Tet 01 Türk D l ve Edeb yat *ñ5ñ EDEBñYATIN DñïE Bñ/ñM/E5 ...liderplus.com.tr/yayin/ornekdokuman/2019-2020/9.sinif/ypt/edebiyat.pdf · Tet Ünite 1 Türk D l ve Edeb yat 01

T e s t Ü n i t e 1 Türk Dili ve Edebiyatı

www.liderplus.com.tr

GİRİŞ / EDEBİYATIN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ - METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI011. Edebî metinlerin özelliklerine iliş-

kin aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Kelimeler gerçek anlamlarıyla kul-lanılır.

B) İleti doğrudan verilmez, okuyucu-nun yorumuna bırakılır.

C) Yazıldığı dönemin özelliklerinden izler taşır.

D) Konudan çok, konunun anlatım bi-çimi önemlidir.

E) Kurmaca bir gerçeklik söz konusu-dur.

2. Aşağıdakilerden hangisi sanatın özelliklerinden biri değildir?

A) Doğayı ve olayları sistematik bilgi hâlinde açıklama

B) Duygu ve düşünceleri coşkulu bi-çimde ifade etme

C) Güzeli ve güzelliği anlatmayı amaçlama

D) Yaratıcısına has kişisel özellikler taşıma

E) Gerçeği sanatçının bakış açısıyla yeniden yaratma

3. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Çizgi - resim

B) Ses - edebiyat

C) Ritim - bale

D) Söz - müzik

E) Görüntü - sinema

4. I. Edebiyat, güzel sanatlardan biri ol-ması yanında oluşturduğu sanatın kuralları ve ürünleriyle uğraşan bir bilim dalı olarak da değerlendirile-bilir.

II. Edebiyat ile tarih arasındaki ilişki iç içe girmiş bir ilişkidir.

III. Edebiyat; duygu, düşünce ve ha-yallerin karşımızdakilerde hayran-lık uyandıracak şekilde yazı ya da söz ile ifade edilmesi sanatıdır.

IV. İnsanlar kendilerini farklı araçlarla, kimisi resimle, müzikle, kimisi de edebiyat vasıtasıyla, ifade ederler.

V. Edebiyat olayları ele alış bakımın-dan diğer bilimlerden daha nesnel davranır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlele-rin hangisinde edebiyatla ilgili bilgi yanlışı yapılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

5. Sinema belirli bir bakış içindeki bilgi ve değerlendirmelerin seçimi ve düzene konmasına dayanır. Bu biçimlendirme yoluyla aktarılan anlık hareketi görün-tülerin üretimiyle ilgilidir. Bu yüzden sinema ---- sanatlar grubuna girer.

Bu parçada boş bırakılan yere aşa-ğıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) fonetik B) plastik

C) dramatik D) işitsel

E) zanaat

6. Büyük yaratıcılar, örneğin Balzac, ya-rattıkları kahramanlara şaşırıyorlar, sonra kahramanın yaşamını kaydet-mekle yetiniyorlar. Balzac, kahraman-ları karşısında şaşkınlık geçiriyor. Go-riot Baba, kızlarının kuklası olmanın dramını yaşıyor ama asla Balzac’ın kuklası olmuyor. Kukla kahraman, il-kel yazıcının işidir. Roman kahraman-larının yaşayabilir olması, yaratıcısı-nın kuklası olmak değildir.

Bu parçanın anlatım biçimi ve dü-şünceyi geliştirme yolu aşağıdaki-lerden hangisinde verilmiştir?

A) Açıklama - örnekleme

B) Tartışma - örnekleme

C) Tartışma - tanımlama

D) Açıklama - tanımlama

E) Tartışma - tanık gösterme

Sanat: İnsanların duygu ve düşüncelerini çeşitli yöntemlerle, güzel bir biçimde, kişi-sel bir üslupla ifade etmesidir.

Edebiyat: Duygu ve düşüncelerin sözlü veya yazılı olarak insanları etkileyecek güzellikte anlatılmasıdır.

Edebî Metinlerin Özellikleri

Q İnsanların duygu ve hayal dünyalarını ge-liştirir.

Q Sanatsal zevk verme ve okurda coşku uyandırmayı amaçlar.

Q Dil sanatsaldır. İşlenmiş bir dil ve anla-tımla oluşur.

Q Dil, şiirsel ve heyecana bağlı işlevde kul-lanılır.

Q Sözcükler, mecaz ve yan anlamlarıyla kul-lanılır.

Q Kurmaca metinlerdir.

Q Yazıldıkları dönemin dil ve edebiyat zev-kini yansıtır.

Q Ana malzemesi dildir.

Q Merkezinde insan vardır.

Q Ait oldukları toplumun sosyal ve kültürel özelliklerini yansıtır.



Gösterge: Kendisinden başka nesneleri ve kavramları düşündüren, onların yerini alan kelime, nesne, görüntü veya olgulardır.

Q Dil Göstergeleri: Sözlü olarak gerçekle-şen tüm iletişimlerdir.

Q Dil Dışı Göstergeler: Sosyal ve doğal göstergeler diye ikiye ayrılır.

Q Sosyal Göstergeler: Toplumun fertle-rince oluşturulan göstergedir.

Q Doğal Göstergeler: Doğanın ve yaşamın seyri içerisinde anlam yüklediğimiz gös-tergelerdir. (Gökyüzünün kararmasıyla yağmurun yağacağının bilinmesi)

Gösteren: Sözcük, resim, şekil, nesne, sim-ge, görüntü gibi ögelere denir.

Gösterilen: Gösterinin akla getirdiği görün-tülerdir.

Q Standart (ölçünlü) dil kavramları yerine “yazı dili, resmî dil, edebî dil” gibi kav-ramları kullanabiliriz.

GİRİŞ / DİL, DİLİN TÜRLERİ, İLETİŞİM

1. Aşağıdakilerden hangisi doğal gös-terge (belirti) değildir?

A) Dağlardaki karların zamanla eri-mesi

B) İlkbaharda ağaçların çiçek açması

C) Öğrencilerin derse zamanında gelmesi

D) Şiddetli yağışın ardından sel oluş-ması

E) Bazı kuşların hava soğuyunca göç etmesi

2. Dil göstergelerine ilişkin aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Ses taklidi kelimeler dışında ne-densizdir.

B) Oldukları gibi kabul edilmiştir.

C) Seslerin art arda gelmesiyle oluş-tuğu için çizgiseldir.

D) Yenilenebilir, yerlerine yenileri ge-tirilebilir.

E) Dilin kendi doğal seyri içinde deği-şebilir.

3. Kendi dışındaki bir şeyi gösteren, dü-şündüren, onun yerini alabilen sözcük, nesne, görünüş veya olgulara ---- adı verilir. Sözcük, resim, şekil, işaret vb. ögelere de ---- denir. Gösteren, akılda birtakım görüntüler oluşturuyorsa bu da ---- dir.

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri sırasıyla getirilmelidir?

A) gösterge - gösteren - gösterilen

B) gösterge - gösterilen - gösteren

C) gösterilen - gösterge - gösteren

D) gösterge - gösteren - dönüt

E) gösterilen - gösteren - gösterge

4. Aşağıdakilerden hangisi dilin birey-sel kullanımda kazandığı özellikler-den biri değildir?

A) Kelimeler genellikle gerçek anlam-da kullanılır.

B) İmgeli anlatımlar yoktur.

C) Az sözle çok şey anlatma kaygısı vardır.

D) Söz sanatlarına gerekmedikçe yer verilmez.

E) Etkili bir anlatım kurmak amaçlan-maz.

5. ----, bir dilin daha çok eski ve karan-lık dönemlerde ayrılan koludur. ----, bir dilin metinlerle izlenen daha yakın dönemlerde ayrılan koludur. ---- ise bir dilin günümüzde ayrılan koludur.

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri sırasıyla getirilmelidir?

A) Lehçe - Ağız - Şive

B) Ağız - Lehçe - Şive

C) Lehçe - Şive - Argo

D) Şive - Lehçe - Ağız

E) Lehçe - Şive - Ağız

6. Bir ülkede edebî yapıtlarda, dev-let yazışmalarında, yazılı anlatımda kullanılan standart dildir. Yazılı hâle getirildiği için kalıcılığı daha fazladır. Konuşma diline göre daha az değiş-me gösterir. Belli kuralları vardır, kül-tür taşıyıcısıdır. Bir ülkede tek yazı dili vardır. Türkiye’nin ---- İstanbul ağzıdır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşa-ğıdakilerden hangisi getirilemez?

A) yazı dili

B) resmî dili

C) konuşma dili

D) edebî dili

E) standart dili

02



“de”nin ve “ki”nin yazımı

Q “de” ve “ki” cümleden çıkarılınca cümlede bir anlatım bozukluğu olmuyorsa bağlaç-tır ve ayrı yazılır. Cümlede anlatım bo-zukluğu oluyorsa ektir ve bitişik yazılır.

–de + ki = sıfat türetir.

–im + ki: ilgi zamiridir.

–in + ki: ilgi zamiridir.

zaman adı + ki: sıfat türetir.

Bu görevdeki “–ki” ler bitişik yazılır.

Q “mi” soru anlamı verse de vermese de de-vamlı ayrı yazılır.

Q Şimdiki zamanın olumsuzunda ses daral-masına uğrayarak “mı, mi, mu, mü” ye dö-nüşen “–me” olumsuzluk eki bitişik yazılır.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?

A) Ordu, İblid’te operasyon hazırlı-ğında.

B) Gide gele yolları öğrendi.

C) Kırgınlığını belli etmiyordu.

D) Alışkındı bu tür konuşmalara.

E) Yorgun argın eve gelmişti.

2. Virgülün bir görevi de anlam karışık-lıklarını, belirsizliklerini yok ederek cümlenin anlamına açıklık kazandır-maktadır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki virgül (,) bu açıklamayı örnekleye-cek şekilde kullanılmıştır?

A) Büyük kızım, Allah uzun ömür ver-sin, bir doktorla evlidir.

B) Ya, demek kızın bu konuda hiçbir suçu yokmuş!

C) Geçen gün bana, yakında her şey düzelecek, demiştiniz.

D) Yaşlı kadın, beni tepeden tırnağa şöyle bir süzdü.

E) Onlarla en son, evlenme törenle-rinde yüz yüze geldim.

3. Aşağıdakilerin hangisinde “de”nin yazımı yanlıştır?

A) Sizlerde buldum aradıklarımı.

B) Söke de güzel bir kent.

C) Balık da kuş ta avladık.

D) Çarşıda pazarda aranır böyle şey-ler.

E) İnsanlarda da bulunur bu tür mik-roplar.

4. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çi-zili sözcüklerden hangisinin yazımı yanlıştır?

A) Buraya gelmeden önce Anado-lu’nun birçok yerinde görev yap-mış.

B) Birdenbire karşımıza çıkan ineğe çarptık.

C) Bende onaylamıyorum bu tarz densizlikleri.

D) Bazı vitaminler çok alınınca kişiye zarar verir.

E) Futbolcu transferlerinde birtakım dolaplar dönüyormuş.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “sert ünsüzlerin benzeşmesi”ne uyul-mamaktan kaynaklanan yazım yan-lışı yapılmıştır?

A) Üçgende açılar konusuna oldukça hâkimdir.

B) Bugün erkenden uyanıp iş yerine gitti.

C) Sen ne dersen de yine bildiğimi okuyorum.

D) İnsanlar ilk kez güneyden baktılar oraya.

E) Herkes, hayvanı bırakdığımız yeri soruyor.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün (,) görevi ötekilerden fark-lıdır?

A) Ailesini, dostlarını hiçbir zaman yüzüstü bırakmazdı o.

B) Ankara, Avrupa Birliğinin bitip tü-kenmeyen isteklerinden tükendi.

C) Erzurum, yılın bu ayında en soğuk günlerini yaşıyor.

D) Antalya, yabancı turistlerin ilgi odağı olmuştur her zaman.

E) Bolu, depremlerden sonra önemli sayıda dış göç verdi.

GİRİŞ / YAZIM VE NOKTALAMA 03

TEST


HİKÂYE / HİKÂYE - 1

Q Olay öykücülüğünün bizdeki temsilcileri; Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay, Sa-bahattin Ali, Orhan Kemal’dir.

Durum Öyküsü“Çehov tarzı öykü” diye de geçer. Olaydan ziyade duygu ve düşüncelere dayanır.Psikolojik tasvir öne çıkar. Olay değil de ola-yın içinden bir kesit verilir.

Durum öykücülüğünün bizdeki temsilcileri Memduh Şevket Esendal ve Sait Faik Aba-sıyanık’tır.

Öyküde anlatım birinci ve üçüncü kişi ağzın-dan yapılır.

04 1.D 2.C 3.D 4.B 5.A 6.E 7.B 8.A 9.E 10.A

6. Anadolu’daki ezilen, sömürülen insan-ların acılı hikâyelerini dile getirmiştir. Anadolu insanına olan bu yaklaşımıy-la edebiyata yeni bir bakış kazandır-mıştır. Onun öykülerine Ömer Sey-fettin kuşağının başlattığı geleneksel öykü anlayışının belirgin özellikleri egemendir. Anlatımında soyut öge-lere ve tamlamalara çok az rastlanır. Anadolu köy hayatından aldığı acıklı konuları, realist bir tutumla, doğal bir dille, masalsı ve destansı bir havayla yansıtmıştır. Çevre betimlemelerinde ve psikolojik tahlillerinde oldukça ba-şarılı olmuştur. Kürk Mantolu Madon-na önemli romanları arasındadır.

Yukarıda sözü edilen sanatçı aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Fakir Baykurt

B) Aziz Nesin

C) Talip Apaydın

D) Dursun Akçam

E) Sabahattin Ali

7. Aşağıdakilerden hangisi Sait Fa-ik’in öykülerinden değildir?

A) Sarnıç

B) Kayıp Aranıyor

C) Şahmerdan

D) Lüzumsuz Adam

E) Mahalle Kahvesi

8. Fahri, ayakta durmuş, camdan dışa-rı bakıyordu. Sabahın insana coşku veren o aydınlık yüzünün, ağaçların yapraklarındaki yansımasını, camdan hafifçe içeri giren güneşin ışığı içinde seyrederken derin düşüncelere dal-mıştı. Bu kaçıncı seyredişim aynı gö-rüntüyü, burada kaçıncı duruşum, diye içinden geçiriyordu. Yıllar akıp gider-ken hayatının büyük kısmını çalışma odalarında, kapalı yerlerde, duvarların arasında geçirdiğini düşünüyordu.

Bu parçada olay, yer, zaman ve kişiler aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

Olay Yer Zaman Kişiler

A)Fahri’nin dü-şüncelere dalması

Cam kenarı Sabah Fahri

B) Fahri’nin ki-tap okuması Oda Akşam Fahri

C) Fahri’nin ba-lık tutması

Göl Kenarı Öğle Yazar

D)Fahri’nin bahçede do-laşması

Bahçe Öğle Fahri, yazar

E)

Fahri’nin camdan dı-şarı bak-ması

Oda Sabah Yazar

9. Divan nesrinde aşağıdaki türlerin hangisine örnek yoktur?

A) Bibliyografya B) Biyografi

C) Tarih D) Gezi yazısı

E) Hikâye

10. Öykücülüğümüzde Çehov tarzının önemli temsilcilerindendir. Yapıtların-da konuşma dili hemen göze çarpar. Öykülerinde kişileri, onları ilgilendi-ren bazı sorunları ve ruhsal durum-ları anlatmıştır. Öykü türüne yalınlık anlayışını getirmiş, öyküyü gereksiz süslemelerden kurtararak basit ger-çek olayları yansıtmıştır. “Otlakçı, Hikâyeler, Mendil Altında, Hava Para-sı, Temiz Sevgiler” öykü kitaplarından bazılarıdır. “Ayaşlı ve Kiracıları” adlı romanı da vardır.

Bu parçada sözü edilen yazar, aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Memduh Şevket Esendal

B) Tarık Buğra

C) Peyami Safa

D) Ömer Seyfettin

E) Sait Faik Abasıyanık

TEST


İsmin Hâlleri

Yalın Hâli

Q Biraz sonra kahve içelim.

Belirtme (Yükleme) Hâli“–i” ekiyle yapılır.

Q Şimdi soruları cevaplayın.

Yönelme Hâli“–e” ekiyle yapılır. Yüklemin yöneldiği yeri, nesneyi ya da kavramı gösterir.

Q Bizi karşılamak için kapıya geldi.

Bulunma Hâli“–de” ekiyle yapılır. Eylemin yapıldığı yeri, nesneyi ya da soyut kavramı bildirir.

Q Eski İstanbul’da ne güzel günler yaşan-mış.

Ayrılma (Uzaklaşma, Çıkma) Hâli“–den” ekiyle yapılır.

Q Ali evden yeni çıktı.

HİKÂYE / AD (İSİM) 1.D 2.B 3.C 4.A 5.E 6.C 7.A 8.E 9.B 10.D 11.B 12.C

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, soyut bir kavramın özelliği belirtil-mektedir?

A) Durmaksızın sınırsız özgürlükler-den söz etmesi, çevresinde insan-ların toplanmasına yol açıyor.

B) Bu fırtınalı havada yola çıkmaktan çekinmeyişi, başına epeyce iş açacağa benziyor.

C) O kadar tatlı sözlüydü ki arkadaş-ları onu konuşturmak için çaba harcadı.

D) Çocuğun güzel yüzü, sinirden kıp-kırmızı kesilmişti.

E) Sıcak çayını yudumlarken, bütün yorgunluğunu unuttuğu belliydi.

8. HoşI

bir şarkıdırII

o, çoşar coşar ağızlardaIII

Yankıları duyulur yosunluIV

kayalıklardaV

Bu dizelerdeki numaralanmış söz-cüklerden hangi ikisi yapı bakımın-dan diğerlerinden farklıdır?

A) I ve II B) I ve III

C) II ve III D) III ve IV

E) IV ve V

9. I. Anahtarı kaybedince, o geceyi so-kakta geçirdik.

II. Yarın da yemeğimizi evden getiri-riz.

III. Bu kitabı kimde bulabileceğimi bil-miyorum.

IV. Çok çalıştığından, sınıfın çalışkan öğrencilerinden bir olmuştu.

V. Yemekte birdenbire sinirlenip sof-radan kalktı.

Yukarıdaki numaralanmış cümlele-rin hangi ikisinde bulunma durumu eki alan sözcük yoktur?

A) I ve II B) II ve IV

C) II ve V D) III ve IV

E) IV ve V

10. Aşağıdaki cümlelerde geçen birle-şik isimlerden hangisi kuruluşu yö-nünden diğerlerinden farklıdır?

A) Annem böreğe çörekotu koymuş.

B) Ben pilavı kuşüzümlü severim.

C) Hanımgöbeği en sevdiğim tatlıdır.

D) Bütün gece sivrisineklerden uyu-yamadım.

E) Dilberdudağı diye tatlı ismi olur mu?

11. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangisi türemiş addır?

A) Yün eldiveni yeni almış.

B) Gözlük kılıfı iyice yırtılmış.

C) Yazlık gömleği yıpranmış.

D) Kiralık evi geçen sene onarıldı.

E) Bozuk yolu onarıyorlardı.

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme, ad göreviyle kullanılmıştır?

A) İyi kötü geçinip gidiyoruz işte!

B) Yaşlı başlı adamlar da maça gel-miş.

C) Çocukların topladığı elmalar sarı sarıydı.

D) Doğru dürüst bir iş bulamadı ken-dine.

E) Kara kara bulutlar kapladı gökyü-zünü.

06

TEST


HİKÂYE / AD - AD TAMLAMALARI

Q Tamlayanı kişi zamiri olan ad tamlama-larında tamlayan kullanılmazsa tamlayanı düşmüş ad tamlaması oluşur.

Q Benim kalemim: kalemim

Q Sizin eviniz: eviniz

Q bizim sınavımız: sınavımız

Q Tamlayanın ya da tamlananın ortak olma-dığı durumlarda ortak kullanılması anla-tım bozukluğuna yol açar.

Q Ad tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.

Q Sonunuz geldi sizin tamlanan tamlayan

Q Sesini dinliyorum sularda Barbaros’un. tamlanan tamlayan

1.E 2.A 3.D 4.B 5.C 6.D 7.A 8.D 9.B 10.D 11.B 12.D

7. Aşağıdaki sorulardan hangisine ve-rilen cevap, tamlananı düşmüş ad tamlamasıdır?

A) – Mehmet kimin kardeşi?

– İsmail’in.

B) – Kapının boyası ne renkti?

– Mavi.

C) – Kübra, Serap’ın nesidir?

– Kardeşi.

D) – Çekmecende ne saklıyorsun?

– Para.

E) – Çocuğu kim alacak?

– Annesi.

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayanı ve tamlananı yer değiş-tirmiş ad tamlaması vardır?

A) Hakkındaki bu söylenti bütün köye yayılmıştı.

B) Gençler, bu görev sizin omuzları-nızdadır!

C) Rüzgâr, ağaçların birçoğunun dal-larını kırmış.

D) Yozgat’ta Cumhuriyet Meydanı, parkıdır yoksulların.

E) Bu beyaz örtülerin yerine desenli-leri ört.

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zincirleme ad tamlaması vardır?

A) Gelecek yıl ders programları daha dikkatli hazırlanacakmış.

B) Dolma yaparken asma yaprağının incesini kullanmak gerekir.

C) “Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür.” derler.

D) Sevgilinin elinden zehir olsa içilir-miş.

E) Karşı evin kızı bu yıl okula başla-mış.

10. “Öğretmenlerin haklı isteklerine kulak vermeli.” cümlesinde tamlayanla tam-lananın arasına bir sıfat girmiştir.

Aşağıdakilerin hangisinde buna benzer bir tamlama kullanılmıştır?

A) Bizim köyün yaz akşamları bir başka güzel olur.

B) Kış günlerinin durgunluğu bize de sinmişti.

C) Gözlerindeki mutluluğu okudum, dereceye girince.

D) İşçilerin anlamlı eyleminden ders-ler çıkarmalıyız.

E) Yağmurun sesine kulak vererek dinlenmeye çalıştım.

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlamanın yanlış kullanılması an-latım bozukluğuna neden olmuş-tur?

A) Onun yüzünü tam olarak hatırlaya-mıyorum.

B) Tarihî ve serüven romanlarına olan düşkünlüğünü hepimiz bili-yorduk.

C) Gecenin karanlığı, ürkütücülüğü hepimizi korkutuyordu.

D) Yaptıklarımın hesabını sadece ben veririm aileme.

E) Evlenmek için seçtikleri ay yakla-şıyordu.

12. Aşağıdakilerin hangisinde tamlana-nın ortak kullanılması anlatımı boz-muştur?

A) Bu işin önemini daha sonra anla-yacaksın.

B) Onların dostluğuna hiç inanma-dım.

C) Senin gibisi bu sıkıntılara gele-mez.

D) Benim ve Eren’in kitabını bulama-dım.

E) Bilge sana ders saatini söylemedi mi?

07

T e s t Türk Dili ve Edebiyatı


GazelBeyit sayısı: 5–15Uyaklanışı: aa / ba / caKonusu: Aşk, ayrılık, hasret, özlem gibi so-yut konularİlk beyit: matlaSon beyit: maktaEn güzel beyit: beytü’l-gazel Konu bütünlüğü: yek-ahenkSes güzelliği: yek-avazKasideBeyit sayısı: 31–99Uyaklanışı: aa / ba / caKonusu: Övgüİlk beyit: matlaSon beyit: maktaEn güzel beyit: beytü’l-kasidMesneviBeyit sayısı: Bir sınırlama yoktur.Uyaklanışı: aa / bb /ccHamse: Beş mesnevinin bir araya gelmesin-den oluşan eserRubai

Q Felsefi ve tasavvufi görüşlerin, maddi, manevi aşkın dile getirildiği nazım biçi-midir.

Q Aruzun 24 kalıbıyla yazılır. Q Uyak düzeni aaxa şeklindedir. Q En ünlü temsilcisi Ömer Hayyam’dır. Q Bir yaşam felsesi, bir dünya görüşü tek dörtlükte verileceği için yazılması zor-dur.

Ü n i t e 3

1. Beyitleri arasında konu birliği olan ga-

zellere yek-ahenkI

, hem beyitleri ara-

sında konu birliği olan hem de bütün

beyitleri aynı güzellikte olan gazellere

yek-avazII

gazel denir. Gazelin en gü-

zel beyitine hüsn-ü matla,III

son beytine

makta,IV

ilk beytine matlaV

denir.

Yukarıdaki parçada gazelle ilgili te-rimlerin açıklamalarından hangisi yanlıştır?


2. Arap edebiyatına ait bir nazım biçimi-dir. Aşk, doğa, eğlence gibi konuları işler. 5-15 beyitten oluşur. İlk beytine “matla”, son beytine “makta” denir.

Bu parçada sözü edilen divan ede-biyatı nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kaside B) Mesnevi

C) Rubai D) Şarkı

E) Gazel

3. Tek dörtlükten oluşan bir nazım bi-çimidir. Sevgi, ölüm, içki ve Tanrı’ya bağlılık temalarını işlenir. Kafiyelenişi “aaxa” biçimindedir.

Türk edebiyatında Yahya Kemal’in başarılı örneklerini verdiği bu na-zım biçimi aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) Tuyuğ B) Kıta

C) Şarkı D) Rubai

E) Muhammes

4. Aşağıdakilerin hangisinde konula-rına göre adlandırılan şiirler birlikte verilmiştir?

A) Mersiye - koçaklama - tevhid - ilahi

B) Müstezat - ağıt - mesnevi - hicviye

C) Terciibent - kaside - naat - güzelle-me

D) Kaside - gazel - rubai - mersiye

E) Şarkı - nefes - taşlama - terkibi-bent

5. Yürü bre yalan dünya Sana konan göçer bir gün İnsan bir ekine misal Seni eken biçer bir gün

Bu dörtlük aşağıdaki nazım biçim-lerinin hangisinden alınmıştır?

A) Koşma B) Varsağı

C) Semai D) Şathiye

E) Destan

6. Ormanda büyüyen adam azgını Çarşıda pazarda insan beğenmez Medrese kaçkını softa bozgunu Selam vermeye insan beğenmez

Bu dörtlükte olduğu gibi, halk ede-biyatında bir kimsenin gülünç ta-raflarını alaylı bir dille ortaya koyan koşma biçimindeki nazım türü aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Varsağı B) Taşlama

C) Güzelleme D) Koçaklama

E) Semai

ŞİİR / NAZIM BİÇİMİ VE TÜRLERİ / ŞİİRDE AHENK UNSURLARI09



Teşbih (Benzetme)

Aralarında benzerlik ilgisi olan iki varlık ya

da kavramdan nitelikçe zayıf olanın güçlü

olana benzetilmesidir.

Q Temel ögeler (benzeyen ve kendisine

benzetilen) olmadan teşbih yapılamaz.

Teşhis (Kişileştirme)

İnsan dışı varlıklara insana has özelliklerin

kazandırılmasıdır.

Q Teşhis, bir tür insandan doğaya aktar-

madır.

İntak (Konuşturma)

Kişileştirilen varlıkların konuşturulmasıdır.

İstiare

Bir sözcüğün, benzetme amacıyla başka bir

sözcük ya da kavramın yerine kullanılması-

dır.

1. Aşağıdakilerin hangisinde benzet-me vardır?

A) Boyunduruk yiyen aklın şaşırır

Hangi tuşun neresini yazayım

B) Kime sual etsem “işler yaş” diyor

Hangi yaşın neresini yazayım

C) Sitemin var bana mektup yaz diye

Hangi işin neresini yazayım

D) Garibanlar yolunuyor kaz gibi

Hangi kuşun neresini yazayım

E) Anası esrarkeş, kızı alkolik

Hangi keşin neresini yazayım

2. Neden böyle düşman görünürsünüz Yıllar yılı dost bildiğim aynalar Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatla-

rından hangisine başvurulmuştur?

A) Tezat B) Tecahülüarif

C) Cinas D) İrsalimesel

E) İntak

3. Ağırca davranalım, her hayale kanma-yalım

Dünya yalancı kesilmiş, sakın inan-mayalım

Bu dizelerdeki en belirgin söz sana-tı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İntak (konuşturma)

B) Teşhis (kişileştirme)

C) Teşbih (benzetme)

D) Telmih (hatırlatma)

E) Mecazımürsel (ad aktarması)

4. Kır ata nal mı dayanır Dağlar uykudan uyanır Bu dizelerdeki söz sanatı, aşağıda-

kilerin hangisinde yoktur?

A) Yıldızlar göz kırpıyor yüksekler-den.

B) Karlı dağlar sefere çıkmış.

C) Böcekler adını fısıldıyor durma-dan.

D) Ay asar kandilini, suya sarkan dili-ni.

E) Gönül derler buna sırçadan ince.

5. Bulmadım dünyada gönüle mekân Nerde bir gül bitse etrafı diken İkinci dizede aşağıdaki söz sanatla-

rından hangisi vardır?

A) Tekrir B) Kinaye

C) Leffüneşr D) Tecahülüarif

E) Aliterasyon

6. I. Bir hayalet gibi dünya güzeli

II. O yeşil gözlü, uzun saçlı peri III. Körfezdeki dalgın suya bir bak gö-

receksin. IV. Burada her göz ateştir, her gönül

ateşperest V. Gördüm, sihirbaz gibi geçtiğini üç

kızın Yukarıdaki dizelerin hangisinde, in-

sana özgü bir nitelik, doğaya akta-rılmıştır?


ŞİİR / SÖZ SANATLARI10



Garip Akımının Özellikleri Q Her türlü kurala karşıdırlar. Q Şairane söyleyişe karşıdırlar. Q Ölçü ve uyağa karşıdırlar. Q Her şeyi şiire konu alırlar. Q Sokağı, gündelik hayatı ve dili şiire so-karlar.

Q İroni ve mizah öne çıkar.Orhan Veli Kanık (1914-1950)

Q Garip şiirinin kuramcısıdır. Q Türk şiirini geleneksel çizgiden kopar-mıştır.

Q Şiirleri: Garip, Vazgeçmediğim, Destan Gibi, Yenisi, Karşı

Öz (Saf) Şiirin Özellikleri Q Amaç iyi ve güzel şiir yazmaktır. Q Biçimi önemserler. Q Şiirde didaktik ögelerden, hikâye anlat-maktan uzak dururlar.

Q Sözcüklerin anlamından çok, duygu değe-rine önem verirler.

Q Sanat için sanat anlayışını savunurlar. Q “Şiir soylu bir sanattır, en değerli şey, dizedir.” görüşünden hareket ederler.

Q Musikiye önem verirler. Q Sembolizmden etkilenirler. Q Öncüleri Yahya Kemal ve Ahmet Ha-şim’dir.

Ü n i t e 3ÇAĞDAŞ TÜRK ŞİİRİ - 1

1. Başlangıçta geleneksel şiiri deneyen sanatçı “Garip” akımının en önemli temsilcilerindendir. Bu dönemde ölçü ve uyağa karşı, şairane söyleyişten uzak, söz ve anlam sanatlarından ka-çınan bir şiir anlayışına sahiptir. Şiirle-rinde günlük yaşamın sıradan insan-larını, basit ya da kaba sayılabilecek sözleri mizah havası içinde kullanmış-tır. Şiirlerinden bazıları “Garip, Yenisi, Karşı, Destan Gibi”dir.

Bu parçada sözü edilen Cumhuri-yet Dönemi sanatçısı aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Orhan Veli Kanık

B) Melih Cevdet Anday

C) Oktay Rifat

D) Behçet Necatigil

E) Cahit Külebi

2. Aşağıda verilen eserlerden hangisi öz şiir anlayışına bağlı sanatçılar-dan birine ait değildir?

A) Ömrümde Sükût

B) Örümcek Ağı

C) Kırık Saz

D) Lamelif

E) Arz-ı Hâl

3. Aşağıdakilerden hangisi öz şiir (saf şiir) anlayışına mensup şairlerin sa-vunduğu ilkelerden biri olamaz?

A) Şiirde içerik değil, biçim belirleyicidir.

B) Şiirde hikâye anlatmaktan ve di-daktik unsurlardan kaçınmak ge-rekir.

C) Şiir dili her şeyin üzerindedir, dil ti-tizlikle işlenmelidir.

D) Sembollerle yüklü kapalı anlatım-dan uzak durulmalıdır.

E) Sözcüklerin anlamından ziyade duygu değeri önemlidir.

4. Cumhuriyet Dönemi sanatçıların-dan Melih Cevdet Anday ve Necip Fazıl Kısakürek’in şiir anlayışları karşılaştırıldığında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Her ikisi de sadece serbest ölçüy-le şiirlerini yazmışlardır.

B) Melih Cevdet hece ölçüsünü kul-lanmıştır. Necip Fazıl ise hem sone hem serbest müstezat biçi-mini kullanmıştır.

C) Necip Fazıl, hece ölçüsünü kullan-mıştır. Melih Cevdet, serbest şiir ve hece ölçüsüyle yazmıştır.

D) İki şair de toplumcu gerçekçidir.

E) İkisi de mistik ruhçu edebiyat anla-yışını benimsemiştir.

5. Divan şiiri ile II. Yeni şiiri karşılaştı-rılacak olsa aşağıdakilerden hangi-si söylenemez?

A) Divan şiiri gibi II. Yeni de halk ede-biyatına ve kültürüne sırt çevirmiş-tir.

B) Divan şiiri gibi II. Yeni de yerleşik kalıplara (mazmunlara) dayanır.

C) Divan şiiri gibi II. Yeni de mutlu azınlığa (seçkin aydınlara) seslen-miştir.

D) Divan şiiri gibi II. Yeni de “sanat için sanat” anlayışını benimsemiş-tir.

E) Divan şiiri gibi II. Yeni de akıl ve düşünceden çok imgeye ve duy-guya yaslanmıştır.

6. Ey, filtresi çok kavli yalan yandım elin-den

Bir naz ile bin gönlüm alan yandım elinden

Bu iki dizeden, şiirin bütünü ile ilgi-li özelliklerin hangisi, kesin olarak saptanabilir?

A) Uyak düzeni

B) Ölçüsü

C) Nazım şekli

D) Yazıldığı dönem

E) Şairi

11



Q Bir sözcüğün sıfat olabilmesi için cümle-de bir adın veya ad tamlamasının önünde kullanılması gerekir.

Niteleme Sıfatları

Q Cümlede ada sorulan “nasıl” sorusunun yanıtıdır.

Belirtme Sıfatları

Q Belgisiz sıfat Belirsiz sözcükleri + ad

Q Sayı sıfatı Sayı sözcükleri + ad

Q İşaret sıfatı İşaret sözcükleri + ad

Q Soru sıfatı Soru sözcükleri + ad

Ü n i t e 3

1. (I) Duygulu, iyi niyetli, yardımsever bir insandı annem. (II) Her yangına su taşıdı ömrü boyunca. (III) Yeri geldi, düşmanının bile yarasını sardı. (IV) Uçamayan her kuşun kanadı, akma-yan her çeşmenin suyu oldu. (V) Var-lıklı birçok insan gibi, elinin tersiyle itmedi kimseyi.

Bu parçadaki numaralanmış cümle-lerin hangisinde sıfat (ön ad) kulla-nılmamıştır?


2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “çok” sözcüğü sıfat göreviyle kulla-nılmıştır?

A) Çok kızmış galiba sana.

B) Kızlar, çok gülmeyin,

C) Çok koşma oğlum!

D) Bebek çok terlemiş.

E) Ne kadar çok balon almışsın!

3. Ömrümü buI

rüzgârlara savurmamı

saymazsak bu serseriII

yağmurlarda

aklımIII

kalacak.

Yukarıdaki cümlede numaralanmış sözcüklerin türleri, aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?

I II IIIA) İşaret

sıfatıİşaret sıfatı

İşaret zamiri

B) İşaret zamiri

Niteleme sıfatı

İsim

C) İşaret sıfatı

Niteleme sıfatı

İsim

D) Belgisiz sıfat

Belgisiz sıfat

Kişi zamiri

E) İşaret sıfatı

İsim İsim

4. BaşarıI

, başaracağımII

diye karar

vererekIII

başlayanınIV

ve başardım

diyebilenindir.V

Yukarıdaki cümlede numaralanmış sözcüklerden hangi ikisi adlaşmış sıfattır?

A) I ve III B) I ve V

C) II ve IV D) III ve V

E) IV ve V

5. Aşağıdaki cümlelerde geçen ikile-melerden hangisi, sıfat göreviyle kullanılmamıştır?

A) Çocuğun yumuk yumuk elleri, an-nesinin yüzünü okşuyordu.

B) Binanın yüzeyinde bulunan renkli renkli taşlar, binayı oldukça çekici kılıyordu.

C) İçine düştüğü durumu anlayınca, dolu dolu gözlerle bakıp yardım is-tedi.

D) Tüm hırçınlığını üzerinden atıp gü-zel güzel konuşmaya başlamıştı.

E) Bodrum, eskiyi yansıtan beyaz be-yaz evleri ile tanınır.

6. Sıfatlarda küçültme anlamı “-ce, -cık, -imsi, -(ı)mtırak” ekleriyle sağlanır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçültme sıfatı yoktur?

A) Öğrencileri genişçe bir salonda topladık.

B) Yemeğinden acımsı bir tat geliyor-du.

C) Üzerindeki yeşilimtırak kazak ona çok yakışmış.

D) Bardağındaki sudan azıcık içiver-dim.

E) Daracık bir sokağa girince hepimiz telaşlandık.

ŞİİR / SIFAT (ÖN AD) - 113

TEST


15 1.B 2.C 3.B 4.E 5.E 6.B 7.C 8.E 9.B 10.C 11.A 12.B

Q Yazı başlıkları büyük harfle başlanarak yazılır. Ancak başlığın içerisinde geçen ek ve bağlaçlar küçük harfle yazılır.

Q Sayılara gelen “–inci” ekinin, ünlüyle biten sayılara gelince “–i” ünlüsü düşer.

Q Cümlede açıklamalardan önce iki nokta (:) konur.

Q Tamlamalarda tamlamayı oluşturan söz-cüklerin arasına virgül konmaz.

Q Cümlede zarf fiillerden sonra virgül kon-maz.

Q Cümlede ünlem ve seslenmelerden sonra ünlem işareti konur.

ŞİİR / Yazım ve Noktalama - 3

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin kullanımıyla ilgili yazım yanlışı vardır?

A) Altmışını çoktan geçmişti Yunus Efendi.

B) Şu sıralar “Şeker Portakalı” adlı kitabı okuyorum.

C) “Vatan Yahut Silistre” piyesi Na-mık Kemal’indir.

D) Van Gölü, Türkiye’nin yüz ölçümü en büyük gölüdür.

E) Bizim sınıftaki Eren, Çiçekçiler So-kağı’nda oturuyor.

8. I. Şemsiyesini okulda unuttuğunu eve gidince anlamış

II. Bana böyle davranırsan bil ki beni kaybedersin.

III. Bize biraz da kendinizden söz eder misiniz?

IV. Beni sevdiğinizi hissediyorum, ya-nılıyor muyum?

V. Özür dilerim, size bir yalnışım mı oldu acaba?

Yukarıdaki numaralanmış cümlele-rin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mıştır?


9. Aşağıdakilerin hangisinde üç nokta (...) kullanılamaz?

A) Tamamlanmamış cümlelerin so-nunda

B) Aktarma cümlelerin başında ve sonunda

C) Alıntılarda, alınmayan sözcük ve bölümlerin yerine

D) Açıklanmak istenmeyen sözcük ya da bölümlerin yerine

E) Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün yazımı doğru-dur?

A) Çocukların kirbitle oynaması son derece sakıncalı.

B) Bu toplantıya herkez katılacak, ha-beriniz ola!

C) Yine tıraş olamamışsın, sakalın bir karış.

D) Bu soğuk espirilerden ne zaman vazgeçeceksin?

E) Nar eşkisi, salatlarda limon yerine kullanılıyor.

11. Safranbolu’da 18. yüzyıldan kalma ko-naklar ( ) evler ( ) çeşmelerin oluşturdu-ğu doku ( ) kente bir açık hava müzesi görüntüsü verir ( ) Saranbolu’yu gör-meyen Karabük’e gittim demesin ( )Bu parçada parantezle belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaret-lerinden hangileri sırasıyla getiril-melidir?

A) (,) (,) (;) (.) (.)

B) (;) (;) (;) (.) (.)

C) (,) (;) (,) (.) (.)

D) (,) (;) (;) (.) (.)

E) (;) (,) (;) (.) (.)

12. Aşağıdakilerin hangisinde iki nokta (:) kullanılamaz?

A) Matematikte bölme işareti olarak

B) Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşen ögeleri belirtmek için

C) Kendinden sonra açıklama yapıla-cak cümlelerin sonunda

D) Kendinden sonra ilgili örneklerin verileceği cümlelerin sonunda

E) Karşılıklı konuşmalardan konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra



MasalOlağanüstü kişilerin başından geçen, hayal ürünü olayların anlatıldığı anonim ürünlerdir.

Q Masallarda yer ve zaman belli değildir. Q Masalların başında ve sonunda genellikle tekerlemeler yer alır.

Q Masallarda ders verme amacı vardır. Ma-salların sonunda iyiler ödülendirilir, kötü-ler cezalandırılır.

Q Masallar, halk masalları ve edebî masallar diye ikiye ayrılır.

Q Halk masalları, halk arasında anlatılarak oluşmuştur.

Q Edebî masalların yazarı bellidir.

Halk Masallarının Bölümleri Q Döşeme: Masalın giriş bölümüdür. Masal başı tekerlemelerinden oluşur.

Q Gövde: Masalın gelişme bölümüdür. Olay-ların, ilişkilerin açıklandığı bölümdür. “Bir varmış, bir yokmuş” sözüyle başlar.

Q Sonuç: Masalın bitiş bölümüdür. Masal sonu tekerlemelerine yer verilir.

Q Binbir Gece Masalları, dünya edebiyatının en bilinen masallarıdır.

Q Bizde Eflatun Cem Güney (Masalcı Baba) ve Pertev Naili Boratav masal türünde önemli çalışmalar yapmıştır.

1. İnsan dışındaki varlıkların, insan gibi davranarak konuştuğu hikâyelere ---- denir. Kahramanları olağanüstü özelliklere sahip, kalıplaşmış tekerle-melerle başlayan, yeri ve zamanı belli olmayan hikâyelere ise ---- denir.Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilen-ler sırasıyla getirimelidir?

A) fars - feeri B) fabl - masal

C) masal - feeri D) feeri - fabl

E) fars - masal

2. I. Genellikle bir tekerleme ile başlar.II. Yer ve zaman belli değildir.III. Kahramanlar olağanüstü kişiler

veya varlıklardır.IV. Olağanüstü olayları kendine özgü

bir dille anlatan bir türdür.Yukarıda özellikleri verilen edebî tür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hikâye B) Anı

C) Roman D) Masal

E) Günlük

3. Masal türüne ilişkin aşağıdaki bilgi-lerden hangisi yanlıştır?

A) Olaylar, kahraman bakış açısına sahip bir anlatıcı tarafından okura ve dinleyiciye aktarılır.

B) Genellikle mutlu sonla biter, so-nunda olumsuz olan duygu ve de-ğerler eleştirilir.

C) “Evvel zaman içinde...” kalıbıyla başlaması zaman kavramının be-lirsiz olduğunu gösterir.

D) Yazarı bilinen masallar “sanat ma-salları” olarak adlandırılır.

E) Kaynağı ve yaratıcısı bilinmeyen masallar, halk masalları olarak ad-landırılır.

4. Masal türüyle ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Kültürden kültüre geçebilir.

B) Sonunda bir ders verilir.

C) Gerçek kişilerle örülü hayalî olay-lara yer verilir.

D) Toplumsal değerlerle ilişkili olup dinî ögeler içermez.

E) Düş dünyasına benzeyen fantas-tik anlatılardır.

5. Karga, tüm gün bir şey yapmadan or-mandaki bir ağacın en yüksek dalın-da duruyordu. Küçük bir tavşan onu görünce “Ben de senin gibi hiçbir şey yapmadan oturabilir miyim?” dedi Kar-ga “Elbette!” diyerek karşılık verdi. Bu-nun üzerine tavşan olduğu yere çök-tü ve hiçbir şey yapmadan oturmaya başladı. Bu sırada çalılıkların arasın-dan bir tilki fırladı ve tavşanın üzerine atladı. Olup bitenleri üzüntüyle izleyen karga, söylendi: “Hem aşağıda olup hem de hiçbir şey yapmadan otura-bilmenin bedeli, çok ağırdır tavşan kardeş!” dedi. “Sen işin bu yanını hiç düşünmedin.”Bu metinde aşağıdaki ögelerden hangisi yoktur?

A) Olay B) Şahıs

C) Yer D) Zaman

E) Anlatıcı

6. Aşağıdakilerden hangisi fablın bö-lümlerinden biri değildir?

A) Serim B) Düğüm

C) Fasıl D) Çözüm

E) Öğüt

MASAL / FABL

Ü n i t e 416



Başlıca Bağlaçlar

Q Sıralama bağlaçları Ve, ile

Q Karşıtlık bağlaçları Ama, fakat, ancak, oysa, oysaki, hâlbuki,

nedir ki, nedendir ki, kaldı ki, bununla birlikte, lakin, gerçi...

Q Nedenlik (neden-sonuç, açıklama) bil-diren bağlaçlar

Çünkü, zira ki, demek ki, madem, madem-ki...

Q Varsayım bildiren bağlaçlar Tut ki, de ki, kabul edelim ki, farz et ki,

varsayalım...

Q Özetleme Bağlaçlar Kısaca, yani, özetle, sözün kısası, şu hâl-

de, görülüyor ki, anlaşılıyor ki..

Q Pekiştirme Bağlaçları Hem, hem de, üstleki, hatta, nitekim...

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ilgeç (edat) yoktur?

A) Bugüne dek sana hiç yanlış yap-madım.

B) Bir kere de olsun benim sözümü dinleyin.

C) Bu konuyu ancak babamla konu-şabilirim ben.

D) Her yazar toplumsal sorunlara ön-celikle eğilmeli

E) Edebiyatımızda daha çok öyküle-riyle ün yaptı.

2. “Ancak” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde bağlaç olarak kullanıl-mıştır?

A) Bu işi ancak siz yaparsınız.

B) Ondan ancak bu beklenirdi.

C) Sizinle ancak birkaç dakika görü-şebilirim.

D) Beni ancak sen anlayabilirsin.

E) Sizinle gelebilirim ancak fazla kal-mam.

3. Aşağıdakilerin hangisinde “ile” söz-cüğü farklı bir görevde kullanılmış-tır?

A) Bu araba ile fazla gidilmez.

B) Dostum ile ben, ayrılmaz bir bütü-nüz.

C) Bu acı ile daha fazla yaşayamam.

D) Arkadaşları ile gelecekmiş yazlığa

E) Yemeğini çatal ile yemeyi öğrene-medi.

4. “Üzere” edatı aşağıdakilerin hangi-sinde “koşul” anlamıyla kullanılmış-tır?

A) Yarın getirmek üzere kitabı alabi-lirsin.

B) Kış gelmek üzere, yakacak alma-lıyız.

C) Ders bitmek üzereyken müdür içe-ri girdi.

D) Yokuşu tırmanmak üzere ayakka-bılarımı çıkardım.

E) Otobüs gelmek üzere, acele ede-lim.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat kullanılmıştır?

A) Nasıl da arıyorum çocukluğumun şekerlerini.

B) Böyle sözler sarf etmeseydim.

C) Nasıl gideceğiz buradan doğduğu-muz köye?

D) Dedem yaşıyorken her bayram zi-yaretine giderdik.

E) Senden sonra hiçbir şey eskisi gibi olmadı.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “için” sözcüğü “uğruna, yoluna” anla-mında kullanılmıştır?

A) Bu elbise senin için biraz büyük.

B) Senin için böyle şeylerin sonucu yok.

C) Senin için güzel şeyler anlattılar.

D) Senin için kalkıp buralara geldik.

E) Senin için her şey anlamsız mı?

18 MASAL / FABL / EDAT - BAĞLAÇ - ÜNLEM - 2

Ü n i t e 4

TEST


Q Soru bildiren cümlelerin sonuna soru işa-reti konur.

Q Yanıtı bilinen ya da yanıt gerektirmeyen sözde soru cümlelerinin sonuna da soru işareti konur.

Q Büyük harfle yapılan kısaltmalara gelen ekler, kısaltmanın okunuşuna uygun ola-rak getirilir.

Q (:) (...) (?) (!) işaretleri nokta (.) değerin-de olup bu işaretlerden sonra gelen cüm-leler büyük harfle başlar.

1. E 2.B 3.D 4.C 5.A 6.E 7.D 8.A 9.E 10.D 11.B 12.CMASAL / FABL / Yazım ve noktalama -4197. I. Bu şiirde “I” sesi bulunan çok fazla

sözcük kullanılmıştır ( ) gül, bülbül, balık, kılçık...

II. Öğrenciler, veliler dışarı çıkabilir artık ( ) öğretmen arkadaşlar sa-londa kalsın.

III. Zihnimde bu aşk şiirinden kalan hüzünler, ayrılıklar, kırgınlar ( )

IV. Okumayı, incelenmeyi ve bunları yo-rumlamayı başarabiliyor muyuz ( )

Yukarıdaki numaralanmış cümle-lerde ayraçlarla gösterilen yerlere getirebilecek noktalama işaretleri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

I II III IV A) (,) (;) (:) (?)B) (;) (;) (...) (?)C) (,) (:) (.) (!)D) (:) (;) (...) (?)E) (!) (,) (.) (!)

8. Şiirde biçimin yadaI

muhtevanınII

bir-

birinden ayrılabileceğini düşünen-

ler veyaIII

bunlardan yalnızca birini

göz önündeIV

bulunduranlar her zamanV

yanılgıya düşmüşlerdir.Bu cümlede numaralanmış sözcük-lerden hangisinin yazımında yanlış-lık yapılmıştır?


9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna soru işareti (?) konmalıdır?

A) Karar vermeden önce olayı bir kez de benden dinleyin istersiniz

B) Bütün gün yerinden kıpırdamadı, öylece oturdu

C) Bu haksızlıklar nasıl oluyor da en-gellenemiyor, anlamıyorum

D) Herkes kendi işine baksın, kimse kimsenin işine karışmasın

E) Projeniz hava kirliliği sorununa na-sıl bir çözüm getirecek

10. (I) Güler yüz herşeyden önce insana cesaret verir. (II) Çünkü güler yüzlü insanlar her kusuru hoşgören, affeden insanlardır. (III) Dünyada ilk adımlarını yeni atmaya başlamış bir çocuğa her-kes güler yüzle bakar. (IV) Onun her kusuru yapabileceğini ve bütün bu ku-surların affedilebilir olduğunu önceden kabul ettiğimiz için çocuk karşısında güler yüzlü oluruz. (V) Olgun insanlar, yanlız çocuklara değil, herkese affedi-ci bir yüzle bakarlar.Bu parçadaki numaralanmış cüm-lelerin hangilerinde yazım yanlışı yapılmamıştır?

A) I ve II B) II ve III

C) II ve IV D) III ve IV

E) IV ve V

11. Aşağıdakilerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

A) Konferans DTCF’nin Farabi Salo-nu’nda yapılacakmş.

B) TED’nin yerleşkesi üç yüz dönüm araziye kurulmuş

C) THY’nin yeni uçaklar almak için yaptığı girişim sonuçsuz kaldı.

D) TEK’in faturaları kabarık gelmeye başladı.

E) Sen bizim ODTÜ’ye gönderdiğimiz iki yüz ellinci öğrencisin.

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?

A) Çocukluğumda, yaşadığım kentin büyük meydan saatini izlemeye bayılırdım.

B) İnsanca sevginin insanlar arasın-da gerçekleşmesi için duyarlılığa gerek var.

C) Tanyeri ağarırken, çektiği sıkıntıla-rı düşündü ve “Zamanın kum saati aktıkça duygular durulur.” dedi.

D) Büyük bir özlem sona ermişti, onu yeniden karşısında görünce baka-kaldı.

E) Sanatçı, müziğe uzun seneleri-ni verdiği, yoğun çalışmalarının meyvelerini yeni yeni topladığını söyledi.



Q Romanda olmuş ya da olması imkân dâhi-linde olan olay ve bu olaya bağlı pek çok olay işlenir.

Q Roman, yazıldığı dönemin sosyal, siyasal ve toplumsal gerçekliğini yansıtır.

Q Hikâyede olay ve kişi sayısı romana göre daha azdır.

Q Romanda yapı unsurları hikâyede olduğu gibi “olay, kişiler, zaman ve mekân”dır.

Biyografik RomanÜnlü kişilerin yaşam öykülerini konu alan ro-manlardır.

Gerçekçi RomanGözleme dayanan, gerçeği aktaran, realite-den beslenen romandır.Tezli RomanBir düşünceyi kabul ettirmeye yönelik ro-manlardır.Psikolojik Romanİnsan ruhunun özünü, insan davranışlarını konu alan romanlardır.

Q Yakup Kadri, romancı olarak edebiyatı-mızda çok uzun bir döneme tanıklık et-miştir. Bu yönüyle Yakup Kadri’nin roman-larını nehir roman grubuna koyabiliriz.

21 Ü n i t e 5ROMAN / Roman -2

1. I. Gerçek yaşamdan alınmış ya da kurgusal bir olayın anlatıldığı uzun soluklu bir yazı türüdür.

II. Bir olay anlatılabileceği gibi yaşa-mın bir kesiti de verilebilir.

III. Bu türde olaylar birbiriyle ilişkilen-dirilir ve bir olaylar zinciri kurulur.

IV. Olay, kişi, yer, zaman gibi ögeleri vardır.

V. Bu türü eski edebiyatta tezkireler karşılamıştır.

“Roman” türüyle ilgili olarak yuka-rıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?


2. Ruhsal çözümlemelere ağırlık veren romanlara ----, toplumsal konuları ve gelenekleri işleyen romanlara ----, yabancı toplumları tanıtan romanlara ---, bir görüş ya da düşünceyi savunan romanlara ----, gerçek dışı konularda yazılmış romanlara da ---- denir.Aşağıdakilerden hangisi bu açıkla-mada boş bırakılan yerlerden her-hangi birine getirilemez?

A) tezli roman

B) natüralist roman

C) psikolojik roman

D) egzotik roman

E) töre romanı

3. (I) Olay çevresinde gelişen edebî me-tinlerde, bazen yazarın yaşamı ile me-tinde anlatılanlar arasında benzerlikler bulunur. (II) Roman, hikâye ve tiyatro eserlerinde karşımıza çıkabilecek bu özellik bir belge niteliği taşımaz. (III) Olay çevresindeki edebî metinle-rin tümü kurguya dayalıdır. (IV) Do-layısıyla gerçek hayat örnek alınarak yazılmış olsa bile bu yeniden kurgu-lanmıştır. (V) Refik Halit Karay’ın “Ça-lıkuşu’’ romanında olduğu gibi yazar, anılarını kasıtlı olarak roman kalıbı içinde vermiş olabilir.Bu parçadaki numaralanmış cüm-lelerin hangisinde bilgi yanlışı var-dır?

A) I B) II C) IlI D) IV E)V

4. Peyami Safa ile ilgili aşağıdakilerin hangisinde bir yanlışlık yapılmıştır?

A) Psikolojik romanının Türk edebi-yatındaki öncü isimlerinden biridir.

B) Ansiklopedik seviyede geniş bilgi birikimine sahip bir yazardır.

C) Roman ve öykü türü dışında yapıt vermemiştir.

D) Yazdığı popüler romanlarında Server Bedi takma adını kullan-mıştır.

E) Türk edebiyatının ilk otobiyografik romanını yazmıştır.

5. ---- yapıtlarının içeriği ve söyleyiş bi-çimindeki kendine özgülükle modern edebiyatın öncülerinden biri olmuştur. Egemen burjuva zihniyeti karşısında yaşama ayak uyduramayıp yalnızla-şan bireyin bunalımlarını ve başkal-dırısını dile getirmiştir. Genel olarak, aydın bireyin sorunlarına eğilmiş, top-lum içinde savrulmuş, belirli bir ilgi bu-lamayan, toplum kuralları ile çatışma içinde olan aydınların iç dünyalarını mizah gücünden, modern ve postmo-dern anlatım tekniklerinden ustaca yararlanarak anlatmıştır. Özellikle ro-manlarının içine oyun masal gibi tür-leri ekleyerek yeni bir roman tarzı geliştirmiş; anlatımın biçimini amaç, konuyu araç olarak kullanmıştır. Bazı eserlerinde psikolojik çözümlemelere yer veren sanatçı, öykü kitabı “Korku-yu Beklerken”de de psikolojik çözüm-lemelere ağırlık vermiştir.Yukarıdaki parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi geti-rilmelidir?

A) Bilge Karasu

B) Adalet Ağaoğlu

C) Vüs’at Orhan Bener

D) Oğuz Atay

E) Yusuf Atılgan



Q Dil, din, ırk, mezhep ve tarikat adları bü-yük harfle başlar ve bunlara gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

Q Özel adlara gelen yapım ekleri ve yapım eklerinden sonra gelen çekim ekleri kes-me işaretiyle ayrılmaz.

Q Tamamlanmamış (eksiltili) cümlelerin so-nuna üç nokta (...) konur.

Q Unvan sıfatları büyük harfle başlar.

Q Anlamca ilgili iki ulus, ülke, tarih, olay arasında kısa çizgi kullanılır.

Q Bir cümleden sonra örnek ya da açıklama gelirse bu örnek ya da açıklamadan önce iki nokta konur.

1. Baştan söyleyeyim ( ) Öyle koca koca çantalarla, rahatsız ayakkabılarla ta-kılmayın peşime ( ) Derdi, tasayı ( ) işi gücü bırakıp öyle gelin ( ) Tarihî yol-culuk yapacağız birlikte ( ) Yolculuğun şartlarına kendinizi uydurun.Bu parçada parantezle belirtilen yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilen noktalama işaretleri sırasıy-la getirilmelidir?

A) (,) (.) (...) (,) (.)

B) (,) (.) (;) (;) (.)

C) (:) (.) (,) (.) (.)

D) (;) (.) (...) (,) (.)

E) (:) (.) (;) (.) (.)

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

A) Madem ki katılmak istemiyorsun panele, evde otur, film izle.

B) Dinazorların yok olmasına yol açan çok büyük bir meteormuş.

C) Topladığımız dökümanları düzgün bir şekilde arşivledik.

D) Bir arada geçirdiğimiz saatlerde hoş sohbetler ettik.

E) Bu gün epey çalıştık biraz da din-lenelim bari.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

A) Sen benim özbeöz kardeşimsin, elbette seni önemsiyorum.

B) Herkesin takım elbise giyip kravat takması gerekiyormuş.

C) Makine dairesinde bir sıkıntı oldu-ğunu söylüyor teknik servis.

D) Siz bana eli sıkı diyorsunuz ama bu haksızlık bence.

E) Hastamız gün begün biraz iyiye gidiyor.

4. Sevdiğim , I

saydığım bir büyüğüm

derdi ki ; II

“Sen sen ol , III

hiç kimse-

yi başkalarının önünde küçük düşür-me .

IV Gün olur, o kişi senden intika-

mını öyle alır ki ... V

”

Bu parçadaki numaralanmış nokta-lama işaretlerinden hangisi yanlış kullanılmıştır?


5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama yanlışı yoktur?

A) Ankara’lı sinemaseverler yeni bir salona daha kavuştu.

B) Seni arasın, aramasın gideceksin onun yanına.

C) Avukatın bürosu binanın 18.inci katında, unutma sakın!

D) El; elin eşeğini türkü çağırarak ararmış bilmiyorsun galiba?

E) Ankara-İstanbul arasında YHT se-ferleri yapılıyormuş.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

A) Otobüsün şöforu kısa bir anons yaptı, yolcular sakinleşti.

B) Trafik kazalarının çoğu aşırı sürat-ten kaynaklanıyor.

C) Arabanın egzosundan çıkan siyah duman dikkatimi çekti.

D) Yarı yıl tatilinde biraz dinlenip kitap okumak istiyorum.

E) Bana önyargılı davranıyorsunuz, bunu kabul edin artık.

ROMAN / Yazım ve Noktalama - 5

Ü n i t e 524

TEST


1.E 2. B 3. D 4. E 5. A 6. B 7. A 8. D 9. A 10. E 11. B 12. B

GÜNGÖR DİLMEN Q Edebiyatımızda “absürt tiyatro” alanında önemli eserler verdi.

Q Antik Yunan trajedilerinin bir kısmını Türk-çeye çevirdi.

Q “Midas’ın Kulakları, Midas’ın Altınları, Mi-das’ın Kördüğümü” oyunlarıyla “Midas Üçle-mesi” ni oluşturmuştur.

Q “Ben Anadolu” adlı eseri İngilizceye çevril-miştir.

TURGUT ÖZAKMAN Q Devlet tiyatrolarında oyunu sahnelenen en genç tiyatro yazarıdır.

Q Geleneksel tiyatro ile Batı tiyatrosunu kay-naştırmıştır.

Q “Pembe Evin Kaderi, Güneşte On Kişi, Duva-rın Ötesi, Ah Şu Gençler, Fehim Paşa Kona-ğı” tiyatrolarından bazılarıdır.

Q “Şu Çılgın Türkler” adlı romanıyla özdeşleş-miştir.

HALDUN TANER Q Epik tiyatronun kurucusudur. Q “Keşanlı Ali Destanı” ile özdeşleşmiştir.

RECEP BİLGİNER Q Şiir, roman ve tiyatro yazarıdır. Q “Gazeteciden Dost, İsyancılar, Ben Devle-tim, Yunus Emre” tiyatrolarıdır.

Q “Sarı Naciye” adlı oyunuyla özdeşleşmiştir. TURAN OFLAZOĞLU

Q Tiyatrolarının konusunu Osmanlı tarihinden almıştır.

Q “Kösem Sultan, Cem Sultan, Deli İbrahim, IV. Murat, Sinan, Fatih” tarihi konulu tiyat-rolarıdır.

26 TİYATRO / Tiyatro -2

7. En yaygın halk tiyatrosu olan ----, karşılıklı konuşma (muhavere) fasıl ve bitiş bölümlerinden oluşur. Alana önce çalgı eşliğinde, oyunun iki ana tipinden biri olan Pişekâr girer, baş çalgıcı sayılan zurnacıyla kısa bir konuşmanın ardından, oyunun adını söyleyerek gösteriyi başlatır. İkinci ana tip olan Kavuklu’nun gene çalgı eşliğinde alana girmesiyle başlayan karşılıklı konuşma bölümü kendi için-de ikiye ayrılır.Bu parçada boş bırakılan yere aşa-ğıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) orta oyunu B) karagöz

C) pandomim D) meddah

E) komedi

8. Trajedi ile komediyi karşılaştıran aşağıdaki yargılardan hangisi yan-lıştır?

A) Trajedi konusunu geçmişten alır-ken komedi günlük yaşamı konu edinir.

B) Trajedi soylu kişileri anlatırken komedi genellikle sıradan kişileri anlatır.

C) Trajedi toplumun üst kesimine seslenirken komedi halka seslenir.

D) Trajedide üç birlik kuralına uyu-lurken komedide üç birlik kuralı yoktur.

E) Trajedide anlatım ciddiyken kome-dide her türlü söze yer verilebilir.

9. Aşağıdakilerin hangisindeki açık-lama, ayraç içinde verilen türe ait değildir?

A) Acıklı konuları işleyen ve müzik eşliğinde oynanan bir tiyatro türü-dür. (Trajedi)

B) Olağanüstü olayları anlatan, öğüt verme amacıyla söylenen hikâye-lerdir. (Masal)

C) Bütünüyle jest ve mimiklere da-yanan, sessiz tiyatrodur. (Pando-mim)

D) Kahramanları insan dışındaki var-lıklar olan hikâyelerdir. (Fabl)

E) Bireylerin kişilerindeki gülünç yön-leri işleyen komedi türüdür. (Ka-rakter komedisi)

10. Aşağıdakilerden hangisi, klasik tra-jedinin özelliklerinden değildir?

A) Konusunu tarihten ve mitolojiden alır.

B) Öldürme ve yaralama gibi olaylar sahnede gösterilmez.

C) Bayağı sözler, ahlaka aykırı yargı-lar içermez.

D) Yer, zaman ve olaylardan oluşan üç birlik kuralına uyulur.

E) Gerçekçi olduğundan konu seçi-minden iyi-kötü ayrımı yapılmaz.

11. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuri-yet Dönemi tiyatrosu için söylene-mez?

A) Bu dönem tiyatro eserlerinde dil sadedir.

B) Geleneksel tiyatro unsurları terk edilmiştir.

C) Kadın sanatçılar sahnede daha çok görülmeye başlamıştır.

D) Tiyatro, Cumhuriyet ilkelerini halka anlatmakta bir araç olarak kullanıl-mıştır.

E) Nazım-nesir karışık oyunlar bolca kullanılmıştır.

12. I. Tiyatro eserlerindeki olay örgüsü-dür. (Çatışma)

II. Olayın geçtiği çevredir. (Yer-mekân)III. Olayların başlangıcı ile bitişi ara-

sındaki süredir. (Zaman)IV. Dramatik örgünün gelişme sürecin-

de kişiler arasındaki iç ve dış müca-deleler, anlaşmazlıklardır. (Drama-tik örgü)

V. Tiyatro eserinde aralarında çatış-ma bulunan ve böylelikle olayları var eden insanlardır. (Kişiler)

Yukarıdaki numaralanmış cümle-lerdeki bilgi yanlışı hangilerindeki parantez içindeki kavramların yer değiştirmesiyle giderilir?

A) I ve II B) I ve IV

C) II ve V D) III ve IV

E) IV ve V



Kılış (iş) Fiilleri

Hareketi belirgin olan, nesne alan fiiler-dir.

Durum Fiilleri

Yapılanın bir iş olmadığı, nesne almayan fiillerdir.

Oluş Fiilleri

Fiziksel koşullar gereği kendiliğinden gerçekleşen, nesne almayan fiillerdir.

Çekimli Fiil Kip ve kişi ekleri alarak cümlede yüklem

görevini üstlenen fiillerdir.

gel-di gel-miş

gel-iyor-uz gel-ir-se-k

gel-meli gel-me-(y)-ecek

gel-e-lim gel-se-ler

gel-iniz gel-sin-ler

gel-mez gel-miş-ti-k

BİYOGRAFİ / OTOBİYOGRAFİ / Fiil (Fiilde Anlam ve Kip ) - 1

1. Aşağıdakilerin hangisinde “kılış,oluş ve durum” eylemleri sırasıyla örneklenmiştir?A) Kırmak-yeşermek-koşmakB) Acıkmak-uyumak-gitmekC) Kararmak-beğenmek-getirmekD) Açıklamak-yazmak-sarılmakE) Almak-taşımak-oturmak

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi oluş bildirmektedir?A) Kanepeyeoturmuş,gazetesinioku-

yor.B) Bahargelinceheryeryeşerdi.C) Engüzelmasallar,buradaanlatı-

lır.D) Burayagelirgelmezbeniarar.E) Arka odayımisafirler için hazırla-

dım.

3. Bireyleminkipvekişiekleriyleçekim-lenmesine,“çekimlieylem”denir.

Aşağıdaki dizelerin hangisinde çe-kimli eylem yoktur?A) Sendebenimkadargerçeklerigö-

rüyorsun.B) Beraberolamayız,benimgibibili-

yorsun.C) Birbaşkadünyanıninsanısınyav-

rucağım.D) Sen kendi dünyanın toprağında

büyüyorsun.E) Beniseikimiziçinçırpınıpduruyo-

rum.

4. Usanmadım,uslanmadım Utanmadımkarşılıksızsevmelerden Açıkyaramisaliyüreğiminhâli Aşktanbaşkabirşeyeinanmadım

Yukarıdaki dizelerde çekimli kaç eylem vardır?A)1 B)2 C)3 D)4 E)5

5. Aşağıdakilerin hangisinde yüklem görevindeki sözcük, geniş zaman kipi, ikinci çoğul kişiyle çekimlen-miştir?A) Bunları daha önce düşünseydik

keşke!B) Elinde dürbün olmasa bizi göre-

mezdi.C) Nişanlısı ile bozuşunca otobüse

atlayıpgitti.D) Babamıiknaedebilirseksizdege-

lebilirsiniz.E) Senin böyle konuşmana izin ver-

meyeceğimbundansonra.

6. Dünyayı sel bassa ördeğe vız gelir.Yukarıda verilen eylemlerin kipi hangi seçenekte doğru verilmiştir?A) İstekkipi-genişzamankipiB) Dilek-şartkipi-genişzamankipiC) İstekkipi-dilek-şartkipiD) Dilek-şartkipi-gelecekzamankipiE) Gereklilikkipi-genişzamankipi

Ü n i t e 731



Ek Fiil

Ad, sıfat, zamir vb. ad soyundan keli-melerin yüklem görevinde kullanılmasını sağlayan zaman takılarıdır.

Q Ek fiilin iki görevi vardır:

Ek Fiilin Birinci Görevi Bu göreviyle ek fiil, isim ya da isim soylu

sözcükleri fiil gibi çekimleyerek cümlede yüklem görevi üstlenmelerini sağlar.

Q Ek fiilin birinci göreviyle ilgili dört türlü çekimi vardır:

-di’li geçmiş zaman: -(i)di

-miş’li geçmiş zaman: -(i)miş

Şart (Koşul) Kipi: -(i)se

Geniş Zaman: -im, -sin, (-dir), -iz, -siniz, -(dir)ler

Q Ek fiilin olumsuzu “değil”le yapılır.

Q Ek fiilin soru şekli ”mi” soru ekiyle yapılır.

MEKTUP / E-POSTA / Fiil (Ek Fiil)

Ü n i t e 8351. Aşağıdaki cümlelerin hanisinde ek

eylem kullanılmıştır?A) Bazı hareketlerini yanlış buluyo-

rum.B) Aylardırkiralıkbirevarıyordu.C) Buhaberionayarınbildirmelisin.D) Dünkü toplantıda yeni kararlar

alındı.E) Osabahgitti,birdahadagelmedi.

2. Basit zamanlı fiilleri birleşik zamanaçeviren,adyadaadsoylusözcükleriyüklemyapaneklereekeylemdenir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek eylem farklı görevde kullanılmıştır?A) Küçüğü,büyüktendahadaakıllıy-

mış.B) Nefretindeaşkgibigözükördür.C) Sınavsüresininbitmesineondaki-

kavardı.D) Kimseyle hiçbir sorununu paylaş-

mazmış.E) Bizimtakımındabuhaftaikimaçı

varmış.

3. (I) Kurşunlu Han’ın çatısındaki kur-şunları Bulgarlar söküp götürmüşler.(II)DahasonraYugoslavlarburayıbirsüre hapishane olarak kullanmışlar.(III) Sonra da tamir edip müze hâli-ne getirmişler. (IV) Han çok akustikolduğundan orada konserler de veri-liyormuş. (V) Şimdi Kurşunlu Han’ınrestoreedilmesi içinçalışmalarabaş-lanmış.

Bu parçadaki numaralanmış cümle-lerin hangisinde ek eylem kullanıl-mıştır?A) I B) II C) III D) IV E) V

4. Aşağıdaki cümlelerin yükleminde kullanılan ek eylemlerden hangisi-nin görevi diğerlerinden farklıdır?A) Seni bu sabah telefonla arayan

bendim.B) Bizimaradığımızbuadamdeğildi.C) TrenikisaatteEskişehir’evarmıştı.D) Beniçoketkileyeniştebufikirdi.E) Sürahiağzınakadarsuyladoluydu.

5. Gezereksessizadımlarlanefessizkumda Geçirirdimbuhararetliyazakşamlarını Benherakşamdolaşırdımbuyeşilsahilde Aşinalargibikarşımdagülümserdisular Bu dizelerde ek eylem almış kaç

tane sözcük vardır?A)1 B)2 C)3 D)4 E)5

6. Ekeylemingenişzamanüçüncütekilkişieki“-dir”insöylenmediğideolur.

Aşağıdakilerin hangisinde buna örnek gösterilebilecek bir kullanım vardır?A) Gençkızyemekyapmakonusun-

daçokbaşarılıydı.B) Küçükkardeşimoünlüsanatçıya

hayranmış.C) Genç adam bu işe başvururken

kendindenemindi.D) Buçocuk, yıllardır hepböyle yal-

nız.E) Olanlardan onun da haberi var-

mış.

TEST


1. A 2. B 3. A 4. D 5. D 6. C 7. E 8. E 9. D 10. A 11. C 12. C

2. Yardımcı Fiille Yapılan Birleşik Fiiller

Fiiller (İsim + yardımcı fiil)

Başlıca yardımcı fiiller “etmek, eylemek, olmak, bulmak, bulunmak” sözcükleridir.

Yolcu etmek, mutlu olmak, sabretmek, kah-rolmak, reddetmek...

Yardımcı fiil olan sözcükler kendilerin-den önce gelen adlarla anlamca birleşmez ve bağımsız bir anlama gelirse yardımcı fiil olmaktan çıkıp fiil olurlar.

3. Kaynaşmış Birleşik Fiiller

Q Anlamca Birleşip Kalıplaşanlar

öngörmek, vazgeçmek, alıkoymak, varsay-mak, başvurmak, elvermek, aşermek..

Q Deyim Hâlindekiler

kan ağlamak, kazık kesilmek, suyuna git-mek...

Fiil (Fiilde Yapı)

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem görevinde farklı yapıda bir birleşik eylem kullanılmıştır?A) Çocuğun derdini bir türlü anlaya-

mamıştık.B) Bakkaldanikiekmeklesütalıverdi.C) Buaşkyüzyıllardıranlatılagelir.D) Onukarşımdagörüncebayılayaz-

dım.E) Oherzamanderdimedermanol-

muştur.

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik fiil yoktur?A) Kadınkorkudanöleyazdıazönce.B) Bensizebunukesinliklesöyleye-

mem.C) Bunuinankibendehissetmiştim.D) Bizimönerimizoylanarakreddedil-

di.E) Otobüs, tehlikeli virajlarda yavaş-

ladı.

9. Aşağıdakilerin hangisinde deyim biçiminde öbekleşmiş birleşik ey-lem, yüklem olarak kullanılmıştır?A) Ben sizinle tatile çıkmaktan vaz-

geçtim.B) Etliye sütlüye karışmadan bu iş

yerindeçalışıyor.C) Öküzaltındabuzağıaramayıbırak

artık.D) Senher zamandereyi görmeden

paçalarısıvarsın.E) Çenesi düşük insanlardan hiçbir

zamanhoşlanmadım.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem birleşik fiil değildir?A) Bitmez tükenmez sorunlarınla

benidebıktırdın.B) Babamı bu işe ancak sen ikna

edebilirsin.C) Konuşmalarındakibüyülüsözlerle

bizimestetti.D) Şimdiburadanevegidincekarnını

güzelcedoyuruver.E) Akşamsendenhaberalamayınca

sıkıntıdanöleyazdım.

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “olmak” sözcüğü, yardımcı eylem görevinde değildir?A) Sizigördüğümeinanançokmutlu

oldum.B) Sanıyorum cep telefonum sınıfta

kayboldu.C) Bizimköydebusıralarkirazlarda

olmuştur.D) Bu evi alırken kardeşim bize çok

destekoldu.E) Adamcağızın servise binmesine

hepimizyardımcıolduk.

12. Neredengelmişbudenizsizkente Buyaşlımartı Konmuşsaatkulesininüstüne Öylebirzamansızlıktanizliyorbeni Çağırsamhemençıkıpgelecek,biliyo-

rum Çok eski bir oyundan kılıksız bir ha-

bercigibi Bu dizelerde aşağıdakilerden han-

gisi yoktur?A) İsimdentüremişisimB) ÜnlüdaralmasıC) BirleşikfiilD) İsimdentüremişfiilE) Gövdedentüremişsözcük

36

TEST


1. E 2. D 3. C 4. E 5. A 6. D 7. E 8. A 9. E 10. A 11. B 12. B

BLOG Q İnternet ortamınnda oluşturulan, herke-sin istediği şeyleri istediği biçimde yaz-dığı, günlüğe benzeyen web sayfalarıdır.

Q Başta yazarın hayatından kesitler sundu-ğundan günlük özelliği taşırken günlükler-den çok değişik konuları işler.

Q Basılı edebiyat türlerinden biçim yönüyle ayrılır.

Q İçerik çok çeşitlidir.

Q “Kişisel blog, topluluk blogları, temasal blog, kurumsal bloglar” gibi çeşitleri var-dır.

Q Bloglar, 1990’ların sonbaharına doğru ortaya çıkmış, 1999’da “weblog” adını al-mıştır.

7. Aşağıdakilerden hangisi günlük tü-rünün özelliklerinden biri değildir?A) Doğrudananlatımyöntemikullanı-

lır.B) Yazarınyaşadığıherşeykonuola-

bilir.C) Günü gününe kaleme alınan anı

niteliğindedir.D) Romanveyaöykülerdeanlatımbi-

çimiolarakkullanılabilir.E) Günlük yazılarında, yaşanılanlar

anlatılırkenfotoğrafdakullanabilir.

8. Günlük, edebiyatımızda romanlardada bir anlatım tekniği olarak kullanıl-mıştır.ÖrneğinReşitNuriGüntekin’in“----” ve Yakup Kadri Karaosmanoğ-lu’nun“----” romanlarıgünlükbiçimin-dedüzenlenmiştir.

Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?A) Çalıkuşu - YabanB) Yaprak Dökümü - AnkaraC) Anadolu Notları - PanoramaD) Damga - Bir SürgünE) Çalıkuşu - Ergenekon

9. I. Bugün,herzamankindenfarklıvegüzelbirgüngeçirdim.

II. Pencerem bir tuvalin çerçevesigibivebanabutabloşimdisonba-harıanlatıyor.

III. Banaböyledavranmışolmasıara-mıza bir soğukluk girdiğinin gös-tergesigibi.

IV. Birazdan uyuyacağım ve yarını-mınbugünkügibi olmasını diliyo-rum.

V. Aradan yıllar geçmiş olmasınakarşınoüçsözcükaynısestonuy-laçınlıyorkulaklarımda.

Yukarıdaki numaralanmış cümleler-den hangisi bir günlükten alınmış olamaz?A) I B) II C) III D) IV E) V

10. Aşağıdaki yazarlardan hangisinin günlük türünde eseri vardır?A) İlhanBerkB) HaldunTanerC) YaşarKemalD) AhmetHaşimE) NecipFazılKısakürek

11. Çocukluğumolmadı benim.Çocuklu-ğu olmayanın gençliği de olmaz. Birşeysöyleyeyimmibensize?İhtiyarlığıdaolmuyorböylesinin.Hanigüzelbirihtiyarlık vardır; insan çocukluğundayaptıklarını, gençliğinde yaptıklarınıhatırlar, anlatır da gözlerinin içi par-lar.Benkendimdedeğil,başkalarındagördüm onu. Çocukluğu, gençliği ol-mamışkişininyaşlılığındabirtatsızlıkvar,yalnızölümüdüşünüyor,ölümdenkorkuyor,işteokadar.

Bu parça, öğretici metin türlerinden hangisine daha yakındır?A)Mektup B)GünlükC)Fıkra D)Biyografi E) Makale

12. I. Blog yazarı ile okuyucu arasın-daki iletişimi sağlayan bu özellik,tartışmaortamıolmasıveokuruntepkisinin görülmesi bakımındanönemlidir.(Bağlantı)

II. Yazılanmetninzamanagöreliste-lenmesiözelliğidir.(Blogarşivi)

III. Yazılanmetinleringerçekzamanlıolarakgörülmeözelliğidir,okurileetkileşimi güçlendirir. (Zaman gö-rünümü)

IV. Blog yazarlarının okurlarını diğerblogveyawebsayfalarınagönder-meözelliğidir.(Yorum)

V. Ensonyazılanmetninilköncegö-rülme özelliğidir. (Güncelleme veterskronolojiksıra)

Yukarıdaki numaralanmış cümle-lerdeki bilgi yanlışı ayraç içerisinde verilen kavramlardan hangi ikisi yer değiştirilirse giderilmiş olur?A) I ve II B) I ve IVC) II ve III D) III ve IV E) IV ve V

GÜNLÜK / BLOG38

TEST


1. B 2. C 3. E 4. D 5. E 6. B 7. C 8. D 9. D 10. E 11. C 12. A

Basit Fiil

Yapım eki almamış fiillerdir. Çekim eki alabilir.

Türemiş Fiil

Bir ya da daha çok yapım eki olarak türe-tilen fiillerdir.

Fiil Kipleri

Q Bildirme (Haber) Kipleri

dili geçmiş zaman kipi: -di

-miş’li geçmiş zaman kipi:-miş

şimdiki zaman kipi: -(i) yor

gelecek zaman kipi: -ecek

geniş zaman kipi: (i) r (olumsuzu: -z)

Q Dilek Kipleri

dilek şart kipi: -se

gereklilik kipi: -meli

emir kipi: Kip eki yoktur.

istek kipi:-a/-e

Kişi ekleri alarak çekimlenir.

7. Benböyledenizgörmedim Nekadarseniandım I Gittimnekadarbilemezsiniz II III netürkaranlık Baktımbiriyokokentlerde IV Hiçolmamışlargördüm V Bu dizelerdeki numaralanmış fiiller-

den hangisi yapısı bakımından öte-kilerden farklıdır?A) I B) II C) III D) IV E) V

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem, yapı bakımından diğerle-rinden farklıdır?A) Kardeşininsuçunukimseyesöyle-

yemedi.B) Benim içinşekerlideşekersizde

farketmez.C) Babamseninyaptıklarınıöğrenir-

semahvoluruz.D) Senyinesaçlarınıkestirmişsinga-

liba.E) Ziyaretinizeçokamaçokmemnun

oldum.

9. Aşağıdakilerden hangisinin yükle-mi “gereklilikkipininrivayeti” biçimin-dedir?A) Birressamıntablosuyazıylaanla-

tılamaz.B) Konuyuanlatışınıbirgörmeliydin.C) Yarınsabaherkendengitmelisin.D) Hazırladığımızprojeyibugünmut-

lakagörmeliymiş.E) Tümdirenişiminsanolarakkaybo-

lupgitmekiçindir.

10. Aşağıdakilerin hangisinin yükle-minde ek eylem yoktur?A) Biziatlatmakiçinnedümenlerçe-

viriyordu.B) Kardeşim de bitirme sınavlarına

girecekmiş.C) Herkes gibi onlar da önlem ala-

caktı.D) İştençıkıncasizinorayadauğra-

yacaktı.E) Zavallıcık kazayı ufak sıyrıklarla

atlatabilmiş.

11. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi haber (bildirme) kiplerinde biriyle çekimlenmemiştir?A) Türkler,Anadolu’ya11.yy.dagel-

miş.B) Sahildeki kahvelerden birine gir-

dim.C) Bengelinceyedeksınıftankimse

çıkmasın.D) Burayıgezipgörmekbirhaftamızı

alır.E) Busaatteburayakimsegelipgit-

mez.

12. Aşağıdaki dizelerin hangisinde çe-kimli eylem yoktur?A) Faydasıolmayanbahardan,yazdan

Yücedağbaşınınkışımakbuldür

B) Boşabağlanmamışbülbül,gülüne

Karkoysanközoluraşkınkülüne

C) Bütünsevgileriatıpiçimden

Varlığımıyalnızonaverdimben

D) Yeşilpencerendenbirgülatbana

Işıklarladolsunkalbiminiçi

E) Gümüşbirdumanlakapandıheryer

Yervegökbuakşamyayladumanı

GÜNLÜK / BLOG / FİİL (Karma)39

Documents

Tet 01 Türk D l ve Edeb yat *ñ5ñ EDEBñYATIN DñïE Bñ/ñM/E5 ...liderplus.com.tr/yayin/ornekdokuman/2019-2020/9.sinif/ypt/edebiyat.pdf · Tet Ünite 1 Türk D l ve Edeb yat 01