teliki maketa ΤΖΟΝΑΘΑΝ.qxp Layout 1 27/5/16 3:36 μ.μ. Page 3

Layout 1.
Το μυστριο της τχνης
Jonathan Jackson
© (Για την ελληνικ κδοση) Εκδσεις Κολοκοτρνη 49, Αθνα 105 60 Τηλ.: 210 3226343 - Fax: 210 3221238 e-mail: [email protected] www.enploeditions.gr www.facebook.com/enploeditions.gr
Α´ κδοση: Iονιος 2016
IsBn: 978-960-9550-79-6
Ττλος πρωτοτπου: The Mystery of Art: Becoming an Artist in the Image of God
copyright © 2014 by Jonathan Jackson Με την επιφλαξη παντς δικαιματος, κατπιν συμφωνας με τον εκδτη του πρωτοτπου Ancient Faith Publishing (πρην Consiliar Press).
teliki maketa ΤΖΟΝΑΘΑΝ.qxp_Layout 1 27/5/16 3:36 μ.μ. Page 6
Στην Ελζα και τον Αντνη
. teliki maketa ΤΖΟΝΑΘΑΝ.qxp_Layout 1 27/5/16 3:36 μ.μ. Page 8
Πρλογος στην ελληνικ κδοση ~11~
Η προσευχ της τχνης ~17~
Εισαγωγ ~21~
Αγνωσα ~27~
2. Η τχνη ως μυστριο και τρλα ~43~
Μια προσευχ ~61~
Πρπει λοι την υπρβαση να κνουν... ~83~
4. Η τχνη ως προσλωση σ αυτ που ακογεται
~85~
5. Η τχνη ως πστη: Ποιο εναι το ζωτικ ργανο
~101~
Περιεχμενα
6. Η τχνη ως προφητεα ~115~
Ο χαμνος καλλιτχνης ~135~
Ωδ σ’ ναν πνευματικ πολεμιστ ~155~
8. Η τχνη ως προσφορ ~157~
9. Αγαλλισθε, ω καλλιτχνες! ~181~
Επλογος: Ερωτσεις του Χριστο σχετικ με τη φση του καλλιτχνη
~201~
Ευχαριστες ~223~
~229~
Πρλογος στην ελληνικ κδοση
δημιουργς Θες εναι πρτος κα καλτερος καλλιτχνης. «Πντα ν σοφ ποησεν» (Ψαλμ. 103, 24), λη τν κτση τν δημιοργησε «λαν καλ». Στν ρχ τς δημιουργας πικρατοσε μα ρμονα στς σχσεις μεταξ Θεο, νθρπου κα κσμου. π τν στιγμ μως πο εσλθε δι το νθρπου μαρτα στν κσμο διακπηκε ατ ρμονικ σχση. Μα παρσιτος κα χθρικ δναμη φερε πλον τν δι- σπαση, τν δυσαρμονα, τν φθαρττητα, τν σχμια σ λη τν κτση.
Χρειστηκε ν γνει « Λγος σρξ» (ων. 1, 14) στε λη κτση ν εαγγελιστε τν νακανισ της στν ανια μορφι της κα μλιστα σ ψηλτερο βαθμ π τν ρχικ δημιουργα της. Λγος το Θεο εσρχεται στν στορα, στν πολιτισμ τς νθρωπτητος γι ν δσει αθεντικ νημα κα μορφι στν ζω το νθρπου. Κα τσι κτση π ατν τν ζω προσλαμβνει κα προγεεται τς παγ- γελες ατς ς ρραβνα κα ναμνει τ τλειο στ σχατα.
Λγος το Θεο, Σοφα το Θεο, ποκαλπτει πλρως τν αυτ Του στν νθρωπο, τν ποο τμη- σε μ τν εκνα Του. λλ σ ποιν νθρωπο; «Ες κακτεχνον ψυχν οκ εσελεσεται σοφα» (Σοφ. Σολ. 1, 4). Θες δν ποκαλπτει τν αυτ Του σ κα-
11
λασθητες, σ χονδροειδες ψυχς, λλ πιθυμε τν κοινωνα μ εασθητες, καλλτεχνες ψυχς. γιος Πορφριος λεγε τι, «ποιος θλει ν γνει χριστιανς πρπει πρτα ν γνει ποιητς», θλοντας ν τονσει τν ξα τς πνευματικς εαισθησας κα εγνειας, τι χριστιανς πρπει ν εναι φιλκαλος, εγενς, ν συμπον κα ν γαπ.
ρθοδοξα παργει πολιτισμ, ναν διατερο πολιτισμ. προσγγιση το πολιτισμο ατο εναι δσκολη σ ατος πο δν εναι γνστες τς περ- φυσικς ποκαλψεως το Θεο ν γ Πνεματι στν νθρωπο, διτι ρθδοξος πολιτισμς εναι περβατικς κα τχνη πο πηγζει π ατν χει σγουρα πολλ περβατικ κα ποφατικ στοιχεα. Χριστς βινεται, λλ βινεται «πρ νον, πρ δινοιαν κα πρ ασθησιν». Δν ξαντλεται τ μυστριο το Χριστο. Χριστς μπορε ν μς μιλ μσα π τν καθημεριντητα κα ταυτχρονα ν παραμνει μως να μυστριο, να κατανητο λλ περιπθητο μυστριο. Τ μεγλο λθος τς Δσης, λε- γε γιος Νικλαος Βελιμροβιτς, εναι τι βγαλε τν Χριστ π τν πολιτισμ της, π τ θατρο, τν κινηματογρφο, τν μουσικ, τν ποηση, τν ζωγραφι- κ, τν τχνη.
Σμερα ζομε τν πολιτισμ στν ποο κυριαρχε φιληδονα κα φιλοδοξα. Ο περισστεροι δημιουργο κα καλλιτχνες ετε στρφονται ετε δηγον τν νθρωπο στν πκτηση λο κα μεγαλτερης δονς
ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
κα δξας. Πρπει σγχρονος καλλιτχνης ν περ- βε ατν τν ρηχτητα κα ν προσεγγσει τ πραγ- ματικ κλλος, τ φθαρτο κλλος τς ρετς κα τς αωνιτητος. « μορφι θ σσει τν κσμο», λεγε Ντοστογιφσκι. λλ ποι μορφι; Σγουρα χι κτιστ μορφι, γιατ τ κτσμα δν μπορε ν σσει τ κτσμα. κτιστη μορφι το Θεο κριβστε- ρα «ραος κλλει παρ τος υος τν νθρπων» (Ψαλμ. 44, 3) θ σσει τν κσμο.
Στ παρν βιβλο συγγραφας, Τζναθαν Τζκ- σον, ποτυπνει τν περεικοσαετ περα του π τν χρο τς τχνης. Γρφει τι σκοπς το βιβλου εναι ν νοξει ναν διλογο νμεσα στν χριστιανικ ψυχ κα στ μυστριο τς τχνης. πιθυμε κα εχε- ται καλλιτχνης ν γνει πι χριστιανς κα χρι- στιανς πι καλλιτχνης. Προσβλποντας στν πνευ- ματικ ναγννηση το καλλιτχνη ς εκνα Θεο ναρμονζει τν καλλιτχνη μ τν ν Χριστ ζω, κτι πο χει πιτχει διος στν ζω του. Κα εναι ντως ξιοθαμαστο, πς νας στρ το Χλλυγουντ βινει τν Χριστ στν ζω του, στ πγγελμ του, στν τχνη του! τσι γνεται ν Χριστ καλλιτχνης χωρς ββαια ν τ διατυμπανζει ατ. Δν εναι παρατη- το καλλιτχνης πο μπνεται π τν Χριστ ν μιλ κα γι τν Χριστ. Τ ργα του, τ δημιουργ- ματ του, μιλον μυστικ γι Ατν κα μπνουν τν θεατ, τν κροατ, τν ναγνστη. καλλιτχνης δν εναι εραπστολος ν κα μμεσα πιδρ ποστολι-
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
14
κ. Ατ εναι τ ψηλτερο ργο πο μπορε ν προ- σφρει καλλιτχνης στν αυτ του κα στν κσμο, τ ποο εναι οσιαστικ κα τ μυστριο τς τχνης: ναγννηση το δου το καλλιτχνη ς εκνα το Θεο κα μσ τν ργων του ναγννηση τν θαυ- μαστν του.
μακαριστς Γεργιος Παπαζχος, καθηγητς τς ατρικς, εχε ναν πολ νδιαφροντα διλογο πνω σ ατ τ θμα μ τν γιο Πορφριο τν Καυσοκα- λυβτη. ταν κ. Παπαζχος ζτησε π τν γιο Πορφριο τν ελογα του γι ν μιλσει στος φοιτη- τς του γι τν Χριστ κτς τν μαθημτων ατρικς πο τος κανε στ κατμεστο μφιθατρο το Πανε- πιστημου, γιος Πορφριος δν το τ πτρεψε, τονζοντς του τι φο διος ζε τν ν Χριστ ζω μ τν ξομολγηση κα τν Θεα Κοινωνα, ρα στ πρσωπ του πηγανει τν διο τν Χριστ στ μφι- θατρο.
νθρωπος, πως γρφει Τζναθαν Τζκσον, «ναζητε ντονα τν σωτερικ ρμονα, μα λιστικ σωτηρα στν ποα λες ο ασθσεις πολυτρνονται κα θεραπεονται». Ατ θεραπεα κα σωτηρα εναι τ ποτλεσμα τς συνεργασας το νθρπου μ τν Θε, τς προσωπικς κοινωνας κα νσεως το νθρπου μ τν Θε, πο πιτυγχνεται δι τς προσευχς. ψηλτερη μορφ δημιουργας κα τχνης εναι προσευχ, « τχνη τν τεχνν», πως χαρακτηρζεται π τος Πατρες. προσευχμενος
καλλιτχνης χει πντοτε μπνευση κα δημιουργε πντοτε ψηλς ποιτητας κα φωτειν ργα.
Τζναθαν Τζκσον εναι νας πολυτλαντος κα διακεκριμνος καλλιτχνης στν χρο τς ποκριτικς, τς μουσικς, τς ποησης, τς πεζογραφας. π τν προσωπικ πικοινωνα πο εχαμε μαζ του κατ τς πισκψεις του στν Μον μας διαπιστσαμε τν πθο του πρς τν Θε λλ κα τν γπη του πρς τν συννθρωπο. Θεωρε τν τχνη ς μυστριο κα τν συνδει μ τν πστη, τν προσευχ, τν προφητεα, μ τν προσφορ κα ς μα νιδιοτελ κνηση κα θυσα γι τν συννθρωπο. διος ργζεται κα γωνζεται μ μεγλη νιδιοτλεια γι’ ατ κα εναι κδηλη Χρις το Θεο στν ζω του.
Εχμαστε στος ναγνστες το παρντος βιβλου, καλλιτχνες κα μ, Καλλιτχνης Θες ν τος μπν- ει στν «καλν γνα» που θ γεονται τ ρρητα κλλη πο πορρουν π τ πρσωπ Του κα θ φωτζουν, θ μορφανουν τν ζω, τν τχνη, τ περι- βλλον τους.
Καθηγομενος τς ερς Μεγστης Μονς Βατοπαιδου
15
ποιος θλει να γνει χριστιανς, πρπει πρτα να γνει ποιητς. γιος Πορφριος Καυσοκαλυβτης1
17
Η προσευχ της τχνης
Ηαντατη μορφ τχνης εναι η προσευχ: ετε με τη μορφ μονολγου, ετε με τη μορφ ενς
ντονου βλμματος – στη χορδ του γλιου της απελ- πισας. Δεν μας χει ανατεθε τχα να γνουμε ζωντα- νς παραβολς της ζως και του θαντου; Εναι απλ μια δουλει για να πφτει το χρμα, τχα να εφ- μερο νταραβρι με τη φμη; μπως εναι κτι συμ- παντικ, λυτρωτικ, μια επιταγ του πνεματος; Εναι απλ υποκριτικ; μπως εναι το αφγημα που δνει ζω στην πραγματικτητα, πως νας μπιστος φλος, που φανερνει χι μνο το κνητρο των μσων, αλλ και τη συνπεια των στχων; Εναι απλ να στιγμιαο ξσπασμα γλιου και δακρων; μπως με να μυστηριδη τρπο, διαφωτζει τα ξεχασμνα χρνια μας, τα σημεριν νειρ μας και τους μελλοντικος φβους μας; πως ο Σαξπηρ και οι παλις Γραφς, τσι κι εμες δεν αποκαλπτουμε τη ματαιτητα της εκδκησης και τη θλψη ενς ρωτα που ψυχρνθηκε; Μπως προβλλουμε στην δια την καρδι του αγα- πημνου μας κοινο την ευδαιμονα ενς ιερο ρωτα, την ελπδα της αποκατστασης, και τη χρη μιας δε- τερης ευκαιρας; Δεν χουμε πλαστε κατ’ εικνα της Αγας Τριδας; Μιλμε και ελπζουμε τι κποιοι θα το ακοσουν – γνωρζοντας τι ο αληθινς καλλιτχνης μσα μας πρπει να εναι το γιο Πνεμα. Ο Χριστς
18
εναι τα πντα και στα πντα, και Τον συναντομε ο νας στον λλο – στα μτια μιας αδελφς στη σοφα μιας μητρας, στα δκρυα ενς πατρα στην αγκα- λι ενς αδελφο. Αγαλλισθε, ω καλλιτχνες, επειδ χετε φιλοξενσει αρατους αγγλους! Τι ευλογα χουμε να εμαστε παιδι που κλθηκαν και που –τολ- μ να πω– προορστηκαν να πιστεουν;
Η πρτη απατηση που χει απ μας κθε εργασα, οποιαδποτε τχνη κι αν αυτ υπηρετε, εναι να της παραδοθομε. Κοτα. κου.
Γνε δκτης. Κνε πρα, δσε τπο. (Μη ρωτς αν η δουλει που χεις μπροστ σου αξζει ττοια αυτοπαρδοση – δεν θα μπορσεις
να το μθεις, αν δεν της παραδοθες). c. s. Lewis2
.
21
Εισαγωγ
Δεν χρειζεται να εναι κανες χριστιανς για να εναι μεγλος καλλιτχνης. Δεν χρειζεται να
εναι χριστιανς για να ζωγραφζει μορφα, να τρα- γουδ με πειστικτητα, να γρφει οδυνηρς ιστορες, να διακονε την υποκριτικ με υπερβατικ δναμη. Δεν σκοπεω να αντιτενω κτι σ’ αυτ. Εναι μως η ζω του χριστιανο αντθετη εναι συμπληρωματικ στην κλση ενς καλλιτχνη; Εναι εχθρικς μεταξ τους βαθι συνδεδεμνες; Σκοπς αυτο του βιβλου εναι να ανοξει να διλογο ανμεσα στη χριστιανικ ψυχ και στο μυστριο της τχνης.
Ως καλλιτχνης, συνντησα μπνευση στη μελτη της ιστορας του χριστιανισμο και ανακλυψα τον πλο- το που προσπορζονται οι τχνες μσα στα πλασι του. Μσα απ την εικονογραφα, τους μεγαλοπρεπες καθεδρικος ναος και την ποιητικ υμνογραφα, ο χριστιανς της αρχαιτητας βωνε τον Χριστ με τη βοθεια μιας ολιστικς, μυστηριακς και καλλιτεχνικς πραγματικτητας. Αυτ η πριμη χριστιανικ θερη- ση δεν διαχριζε το ιερ απ το κοσμικ το υλικ απ το πνευματικ, δημιουργντας τσι τη σχιζοφρ- νεια της σγχρονης θρησκευτικς ψυχολογας. Οι πρ- τοι αινες του χριστιανισμο αποκαλπτουν μια Εκκλησα εντελς ξνη προς αυτς τις δυαλιστικς ννοιες. Η διχαστικ νοοτροπα του «ετε/ετε» εχε
22
απορριφθε ξαν και ξαν προς χριν του μυστηρου και του παρδοξου. Η Εκκλησα αγκλιασε μια απο- κλυψη του Θεο που περιλμβανε «και τοτο/και τ’ λλο». Οι χριστιανο διακηρσσουν τι ο Χριστς εναι ταυτχρονα Θες και νθρωπος. Πλρες παρδοξο!
Το μυστριο της Ενανθρωπσεως του Θεο εναι ο μνος λγος που η Εκκλησα χρησιμοποιε εικνες και καλλιτεχνικ σμβολα. Ο Ιησος Χριστς γινε σρκα και αμα: ο Θες γινε ορατς στην ανθρωπτητα. γι- νε νας απ εμς, τσι στε εμες να γνουμε να μαζ Του και να γευθομε την αθανασα. Αυτ εναι η πεμ- πτουσα της χριστιανικς ελπδας. Η απεικνιση της εικνας του Χριστο αποτελε μα πρξη πστης που διακηρσσει τη σρκωση. Ο π. Αλξανδρος Σμμαν χει γρψει, «λες οι εικνες εναι κατ’ ουσαν εικνες της σρκωσης»3. Τα Ευαγγλια δεν εμποδζουν την καλλιτεχνικ και συμβολικ κφραση – αποτελον λα μαζ σμβολο, τχνη, και λγο, ως Θεος Λγος. Το Ευαγγλιο εναι ταυτχρονα βιβλο και εικνα, που μας προσκαλε σε μια συνντηση με τον Θε. «[Ο Χρι- στς] στιν εκν το Θεο το ορτου» (Κολ. 1, 15). Οι ροι image και icon χουν την δια ακριβς σημα- σα. Αυτ η πραγματικτητα διαμορφνει το λο πλα- σιο αυτο του βιβλου.
Η χριστιανικ τχνη εναι παροσα στους τοχους των κατακομβν και στους πριμους ευκτριους οκους. Το Μυστριο και η λειτουργικ τχνη ταν ο τρπος με τον οποο οι χριστιανο επικοινωνοσαν με

Documents

teliki maketa ΤΖΟΝΑΘΑΝ.qxp Layout 1 27/5/16 3:36 μ.μ. Page 3