının azaltılması için ıslah çalışmaları ile yeni çeşitlerin ülke tarımına kazandırılması gerekmektedir. Ayrıca, yeni çeşitlerin elde edilmesi için elit/ileri kademede yeni hatların geliştirilmesi orta ve uzun vadede yeni yerli çeşitlerin elde edilmesine olanak sağlayacaktır. Proje, özel bir mısır tipi olan cin mısırında büyük ölçekte ulusal çapta kamu, özel sektör ve üniversitelerin ilk defa ortaklaşa yürüteceği bir ıslah çalışması olma niteliğindedir. Geliştirilecek olan yerli çeşit/çeşitler sayesinde yerli kaliteli cin mısır tohumu açığı azaltılacak ve yerli üretimin teşvik edilmesinin önü açılacaktır. Araştırma, çeşit ve hat ihtiyacı için ıslah çalışmalarının yanı sıra, cin mısırda genetik uzaklık, genetik uzaklıklara dayalı melezleme, genetik varyasyon ve özellikle kalite parametreleri ile ilgili ulusal ve uluslararası literatürde ihtiyaç duyulan konulara ışık tutacaktır. Araştırmada 2017 yılında; elit/ileri kademede ümitvar cin mısır hatlarının geliştirilmesi için populasyonlardan pedigri yöntemi çerçevesinde kendileme çalışmaları yapılmaya devam edilmiş ve toplam 314 adet cin mısır hattı S5-S6 kademesine getirilmiştir. Genel kombinasyon yeteneğinin belirlenmesi 2016 yılında yapılan 200 adet melez 2017 yılında 4 lokasyonda verim denemesine tabii tutulmuştur. Diğer taraftan kısa vadede yerli çeşit ıslahı için kamu ve özel sektöre ait ümitvar hatlar, ön çalışmalardaki ıslah yöntemleri ve moleküler yöntemlerle belirlenen genetik uzaklıklarına göre birbirleri ile melezlenmiştir. Elde edilen melezler hem 2016 hem de 2017 yıllarında 4 lokasyonda (Karadeniz Tarımsal Araştırma, İzmir Poltar Tarım Ürünleri Ltd.Şti., Amasya ve Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanları) değerlendirilmiştir. 2016 ve 2017 yıllarında verim denemelerinden elde edilen aday çeşitlerde verim ve verim parametrelerinin yanı sıra kalite analizleri titizlikle yapılmıştır. Sonuçlara göre 3 melez çeşit adayı olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler Cin mısır, hat, ıslah, verim DEVAM EDEN PROJE


Proje Başlığı Orta Anadolu Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları (Maize Breeding Researchs for Middle Anatolian Region of Turkey)


Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüüğü

Proje Lideri Mehmet TEZEL

Proje Yürütücüleri Gazi ÖZCAN, R. Çağatay ARICI, Mehmet ŞAHİN, İlker TOPAL

Başlama - Bitiş Tarihleri 01/01/2018 - 31/12/2022


Proje Özeti (200 kelime) Ülkesel Mısır Islah Araştırmaları Projesi kapsamında Koordinatör enstitü olan Sakarya Mısır

Araştırma Enstitüsü’nden materyal olarak 2018 yılında çeşitli kendileme kademelerinden 43 adet materyal gelmiştir. Mayıs ayının ilk haftasında 366 adet materyal tek koçan sırasına ekilerek her sırada en az 3’er adet kendileme yapılmıştır. Bazı hatlarla melezleme çalışmaları gerçekleşmiştir.

12 adet tek melez ve 4 şahit çeşitten oluşan Tane Mısır Bölge Verim Denemesi (TMBVD) kurulmuştur.

2018 yılında 258 adet şeker mısır materyali yine koçan sırası şeklinde ekilip her sırada en az 3’er adet kendileme yapılmıştır. Kasım ayının ilk haftasında kendilenen mısır koçanlarının hasadı yapılmıştır.

Ülkesel Mısır Islah Projesi kapsamında; 41 adet tek melez ve 3 şahit çeşitten oluşan bölge verim denemesinde (2017 YILI DANE

MISIR), denemeden elde edilen sonuçlara göre denemenin verim ortalaması 1355 kg/da olmuştur. 25 adet tek melez ve 4şahit çeşitten oluşan bölge verim denemesinde (TMVD), denemeden

elde edilen sonuçlara göre denemenin verim ortalaması 1409 kg/da olmuştur. 10 adet tek melez ve 4 şahit çeşitten oluşan bölge verim denemesinde (MAE-RUS VD),

denemeden elde edilen sonuçlara göre denemenin verim ortalaması 1434 kg/da olmuştur. 13 adet tek melez çeşit ve 4 şahitten oluşan silajlık mısır bölge verim denemesinde (ÜMİAP

SİLAJ), elde edilen sonuçlara göre denemenin yaş ot verimi ortalaması 8419 kg/da ve kuru madde verimi ortalaması 2631 kg/da olmuştur.

13 adet tek melez ve 4 şahit çeşitten oluşan bölge verim denemesinde (ŞEKER) denemeden elde edilen sonuçlara göre denemenin taze koçan verim ortalaması 906 kg/da olmuştur.

Tüm verim denemeleri için varyans analizleri yapılarak değerlendirilmiştir.

SONUÇLANAN PROJE

Proje No

TAGEM /TBAD/ 14/A12/P03/006

Proje Başlığı


Projeyi Yürüten Kuruluşlar

Mısır Araştırma EM, Batı Akdeniz TAE, Doğu Akdeniz TAE, Karadeniz TAE, Bahri Dağdaş Uluslararası TAE, Ege TAE, GAP Uluslararası TAEM, GAP TAE, Adana Biyolojik Mücadele MAE. Ankara Zirai Mücadele MAE



Proje Yürütücüsü Dr.Rahime CENGİZ Yardımcı Araştırmacılar

Dr.İbrahim CERİT, Mehmet Pamukçu, Dr.Erkan ÖZATA, Dr.Hüseyin Özpınar, Mehmet TEZEL, Dr.M.Cavit SEZER, Dr.Şekip ERDAL, Dr. Mesut Esmeray, Timuçin Taş, Şehmuz Atakul


01.01.2014-31.12.2018


2014: 95.000 TL 2017: 80.000 TL 2015: 80.000 TL 2018: 85.000TL 2016: 75.000 TL Toplam : 415.000 TL

Proje Özeti Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi çalışmaları ıslah, bitki sağlığı, abiyotik streslere tolerans,

biyoteknoloji, yetiştirme tekniği olmak üzere 5 ana başlık altında toplanmıştır. Bölgesel Mısır Islah Projeleri enstitülerin yoğunlaştıkları çalışma alanlarına bağlı olarak Melez Mısır

Islahı (Tane, Silaj, Şeker, Waxy, Cin) ve Populasyon Islahı şeklinde sürdürülmüştür. Popülasyon ıslahı çalışmaları koordinatör enstitüde farklı tane tiplerinde yürütülürken spesifik özellikler için sentetik kaynak materyaller geliştirilmiştir. Melez mısır ıslahında orta-erkenci, orta, orta-geçci ve geçci (FAO 500-600-700-850) olum grubunda yer alan mısır materyalleri ile çalışılmıştır. Enstitüler arasında materyal transferi, ortak melezlemeler, ortak verim denemeleri, ortak yoklama melezi gözlem bahçeleri ve kaynak materyal geliştirme çalışmaları yapılmıştır. Proje süresince 220 adet kaynak materyal enstitülere gönderilmiştir. Enstitülerin hatları arasında 271 adet melez kombinasyonu oluşturulmuştur. Ortak verim denemeleri 8-9 lokasyonda kurulmuş olup 248 adet aday çeşit değerlendirilmiştir. AGA (MAE ve BATEM) silajlık ve ADASA 16 (DATAE ve MAE) tanelik ortak melez mısır çeşitleri tescil ettirilmiştir. SASA-5 (BATEM ve MAE) silajlık ortak çeşidimiz ise tescil denemelerinde yer almaktadır. SASA-137 (MAE ve DATAE) tanelik ve SASA-99 (MAE ve BATEM) silajlık ortak çeşitlerimiz ise tescile verilmek üzere seçilmiştir. ADAPARE ve SuGen şeker melez mısır çeşitlerinin tescil edilmek üzere başvurusu yapılmıştır. Enstitülerin kendi hatları ile oluşturdukları tane, silaj, şeker, cin ve waxy mısır çeşitleri ise yine ortak denemelerde ve çoklu lokasyonlarda ekilmiştir. Mısır hat ve aday çeşitlerinde tane ve silaj kalite parametreleri belirlenmiştir.

Biyoteknoloji çalışmaları gerekli cihazların temin edilmesinden sonra başlamış olup enstitülerin 934 adet mısır hattı arasında genetik benzerliğin tanımlanması için 30 adet SSRs markörleri kullanılmıştır. Mısırkurduna doğal dayanıklılığı belirleme çalışmaları için 54 hat Doğu Akdeniz TAE ne gönderilmiştir. Fusarium sap ve koçan çürüklüğüne dayanıklılıkları 150 genotipte inokulasyon yapılarak belirlenmiştir. Mısır zararlılarının tespiti ve doğal düşmanlarının ırk belirleme çalışmaları için sörvey ve laboratuvar çalışmaları yürütülmüştür. Agronomi çalışmaları bölgesel sorunlara çözüm bulmak amacıyla, ekim sıklığı, azot dozu, su kısıntısı, ekim şekli, toprak işlemesiz tarım, yeşil gübreleme, fertigasyon gibi konularda yürütülmüştür. Ülkemizin mısır ekilen farklı bölgelerine gezici çalışma grupları planlanarak mısır ile ilgili sorunlar yerinde incelenmiştir. Tarla günleri, demonstrasyon ve yayım faaliyetleri yapılmıştır.

Özel Sektör-Kamu işbirliği ile yerli melez mısır çeşitlerinin geliştirilmesi projeleri ve TÜBİTAK’ın desteklediği projeler de yürütülerek bazıları sonuçlandırılmıştır. Anahtar Kelimeler: mısır, ıslah, melez çeşit, moleküler markör, abiyotik stres, agronomi

YENİ TEKLİF PROJE Proje No TAGEM /TBAD/

Proje Başlığı


Projeyi Yürüten Kuruluşlar

Mısır Araştırma EM, Batı Akdeniz TAE, Doğu Akdeniz TAE, Karadeniz TAE, Bahri Dağdaş Uluslararası TAE, Ege TAE, GAP Uluslararası TAEM, GAP TAE, Adana Biyolojik Mücadele MAE. Ankara Zirai Mücadele MAE



Proje Yürütücüsü Dr.Rahime CENGİZ Yardımcı Araştırmacılar

Dr.İbrahim CERİT, Mehmet PAMUKÇU, Dr.Erkan ÖZATA, Dr.Hüseyin ÖZPINAR, Mehmet TEZEL, Dr.M.Cavit SEZER, Dr.Şekip ERDAL, Dr. Mesut ESMERAY, Dr.Gönül CÖMERTPAY, Dr.Timuçin TAŞ, Şehmuz ATAKUL, Ahmet ÖZTÜRK, A.Alptekin ACAR


01.01.2019-31.12.2023


Proje Özeti Mısır ıslah araştırmalarında koordinasyon ve işbirliğini sürdürmek, kurumlar arasında sistem, metodoloji

birliği ve kaynak alış verişini sağlamak, alt yapı ve eleman yönünden yetersiz olan enstitülere destek sağlamak, çok disiplinli projelerin yapılandırılmasını temin etmek, yetiştirme tekniği çalışmalarına Ülkesel anlamda birliktelik getirmek, bitki sağlığı ile ilgili Ülkesel problemleri tespit etmek ve çözüm yolları aramak, mısırı işleyen ve kullanan sanayi kuruluşları ile hedeflere göre işbirliği yapmak, ulusal tohumculuk sektörünü güçlendirmek ve işbirliği yapmak, mısır bitkisi için Ülkenin ekonomik stratejilerine bakış açısı getirmek amacıyla 2004 yılında Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi başlatılmıştır.

Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi çalışmaları ıslah, bitki sağlığı, abiyotik streslere tolerans, biyoteknoloji, yetiştirme tekniği olmak üzere 5 ana başlık altında yürütülecektir. Bölgesel Mısır Islah Projeleri enstitülerin yoğunlaştıkları çalışma alanlarına bağlı olarak Melez Mısır Islahı (Tane, Silaj, Şeker, Waxy, Cin) ve Popülasyon Islahı şeklinde sürdürülecektir. Enstitüler arasında materyal transferi, ortak melezlemeler, ortak verim denemeleri, ortak yoklama melezi gözlem bahçeleri ve kaynak materyal geliştirme çalışmaları yapılacaktır. Islah çalışmalarında klasik ıslah ve in vivo haploid teknikleri kullanılacaktır. Ortak çeşitler geliştirilmeye devam edecek ve çoklu lokasyonlarda verim denemeleri kurulacaktır. Tane, silaj, şeker, cin ve waxy mısır çeşitleri geliştirilecektir. Mısır hat ve aday çeşitlerinde tane ve silaj kalite parametreleri belirlenecektir.

Abiyotik streslerden kuraklık ve yüksek sıcaklığa toleranslı hat ve çeşit geliştirme çalışmaları devam edecektir. Bitki sağlığı araştırmaları ile mısır bitkisinde önemli hastalık ve zararlılar ve doğal düşmanları ile biyolojik mücadele yöntemleri ortaya konmaya çalışılacaktır. Biyoteknoloji çalışmalarında genetik uzaklık-yakınlık tespiti, markör destekli seleksiyon metodunun ıslaha entegre edilmesi, istenen özelliklerde gen piramidi oluşturulması, safiyet analizi ve GDO testleri yapılması planlanmaktadır. Agronomi çalışmaları ile bölgesel sorunlara çözüm bulunması hedeflenmektedir. Özellikle kısıntılı su uygulamaları, gübre dozleri ve çaşitlere göre sıklık çalışmaları ön plana çıkacaktır. Ülkemizin mısır ekilen farklı bölgelerine gezici çalışma grupları düzenlenerek sorunlar yerinde incelenecektir. Tarla günleri, çalıştay, eğitim seminerleri, demonstrasyon ve yayım faaliyetleri yapılarak Ar-Ge çalışmalarımız tanıtılacak, elde edilen tecrübe ve bilgi birikimi ilgililere aktarılacaktır.

Özel Sektör-Kamu işbirliği ile yerli melez mısır çeşitlerinin geliştirilmesi projeleri ve TÜBİTAK’ın desteklediği projeler de devam edecektir.

SONUÇLANAN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/14/A12/P03/002

Proje Başlığı: Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Bölge Verim ve Adaptasyon Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş: GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi

Projeyi Destekleyen Kuruluş: Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Yürütücüsü: Şehmus ATAKUL Yardımcı Araştırmacılar: Şehmus ATAKUL, Şerif Kahraman , Sevda KILINÇ Başlama-Bitiş Tarihleri: 2014- 2018 Projenin Toplam Bütçesi 150.000 TL Proje Özeti: Bu çalışma, Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi bölge verim ve adaptasyon çalışmaları kapsamında geliştirilen hibrit mısır genotiplerinin performanslarının değerlendirilmesi amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada; 2014 yılında 25 genotip, 2015 yılında 26 genotip, 2016 yılında 24 genotip, 2017 yılında 20 genotip, 2018 yılında 30 genotip kullanılmıştır. Araştırma, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi deneme tarlasında tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırmada, 2014 yılında elde edilen verilere göre; tane verimi (775.9-1345.1 kg/da) arasında, 2015 yılında; tane verimi (953.3-1365.6 kg/da), 2016 yılında; tane verimi (789.4-1406.3 kg/da), 2017 yılında; tane verimi (400.6-1247.5 kg/da), 2018 yılında; tane verimi (696.8-1242.6 kg/da), arasında değişmiştir. Sonuç olarak; ; P.31G98, DKC6589, P.31A34, ADA 12.32, ADA 12.33, ADA 13.26, ADA 13.7, ADA 13.20, ADA 13.29, ADA 14.25, ADA 14.26, ADA 14.6, ADA 16.1, SASA-18, SASA-28, SASA-84, SASA-128, SASA-132, ANT-T-2, KALUMET, ANT-T-3 ADA 351 , genotiplerinin ana ürün koşullarında daha yüksek verim verdikleri saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Ana ürün, genotip, hibrit mısır, tane verimi


Proje Adı Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Bölge Verim ve Adaptasyon Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Yürütücüsü Şehmus ATAKUL Yardımcı Araştırmacılar Şehmus ATAKUL, Şerif Kahraman , Sevda KILINÇ Başlama ve Bitiş Tarihi 2019- 2023 Projenin Toplam Bütçesi 250.000 TL Proje Özeti: Mısır Dünyada olduğu gibi ülkemiz içinde sosyo-ekonomik öneme sahip bir bitkidir. Farklı türleri ve geniş adaptasyon özelliği ile yeryüzündeki farklı ekolojilerde geniş ekim alanlarına sahiptir. Mısır üretimimiz henüz ülke ihtiyacını karşılayacak düzeye ulaşamamıştır. Oysa tüketimi ve fazlasını karşılayacak üretim potansiyelinin olduğu kabul gören bir gerçektir. Bu mevcut durum mısır üretimini artıracak parametreleri önemli kılmaktadır. İlave ekim alanları ile ilgili sürdürülen çalışmaların yanı sıra birim alandaki verimliliğin artırılması gerekmektedir. Birim alandaki verimin artırılmasında önemli etkenlerden birisi çevre şartlarına uygun verimli çeşitlerin saptanmasıdır. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)’ın tamamlanması ile birlikte sulanabilen alanlarda mısırın ekim nöbeti sistemleri içerisinde yer alması beklenmektedir. Mısır bölgede hem ana ürün hem de II. Ürün olarak ekimi yapılan bir bitkidir. Ayrıca son zamanlarda tane üretiminin yanında silajlık olarak üretimi gün geçtikçe artmaktadır. Nitekim GAP mastır planında mısır için toplam sulanabilir arazi içerisinde % 5,1 oranında bir alan öngörülmektedir. Bu nedenle bölge koşullarına uygun çeşitlerin belirlenmesi ve aynı zamanda ıslah amaçlarının saptanması önem arz etmektedir. Projenin amacı Güneydoğu Anadolu koşullarına uygun, kalite ve verimlilik yönünden üretici ve tüketici isteklerine cevap veren, yüksek verimli ana ürün ve ikinci ürün olarak yetiştirilecek tane ve silajlık Mısır çeşitlerini belirlemektir.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/12/A12/P03/01-006 Proje Adı Ege Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Lideri Dr. Hüseyin ÖZPINAR Proje Yürütücüleri Ergül AY

Dr. Hülya OKKAOĞLU Melek AKÇA PELEN Dr.Hakan CEBECİ


Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Gelişme


2017 Yılı: 15 000 TL 2020 Yılı: 10 000TL 2018 Yılı: 12 000 TL 2019 Yılı: 11 000 TL 2021 Yılı: 13 000 TL

Proje Özeti Projenin amacı; Yüksek verimli, geniş uyum yeteneğine sahip hibrit silajlık mısır çeşitleri geliştirmektir. - Alt Proje: Silajlık Mısır Çeşit Geliştirme Islahı 2018 yılında ıslah programında bulunan 337 adet değişik kademedeki ıslah materyalinde kendileme yapılarak 301 adedinde kademe ilerlemesi sağlanmıştır. Bir önceki yıl elde edilen 13 adet F1 melezi ve 8 adet standart çeşit ile 3 tekerrürlü tesadüf blokları deneme desenine göre ana ürün özel Kombinasyon Melezi Verim Denemesi kurulmuştur. İstatistik analiz sonucuna göre gerek kuru madde verimi gerekse tane verimi açısından genotipler arasında önemli fark bulunmuş olup Ege F1 -35 melezi bazı standart çeşitlerle ilk grupta yer almıştır. ÜMIAP kapsamında; “Ege Lokasyonu” olarak 18 adet çeşit adayı ve 5 adet standart çeşitten oluşan Ana Ürün Tanelik Mısır Çeşit Verim Denemesi kurulup değerlendirilmiştir. Yine ÜMIAP kapsamında; 11 adet çeşit adayı ve 5 adet standart çeşitten oluşan 2. Ürün Silajlık Mısır Çeşit Verim Denemesi kurulup değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Ana ürün, 2. Ürün silajlık ve tanelik mısır

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TA/09/07/03/10 Proje Adı Çukurova Mısır Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü



Proje Lideri Dr.İbrahim CERİT Proje Yürütücüleri Dr. Gönül CÖMERTPAY, M.Ali TURKAY, Rüstem OYUCU Başlama-Bitiş Tarihleri

2014-2018


2014-2018


2014: 25000 TL 2015: 27000 TL 2016: 26000 TL 2017: 28000 TL 2018: 30000 TL

Proje Özeti: Proje Özeti: Bu araştırma Çukurova Bölgesi ve diğer mısır üretim bölgeleri için tane verimi ve silaj verimi yüksek olan hibrit mısır çeşitleri geliştirmek amacıyla yürütülmektedir. Projede melez mısır çeşit geliştirme ıslah programı uygulanmaktadır. Uygulanan ıslah programında kısaca; materyal üzerinde elle tozlama yöntemi kullanılarak kendilenmiş homozigot hatlar elde edilmekte, yoklama melezi ile de hatların genel ve özel kombinasyon yetenekleri belirlenmektedir. Yoklama melezinde Tester olarak FrMo17 (LC), B73 (SSS) ve ADK 451(Leaming) hatları kullanılmaktadır. Kombinasyon yetenekleri iyi olan hatlar arasında melezlemeler yapılarak ön verim denemelerine alınmaktadır.Projenin 2014-2018 yılları dilimi içerisinde toplam 394 hat durulmuş hale getirilmiştir. S6 kademesinde 42 hat, S5 kademesinde 149 hat, S4 kademesinde 67 hat, S3 kademesinde 72 hat, S2 kademesinde 16 hat, S1 kademesinde 53, S0 kademesinde 43 ve USDA’dan getirilen 282 hat olmak üzere toplam 1118 adet materyal üzerinde çalışmalar sürdürülmüştür. S4 kademesine gelen toplam 374 adet adet hat, test ediciler ile yoklama melezine tabi tutularak hatların heterolotik grupları ve özel ve genel kombinasyon yetenekleri belirlenmiştir. Durulmamış olan hatların generasyon ilerlemesini sağlamak amacıyla kendileme işlemi yapılmış ve agronomik gözlemleri alınmıştır. 2017 yılında melezleme kombinasyonlarında kullanılan 96 adet durulmuş hattın birbirlerine olan uzaklık dereceleri ve heterotik grupları, SSR (simple sequence repeat) primer çifti kullanılarak belirlenmiştir. 2014-2018 yılları arasında kombinasyon kabiliyeti iyi olan hatlar arsında toplam 806 adet melez kombinasyonu oluşturulmuştur. Elde edilen melezler ön verim ve bölge verim denemelerine alınmıştır. Proje kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda 2016 yılında Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsü ile birlikte ADASA 16 adıyla bir adet hibrit mısır çeşidi ve bu çeşidin ebeveyni olan Çukurova-96/25 hattı tescil edilmiştir. 2019 yılında yine Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsü ile birlikte ortaklaşa geliştirilen SASA 137 kodlu hibrit mısır çeşit adayı ile bunun ebeveyni olan ÇHAT-16(K-8/4X2A) hattının tescil ve tohumluk üretim izni başvurusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler mısır, kendileme, genel kombinasyon yeteneği, özel kombinasyon yeteneği, melezleme ve hibrit çeşit

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Çukurova Mısır Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü



Proje Lideri Dr.İbrahim CERİT Proje Yürütücüleri Dr. Gönül CÖMERTPAY, M.Ali TURKAY Başlama-Bitiş Tarihleri

2019-2023



2019: 47500 TL 2020: 52500 TL 2021: 57500 TL 2022: 62500 TL 2023: 67500 TL

Proje Özeti: Mısır, geniş bir kullanım alanı olması nedeni ile diğer tahıllar içerisinde oldukça önemli bir konumdadır. Mısırın neredeyse her kısmı ekonomik değere sahiptir. İçerdiği zengin besin maddeleri ile mısır, hem insan hem de hayvan beslenmesinde aynı zamanda endüstride ham madde olarak kullanılabilmektedir. Türkiye’de mısırın ekim alanı 2017 yılı itibariyle 639.000 ha, üretimi 5.900.000 ton ve ortalama verimi 923 kg/da’dır(TUİK, 2017). 2017 yılı verilerine göre bugüne kadar ülkemizde 266 adet mısır çeşidi tescil edilmiştir. Bunların içinden halen üretilmekte olan 27’si Kamu Araştırma Enstitülerine aittir. Ülkemizde hibrit mısır tohumluğunun yaklaşık % 95’ini yabancı çeşitler oluşturmaktadır. Yerli çeşitlerimizin üretimdeki payı, kompozit çeşitlerle birlikte % 5’i geçmemektedir. Bundan dolayı Ülkemizde yabancı çeşitler için her yıl yurtdışına önemli miktarlarda royalite bedeli ödenmektedir. Yapılan tüm bilimsel çalışmalara rağmen ülkemizdeki mısır tohumluk pazarında yabancı sermayeli özel sektörün baskınlığı söz konusudur. Yerli mısır çeşitlerinin üretimdeki payını arttırmak için yerli çeşit sayısının arttırılması ve bunların tohumlarının yerli özel sektör tohumculuk şirketleri tarafından daha ucuz ve daha kaliteli olarak üretilmesi gerekmektedir.

Bu Projeyle Çukurova Mısır ıslah Araştırmaları Projesi kapsamında yapılan ıslah çalışmaları ile elde edilen değişik kademedeki 1067 hat kullanılarak Çukurova Bölgesi ve diğer mısır üretim bölgeleri için yüksek verimli hastalık ve zararlılara dayanıklı, belirli kalite değerlerine sahip I. ve II. Ürüne uygun çeşit geliştirilecektir. Bu projede Melez Mısır Çeşit Geliştirme Islah Programı uygulanacaktır. Uygulanacak ıslah programında kısaca; hem klasik yöntemle kendilenmiş homozigot hatlar elde edilecek, hem de in vivo double haploid tekniği ile kendilenmiş hatlar elde edilecektir. Bu geliştirilen hatların birbirlerine olan uzaklık dereceleri ve heterotik grupları, SSR (simple sequence repeat) primer çifti kullanılarak belirlenecektir. Yoklama melezi ile de hatların genel ve özel kombinasyon kabiliyetleri belirlenecektir. Yoklama melezinde tester olarak FrMo17 (LC), B73 (SSS) ve ADK-451(Leaming) hatları kullanılacaktır. Genetik olarak birbirine uzak ve kombinasyon kabiliyeti iyi olan hatlar arsında melez kombinasyonları oluşturularak, elde edilen melezler ön verim ve bölge verim denemelerine alınacaktır. Melezlerin verim ve bazı agronomik özellikleri saptanarak, ümit var bulunan çeşit adayları için çeşit tescil başvurusu yapılacaktır. Böylece geliştirilecek yerli hibrit mısır çeşitleri ile de ülke ekonomisine önemli katkılar sağlanabilecektir. Anahtar Kelimeler mısır, kendileme, genel kombinasyon yeteneği, özel kombinasyon

yeteneği, melezleme ve hibrit çeşit

DEVAM EDEN PROJE


Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları Projesi, Ülkesel Mısır Islah Araştırmaları, Akdeniz Bölgesi Mısır Islah Çalışmaları Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü



Proje Lideri Mehmet PAMUKÇU Proje Yürütücüleri Dr.Şekip ERDAL, Ahmet ÖZTÜRK, Mustafa SOYSAL



Proje Özeti : 2014-2018 döneminde proje hedefleri doğrultusunda çalışmalar sürdürülmüştür. Proje

kapsamında bulunan; -Tanelik Mısır Islah Çalışmaları, -Cin Mısır Islah Çalışmaları -Silajlık Mısır Islah Çalışmaları devam ettirilmiştir. Bu çalışmalarda atdişi mısır varyete grubunda, cin mısır varyete grubuna ait hatta tohum çoğaltma ve generasyon atlatma işlemi gerçekleştirilmiştir.

Ülkesel Mısır Çalışmaları kapsamında Koordinatör Enstitü tarafından gönderilen ve enstittümüze ait melezler ile tanelik, silajlık ve cin mısır verim denemeleri kurulmuş, sonuçları değerlendirilmiş.

Tescilli mısır hattların ve çeşitlerin tohumluk üretimleri gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde tescile sunulan SASA-5(Olimpos) silajlık mısır çeşidinin tohumluk üretimi de

yapılmıştır. Mısır Araştırma Entitüsü ile BATEM’in ortak çeşitleri AGA F1 (silajlık) ve ADAPARE (şeker) mısır çeşitleri bu dönemde tescil edilmiştir.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No TAGEM/TA/09/07/03/007 Proje Adı Akdeniz Bölgesi Mısır Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

BATEM


TAGEM

Proje Lideri Dr. Şekip ERDAL Proje Yürütücüleri Mehmet PAMUKÇU, Ahmet ÖZTÜRK, Mustafa SOYSAL Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2019-31.12.2023


Yeni Teklif


Yeni teklif

Proje Özeti: Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi çatısı altında yürütülecek olan bu araştırma projesi kapsamında, Akdeniz Bölgesi başta olmak üzere Ülkemizin diğer mısır üreten bölgelerine uygun, yüksek verimli, stabil ve kaliteli hibrit mısır çeşit ıslahı çalışmaları yapmak amaçlanmaktadır. Araştırmada, farklı tip (atdişi, sert mısır, cin mısır) ve farklı kullanım amaçlarına yönelik (patlak mısır, silajlık mısır, tanelik v.b) mısır ıslahı çalışmaları yapılacaktır. Araştırma, 2019-2023 yılları arasında BATEM ve mısır çalışan araştırma enstitülerinin işbirliği ile yürütülecektir. Çalışmada melez mısır ıslah yöntemi (pedigri) ve bu yöntemin bazı aşamalarına entegre edilmiş doubled haploid metodu ile genetik uzaklıkları belirlemek amacıyla moleküler markırlar kullanılacaktır. Araştırma süresince elde edilecek çeşit/çeşitler ile ıslah materyali gerek diğer kamu araştırma enstitüleri ve gerekse de yerli özel sektörün hizmetine sunulacaktır. Yapılacak çalışmalardan üretilecek yayınlar hem yurt içi ve hemde yurt dışı bilimsel yayın organlarında yayınlanacaktır.

Anahtar Kelimeler Mısır, kendilenmiş hat, hibrit, verim, kalite

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No

Proje Adı Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi Alt Proje: Ülkesel Mısır Materyallerinde Yağ Asiti Kompozisyonlarının ve Yağ Asitleri Arasındaki Korelasyonun Belirlenmesi


Projeyi Destekleyen Kuruluşlar - Proje Lideri Ferhat OĞURLU Proje Yürütücüleri Belgizar ÇAM,Ceyda KIZGIN ÖZCENGİZ,Ramazan CEYLAN

Bülent CENGİZ,Zekeriya KARABULUT Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 31/12/2022 Raporun Ait Olduğu Dönem Yeni Teklif Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

1. Yıl: 52000 TL 2. Yıl: 20500 TL 3. Yıl: 20500 TL

TOPLAM: 93000 TL Proje Özeti:

İnsan beslenmesinde ayrı bir yeri bulunan bitkisel yağlar elde edildikleri bitki türüne ve bu

türlerin yetiştirme koşullarına bağlı olarak önemli farklılıklar göstermektedir. Bitkisel yağların kalitesi,

içerdiği yağ asitleri kompozisyonu ile tanımlanmaktadır. Bu kompozisyon, o yağın yemeklik veya

sanayi değerini belirlemede esas ölçüt olarak alınmaktadır.

Mısır yağı, insan beslenmesinde en önemli bitkisel yağlardan bir tanesidir. Yağ asitlerince zengin olması ve insan beslenmesinde kullanılması yağ oranının ıslah yöntemi ile artırılması fikrini ortaya çıkarmıştır. Yapılması planlanan bu çalışmada, ıslah ve adaptasyon çalışması yürüten enstitülerin at dişi türü mısır materyallerinin yağ asitleri (palmitik (C16:0), stearik (C18:0), oleik (C18:1), linoleik (C18:2) ve linolenik (C18:3) ) kompozisyonları gaz kromatografisi yöntemiyle belirlenecektir. Projede mısır ıslah ve adaptasyon çalışması yapan enstitülerden her yıl durulmuş mısır hatlarından 100 adet, aday mısır çeşitlerinden de 30 adet olacak şekilde toplamda 390 adet mısır numunesi çalışılacaktır. Aday çeşitlerin numuneleri optimum (Sakarya) ve stres şartları (Diyarbakır,) olarak iki ayrı lokasyon dikkate alınarak temin edilecektir. Bu çalışma ile mısır yağ asitleri arasındaki korelasyon ortaya konularak ıslahçıların yağ asiti kompozisyonlarına göre yeni çeşitler geliştirmelerine katkı sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler Mısır yağı, yağ oranı, yağ asiti kompozisyonu

SONUÇ PROJE

Proje No TAGEM/TA/09/07/03/005 Proje Adı GAP Bölgesine Uygun Mısır Hat ve Çeşitlerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Timuçin TAŞ Proje Yürütücüleri Dr. Timuçin TAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri Raporun Ait Olduğu Dönem 01/01/2018 ile 31/12/2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: Bu proje kapsamında 4 ayrı deneme yürütülmüştür. Bu denemeler; Yoklama

Melezler Tane Verim Denemesi (Frm O 17), ÜMİAP Mısır Tane Verim Denemesi, MAE-RUS Ortak Tane Verim Denemesi ve ÜMIAP-Silaj Mısır Verim Denemesi’dir. Yoklama Melezler Tane Verim Denemesi tesadüf blokları deneme desenine göre iki tekerrürlü latis deneme desenine göre yürütülürken, diğer denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak enstitümüz Talat Demirören Araştırma İstasyonunda yürütülmüştür. Ekimler 20-22.06.2018 tarihleri arasında yapılmıştır. Hasat ve harmanlar ise tane mısır için 12-16.11.2018 tarihleri arasında yapılmıştır. Silaj mısır için tanede süt çizgisi 1/3-2/3 olduğu dönemde her çeşit için ayrı ayrı yapılmıştır. Yapılan toprak tahlilinin akabinde denemede uygulanacak gübre, 25 kg/da saf azota (10 kg/da N ekimden hemen önce 20.20.0 formunda, 15 kg/da N ise %33 A.N. formunda üst gübre olarak) ve 10 kg /da saf fosfora (tamamı ekimden hemen önce 20.20.0 formunda) tamamlanmış olup, karık usulü olarak tane mısır denemeleri 7 defa, silaj mısır denemesi ise 6 defa sulanmıştır. Dar ve geniş yapraklı yabancı otlar ve zararlılara karşı kimyasal mücadele yapılmıştır. Ekimde parsel büyüklüğü tane mısır ve silaj denemelerinde; 5 m x 0.7 m x 3 sıra = 10,5 m2 olarak, hasatlar ise 7 m2 (2 sıra) alandan yapılmıştır. Tane verimleri için ekimde sıra arası 70 cm. ve sıra üzeri 18 cm olarak gerçekleşmiştir. Silaj denemesinde ise ekimde sıra üzeri mesafe 15 cm olarak ayarlanmıştır. Tane mısır denemelerinde, tane verimi yanında çeşitlerin; Çiçeklenme gün sayısı, bitki boyu, koçan yüksekliği, hasatta tane nemi ve tane/koçan oranı gibi özellikler incelenmiştir. Silaj denemesinde ise silaj verimi yanında kuru madde oranı, bitki boyu, koçan/bitki oranı ve yaprak/sap oranı gibi parametreler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler Mısır , Çeşit, Adaptasyon

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No TAGEM/TA/09/07/03/005 Proje Adı GAP Bölgesine Uygun Mısır Hat ve Çeşitlerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Timuçin TAŞ Proje Yürütücüleri Dr. Timuçin TAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: Bu çalışma, Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi bölge verim ve

adaptasyon çalışmaları kapsamında geliştirilen hibrit mısır genotiplerinin performanslarının değerlendirilmesi amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada; tane verimi amacıyla; 2014 yılında 41 genotip, 2015 yılında 25 genotip, 2016 yılında 25 genotip, 2017 yılında 23 genotip, 2018 yılında 28 genotip kullanılmıştır. Silaj amacıyla; 2014 yılında 20 genotip, 2015 yılında 16 genotip, 2016 yılında 13 genotip, 2017 yılında 17 genotip, 2018 yılında 16 genotip kullanılmıştır. Araştırma, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü deneme tarlasında tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırmada, 2014 yılında elde edilen verilere göre; tane verimi (877.60-1378.40 kg/da) arasında, 2015 yılında; tane verimi (832.40-1378.10 kg/da), 2016 yılında; tane verimi (986.69-1533 kg/da), 2017 yılında; tane verimi (820.44-1449 kg/da), 2018 yılında; tane verimi (899.25-1589.20 kg/da) arasında değişmiştir. Sonuç olarak; ; ADA 12.20, ADA 8.6, ADA 11.19, ADA 13.29, KALUMET, P31G98, PL151-0218, SASA-165 ve SASA-137 genotiplerinin ikinci ürün koşullarında daha yüksek verim verdikleri saptanmıştır. 2014 yılında elde edilen verilere göre; silaj verimi (6257-9323 kg/da) arasında, 2015 yılında; silaj verimi (4523-8242 kg/da), 2016 yılında; silaj verimi (6495-8866 kg/da), 2017 yılında; silaj verimi (5176-7376 kg/da), 2018 yılında; silaj verimi (6121-7635 kg/da) arasında değişmiştir. Sonuç olarak; ; SASA-73, ADA 12.10, SAMADA-07, ADA 14.27, ADA 16.48, BURAK, AGA, P31Y43 genotiplerinin ikinci ürün koşullarında daha yüksek silaj verimi verdikleri saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler İkinci ürün, genotip, hibrit mısır, tane verimi, silaj verimi DEVAM EDEN PROJE

Proje No

Proje Başlığı

Özel Sektör-Enstitü İşbirliği İle Yerli Hibrit Mısır Çeşit Geliştirme Projesi (2007/1 Tebliğ Kapsamında)




Özel Sektör (May Agro Tohum Şti., TAREKS A.Ş ve Polen Tohum Şti., Agromar A.Ş.) Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Yürütücüsü Özel Sektör Yardımcı Araştırmacılar

Dr.Rahime CENGİZ, Dr.M.Cavit SEZER, Dr.Mesut ESMERAY, Niyazi AKARKEN, Ahmet DUMAN, Bülent CENGİZ (Kalite)


15.04.2015-31.12.2019 ve 15.04.2015-31.12.2017


280.500 280.500 151.000 281.500

Proje Özeti Yerli mısır çeşitlerinin üretimdeki payını arttırmak için yerli çeşit sayısının arttırılması

ve bunların çok sayıda yerli Özel Sektör Tohumculuk Şirketi tarafından büyük miktarlarda daha ucuz ve daha kaliteli üretilmesi gerekmektedir.

Bu çalışmada Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün mısır ıslah çalışmaları kapsamında geliştirilen, genetik yapısı durulmuş ve UPOV standartlarında özellikleri belirlenmiş hatları ile May Agro Tohum Şti., TAREKS A.Ş., Polen Tohum Şti. ve Agromar A.Ş.’nin geliştirdiği durulmuş hatlar arasında her bir firma ile ayrı ayrı melez kombinasyonları oluşturularak, kısa sürede hibrit mısır çeşitlerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Melezlemede kullanılan hatlar, daha önceden özel ve genel kombinasyon yetenekleri belirlenmiş hatlar arasından seçilmiştir. Projenin başlangıç yılından bu yana Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün 109 adet hattı ile firmaların saf hatları arasında heterotik grupları, çiçeklenme ve olum süreleri gibi agronomik özellikleri de dikkate alınarak melez kombinasyonları oluşturulmuştur. 2018 yılında MAE’nin 30 mısır hattı ortak melez yapımı için firmaların melez kombinasyonlarını oluşturduğu lokasyonlarına gönderilmiştir.

2016 yılı melezlerinden geçen yıl öne çıkanlar ise bölge verim denemelerinde yer almıştır. Firmalar ile 2017 yılında oluşturulan ortak melezler 2018 yılında Sakarya, Adana, Bursa, Altınova lokasyonlarında ekilmiştir. Karşılıklı tarla ziyaretleri yapılarak çeşitlerin gözlemleri alınmıştır. Deneme sonuçları değerlendirilerek seçilen çeşitler 2019 yılında bölge verim denemelerine alınacaktır. 2018 yılında elde edilen yeni aday çeşitler ise 2019 yılında ön verim denemelerinde en az iki lokasyonda değerlendirilecektir.

Proje sonucunda geliştirilecek çeşitler Firmalar tarafından tescil ettirilecektir. Geliştirilecek yerli hibrit mısır çeşitleri ile hem mısır tohumluğu içerisinde yerli mısır çeşitlerinin payı yükselecek hem de ülke ekonomisine önemli katkı sağlanacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Yeni Teklif -1657 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Mısır Islah Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ŞANLIURFA

Proje Lideri Dr. Timuçin TAŞ Proje Yürütücüleri Dr. Timuçin TAŞ - M.Emin SANLI Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 Raporun Ait Olduğu Dönem Yeni Teklif Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: Mısır Dünyada olduğu gibi ülkemiz içinde sosyo-ekonomik öneme sahip bir bitkidir. Farklı türleri ve geniş adaptasyon özelliği ile yeryüzündeki farklı ekolojilerde geniş ekim alanlarına sahiptir. Mısır üretimimiz henüz ülke ihtiyacını karşılayacak düzeye ulaşamamıştır. Oysa tüketimi ve fazlasını karşılayacak üretim potansiyelinin olduğu kabul gören bir gerçektir. Bu mevcut durum mısır üretimini artıracak parametreleri önemli kılmaktadır. İlave ekim alanları ile ilgili sürdürülen çalışmaların yanı sıra birim alandaki verimliliğin artırılması gerekmektedir. Birim alandaki verimin artırılmasında önemli etkenlerden birisi çevre şartlarına uygun verimli çeşitlerin saptanmasıdır. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)’ın tamamlanması ile birlikte sulanabilen alanlarda mısırın ekim nöbeti sistemleri içerisinde yeri daha da önem kazanacaktır. Mısır bölgede genel olarak; az oranda ana ürün, yoğun olarak II. Ürün olarak ekimi yapılan bir bitkidir. Ayrıca son zamanlarda tane üretiminin yanında silajlık olarak üretimi gün geçtikçe artmaktadır. Nitekim GAP mastır planında mısır için toplam sulanabilir arazi içerisinde % 5,1 oranında bir alan öngörülmektedir. Bu nedenle bölge koşullarına uygun çeşitlerin belirlenmesi ve aynı zamanda ıslah amaçlarının saptanması önem arz etmektedir. Projenin amacı Güneydoğu Anadolu koşullarına uygun, kalite ve verimlilik yönünden üretici ve tüketici isteklerine cevap veren, yüksek verimli ikinci ürün ve ana ürün olarak yetiştirilecek tane ve silajlık mısır çeşitlerini belirlemektir.

Anahtar Kelimeler Mısır , Çeşit, Adaptasyon, Verim ve Verim Unsurları. Tane mısır

,silajlık mısır SONUÇLANAN PROJE (BİLGİ)

Proje No

TÜBİTAK 4007/118B655

Proje Başlığı

Sürdürülebilir Tarımda Bitki Islahı ve Tarımsal İnovasyon Bilinci


Mısır Araştırma Enstitüsü


TÜBİTAK


Yavuz AĞI, Dr.M.Cavit SEZER, Dr.Mesut ESMERAY, Ahmet DUMAN, C.Serdar CERİT, Bülent CENGİZ, Zekeriya Karabulut, Aysun METE, Lütfü DEMİR, Şinasi ORHAN, Gamze CANIGENİŞ, Yusuf ÇELEBİ, Arzu SAYGINER ÇİL, Murat KIROĞLU, Zeliyha ÇELİK


01.05.2018-10.01.2019


61.457,70 TL

Proje Özeti Bitkisel ve hayvansal kaynaklı gıda maddeleri insanın yaşayabilmesi ve sosyal fonksiyonlarını

sürdürebilmesi için gereklidir. Bireylerin dengeli ve sağlıklı bir şekilde beslenebilmesi, bu iki gruptaki gıda maddelerinden yeterli ve dengeli miktarlarda almalarına bağlıdır. Tahıllar bitkisel gıda maddeleri içinde ekiliş alanlarının genişliği, yaygınlığı, verim, işleme ve muhafaza kolaylıkları gibi üstünlükleri ile ön plana çıkmaktadır. Tahıllar insan beslenmesi yanında hayvan beslenmesinde de kullanılmaktadır. Serin iklim tahıllarından buğday ve arpa, sıcak iklim tahıllarından mısır ve çeltik hem Dünya da hem de ülkemizde en fazla üretilen tahıllardan olup dünya nüfusunu doyurmaktadır.

Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) tarafından açıklanan rapora göre, Dünya nüfusunun 2050 yılında 9.6 milyara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Artan nüfusu beslemek için mevcut gıda miktarının yüzde 70 oranında artması gerektiği vurgulanmıştır. Gelecekte hızla artan dünya nüfusunu beslemek için daha fazla sürdürebilir gıda kaynağına ihtiyaç duyulacaktır. Artan nüfusa oranla tarım alanlarının genişlemesi mümkün görünmemektedir. Bu sebeple şu anda sahip olunan tarım alanlarının muhafazası ve sürdürülebilir olması gerekmektedir. Tarım alanlarının genişlemesi söz konusu olmayınca artacak gıda ihtiyacını karşılamak için daha verimli, hastalık ve zararlılara dayanıklı yeni çeşitlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu da ancak bitki ıslahının sürdürülebilir ve etkin bir şekilde devam ettirilmesi ile mümkündür.

Bu proje, gençlerimize bitki ıslahı ve çeşit geliştirme, sürdürülebilir tarım ve tarımsal üretim konularında farkındalık oluşturmayı hedeflemektedir. İlk, orta ve lise öğrencilerinin yer alacağı bu projede hem teorik hem tarla uygulamalı çalışmalar ile gençlerimize buğday ve mısır ıslahının temel ilkeleri, tarladan sofraya tarımsal üretimin süreci konularında farkındalık sağlanması beklenilmektedir. Tarlada yapacakları kendileme ve melezleme uygulamalarının sonuçlarını hasat döneminde yapılacak bilim şenliklerinde daha büyük kitlelere anlatma fırsatı bulacaklardır. Sakarya İlinin Adapazarı, Akyazı, Geyve ve Sapanca ilçeleri Sosyal Gelişim Merkezlerinden yaz süresince ücretsiz faydalanan gelir seviyesi düşük ve bilimsel etkinliklere katılım şansı daha az olan öğrenciler bu projenin hedef kitlesidir. Düzenlenecek bilim şenlikleri ile bu hedef kitle etkileşimli olarak büyüyecektir. Anahtar Kelimeler: tahıllar, bitki ıslahı, farkındalık, bilim şenliği

SONUÇLANAN PROJE (BİLGİ)

Proje No

Proje Başlığı

Bursa İli Nilüfer İlçesi Yeni Tescil Edilmiş Mısır Çeşitlerinin Tanıtılması ve Yaygınlaştırılması


Nilüfer İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü






Ahmet DUMAN Şehri Balım YILMAZ


Murat ATICI Tarkan OKUMUŞ


01.01.2017-31.12.2018


29.500 TL

Proje Özeti Bursa İlinde, Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından geliştirilen ve Türkiye’nin birçok bölgesinde kolaylıkla ekim alanı bulabilecek mısır çeşitlerinin ekimi arzu edilen düzeyde değildir. Yabancı sermayeli şirketlerin tohumluklarının ekim oranlarının yanında özellikle yerli ve milli mısır çeşitlerimizin ekim oranları yok denecek kadar azdır ve bu gerekçeyle projeler yürütülmesine karar verilmiştir. Bursa Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından sahiplenen projenin amaç ve gerekçeleri;

✓ Bursa İl şartlarına uygun, yüksek verim ve kalitedeki silajlık mısır çeşitlerinin tanıtılması ve üretiminin yaygınlaştırılması,

✓ Gerek bölge çiftçisinin gerekse bölgede görev yapan yayım elemanlarının Bölgemizin Enstitüsü olan Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nün geliştirmiş olduğu çeşitleri yeterince tanımaması

✓ Yapılan yayım çalışmalarının çoğu konuda yetersiz kalması ✓ Hem Bursa hem Nilüfer İlçesi tarımı için geliştirilmiş olan çeşitlerimizin hedef kitlelere

tanıtılması ✓ Araştırmacı-yayımcı-üretici arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi şeklinde sıralanabilir.

2018 yılında Nilüfer ilçesinde iki adet lokasyon seçilmiş ve bu lokasyonlarda denemeler yürütülmüştür. Deneme arazileri seçilirken önder çiftçilerin arazilerinin olmasına önem gösterilmiştir. Denemeler belirli zamanlarda kontrol edilerek sağlıklı yürümesi için çaba gösterilmiştir. Çatalağıl lokasyonundaki denemede tarla günü düzenlenmiş ve paydaş sektörün bir araya gelmesine çalışılmıştır. Tarla günü sonuçlarında en yüksek verim geçen seneki gibi AGA çeşidinden 8188 kg/da yeşil bitki verimi ile elde edilmiştir. Ardından ikinci lokasyon olan Görükle lokasyonunda da tarla günü düzenlenerek yerli ve milli mısır çeşitlerimiz katılımcılara tanıtılmıştır.

DEVAM EDEN PROJE

Proje No


Proje Başlığı






Proje Yürütücüsü M.Cavit SEZER Yardımcı Araştırmacılar


01.01.2019-31.12.2020 (Uzatmadan dolayı)


2019 yılı için: 30.000 TL Ek bütçe

Proje Özeti Bu projede materyal olarak Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nün şeker mısır

ıslah programında ıslah edilen kendilenmiş şeker mısır hatları, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsünden sağlanan kendilenmiş şeker mısır hatları ile toplamda 59 adet şeker mısır hattı kullanılmıştır. Söz konusu materyalin 37 adedi su tip şeker mısır ve 22 adedi sh tip şeker mısır hatlarıdır. Moleküler çalışma kapsamında 2018 yılı Kasım ve Aralık ayı başlarında DNA izolasyonları yeniden gerçekleştirilmiştir. Proje çalışmalarının tamamlanması için gerekli kapillar elektroforez cihazının alımı gerçekleştirilmiştir. PCR uygulaması, allel görüntülerin alınması ve genetik analizlerin yapılması devam etmekte olup son aşamaya gelinmiştir. Tarla çalışmaları; morfolojik karakterlerin belirlenmesi (UPOV gözlem bahçesi), işlemi 59 adet kendilenmiş hat üzerinden yapılmaktadır. Bütün bu değerlendirmeler ışığında (melez bloğu / 6-11 adet arasında yarım diallel), hat seçimi 2018 yılı ekiminden önce gerçekleştirilmeye çalışılacaktı. Ancak genetik analizlerin yapılmasında kullanılacak primerlerin elde edilmesinde yaşanan sorunlar nedeniyle bu işlem 2018 yılı sonuna ertelenmek zorunda kalınmıştır. Sonuçta; Bnlg 1520, Umc1023, Umc1241, Umc1331, Umc1363, Umc 1506, Umc1590, Umc 1594, Umc 1620, Umc 1636, Umc 1736, Umc 1433, Umc 1621, phi96100, phi420701 ve umc 1225 primerleri ile işlemler gerçekleştilmiştir. Bundan sonraki dönemde tarla denemesinin kurulması (Tesadüf Blokları 3 tekrar, 6 sıra) amacıyla seçilen 6-11 adet hat arasında diallel melezlemeleri gerçekleştirmek için ekilecektir (2 zamanlı olarak ekilecektir).

Kalite çalışmaları; Bu kapsamda kendilenmiş hatlar ve melezlerinde toplam şeker (%), protein (%), nişasta (%), ham yağ (%). Yine kalite kapsamında yeme kalitesi açısında şeker mısır kendilenmiş hatlarında tohum kabuğu kalınlığı ölçümü için “mikrometre” ile ölçüm yapılmıştır.

SONUÇLANAN PROJE


Proje Başlığı Ülkesel Mısır Biyoteknoloji Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü



Proje Yürütücüsü Dr. Mesut ESMERAY


Dr. M. Cavit SEZER, Dr. Rahime CENGİZ, Dr. Gönül CÖMERTPAY, Dr. Şekip ERDAL, Dr. Erkan ÖZATA, Mehmet PAMUKÇU, Mehmet TEZEL, Cem Serdar CERİT



2015: 15.000 TL 2016: 7.000 TL + (81.000 TL ek bütçe) 2017: 6.000 TL 2018: 4.000 TL Toplam : 113.000 TL (ek bütçe dahil)

Proje Özeti

Moleküler markörler, hatlar arasındaki genetik uzaklıkların belirlenmesi ve heterotik gruplarını tahminlemek için kullanılan güçlü araçlardır.

Bu çalışma ile “Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi” kapsamında Enstitüler tarafından ıslah edilmiş olan kendilenmiş hatların genetik uzaklıklarının belirlenmesi, heterotik gruplarının tahmin edilmesi ve bu bilgilerin ıslah programlarına katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Bu proje kapsamında kapilar elektroforez alımı gerçekleştirilmiştir.

2017 yılında 367 adet hattın, 2018 yılında 567 adet hattın toplam 934 hattın DNA izolasyonları gerçekleştirilmiştir. Bu DNA örneklerinden, indirgeyici hat geliştirme kapsamında 81 adeti, 30 SSR primeri ile; şeker mısırı hatlarının genetik uzaklıklarının araştırılması kapsamında 59 adeti, 16 SSR primeri ile; yine tane ve silaj melez mısır geliştirilmesi kapsamında 96 adeti, 30 SSR primeri ile taranmıştır.

Elde edilen PCR ürünleri kapilar elektroforez ile okutulmuş ve çıkan baz uzunlukları değerlendirilerek benzerlik matrisleri ve kümeleme analizi yapılmıştır.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No TAGEM/TBAD/

Proje Başlığı Ülkesel Mısır Biyoteknoloji Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Mısır Araştırma Enstitüsü



Proje Yürütücüsü Dr. Mesut ESMERAY


Dr. Mehmet Cavit SEZER, Dr. Rahime Cengiz, Cem Serdar CERİT, Aysun METE



2019: 50.000 TL 2020: 200.000 TL 2021: 70.000 TL 2022: 80.000 TL 2023: 90.000 TL Toplam : 490.000 TL

Proje Özeti

Mısır dünyada tahıl üretiminde ilk sırada yer almaktadır. Mısır farklı sektörlerin kullandığı tarım ürünleri arasındadır. Tarımı yoğun bir şekilde yapılan mısır, aynı zamanda bilimsel olarak da birçok çalışmaların yapılmasını teşvik etmektedir. Bu çalışmaların içinde biyoteknolojik çalışmalar da önemli bir yer kaplamaktadır. Özellikle küresel ölçekli firmaların mısır üzerindeki biyoteknoloji çalışmaları yoğun olarak devam etmektedir. Artık günümüzde yürütülen projelerin, biyoteknoloji ayağı ile de desteklenmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Bu proje ile de “Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi” kapsamında çalışılmakta olan mısır materyallerinde biyoteknoloji yöntemleri ile çalışmalar yapmak ve desteklemek amaçlanmıştır. Bu kapsamda; moleküler markörlerin kullanılması, bazı genlerde markör destekli seleksiyonun kullanılması, biyotik ve abiyotik stres çalışmalarında biyoteknoloji yöntemlerinin kullanılması gibi konular üzerinde çalışmalar yapmak amaçlar arasındadır.

Bu çalışmalar ile ıslah çalışmalarına katkı sağlayarak verimliliğin arttırılması, bu konudaki çalışmalar ile bilgi birikimi ve tecrübenin arttırılması hedeflenmektedir.

SONUÇLANAN PROJE

Proje No


Proje Başlığı



Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Sakarya




Bülent CENGİZ


Zekeriya KARABULUT


2015-2018


2015: 12.000,00 TL 2016: 8.000,00 TL 2017: 5.000,00TL + 280.000,00 TL Ek Bütçe 2018: 3.000,00TL TOPLAM: 28.000,00+280.000,00=308.000,00

Bu proje ile Ülkesel Mısır Islah Araştırmaları Projesi kapsamında yürütülen Mısır ıslah materyalinin verim ve hastalıklara dayanıklılık gibi özellikleri yanında teknolojik kalite özelliklerinin durumu belirlenmeye çalışılmıştır. 2015 yılı itibari ile Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsüne ait 23 adet ADK, 76 adet double haploid hatda 20 adet KDEB materyalinde ve 5 adet Waxy mısır hattında teknolojik analizler yapılmıştır. İlk defa 26 adet Şeker mısır hattında teknolojik analizlerin yanında % şeker miktarı analizi de yapılmıştır. Toplamda 150 adet materyalde analizler yapılarak sonuçlar ilgili birimlere ulaştırılmıştır. 2016 yılı itibari ile Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsüne ait 26 adet Ümiyap, 51 adet Enstitü mısır hattı, 17 adet yeni melez hattı materyalinde ve 26 adet Şeker mısır hattında teknolojik analizlerin yanında % şeker miktarı analizi de yapılmıştır. Toplamda 120 adet materyalde analizler yapılarak sonuçlar ilgili birimlere ulaştırılmıştır. 2017 yılında ise, 23 adet Ümiyap,49 adet Yeni SASA hatları,47 adet 2017 kodlu melezler,19 adet şeker mısır ve 9 adet Waxy mısır olmak üzere toplam 147 adet materyalde analizler yapılarak sonuçlar ilgili birimlere ulaştırılmıştır. 2017 yılının son döneminde Nır cihazı alımı gerçekleşmiştir. Gelen numunelerde (mısır, buğday) cihazla okumalar yapılarak kalibrasyon çalışmalarına başlanmıştır. Protein de kalibrasyon çalışmaları başarılı sonuçlar vermiştir. Diğer parametrelerde ise çalışmalar devam etmektedir. 2018 yılında ise,27 adet Ümiyap,40 adet Waxy,44 adet yeni melez,50 adet şeker mısır ve 14 adet rus ortak melezi ve 100 adet yeni mısır hattı olmak üzere toplam 275 adet materyalde analizler yapılarak sonuçlar ilgili birimlere ulaştırılmıştır.

SONUÇLANAN PROJE

Proje No TAGEM/TA/09/07//03/10 Proje Adı Mısır Koçan Kurdu (Sesamia Nonagrioides Lef.) ve Mısır Kurdu

(Ostrinia Nubilalis Hübn.)’na Dayanıklı Çeşit Geliştirme Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ADANA


Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü ANKARA

Proje Lideri Mehmet Ali TURKAY Proje Yürütücüleri Yeşim ŞAHİN, Vahdettin AKMEŞE Başlama-Bitiş Tarihleri

2014-2018


2014-2018 arası


2014 2015 2016 2017 2018 15000 16500 17000 18000 18500

Proje Özeti: 2014-18 yılları arasında 5 ayrı populasyondan S3 kademesinde 215 hat seçilmiştir. Ülkesel mısır ıslahı koordinatörü tarafından gönderilen 71 adet durulmuş mısır hatlarının doğal ve suni aşılama şartlarında dayanıklılık testi yapımıştır. 2018 yılında 17 adet hattın 3 ayrı tester ile yoklama melezi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler Mısır, Mısır Koçankurdu (Sesamia nonagrioides Lefebvre), Mısır

Kurdu (Ostrinia nubilalis Hübn.), dayanıklı çeşit. YENİ TEKLİF PROJE

Proje No Proje Adı Mısır Koçan Kurdu (Sesamia Nonagrioides Lef.) ve Mısır Kurdu

(Ostrinia Nubilalis Hübn.)’na Dayanıklı Çeşit Geliştirme Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş

Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ADANA


Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü ANKARA

Proje Lideri Mehmet Ali TURKAY Proje Yürütücüleri Yeşim ŞAHİN, Vahdettin AKMEŞE Başlama-Bitiş Tarihleri

2019-2023



2019 2020 2021 2022 2023 30000 36000 48000 57000 66000

Proje Özeti: Dünya’da olduğu gibi Türkiye’de ve özellikle de Doğu Akdeniz bölgesinde mısır koçankurdu ve mısırkurdu mısır tarımını olumsuz yönde etkileyen en önemli iki ana zararlıdır. Doğu Akdeniz Bölgesinde mısır koçankurdu’nun 4-5 döl, mısır kurdu’nun ise yılda 3-4 döl verdiği bilinmektedir. Bu zararlılar ikinci ürün veya geç ekilen mısırlarda % 100’e varan ürün kayıplarına, birinci ürün mısırlarda ise % 20-25 arasında ürün kaybına neden olduğu bildirilmektedir. Mısır koçankurdu ve mısırkurdu ile kimyasal mücadele oldukça zordur. Buna rağmen mısır üreticileri, söz konusu zararı önlemek amacıyla, üretim sezonu boyunca, ana üründe 1-2 kez, ikinci üründe ise 3-4 kez koruyucu ilaçlama yapmakta iken ancak sağlanan koruma oranı %60 civarında kalmaktadır. Yapılan çok sayıda ilaçlamalar ise hem ekonomik kayıplara neden olmakta hem de çevre kirliliğine sebep olmakta ve doğal dengeyi bozmaktadır. Bundan dolayı mısır koçankurdu ve mısırkurduna dayanıklı hatların geliştirilmesi, dayanıklı yeni melez mısır çeşitlerinin geliştirilmesi açısından önem arz etmektedir. Bu nedenle 8 ayrı populasyondan suni aşılama şartlarında S3

aşamasına getirilmiş olan 215 adet hatdan dayanıklı hatlar elde edilecek, bunlardan da dayanıklı çeşitler elde edilecektir. Bu çalışmanın ıslah kısmında Melez mısır geliştirme ıslahı yöntemi, dayanıklılık kısmında ise delik sayısı/100 internodi, tünel uzunluğu/bitki ve larva+pupa sayısı/bitki yöntemleri uygulanacaktır. Anahtar Kelimeler Mısır, Mısır Koçankurdu (Sesamia nonagrioides Lefebvre), Mısır

Kurdu (Ostrinia nubilalis Hübn.), dayanıklı çeşit.

DEVAM EDEN PROJE


Heterotik Grupları ve Pedigrileri Belirli Bazı Mısır Gen Kaynaklarına Ait Saf Hatlar ile Yerel Mısır Populasyonlarının Melez Mısır Geliştirmede Kullanılması.

Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


TAGEM

Proje Yürütücüsü Dr.Gönül CÖMERTPAY Yardımcı Araştırmacılar Dr.İbrahim CERİT, Bülent Çakır, Rüstem OYUCU, Dr. Celile Aylin

OLUK Başlama- Bitiş Tarihleri 2016-2020

Projenin Toplam Bütçesi: 2016:12.500 TL 2017: 14.000 TL 2018: 15.000 TL 2019: 18000 TL 2020: 18500 TL (Toplam: 78000 TL)

Proje Özeti Ülkemizde mısır üretimi giderek artmaktadır ve buna bağlı olarak ekim alaları ve tohum ihtiyacı da

artmaktadır. Doğu Akdeniz Bölgesi mısır üretimi açısından çok önemli bir bölgedir. Bu bölge hem ekim alanı hem üretim bakımından ülkenin yaklaşık %30 nu kapsamaktadır. Ülkemiz hibirt mısır tohumluğunun yaklaşık %95’ini yabancı sermayeli firmalara ait çeşitler oluşturmaktadır. Yerli çeşitlerimizin üretimdeki payı, %5’i geçmemektedir. Çukurova bölgesini içine alan Doğu Akdeniz bölgesi ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi ülkemiz mısır üretiminin yaklaşık %60’ının sağlandığı bölgelerdir. Sıcaklık ve kuraklık açısından birbirine benzeyen bu bölgeler mısır tohumculuğu bakımından en önemli bölgeyi oluşturmaktadır. Bu araştırma ülkemiz hibrit mısır tohumculuğuna katkı sağlamak amacıyla heterotik tabanlı hatlar ve popülasyonlar geliştirmek amacıyla yürütülmektedir. Çalışmanın ana materyalini USDA’dan gelen Amerika mısır kuşağı hatları, Arjantin, Şili, Uruguay gibi ülkelere ait genotiplerin yanında Türk yerel mısır popülasyonları oluşturmaktadır.

Proje kapsamında, üç farklı heterotik grup oluşturulmuş ve bu gruplarda hatlar geliştirilmeye başlanmıştır. 2018 yılında, Stiff Stalk heterotik grubunda hat geliştirmek için 39 yeni melez (F0) oluşturulmuş. F1 kademesinde 72 genotip kendilenmiş ve F2 tohumları elde edilmiştir. F2 kademsinde 33 hat kendilenmiş ve 10 adet full-sib aile oluşturulmuştur. Lancaster heterotik grubunda hat geliştirmek için 32 yeni melez (F0) yapıldı. F1 kademesinde 46 genotip kendilenmiş ve F2 tohumları elde edilmiştir. F2 kademsinde 27 hat kendilenmiş ve 10 adet full-sib aile oluşturulmuştur. Iodent heterotik grubunda hat geliştirmek için 8 yeni melez (F0) yapıldı. F1 kademesinde 16 genotip kendilenmiş ve (S1)F2 tohumları elde edilmiştir. F2 kademsinde 17 hat kendilenmiş ve 4 adet full-sib aile oluşturulmuştur. USDA’dan GEMS (germplasm enhacement of maize) projesi kapsamında tarafımıza 2014 yılında S3 kademesinde gönderilen 24 hat S7 kademsine ulaşmıştır. 14 tanesi Stiff Stalk 10 tanesi ise Lancaster grubu hatlardır.

Heterotik tabanlı popülasyon geliştirmek amacıyla 3 ayrı popülasyona ait S1 tohumları izolasyon mesafesine dikkat edilerek açık tozlamaya bırakılarak orijinal seleksiyon döngüsü (cycle-C0) oluşturulmuştur. Yerel populasyonlar 2018 yılında (2016 yılından gelen) koçan sıra usulü (ear to row) toplamda 103 sıra ekildi ve kendilendi ancak hem tarlada hem de ambarda seleksiyon yoluyla elemeler yapıldı.2018 yılında gen bankasından 40 yeni yerel popülasyon geldi ancak bunlardan 36 tanesi çimlenebildi. Kendilemeler yapıldı.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No

TAGEM/TBAD/

Proje Başlığı



Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Sakarya




Bülent CENGİZ


Zekeriya KARABULUT


2019-2023


2019: 140.000 TL 2020: 275.000 TL 2021: 460.000 TL 2022: 135.000 TL 2023: 40.000 TL TOPLAM:1.050,000 TL

Bu projenin amacı; Ülkesel Mısır Islah Araştırmaları Projesi kapsamında çalışan enstitülerin mısır ıslah programlarında yer alan değişik kademelerdeki materyalin, materyal sayı ve kademesine göre kalite testleri uygulayarak, kalitesini belirlemek, kaliteli çeşit ve germplasm geliştirme çalışmaları için analiz sonuçlarına göre seleksiyon yapmada katkıda bulunmaktır. Devam niteliğinde olan bu projenin bir önceki aşamasında tüm materyallerde fiziksel analizler 1000 tane, hektolitre yapıldıktan sonra, klasik metotla ( Etüv) rutubet analizleri yapılmıştır. Sonraki aşamada ise Kuru madde de Ham yağ (%), Nişasta (%),Protein (%) ve şeker mısır çeşit ve hatlarında bu analizler yanında şeker miktar analizleri yapılmıştır.2017 yılının son döneminde Nır cihazı alımı ile beraber gelen numunelerde (mısır, buğday) cihazla okumalar yapılarak kalibrasyon çalışmalarına başlanmıştır. Protein de kalibrasyon çalışmaları başarılı sonuçlar vermiştir. Diğer parametrelerde ise çalışmalar devam etmektedir. Bu proje ile önceki dönem yapılan analizlere ek olarak yağ asitleri, protein ve bazı elzem aminoasitler analiz edilerek, daha ileri aşamalara gidilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca yurtdışında uygulanan hızlı ve düşük maliyetli analizlerin uygulamaya aktarılmasının sağlanması hedeflenmektedir.

YENİ TEKLİF PROJE

Proje No - Proje Adı Sorgum (Sorgum bicolor L.) Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş

Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü



Proje Lideri Mehmet ÖTEN Proje Yürütücüleri Semiha KİREMİTCİ Cengiz ERDURMUŞ Orçun ÇINAR

Filiz Öktüren ASRİ Mehmet ARSLAN Başlama-Bitiş Tarihleri

01.01.2020-31.12.2024


Yeni teklif


2020: 20.000 2021: 20.000 2022: 20.000 2023: 25.000 2024: 25.000

Proje Özeti: Bu çalışma Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarla bitkileri bölümü deneme alanında yürütülecektir. Bu projeyle, USDA ve ICRISAT’tan sağlanan 797 adet sorgum populasyonundan teksel seleksiyon ıslah yöntemiyle çeşit/çeşitler geliştirmek amaçlanmıştır. İlk yıl 797 populasyon tek sıra ekilip hem morfolojik karakterizasyon yapılacak hem de tohum çoğaltılacaktır. İkinci yıl tüm populasyonlar ocakvari ekilip 200 adet silajlık, 50 adet tanelik tek bitki seçilecektir. Populasyondaki bitkilerin morfolojik özelliklerine göre (silajlıklar, bol yapraklı, ince gövdeli, bitki boyu yüksek, yatmaya ve hastalıklara dayanıklı, tanelikler tane verimi yüksek kısa boylu ve hastalıklara dayanıklı) seçim yapılacaktır. Üçüncü yıl 200 adet silajlık, 50 adet tanelik genotipten seçilen 50 adet silajlık, 20 adet tanelik genotiple, dördüncü yıl mikro verim denemesi kurulacak ve 15 adet silajlık, 10 adet tanelik genotip seçilecektir. Beşinci yıl ise 15 adet silajlık, 10 adet tanelik genotiple verim denemesi kurulacaktır.

Anahtar Kelimeler Sorgum, verim, çeşit, tek bitki seleksiyonu

SONUÇLANAN PROJE

DEVAM EDEN PROJE


Proje Başlığı Mısır Hatlarının Herbisitlere Toleransının Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Yürütücüsü Dr. Recep YAVUZ Yardımcı Araştırmacılar Dr. Mesut ESMERAY, Zir. Yük. Müh. Vesile URİN (Bitki Sağlığı)


Projenin Toplam Bütçesi 2017: 25.000 TL 2018: 20.000 TL Toplam: 45.000 TL

Proje Özeti

Mısır üretiminde yabancı otlar ile mücadele yapılmazsa verimde önemli kayıplar ortaya çıkmaktadır. Yabancı otlarla etkili ve yaygın mücadele herbisitler kullanılarak yapılmaktadır.

Bu araştırma ile yabancı ot kontrolünde etkili ancak mısır için tavsiye dışı olan, glpyhosate, imazamox ve glufosinate etken maddeli herbisitlerin önerilen dozlarına mısır hatlarının ve melezlerinin toleransının belirlenmesi amaçlanmaktadır.

2016 yılında Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsüne ait 790 kendilenmiş mısır hattı ile yapılan ön çalışmalar sonucunda diğerlerine göre toleranslı olduğu değerlendirilen 12 kendilenmiş mısır hattı ile 2017 yılında sera koşullarında ve tarla şartlarında denemeler yürütülmüştür.

Herbisit uygulamalarını takip eden 7., 14. ve 28. gün kontrol testleri yapılmıştır. Tarla şartlarında hasat 23.10 2017 tarihinde yapılmıştır. Tarlada; bitki sayısı, bitki boyu, ilk koçan yüksekliği, hasat sonrası parsel ağırlığı, nem, tane ağırlığı, koçan ağırlığı, koçan uzunluğu, koçan çapı, koçan ucu boşluğu, koçanda tane, sıra sayısı ölçümleri yapılmıştır. 2017 yılında proje bütçesi ile ilaçlama kabini alınmıştır.

2018 yılında, bir önceki yıl tespit edilen toplam 12 hat ile 12 melez kombinasyonu gerçekleştirildi. Bu melezler, imi tolerant genotipler ile hem hassas ve hem de toleranslı hatlar arasında melezleme çalışmaları yapıldı. Melez çeşitler ile ilgili imi toleranslılığı verilerine ancak 2019 yılı tarla çalışmaları ile ulaşılabilecektir. Bu çalışmalar hem tarla ve hem de ilaçlama kabininde herbisit uygulamaları olarak yürütülecektir.

Araştırma sonucunda yabancı ot mücadelesinde etkin kullanılabilecek herbisitlere toleranslı mısır hatları ile verimi ve kalitesi yüksek melez mısır kombinasyonlarının ortaya çıkarılması ve çeşit geliştirme kaynaklarının zenginleştirilmesi hedeflenmektedir.

Proje No TAGEM/17/A07/P02/002 Proje Adı Mısırda Kuraklık Stresine Toleranslı Çeşit Islahı Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar

TAGEM

Proje Lideri Ahmet ÖZTÜRK Proje Yürütücüleri Dr. Şekip ERDAL, Mehmet PAMUKÇU, Dr. Köksal

AYDINŞAKİR, Niyazi AKARKEN, Dr. Gazi ÖZCEN, Dr. Mehmet AYDOĞDU, Prof. Dr. Süleyman SOYLU

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2017- 31.12.2021 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2018-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

2017 2018 2019 2020 2121 32600 21500 22000 21000 15500

Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Mısırda kuraklık stresi ile mücadele etmek için kuraklığa toleranslı çeşitlerin geliştirilmesi

önemli bir çalışma konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmayla, kuraklık koşullarında başarılı kendilenmiş hatların ve aday çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmıştır. 2017 ile 2021 yılları arasında yürütülecek olan bu araştırmada; genetik materyal olarak önceki dönemlerde kuraklık stresine tepkileri belirlenen saf hatlar, oluşturulan kaynak populasyonlar ve populasyonlardan çekilen aday mısır hatları kullanılmaktır. Araştırmada klasik melez mısır ıslahı yöntemi ve bu yönteme entegre edilecek in-vivo maternal haploid tekniği kullanılmaya başlanmıştır. Çalışmada yoklama melezi ve çeşit verim denemeleri kurak ve normal (sulu) koşullarda Antalya ve Konya lokasyonlarında yürütülmektedir. Araştırma sonucunda ileri kademede ve saf hat düzeyinde aday kendilenmiş mısır hatları ile kuraklığa tolerant mısır çeşitlerinin geliştirilmesi ve ülkemiz tarımına sunulması hedeflenmiştir. Projede 2018 yılı içinde; S 3:4 kademedeki 93 adet sarı atdişi materyalde generasyon atlatma çalışması yapılmıştır. 9 adet popülasyondan in vivo haploid tekniği haploidtohumlar elde edilmiştir. Melez verim denemesine alınmak üzere 19 adet melez tohum elde edilmiştir. Genel kombinasyon yeteneği (GKY) testi için yoklama melezi yapılması kapsamında

BATEM’de 100 adet hat, 2 adet tester ile melezlenmiştir, Melez çeşit verim denemeleri kapsamında BATEM ve BDUTAEM’de 21 aday ve 4

standart olmak üzere 25 adet melez, hem normal hem stres koşulları altında melez verim denemesine alınmıştır.

Projede 2019 yılında yapılacak çalışmalar: Kendilenmiş hatların geliştirilmesi kapsamında BATEM’de yaklaşık 100 hatta generasyon

atlatma çalışması yapılacaktır, In-vivo maternal haploid tekniği ile; 9 adet popülasyon Sakarya MAEM’de inducer hatlar

ile melezlenecek haploid bitkiler elde edilececektir. Yoklama melezi ile elde edilen tohumlar BATEM ve BDUTAEM’de yoklama melezi

verim denemesine alınacaktır, Melez verim denemesinde değerlendirmek üzere melez kombinasyonları oluşturulacaktır. 2019 yılı içinde de sonraki yıl melez verim denemsinde değerlendirmek için melez çeşit

verim denemelerinin kurulması kapsamından da BATEM ve BDUTAEM’de 25 adet melez, melez verim denemesine alınacaktır.

Anahtar Kelimeler Mısır, kuraklık stresi, tolerans, kendilenmiş hat, çeşit SONUÇLANAN PROJE


Konya şartlarında Dallı Darının Farklı Su Streslerinde Verim,Bazı Morfolojik, Fenolojik ve Fizyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi (Doktora Tezi)

Projeyi Yürüten Kuruluş Toprak Su ve Çölleşme ile Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Yürütücüsü Dr. Erdal GÖNÜLAL Yardımcı Araştırmacılar Prof.Dr.Süleyman SOYLU(Danışman)

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet ŞAHİN (2.Danışman) Başlama- Bitiş Tarihleri 2016-2017


2016: 65.000 TL…… 2017: 12.000 TL Toplam:81.000 TL

Proje Özeti

Dallı darı (Panicum virgatum L.) çok yıllık bir sıcak iklim (C-4) bitkisidir. Dallı darı yüksek ot verimi, iyi düzeyde yem kalitesi, derin kök sistemi geliştirmesi, toprağın yapısını iyileştirmesi, kuraklığa toleranslı olması, nispeten fakir yetiştirme ortamlarında gelişebilmesi ve iyi bir biyoenerji hammaddesi olması gibi olumlu birçok özelliği nedeni ile tarımsal potansiyeli ve önemi büyüktür. Çalışma Konya ili Karapınar ilçesinde 2016 - 2017 yılların da 2 yıl süreyle yürütülmüştür. Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülen çalışmada, ana parsellerde sulama konuları ( S1; S2; S3;S4 ve S5), alt konularda ise 6 dallı darı çeşidi (Shelter, Alamo, Cave in Rock, Shawnee, Kanlow ve Trailblazer) materyal olarak kullanılmıştır.

Araştırmada, dallı darı çeşitlerinin biyokütle verimleri ve verim unsurlarıyla birlikte morfolojik, fizyolojik, fenolojik ve kalite özelliklerinin farklı su streslerine gösterdikleri tepkiler yanı sıra erozyonla ilgili toprak özellikleri incelenmiştir. İki yıllık araştırma sonucunda toplam kuru biyokütle verimleri 1247,9 kg/da (Cave in Rock) - 1903,7 kg/da (Alamo) arasında değişmiştir. Sulama suyu kullanım etkinlikleri 4,4 kg/da/ mm (Cave in Rock) - 7,0 kg/da/mm (Kanlow) arasında değişmiş ve Trailblazer, Alamo ve Kanlow çeşitlerinin tüm su stresi uygulamalarında suyu en etkin kullanan çeşitler olarak ön plana çıkmışlardır.

Çalışmada erozyonla ilgili toprak parametrelerinden 0 - 5 cm toprak derinliğindeki agregat stabilite indeksi 1,34 (kontrol) - 3,25 (Cave in Rock) arasında, mekanik stabilite ise % 74,37 (kontrol) - % 82,41 (Shelter) arasında değişmiştir. Çalışmada bütün dallı darı çeşitlerinin ekili olduğu topraklardaki agregat ve mekanik stabilite değerleri kontrol parselinden yüksek çıkmıştır. Bu durum dallı darı bitkisinin ekili olduğu alanın erozyona daha mukavim hale geldiğini göstermektedir.

Bu çalışma sonucunda, dallı darı çeşitlerinin yoğun su stresi koşullarında bile biyokütle üretebildikleri, yüksek sulama suyu kullanım etkinliğine sahip oldukları, toprağın bazı özelliklerini iyileştirerek erozyona hassasiyeti azalttıkları, suyun sınırlı olduğu, iklim ve toprak açısından marjinal alanlarda yetiştirilme potansiyeline sahip oldukları tespit edilmiştir.

..

DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P2/190 Proje Adı Diyarbakır Koşullarında Farklı Ekim Sıklığı ve Azot

Dozlarının Mısır (Zea mays L.)'da Verim ve Verim Unsurları Üzerine Etkisi

Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Proje Lideri Sevda KILINÇ Proje Yürütücüleri Şehmus ATAKUL, Şerif KAHRAMAN, Betül KOLAY,

Özlem AVŞAR, Ramazan CEYLAN, Ahmet DUMAN Başlama-Bitiş Tarihleri

2018-2019 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: Denememiz, Diyarbakır GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi arazisinde yürütülmüştür. Bitki materyali olarak ADASA 16 çeşidi kullanılmıştır. Deneme, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Ana faktör olarak gübre dozları, alt faktör olarak ekim sıklığı ele alınmıştır. Denemede 12, 14, 16, 18 ve 20 cm sıra üzeri mesafeleri ile 15, 20, 25, 30, 35 kg N/da dozları kullanılmıştır. Tane verimi en yüksek 30 kg/da azot dozu ve 12 cm ekim sıklığından(938,16kg/da) elde edilmiştir. Koçan uzunluğu ve koçan kalınlığı en yüksek değerler 20 cm ekimden elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

SONUÇLANAN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/15/A12/P03/001 Proje Adı Ana Ürün ve İkinci Ürün Olarak Bazı Şeker Sorgum

Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluşlar Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Proje Lideri Sevda KILINÇ Proje Yürütücüleri Şehmus ATAKUL, Şerif KAHRAMAN, Belgizar ÇAM Başlama-Bitiş Tarihleri 2015-2017 Raporun Ait Olduğu Dönem 2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

Proje Özeti: Bu Çalişma 2016-2017 yıllarında, Diyarbakır GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi arazisinde yürütülmiştür.Deneme Ana Ürün ve İkinci Ürün olmak üzere iki farklı zamanda yürütülmüştür. Çalışma materyalini; Dünyada biyoetanol üretim amaçlı kullanılan, ICRISAT tarafından tescil edilmiş olan ve elimizde mevcut bulunan ICSB 324, ICSV 700, ICSB 276, ICSR 196, ICSR 93031 ile ABD Kentucky Üniversitesi’nden temin edilen; Dale, Sugardrip, Umbrella ile yerli Gülşeker şeker sorgum çeşitleri oluşturmuştur. Iki yıllık birleştirilmiş ortalamaların varyans analizi sonucunda, ana ürün koşullarındaki pH değeri dışında, ana ürün ve II. ürün şartlarındaki bütün parametrelerde çeşitler arasında önemli farklılıklar bulunmuştur. En yüksek yeşil ot verimi ana ürün ve II. ürün koşullarında Dale Sugardrip ve Gülşeker çeşidinden elde edilirken, yaprağı soyulmuş sap verimi ana üründe Dale, II. üründe ise Sugardrip ve Gülşeker çeşidinden elde edilmiştir. En yüksek teorik etanol verimi ana ürün ve II. ürün koşullarında Sugardrip ve Dale çeşidinden elde edilmiştir.

YENİ TEKLİF PROJE Proje No Proje Adı Farklı Olgunlaşma Grupların’dan Bazı Tane Mısır (Zea

Mays L.) Çeşitleri’nin Diyarbakır Koşulların’da Ekim Zamanı Yönünden Değerlendirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş GAP uluslararasi Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi-Diyarbakır

Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Mehmet Ali SARUHAN Proje Yürütücüleri Mehmet Ali Saruhan-A.Gülgün ÖKTEM-Şerif

KAHRAMAN Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2021 Raporun Ait Olduğu Dönem Projenin Yıllara Göre Bütçesi (¨¨)

46.800-TL

Proje Özeti: Bu çalışma ile;Diyarbakır koşulların’da dane mısır yetiştirilmesine yönelik olarak uygun ekim zamanları’nın saptanması hedeflenmiş olup,çalışma 3 farklı olgunlaşma grubundan (FAO 500,FAO 600 ve FAO 700) birer çeşit olmak üzere 3 farklı çeşitle GAP Diyarbakır Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü’nün arazisinde 2020-2021 yıllarında yürütülecektır. Çalışma materyali olarak FAO-500 olgunlaşma grubundan ADA-334 ,FAO-600 grubundan ADASA-16 ve FAO-700 grubundan ADA-523 isimli çeşitler kullanılacak olup söz konusu materyaller Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünden temin edilecektır.Çalışmada farklı olgunlaşma gruplarından olan 3 farklı çeşit 7 farklı tarihte ekilecektır.İlk ekim 15 Mart ve son ekim tarihi ise 15 Haziran olmakla birlikte ,ekim tarihleri arası 15 günlük zaman dilimi olacak şekilde 7 farklı tarihte ekilecektır.Denemeler tesadüf blokları desenine göre 3 tekerrürlü,4 sıralı olarak kurulacak olup orta 2 sıra hasad edilecektır. Ekim zamanları ana faktör,çeşitler alt faktör olarak değerlendirilecektır. Parseller 5m boyunda 4 sıralı sıra arası mesafe 70 cm sıra üzeri 18 cm,parsel alanı 5x2.8=14 M2 olarak kurulacaktır.Toplam parsel alanının 7 M2’si hasad edilecektır. Çeşitlerin,tepe ve koçan püsküllerinin çiçeklenme gün sayısı,bitki boyu,sap kalınlığı,ilk koçan yüksekliği,koçan uzunluğu,koçan kalınlığı,koçan tane sayısı ve ağırlığı,1000 dane ağırlığı ve hektolitre ağırlığı gibi Morfolojik Özellikler ile Fizyolojik Özelliklerden Polen canlılık testi ile yağ ve protein oranı gibi teknolojik özelliklerin değerlendirme gözlem ve saptama işlemleri yapılacaktır.Araştırmadan elde edilecek sonuçlar,JMP istatistik paket programı kullanılarak Varyans Analizine tabi tutulacaktır.Önemli bulunan verilere de LSD testi yapılacaktır.

SONUÇLANAN PROJE

Proje No

TAGEM / TBAD/15/A12/P03/003

Proje Başlığı

Ülkesel Mısır Islah Materyallerinde Silaj Kalite Değerlerinin Belirlenmesi






Ahmet DUMAN


Rahime CENGİZ M.Cavit SEZER Niyazi AKARKEN / Meryem DEMİRCİOĞLU


2015-2018


2015: 10000 TL 2016: 7000 TL 2017: 3000 TL + 50000 TL ek bütçe 2018: 3000 TL

Proje Özeti (200 kelimeyi geçmeyecek şekilde) Silaj verimi ve kalitesini artırmaya yönelik uygun çeşitlerin geliştirilmesi ile beraber

ülkemizde sınırlı sayıda bulunan kaliteli silajlık mısır çeşitlerinin çoğalması, mısır genetik kaynaklarını zenginleştirebilecek germplasmın oluşturulması gibi amaçları olan projemizin 2018 yılı vejetasyon dönemi gözlem ve verileri eksiksiz olarak elde edilmiştir.

Farklı Enstitülerden farklı sayılarda kendilenmiş hatlar araştırmamızda yer alması planlanmıştır. Son 4 yıl içerisinde Sakarya MAEM’den 59 adet, BATEM’den 7 adet, KTAEM’den 10 adet, DATAEM’den 3 adet ve ETAEM’den de 1 adet projemizde materyal olarak kullanılmıştır. Gözlem komponentleri Tohum Tescil Sertifikasyon Test Müdürlüğünün belirlemiş olduğu Mısır Teknik Talimatnamesine göre alınmış ve değerlendirilmiştir. Bunlardan bazıları çiçeklenme süresi, bitki boyu, Bitkide koçan oranı, yaprak sap oranı, yeşil bitki verimi gibi komponentlerdir. Kalite analizleri ise Müdürlüğümüz bünyesinde açılmış olan Silaj Kalite Laboratuvarında yapılmıştır. Bu analizler sırasıyla Kuru Madde Oranı, Kuru Madde verimi, ADF, NDF, ADL, Ham Selüloz, Hemi Selüloz ve Ham Kül analizleridir. Hem kalite analizleri hem de morfolojik karakterler bakımından 4 sene sonunda 21 adet kendilenmiş hat ön plana çıkmıştır. Son yıllarda Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Projesi çerçevesinde Tescil edilen veya Tescil Komitesine sunulan Silajlık Mısır çeşitlerinin ebeveynleri bu proje çıktıları göz önüne alınarak elde edilen melez çeşitler olmuştur. 2019 yılında da yaklaşık 3 adet silajlık mısır çeşit adayı Tescil Komitesine sunulacaktır.

YENİ TEKLİF EDİLEN PROJE Proje No

Proje Başlığı

Ülkesel Mısır Islah Materyallerinde Silaj Kalite Değerlerinin Belirlenmesi





Proje Yürütücüsü Ahmet DUMAN Yardımcı Araştırmacılar

Rahime CENGİZ M.Cavit SEZER Meryem DEMİRCİOĞLU Cem Serdar CERİT


2019-2023


2019: 60000 TL 2020: 30000 TL 2021: 35000 TL 2022: 40000 TL 2023: 45000 TL

Proje Özeti Silaj verimi ve kalitesini artırmaya yönelik uygun çeşitlerin geliştirilmesi ile beraber

ülkemizde sınırlı sayıda bulunan kaliteli silajlık mısır çeşitlerinin çoğalması, mısır genetik kaynaklarını zenginleştirebilecek germplasmın oluşturulması gibi amaçları olan projemiz 2019-2023 yılları arası vejetasyon dönemini kapsamaktadır.

Farklı Enstitülerden farklı sayılarda kendilenmiş hatlar araştırmamızda materyal olarak kullanılacaktır. Materyal sayısının çoğunu Müdürlüğümüzde geliştirilmiş kendilenmiş hatlar oluşturacaktır. Gözlem komponentleri Tohum Tescil Sertifikasyon Test Müdürlüğünün belirlemiş olduğu Mısır Teknik Talimatnamesine göre alınmış ve değerlendirilecektir. Bunlardan bazıları çiçeklenme süresi, bitki boyu, Bitkide koçan oranı, yaprak sap oranı, gövde çapı, yaprak sayısı, yaprak uzunluğu, yaprak genişliği, yeşil bitki verimi gibi komponentlerdir. Araştırmamızda morfolojik karakterlerin yanısıra kalite kriterleri de incelenecektir. Projenin nihai amaçlarından biri olan kalite kriterlerinin analizleri Müdürlüğümüzde var olan silaj kalite laboratuvarında yapılacaktır. Yapılabilecek kalite analizleri sırasıyla Kuru Madde Oranı, Kuru Madde verimi, ADF, NDF, ADL, Ham Selüloz, Hemi Selüloz ve Ham Kül oranlarıdır.

SONUÇLANAN PROJE

Proje No

TÜBİTAK 1001/115O343

Proje Başlığı

Yeni İndirgeyici Mısır Hatlarının Geliştirilmesi


Mısır Araştırma Enstitüsü


TÜBİTAK


Dr.Mesut ESMERAY


15.10.2015-15.10.2018


223.616 TL

Proje Özeti Klasik ıslah yöntemiyle kendilenmiş hatların ıslah süresi 7 yıl sürmektedir. In vivo haploid

tekniği ile 1-2 yıl gibi kısa sürede % 100 homozigotlukta doubled haploid hatlar elde edilmektedir. İndirgeyici hatlar olmaksızın in vivo haploid tekniği uygulanamaz. Ülkemiz Kamu ve Özel Sektör ıslah kuruluşlarının hiçbirinde lisans hakkı kendisine ait olan indirgeyici hat bulunmamaktadır. İndirgeyici hatlar yurt dışından temin edilmek zorundadır. Bu proje ile elde edilen indirgeyici hatlar Ülkemiz için bir ilk olmuştur. İndirgeyici hatlar tescil edildikten sonra hem Ülkemiz hem de diğer ülkelerin Kamu ve Özel Sektör mısır ıslah programlarında maternal haploidlerin elde edilmesinde indirgeyici hat olarak kullanılabilecektir. RWS ve RWK-76 indirgeyici hatları donör olarak kullanılmıştır. Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (MAİM) tarafından proje öncesi oluşturulan indirgeyici mısır popülasyonları, indirgeyici mısır yarıyol materyalleri, mısır hatları ile Maize Genetics and Genomics Database (MaizeGDB) aracılığıyla getirilen indirgeyici hatlar ve indirgeyici hatların haploid indükleme oranını (HİO) (Haploid Induction Rate - HIR) test eden dilciksiz (liguleless) mısır hattı başlangıç materyali olarak kullanılmıştır. Projede indirgeyici hatların geliştirilmesi çalışmasında pedigri yöntemi kullanılmıştır. Projenin her yılında ekilen indirgeyici materyaller içerisinden geçci, bitki canlılığı iyi, polen verme yeteneği yüksek genotipler seçilmiş ve aynı zamanda HİO belirlemek için dilciksiz hatla melezlenmiştir. Bitki özellikleri ve haploid indükleme oranı dikkate alınarak seçilen hatlar bir sonraki yıla taşınmıştır. RWS ve RWK-76 indirgeyici hatların sözleşmesi gereği, geliştirdiğimiz hatların bu donörlere % 87,5 ten daha az benzerlik göstermesi gerekmektedir. Genetik benzerliğin tanımlanmasında SSRs (Simple Sequence Repeats) markörler ve SNPs (Single Nucleotide Polymorphisms) markörleri kullanılmıştır. Proje öncesinde MAİM de yaptığımız çalışmalar ile elde ettiğimiz indirgeyici mısır popülasyonuna MaizeGDB den getirilen indirgeyici hatlar eklenerek zenginleştirilmiştir. Proje çalışmaları sonucunda orta geçci, uzun boylu, haploid indükleme oranı yüksek ADAIL-1 ve ADAIL-2 indirgeyici hatları seçilmiştir. Hatların tescil başvuru dosyaları hazırlanarak 1. başvuru dönemi olan Ocak 2019’da Tohumluk Tescil Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü’ne sunulacaktır. Bu projenin sonuçları Ülkemiz ve Dünya literatürüne kayda değer bir bilimsel çalışma olarak geçecektir.

Anahtar Kelimeler: indirgeyici hat, haploid indükleme oranı, pedigri yöntemi, dilciksiz hat, genetik benzerlik

SONUÇLANMIŞ PROJELER


Konya şartlarında Dallı Darının Farklı Su Streslerinde Verim,Bazı Morfolojik, Fenolojik ve Fizyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi (Doktora Tezi)

Projeyi Yürüten Kuruluş Toprak Su ve Çölleşme ile Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü


Proje Yürütücüsü Dr. Erdal GÖNÜLAL Yardımcı Araştırmacılar Prof.Dr.Süleyman SOYLU(Danışman)

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet ŞAHİN (2.Danışman) Başlama- Bitiş Tarihleri 2016-2017


2016: 65.000 TL…… 2017: 12.000 TL Toplam:81.000 TL

Proje Özeti

Dallı darı (Panicum virgatum L.) çok yıllık bir sıcak iklim (C-4) bitkisidir. Dallı darı yüksek ot verimi, iyi düzeyde yem kalitesi, derin kök sistemi geliştirmesi, toprağın yapısını iyileştirmesi, kuraklığa toleranslı olması, nispeten fakir yetiştirme ortamlarında gelişebilmesi ve iyi bir biyoenerji hammaddesi olması gibi olumlu birçok özelliği nedeni ile tarımsal potansiyeli ve önemi büyüktür. Çalışma Konya ili Karapınar ilçesinde 2016 - 2017 yılların da 2 yıl süreyle yürütülmüştür. Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülen çalışmada, ana parsellerde sulama konuları ( S1; S2; S3;S4 ve S5), alt konularda ise 6 dallı darı çeşidi (Shelter, Alamo, Cave in Rock, Shawnee, Kanlow ve Trailblazer) materyal olarak kullanılmıştır.

Araştırmada, dallı darı çeşitlerinin biyokütle verimleri ve verim unsurlarıyla birlikte morfolojik, fizyolojik, fenolojik ve kalite özelliklerinin farklı su streslerine gösterdikleri tepkiler yanı sıra erozyonla ilgili toprak özellikleri incelenmiştir. İki yıllık araştırma sonucunda toplam kuru biyokütle verimleri 1247,9 kg/da (Cave in Rock) - 1903,7 kg/da (Alamo) arasında değişmiştir. Sulama suyu kullanım etkinlikleri 4,4 kg/da/ mm (Cave in Rock) - 7,0 kg/da/mm (Kanlow) arasında değişmiş ve Trailblazer, Alamo ve Kanlow çeşitlerinin tüm su stresi uygulamalarında suyu en etkin kullanan çeşitler olarak ön plana çıkmışlardır.

Çalışmada erozyonla ilgili toprak parametrelerinden 0 - 5 cm toprak derinliğindeki agregat stabilite indeksi 1,34 (kontrol) - 3,25 (Cave in Rock) arasında, mekanik stabilite ise % 74,37 (kontrol) - % 82,41 (Shelter) arasında değişmiştir. Çalışmada bütün dallı darı çeşitlerinin ekili olduğu topraklardaki agregat ve mekanik stabilite değerleri kontrol parselinden yüksek çıkmıştır. Bu durum dallı darı bitkisinin ekili olduğu alanın erozyona daha mukavim hale geldiğini göstermektedir.

Bu çalışma sonucunda, dallı darı çeşitlerinin yoğun su stresi koşullarında bile biyokütle üretebildikleri, yüksek sulama suyu kullanım etkinliğine sahip oldukları, toprağın bazı özelliklerini iyileştirerek erozyona hassasiyeti azalttıkları, suyun sınırlı olduğu, iklim ve toprak açısından marjinal alanlarda yetiştirilme potansiyeline sahip oldukları tespit edilmiştir.

..

Documents

T.C. TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI TARIMSAL ARAŞTIRMALAR … · 2019-02-08 · 1 . T.C. TARIM VE ORMAN . BAKANLIĞI. TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. ENDÜSTRİ