temel ve kalıbı

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ

TEMEL KALIP PLANI

ANKARA 2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.

• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ - 1 ................................................................................................... 3 1. TEMEL KALIP PLANI ....................................................................................................... 3

1.1. Betonarme Temel.......................................................................................................... 3 1.1.1.Duvar Altı Temeller................................................................................................ 4 1.1.2.Tekil (Münferit) Temeller....................................................................................... 4 1.1.3.Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) Temeller .......................................................... 5 1.1.4.Sürekli (Şerit veya Mütemadi) Temeller ................................................................ 5 1.1.5.Radye (Radye-Jeneral) Temeller ............................................................................ 5

1.2 Temel Kalıp Planı Çizimi Yönetmelik ve Mevzuatı...................................................... 9 1.3 Temel Kalıp Planı Çizim Kuralları .............................................................................. 10 1.3. Temel Kalıp Planı Çiziminde İş Sırası........................................................................ 12 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 21

ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 ................................................................................................. 24 2. TEMEL DETAYLARI....................................................................................................... 24

2.1. Temel Detayı............................................................................................................... 24 2.2 Temel Detay Çizimi Yönetmelik ve Mevzuatı ............................................................ 26 2.3 Temel Detayı Çizim Kuralları...................................................................................... 26 2.4 Temel Detayı Çiziminde İş Sırası ................................................................................ 26 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 27 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 37

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 40 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 41 KAYNAKÇA......................................................................................................................... 42

İÇİNDEKİLER

ii

AÇIKLAMALAR KOD 581MSP028 ALAN İnşaat Teknolojisi DAL/MESLEK Yapı Teknik Ressamlığı (Statik) MODÜLÜN ADI Temel Kalıp Planı

MODÜLÜN TANIMI Bu modül temel kalıp planının çizimi ile ilgili bilgi, beceri, tavır ve tutumların açıklandığı öğrenim materyalidir.

SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Döşeme Kalıp ve Donatı Planı modülünü başarmak

YETERLİK Temel kalıp planı modülü ile temel kalıp planı çizmek

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında, temel kalıp planını kurallarına uygun olarak çizebileceksiniz. Amaç Gerekli ortam sağlandığında

Temel kalıp planını kuralına uygun çizebileceksiniz. Temel detaylarını kuralına uygun çizebileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Ortam: Yapı teknolojisi atölyesi, resim salonu, işletmeler, kütüphane, ev, bilgi teknolojileri ortamı, Donanım: Bilgisayar, televizyon, DVD, VCD, tepegöz, projeksiyon, vb. donanımlar ve alanın gerektirdiği araç, gereç, malzeme, ve ekipmanlar sağlanmalıdır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Modül içeriğinde yer alan faaliyetleri tamamladıktan sonra; ders geçme yönetmeliğine uygun olarak modül sonunda ölçme araçları kullanılarak ölçme ve değerlendirme yapılacaktır.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ Sevgili Öğrenci,

Medeniyetinin gelişimi ile inşaat sektörü de gelişmiştir. Bu gelişim sonucu olarak 19. yüzyılın ikinci yarısında beton ve betonarme

malzemeleri kullanılmaya başlanmış ve günümüzde inşaat sektöründe en çok kullanılan malzeme haline gelmiştir.

Betonarme binaların yüklerini zemine uygun bir şekilde iletebilmesini sağlamak ve

imalatlarında istenen şeklin verilmesi ve yapılan imalatın sağlam olabilmesi için temel kalıp planlarına ihtiyaç duyulmuştur.

Statik proje çizimleri içeriğindeki bu modül: Yapılacak statik projelerde temel kalıp planlarında uygulanacak çizim tekniğiyle her

projede çizilmesi gereken kısımların neler olduğu ve nasıl yapıldığının belirlenmesi içindir. Temel kalıp planını ilgili standart ve yönetmeliklere uygun olarak gereken çizim

tekniği ve ölçekte çizebilme, beceri ve mesleki alışkanlıkları kazandırmak amacı ile yapı üretiminde görev alacak her düzeydeki teknik okul öğrencileri ile inşaat teknik elemanlarının ortak dili olan projelendirme ve çizim esaslarını bir arada vermek amacıyla hazırlanmıştır.

Bu modül sonunda, inşaat mühendisliğinde, inşaat şantiyelerinde, belediyelerde, statik

proje çizen özel bürolarda, şirketlerde vb yerlerde temel kalıp planı çizimi yapabilirsiniz.

GİRİŞ

2

3

ÖĞRENME FAALİYETİ - 1

Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda ve uygun ortam sağlandığında temel kalıp planını kuralına uygun olarak çizebileceksiniz.

Temel çeşitlerini ve çevrenizde yapım aşamasındaki inşaatların temellerini

inceleyiniz. Elde ettiğiniz sonuçları sınıfta arkadaşlarınıza sununuz.

1. TEMEL KALIP PLANI 1.1. Betonarme Temel a) Tanımı

Binanın sabit ve hareketli yüklerini üzerinde toplayan, taşıyan ve zemine ileten yapı

elemanına temel denir. Temeller, binanın zemin yüzeyinin (toprağın) altında yapılır. b) Çeşitleri

Temel sistemi, zeminin ve üzerine inşa edilecek yapının durumuna göre tanzim edilir. Temeller:

• Taş • Beton • Betonarme • Ahşap • Çelik gibi malzemelerle inşa edilir.

Temeller; yüzeysel ve derin temeller olmak üzere iki gruba ayrılır. Aşağıda söz konusu

temeller için kısa ve açıklayıcı bilgiler verilmiştir.

Yüzeysel temeller Yüzeysel temeller beş gruba ayrılır.

1. Duvar altı temeller 2. Tekil (Münferit) temeller 3. Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) temeller

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

4. Sürekli (Şerit veya Mütemadi) Temeller 5. Radye (Radye-Jeneral) Temeller

Derin Temeller

Derin temeller üç gruba ayrılır. 1. Ayak Temeller 2. Kazık Temeller 3. Kuyu ve Kesonlarla Yapılan Temeller

Bu modül bir temel kitabı olmadığından yalnızca inşaat sektöründe daha çok

kullanılan yüzeysel temeller üzerinde durulacak, bunların bazıları çok kısa irdelenecek, en yaygın kullanılanlar daha ayrıntılı biçimde örneklerle anlatılacaktır.

1.1.1.Duvar Altı Temeller Taşıyıcı duvar yükünü zemine

güvenli bir şekilde aktarmak amacıyla oluşturulan beton elemanlardır. (Şekil-1)

Şekil 1: Duvar altı temeller

1.1.2.Tekil (Münferit) Temeller Düşey taşıyıcı elemanları kolon olan

yapılarda, yüklerin göreli olarak hafif ve/veya kolon aralıklarının büyük olduğu ve zeminin çok zayıf olmadığı durumlarda “tekil temeller” oluşturulur (Şekil 2).

Şekil. 2: Tekil (Münferit) Temeller

5

1.1.3.Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) Temeller

Kolon yüklerinin büyük olduğu ve/veya zeminin zayıf olduğu ve/veya iki kolonun birbirine çok yakın olduğu durumlarda temeller çakışabilir. Bu gibi durumda iki münferit temeli birleştiren bir ”birleşik temel” oluşturulur (Şekil 3).

Şekil 3: Birleşik kolon (iki kolonu kapsar) temeller

1.1.4.Sürekli (Şerit veya Mütemadi) Temeller

Yüklerin büyük, kolonların

birbirine yakın olduğu, en az üç ve daha fazla kolonun altına inşa edilen temellere “sürekli temel ”denir. (Şekil4)

Şekil 4: Sürekli (şerit veya mütemadi) temeller

1.1.5.Radye (Radye-Jeneral) Temeller

Zeminin çok zayıf ve/veya yapıdan gelen yüklerin büyük olduğu ve zeminin çok

farklılık gösterdiği durumlarda, daha geniş bir alan elde etmek ve farklı oturmaları (Tasman)önlemek amacıyla bir radye oluşturulur ve tüm kolonlar bu radyeye oturtulur. Radye kalınbir plakadan veya plak ve iki doğrultuda uzanan kirişlerden oluşur. (Şekil5)

6

TEMEL PLANIRADYEJENERAL PLAK

B-B

KES

İTİ

605

2040

A-A KESİTİ

SERME KUM ( 5 cm )B.A. PLAK ( 40 cm )KORUMA BETONU ( 20 cm )

550

5030

025

050

1890

40035040

40/4040/4040/40

40/40 40/40 40/40

40/4040/4040/40

B3B2

A3A2

C3C2

A1

B1

C1

BB

AA

A

B

C

321

Şekil 5: Radye (Radye-Jeneral) temeller

c) Donatılar

Betonarme yapılarda genellikle beton basınca çelik ise çekmeye çalışır. Betonarme

elemanlarda kırılmaları ve çatlamaları önlemek ve sağlam bir yapı elde etmek için donatıların yapım kurallarına dikkat edilmelidir. Temel kalıp planın da kullanılan demirler aşağıda tablolar halinde açıklanmıştır.

7

1. Etriye Betonarme donatıları belirli aralıklarda sararak birbirine bağlayan ve çeşitli şekillerde bükülerek oluşturulan donatılara denir. (Şekil6)

Şekil 6:Etriye

2. Montaj Donatı Üste atılan düz demirlerdir (Şekil 7)

Şekil 7: Montaj donatı

3. Esas Donatı Alta konulan çelikler esas demir olarak adlandırılır. (Şekil 8)

Şekil 8 :Esas donatı (düz demir)

8

4. Pilye Gelen kesme kuvvetlerini karşılamak amacıyla atılan demirlerdir. Temelde yapılan pilyeler kat kirişlerine göre ters atılır. Açısı da 600 dir (Şekil9)

Şekil 9: Pilye

5. İlave Donatılar Mesnetlere atılan düz demirlerdir (Şekil 10).

Şekil 10: İlave donatılar

6. Gövde Donatısı Yüksekliği fazla olan temel kirişlerinde homojenliği sağlamak amacıyla kiriş ortalarına atılan demirlerdir (Şekil 11)

Şekil 11: Gövde donatısı

9

7. Dağıtma Donatısı Ampartman genişliği boyunca atılan düz demirlerdir (Şekil12)

Şekil12: Dağıtma donatısı

Betonarmeyi oluşturan beton ve beton çeliği, tek parça halinde düşünülür. Beton

içerisindeki çelik betona gömülür. Yani çelik betonun kenarından dışarıda olmaması gerekir. Çeliğin paslanmaması için de bu gereklidir. İşte bu yüzden betonun dış yüzeyi ile çelik arasında bir mesafe bırakılır. Bu boşluğa pas payı denir. Pas payına özen gösterilmelidir. Bu boşluk temelde en az 5 cm olmalıdır (Şekil 13).

Şekil 13: Pas payı

Donatıların boyları, aralığı çapı, çelik cinsi, donatı adeti çizilen donatıların üzerine

yazılmalıdır. Donatı yazımları bir düzen içerisinde yazılmalıdır.

Örneğin; 15 Ø 8 / 30 sırayla tanımlarsak;

15 : Donatı adedi Ø : Çelik çapını gösteren simge (fi) 8 : Donatı kalınlığı 30 : Donatı aralığı

1.2 Temel Kalıp Planı Çizimi Yönetmelik ve Mevzuatı

a. Betonarme yapılarda deprem etriyesi yapılması zorunludur. b. Kiriş etriyelerinin her iki kancası da 135° olmalı ve dört tarafından bağlanmalıdır. c. Kolon yüzeyinden 5 cm sonra etriye sıklaştırılması (2h) yapılmalıdır. d. Kolon etriyeleri temel içerisinde devam etmelidir. e. Karşı yönden gelen temeller dikkate alınarak pilye kırılmalıdır.

Beton çeliği Beton

Pas payı

10

f. Etriyeler kolon kenarlarında kirişin başında ve sonunda pilye kırımına kadar kancalar üstte, orta kısımlarda altta olmalıdır.

g. Temel pilye kırımları 60° olmalıdır. h. Kolon donatıları temel içerisinde olmalıdır. i. Temel etriyeleri min Ø 10’ luk olmalıdır. j. Temel kirişlerde saplama yapılamaz. k. 20 cm duvar gelen yerlerde mutlaka bağ kirişi yapılmalıdır. l. Pas paylarına özen gösterilmelidir. Temel altındaki grobeton üzerine 5 cm’ lik

sehpalar yapılarak donatılar kaldırılıp buraya beton girmesi sağlanmalı, donatılar korozyondan korunmalıdır.

m. Tek kolon temellere donatı kolonların altında sık, kenarlara doğru artan aralıklarla konmalıdır.

n. Sürekli temellerde pilyeler kolonlar arasında üstte, kolonların altında ise altta olacak şekilde kıvrılır.

Diğer temel kalıp planı ile ilgili bilgilere TS’ nin inşaatla ilgili standartlarına ve TS-500’den ulaşabilirsiniz.

1.3 Temel Kalıp Planı Çizim Kuralları

a. Hesap ve çizimlerde çeşitli elemanlara aşağıdaki gibi harf ve numara verilecektir. Döşemeler……………………… D

Kirişler…………………………. K

Kolonlar………………………... S

Perdeler………………………... P

Lentolar………………………… L

Hatıllar…………………………. H

Temeller………………………… T

Temel Kirişi …………………… TK

Deprem Hatılları (Zelzele Hatılı).. BK

Düşük Döşemeler………………. DD

Ters Kirişler…………………….. TK

Konsol Kiriş…………………….. KK

Radye Temeller…………………. RT olarak adlandırılacaktır.

b. Bu harflerin yanına yazılacak üç rakam ise elemanın numarasını belirleyecektir.

Örneğin; TK018’in anlamı 18 nolu Temel kirişi anlamına gelir. Temel kesit detayı üzerinde temel kiriş bilgileri (TK018 (250/150/625) gösterilmiştir (Şekil 4).

11

Şekil 14 :Temel kirişi bilgileri

c. Çizimlerin binaya bakış doğrultusu ve ölçüleri mimariyle uyumu sağlayacak, plan ve

detaylar buna göre çizilecektir.

d. Yapıdaki tüm düşey taşıyıcı elemanlar her iki yöndeki eksenlerle belirlenecektir. Eksenler bir yönde harflerle A,B.., diğer yönde rakamlarla 1,2.., veya bir yönde X1,X2.., diğer yönde Y1,Y2.… olarak adlandırılacaktır.

e. Bütün çizim paftalarına binada uygulanacak beton kalitesi ile donatı çeliği kalitesi

mutlaka yazılacaktır. Temel kalıp planları çizilirken aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır:

1. Temel kalıp planlarında, temel kolonları her iki yönde de ortalanmalıdır. 2. Kiriş ve sömel yerleri her iki yönde de gösterilmelidir. 3. Temel kalıp planları çok büyük yapılar hariç 1/50 ölçeği, detayları ise 1/25

ölçeğinde çizilecektir. 4. Temel kalıp planı bütün ölçüleri içerecek (dış ve iç ölçümlendirme, akslar) ve

her doğrultuda en az bir kesit kalıp planı dışına çizilecek, üzerine temel kotları mutlaka yazılacaktır.

5. Temel kalıp planı ve temel detayları çizimlerinin sonuna tablo hazırlanarak; kullanılan demirlerin poz numaraları, kaçlık demir olduklarını, kaç adat kullanıldığı, boyutları ve toplam boylarını belirten bir tablo hazırlanmalıdır.

6. İnşaat yapımı sırasında uyulması gereken hususlar ve kullanılacak malzemeler (beton ve çelik sınıfı) pafta üzerine yazılacaktır.

7. Mütemadi temeller her iki yönde (x-x, y-y) değil de tek yönde devam ediyorsa kolonlar bağ kirişi ile bağlanmalıdır.

Çizimi yapılmış temel kalıp planı aşağıda gösterilmiştir (Şekil 15).

12

DOLGU10 cm GROBETON

TEMEL KALIP PLANIÖ:1/50

10 c

m G

RO

BET

ON

DO

LGU

Şekil 15 Temel kalıp planı

1.3. Temel Kalıp Planı Çiziminde İş Sırası

Çizimlerin binaya bakış doğrultusu ve ölçüleri döşeme kalıp planına uyum

sağlayacak, plan ve detaylar buna göre çizilecektir.

13

UYGULAMA FAALİYETİ

İşlem Basamakları Öneriler

Temel kalıp planı çizimi için döşeme kalıp planını yapıştırınız ve üzerine çizim kâğıdınızı yapıştırınız.

Aks ve kolonları çiziniz. (Şekil 16)

Yapıdaki tüm düşey taşıyıcı elemanlar her iki yöndeki eksenlerle belirlenecektir. Eksenler bir yönde harflerle A,B.., diğer yönde rakamlarla 1,2.., veya bir yönde X1,X2.., diğer yönde Y1,Y2.…olarak adlandırılacaktır. Akslar kiriş ortasında alınmıştır. Kolon kenarlarında da alına bilir.

Kalem kalınlıkları: Aks : 0.2’lik kalem (Aks numaraları: 0.5lik kalem ve şablon) Kolonlar:0.5’lük kalem Tarama : 0.2, 0.1’lik kalem

Şekil 16: Aks, kolon ve perdelerin çizimi


14

İşlem Basamakları Öneriler Kolonların ve Perdelerin isimlerini yazınız (Şekil 17).

Kolonları isimlendirirken sol üst köşeden başlayınız.

Kolonları (S1,S2,…), perdeleri (P1,P2,…) şeklinde isimlendirilir. Örneğin; S5 (30/50) şeklinde yazılmalıdır.

S : Kolon ( Perdeler P ile sembolize edilirler) 5 : Beş nolu kolon 30: 30 cm x yönünde 50: 50 cm y yönünde

Kalem kalınlıkları: Kolon ve perde bilgileri: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu

Şekil 17: Kolon ve perdelerin bilgileri

15

İşlem Basamakları Öneriler Temel sömelleri (Ampartman genişliği) ve Temel kirişleri (TK) X ve Y yönlerinde çiziniz (Şekil 18).

Öncelikle kirişler çizilir. Kirişlere denk gelen kolonları içine alacak şekilde çizilmelidir.

Sömeller (Ampartman genişliği) çizilen bu kirişlere ortalanmalıdır.

Kalem kalınlıkları: Kirişler : 0.5’lik kalem Sömeller : 0.3’lük kalem

Şekil 18 :Temel sömeli ve kirişleri (tk)

16

İşlem Basamakları Öneriler Kirişlerin isimlerini ve boyutlarını X ve Y yönlerinde yazınız (Şekil 19).

Temel kirişleri isimlendirirken TK01(100/60) şeklinde bitişik yazılabilir. Veya TK01, kirişin soluna sağına da boyutları (100/60) yazılabilir.

TK: Temel Kirişi 01: Bir nolu Kiriş 100: 100 cm kiriş genişliği (Temel genişliği) 60: 60 cm Temel yüksekliği

Kalem kalınlıkları: Kiriş bilgileri: 0.5’lik kalem, 0.5’lik yazı şablonu

Şekil 19: Kiriş bilgileri

17


Ölçülendirmeleri yapınız (Şekil 20). Temel sömeli ve kirişlerin arasındaki mesafeleri görmek için ölçülendirilmesi yapılır.

Kalem kalınlıkları: Ölçü çizgileri: 0.2’lik kalem, Ölçül yazıları: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu

Şekil 20: Ölçülendirme

18


X ve y yönlerinde olmak üzere kesitleri, ölçümünü, kotlandırma ve taramasını yapınız (planın üstünde de taramayı yapınız), (Şekil 21).

Kesitler ölçülendirilerek, toprak dolgu olan yerler belirtilir.

Kalem kalınlıkları: Kesitler: 0.5’lik kalem Kesit ölçü ve kotlandırma: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu

10 cm GROBETON DOLGU

10 c

m G

RO

BET

ON

DO

LGU

Şekil 21: Kesitler

19

İşlem Basamakları Öneriler Uyulması gereken kurallar, kullanılacak malzemeleri, paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çiziniz (Şekil22).

Kalem kalınlıkları: Pafta ismi: 0.5’lik kalem, 0.5’lik yazı şablonu

Çerçeve : 0.3-0.5’lik kalemleri kullanabilirsiniz.

10 cm GROBETON DOLGU

10 c

m G

ROB

ETO

ND

OLG

U

Ö:1/50TEMEL KALIP PLA

C20 - BÇIII

Şekil 22 : Pafta adı ve çerçeve

20

Resim 1: Projesi çizilen temel kalıp planının uygulama aşaması 1

Resim 2: Projesi çizilen temel kalıp planının uygulama aşaması 2

21


Yapmış olduğunuz Temel kalıp ve donatı planını, aşağıdaki değerlendirme ölçeğine

göre değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet – hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa

işaretleyiniz.

DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Dersin

adı Statik Proje Çizimleri Öğrencinin

Amaç Temel kalıp planının kurallarına ve tekniğine uygun olarak çizebilme becerisinin ölçülmesi

Adı soyadı

Konu Temel Kalıp Planı Sınıfı Nu GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır

1 Temel kalıp planı çizimi için döşeme kalıp planını yapıştırıp, üzerine çizim kâğıdınızı yapıştırdınız mı?

2 Aks ve kolonları çizdiniz mi?

3 Kolonları ve Perdelerin isimlerini yazdınız mı? 4 X ve y yönündeki temel sömellerini çizdiniz mi?

5 Temel kirişleri (TK) X ve Y yönlerinde çizdiniz mi?

6 Kirişlerin isimlerini yazdınız mı?

7 Temel kalıp planının ölçülendirmesini yaptınız mı?

8 X ve y yönlerinde olmak üzere kesitleri, ölçümünü, kotlandırma ve taramasını yaptınız mı?

9 Paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çizdiniz mi?

Değerlendirme sonucunda eksik olduğunu tespit ettiğiniz konuları, faaliyete

dönerek tekrar ediniz.


22

OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULAR) Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı, aşağıdaki soruları cevaplayarak

belirleyiniz. Aşağıda verilen sorularda doğru olduğunu düşündüğünüz bir seçeneği

işaretleyiniz. ÖLÇME SORULARI 1. Aşağıda verilenlerden hangisi yüzeysel temel değildir?

A) Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) Temeller B) Kazık Temeller C) Sürekli (Şerit Veya Mütemadi) Temeller D) Radye (Radye-Jeneral) Temeller

2. Yüklerin büyük, kolonların birbirine yakın olduğu durumlarda kolon temelleri

birleştirerek bir “……… ……….. ” oluşturulur. Tanımdaki noktalı yere aşağıda verilen temellerden hangisi gelmelidir?

A) Sürekli (Şerit Veya Mütemadi) Temeller B) Kazık Temeller C) Tekil Temel D) Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) Temeller

3. Temel kirişlerinde Pilye kırımları kaç derecelik açı ile yapılır?

A) 45o B) 60o C) 90o D) 135o

4. Aşağıdakilerden hangisi deprem hatılının kısaltılmış ismidir?

A) K B) DD C) DH D) BK

5. Aşağıdakilerden hangisi TK05 (120/60) açılımıdır?

A) 5’nolu 120 cm genişliğinde 60 cm yüksekliğindeki temel kalıbı B) 5’nolu 120 cm genişliğinde 60 cm yüksekliğindeki temel kolonu C) 5’nolu 120 cm genişliğinde 60 cm yüksekliğindeki temel kirişi D) 5’nolu x boyu 120 cm y boyu 60 cm olan temel kolonu

23

6. Aşağıdakilerden hangisi Ø 18 in açılımıdır?

A) 18 cm’ lik etriye B) 18 cm’ aralıkla etriye yapılmalıdır. C) 18 mm’ lik düz demir. D) 18 cm’ lik nervürlü demir

7. Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Duvar altı temeller, taşıyıcı duvar yükünü zemine güvenli bir şekilde aktarmak

amacıyla oluşturulan beton elemanlardır. B) Temellerde pas payı en az 3 cm olmalıdır. C) Temelde yapılan pilyeler ters yapılırlar. D) Temel üzerine gelen yükü taşırken üst yüzeyinde çekme gerilimi olacağından esas

donatılar konulur.

8. Temel kalıp planı çizilirken ölçülendirme çizgisi ve ölçüler için aşağıdaki kalem ve şablonlardan hangisi kullanılmalıdır?

A) Ölçü çizgisi için 0,2 kalem yazı için 0.5’ lik kalem ve şablon B) Ölçü çizgisi için 0,3 kalem yazı için 0.3’ lük kalem ve şablon C) Ölçü çizgisi için 0,2 kalem yazı için 0.3’ lük kalem ve şablon D) Ölçü çizgisi için 0,5 kalem yazı için 0.5’ lik kalem ve şablon

9. Aşağıdakilerden hangisinde donatıda kullanılan demirin çapı 18 mm, 20 adet, 15 cm

aralıklarla atıldığı anlamına gelir.

A) 20 Ø 18 / 15 B) 18 Ø 20 / 15 C) 15 Ø 18 / 20 D) 15 Ø 20 / 18

10. Kiriş etriyelerinde kanca aşağıdaki açılardan hangisi ile yapılmalıdır?

A) 45o B) 60 o C) 90o D) 135o

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Eksik olduğunuz konulara dönerek, tekrarlayınız. Tüm soruları doğru yanıtladıysanız

diğer faaliyete geçiniz.

24

ÖĞRENME FAALİYETİ - 2

Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda ve uygun ortam sağlandığında temel detaylarını kuralına uygun olarak çizebileceksiniz.

Temel çeşitlerini ve çevrenizde yapım aşamasındaki inşaatların temel detaylarını inceleyiniz. Elde ettiğiniz sonuçları sınıfta arkadaşlarınıza sununuz.

2. TEMEL DETAYLARI

2.1. Temel Detayı a) Tanımı

Temel kirişlerinde, sömellerinde kullanılacak demir donatılarının daha ayrıntılı

gösterilmesi için yapılan detaylara temel detayları denir.

b) Önemi Temel sömellerine ve kirişlerine atılan demirlerin daha detaylı gösterilerek projenin

uygulanması sırasında hem uygulamayı yapan hem de uygulamayı yaptıran kişi/kişiler için doğru ve kolay çalışmalarını sağlamak amacıyla çizilen detaylardır. Aşağıdaki sömel ve kiriş kesiti ve uygulama fotoğraflarında da görüldüğü gibi uygulamayı yapan kişi, detayın üzerindeki hangi demirden, nasıl, kaçar tane, ne kadar aralıklarla ve nerelere atacağını daha detaylı görmektedir (Şekil25).

Şekil 23: Temel sömel ve kirişi

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

AMAÇ

ARAŞTIRMA

25

Uygulamayı yapan usta, projesi çizilen temel detayları ve bilgilerinden faydalanarak temel uygulamasına başlamadan önce ön hazırlığını yapar. Temele atılacak demirleri detay çizimleri üzerindeki bilgilerden faydalanarak demirleri istenen boyutlarda keser ve uygulamaya hazır hale getirir (Resim 3 /Şekil 24).

Resim 3: Temel Uygulaması

Şekil 24: Temel detayı

26

2.2 Temel Detay Çizimi Yönetmelik ve Mevzuatı

Sayfa 8’de Temel kalıp planı çizimi yönetmelik ve mevzuatı için yazılan maddeler, temel detay çizimi yönetmelik ve mevzuatı içinde geçerlidir (Bakınız).

2.3 Temel Detayı Çizim Kuralları

a. Hesap ve çizimlerde gösterilen sembol ve işaretlemeler temel kalıp planı çizim kurallarında verilmişti. Orada verilen sembol ve işaretlemeler temel detayı çizim kurallarında da geçerlidir.

b. Temel detayları 1/20 ölçeğinde çizilir. c. Temel planında kiriş detayları çizilirken aynı aks üzerindeki kirişler bir defada

çizilir. d. Temiz açıklığı, kolonları ve kolon ara mesafeleri ölçülendirilerek demir boylarının

hesaplanması ve çizilmesi sağlanır. e. Pilye kırım yeri kiriş yüksekliğinin yarısı kadar kolon kenarından itibaren kiriş temiz

açıklığında alınır. f. Pilyeler temelde 60° açı ile çizilir. g. Pilye komşu kirişe, komşu kirişin temiz açıklığının ¼ ‘i kadar geçer. h. Etriyeler kolon ve temel kenarlarından 5 cm sonra etriye sıklaştırılması (2h)

yapılmalıdır. i. Etriye aralıkları ve sıklaştırma yerleri belirtilir. Bilgileri üzerine yazılır. j. En kesitler boy kesiti üzerinde gösterilecek. En kesitler her farklı açıklık ve

kirişlerden alınmalıdır. k. Boy kesitinde atılan donatıların açılımları boy kesitin altına çizilir. Donatılar

mesnetten mesnede çizilir. l. Montaj donatıları çizilirken çizilecek demirin boyu 12 m den büyük ise donatılar

eklenerek yapılır. Donatı ekleri açıklıklara denk getirilmelidir. m. Gövde donatısı kiriş yüksekliğinin ortasına yapılır. Montaj donatısı gibi uygulama

yapılır. n. Statik hesaplamalar sonucu eksik olan donatılar ilave edilmelidir. o. Kesitin geçtiği yerdeki sömeli ve kirişler çizilmelidir. p. Statik hesaplama sonunda ve kirişin büyüdüğü yerlerde kirişlerde birden fazla etriye

kullanılabilir.

2.4 Temel Detayı Çiziminde İş Sırası

Temel kalıp planı çizildikten sonra buna göre; temel detayları ile donatı detayları çizilecek ve bilgileri yazılacaktır.

27



Boy kesitini çiziniz. Kesit bilgilerini üzerine yazınız (Şekil 26).

Temel planında kiriş detayları çizilirken aynı aks üzerindeki kirişler bir defada çizilir.

Temel detayları 1/20 ölçeğinde çizilir. Kalem kalınlıkları :

Boy kesit: 0.3’lük kalem

Şekil 26: Boy kesiti çizimi

İşlem Basamakları Öneriler Aksları çiziniz. (Şekil27)

Kolonlara denk gelen ilgili aksları alınız.

Kalem kalınlıkları: Aks : 0.2’lik kalem Aks isimleri: 0.5lik kalem ve şablon

Şekil 27: Aks çizimi


28


Ölçülendirmeleri yapınız (Şekil 28). Temiz açıklığı, kolonları ve kolon ara mesafeleri ölçülendirilecek.

Kalem kalınlıkları : Ölçü çizgileri: 0.2’lik kalem,

Ölçül yazıları: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu

Şekil 28: Ölçülendirme


Demir donatıları çiziniz (Şekil29) Temelde Pas payı 5 cm dir.

Kalem kalınlıkları : Demir donatı : 0.5’lik kalem

Şekil 29: Demir Donatılar

29

İşlem Basamakları Öneriler Pilyeleri çiziniz (Şekil 30). Pilye kırım yeri Kiriş yüksekliğinin yarısı kadar

kolon kenarından itibaren kiriş temiz açıklığında alınır.

Pilyeler temelde 60° açı ile çizilir. Pilye komşu kirişe, komşu kirişin temiz açıklığının ¼ ‘ü kadar geçer.

• Kalem kalınlıkları: Pilye : 0.5’lik kalem

Şekil 30: Pilye çizimi

İşlem Basamakları Öneriler Boy kesiti üzerindeki etriyeleri çiziniz (Şekil 31).

Etriyeler kolon ve temel kenarlarından 5 cm sonra etriye sıklaştırılması (2h) yapılmalıdır.

Etriye aralıkları ve sıklaştırma yerleri belirtilir. Bilgileri üzerine yazılır.

14*2 10/10 14: 14 adet etriye 2: Çift etriyeli

: Nervürlü demir 10: 10’luk demir

10: Etriye aralıkları 10cm Kalem kalınlıkları:

Etriye: 0.5’lik kalem, Ölçü yazıları: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu

ŞŞekil 31: Etriye çizimi

30


En kesit yerlerini çiziniz (Şekil 32). Boy kesiti üzerinde gösterilecek. En kesitler her farklı açıklık ve kirişlerden alınmalıdır.

Kalem kalınlıkları: Kesitler: 0.5’lik kalem

Şekil 32 : Kesit yerlerinin çizimi


Demir donatı açılımlarını çiziniz. Üst düz (montaj) demiri çiziniz (Şekil 33).

Boy kesitinde atılan donatıların açılımları boy kesitinin altına çizilir.

Donatılar mesnetten mesnete çizilir. Kalem kalınlıkları:

Kesitler: 0.5’lik kalem

Şekil 33: Montaj donatı (düz demir)

31

İşlem Basamakları Öneriler Pilye açılımlarını çiziniz (Şekil 34). Piyeler ve diğer donatılar çizilirken

donatıları daha iyi ifade edebilmek için donatıları iç içe çizmeyiniz.


Şekil 34 : Pilye çizimi


Esas demir (Alt düz demir) donatısını çiziniz. (Şekil 35)

Montaj donatıları çizilirken çizilecek demirin boyu 12 m den büyük ise donatılar eklenerek yapılır.

Donatı ekleri kiriş açıklıklarına denk getirilmelidir.

Kalem kalınlıkları: Esas demir donatısı: 0.5’lik kalem

Şekil 35 : Esas demir donatısı

32

İşlem Basamakları Öneriler Gövde donatıları çiziniz (Şekil36).

Esas demir donatısı gibi uygulama yapılır.

Kalem kalınlıkları: Gövde donatısı: 0.5’lik kalem

Şekil 36: Gövde donatısı


İlave donatıları çiziniz. (Şekil37)

Statik hesaplamalar sonucu eksik olan donatılar ilave edilmelidir.

Kalem kalınlıkları: İlave donatısı: 0.5’lik kalem

Şekil 37: İlave donatısı

33


En kesiti çiziniz (Şekil 38) Kesitin geçtiği yerdeki sömeli ve kirişi çizilir.

Kalem kalınlıkları: Kesitler: 0.3’lük kalem

Şekil 38: En kesit


Demir donatıları çiziniz. (Şekil39)

Temelde pas payı 5 cm dir.

Kalem kalınlıkları: Donatılar: 0.5’lik kalem

Şekil 39: Demir donatısı

34


Etriye demirlerini çiziniz (Şekil 40).

Statik hesaplama sonunda ve kirişin büyüdüğü yerlerde kirişlerde birden fazla etriye kullanılabilir.


Şekil 40: Etriye demirleri

İşlem Basamakları Öneriler Diğer donatıları kesit üzerine çiziniz.

Bilgilerini üzerine yazınız (Şekil 41).

Boy kesiti üzerinde gösterilecek. En kesitler her farklı açıklık ve kirişlerden alınmalıdır.

Kalem Kalınlıkları: Kesitler: 0.5’lik Kalem Yazılar: 0.3’ lük kalem, 0.3’ lük şablon

Şekil 41: Donatı bilgileri

35


Kesitteki etriye ve ampartman donatı detayını çiziniz (Şekil 42 ).

Donatıların birbiri içine girmemesine dikkat ediniz.


Şekil 42: Kesitte donatı açılımları

36

İşlem Basamakları Öneriler Paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çiziniz (Şekil 43).

Kalem kalınlıkları: Pafta ismi: 0.5’lik kalem, 0.5’lik yazı şablonu

Çerçeve : 0.3-0.5’lik kalemleri kullanabilirsiniz.

Şekil 43: Pafta adı ve çerçeve

37


Yapmış olduğunuz Temel detayını, aşağıdaki değerlendirme ölçeğine göre

değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet – hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa

işaretleyiniz.

DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Dersin

adı Statik Proje Çizimleri Öğrencinin

Amaç Temel detayının kurallarına ve tekniğine uygun olarak çizebilme becerisinin ölçülmesi

Adı soyadı

Konu Temel Detayı Sınıfı No GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır

1 Boy kesitini çizdiniz mi?

2 Aksı çizdiniz mi?

3 Ölçülendirmeleri yaptınız mı?

4 Demir donatıları 5 cm pas payını koruyarak çizdiniz mi?

5 Pilyeleri çizdiniz mi?

6 Boy kesiti üzerindeki etriyeleri çizdiniz mi?

7 En kesit yerlerini çizdiniz mi?

8 Demir donatı açılımlarını düz demir, pilye, esas demir, montaj donatısı, gövde donatısı ve ilave donatıları çizdiniz mi? Bilgilerini üzerlerine yazdınız mı?

9 En kesiti çizdiniz mi?

10 En kesit deki Demir donatıları 5 cm pas payını koruyarak çizdiniz mi? Bilgilerini üzerine yazdınız mı?

11 Kesitteki etriye ve ampartman donatı detay açılımlarını çizdiniz mi? Bilgilerini üzerine yazdınız mı?

12 Paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çizdiniz mi?

Değerlendirme sonucunda eksik olduğunu tespit ettiğiniz konuları, faaliyete dönerek

tekrar ediniz.


38

OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULAR) Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı, aşağıdaki soruları cevaplayarak

belirleyiniz. Aşağıda verilen sorularda doğru olduğunu düşündüğünüz bir seçeneği işaretleyiniz.

ÖLÇME SORULARI 1. Aşağıda verilenlerden hangisi temel detay çiziminin önemi değildir?

A) Uygulamayı yapan elemana kolaylık sağlaması B) Uygulamayı yaptıran kişi/kişilere kolaylık sağlaması C) Donatıların nasıl ve nerelere atılacağını ayrıntılı bir şekilde göstermek D) Kazı yapılacak alanı göstermek

2. Aşağıdakilerden hangisi temel pilye kırım mesafesi değildir? A) Pilye kırım yeri kiriş yüksekliğinin yarısı kadar kolon kenarından itibaren kiriş

temiz açıklığında alınır. B) Pilye kırım yeri kiriş yüksekliği kadar kolon kenarından itibaren kiriş temiz

açıklığında alınır. C) Pilye kırım yeri kiriş yüksekliği kadar aks tan itibaren kiriş temiz açıklığında

alınır. D) Pilye kırım yeri kiriş yüksekliğinin 2 katı kadar kolon kenarından itibaren kiriş

temiz açıklığında alınır.

3. Temel kirişlerine atılan etriyeler, aşağıda verilenlerden hangisinde birden fazla kullanılır? A) Uygulamayı yapan eleman gerek duyduğunda B) Temel kirişlerine gelen yüklerin fazla olması C) Statik hesaplar sonucunda kiriş ölçülerinin fazla olması D) Ampartman genişliğinin kiriş yüksekliğini geçtiğinde

4. Montaj donatıları çizilirken çizilecek demirin boyu 12 m’ den büyük ise aşağıdakilerden hangisinde donatıların temelde ekleneceği yer verilmiştir? A) Donatı ekleri mesnetlerde yapılmalıdır. B) Donatı ekleri donatının bittiği yerlere yapılmalıdır. C) Donatı ekleri komşu kirişin ¼ ten itibaren yapılmalıdır. D) Donatı ekleri açıklıklarda yapılmalıdır.

39

5. Montaj donatısı temelde nereye atılır? A) Temel kirişinin üst kısmına atılır. B) Temel kirişinin alt kısmına atılır. C) Temel kirişinin orta kısmına atılır. D) Ampartman kenarlarına atılır.

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz.

Eksik olduğunuz konulara dönerek, tekrarlayınız. Tüm soruları doğru yanıtladıysanız diğer faaliyete geçiniz.

40

MODÜL DEĞERLENDİRME Verilen projenin, temel kalıp, donatı ve detay planlarını çiziniz. Aşağıdaki performans testi ile modülle kazandığınız yeterlilikleri ölçebilirsiniz.

PERFORMANS TESTİ Dersin

adı Statik Proje Çizimleri

Amaç Temel kalıp planının kurallarına ve tekniğine uygun olarak çizebilme becerisinin ölçülmesi

Konu Temel Kalıp Planı GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır

1 Temel kalıp planı çizimi için döşeme kalıp planını yapıştırıp, üzerine çizim kâğıdınızı yapıştırınız mı?

2 Aks ve kolonları çizdiniz mi? 3 Kolonları ve perdelerin isimlerini yazdınız mı? 4 X ve y yönündeki temel sömellerini çizdiniz mi? 5 Temel kirişleri (TK) X ve Y yönlerinde çizdiniz mi? 6 Kirişlerin isimlerini yazdınız mı? 7 Temel kalıp planının ölçülendirmesini yaptınız mı?

8 X ve y yönlerinde olmak üzere kesitleri, ölçümünü, kotlandırma ve taramasını yaptınız mı?

10 Boy kesitini çiziniz mi? 11 Aks çizdiniz mi? 12 Ölçülendirmeleri yapınız yaptınız mı? 13 Demir donatıları 5 cm pas payını koruyarak çizdiniz mi? 14 Pilyeleri çizdiniz mi? 15 Boy kesiti üzerindeki etriyeleri çizdiniz mi? 16 En kesit yerlerini çizdiniz mi?

17 Demir donatı açılımlarını düz demir, pilye, esas demir ve montaj donatısı, gövde donatısı ve ilave donatıları çizip bilgilerini yazdınız mı?

18 En kesiti çizdiniz mi?

19 En kesit deki demir donatıları 5 cm pas payını koruyarak çizdiniz mi? Bilgilerini üzerine yazdınız mı?

20 Kesitteki etriye ve ampartman donatı detay açılımlarını çizdiniz mi? Bilgilerini üzerine yazdınız mı?

21 Paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çizdiniz mi? Performans testi değerlendirmesi sonucunda eksik olduğunuz konuları yeniden tekrar

ederek eksik bilgilerinizi tamamlayınız. Kendinizi yeterli görüyorsanız bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

41

CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ–1 CEVAP ANAHTARI

1. B 2. A 3. B 4. D 5. C 6 C 7 B 8 C 9 A

10 D

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 CEVAP ANAHTARI

1. D 2. A 3. C 4. D 5. A

Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.

CEVAP ANAHTARLARI

42

KAYNAKÇA

(Prof.) ERSOY Uğur, Betonarme, Döşeme ve Temeller Cilt II, Evrim

Yayınevi, Ankara, 1995

Proje Okuma, Demir Bağlama, Kalıp Hazırlama, İş Güvenliği ve İş Sağlığı

Kurs Notları, İnşaat Mühendisleri Odası, Denizli Şubesi

Kalıp Ve Donatı Çizimleri, İnşaat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi

(Doç.Dr.) OYMAEL Sabit; Yapı Bilgisi cilt 1, MEB Yayınları, İstanbul, 2003.

(Doç.Dr.) TAYMAZ, Haydar; Yapı Bilgisi Cilt III, MEB Yayınları, Ankara,

1980.

FIRAT, Mehmet Murat; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)

GÖV, Şahin; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)

ÇİÇEK, Osman; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)

DÜNDAR, Ahmet Dinçer; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)

İSLAM, Figen; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)

KAYNAKÇA

Documents

temel ve kalıbı