TİCARET

HUKUKU

L I B E R T U S

pegemkampüs

Konu Anlatımlı

Örnekler

Yorumlar

Uyarılar

Pratik Bilgiler

Özgün Sorular ve Açıklamaları

Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

Müfettişlik

Uzmanlık

Denetmenlik

Banka Sınavları

Gelir Uzmanlığı

Vergi Müfettişliği

Hâkimlik

SPL Sınavı

Sayıştay

SMMM

Video dersler ücretsizolarak cebinizde

Lütfen detaylı bilgi içinön sözü okuyunuz.

RABİA KÖSE

Av. Rabia KÖSE

LIBERTUS TİCARET HUKUKU KONU ANLATIMLI

ISBN 978-605-241-302-9

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

4. Baskı: Kasım 2018, Ankara

Yayın-Proje: Merve Toruk

Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Baskı: Salmat Basım Yayıncılık Ambalaj Sanayi Tic. Ltd. Şti.

Büyük Sanayi 1. Cadde 95/1İskitler/ANKARA

Tel: 0312-3411020Faks: 0312-3413050

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No:26062

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

ÖN SÖZBu yayın; başta KPSS olmak üzere Sermaye Piyasası Faaliyetleri Lisanslama,

SMMM sınavları ile Sayıştay, BDDK ve diğer kurum sınavlarına yönelik olarak hazırlanmıştır.

Başta sayın Suat DÜZ, Servet SARIKAYA ve Sunay KARADAĞ olmak üzere yayının hazırlanmasında büyük katkı sağlayan, sonsuz bir sabır ve titizlikle çalışan Gülnur ÖCALAN ve muhteşem editörümüz Merve TORUK ile tüm dizgi çalışanlarına teşekkür ederim.

Ayrıca koşulsuz sevgisini ve desteğini esirgemeyen annem Ayşe KÖSE, babam Ömer KÖSE ve kardeşlerime teşekkürü borç bilirim. İyi ki varsınız...

Av. Rabia KÖSE

vİçindekiler

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM

TİCARET HUKUKUNUN KONUSU VE TİCARİ İŞLETME

Ticaret Hukuku ...................................................................................................................1Ticari İşletmenin Unsurları ..................................................................................................3Esnaf ..................................................................................................................................5Ticari İşletmede Merkez ve Şube .......................................................................................7Ticari İşletmenin Devri .......................................................................................................10Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni ..........................................................................................13Çözümlü Sorular ................................................................................................................19Çözümler ...........................................................................................................................23

2. BÖLÜM

TİCARİ İŞ, TİCARİ HÜKÜM, TİCARİ YARGI

Ticari İş ..............................................................................................................................25Ticari Hükümler .................................................................................................................31Ticari Davalar ....................................................................................................................34Çözümlü Sorular ................................................................................................................37Çözümler ...........................................................................................................................41

3. BÖLÜM

TACİR SIFATI

Gerçek Kişi Tacir................................................................................................................43Tüzel Kişi Tacir ..................................................................................................................45Tacir Sıfatının Hukuki Sonuçları ........................................................................................48İki Tarafın Tacir Olmasının Hüküm ve Sonuçları................................................................51Çözümlü Sorular ................................................................................................................55Çözümler ...........................................................................................................................58

vi Ticaret Hukuku

4. BÖLÜMTİCARET SİCİLİ

Ticaret Sicili .......................................................................................................................61Sicil İşlemleri ......................................................................................................................64Tescilin Etkisi .....................................................................................................................68Çözümlü Sorular ................................................................................................................73Çözümler ...........................................................................................................................76

5. BÖLÜMTİCARET UNVANI

Ticaret Unvanı ...................................................................................................................77Ticaret Unvanının Oluşturulması .......................................................................................79Ticaret Unvanları ...............................................................................................................82Ticaret Unvanının Devri .....................................................................................................85İşletme Adı.........................................................................................................................86Marka.................................................................................................................................88Markanın Tescili .................................................................................................................92Çözümlü Sorular ................................................................................................................94Çözümler ...........................................................................................................................97

6. BÖLÜMHAKSIZ REKABET

Haksız Rekabet Halleri ....................................................................................................100Haksız Rekabet Davaları .................................................................................................105İhtiyati Tedbirler ...............................................................................................................111Çözümlü Sorular ..............................................................................................................112Çözümler .........................................................................................................................115

7. BÖLÜMTİCARİ DEFTERLER - CARİ HESAP

Defter Tutmakta Yükümlü Olanlar ...................................................................................118Tutulması Zorunlu Defterler .............................................................................................119Ticari Defterlerin İçeriği ....................................................................................................122Ticari Defterlerin İncelenmesi ..........................................................................................124Ticari Defterlerin Sahibi Lehine Delil Olması ..................................................................126Ticari Defterlerin Sahibi Aleyhine Delil Olması ................................................................126Defter ve Belgelerin Ziyaı (Kaybedilmesi) .......................................................................129Cari Hesap Sözleşmesi ...................................................................................................129Alacakların Cari Hesaba Geçirilmesi ...............................................................................131Cari Hesap Sözleşmenin Sona Ermesi ...........................................................................133Çözümlü Sorular ..............................................................................................................134Çözümler .........................................................................................................................138

viiİçindekiler

8. BÖLÜMTACİR YARDIMCILARI

Ticari Temsilci ..................................................................................................................140Ticari Vekil .......................................................................................................................148Pazarlamacı.....................................................................................................................150Acente .............................................................................................................................154Komisyoncu (Alım-Satım Komisyoncu) ...........................................................................163Taşıma İşleri Komisyoncusu ............................................................................................166Simsar (Tellal) ..................................................................................................................169Çözümlü Sorular ..............................................................................................................171Çözümler .........................................................................................................................176

9. BÖLÜMŞİRKET KAVRAMI

Şirketin Unsurları .............................................................................................................179Şahıs Şirketleri ................................................................................................................183Sermaye Şirketleri ...........................................................................................................185Ticaret Şirketleri ...............................................................................................................188Hakim Şirketlerin Yükümlülükleri .....................................................................................195Bağlı Şirketin Yükümlülükleri ...........................................................................................198Birleşme...........................................................................................................................200Bölünme ..........................................................................................................................207Tür Değiştirme .................................................................................................................213Çözümlü Sorular ..............................................................................................................220Çözümler .........................................................................................................................223

10. BÖLÜMADİ ŞİRKET

Adi Şirket Unsurları..........................................................................................................226Adi Şirket Kuruluşu ..........................................................................................................229Şirket Temsili ...................................................................................................................230Ortakların Hak ve Borçları ...............................................................................................231Adi Şirketin Sona Ermesi .................................................................................................234Şirket Tasfiyesi.................................................................................................................236Çözümlü Sorular ..............................................................................................................238Çözümler .........................................................................................................................241

viii Ticaret Hukuku

11. BÖLÜMKOLLEKTİF ŞİRKET

Kollektif Şirketin Kuruluşu ................................................................................................246Ortaklar Arasındaki İlişkiler ..............................................................................................248Ortakların Mali Hak ve Borçları........................................................................................252Ortakların Arasındaki Değişiklikleri ..................................................................................254Şirketin ve Ortakların 3. Kişilerle İlişkileri.........................................................................258Kollektif Şirketin Sona Ermesi .........................................................................................260Çözümlü Sorular ..............................................................................................................265Çözümler .........................................................................................................................268

12. BÖLÜMKOMANDİT ŞİRKET

Adi Komandit Şirket .........................................................................................................271Adi Komandit Şirketin Kuruluşu .......................................................................................273Şirketin ve Ortakların 3. Kişilerle Olan İlişkileri ................................................................276Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket ...............................................................278Çözümlü Sorular ..............................................................................................................280Çözümler ........................................................................................................................ 283

13. BÖLÜMANONİM ŞİRKET

Anonim Şirket ..................................................................................................................285Anonim Şirket Kuruluşu ...................................................................................................291Kuruluş Belgeleri .............................................................................................................295Genel Kurul......................................................................................................................297Genel Kurulun Toplanması ..............................................................................................299Pay Sahibi Temsilcisi .......................................................................................................302Toplantı ve Karar Yeter Sayıları .......................................................................................305Özel Değişiklikler .............................................................................................................311Sermaye Artırımı .............................................................................................................312Sermayenin Azaltılması ...................................................................................................316Çözümlü Sorular ..............................................................................................................318Çözümler .........................................................................................................................323

ixİçindekiler

14. BÖLÜMYÖNETİM KURULU - DENETÇİ

Yönetim Kurulu ................................................................................................................327Yönetim Kurulunun Görev ve Yetkileri .............................................................................329Yönetim Kurulu Toplantıları .............................................................................................333Yönetim Kurulu Üyelerinin Hak ve Borçları .....................................................................334Denetçi ............................................................................................................................341Anonim Şirketlerde Hukuki ve Cezai Sorumluluk Hâlleri .................................................346Çözümlü Sorular ..............................................................................................................351Çözümler .........................................................................................................................354

15. BÖLÜM ANONİM ŞİRKETTE PAY KAVRAMI, PAY SAHİPLERİNİN HAK VE BORÇLARI

Pay Çeşitleri ....................................................................................................................357Menkul Kıymetler ............................................................................................................360Pay Senetleri ..................................................................................................................361Pay Sahibinin Hak ve Borçları ........................................................................................368Azınlık (Azlık) Hakları .....................................................................................................378Anonim Şirketlerin Sona Ermesi .....................................................................................380Tasfiye İşlemleri ..............................................................................................................383Çözümlü Sorular .............................................................................................................387Çözümler ........................................................................................................................390

16. BÖLÜM LİMİTED ŞİRKET

Limited Şirket Tanımı .......................................................................................................393Limited Şirketin Kuruluşu ................................................................................................396Genel Kurul......................................................................................................................399Müdür ..............................................................................................................................402Ortakların Hak ve Borçları ..............................................................................................408Çözümlü Sorular .............................................................................................................414Çözümler ........................................................................................................................417

17. BÖLÜM KIYMETLİ EVRAK HUKUKU

Kıymetli Evrakın Özellikleri .............................................................................................420Kıymetli Evrak Türleri .....................................................................................................423Nama Yazılı Kıymetli Evraklar ....................................................................................... 431Emre Yazılı Kıymetli Evraklar .........................................................................................435Hamiline Yazılı Kıymetli Evraklar ....................................................................................439Senet Türünün Değiştirilmesi .........................................................................................440Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali .......................................................................................441Çözümlü Sorular ..............................................................................................................444Çözümler ........................................................................................................................447

x Ticaret Hukuku

18. BÖLÜM KAMBİYO SENETLERİ

Kambiyo Senetleri ..........................................................................................................449Kambiyo Senetlerinde Ehliyet .........................................................................................451Kambiyo Senetlerinde Temsil .........................................................................................451Kambiyo Senetlerinde Aval ............................................................................................453Aval ile Kefalet Arasındaki Farklar ..................................................................................455Poliçe ...............................................................................................................................456Poliçede Bulunması Zorunlu Unsurlar ............................................................................ 458Poliçedeki Alternatif (Yedekli) Unsurlar ..........................................................................459İhtiyari (İsteğe Bağlı) Unsurlar .......................................................................................461Açık (Beyaz) Poliçe ........................................................................................................466Eksik Poliçe ................................................................................................................... 466Ciro .................................................................................................................................468Temlik Cirosu ..................................................................................................................474Tahsil Cirosu ...................................................................................................................475Rehin Cirosu ...................................................................................................................476Poliçede Kabul ................................................................................................................479Ödeme İçin İbraz ............................................................................................................485Hamilin Başvuru Hakkı ....................................................................................................491Hamilin Başvuru Hakkının Düşmesi ...............................................................................493Çözümlü Sorular .............................................................................................................496Çözümler .........................................................................................................................500

19. BÖLÜM BONO – ÇEK

Bono (Emre Muharrer Senet) .........................................................................................503Bonoda Şekil Şartları ......................................................................................................504Bonoda Zamanaşımı ......................................................................................................508Çek .................................................................................................................................510Çekte Şekil Şartları .........................................................................................................513Çekin Devri .....................................................................................................................516Çekte İbraz Süreleri ........................................................................................................520Çekte Ödeme .................................................................................................................522Postdate Çek (İleri Tarihli) Çek .......................................................................................523Hamilin Başvuru (Müracaat) Hakkı .................................................................................524Çek Türleri ......................................................................................................................526Çözümlü Sorular .............................................................................................................528Çözümler ........................................................................................................................531

KAYNAKÇA ...................................................................................................................533

1. BÖLÜM

Ticaret Hukukunun Uygulama AlanınıBelirleyen Sistemler

Subjektif Sistem(Tacir, Sınıf Hukuku)

Objektif Sistem(Ticari İşlem)

Karma Sistem(Tacir + Ticari İşlem

1926 TTK)

Ticari İşletme Sistemi -Modern Sistem (Ticari Girişim)

1957 TTK2012 TTK)

TİCARET HUKUKUTicari iş ve işlemlere uygulanan kuralların bütününe ticaret hukuku denir. Türk

Ticaret Kanunu’ndaki hükümlerle, bir ticari işletmeyi ilgilendiren işlem ve fiillere ilişkin diğer kanunlarda yazılı özel hükümler de ticari hükümlerdir (TTK m. 1/1). Özellikle Borçlar Kanunu, İcra-İflas Kanunu gibi kanunlarda yer alıp da ticari olaylara uygulanabilen hükümler, ticari nitelik taşır ve ticaret hukukunun kapsamına dahildir.1

Türk Ticaret Kanunu, Medeni Kanun’un ayrılmaz bir parçasıdır (TTK 1/1). Özel hukukun dalıdır.

dİKKAT

1. Subjektif Sistem ⇒ Ticaret hukukunun uygulama alanını belirlerken ticari faaliyetin “özne”si olan “tacir”i esas almıştır. Bu sistemde ticaret hukuku “sınıf hukuku, tacirler hukuku” niteliğindedir.

1 Karahan - Ticaret Hukukuna Giriş, 1.

TİCARET HUKUKUNUN KONUSU VE TİCARİ İŞLETME

1673 - 1681 tarihli Fransız Kara ve Deniz Ticareti Emirnameleri, 1897 Alman Ticaret Kanunu subjektif sisteme göre hazırlanmıştır.

2. Objektif Sistem ⇒ Ticaret hukukunun uygulama alanını belirlerken “ticari işlem”i esas almıştır. Ticaret hukuku “ticari işlemler” hukukudur.

1807 Fransız Ticaret Kanunu objektif sisteme göre hazırlanmıştır.

3. Karma Sistem ⇒ Ticaret hukukunun uygulama alanını belirlerken “hem taciri hem de ticari işlemi” esas alan sistemdir.

1926 tarihli TTK, karma sisteme göre hazırlanmıştır.

uyarı

4. Ticari İşletme Sistemi ⇒ Modern Sistem → Ticaret hukukunun uygulama alanını belirlerken “ticari işletme”yi esas alan sistemdir.

1957 yürürlük tarihli 6762 sayılı TTK ile 01.07.2012 yürürlük tarihli 6102 sayılı TTK modern sistem-ticari işletme sistemine göre hazırlanmıştır.

dİKKAT

Çıkmış Soru

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun düzenlenmesinde hangi sistem benimsen-miş ve aşağıdakilerden hangisi esas alınmıştır?A) Subjektif sistem ve tacirB) Ticari işlem esasıC) Ticari işletme esasına dayanan modern sistemD) Objektif sistem ve ticari işE) Karma sistem ve hem tacir hem de ticari iş ve işlemler

Çözüm

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun düzenlenmesinde “ticari işletme esasına dayanan mo-dern sistem” benimsenmiştir.

Cevap C

Ticari İşletme

Tanımı: Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan, faaliyetin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir (TTK 11/1).

2 Ticaret Hukuku

Ticari İşletme

Gelir sağlamayıhedef tutma

Devamlılık

Bağımsızlık

Esnaf işletmesi içinöngörülen sınırı aşma

Ticari İşletmenin Unsurları

1. Gelir Sağlamayı Hedef Tutma (Gelir Sağlama Amacı) ⇒ Ticari işletme ik-tisadi faaliyet yürütür. Amacı gelir sağlamaktır. Gelir sağlamayı hedeflemeyen kültü-rel, sportif, bilimsel veya hayır amaçlı işletmeler ticari işletme değildir. Örneğin, fakir ailelere yemek dağıtmak için kurulan aşevi ticari işletme değildir.2

Ticari işletmede önemli olan gelir sağlama hedefidir.

Gelir sağlama hedefiyle kurulan işletme zarar etse bile, ticari işletme vasfına sahiptir.

uyarı

Ticari işletmeden fiilen elde edilen gelirin sarf yerini işletme sahibi belirler. Elde edilen geliri ticari, kültürel, sportif, bilimsel veya hayır amacıyla kullanabilir. Örneğin, tekstil fabrikasından elde ettiği gelirle yoksul öğrencilere burs verebilir. Gelir sağlama hedefiyle kurulan işletmeden elde edilen gelir hayır amaçlı örneğin, yoksul öğrencilere burs için kullanılsa bile o işletme ticari işletmedir. Gelirin nereye harcandığı önem-li değildir.3 İşletmeyi işleten kişinin hukuki statüsü de işletme kavramının tayininde önem arz etmez.4 İşletmeyi işleten gerçek veya tüzel kişi olabilir.

2. Devamlılık (Sürekli Faaliyet) ⇒ Devamlılık, yürütülecek faaliyetin az çok sürekli olarak yapılacağı konusundaki kasıt ve niyeti ifade eder.5 Devamlılık niyetiyle kurulmayan işletmeler ticari işletme sıfatı kazanamaz. Geçici (arızi) veya tesadüfi ola-rak yürütülen işlerde devamlılık unsuru yoktur. Devamlılık, faaliyetin teşkilatlanması ve profesyonelce icra edilmesidir.

Bir işletmenin ticari işletme sayılması için kazanç sağlamaya yönelik ticari faali-yeti, belli bir zaman dilimi içinde sürdürmesi gerekir. Başlangıç ve bitiş zamanı belirli bir faaliyette bulunmak devamlılık için yeterlidir. Örneğin, 3 yıl sürecek baraj inşaatı devamlılığı olan bir iştir.

2 Bahtiyar - Ticari İşletme, 4.3 Karayalçın - Ticari İşletme, 158.4 Arkan - Ticari İşletme, 26.5 Kayar - Ticari İşletme Hukuku, 47.

Ticaret Hukukunun Konusu ve Ticari İşletme 3

Devamlılık; mutlak değil, nispidir. Faaliyetin uzun veya belirsiz süre yürütüleceği anlamına gelmez. Kısa bile olsa, belirli bir zaman dilimi içinde sürekliliği planlan-mış faaliyet de devamlıdır.6

Devamlılık, daimilik demek değildir. Faaliyetin, niteliği gereği zaman zaman ke-sintiye uğraması, devamlılık unsurunun bulunmadığı anlamına gelmez.7 Örne-ğin; sadece yazları açık olan dondurmacı ile sadece kış aylarında açık olan ka-yak işletmeleri, her sezonda tekrar faaliyetlerini yürütmeyi amaçladıklarından devamlılık unsuru taşır.

dİKKAT

3. Bağımsızlık ⇒ (Faaliyetin Bağımsız Olması)

Bir işletmenin ticari işletme olarak nitelendirilmesi için hem iç hem de dış ilişki-lerinde bağımsız olması gerekir. İşletme, başka işletmelerden bağımsız olarak faaliye-tini sürdürmelidir.

Şubeler iç ilişkilerinde merkeze bağlı olduğu için ayrı bir ticari işletme de-ğildir.

uyarı

4. Esnaf İşletmesi İçin Öngörülen Sınırı Aşma ⇒ (Esnaf İşletmesi Olmama)

Bir işletmenin ticari işletme sayılabilmesi için esnaf işletmesi için öngörülen sını-rı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedeflemesi gerekir.

NotTicari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır, Cumhurbaşkanı kararıy-la belirlenir (TTK 11).

Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenen gelir sınırını aşmayan işletme, esnaf işletme-sidir. Gelir sınırını aşan işletme, ticari işletmedir.

dİKKAT

Ticari işletme;• Ekonomikfaaliyetibedenselçalışmadançoksermayeyedayanan,• Cumhurbaşkanıkararıilebelirlenengelirsınırınıaşmayıhedefle-

yenişletmedir.

uyarı

4 Ticaret Hukuku

Çıkmış Soru

Ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır aşağıdakilerden hangisi tara-fından belirlenir?A) Ticaret odalarınca B) CumhurbaşkanıncaC) Türk Ticaret Kanunu ile D) Vergi Usul Kanunu ile E) Ticaret Bakanlığınca

ÇözümTicari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenir. Cumhur-başkanı kararıyla belirlenen gelir sınırını aşan işletme, ticari işletmedir. Cevap B

ESNAF

İster gezici olsun ister bir dükkanda veya bir sokağın belli yerlerinde sabit bu-lunsun ekonomik faaliyeti sermayesinden fazla bedeni çalışmasına dayanan ve geliri Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenen gelir sınırı aşmayan ve sanat veya ticaretle uğra-şan kişiye “esnaf ” denir.

Esnaf; v Geliri Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenen sınırı aşmayan, v Ekonomik faaliyeti sermayeden ziyade bedenî çalışmaya dayanan kişidir.

Ör. berber esnaftır. Berberin ekonomik faaliyeti, sermayeden ziyade bedensel ça-lışmaya dayanır ve geliri Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenen sınırı aşmaz.

NotEsnaf işletmesi olmayan işletme, ticari işletmedir.

Ticari İşletmenin Unsurları

İnsan (Kişi) Unsuru

Maddi olmayan unsurlar

¬ İşletme değeri¬ Kiracılık hakkı¬ Ticaret unvanı¬ Fikri-sınai mülkiyet hakları¬ Know how¬ Ticari işletme adı¬ Peştemaliye

Maddi unsurlar

¬ İşletme sermayesi (Döner varlıklar)¬ Duran malvarlığı (İşletme tesisatı)¬ Taşınır işletme tesisatı¬ Taşınmaz işletme tesisatı

Malvarlığı Unsuru

Ticaret Hukukunun Konusu ve Ticari İşletme 5