TEXNIKTEXNIKTEXNIK CHIZMACHILIKkutubxona.adu.uz/site/download?filename=79texnikchizmachilikpdf.… · o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGIO‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGIO‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGIO‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGIO‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

O‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZI

O‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTI

K.X.MADUMAROV,K.X.MADUMAROV,K.X.MADUMAROV,K.X.MADUMAROV,K.X.MADUMAROV, A.A.NORQULOVA.A.NORQULOVA.A.NORQULOVA.A.NORQULOVA.A.NORQULOV

TEXNIKTEXNIKTEXNIKTEXNIKTEXNIKCHIZMACHILIKCHIZMACHILIKCHIZMACHILIKCHIZMACHILIKCHIZMACHILIK

YIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VAYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VAYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VAYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VAYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VADETALLASHTIRISH UCHUNDETALLASHTIRISH UCHUNDETALLASHTIRISH UCHUNDETALLASHTIRISH UCHUNDETALLASHTIRISH UCHUN

CHIZMALAR ALBOMICHIZMALAR ALBOMICHIZMALAR ALBOMICHIZMALAR ALBOMICHIZMALAR ALBOMI

Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv-uslubiy qo‘llanma

ÒOSHKENT „O‘QITUVCHI“ 2004

www.ziyouz.com kutubxonasi

2

T a q r i z c h i l a r : N.Boyboboyev,N.Boyboboyev,N.Boyboboyev,N.Boyboboyev,N.Boyboboyev, To‘raqo‘rg‘on qishloq xo‘jalik kasb-hunar kollejidirektori, t.f.n., prof.,

R.Rustamov,R.Rustamov,R.Rustamov,R.Rustamov,R.Rustamov, NamPI mashinasozlik fakulteti dekani, t.f.n., dots.

Qo‘llanmada yig‘ish chizmalarini o‘qish va detallashtirishga oid topshiriqlarnibajarish hamda nazorat savollariga javob tayyorlash jarayonida konstruktorlikhujjatlari va ularni to‘ldirish, chizma chizish nazariy asoslari, aksonometrikproyeksiyalar, buyumning tasviri, rezbali detallar va ularning birikmalari,detallar eskizini va ish chizmasini tuzish kabi ma’lumotlar yoritilgan.

Qo‘llanma kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari uchun mo‘ljallangan bo‘lsa-da, undan oliy o‘quv yurtlari talabalari va ilmiy xodimlar ham foydalanishlarimumkin.

NNNNN 27010000002701000000270100000027010000002701000000 ————— 110110110110110353(04)353(04)353(04)353(04)353(04) ————— 20042004200420042004

Qat. buyurtma – 2004-y.Qat. buyurtma – 2004-y.Qat. buyurtma – 2004-y.Qat. buyurtma – 2004-y.Qat. buyurtma – 2004-y.

ISBN 5—645—04159—3 © „O‘qituvchi“ nashriyoti, 2004


3

Sanoatning aniq sohasi bo‘yicha mutaxassistayyorlashda o‘quvchining kelajakda ish olibborishiga to‘g‘ri keladigan texnik qurilmalarbo‘yicha grafik savodxon bo‘lishini hisobga olishkerak.

Shunday masalani qo‘yish aniq sohatexnikasi bo‘yicha chizma va sxemalarni rasmiy-lashtirishda qator standartlarni chuqur o‘r-ganishni talab etadi. Ushbu masalaning hayotiyzarurligi barcha mutaxassisliklar uchun grafikafanlarining o‘quv rejasi va qisqartirilgan o‘quvsoatlarida keltiriladi.

Albomdagi buyumlar chizmalari turli radioasbob-uskunalari va elektr apparaturalar,murakkab kuzatish va nazorat asboblari,boshqarish tizimlarida ishlatiladi. Ushbu chiz-malar albomi kasb-hunar kollejlari uchun tuzil-gan dastur asosida yozilgan.

Qo‘llanmada keltirilgan yig‘ma birliklarsanoatning dastgoh ishlab chiqarish, kemasoz-lik, avtomobilsozlik, samolyotsozlik va boshqasohalarida qo‘llaniladi.

Radiotexnika, hisoblash texnikasi, avtoma-tika, telemexanika va boshqa asbobsozlik sanoatisohalaridagi buyum va qurilmalar o‘ziga xos tuzi-lishga ega. Gabarit o‘lchamlari uncha kattabo‘lmagan bu buyumlarning detallari ko‘p sonlibo‘lib, murakkablik darajasi yuqori va har xilmateriallardan turli texnologik operatsiyalaryordamida (bosim bilan tekshirish, changlatish,egish va boshqa) tayyorlangan. Bundaydetallarning biriktirilishi mashinasozlikda qabulqilinganidan farq qiladi.

Radiotexnika va asbobsozlikda buyumnidetallashtirishda detallarni qirqimda, mayda vint-li prujinalarni ko‘ndalang qirqimda, bir o‘ramlichulg‘amni bo‘ylama qirqimda tasvirlashga to‘g‘rikeladi.

Albomdagi chizmalar murakkablik daraja-sining oshib borishi tartibida joylashtirilgan vaikkita guruhga bo‘lingan: birinchi guruh (01raqam) o‘rtacha murakkablikdagi chizmani,ikkinchi guruh (02 raqam) bir nechta kattamurakkablikdagi chizmalarni o‘z ichiga oladi.

Har bir yig‘ish chizmasiga oid topshiriqdaortogonal proyeksiyasini chizish hamda texnikrasm holida tasvirlash uchun detallar ko‘rsatilgan.

Topshiriqni bajarish uchun berilgan yig‘ishchizmasidan haqiqiy uzunligi ko‘rsatilgan kesmatanlanadi va masshtabi aniqlanadi. Albomdagichizmaning masshtabi quyidagi formula yorda-mida topiladi:

11

.L

LM

Bu yerda: L –yig‘ish chizmasidagi tanlangankesma uzunligi qiymati; L

1 – yig‘ish chizmasidagi

tanlangan kesmaning haqiqiy uzunligi.Berilgan yig‘ish chizmasidagi boshqa har

qanday tanlangan kesmaning haqiqiy uzunligiqiymati:

L2=M1 · L3

bo‘ladi.Bu yerda: L

3 – yig‘ish chizmasidagi boshqa har

qanday tanlangan kesma uzunligi qiymati.Detallashtirishda detal chizmasining massh-

tabi (masalan: M1: 2; M 1:5; M 2:1; M 2,5:1;M 4:1) tanlanadi va uning ortogonal proyeksiya-sini chizishdagi kesma uzunligi qiymati:

L4=M · L2

bo‘ladi.Kesmaning o‘rnida aylana yoki yoy radiuslaribo‘lishi mumkin.

Vint osti uyasi va parchinmix, vint osti par-malanish chuqurligi va boshqa o‘lchamlar GOSTtomonidan qo‘yilgan talab bo‘yicha olinadi.

KIRISH


4

2 ta

tesh

.

Poz

Be

lgila

nis

hi

Nom

lani

shi

Son

iM

ater

ial

Esl

atm

a

Yig

‘ma

birli

klar

Tavo

n

Zol

dir Det

alla

r

Rol

ik

O‘q

Vin

t

Sta

ndar

t buy

umla

r

Po

dsh

ipn

ik 8

20

0G

OS

T 6

87

4-7

5S

ha

yba

4 6

5 G

GO

ST

64

02

-70

Po

‘lat S

t3

Po

‘lat 4

5

Po

‘lat S

t3

O‘z

.B

aja

rdi

Lis

tH

ujja

tIm

zoS

an

a

Teks

hir.

Ro

lik

Lite

r.O

g‘ir

l.M

ass

ht.

Va

raq

1V

ara

qla

r1

GO

ST

Sh

ayb

a 4

GO

ST

10

45

0-6

8S

hp

lint

1,6

x16

GO

ST

39

7-6

6111111111 01

.01.

00.0

0 Y

CH

1 2 3 4 5 6 7 8 9


5

ROLIKROLIKROLIKROLIKROLIK

Roliklar maxsus shkaflarning ostki tayanchqismi sifatida ishlatiladi. Buyum, asosan, uchtaqismdan iborat: 1 –tovon, 2 –sharnir va 3 –rolik. Tovon taglikka payvandlangan. U St3markali po‘latdan tayyorlangan. Sharnir 2 o‘qva skobadan tashkil topgan. Ular tegishlicha 10va St3 markali po‘latdan yasalgan. Rolikningtovon bilan sharnirni birikishi shkafni xohlagantomonga siljitish imkonini beradi. Sharnir varolikning bir-biriga ishqalanadigan yuzalarigamaxsus moy surtilgan.

Rolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibi

Tagtovon taxtachaga dastaki elektr payvandyordamida payvandlab biriktiriladi. O‘q va skobaham payvandlanadi. Zoldirli podshipnik 6 shar-nir o‘qiga o‘tqaziladi va o‘q bilan birga tovontagligiga o‘rnatiladi. Sharnir tovon bilan vint 5hamda shaybalar 7, 8 yordamida biriktiriladi.

Vint uchi zoldirdagi o‘yiqqa erkin kirganiuchun zoldirning aylanishiga xalaqit bermaydi.Keyin polik 3 ckoba quloqchasiga kirgizib qo‘yi-ladi, o‘q 4 o‘rnatiladi va shplint 9 yordamidaqotirib qo‘yiladi.

SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar

1. Chizmada mahalliy qirqimlarni ko‘rsating. Ulardan qachon foydalaniladi?2. Qanday hollarda gorizontal, frontal va profil qirqimlardan kesuvchi tekisliklarning

joylashishi belgilanmaydi va qirqimning o‘ziga yozuvlar qo‘yilmaydi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Vint 5 nima uchun ishlatilishini, tushuntiring.5. Zoldirli podshipniklar qanday qilib shartli tasvirlanadi?6. Spetsifikatsiya nima uchun xizmat qiladi?7. Chizma ko‘rsatilgan payvand chokdagi shartli belgilanishning asl ma’nosini ayting.8. Rolikning o‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.9. Podshipnik 6 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajariladi?

10. Skobaning eskizini chizing.

TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq

Tagtovon, taxtacha, skoba va detallar 3, 5 ning chizmalarini, tagtovon-ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


6

Nom

lani

shi

So

ni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

Kor

pus

Qop

qoq

1 1

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

an

aB

ajar

diTe

kshi

r.

Saq

lagi

chtu

tkic

hi

01.0

2.00

.00

YC

H

Lit.

Og‘

irl.

Mas

sh

Va

raq

1V

araq

lar

1

1:1

Det

alla

r

301

.02.

00.0

3S

taka

n1

Po‘

lat S

t3

401

.02.

00.0

4P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5Gn

=6

,5t=

1.4

501

.02.

00.0

5B

irlas

htiru

vchi

yarim

muf

ta1

Po‘

lat S

t3

Sta

ndar

t buy

umla

r

6S

tift

1G

x3 G

OS

T3

12

8-7

02

Bel

gila

nish

iE

gish

chi

zig‘

i

Tok

uzat

kich

ning

yoy

ilmas

i

Vtu

lka

Vtu

lka

Qot

ishm

ali q

istir

ma

Tok

uzat

kich

Kon

takt

ta te

sh.

Poz

01.0

2.01

.00Y

B01

.02.

02.0

0YB

1

2


7

SAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICH TUTKICHITUTKICHITUTKICHITUTKICHITUTKICHI

Saqlagich o‘zgaruvchan tok tarmog‘ida elek-trotexnik apparaturani qisqa tutashishdan saq-lash uchun ishlatiladi.

Korpus 1 –armaturalangan plastmassabuyum. Vtulka, tok uzatkich va kontakt korpusarmaturasini tashkil etuvchilardir. Ular LB 8markali latundan tayyorlangan. Qopqoq 2plastmassadan tayyorlanib, unga vtulka zich o‘r-natiladi.

Prujina 4 ta’sirida stakan 3 bosiladi, suyuq-lanuvchan qo‘yma doim kontaktga tegib turadi.Kontaktga tok uzatuvchi sim payvandlangan, tokuzatkichdan esa kuchlanish tushiriladi. Suyuqla-

nuvchan qo‘ymani almashtirish uchun qopqoq2 ni burab chiqarish va qo‘ymani almashtirishkerak.

Tutkichni yig‘ish tartibiTutkichni yig‘ish tartibiTutkichni yig‘ish tartibiTutkichni yig‘ish tartibiTutkichni yig‘ish tartibi

Korpus vtulka, tokuzatkich va kontaktnipress-qolipga plastmassani bosib tayyorlanadi.Tok uzatkich oldindan vtulkaga kavsharlanadi.Press-qolipda tayyorlangan qopqoq 2 ichigastakan 3 va prujina kirgiziladi. Korpus 1 ichigabirlashtiruvchi yarim mufta 5 qo‘yiladi. Keyinparmalab teshiklar ochiladi, unga shtiftlarzichlab kirgiziladi.

Tutkichga suyuqlanuvchan qo‘yma o‘rnatiladiva qopqoq 2 burab mahkamlanadi.


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Detal 1 qanday sirtlardan tashkil topgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Vint 5 dagi yo‘niq va raxni ko‘rsating.5. Detal 3 ning vazifasi nimalardan iborat?6. Chizmadagi mahalliy qirqimni ko‘rsating.7. Qopqoqdagi chiqiqlar qirqimda nima uchun shtrixlanmagan?8. Birlashtirish o‘lchamlarini o‘qing.9. Qopqoq 2 ning eskizini bajaring.


Qopqoq 2 va korpus 1 ning yig‘ish chizmalari, nostandart detallarningchizmalari va korpus 1 ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


8

2 ta

tesh

.

Bel

gila

nish

iP

ozN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

101

.03.

01.0

0YB

Yug

urda

k

Det

alla

r2

01.0

3.00

.02

Aso

s1

Po‘

lat S

t2

301

.03.

00.0

3X

omut

1P

o‘la

t St0

401

.03.

00.0

4V

int

1P

o‘la

t St0

501

.03.

00.0

5Iz

olat

or2

Teks

tolit

601

.03.

00.0

6V

tulk

a1

Kum

ush

BrO

S 4

-37

01.0

3.00

.07

1Q

otis

hm

aD

16

Vtu

lka

801

.03.

00.0

81

Sop

olV

tulk

a

Sta

ndar

t buy

umla

r

9V

int

2M

4x2

0 G

OS

T1

49

1-7

24

10S

ha

yba

4 6

5G

GO

ST

64

02

-70

4

11S

ha

yba

4 G

OS

T1

04

50

-68

2

Mat

eria

llar

12S

im P

EV

KM

0,4

GO

ST

85

98

-69

1m

01.0

3.00

.00Y

CH

Reo

stat

Lite

r.O

g‘irl

Mas

sh

Var

aq 1

Var

aqla

r 1

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

an

aB

ajar

diTe

kshi

r.


9

REOSTATREOSTATREOSTATREOSTATREOSTAT

Reostat kuchlanishni o‘zgartiradigan asbobshkalalarini yoritish zanjirida ishlatiladi.

Vint 4 buralganda vtulka 6 o‘ngga yoki chapgavint bo‘ylab siljiydi. Vtulka 6 ga St 60 G markaliprujina po‘latidan tayyorlangan yugurdak 1 kiy-dirilgan. Yugurdakning uchlarida reostat spiraligatiralgan ikkita kontakt bor. Kontaktlar 68 markalilatundan yasalgan.

Spiral bo‘ylab kontaktlar siljiganda sim 12dagi zanjirda kuchlanish o‘zgaradi. Xomutlar 3ning rezbali teshiklariga vintlar yordamida klem-malari biriktiriladi.

Reostatni yig‘ish tartibiReostatni yig‘ish tartibiReostatni yig‘ish tartibiReostatni yig‘ish tartibiReostatni yig‘ish tartibi

Vint 4 ga izolator 5 va vtulka 6 kiygiziladi. Vint4 ning o‘ng tomoniga shayba 11 va ikkinchitomoniga izolator 5 kiydiriladi, keyin vint uchiyumaloqlanadi. Yugurdak 1 ga kontaktlar mah-kamlanadi va vtulka 6 ga kiydiriladi. Sterjen 7 sopolnaycha 8 ga BF-4 GOST 12172-74 yelimi bilanyelimlanadi. Keyin sim 12 dan spiral o‘raladi,spiral uchlari xomut 3 larga (POS 40 GOST21931-76 bo‘yicha) kavsharlanadi. Xomutlarnaycha atrofini qisib turadi va uchlari kavshar-lanadi. Naycha 8 lar asos 2 ga vintlar 9 va prujinalishaybalar 10 yordamida mahkamlanadi.


1. Berilgan chizmadagi har bir tasvirni GOST 2.305-68 bo‘yicha ko‘rsating.2. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmaydigan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Tok o‘tkazuvchi tizim detallarini ko‘rsating.5. Chizmadan shartli tasvirlangan kavsharlashni ko‘rsating.6. Spetsifikatsiyadagi shartli belgilangan vint 9 ning asl ma’nosini ochib bering.7. Detal 8 dagi faskani ko‘rsating.8. Yelimlab biriktirilgan detallarni ko‘rsating.9. Reostatning tashqi o‘lchamlarini o‘qing.

10. Detal 3 ning eskizini bajaring.


Detallar 2, 4 – 6 va 8 ning chizmalari, asos 2 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


10

ta te

sh.

B

A

A-A

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

101

.04.

01.0

0YB

Kirg

izm

a1

Det

alla

r

201

.04.

00.0

2K

orpu

s1

Latu

n L6

8

301

.04.

00.0

3Iz

olat

or1

Pla

stm

assa

401

.04.

00.0

4Q

opqo

q1

Pla

stm

assa

01.0

4.00

.00Y

CH

Lit.

Og‘

irlM

asht

O‘tk

azuv

chi

Va

raq

1V

ara

qla

r 1

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

an

a

Baj

ardi

Teks

hir.

V-V

B-B

B

AV

V


11

O‘TKAZUVCHIO‘TKAZUVCHIO‘TKAZUVCHIO‘TKAZUVCHIO‘TKAZUVCHI

O‘tkazuvchi turli radiotexnik apparatlardashtepselni tez ulash va uzish uchun ishlatiladi.U korpus 2, qo‘yma 1, izolator 3, qopqoq 4dan iborat. Qo‘yma 1 ikkita metall detaldan tash-kil topgan: tashqi tomondan vtulka, ichka-risidan uya, ular plastmassa bilan qotirib mah-kamlangan. Vtulka va uya L68 markali latundanyasalgan.

Shtepselni ulash uchun qopqoq 4 bo‘sha-tiladi va uyaga shtepsel qo‘yiladi. Uyada ikkita o‘yiq

bo‘lib, uni qisish orqali, uya bilan shtepsel ora-sida yaxshi kontakt hosil qilinadi. Uyaning chapuchiga tok manbayidan keladigan sim kavshar-langan. O‘tkazuvchi asbob panelga to‘rtta M12vinti vositasida mahkamlangan.

O‘tkazuvchini yig‘ish tartibiO‘tkazuvchini yig‘ish tartibiO‘tkazuvchini yig‘ish tartibiO‘tkazuvchini yig‘ish tartibiO‘tkazuvchini yig‘ish tartibi

Press-qolipda tayyorlangan qo‘yma ko‘rpus2 ga bosib o‘rnatiladi. Keyin korpusga izolator 3bosib o‘rnatiladi va korpusga qopqoq 4 burabmahkamlanadi.


1. Chizmada ko‘rsatilgan qirqimlarning nomlarini ayting.2. Uyaning o‘rta qismidagi ingichka chiziqli diagonallar nimani bildiradi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Kesuvchi A –A tekislik qaysi detallarni kesadi?5. O‘tkazuvchining birlashtirish o‘lchamlarini ko‘rsating.6. M16X1 rezbasini shartli belgilashning asl ma’nosini tushuntiring.7. Qaysi plastmassa detal armaturalangan. Plastmassaga armaturalarni mahkamlashning

qanday afzalligi bor?8. GOST 2.109-73 bo‘yicha tartib raqam vaziyatlari qanday joylashtiriladi?9. Qaysi detallar tok o‘tkazuvchi hisoblanadi?

10. Detal 2 ning eskizi bajarilsin.


Qo‘ymaning yig‘ish chizmasi va hamma nostandart detallarning chiz-malarini chizing.

?????

!!!!!


12

A

A–

A

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

101

.05.

01.0

0YB

Taqa

1

Det

alla

r

201

.05.

00.0

2O

‘zak

1La

tun

L63

301

.05.

00.0

3Q

aydl

agic

h1

Pla

stm

assa

401

.05.

00.0

4Q

alpo

qcha

1P

olat

St3

501

.05.

00.0

5B

argc

ha1

Latu

n L6

5

Sta

ndar

t buy

umla

r

6G

ayka

M5

GO

ST

59

27

-70

2

7G

ayka

M5

ON

893.

012

2 01.0

5.00

.00

YC

H

Kon

takt

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

aja

rdi

Teks

hir.

Egi

shch

izig

‘i

Poz

. 5 y

oyilg

an

B–

Bpo

z.

A

BB


13

KONTAKTKONTAKTKONTAKTKONTAKTKONTAKT

Kontakt har xil radioelektrik asboblardakuchlanishni olib kelish va olish uchun ishlati-ladi. Tarkibiy qismlari uchlik 1, o‘zak 2, qotiribqo‘ygich 3, qalpoqcha 4, bargcha 5, gaykalar6 va 7 dan iborat. Uchlik 1 plastmassadantayyorlangan, rezbali vtulka esa unga armatu-ralangan. Vtulka L68 markali latundan tayyor-langan.

Kontakt asbob taxtasiga qotirib qo‘ygich 3va qalpoqcha 4 bilan mahkamlanadi. Bargcha 5ga o‘tkazuvchi kavsharlanadi. Simning ikkinchiuchi, o‘zakdagi ∅ 2 mm li teshikka o‘rnatilib,

uchlik vtulkasi bilan qisib qo‘yiladi. Kuchlanishniolish uchun sterjen uchidagi teshikka shtepselo‘rnatilgan.

Kontaktni yig‘ish tartibiKontaktni yig‘ish tartibiKontaktni yig‘ish tartibiKontaktni yig‘ish tartibiKontaktni yig‘ish tartibiUchlik 1 plastmassani vtulkaga press-qolipda

zichlash yo‘li bilan tayyorlanadi.O‘zak 2 ga gayka 7 oxirigacha burab

kirgiziladi, unga qotirib qo‘ygich 3 kiygiziladi.Qotirib qo‘ygichning boshqa tomoni panelningovalsimon teshigiga o‘rnatiladi, bu kontaktni o‘zo‘qi atrofida buralishiga imkon bermaydi. Tax-tachaning orqa tomonida o‘zak 2 ga qalpoqcha 4kiygiziladi, u gayka 6 ga qisib qo‘yiladi. Ikkinchigayka 6 bilan bargcha 5 o‘zak 2 ga mahkamlanadi.


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Qanday hollarda yarim ko‘rinish bilan yarim qirqimni bir tasvirda berishga ruxsat

etiladi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Detal 3 qanday sirtlardan tashkil topgan?5. Chizmada kesim bormi?6. Chegara detallar tasviri qanday bajariladi?7. Tok o‘tkazuvchi tizim detallarini ko‘rsating.8. M8 rezba shartli belgisini yoyib o‘qing.9. Moslamadagi armaturalangan detalni ko‘rsating. Armatura bilan plastmassaning birikish

mustahkamligini izohlang.10. Qotirib qo‘ygich 3 eskizini bajaring.


Uchlik 1 ning yig‘ish chizmasi, nostandart detallarning chizmalari vauchlik 1 ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


14

A k

o‘rin

ish

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

1S

tato

r1

Det

alla

r

201

.06.

00.0

2R

otor

1

301

.06.

00.0

3Tu

tash

tirgi

ch1

401

.06.

00.0

4Y

uqor

ipl

astin

a1

Kum

ush

Sp9

99

501

.06.

00.0

5V

tulk

a1

Latu

n L6

8

01.0

6.00

.00

YC

H

Sop

olko

nden

sato

r

Lite

rO

g‘irl

Mas

sht

Var

aq1

Var

aqla

r1

01.0

6.00

.01

Sop

ol

Sop

ol

Latu

n L6

3

601

.06.

00.0

6G

ayka

1La

tun

L68

701

.06.

00.0

7P

rujin

a1

La

tun

LM

s J

55

-3-1

801

.06.

00.0

8P

last

ina

1K

um

ush

Sr9

99

901

.06.

00.0

9K

onta

kt1

Latu

n L6

8

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

a

Ba

jard

i

Teks

hir.

A


15

SOPOLSOPOLSOPOLSOPOLSOPOL KONDENSATORKONDENSATORKONDENSATORKONDENSATORKONDENSATOR

Yarim o‘zgaruvchan 2-25/150 sig‘imli sopolkondensator radiotexnik sxemalarda, masalan,tranzistorli priyomniklarda sig‘imni 20 dan 150pF gacha o‘zgartirishda ishlatiladi. Boshlang‘ichsig‘imi, kondensator plastinkalarining biriboshqasining ustida joylashganda, 2 dan 25 pFgacha tebranadi.

Soat strelkasi bo‘ylab yoki soat strelkasigaqarama-qarshi yo‘nalishda rotor 2 ni burib pri-yomnik yoki asbob kerakli chastotaga sozlanadi.Rotorning statorga tekis yotishi shakldor yassiprujina 7 orqali amalga oshiriladi. Yuqoridagiplastinka 4 prujina 7 bilan tutashtirgich 3 orqali

biriktirilgan. Plastina 8 ga kontakt 9 kavshar-langan. Bitta sim massa, ikkinchisi esa kontakt 9hisoblanadi.

Kondensatorni yig‘ish tartibiKondensatorni yig‘ish tartibiKondensatorni yig‘ish tartibiKondensatorni yig‘ish tartibiKondensatorni yig‘ish tartibi

Rotor va statorga kumush plastinalar 4 va 8yelimlab yopishtiriladi (BF-2 yelimi, GOST 12172-74). Plastina 8 ga kontakt 9 kavsharlanadi.Stator 1 ning ostki qismiga vtulka 5, ustki qismigaesa rotor va prujina 7 o‘rnatiladi. Vtulka 5 ga gayka6 burab mahkamlanadi. Yuqoridagi plastinka 4va prujina 7 ga tutashtirgich 3 kavsharlanadi.Kavsharlash uchun POS 40 GOST 21931-76kavsharidan foydalanadi.


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Kondensatorning gabarit o‘lchamlarini chizmadan o‘qing?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini aniqlang.4. Tizimdagi tok o‘tkazuvchi detallarni nomlang?5. Bosh ko‘rinishda nima uchun qirqim belgilanmagan?6. Nima uchun stator 1 va rotor 2 katakcha qilib shtrixlangan?7. Qaysi detallar o‘zaro kavsharlab biriktirilgan?8. Qaysi detallar o‘zaro yelimlab yopishtirilgan?9. M5 ½ 0,5 rezbani shartli belgilanishining asl ma’nosini yoriting.

10. Detal 1 ning eskizini chizing.


1, 2, 5, 6 va 7 detallarning chizmalarini, vtulka 5 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


16

A

A k

o‘rin

ish

B-B

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Det

alla

r01

.07.

00.0

1S

koba

11

Po‘

lat 1

5x13

01.0

7.00

.13

Sht

utse

r1

Po‘

lat 1

0

01.0

7.00

.02

Kol

onka

22

Po‘

lat 4

5S

tand

art

buyu

mla

r

01.0

7.00

.03

Pru

jina

23

Po‘

lat 6

5GD

=1

n=

6t=

314

Vin

t 2M

13x1

4 G

OS

T 1

7475

-72

16

01.0

7.00

.04

Qis

qich

14

Po‘

lat 1

5x15

Vin

t2M

5x1

6G

OS

T1

74

75

-72

2

01.0

7.00

.05

Aso

s1

5P

o‘la

t 15x

01.0

7.00

.00

YC

H01

.07.

00.0

6Ita

ruvc

hi1

6P

o‘la

t 45

01.0

7.00

.07

Pru

jina

17

Po‘

lat 6

5GD

=2

n=

5t=

6O

‘z.

Lis

tH

ujja

tIm

zoS

an

aB

aja

rdi

Teks

hir.

Ant

enna

ning

kiri

sh u

chin

ika

librla

sh u

chun

mos

lam

a

Lite

rO

g‘irl

Mas

sh

Var

aq1

Var

aqla

r1

01.0

7.00

.08

Por

shen

18

Po‘

lat 4

501

.07.

00.0

9S

ilind

r1

9P

o‘la

t 40

01.0

7.00

.10

Qis

tirgi

ch1

10P

ress

hpan

01.0

7.00

.11

Qop

qoq

111

Po‘

lat 2

001

.07.

00.1

2Q

istir

gich

112

Po‘

lat 1

0


17

ANTENNANINGANTENNANINGANTENNANINGANTENNANINGANTENNANING KIRISHKIRISHKIRISHKIRISHKIRISH UCHINIUCHINIUCHINIUCHINIUCHINIKALIBRLASH UCHUN MOSLAMAKALIBRLASH UCHUN MOSLAMAKALIBRLASH UCHUN MOSLAMAKALIBRLASH UCHUN MOSLAMAKALIBRLASH UCHUN MOSLAMA

„Okean 205“ radiopriyomnigi antennasiningkirish uchini kalibrlash pnevmatik moslamayordamida amalga oshiriladi.

Bu moslama quyidagicha ishlaydi. Qisilganhavo 0,4 MPa (4 kgs/sm2) bosim ostida shtu-tser 13 orqali taqsimlash klapanidan silindrgauzatiladi. Natijada tutkich 6 li porshen 8yo‘naltirish kolonkasi 2 bo‘ylab qisqich 4 nisuradi, qisqich 4 kalibrlanayotgan detalniqisadi. Siqilgan havo keladigan jo‘mrak yopiq-ligida prujinalar 3 va 7 porshen va siqqichnidastlabki holatiga qaytaradi. Silindrga kirgan

siqilgan havo asos 5 ning chiqarish teshigiorqali chiqadi.

Moslamani yig‘ish tartibiMoslamani yig‘ish tartibiMoslamani yig‘ish tartibiMoslamani yig‘ish tartibiMoslamani yig‘ish tartibi

Asos 5 ga silindr 9 vintlar 14 yordamidabiriktiriladi. Silindrga prujina va porshen kiydiri-ladi. Keyin silindrga qistirma 10 va qopqoq 11o‘rnatilib, vint 14 bilan qotiriladi. Qopqoqqaqistirma 12 kiydirilgan shtutser 13 burab kiri-tiladi.

Asos 5 ning markaziy teshigiga turtkich 6o‘rnatiladi. Skoba 1 ga prujina 3 va qisqich 4kiydirilgan kolonka 2 bosib o‘rnatiladi. Yig‘ilgandetallar to‘plami vintlar 15 yordamida asosgabiriktiriladi.


1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Kesim deb nimaga aytiladi? Chizmada kesim bormi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qanday detallar qirqimda shtrixlanmaydi? Chizmadan shunday detallarni ko‘rsating.5. Asos 5 dagi teshikning vazifasi nimadan iborat?6. Chegaradagi detallar qanday tasvirlanadi?7. Skoba 1 da nechta ochiq teshik bor?8. Prujinaning ish chizmasida qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?9. Prujina 7 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?



Detallar 1, 4, 5, 8, 9 va 13 ning chizmalarini, shtutser 13 ningtexnik rasmini chizing.

?????

!!!!!

2 – Chizmachilik


18

chap

.

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

101

.08.

01.0

0YB

Kla

pan

1

Det

alla

r

301

.08.

00.0

3S

hayb

a1

Fto

ropl

ast

401

.08.

00.0

4Q

opqo

q1

Po‘

lat D

1

501

.08.

00.0

5U

stki

pla

nka

1P

olat

AD

1

601

.08.

00.0

6K

orpu

s1

Fto

ropl

ast

01.0

8.00

.00Y

CH

Gaz

kla

pani

Lite

r.O

g‘irl

Mas

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

Sa

na

Ba

jard

Teks

hir

201

.08.

00.0

2K

alla

k1

Pol

at D

1

701

.08.

00.0

7O

stki

pla

nka

1P

o‘la

t AD

1

Sta

ndar

t buy

umla

r

8B

olt.

M5

x32

GO

ST

78

05

-70

4

9S

ha

yba

8 G

OS

T1

04

50

-68

4

D k

o‘rin

ish

A–

AD

B–

B

A

BB

A


19

GAZ KLAPANIGAZ KLAPANIGAZ KLAPANIGAZ KLAPANIGAZ KLAPANI

Klapan gaz moslamalarida (skafandrlarda)termodiffuzion jarayonlarni o‘tkazishda kameragagaz uzatish uchun xizmat qiladi.

Qurilma korpus 6, klapan 1, kallak 2, qopqoq4 va boshqa biriktiruvchi va mahkamlovchidetallardan tashkil topgan. Klapan 1 L63 markalilatundan ishlangan shtok bilan birga rezinadanquyib tayyorlangan. Kallak 2 ning aylanishinatijasida klapan rezinasi deformatsiyalanibkorpusdagi o‘tish teshigini ochadi yoki yopadi,natijada o‘tuvchi gaz miqdori rostlanadi.

Klapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibi

Klapan 1 rezina press-qolipni rezina bilan,shtokni qo‘shib, to‘ldirib tayyorlanadi. Kallak2 qopqoq 4 bilan yumaloqlab biriktiriladi.Bunda qopqoq tubi kallakdagi shaybalar 3 va9 orasida qolishi, kallakning o‘zi bemalol ayla-nishi kerak. Keyin klapan shtogi kallak 2 gaburab kiygiziladi.

Klapan qopqoq bilan birgalikda korpus 6 gaqo‘yiladi. Qopqoq ustidan planka 5, korpustagidan planka 7 qoplanib, bolt 8 lar orqalitortib mahkamlanadi.


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. B – B tasvir qirqimni ko‘rsatyaptimi yoki kesimnimi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Rezba M 12 ½ 1,5 ning shartli belgilanishini o‘qing.5. Qaysi detallarda taram chiziqlar qilingan, taram chiziqlar ish chizmalarda qanday

belgilanadi?6. Qurilmadagi o‘rnatish o‘lchamlarini ko‘rsating?7. Qurilmadagi armaturalangan detalni ko‘rsating. Detaldagi armaturani mahkamlashdagi

mustahkamlik nimaga asoslangan?8. Detal 5 da nechta rezbali teshik bor?9. Spetsifikatsiyadagi bolt 8 ning shartli belgilanishi ma’nosini tushuntiring.



Klapan 1 va nostandart detallarning chizmalarini, qopqoq 4 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


20

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

101

.09.

01.0

0YB

Taqa

1

Det

alla

r

2A

sos

1

301

.09.

00.0

3Q

opqo

q1

Po‘

lat 1

0

401

.09.

00.0

4H

alqa

2P

o‘la

t 20

501

.09.

00.0

5B

arab

an1

Sh

ayb

a 4

GO

ST

10

45

0-6

81 1

01.0

9.00

.00Y

CH

Mar

kazd

anqo

chm

aro

stla

gich

Lite

rO

g‘irl

Mas

sh

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

aja

rdi

01.0

9.02

.00Y

B

Po‘

lat 4

0

601

.09.

00.0

6H

alqa

8P

o‘la

t 20

D=

8n

=1

4

701

.09.

00.0

7P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5G8

01.0

9.00

.08

Val

ik-s

hest

erny

a1

Po‘

lat 4

5M

=0,

8z=

6

901

.09.

00.0

9V

tulk

a1

Br

AJ9

-4

1001

.09.

00.1

0M

axsu

s sh

ayba

1P

o‘la

t 10

1101

.09.

00.1

1K

olod

ka1

Latu

n L6

3

12 13S

hplin

t 1x

14 G

OS

T39

7-66

Teks

hir

.

Qis

ilsin

Yum

aloq

lans

in,

ta n

uqta

sida

n ke

rinla

nsin

Qop

qoq

poz.

3 k

o‘rs

atilm

agan

A k

o‘rin

ish

Poz

. 5


21

MARKAZDAN QOCHMAMARKAZDAN QOCHMAMARKAZDAN QOCHMAMARKAZDAN QOCHMAMARKAZDAN QOCHMAROSTLAGICHROSTLAGICHROSTLAGICHROSTLAGICHROSTLAGICH

Rostlagich perforatorda yig‘ma birlik vaelektron hisoblash mashinasi kartasida ma’lu-motlarni yig‘ish qurilmasida nazorat qilgichbo‘lib, ko‘rsatilgan moslamalar karetasiningravon yurishini ta’minlash uchun xizmat qiladi.

Rostlagich korpus 1, qopqoq 3, valik-shesternya 8, vtulka 9, asos 2, asos o‘qlariga ravono‘rnatilgan kolodka 11, halqalar 4 va 6 , baraban5, prujina 7 va boshqa detallardan iborat. Asos 2vtulkada ravon aylanadi. Asos markasi 20 bo‘lganpo‘latdan tayyorlangan flanes va ikkita o‘qdaniborat. Korpus 1 markasi St3 po‘latdan tayyor-langan kosa va kronshteyndan iborat, ular o‘zaro3½8 (GOST 10299-68) parchinmixlar bilanbiriktirilgan. Harakat karetka reykasidan valik-shesternya 8 ga o‘tadi, u esa baraban 5 ni prujina7 bilan birgalikda aylantiradi. Prujina tortilib asos

2 va kolodka 11 ni aylantiradi. Agar karetka tezligikattalashsa, markazdan qochma kuchlar ta’siridakolodka korpus kosasi tomonga og‘adi va butunuzatmani to‘xtatadi. Valikning aylanish tezligikichiklashishi bilan ishqalanish kamayadi yokiyo‘qoladi.

Rostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibi

Kosa va kronshteyn parchinmixlar bilanbiriktiriladi. Asosdagi flanesga o‘rnatilgan o‘quchlarini pachoqlab biriktiriladi. Vtulka 9 kor-pusga yumaloqlab va kernlab biriktiriladi. Keyinasos 2 vtulka 9 ga, asosga esa prujina 7 kiydiriladi.Asos 2 o‘qiga navbat bilan halqalar 6 va kolod-kalar 11 kiydiriladi. Baraban 5 prujina ichigaburab kiritiladi. Vtulka 9 va baraban 5 ichiga valik-shesternya 8 kiritilib, unga shaybalar 10 va 12kiydiriladi va valik shplint 13 bilan mahkam-lanadi. Qopqoq 3 korpusga kiydiriladi va qisibqo‘yiladi.


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim ko‘rsatilgan?2. Nima uchun parchinmix, o‘q va valik-shesternya 8 bosh ko‘rinishda shtrixlanmasdan

bajarilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Parchinmix yordamida va pachoqlab biriktirilgan detallarni ko‘rsating.5. Kronshteynning nechta teshigi bor?6. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Prujina 7 ning vazifasi nimadan iborat?8. GOST 2.402-68 da tishli g‘ildiraklarni tasvirlashda qanday shartlilik qabul qilingan?9. Prujina 7 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak.



1(ning yig‘ish chizmasini, asos 2, detallar 5, 8(va 11 ningchizmalarini, korpus(kosasi

?????

!!!!!


22

A–A

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.10.

00.0

11

Det

alla

r

Sht

utse

rQ

otis

hma

D16

201

.10.

00.0

21

Kor

pus

Qot

ishm

a D

16

301

.10.

00.0

31

Qis

tirm

aR

ezin

a m

ato

401

.10.

00.0

41

Ega

rQ

otis

hma

D16

501

.10.

00.0

51

Liko

pcha

Qot

ishm

a D

16

601

.10.

00.0

61

Kla

pan

Po‘

lat 4

5

701

.10.

00.0

71

Pru

jina

Po

‘lat 6

5G

D=

4 n=

3t=

88

01.1

0.00

.08

1Li

kopc

haQ

otis

hma

D16

Sta

ndar

t buy

umla

r

9V

int

4M4x

8 G

OS

T1

74

73

-72

6

101 01

.05.

00.0

0YC

H

Ha

vo k

lap

an

i

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

aja

rdi

Teks

hir.

Ga

yka

M1

0 G

OS

T5

92

7-7

0

11S

ha

yba

10

GO

ST

113

71

-68

1

B–B

ta t

esh.

A

BA

Sp.

Sp.

B


23

HAVO KLAPANIHAVO KLAPANIHAVO KLAPANIHAVO KLAPANIHAVO KLAPANI

Havo klapani uchish apparatlarining pnev-matik sxemalarida ishlatiladi.

Klapan qurilmaning pnevmosistemasiichiga tarelkasi 8 ni pastga qilib o‘rnatiladi,korpus 2 ning tortuvchi flanetsi bilan qurilmaflanetsi mahkamlanadi va 8 ta bolt yordamidaqotiriladi. Gayka 10 yordamida klapan belgi-langan bosimga sozlanadi. Prujina 7 ikkita tarelka5 va 8 yordamida qotirib qo‘yiladi. Bosim ortishibilan klapan 6 ochiladi, natijada havo egar 4

bilan klapan 6 orasidagi tirqish orqali korpus2 ga kiradi va shtutser 1 orqali olib ketuvchitizimga o‘tadi.


Egar 4 korpus 2 ga oltita vint 9 vositasidamahkamlanadi. Egar 4 ga chap tomondantarelka 5 kiydiriladi, keyin prujina 7 qo‘yilibtarelka 8 o‘rnatiladi. Klapan 6 qo‘yilib tagigashayba 11 qo‘yilgan gayka 10 yordamida tortibqotiriladi. Keyin korpus 2 ga qistirma 3 kiydiriladiva shtutser 1 burab kirgiziladi.


1. Detal 2 qanday sirtlarni tashkil qiladi?2. B – B tasvir nimani bildiradi: qirqimnimi yoki kesimnimi?3. Detal 4 da nechta ochiq teshik bor?4. Nega bosh ko‘rinishda detallar 6,9,10 va 11 qirqib ko‘rsatilmagan?5. Detal 2 dagi yo‘niq va faskani ko‘rsating.6. Chizmalarda qanday hollarda yarim ko‘rinishni yarim qirqim bilan birgalikda ko‘rsatish

mumkin?7. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.8. A – A qirqimning zarurligini asoslang.9. Po‘lat 45 shartli belgilanishining ma’nosini tushuntiring.



Detallar 1, 2, 4, 5, 6 va 8 ning chizmalarini, egar 4 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


24

Sta

ndar

t buy

umla

r

9V

int

2M4x

8 G

OS

T1

74

73

-72

10G

ayka

M12

GO

ST

5916

-70

01.1

1.00

.00

YC

H

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

2A

jratg

ich

1

Det

alla

r

301

.11.

00.0

3G

‘ilof

1Q

otis

hma

D16

401

.11.

00.0

4Q

arsh

ilik

1K

eram

ika

501

.11.

00.0

5C

hap

kont

akt

1La

tun

L63

601

.11.

00.0

6G

ayka

1

01.1

1.02

.00Y

B1

Qop

qoq

101

.11.

01.0

0YB

Qot

ishm

a D

16

701

.11.

00.0

7S

hayb

a1

Ebo

nit

801

.11.

00.0

8O

‘ng

kont

akt

1La

tun

L68

3

11

1

12

Gay

ka M

16x1

GO

ST

1187

1-73

1 1S

hayb

a 6

GO

ST

1045

0-68

Yut

gich

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

a

Baj

ardi

Teks

hir.

B k

o‘rin

ish

poz.

5

D k

o‘rin

ish

poz.

8

E k

o‘rin

ish

F k

o‘rin

ish

EA B

D

F

A–A

A


25

YUTGICHYUTGICHYUTGICHYUTGICHYUTGICH

Yutgich (poglotitel) elektr zanjirlarida ish-latiladi va quvvati yuqori chastotali impuls-larining quvvatini olish uchun mo‘ljallangan.Qurilma ikkita yig‘ma birlikka ega: qopqoq 1, ungauchta plastinka (2½8 GOST 10300-68) parchin-lab biriktirilgan va ajratgich 2, u vtulka va shtir-dan tashkil topgan, ular ajralmaydigan qilibplastmassa bilan biriktirilgan. Vtulka D 16 markalialuminiy qotishmasidan, shtir esa L63 latunidantayyorlangan. Qopqoq va plastinalar St 3 markalipo‘latdan tayyorlangan.

Shtir va chap kontakt 5 orqali olinayotgantok qarshilik 4 ga keladi. O‘ng kontakt 8 g‘ilof 3ga ulangan. Tok qarshilikdan o‘tib, o‘ng kontakt

orqali massaga keladi. Izolatsiyaning ishonchliligiplastmassa izolatsiya qatlam ajratgichi 2 va shayba7 orqali ta’minlanadi.

Yutgichni yig‘ish tartibiYutgichni yig‘ish tartibiYutgichni yig‘ish tartibiYutgichni yig‘ish tartibiYutgichni yig‘ish tartibi

Qopqoq 1 ga uchta plastina mahkamlanadi.Ajratgich press-qolipda tayyorlanadi. Keyinajratgichning vtulkasiga biriktiruvchi gayka kiy-diriladi va vtulka qopqoq 1 ga gayka 10 bilanmahkamlanadi. Shtirning rezbali uchiga shay-balar 7 va 12 hamda chap kontakt 5 o‘rnatilib,gayka 11 bilan mahkamlanadi. Chap kontakt 5ning oltita o‘yig‘iga qarshilik 4 o‘rnatiladi, oxirigaesa o‘ng kontakt kiydiriladi. Ustidan kojux 3kiydirilib, vint 9 bilan mahkamlanadi.


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Ajratgich 2 detallaridan qotirib qo‘yuvchi elementlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Nima uchun vint, parchinmix va shtirlar shtrixlanmasdan chizilgan?5. Qaysi detallarda taram chiziqlar bor? Ular ish chizmalarida qanday belgilanadi?6. Qopqoqda nechta ochiq teshik bor?7. Qaysi detallar ajralmaydigan qilib biriktirilgan?8. Rezba M 24½2 ning shartli belgilanishini tushuntiring.9. Gayka 11 ni qotirish uchun qanday operatsiyalarni bajarish kerak.



Ajratgich 2, qopqoq 1 ning yig‘ish chizmasini, detallar 3–8 ningchizmalarini va qopqoq 1 ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


26

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.12.

00.0

1P

icho

q1

Det

alla

r

Sta

ndar

t buy

umla

r

8V

int

2M3x

6 G

OS

T1

74

73

-72

1

92 01

.12.

00.0

0 Y

CH

Uza

tuvc

hi

pich

oq

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

di

Po‘

lat 1

5 x

201

.12.

00.0

2K

olod

ka1

Po‘

lat 1

5 x

301

.12.

00.0

3O

‘q v

int M

51

Po‘

lat 4

04

01.1

2.00

.04

Sur

ilgic

h1

Po‘

lat 1

5 x

501

.12.

00.0

5V

alik

1P

o‘la

t 45

601

.12.

00.0

6V

int M

3x6

2P

o‘la

t 15

x

701

.12.

00.0

7V

int M

3x6

1P

o‘la

t 15

x

Vin

t 2M

3x8

GO

ST

17

47

3-7

2

101

Sh

ayb

a 3

GO

ST

69

58

-68

Teks

hir.

E k

o‘rin

ish

poz.

1

B–

B b

ural

gan

D –

D

B

AA

B

E

A –

A

DD


27

UZATUVCHI PICHOQUZATUVCHI PICHOQUZATUVCHI PICHOQUZATUVCHI PICHOQUZATUVCHI PICHOQ

Uzatuvchi pichoq P80-6 EHM „Minsk-32“perforatorining uzatuvchi mexanizmida ishlatiladi.

Qurilma surilgich (polzun) 4, o‘qiy vint 3,kolodka 2, pichoq 1, valik 5, rostlovchi vint 6,qotirib qo‘yuvchi vint 7 va mahkamlash detal-laridan tashkil topgan.

Surilgich 4 uzatish mexanizmining o‘yig‘idajoylashgan. Uzatish mexanizmi richagi ta’sirida(chizmada ko‘rsatilmagan) surilgich 4 kolodka 2va pichoq 1 bilan o‘ngga harakatlanib pichoqningchiqig‘i bilan pastdagi perfokartani qamrab oladiva uni tirqish orqali transport roligiga uzatadi.

Uzatish mexanizmiga joylashgan uzatuvchipichoq mexanizimi perfokartalarni joylashuchun mo‘ljallangan.

Pichoqni yig‘ish tartibiPichoqni yig‘ish tartibiPichoqni yig‘ish tartibiPichoqni yig‘ish tartibiPichoqni yig‘ish tartibi

Surilgich 4 ning dumaloq yon teshiklarigavalik 5 o‘rnatiladi, teshik rezbalariga o‘qiy vint3 kiritiladi. Vintning bo‘sh uchiga kolodka 2kiydiriladi va shayba kiydirilgan vint 8 bilanqotiriladi. Keyin kolodkaning rezbali teshigigarostlovchi vint 6 kiritiladi, so‘ng kolodka 2 gapichoq 1 vint 9 yordamida shunday qotirila-diki, vint 6 ning kallagi pichoq 1 ning o‘yig‘igakirsin.

Vint 9 ostidagi pichoqning teshigi cho‘ziqshaklda, bu pichoqning kolodka ostidan ba-landligi bo‘yicha chiqishini (kamida 0,1 mm)rostlash imkonini beradi. Rostlash vint 6 yor-damida bajariladi.


1. Chizmadagi mahalliy qirqim va kesimlarni ko‘rsating.2. A –A qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi ko‘rinishlar yordamchi? Chizmada shunday ko‘rinish bormi?5. Rezbali detallarni ko‘rsating. Metrik rezbalar qanday kattaliklarda xarakterlanadi?6. Vint 7 nima uchun xizmat qiladi?7. Mahaliy qirqim qanday chiziq bilan chegaralanadi?8. Chizmada keltirilgan o‘lchamlarning qaysilari gabarit o‘lchamlar?9. Kolodkada nechta rezbali teshik bor?

10. Kolodkaning eskizini bajaring.


Detallar 1–5 ning ish chizmalarini, surilgichning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


28

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

101

.13.

01.0

0YB

O‘ra

ma

22

01.1

3.02

.00Y

BK

olod

ka1

301

.13.

00.0

3K

orpu

s1

Det

alla

r

Po‘

lat 1

5 x

401

.13.

00.0

4V

tulk

a1

Latu

n L6

3

501

.13.

00.0

5O

‘zak

2P

o‘la

t

601

.13.

00.0

6Y

akor

1P

o‘la

t7

01.1

3.00

.07

Qop

qoq

1La

tun

L63

801

.13.

00.0

8V

tulk

a1

Latu

n L6

3

Sta

ndar

t buy

umla

r

9V

int

2M3x

8 G

OS

T1

74

73

-72

3

102

Ga

yka

M6

OH

89

3.0

12

11

Sh

ayb

a 4

GO

ST

10

45

0-6

8

Vin

t 2M

4x11

GO

ST

17

47

3-7

2

2 212

01.1

3.00

.00

YC

H

Ele

ktro

mag

nitli

klap

an

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

a

Ba

jard

iTe

kshi

r.

A–A

B–B

E k

o‘rin

ish

poz.

4

F–F

poz.

7

D k

o‘rin

ish

A A

D

6 ta

tesh

. M4

2 ta

tesh

. M3

F

B

F

B


29

ELEKTROMAGNITLI KLAPANELEKTROMAGNITLI KLAPANELEKTROMAGNITLI KLAPANELEKTROMAGNITLI KLAPANELEKTROMAGNITLI KLAPAN

Klapan „Minsk-32“ EHMning axborotto‘plovchi magnit lentasidagi yo‘naltiruvchi valbo‘shlig‘ida ortiqcha bosim yoki vakuum hosilqilish uchun mo‘ljallangan (val chizmada ko‘rsa-tilmagan).

Klapan aylanadigan yo‘naltiruvchi valbo‘shlig‘i ichida joylashgan. Valdagi bo‘shliqdavakuum hosil qilinganda uning ko‘p sonli te-shiklari hisobiga magnitli tasma valga so‘riladi vauning tortilishi ta’minlanadi. Ortiqcha bosimhosil qilinganda val bilan tasma orasida havotirqishi paydo bo‘ladi va tasma to‘xtaydi.

Ko‘rpus 3 ga ikkita elektromagnit mahkam-langan, ular orasida yakor 6 bor. Chap elektro-magnit ulanganda yakor 6 chap o‘zak 5 ni ber-kitadi, o‘ng o‘zakni esa ochadi, 12 ta teshik vakorpus 3 tirqishi orqali yo‘naltiruvchi val bo‘sh-lig‘idan havo so‘riladi (vakuum hosil qilinadi).Agar o‘ng elektromagnit ulansa, yakor o‘ng

o‘zakni 5 berkitadi va bosim chap o‘zak teshiklariorqali yo‘naltiruvchi val bo‘shlig‘iga uzatiladi.Paneldagi ikkita M3 rezbali teshik klapannidemontaj qilishda ajratgichni mahkamlashuchun xizmat qiladi.

Kolodka 2 plastmassadan tayyorlanib, rezbalivtulkalar bilan armaturalangan. Vtulka L68markali latun materialdan ishlangan. G‘altak 1plastmassa o‘zak va simdan tashkil topgan.


G‘altak 1 o‘zaklarga presslab kiritilgan. Keyinvtulka 4 ga o‘ng o‘zak 5, vtulka 8, yakor 6, chapo‘zak, qopqoq 7 o‘rnatiladi va gayka kontrgayka11 bilan qotiriladi. Shunday yig‘ilgan elektro-magnitlar korpus 3 ichiga o‘rnatiladi va vint 9bilan qotirib qo‘yiladi.

Kontakt kolodka 2 qopqoq 7 ustiga o‘rnatiladiva vintlar 12 bilan mahkamlanadi.


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. A –A qirqimga qanday detallar tushgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Korpus 3 da nechta rezbali teshik bor?5. Qurilmadagi armaturalangan detalni ko‘rsating.6. Detallarning plastmassada mahkamlanish mustahkamligi nimaga asoslangan?7. GOST 2415-68 da g‘altak chulg‘amlarini qirqimlarda qanday shartli tasvirlash ko‘zda

tutilgan.8. M6 ½ 1,5 – shartli belgilashning ma’nosini tushuntiring.9. Qopqoq 7 ning nechta rezbali teshigi bor?



Detallar 3 – 7 ning chizmalarini, o‘zak 5 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


30

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.14.

00.0

1K

o‘zg

u1

Det

alla

rO

yna

LK5

201

.14.

00.0

2K

rons

htey

n1

Po‘

lat S

t6

301

.14.

00.0

3Y

ostiq

1La

tun

L68

401

.14.

00.0

4A

sos

15

01.1

4.00

.05

Gay

ka M

53

601

.14.

00.0

6V

int M

5x20

3P

o‘la

t St3

701

.14.

00.0

7V

tulk

a1

Br

AJ9

-4

Latu

n L6

8

Latu

n L6

8

801

.14.

00.0

8S

hars

imon

tovo

n1

Br

AJ9

-49

01.1

4.00

.09

Bur

chak

lik4

Latu

n L6

3

Sta

ndar

t buy

umla

r

10B

olt

M8x

20 G

OS

T7

80

5-7

01

118

Vin

t 2M

3x8

GO

ST

14

91

-72

124

Sh

ayb

a 8

GO

ST

69

58

-68

Vin

t 2

M5

x10

GO

ST

14

91

-72

131

Sht

ift 3

Gx1

2 G

OS

T3

12

8-7

014

2

Sht

ift 3

Gx1

4 G

OS

T3

12

8-7

015

2 01.1

4.00

.00

YC

H

Kic

hik

ko‘z

gu

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

A–A

B

B

B–B

AA


31

KICHIK KO‘ZGUKICHIK KO‘ZGUKICHIK KO‘ZGUKICHIK KO‘ZGUKICHIK KO‘ZGU

Ko‘zguning asosiy vazifasi obyektivdan kela-yotgan yorug‘lik nuri yo‘nalishini o‘zgartirishdaniborat. Yorug‘lik nurining ko‘zguga tushishburchagi qaytish burchagiga teng. Ushbu mosla-mada ko‘zgu nurni 90° ga og‘dirishi mumkin.

Ko‘zgu 1 yostiq 3 ga mahkamlangan bo‘lib,u asos 4 ga bolt 10 bilan mahkamlangan. Boltsharsimon tovon 8 ga tayanadi hamda vtulka 7atrofida ma’lum burchakka buralishi mumkin.Asos 4 kronshteyn bilan bikr qotirilgan va undauchta vint 6 bo‘lib, ularga tovon tayanadi. Bun-day sistema ko‘zgu 1 ning holatini vint 6 yorda-

mida osongina sozlash imkonini beradi. Vint 6yordamida rostlash tugatilgandan so‘ng asosganisbatan gayka 5 bilan qotirib qo‘yiladi.

Kichik ko‘zguni yig‘ish tartibiKichik ko‘zguni yig‘ish tartibiKichik ko‘zguni yig‘ish tartibiKichik ko‘zguni yig‘ish tartibiKichik ko‘zguni yig‘ish tartibi

Asos 4 kronshteyn 2 ga vintlar 12 va shtiftlar15 bilan mahkamlanadi. Asos teshiklariga vintlar6 burab kirgiziladi.

Ko‘zgu yostiqqa burchakliklar 9, vintlar 11va shtiftlar 14 bilan mahkamlanadi. Vtulka 7, tovon8 va shayba bolt 10 ga kiydirilib, asos 4 ga o‘rnati-ladi. Bolt 10 uchi yostiqqa burab kirgiziladi.

Yig‘ib bo‘lgandan so‘ng ko‘zgu holati rost-lanadi.


1. Chizmada mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.2. Mahalliy qirqim deb nimaga aytiladi? Ular qachon qo‘llanadi?3. Detal 4 da nechta teshik bor?4. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.5. Shaffof materiallar qirqimda qanday shtrixlanadi?6. Materialning BrAJN 11-6-6 belgilanishining ma’nosini tushuntiring.7. Asos 4 kronshteyn 2 ga nechta vint orqali biriktiriladi?8. Detal 7 qanday sirtlardan tashkil topgan?9. Ko‘zgu 1 qanday detallar bilan mahkamlanadi?



Detallar 2, 3, 4, 7 va 9 ning chizmalarini, yostiq 3 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


32

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.15.

00.0

1K

olod

ka1

Det

alla

r

Sta

ndar

t buy

umla

r

8

Vin

t 2M

3x8

GO

ST

14

91

-72

9

01.1

5.00

.00

YC

H

Kon

takt

kolo

dka

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

aja

rdi

Pla

stm

assa

201

.15.

00.0

2O

‘q1

Po‘

lat 4

0

301

.15.

00.0

3Q

isqi

ch3

Latu

n L6

3

401

.15.

00.0

4U

ya3

Latu

n L6

3

501

.15.

00.0

5P

rujin

aP

o‘la

t 65G

601

.15.

00.0

6Q

opla

gich

1P

last

mas

sa7

01.1

5.00

.07

Ric

hog

1

Teks

hir.

D=

1 n=

5t=

2,5

3

Pla

stm

assa

01.1

5.00

.08

Das

tak

Po‘

lat 1

0

4

A k

o‘rin

ish

B k

o‘rin

ish

poz.

1

A

B


33

KONTAKT KOLODKAKONTAKT KOLODKAKONTAKT KOLODKAKONTAKT KOLODKAKONTAKT KOLODKA

Kolodka tranzistorni sinash uchun xizmatqiladi.

Qurilmada kolodka 1 teshigida uyalar 4,qisma 3, richag 7, prujina 5, dasta 8, o‘q 2 vamahkamlash detallari joylashgan.

Dasta 8 ni pastga buraganda richag 7 o‘q 2atrofida aylanadi va prujina 5 ni siqib qisma 3 niuya 4 dan tortib chiqaradi. Tranzistorning chiqishsimlari uyaga kiritiladi. Agar dasta qo‘yib yubo-rilsa, prujina qismani chiqish simlariga qisadi vaishonchli kontakt hosil qiladi.

O‘lchagichning simlarini vintlar yordamidamahkamlash uchun har bir uya 4 ning pastkiqismida rezba bor. Kolodka o‘lchagich taxtasigavintlar bilan qotiriladi.

Kontakt kolodkani yig’ish tartibiKontakt kolodkani yig’ish tartibiKontakt kolodkani yig’ish tartibiKontakt kolodkani yig’ish tartibiKontakt kolodkani yig’ish tartibi

Kolodka 1 ga uyalar 4 qo‘yiladi va uchiyumaloqlanib mahkamlanadi. Keyin korpusgaqismalar 3, prujinalar 5, qoplama 6 qo‘yibvintlar 9 bilan qotiriladi. So‘ng richag 7 ni kor-pusga qo‘yib, o‘q 2 o‘rnatiladi. Dasta 8 richaggavintlar 9 bilan mahkamlanadi.


1. Nima uchun qisma 3 bo‘ylama qirqimda kesib ko‘rsatilmagan?2. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qoplama 6 da nechta teshik bor?5. Prujinaning ish chizmasida qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?6. O‘rnatish o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Qaysi detallar plastmassadan tayyorlangan?8. Qirqim bilan kesimning farqi nimada?9. Prujina 1 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajariladi.



Detallar 1, 2, 3, 4 va 10 ning chizmalarini, detal 10 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!

3 – Chizmachilik


34

Yo‘

nalti

ruvc

hi p

lank

a

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.16.

00.0

11

Det

alla

rP

o‘la

t 15x

201

.16.

00.0

2To

‘lqin

uza

tgic

h1

Po‘

lat 2

0XN

301

.16.

00.0

3F

lane

s2

401

.16.

00.0

4U

golo

k2

501

.16.

00.0

5U

stun

16

01.1

6.00

.06

Sirg

‘anu

vchi

pla

nka

1

701

.16.

00.0

7V

int M

61

801

.16.

00.0

8K

alla

k1

Po‘

lat 2

0XN

Po‘

lat 2

0XN

Po‘

lat 2

0XN

Po‘

lat 2

0XN

Po‘

lat 1

0

Po‘

lat 1

0S

tand

art b

uyum

lar

Vin

t 2

M3

x10

GO

ST

14

91

-72

6

1030

Vin

t 2M

2,5x

4 G

OS

T1

74

75

-72

113

Sht

ift 2

Gx2

0 G

OS

T1

31

28

-70

9

01.1

6.00

.00

YC

H

To‘lq

inuz

atgi

ch

seks

iyas

i

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Hu

jjat

Imzo

Sa

na

Ba

jard

i.

Teks

hir.

A–A

B–B

B

D–D

DD

A

B

A

8 ta

tesh

.


35

TO‘LQINUZATGICH SEKSIYASITO‘LQINUZATGICH SEKSIYASITO‘LQINUZATGICH SEKSIYASITO‘LQINUZATGICH SEKSIYASITO‘LQINUZATGICH SEKSIYASI

Seksiya (to‘lqinuzatgichning bir bo‘lagi) o‘tayuqori chastotali tajribaviy asbobda berilayotganelektromagnit to‘lqin quvvatini o‘lchashda ish-latiladi. U to‘g‘ri burchak kesimli to‘lqinuzat-gich 2, flaneslar 3, yo‘naltiruvchi planka 1,sirg‘anuvchi planka 6, ustuncha 5, vint 7, kallak8 va boshqa detallardan tashkil topgan. Qurilmayuqori chastotali asbobning boshqa detallarigaflaneslar 3 yordamida ulanadi. To‘lqinuzatgich2 da tor ko‘ndalang tirqish bo‘lib, uni sirg‘a-nuvchi planka 6 qisman berkitadi. Kallak 8 buril-ganda vint 7 yumaloq teshikli sirg‘anuvchi plan-ka 6 bilan suriladi. Natijada uzatilayotgan elektro-magnit to‘lqin quvvati qiymati o‘zgaradi.

Seksiyani yig‘ish tartibiSeksiyani yig‘ish tartibiSeksiyani yig‘ish tartibiSeksiyani yig‘ish tartibiSeksiyani yig‘ish tartibi

Flaneslar 3 to‘lqinuzatgich 2 ga vintlar 10bilan mahkamlanadi. Burchakliklar 4 hamto‘lqinuzatgichga vintlar yordamida mahkam-lanadi. Yo‘naltiruvchi planka 1 to‘lqinuzatgichburchakliklariga vintlar bilan mahkamlanadi.Kallak 8 vint 7 ning silliq uchiga kiydirilib, shtift11 bilan qotiriladi. Keyin ustun 5 ni yo‘nal-tiruvchi planka 1 ga qo‘yib, shtiftlar 11 bosibo‘rnatiladi va vintlar 10 burab qotiriladi. Shun-dan so‘ng vint 7 sirg‘anuvchi planka 6 teshigigakiritiladi va uctuncha 5 ning rezbali teshigigaqotiriladi. Bunda sirg‘anuvchi planka 6 oldindanyo‘naltiruvchi planka 1 va ustun 5 hosil qilgantirqishga qo‘yib olinadi.


1. Yig‘ish chizmasini qanday tartibda o‘qish kerak?2. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?3. Nima uchun profil qirqimga yozuv qo‘yilmaydi?4. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.5. B–B qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?6. Qaysi detal taramlangan?7. Detal 3 ning nechta teshigi bor?8. Biriktirish o‘lchamlarini o‘qing.9. To‘lqinuzatgich 2 ning eskizini chizing.


Detallar 1 – 3 va 5, 6, 8 ning chizmalarini, yo‘naltiruvchi planka 1ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


36

AA

–A

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.17.

00.0

1S

htok

1D

etal

lar

Po‘

lat 4

001

.17.

00.0

2O

ld q

opqo

q1

Po‘

lat 2

03

01.1

7.00

.03

Ko‘

rpus

1Q

otis

hma

Al2

401

.17.

00.0

4H

alqa

1R

ezin

a5

01.1

7.00

.05

1P

o‘la

t 65G

601

.17.

00.0

6K

lapa

n1

Rez

ina

701

.17.

00.0

7K

lapa

n ko

rpus

i1

Po‘

lat 5

0G

3

Sta

ndar

t buy

umla

r

11B

olt

M6x

20 G

OS

T7

79

8-7

08 8 01

.17.

00.0

0 Y

CH

Qay

ta is

hga

tush

iruvc

hikl

apan

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

aja

rdi

Sh

ayb

a 6

65

GG

OS

T 6

40

2-7

0

Teks

hir.

D=

1 n

=8

t=2

Pru

jina

801

.17.

00.0

8P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5GD

=0,

8 n=

8T

=2

901

.17.

00.0

9Q

istir

ma

1P

ress

shpa

n10

01.1

7.00

.10

Orq

a q

op

qo

q1

Po‘

lat 2

0

12

trub

. 1/8

" G

OS

T 6

211-

692

ta te

sh.

A


37

QAYTAQAYTAQAYTAQAYTAQAYTA ISHGAISHGAISHGAISHGAISHGA TUSHIRUVCHITUSHIRUVCHITUSHIRUVCHITUSHIRUVCHITUSHIRUVCHIKLAPANKLAPANKLAPANKLAPANKLAPAN

Klapan bosimi 1,0 MPa (10 kgs/sm2) gachabo‘lgan havo sistemalarida havoni qayta taqsim-lash uchun xizmat qiladi. U korpus 3, qopqoq-lar 2 va 10, shtok 1, klapan 6, prujinalar 5, 8va boshqa detallardan tuzilgan. Shtok 1 o‘nggasurilganda klapan 6 ochilib korpus yon teshik-larining biridan ikkinchisiga havo o‘ta boshlaydi.Prujina 5 shtokni dastlabki holatiga qaytaradi.Prujina 8 esa klapanlarni qaytarib, korpusningichki teshiklarini berkitadi, bir yon teshikdanboshqa yon teshikkacha kelayotgan havo to‘siladi.

Sistema ichidagi qoldiq bosimni yo‘qotishuchun shtok va korpusda teshik mavjud.


Korpus klapani 7 ga klapan 6 qo‘yiladi. Keyinkorpus 3 ga yig‘ilgan klapan, prujina 8, qistirmao‘rnatiladi va bolt 1 ga gayka 12 kiydirilib burabqotiriladi.

Korpusning boshqa tomonidan prujina 5,rezina halqali shtok 1 bilan qo‘yiladi, qopqoqqo‘yilib vintlar bilan qotiriladi.

Korpusning yon tomonidagi teshiklarigaegiluvchan shlang ulanadi (chizmada ko‘rsatil-magan).


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. A – A qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating?4. Prujina 8 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?5. Chizmadagi yotqizilgan kesimni ko‘rsating.6. Yuqoridan ko‘rinishdagi rezbaning belgilanishi ma’nosini tushuntiring.7. M10x1 rezbaning belgilanishini tushuntiring.8. Kesimda tasvirlangan vintsimon prujina orqasida joylashgan buyumni tasvirlash

mumkinmi?9. Detal 2 ning nechta rezbali teshigi bor?




?????

!!!!!


38

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.18.

00.0

1K

orpu

s1

Det

alla

r

Sta

ndar

t buy

umla

r

91 01

.18.

00.0

0 Y

CH

Filt

r

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

di

Qot

ishm

a D

16

Vin

t 2M

3x8

GO

ST

17

47

3-7

2

101

Sh

ayb

a 3

65

GG

OS

T 6

40

2-7

0

Teks

hir.

201

.18.

00.0

2P

anja

ra1

301

.18.

00.0

3Q

istir

ma

3N

amat

4To

‘r2

501

.18.

00.0

5Li

kopc

ha1

601

.18.

00.0

6Q

istir

ma

1R

ezin

a

701

.18.

00.0

7Q

istir

ma

1R

ezin

a-m

ato

01.1

8.00

.04

Qot

ishm

a D

16

Qo‘

rg‘o

shin

sim

D=

0,5

Qot

ishm

a D

16

801

.18.

00.0

8Q

opqo

q2

Qot

ishm

a D

16

Poz

. 6 e

rkin

hol

da

A–A

AA


39

FILTRFILTRFILTRFILTRFILTR

Filtr uchish apparatlarining havo tizimidagihavoni muallaq zarrachalardan tozalash uchuno‘rnatiladi.

Havo qopqoq 8 ning teshiklaridan kiradi vauch qavat namat qistirma 3 orqali o‘tadi. Misto‘r 4 namat qistirmani havo ta’siridan titilibketishdan saqlaydi. Havo korpusning chiqishteshiklari orqali iste’molchiga boradi.

Filtrni yig‘ish tartibiFiltrni yig‘ish tartibiFiltrni yig‘ish tartibiFiltrni yig‘ish tartibiFiltrni yig‘ish tartibi

Korpusga detallar 2, 3, 4 va 5 qo‘yiladi.Qopqoq 8 ga qistirmalar 6 va 7 kiydirilgan holdakorpusga burab mahkamlanadi. Qopqoq 8 ning6 ta teshigidan biriga korpusning rezbali teshigito‘g‘rilanadi va vint 9 ga shayba 10 kiydiribqotiriladi. Vint 9 filtrning ishlashi vaqtida qopqoq8 o‘z-o‘zidan buralib bo‘shab ketishining oldinioladi.


1. Detal 1 qanday sirtlardan tashkil topgan?2. GOST 2.305-68 bo‘yicha qanday ko‘rinishlar tasvirlangan?3. Detal 8 dagi o‘yiq va faskalarni ko‘rsating.4. Qirqim bilan kesimning farqi nima?5. Yig‘ish chizmalarida qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?6. Metrik rezba bilan duym rezba orasida qanday farq bor?7. Nimalar detal elementlari bo‘lib hisoblanadi?8. Detal 5 yuzasidagi metall aralashmalarni olib tashlash uchun nima qilish kerak?9. Detal 8 ning eskizini bajaring.


Detallar 1, 2, 5, 6 va 8 ning chizmalarini, korpus 1 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


40

Det

alla

r

01.1

9.00

.00

YC

H

Vak

uum

datc

higi

Lite

rO

g‘irl

Mas

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Hu

jjat

Imzo

Sa

na

Ba

jard

iTe

ksh

ir.

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

101

.19.

01.0

0YB

Mem

bran

a1

201

.19.

02.0

0YB

Kon

takt

li ko

lodk

a1

301

.19.

00.0

3Y

arim

ko‘

rpus

1Q

otis

hma

AL2

401

.19.

00.0

4V

int M

10x0

,75

1P

o‘la

t A12

501

.19.

00.0

5Li

kopc

ha1

Latu

n L6

3

601

.19.

00.0

6P

rujin

a1

701

.19.

00.0

7K

rons

htey

n1

Po‘

lat 6

5G

Po‘

lat 1

0

N=

5 t=

10d

=2

801

.19.

00.0

8V

tulk

a1

Latu

n L6

39

01.1

9.00

.09

Yar

im k

orpu

s1

Qo

tish

ma

AL

2

1001

.19.

00.1

0S

toyk

a1

Po‘

lat A

1211

01.1

9.00

.11

Bur

chak

lik1

Po‘

lat 1

0S

tand

art b

uyum

lar

12V

int

2M2x

6 G

OS

T1

49

1-7

22

132

Vin

t 2

M2

x12

GO

ST

14

91

-72

142

Sh

ayb

a 2

GO

ST

10

45

0-6

8

Vin

t 2

M4

x10

GO

ST

14

91

-72

156

162

Sht

ift 2

Gx1

8G

OS

T3

12

8-7

0

172

18 19 20

4 7 1

Vin

t 2

M4

x16

GO

ST

17

47

3-7

2G

ayka

M10

x0,7

5N

O.8

93

.01

2S

ha

yba

4 6

5G

GO

ST

64

02

-70

Sh

ayb

a 4

GO

ST

10

45

0-6

8

B–B

A–A

A

Mik

roal

mas

hlab

-ula

gich

BB

A


41

VAKUUMVAKUUMVAKUUMVAKUUMVAKUUM DATCHIGIDATCHIGIDATCHIGIDATCHIGIDATCHIGI

Vakuum datchigi „Minsk-32“ EHM tarkibidagiaxborot to‘plovchi NML-67 magnit tasmasiningvakuum kolonkasidagi vakuum nazoratini amalgaoshiradi. Datchik ikkita yarim korpus 3 va 9 daniborat bo‘lib, ularning asosi tekstolit qistirmali rezinalistdan tayyorlangan membrana 1 ni qisib turadi.Membrana detallari 2x4 GOST 10299-68 par-chinmix bilan biriktirilgan. O‘ng tomondan mem-branani tarelka 5 ga tayanuvchi va vint 4 bilanrostlanuvchi prujina 6 ushlab turiladi.

Yarim korpus 9 dagi burchaklik 11 ga mikro-almashlab-ulagich o‘rnatilgan bo‘lib, u datchik-ni rostlash vaqtida burchaklik, ustuncha 10 vavtulka 8 bilan gorizontal (o‘q) yo‘nalishdasurilishi mumkin.

Datchik rezina shlang yordamida vakuumkolonkasiga ulangan. Kolonkalarda 43 ± 5 MPa (430± 50 kgs/sm2) vakuum bo‘lishi zarur. Bu holdamikroalmashlabulagich kontaktlari ajratilganbo‘ladi. Zaryadlangan membrana egilish chegarasiqisqarib, shu ko‘rsatkich darajasidan past egilishchegarasida membrana qisqaradi. Natijadakontaktlar ulanadi, avariya signali bera boshlaydi.

Mikroalmashlab-ulagich o‘tkazgichi rez-bali vtulka bilan armaturalangan plastmassakolodka 2 ga ulanadi. Vtulkaning materiali –latun L63.

Datchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibi

O‘ng yarim korpus 3 ga vint 4 burab kiritiladiva nazorat gaykasi 16 ni qo‘yib qotiriladi. Chapyarim korpus 9 ga vtulka 8 burab kiritiladi, uningo‘zi gayka 16 bilan qotiriladi. Shtift 20 niustuncha 10 ga bosib kiritiladi va burchaklik shayba17 kiydirilgan vint 14 yordamida qotiriladi. Keyinstoyka vtulkaga kiritiladi va shaybalar 17 va 19kiydirilgan vint 14 bilan burab qotiriladi.Shundan so‘ng o‘ng yarim korpusning ichigalikopcha 5, prujina 6 va membrana 1 qo‘yiladi.Bu guruh detallar chap yarim korpus bilanbiriktirilib, vint 15 lar yordamida mahkam-lanadi: uchtasi o‘ng tomondan va uchtasi chaptomondan, ularning ikkitasi bir vaqtning o‘zidakronshteyn 7 ga mahkamlanadi hamda vint 15lar tagiga shaybalar 19 qo‘yiladi. Kolodka 2 kron-shteynga shayba 18 lar kiydirilgan vint 13 larbilan mahkamlanadi.


1. A –A qirqim zarurligini asoslang.2. Mahalliy qirqimlarni chizmadan ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Kronshteynda nechta teshik bor?5. Nima uchun kolodkalardagi vtulka 2 da taramlash bajarilgan?6. Qanday hollarda pozitsiya tartib raqamlarining bir nechtasini ko‘rsatish uchun umumiy

chiziq tortiladi?7. Shtift 20 ning vazifasi nima?8. Yig‘ish chizmalarida chegaradagi detallar qanday tasvirlanadi?9. Prujina 6 ni almashtirish uchun qanday tartibda demontaj qilinadi?



Detallar 3, 4, 5, 6, 7 va 10 ning chizmalarini, yarim korpus 3 ningtexnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


42

01.2

0.00

.00

YC

H

Fon

ar

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.20.

00.0

1K

orpu

s1

Det

alla

r

Pla

stm

assa

201

.20.

00.0

2S

hild

ik1

301

.20.

00.0

3S

ochg

ich

1

401

.20.

00.0

4P

atro

n1

501

.20.

00.0

5K

onta

kt2

Latu

n L6

3

601

.20.

00.0

6P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5G7

01.2

0.00

.07

Pru

jina

1B

ronz

a B

rB2

Pla

stm

assa

Pla

stm

assa

Pla

stm

assa

N=

6 t=

0,5

d=

0,2

Lite

rO

g‘irl

Mas

sh

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

Sa

na

Ba

jard

iTe

ksh

ir.

B k

o‘rin

ish

poz.

4 v

a 5

Pru

jina

ko‘rs

atilm

agan

Yoy

ilmas

ipo

z.5

Lam

paS

M 3

7

AB

A


43

FONARFONARFONARFONARFONAR

Indikatorli fonardan EC-1022 EHM dahisoblash indikatori sifatida foydalaniladi.

Fonar boshqarish pultidagi protsessordajoylashgan. Korpus 1, sochgich 3 va shildiklar2 shaffof plastmassadan tayyorlangan. Korpusoq, qizil, sariq yoki ko‘k rangda bo‘lishi mum-kin. O‘ta kichkina cho‘g‘lanma lampa patrongabayonetli birlashtiriladi. Tekis egilgan prujina7 o‘zining yon teshiklari bilan korpusningchiqiqlarini qamrab fonarning hamma tashqidetallarini biriktirib turadi.

Fonarni yig‘ish tartibiFonarni yig‘ish tartibiFonarni yig‘ish tartibiFonarni yig‘ish tartibiFonarni yig‘ish tartibiPatron 4 ning tor teshiklariga ichkaridan

kontaktlar 5 o‘rnatiladi va tashqariga chiquvchiuchi burab mahkamlanadi. Patronga qizdirilganprujina 6, patronning plastik massasini qizdirib,bir ikki o‘rami bilan shakllanadi, natijada ke-yinchalik patrondan prujina tushib ketmaydi.Keyin patronga lampa burib o‘rnatiladi.

Shundan so‘ng korpusga shildik 2, sochgich3, lampali patron o‘rnatiladi va prujina 7 bilanbiriktiriladi. Boshqarish pultiga fonar prujina 7 bilanmontaj qilinadi. Prujina panjasi devorga tayanganholda panel uyasiga mahkamlanadi. Indikatsiyaningelektr zanjiri simlari kontaktlar 5 ga kavsharlanadi.


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Tok o‘tkazuvchi sistema detallarini ko‘rsating?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating?4. Shaffof buyumlar yig‘ish chizmalarida qanday tasvirlanadi?5. Vintsimon prujina ortida joylashgan va faqat kesimda ko‘rsatilgan buyumlar qanday

tasvirlanadi?6. GOST 2.306-68 da tor va uzun yuzalar kesimlarini tasvirlash bo‘yicha qanday ko‘rsat-

malar berilgan?7. Qanday hollarda egilgan detallarning yoyilmasi chizmada ko‘rsatiladi?8. Chizmadagi o‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.9. Lampochkani almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?



Detallar 1, 3, 4, 5 va 7 ning chizmalarini, detal 7 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


44

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

10

2.2

1.0

0.0

11

Det

alla

r

20

2.2

1.0

0.0

2V

int M

81

Latu

n L6

3

30

2.2

1.0

0.0

3K

olod

ka1

Latu

n L6

3

4F

lane

s1

5P

rujin

a1

6V

int M

3x7

1

Po‘

lat 6

5G

7S

terje

n1

Latu

n L6

3

Latu

n L6

3

8Tr

ubka

19

Pla

nka

1La

tun

L63

02

.21

.00

.04

02

.21

.00

.05

02

.21

.00

.06

02

.21

.00

.07

02

.21

.00

.08

02

.21

.00

.09

Latu

n L6

3

Latu

n L6

3

d=1

n=16

t=2

10Q

istir

ma

1R

ezin

a0

2.2

1.0

0.1

011

Priz

ma

1S

hish

a K

802

.21.

00.1

1

12R

ezba

li ha

lqa

1La

tun

L63

02

.21

.00

.12

13O

‘rnat

gich

1La

tun

L63

02

.21

.00

.13

14H

alqa

1La

tun

L63

02

.21

.00

.14

15Li

nza

1S

hish

a K

80

2.2

1.0

0.1

516

Hal

qa1

Latu

n L6

30

2.2

1.0

0.1

6S

tand

art b

uyum

lar

17B

olt

M1

,4x3

GO

ST

14

76

-75

1

181

Vin

t M

2,5x

4 G

OS

T1

47

6-7

5

193

Vin

t 2

M4

x10

GO

ST

14

91

-72

205

212

Vin

t M

1,6x

4 G

OS

T1

74

75

-72

Vin

t M

2,5x

5 G

OS

T1

74

75

-72

02.2

1.00

.00

YC

H

Oby

ektiv

ning

ostk

i tub

usi

Lite

rO

g‘irl

Ma

ssh

.

Va

raq

1V

ara

qla

r 1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

AA

A–A


45

OBYEKTIVNINGOBYEKTIVNINGOBYEKTIVNINGOBYEKTIVNINGOBYEKTIVNING OSTKIOSTKIOSTKIOSTKIOSTKI TUBUSITUBUSITUBUSITUBUSITUBUSI

Tubus yorug‘lik nurlarini sindirish, shuning-dek asbobning aniq ko‘rsatishini sozlash vayustirlash uchun xizmat qiladi.

Tubusning ishlash prinsipi, nurlarninguchburchak prizma 11 va qisqa fokusliokulyardan (linza 15 va skleyka 1) o‘tishigaasoslangan. Linza va skleykalar maxsus yelimbilan biriktirilgan. Asbobning aniq ko‘rsatishitubus trubkasi 8 dagi o‘zak 7 ni siljitib rostlanadi.Buning uchun vint 2 bilan qotirilgan vint 18bo‘shatiladi, tubus o‘qi bo‘ylab vint 2 hamdaprujina 5 yordamida sterjen va unga bikrmahkamlangan prizma 11 suriladi. Tubusasbobning asos qismiga flanes 4 yordamidabiriktiriladi.

Tubusni yig‘ish tartibiTubusni yig‘ish tartibiTubusni yig‘ish tartibiTubusni yig‘ish tartibiTubusni yig‘ish tartibiOprava 13 da okulyar yig‘iladi. Linza olddan

ravshan qilinadi va faska qirqiladi. Shundan so‘ngishchi bo‘lmagan yuzalar va faska emal bilanqoplanadi. Oprava 13 ga skleyka 1, halqa 14, linza15 o‘rnatiladi va ularni rezbali halqa 12 bilanqisib qo‘yiladi. Keyin okilyar tubus trubkasigao‘rnatiladi va vint 17 ni burab qotiriladi, keyinsterjenning tarkibiy qismlari yig‘iladi. Sterjen 7ga prizma 11, planka 9, halqa 16 va vint 20 yorda-mida mahkamlanadi. Tubus prizma bilan sterjenorasida yaxshiroq yotishi uchun rezina qistirma10 joylanadi. Sterjenning boshqa tomonidanflanes 4 vint 19 bilan qotiriladi. Sterjen tubustrubkasi 8 ga ornatiladi va vint 6 burab qotiriladi.Kolodka 3 ga vint 2 burab kiritiladi va vint 18bilan qotiriladi. O‘zak 7 ning uchidagi uyasigaprujina 5 qo‘yiladi, bo‘sh uchi vint 2 ga kiydiri-ladi. Kolodka vint 21 bilan qotiriladi.


1. Chizmada shartli tasvirlangan yelimlashni ko‘rsating.2. Detal 7 ni qanday sirtlar tashkil etadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Kesim bilan qirqimning qanday farqi bor?5. O‘zak 7 da nechta rezbali teshik bor?6. Po‘lat 65G materialning shartli belgilanishini tushuntiring.7. Detal 13 nima uchun taramlangan? U ish chizmalarida qanday belgilanadi?8. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini o‘qing.9. A–A kesuvchi tekislik qaysi detallardan o‘tadi?



Detallar 2, 3, 4, 7 va 8 ning chizmalarini, qisqich 13 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


46

E k

o‘rin

ish

poz.

3 v

a 4

D–D

D

A–A

AB

A

B k

o‘rin

ish

poz.

5 v

a 7

Sta

ndar

t buy

umla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

101

.22.

01.0

0YB

Aso

s1

201

.22.

02.0

0YB

G‘a

ltak

1

Det

alla

r

301

.22.

00.0

3Z

irhli

o‘za

k1

Fer

rit4

01.2

2.00

.04

Zirh

li o‘

zak

1F

errit

501

.22.

00.0

5Q

opqo

q1

Pla

stm

assa

601

.22.

00.0

6O

‘zak

1F

errit

701

.22.

00.0

7B

argc

ha2

Latu

n L6

3

8V

int

2M

3x2

5 G

OS

T1

74

73

-72

2 01.2

2.00

.00

YC

H

Indu

ktiv

g‘al

tak

Lite

rO

g‘irl

Mas

sh

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

E


47

INDUKTIV G‘ALTAKINDUKTIV G‘ALTAKINDUKTIV G‘ALTAKINDUKTIV G‘ALTAKINDUKTIV G‘ALTAK

Induktiv g‘altak tebranish konturi sifatidaxizmat qiladi. Uning vazifasi induktivlik va sig‘imhosil qilishdagi rezonansli chastota bilan radio-signallar chastotasining mos kelishini ta’min-lashdan iborat.

G‘altak radiopriyomniklarda radiouzat-kich va boshqa qurilmalarda chastota bo‘yicharadiosignal seleksiyalarini hosil qilishda ish-latiladi. G‘altak qurilmasi oddiy. Asos 1 ar-maturalangan plastmassa buyum. Armaturasirezbali vtulka shaklida L63 markali latundan

yasalgan. G‘altak 2 plastmassa asos va simdantashkil topgan.

G‘altak 2 o‘qi bo‘ylab o‘zak 6 siljigandainduktiv qarshilik o‘zgaradi, natijada tebranishchastotasi ham o‘zgaradi.

G‘altakni yig‘ish tartibiG‘altakni yig‘ish tartibiG‘altakni yig‘ish tartibiG‘altakni yig‘ish tartibiG‘altakni yig‘ish tartibi

Asos press qolipda tayyorlanadi. G‘altak 2ostki zirhli o‘zak 3 ichiga qo‘yib yuqori zirhlio‘zak 4 bilan yopiladi va asos 1 uyasiga qo‘yiladi.keyin yuqori zirhli o‘zak qopqoq 5 bilanberkitib, vint 8 bilan mahkamlanadi. Moslovchio‘zak 6 zirhli o‘zak 4 ga burab kiritiladi.


1. Chizmada bajarilgan qirqimlarni nomlang.2. Qanday hollarda yarim ko‘rinishni yarim qirqim bilan berishga ruxsat etiladi?3. G‘altak o‘ramlari ko‘ndalang va bo‘ylama qirqimlarda qanday tasvirlanadi?4. Detallar 3 va 4 qanday materiallardan tayyorlangan? Nima uchun ular qirqimda

metall kabi shtrixlanadi?5. G‘altakni almashtirish uchun qanday tartibda demontaj qilinadi?6. Detal 6 da nechta ochiq teshik bor?7. Qurilmadagi armaturalangan buyumni ko‘rsating. Armaturaning plastmassaga qotirish-

ning o‘ziga xos xususiyati nimada?8. Rezba M9½1 ning shartli belgilanishini tushuntiring.9. Asos 1 ning eskizi bajarilsin.


Asos 1 ning yig‘ish chizmasi, nostandart detallarning chizmalari vaqopqoq 5 ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


48

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.23.

01.0

0K

irgiz

ma

1

Det

alla

r

Yig

‘ma

birli

klar

201

.23.

00.0

2V

tulk

a1

Teks

tolit

301

.23.

00.0

3T

iqin

1Q

otis

hma

401

.23.

00.0

4K

orpu

s1

Qot

ishm

a5

01.2

3.00

.05

Gay

ka1

Qot

ishm

a

601

.23.

00.0

6G

ayka

1Q

otis

hma

01.2

3.00

.00

YC

H

Yuq

ori

chas

tota

li

ajra

tkic

h

Lite

rO

g‘irl

Mas

sh

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

Sa

na

Ba

jard

iTe

ksh

ir.

A–A

AA

Tash

lam

aga

ykan

ing

erki

n ay

lani

shin

i

ta’m

inla

gan

hold

a qi

sils

in


49

YUQORIYUQORIYUQORIYUQORIYUQORI CHASTOTALICHASTOTALICHASTOTALICHASTOTALICHASTOTALI AJRATKICHAJRATKICHAJRATKICHAJRATKICHAJRATKICH

Ajratkich antenna kabelini iste’molchigaulashda ishlatiladi. Qurilma qo‘yma 1, vtulkalar2, tiqin 3, korpus 4, gaykalar 5 va 6 dan iborat.Qo‘yma 1 plastmassa qism va shtirdan tuzilgan.Shtir materiali – L63 markali latun. Shtir uyasigasim kavsharlanadi, u korpus 4 dan vtulka 2 bilanizolatsiyalangan. Ajratkichning ikkinchi qismitashlama gayka yordamida mahkamlanadi.

Ajratkichni yig‘ish tartibiAjratkichni yig‘ish tartibiAjratkichni yig‘ish tartibiAjratkichni yig‘ish tartibiAjratkichni yig‘ish tartibi

Qo‘yma press-qolipda tayyorlanadi. Korpus4 ga o‘ng tomondan qo‘yma 1 o‘rnatiladi, uningorqasidan vtulka 2 qo‘yilib tiqin 3 bilan qisiladi.Korpusning chap qismiga tashlama gayka 6kiydiriladi va uning o‘ng cheti maxsus moslamayordamida qisiladi. Natijada u korpusning chi-qig‘idan ushlab qoladi. Korpusning ustidan gayka5 burab kiydiriladi.


1. Chizmada bajarilgan qirqimlarni nomlang.2. Yarim ko‘rinish bilan yarim qirqimni nima ajratib turadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi detallar taramlangan? Detalning ish chizmasida u qanday belgilanadi?5. M22x1 shartli belgilanishni o‘qing.6. Ajratkichning tashqi o‘lchamlarini o‘qing.7. Shtirdagi teshik nima uchun xizmat qiladi?8. Armaturalangan detalni ko‘rsating.9. Yig‘ish chizmalarida tutash detallar qanday shtrixlanadi?



Qo‘ymaning yig‘ish chizmasi, detallar 2–5 ning chizmalari va detal2 ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!

4 – Chizmachilik


50

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Det

alla

r1

02.2

4.00

.01

Kor

pus

1P

o‘la

t 45

202

.24.

00.0

2V

int

1P

o‘la

t 45

302

.24.

00.0

3F

iksa

tor

1P

o‘la

t 45

402

.24.

00.0

4P

rujin

a1

502

.24.

00.0

5

Torm

oz

1

602

.24.

00.0

6K

olod

ka1

Teks

tolit

702

.24.

00.0

7P

o‘la

t 45

Po‘

lat 6

5G

Po‘

lat 6

5G

802

.24.

00.0

8P

last

ina

2P

o‘la

t 45

Pru

jina

1

d=

1n

=5

t=

4

D=

0,5

n=

7

t=5

,5

902

.24.

00.0

9O

‘zak

das

ta1

Po‘

lat 4

510

02.2

4.00

.10

O‘q

1P

o‘la

t 45

1102

.24.

00.1

1Q

uloq

cha

1P

o‘la

t 45

1202

.24.

00.1

2P

lunj

er1

Po‘

lat 3

013

02.2

4.00

.13

Vtu

lka

1P

o‘la

t 45

Sta

ndar

t buy

umla

r

14V

int

2M2x

5 G

OS

T1

74

73

-72

2

152

Vin

t 2M

2x7

GO

ST

17

47

3-7

2

161

Gay

ka M

6 G

OS

T5

92

7-7

0

Vin

t 2M

3x8

GO

ST

17

47

3-7

2

171

Sht

ift 2

Gx8

GO

ST

31

28

-70

181 01

.24.

00.0

0 Y

CH

Qam

rab

tutk

ich

Lite

rO

g‘irl

Mas

sh

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

A–A

AA

B k

o‘rin

ish

B


51

QAMRAB TUTKICHQAMRAB TUTKICHQAMRAB TUTKICHQAMRAB TUTKICHQAMRAB TUTKICH

Qamrab tutkich termokompressor qurilma-sidagi moslama bo‘lib, integral sxemalar tayyor-lashda oltin simlarni dozalash uchun ishlatiladi.

Mexanizmning ish organi bo‘lib plastinka8, kolodka 7, sterjen, dasta 9 va mahkamlashdetallaridan iborat pinset xizmat qiladi

Pinset plunjer 12 ga sharnirli birikkan. Uo‘z o‘qi atrofida uning uchiga presslab kiritilganvtulka 13 bilan birga aylanadi. Vint 16 plunjerningaylanishini korpusning radial o‘yig‘i bo‘yichachegaralaydi.

Plunjer yo‘nig‘iga tiralgan fiksator 3, toko‘tkazuvchi simlarni aniq dozalash maqsadida,mexanizmdagi tirqishni bartaraf etish uchunmo‘ljallangan. Tormoz 6 pinsetning vertikalyo‘nalishda harakatini stabillashtiradi. Oltinsimlarni dozalash mexanizmi qo‘lda yuritiladi.Sterjen-dasta 9 o‘z o‘qi atrofida 90° ga burilgandaplastinalar 8 ochilib oltin simlarni qamraydi va

orqaga harakatida uni qisadi. Keyin pinsetquloqcha 11, korpus 1 ga tekkuncha pastga tushadiva plunjer 12 o‘qi atrofida soat strelkasiga teskariburiladi. Bu holda sim kerakli uzunlikda uziladi.Sim integral kristaliga to‘g‘rilanadi va termo-kompression usulda tutashtiriladi.

Qamrab tutkichni yig‘ish tartibiQamrab tutkichni yig‘ish tartibiQamrab tutkichni yig‘ish tartibiQamrab tutkichni yig‘ish tartibiQamrab tutkichni yig‘ish tartibi

Sterjen-dasta 9 kolodka 7 teshigiga o‘rnatiladiva shtift bilan qotiriladi. Kolodkaning usti vaostidan plastinalar 8 qoplanadi va vintlar 14 va15 bilan mahkamlanadi. Plunjer 12 ning ostkiuchiga vtulka 13 presslab o‘rnatiladi. Keyinplunjer teshigiga vintsimon prujina 5 va tormoz6, plunjerga quloqcha 11 o‘rnatiladi. Plunjer vapinset o‘q 10 bilan biriktiriladi. Yig‘ilgan guruhdetallar plunjer bilan birgalikda korpus 1 gao‘rnatilib vint 16 bilan qotiriladi. Korpusningyon yumaloq chiqig‘iga fiksator 3, prujina 4o‘rnatiladi va rostlovchi vint 2 burab kiritiladi.


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. O‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.5. Prujinalarning ish chizmalarida qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?6. Kesuvchi tekisliklar o‘rni qanday chiziq bilan ko‘rsatiladi?7. A–A kesuvchi tekislikka qaysi detallar tushgan?8. Spetsifikatsiyada berilgan vint 15 ning shartli belgilanishini tushuntiring.9. Prujina 5 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilinadi?



Detallar 1, 2, 7, 11 va 12 ning chizmalarini va kolodka 7 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


52

01.2

5.00

.00

YC

H

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.25.

00.0

1B

o‘yl

ama

supp

ort

1D

etal

lar

Sta

ndar

t buy

umla

r

4

Po‘

lat 4

5

201

.25.

00.0

2P

lank

a1

Po‘

lat 2

03

01.2

5.00

.03

Vin

t2

Po‘

lat 4

54

01.2

5.00

.04

Kro

nsht

eyn

1P

o‘la

t 45

501

.25.

00.0

5K

o‘nd

alan

g su

ppor

t1

Po‘

lat 4

5

601

.25.

00.0

6K

rons

htey

n1

Po‘

lat 4

5

701

.25.

00.0

7V

int

M3

3P

o‘la

t 20

Vin

t M

3x8

GO

ST

149

1-72

10801

.25.

00.0

8A

sos

1P

o‘la

t 20

901

.25.

00.0

9P

lank

a1

Po‘

lat 4

5

Sup

port

sist

ema

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.Li

sH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

4 ta

tesh

.

Poz

. 9

Poz

. 2

A k

o‘rin

ish


53

SUPPORT SISTEMASUPPORT SISTEMASUPPORT SISTEMASUPPORT SISTEMASUPPORT SISTEMA

Support sistema yuqori aniqlikdagi radio-texnika va elektron apparaturalarni yasashdaginazorat asboblari va uskunalarini o‘rnatishuchun ishlatiladi.

Asbob bo‘ylama support 1 ga o‘rnatilib, vint7 bilan mahkamlanadi. Asos 8 dastgoh stanina-siga to‘rtta vint yordamida qotiriladi. Supportlar5 va 1 asosga nisbatan bo‘ylama va ko‘ndalangyo‘nalishda harakatlanadi.Harakatlanish kron-shteynlar 4 va 6 ga bog‘langan maxsus vintlar 3orqali amalga oshiriladi. Vintlar 7 plankalar 2

va 9 ga tayanib, hamma sistemaning holatinifiksatsiyalaydi.

Sistemani yig‘ish tartibiSistemani yig‘ish tartibiSistemani yig‘ish tartibiSistemani yig‘ish tartibiSistemani yig‘ish tartibi

Ko‘ndalang support 5 va asos 8 ga kron-shteynlar 4 va 6 vintlar 10 yordamida biriktiriladi.Keyin ko‘ndalang support paziga planka 2 vabo‘ylama support 1 ning trapetsiyasimon chiqig‘io‘rnatilib, vint 7 va maxsus vint 3 burab kiritiladi.Vintlar 7, 3 va planka 9 yordamida ko‘ndalangsupport 5 va asos 8 xuddi shunday yo‘l bilanbiriktiriladi.


1. Qanday qirqimlar mahalliy qirqim deb ataladi?2. Qirqim bilan kesim orasida qanday farq bor?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Sertifikatsiyada keltirilgan vint 10 ning shartli belgilanishini tushuntiring.5. Asos 8 da nechta ochiq teshik va berk teshik bor?6. Chizmada qanday vintlarni soddalashtirib, qandaylarini soddalashtirmasdan tasvirlash

mumkin?7. Qaysi detallarda taramlash bor? Ular ish chizmalarida qanday belgilanadi?8. Supportlar 1 va 5 ning; support 5 ning asos 8 bilan birikishi qanday ta’minlangan?9. Chizmadagi qaysi o‘lchamlar o‘rnatish o‘lchamlari?



Detallar 1, 3 –6, 7 ning chizmalari va detal 1 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


54

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

101

.26.

00.0

1K

orpu

s1

Det

alla

r

Pla

stm

assa

201

.26.

00.0

2To

‘xta

tadi

gan

halq

a1

Po‘

lat 6

5 G

301

.26.

00.0

31

401

.26.

00.0

4M

ufta

501

.26.

00.0

5A

sos

Kon

takt

li p

rujin

a12

Pla

stm

assa

Pla

stm

assa

Pla

stm

assa

Sta

ndar

t buy

umla

r

71

Vin

t 2M

2,5x

8 G

OS

T 1

7473

-72

83

Sha

yba

2,5

GO

ST

104

50-6

89

1

01.2

6.00

.00

YC

H

601

.26.

00.0

6P

anel

Pla

stm

assa

Vin

t 2M

2,5x

8 G

OS

T 1

7475

-72

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

Inte

gral

sxe

man

isi

nash

uch

unko

ntak

t qur

ilma

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq 1

Var

aqla

r 1

B

B

B–B

3 ta

tesh

.

A–A

A A


55

INTEGRALINTEGRALINTEGRALINTEGRALINTEGRAL SXEMANISXEMANISXEMANISXEMANISXEMANI SINASHSINASHSINASHSINASHSINASHUCHUNUCHUNUCHUNUCHUNUCHUN KONTAKTKONTAKTKONTAKTKONTAKTKONTAKT QURILMAQURILMAQURILMAQURILMAQURILMA

TO-5 ko‘rpusidagi integral sxemalarningstatik parametrlarini o‘lchash uchun mo‘ljallan-gan.

Qurilma korpus 1, panel 6, asos 5, mufta 4,kontakt prujinalar 3, to‘xtatish halqasi 2 vamahkamlash detallaridan iborat. Asbob o‘lcha-gich paneliga o‘rnatiladi va uchta vint bilanqotiriladi.

Integral sxemalarning chiqish simlari yo‘-naltiruvchi korpus 1 ga o‘rnatiladi va ishonchlikontakt hosil qilish uchun mufta 1 to‘xtatishhalqasigacha surilib, kontaktli prujinalar qisiladi.

Kontaktli prujinalarning pastki uchiga integ-ral sxemalarning o‘lchagich simlari kavshar-lanadi.

Qurilmani yig‘ish tartibiQurilmani yig‘ish tartibiQurilmani yig‘ish tartibiQurilmani yig‘ish tartibiQurilmani yig‘ish tartibi

Korpus 1 ning yumaloq chiqig‘iga panel 6kiydiriladi va shayba 9 kiydirilgan vint 7 bilanqotiriladi. Kontaktli prujinalar 3 korpusningkesiklariga joylanadi va panelning teshiklarigao‘rnatiladi. Kontakt prujinalarni mahkamqisgan holda korpus ustiga asos 5 kiydiriladi vapanel 6 bilan uchta vint 8 yordamida biriktiriladi.Keyin mufta 4 va qotirib qo‘yish halqasi 2qo‘yiladi.


1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Qanday detallar va detal elementlari qirqimda qirqilmay ko‘rsatiladi? Shunday detallarni

chizmadan ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Chizmada tasvirlangan chiqarish elementlarini ko‘rsating.5. Panel 6 da nechta teshik bor?6. Chizmadagi o‘rnatish o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Qanday hollarda yarim ko‘rinish va yarim qirqim birgalikda tasvirlanadi?8. A–A qirqim qaysi detallar orqali o‘tadi?9. Kontakt prujina 3 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalarni bajarish kerak?



Detallar 1–6 ning chizmalari va mufta 1 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


56

Sta

ndar

t buy

umla

r

8V

int

2,5x

4 G

OS

T1

49

1-7

28

01.2

7.00

.00

YC

H

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

101

.27.

01.0

0YC

HP

uans

on1

201

.27.

02.0

0YC

HP

uans

on1

Det

alla

r

D=

1,2

mm

D=

1,8

mm

301

.27.

00.0

3A

sos

1Q

otis

hma

AL2

401

.27.

00.0

4O

‘q1

Po‘

lat 1

5x

501

.27.

00.0

5Q

opqo

q1

Qot

ishm

a A

L2

601

.27.

00.0

6M

atrit

sa1

701

.27.

00.0

7Y

o‘na

ltiru

vchi

1

Po‘

lat 1

5x

Po‘

lat 4

5

9S

htift

2G

x6 G

OS

T3

12

8-7

04

10S

htift

3G

x5 G

OS

T3

12

8-7

04

Per

fora

tor

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq 1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

E–E

B–B

D k

o‘rin

ish

B B

D

EE

A

A

A–A

F F

F–F


57

PERFORATORPERFORATORPERFORATORPERFORATORPERFORATOR

Dastaki perforator „Minsk-32“ EHM perfo-ratsiyalash tasmasidagi xatolarni to‘g‘rilashdaishlatiladi. Uning yordamida sinxro-yo‘lakdadiametri 1,2 mm li va ish yo‘lida 1,8 mm liteshiklar o‘yish mumkin.

Qurilma asos 3, qopqoq 5, matritsa 6, yo‘-naltiruvchi 7, puassonlar 1 va 2 hamda boshqadetallardan tuzilgan. Har bir puasson 15Xmarkali po‘latdan tayyorlangan shtir bilanarmaturalangan plastmassadan iborat.

Shtirlar diametrlari 1,2 va 1,8 mm. Kerakliteshik ochish uchun qopqoq 5 ochiladi va matritsa6 ga perfotasma shunday o‘rnatiladiki, unda

shtiftlar 9 sinxro-yo‘laklar teshigiga to‘g‘ri kelsin.Keyin qopqoq yo‘naltirgich 7 tasmasini qisganholda yopiladi. Perforatorning konussimon uya-chasidan kerakli puassonni chiqarib, perfotas-mada kerakli teshiklar o‘yiladi.

Perforatorni yig‘ish tartibiPerforatorni yig‘ish tartibiPerforatorni yig‘ish tartibiPerforatorni yig‘ish tartibiPerforatorni yig‘ish tartibi

Puassonlar 1 va 2 press-qolipda tayyor-lanadi. Matritsa 6 ga shtiftlar 9 va 10, qopqoq 5ga esa shtift 10 presslab kiritiladi. Keyin yo‘nal-tiruvchi 7 qopqoqqa o‘rnatiladi va vint 8 bilanqotiriladi. Matritsa 6 asos 3 ga o‘rnatilib, vint 8bilan qotiriladi. Shundan so‘ng qopqoq asosgao‘q 4 yordamida biriktiriladi.


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. B–B kesuvchi tekislik qaysi detallardan o‘tgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Detal 3 da nechta rezbali teshik bor?5. Qurilmadagi armaturalangan detallarni ko‘rsating.6. Nima uchun detallar 4, 8, 9 va 10 bo‘ylama qirqimda shtrixlanmagan?7. Puassonlar 1 va 2 asos 3 da qanday mahkamlanganligini tushuntiring.8. Detallar 6 va 7 dagi teshiklarning o‘qdoshligi qaysi detallar yordamida ta’minlanadi.9. Detal 7 da nechta teshik bor?



Puasson 2 va nostandart detallarning chizmalarini va qopqoq 5 ningtexnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


58

Sta

ndar

t buy

umla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

10

1.2

8.0

1.0

0Y

BK

orpu

s1

20

1.2

8.0

2.0

0Y

BQ

opqo

q1

Det

alla

r

401

.28.

00.0

4S

hayb

a1

501

.28.

00.0

5P

rujin

a1

Po‘

lat C

t3

601

.28.

00.0

6Tu

gma

1P

last

mas

sa

701

.28.

00.0

7V

tulk

a1

801

.28.

00.0

8R

icha

g1

Vin

t 2M

3x5

GO

ST

17

47

3-7

2

01.2

8.00

.00

YC

H

30

1.2

8.0

3.0

0Y

BU

lovc

hi1

Po‘

lat 6

5G

Po‘

lat C

t3

Po‘

lat C

t3

Po‘

lat C

t39

01.2

8.00

.09

O‘q

1

1001

.28.

00.1

0S

hayb

a1

Teks

tolit

1101

.28.

00.1

1S

hayb

a1

Po‘

lat C

t3

Po‘

lat C

t312

01.2

8.00

.12

Vtu

lka

1

Ula

b-uz

gich

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

13

Ga

yka

M3

GO

ST

59

27

-70

14

Sha

yba

3G

OS

T10

450-

6815

D k

o‘rin

ish

B k

o‘rin

ish

A–A

B

E

D

EA

A

Yum

aloq

lans

in

2 ta

tesh

. M2

E–E


59

ULAB-UZGICHULAB-UZGICHULAB-UZGICHULAB-UZGICHULAB-UZGICH

Tugmachali ulab-uzgich yuqori voltli asbob-larni qisqa vaqt ulab-uzishda ishlatiladi.

Qurilma uchta yig‘ma birlikdan iborat: kor-pus 1, qopqoq 2 va tutashtirgich 3. Korpus1 armaturalangan plastmassa buyum bo‘lib,uning armaturasi ikkita qo‘zg‘almas kontakt vavtulkadan iborat. Vtulka L68 markali latundanyasalgan.

Qopqoq 2 ning plastinasiga ikkita rezbalivtulka yumaloqlab biriktirilgan. Plastina va vtulkaSt3 markali po‘latdan ishlangan.

Tutashtiruvchi plastina 3 harakatlanuvchiikkita kontakt va ikkita shaybadan iborat. Plas-tinaning materiali BrB2 markali bronza, kon-taktniki L68 markali latun va shaybaniki LK80–3 markali latundir.

Tugmacha 6 bosilganda richag 8 pastga tushib,tutashtirgich 3 ni korpusning qo‘zg‘almas kon-takrtiga bosadi. Tutashtirgich plastinasi tekis

prujina vazifasini o‘taydi va ayni vaqtda pastkuchlanishli tokni o‘tkazuvchi bo‘lib hisoblanadi.

Ulab-uzgichni yig‘ish tartibiUlab-uzgichni yig‘ish tartibiUlab-uzgichni yig‘ish tartibiUlab-uzgichni yig‘ish tartibiUlab-uzgichni yig‘ish tartibi

Korpus 1 press-qolipda tayyorlanadi.Richag 8 ga vtulka 7 presslab o‘rnatiladi.Qo‘zg‘aluvchan kontaktlar shayba kiydirilganholda plastina teshiklariga qo‘yiladi va kontaktuchlari parchinlanadi. O‘q 9 ga detallar 10, 3,11, 12, 7, 4 kiydiriladi va o‘qning uchi parchin-lanadi. Keyin vtulka 7, prujina qo‘yilgan holdatugmachacha 6 ga bosib kiritiladi. O‘q 9 ninguchi yuqoridan korpus vtulkasiga kiritiladi,ostidan esa gayka 14 burab kiritiladi.

Qopqoq 2 ning plastinasi rezbali vtulkagayumaloqlab biriktiriladi, keyin qopqoq 2 korpus1 ga kiydiriladi va qopqoqning chiqiqlari korpus-ning chiqiqlari orasiga bukib qo‘yiladi. Qo‘z-g‘almas kontakt teshiklariga shaybalar 15 kiy-dirilgan vintlar 13 burab kiritiladi.


1. Chizmadagi GOST 2.305-68 bo‘yicha har bir tasvirlanishni ko‘rsating.2. Qanday hollarda yordamchi ko‘rinishlar bajariladi va ushbu chizmada shundaylar bormi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.5. Chizmadagi qaysi ko‘rinish bosh ko‘rinish hisoblanadi?6. Qanday hollarda qirqimda detal shtrixlanmaydi, qoraytirib qo‘yiladi, xolos?7. A–A qirqimning zarurligini asoslang.8. Chizmadagi tok o‘tkazish sistemasidagi detallarni ko‘rsating.9. Detal 5 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?

10. Richag 8 ning eskizini bajaring.


Korpus 1 ning yig‘ish chizmasi, nostandart detallarning chizmalariva korpus 1 ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


60

Sta

ndar

t bu

yum

lar

6G

ayka

M8

GO

ST

10

65

7-7

32

02.2

9.00

.00

YC

H

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

102

.29.

01.0

0YB

Muh

ofaz

alag

ich

22

02.2

9.02

.00Y

BC

hiqa

rmal

i ayr

i

1

Det

alla

r

302

.29.

00.0

3Q

opqo

q1

402

.29.

00.0

4K

orpu

s1

502

.29.

00.0

5P

rujin

a2

Pla

stm

assa

Pla

stm

assa

Po‘

lat 6

5G

Pat

ron

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

Vilk

a yo

yilm

asi

B–B

A k

o‘rin

ish

Qop

qoq

ko‘rs

atilm

agan

4 ta

tesh

.

BB

A


61

PATRONPATRONPATRONPATRONPATRON

Patron tok taqsimlash shitida va boshqaqurilmalarda radiotexnik blok va sistemalardagi10 dan 30A gacha tok yuklanishdan saqlashuchun ishlatiladi. Unda ajraluvchi saqlagich 1,zanjirdan saqlagich kavsharlangan chiqishsimlari bor 2 korpus 4, qopqoq 3 va boshqadetallardan iborat. Saqlagich 1 shisha trubka,St 3 markali po‘latdan tayyorlangan ikkitapichoq, 0,20 li simdan tashkil topgan. Vilkaningchiqish simlari L63 markali latundan, o‘zi esaBrB2 markali bronzadan tayyorlangan.

Patron panelning yuza qismiga o‘rnatiladi.

Patronni yig‘ish tartibiPatronni yig‘ish tartibiPatronni yig‘ish tartibiPatronni yig‘ish tartibiPatronni yig‘ish tartibiSaqlagich quyidagi tartibda yig‘iladi. Sim

trubkaga yelimlangan pichoqqa kavsharlanadi.Trubkaning boshqa tomonidan boshqa pichoq-ning teshigiga sim o‘rnatilib kavsharlanadi.Pichoq ham trubkaga yelimlanadi. Bunda BTGOST 8017-74 yelimidan va POS 40 GOST21931-76 kavsharidan foydalaniladi. Vilkalarchiqish simlariga parchinlanib biriktiriladi. Keyinchiqish simlari korpus 4 teshigiga qo‘yiladi vagayka 6 bilan qisiladi. Keyin vilkaga saqlagicho‘rnatilib, qopqoq burab qo‘yiladi.

Patron shit paneliga to‘rtta vint yordamidaqotirib qo‘yiladi.


1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Yarim ko‘rinish bilan yarim qirqim orasidagi chegara vazifasini nima bajaradi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi detallar yelimlab biriktiriladi?5. Chizmadagi tok o‘tkazuvchi sistema detallarini ko‘rsating.6. Prujina 5 ning vazifasi nima?7. Patronni shit paneliga o‘rnatishda qanday o‘lchamlar inobatga olinishi kerak?8. Chizmada kavsharlashning shartli belgilanishini ko‘rsating.9. Chizmada egilgan detallarni ko‘rsating.



Saqlagich 1 ning yig‘ish chizmasi, chiqish simlari bilan vilka 2 ning,nostandart detallarning chizmalarini va detal 3 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


62

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.30.

00.0

1K

orpu

s1

Det

alla

r

Po‘

lat 4

52

02.3

0.00

.02

Fla

nes

2P

o‘la

t 20

302

.30.

00.0

3O

‘qP

o‘la

t 40

402

.30.

00.0

4R

olik

1P

o‘la

t 40

502

.30.

00.0

5Tr

ubka

1R

ezin

a6

02.3

0.00

.06

Qal

poqc

ha1

Po‘

lat 2

0

702

.30.

00.0

7V

int M

41

Po‘

lat 2

0

1

Sta

ndar

t buy

umla

r

11B

olt

M4x

12 G

OS

T7

80

5-7

02

123

13

Sh

ayb

a 4

65

G G

OS

T6

40

2-7

0

802

.30.

00.0

8O

‘q1

Po‘

lat 4

5

902

.30.

00.0

9V

tulk

a1

Po‘

lat 4

510

02.3

0.00

.10

Bur

ish

richa

gi1

Po‘

lat 4

5

Sha

yba

4 G

OS

T 1

0450

-68

2

14S

htift

1G

x12

GO

ST

31

28

-70

2

02.3

0.00

.00

YC

H

Qis

uvch

i

rolik

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

15P

od

ship

nik

24

GO

ST

83

38

-75

2

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

E k

o‘rin

ish

A

E

A

A–A

B

D

B–B

D k

o‘rin

ish


63

QISUVCHIQISUVCHIQISUVCHIQISUVCHIQISUVCHI ROLIKROLIKROLIKROLIKROLIK

Qisuvchi rolik „Minsk-32“ EHM ning tasmatortuvchi mexanizmi to‘plagichida joylashgan vatasmani magnit kallagi yonidan harakatlanishinita’minlab turadi. Tasmaning o‘ngga yoki chapgaharakatlanishini rolik 4 bajaradi. Bunda tasmanielektr dvigatelning o‘ng yoki chap yetakchivaliga siqadi. Tasmaning o‘ng yoki chap tomongaharakatlanishi, rolik 4 ni elektr dvigatelning o‘ngyoki chap yetakchi valiga bosilishi orqali amalgaoshiriladi. Rolik richag 10 ga mahkamlangan vaishga tushiruvchi elektromagnit (chizmada ko‘r-satilmagan) o‘zagiga tortqi bilan biriktirilgan.

„Ishga tushirish“ signali kelganida chulg‘amorqali tok oqadi, natijada o‘zak tortilib, richag10 ni buradi va rolikni elektr dvigatel valiga

qisadi. „To‘xtash“ signali kelishi bilan elektro-magnitga tok kelishi to‘xtaydi. Bunda prujinarolikni tasmadan oladi, ya’ni uni dastlabkivaziyatiga qaytaradi.

Rolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibi

Rolik 4 ning ichki yo‘nig‘iga zoldirli pod-shipnik 15 o‘tkaziladi va flaneslar 2 bosibkiritiladi. Rolikka rezina trubka 5 kiydiriladi. Keyinrolik korpus 1 vilkasiga solinadi, uning teshigiorqali o‘q 3 o‘tkaziladi va shtiftlar 14 yordamidamahkamlanadi. Keyin richag 10 ga korpus teshigiorqali vtulka 9 o‘tkaziladi. Vtulkaga o‘q 8 qo‘yilib,uchiga qalpoqcha kiydiriladi va rolikni ish hola-tiga qo‘yib, shayba 12 kiydirilgan vint 7 burabkiritiladi.


1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.3. Podshipnik 15 ni almashtirish uchun demontaj ishlari qay tartibda bajarilishi kerak?4. Chizmada zoldirli podshipniklar shartli qanday tasvirlanadi?5. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.6. Yig‘ish chizmasida qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?7. Yig‘ish chizmasi nima uchun xizmat qiladi?8. Qaysi detallarga rezba o‘yilgan?9. Detal 1 da nechta teshik bor?



Detallar 1, 6, 8 va 10 ning chizmalari va korpus 1 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


64

Sta

ndar

t buy

umla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

10

2.3

1.0

1.0

0Y

BTo

rmoz

lovc

hidi

sk1

Yig

‘ma

birli

klar

2G

‘alta

k1

3K

onta

ktli

kolo

dka

02

.31

.02

.00

YB

02

.31

.03

.00

YB

1

402

.31.

00.0

4K

orpu

s1

502

.31.

00.0

5O

‘rnat

ish

tirag

i1

602

.31.

00.0

6P

rujin

a1

702

.31.

00.0

7T

irak

1

802

.31.

00.0

8Q

isuv

chi d

isk

1

902

.31.

00.0

9H

alqa

1

Po‘

lat 6

5G

Po‘

lat 4

0

Qot

ishm

a A

L2

Po‘

lat 4

5

Po‘

lat 4

0P

o‘la

t 40

Det

alla

r

1002

.31.

00.1

0Q

istir

ma

Pre

sshp

an

11B

olt

M8x

25 G

OS

T7

79

8-7

01

122

Vin

t 2

M3

x10

GO

ST

14

91

-72

134

Vin

t 2M

3x6

GO

ST

17

47

5-7

2

Vin

t 2

M4

x15

GO

ST

14

91

-72

144

Ga

yka

M8

GO

ST

59

27

-70

151

Sh

ayb

a 4

65

G G

OS

T6

40

2-7

016

4

02.3

1.00

.00

YC

H

Ele

ktro

mag

nitli

torm

oz

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq 1

Var

aqla

r 1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

Sa

na

Ba

jard

iTe

ksh

ir.

B–B

D–D

A

DD

A

A–A

B

B


65

ELEKTROMAGNITLI TORMOZELEKTROMAGNITLI TORMOZELEKTROMAGNITLI TORMOZELEKTROMAGNITLI TORMOZELEKTROMAGNITLI TORMOZ

Elektromagnitli tormoz „Minsk-32“ EHMdagi magnit tasma to‘plagichida magnit tasmaharakati tugaganda, kasseta yuritmasini to‘xta-tishda ishlatiladi. Tormoz yig‘ma birliklari tormozdiski 1, g‘altak 2, kontakt kolodka 3 dan iborat.45 markali po‘latdan tayyorlangan tormozdiskiga plastmassa qoplama ichi teshik parchin-mix 4x10 (GOST 12639-67 bo‘yicha) bilanqotiriladi.

G‘altak 2 plastmassa karkas-sim va loklanganmato (LXM-105 GOST 2214-70) dan iborat.Kolodka 3 plastmassadan quyib ishlangan, ungaST3 markali po‘latdan tayyorlangan rezbalivtulka armaturalangan. G‘altak 2 o‘ramlaridanzanjirga tok ulanganda qisuvchi disk 8 prujinaqarshiligini bosib o‘tib, oboyma 9 ga tortiladi.

Bunda tormoz diski 1 kasseta uzatmasida joy-lashgan oraliq diskdan (chizmada ko‘rsa-tilmagan) nari ketadi. Mexanizm yuritmasibunda tormozlanmay, erkin ishlaydi. Uzatmato‘xtatilganda, g‘altak zanjiridagi tok o‘chadi.

Tormozni yig‘ish tartibiTormozni yig‘ish tartibiTormozni yig‘ish tartibiTormozni yig‘ish tartibiTormozni yig‘ish tartibi

Kolodka 3 oboyma 9 ga vint 12 yordamidamahkamlanadi. Oboyma 9 korpus 4 ga shaybalar16 kiydirilgan vintlar 13 yordamida mahkam-lanadi. Qoplama tormoz diskiga parchinlabyopishtiriladi va qisuvchi disk 8 ga vintlar 14bilan mahkamlanadi. Halqa 9 ga tirak 7, prujina6 va g‘altak 2 o‘rnatiladi. Keyin tormoz diski1 o‘rnatish tiraklari 5 orasiga joylashtiriladi.Tormoz bolt 11 yordamida rostlanadi, u, o‘znavbatida, kontrgayka 15 yordamida qotiriladi.


1. Chizmada berilgan qirqimlarni nomlang.2. Mahalliy qirqim deb nimaga aytiladi? Chizmada shunday qirqimlar bormi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. G‘altak chulg‘amlari chizmadagi qirqimda qanday ko‘rsatiladi?5. Armaturalangan detallarni ko‘rsating.6. Qaysi detallar taramlangan?7. Prujinaning ish chizmalarida qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?8. Korpus 4 da nechta rezba teshigi bor?9. Bolt 11 ning vazifasini tushuntiring.



Detallar 1–3 va 5–9 ning chizmalarini, halqa 9 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!

5 – Chizmachilik


66

02.3

2.00

.00

YC

H

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

102

.32.

01.0

0YB

Kor

pus

12

02.3

2.02

.00Y

BA

yri

1

Det

alla

r3

02.3

2.00

.03

Uya

2La

tun

L63

402

.32.

00.0

4R

ozet

ka1

502

.32.

00.0

5Q

opqo

q1

Pla

stm

assa

Pla

stm

assa

Sta

ndar

t buy

umla

r

6V

int

M3x

12 G

OS

T1

74

73

-72

2

Kon

takt

uyas

i

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq 1

Var

aqla

r 1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

D k

o‘rin

ish

E k

o‘rin

ish

poz.

4

A–A

B

A

D

AB

Yum

aloq

lans

inB

–B

E


67

KONTAKT UYASIKONTAKT UYASIKONTAKT UYASIKONTAKT UYASIKONTAKT UYASI

Uya radiotexnik apparaturada past kuch-lanishli elektr zanjirlar simlarini ulash uchunxizmat qiladi va korpus 1, vilka 2, rozetka 4 vaboshqa detallardan tashkil topgan. Korpus 1 vavilka 2 – armaturalangan plastmassa buyumlar.Armatura korpusda ikkita rezbali vtulka vavilkadagi ikkita shtepsel ko‘rinishida, ular L63markali latundan tayyorlangan. Shtepsellargaasbob simlari kavsharlanadi, biriktiruvchi

simlar rozetka darchasidan chiqarilib, uyagakavsharlanadi.

Uyani yig‘ish tartibiUyani yig‘ish tartibiUyani yig‘ish tartibiUyani yig‘ish tartibiUyani yig‘ish tartibi

Korpus 1 va vilka 2 press-qolipda tayyorla-nadi. Rozetka 4 ga uya 3 qo‘yilib, mahkamla-nadi. Korpusga rozetka qo‘yiladi. Rozetkagaqopqoq qo‘yilib, uni korpusga rozetka bilanbirga, vintlar 6 yordamida mahkamlanadi. Uyamahkamlanadigan asbobning devor paneli kor-pus bilan rozetka orasida bo‘ladi.


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Qanday hollarda yarim qirqim bilan yarim ko‘rinish birgalikda tasvirlanadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Buyumning asbob va kabel qismlarini nomlang.5. Qaysi detallar taramlangan? Ular ish chizmalarida qanday belgilanadi?6. Tok o‘tkazuvchi detallarni ko‘rsating.7. Chegaradagi detallar qanday tasvirlanadi?8. Qanday hollarda gorizontal, frontal va profil qirqimlardagi kesuvchi tekislik joylashishi

belgilanmaydi va qirqimning o‘zi yozuv bilan belgilanmaydi?9. Rozetkani kabelga qo‘shish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?



Vilka va korpus hamda nostandart detallarning chizmalarini, detal 1ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


68

Sta

ndar

t buy

umla

r

12V

int

M3x

10 G

OS

T1

47

6-7

51

131

02.3

3.00

.00

YC

H

Yur

itmal

i

to‘lq

inuz

atki

ch

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r 1

Vin

t 2

M4

x10

GO

ST

17

47

3-7

2

141

Gay

ka M

3 G

OS

T 5

916-

70

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Det

alla

r

1 2 3 4 5 6 7

02.3

3.00

.01

Kor

pus

1Q

otis

hm

aD

45

02.3

3.00

.02

Vin

t M6

1P

o‘la

t St3

02.3

3.00

.03

G‘il

dira

k1

Po‘

lat 4

5

02.3

3.00

.04

Val

1P

o‘la

t 35

02.3

3.00

.05

Vtu

lka

1P

o‘la

t St3

02.3

3.00

.06

Sht

ir1

Po‘

lat S

t402

.33.

00.0

7D

isk

1Q

otis

hma

D16

M=

2;Z

=1

2

802

.33.

00.0

8Q

istir

ma

1R

ezin

a-m

ato

902

.33.

00.0

9G

ayka

M16

x1,5

1P

o‘la

t St3

1002

.33.

00.1

0S

hest

erny

a1

Po‘

lat 4

511

02.3

3.00

.11

Das

ta1

Qot

ishm

a D

16

M=

2;Z

=1

7

15G

ayka

M4

GO

ST

591

6-70

1

16G

ayk

a M

10

x1 G

OS

T11

87

1-7

31

17S

hayb

a 4

GO

ST

695

8-68

1

18S

hp

on

ka 2

x2x8

GO

ST

87

89

-68

1

O‘z

.L

ist

Hu

jjat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

4 ta

tesh

. M3

D k

o‘rin

ish

B–B

A–A

poz.

1

4 ta

tesh

. B

B

A

D

A


69

YURITMALIYURITMALIYURITMALIYURITMALIYURITMALI TO‘LQINUZATKICHTO‘LQINUZATKICHTO‘LQINUZATKICHTO‘LQINUZATKICHTO‘LQINUZATKICH

Yuritmali to‘lqinuzatkich o‘ta yuqori chas-totali (O‘YCH) elektromagnit to‘lqinlariniso‘ndirishda ishlatiladi.

To‘lqinuzatkich O‘YCH kanali flanesigaM30x1,5 rezbada mahkamlangan. Shtir 6 yuqoriuchi bilan kanalga kiritiladi. Soat strelkasibo‘ylab disk 7 aylantirilganda shtir 6 vtulka 5rezbasi bo‘ylab yuqoriga suriladi hamdaelektromagnit to‘lqini kuchlanishini o‘zgar-tiradi.

To‘lqinuzatkichda mexanik yuritma mavjud.Elektr dvigatel ulanishi bilan val 4 tishli g‘ildi-raklar 3 ni aylantiradi. Tishli g‘ildirak valgashponka 18 yordamida biriktirilgan. Tishli g‘ildi-rak 3 shesternya 10 bilan ishlangan bo‘lib, ushtir bilan bikr birikkan.

Shesternya 10 aylanganda shtir 6 aylanib,o‘qi bo‘ylab yuqoriga va pastga suriladi, natijadaelektromagnit to‘lqin kuchlanishi o‘zgaradi.

To‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibiTo‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibiTo‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibiTo‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibiTo‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibi

Shesternya 10 ning pastki qismiga disk 7presslab kiritiladi va qistirma 8 kiydirilib, gayka9 qotiriladi. Keyin shtir 6 ning rezbali uchigayumaloq gayka 16 burab kirgiziladi. Korpus 1ning ostidan rezbali vtulka o‘rnatilib, unga shtir6 burab kiritiladi.

Dasta 11 ga tishli g‘ildirak uning vali 4 vashponkasi 18 bilan o‘rnatiladi. Valning o‘ngtomonidagi uchiga shayba 17 kiydiriladi va gayka15 burab kiritiladi.

Dasta 11 korpusga vint 2 bilan qotiriladi.Vintlar 13 va 12 yordamida tishli juftlikningilashishi rostlanadi. Rostlangandan so‘ng kontr-gayka 14 burab qotiriladi.


1. B–B tasvirda qanday detallar ko‘rsatilgan?2. Bosh ko‘rinishda qanday qirqimlar bajarilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. To‘lqinuzatkichning biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.5. Detal 5 dagi yo‘niqni ko‘rsating. U nima uchun kerak?6. Yig‘ish chizmasi nima uchun bajariladi?7. Detal 1 da nechta teshik bor?8. M24½2 shartli belgilanishning aniq ma’nosini tushuntiring.9. GOST 2.402-68 da tishli g‘ildiraklar uchun qanday shartliliklar qabul qilingan?




?????

!!!!!


70

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.34.

00.0

11

Det

alla

rQ

otis

hma

AL9

202

.34.

00.0

2

Kro

nsht

eyn

1La

tun

L63

302

.34.

00.0

3Tu

tkic

h1

402

.34.

00.0

4T

irak

1P

o‘la

t 45

Sta

ndar

t buy

umla

r

12V

int

2M2x

8 G

OS

T1

49

1-7

21

13

6

Vin

t 2M

2x6

GO

ST

14

91

-72

155

Sh

ayb

a 2

65

G G

OS

T6

40

2-7

0

Vin

t 2M

2x5

GO

ST

17

47

5-7

2

16Z

o‘ld

ir 6,

35 G

OS

T3

72

2-6

017

6P

od

ship

nik

80

02

5G

OS

T 7

24

2-7

018

2

Das

ta

Po‘

lat 4

5

502

.34.

00.0

5P

rujin

a1

602

.34.

00.0

6T

irak

1P

o‘la

t 20

702

.34.

00.0

7P

rujin

a1

802

.34.

00.0

8F

lane

s2

Qo

tish

ma

AL

99

02.3

4.00

.09

Rol

ik

202

.34.

00.1

0

02.3

4.00

.11

10 11

Taya

nch

Kor

pus

1 1

Po‘

lat 6

5G

Po‘

lat 6

5G

Po‘

lat 1

0

Po‘

lat 1

0Q

otis

hm

aA

L9

02.3

4.00

.00

YC

H

Bla

nkal

ar

datc

higi

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

5

D=0

,4n=

8t=

3

D=

0,3

n=

4t=

2

14

Sha

yba

2G

OS

T10

450-

684

4 at

v. ∅

2

A –

A

AAM

ikro

ulab

-uzg

ich


71

BLANKALARBLANKALARBLANKALARBLANKALARBLANKALAR DATCHIGIDATCHIGIDATCHIGIDATCHIGIDATCHIGI

Datchik „Minsk-32“ EHM ning yozishqurilmasi ishida buzuqlik bo‘lganda, signal berishuchun ishlatiladi.

Blankalar qisuvchi roliklar 9 ta’sirida o‘tadi.Markazdan qochuvchi kuchlar ta’sirida sharik-lar 17 turtkich 3 shtokidan tarqalib, prujina 5ni siqadi va dasta 2 ni bo‘shatadi. Tutkichningbunday holatida mikroulab-uzgichning kon-taktlari ochiq bo‘ladi. Blanka buzilsa, rolik 9aylanmaydi, zoldir shtokka tushadi va tirak 4konussimon bo‘lgani va prujinalar 5 va 7 ta’siritufayli tutkichlar 3, zoldirlar bilan chapga hara-katlanadi, richagni qisadi va mikroulab-uzgich-ning kontaktlarini ulaydi. Bunda old panelda

„Buzilgan“ signali beriladi. Datchik tirak 6 bilanrostlanadi. Richag 2 ning holati vint 13 yordamidakronshteyn 1 ni harakatlantirib, rostlanadi.

Datchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibi

Tayanch 10 sapfasiga zoldirli podshipniklar18 o‘rnatiladi. Keyin tirak 6 prujina 7 bilanbirgalikda flanes 8 ga burab kiritiladi va u rolik 9ga o‘rnatilib, vint 14 bilan qotiriladi. Rolikningboshqa tomonidan prujina 5, turtkich 3, zoldir-lar 17 va tirak 4 qo‘yilib, vintlar 14 bilan qoti-riladi. Keyin rolik 9 ga podshipnik 18 tayanch10 bilan o‘tqaziladi va vint 13 ga shaybalar 15 va16 kiydirilib korpusga qotiriladi. Kronshteyngavint 12 bilan mahkamlangan richag 2 korpus-ning yuqori qismiga vint 13 bilan qotiriladi.


1. Chizmada bajarilgan qirqimlarni nomlang.2. Qaysi detallar chizmadagi ko‘ndalang qirqimlarda qirqmasdan ko‘rsatiladi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Yig‘ish chizmalarida chegaradagi detallar qanday bajariladi?5. O‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.6. Podshipniklar qanday shartli tasvirlanadi?7. Vintlarni belgilashda qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?8. Datchik qanday rostlanadi?9. Prujina 5 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?



Detallar 1, 4, 6, 8 va 11 ning chizmalarini, kronshteyn 1 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


72

B –

B

Sta

ndar

t buy

umla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

10

2.3

5.0

1.0

0Y

BA

sos

1

Det

alla

r

8V

int

2M3x

6 G

OS

T1

49

1-7

27

02.3

5.00

.00

YC

H

202

.35.

00.0

2A

jratk

ich

302

.35.

00.0

3K

orpu

s

402

.35.

00.0

4Q

opqo

q

502

.35.

00.0

5V

tulk

a

602

.35.

00.0

6Y

on

qo

pq

oq

702

.35.

00.0

7V

int

M2,

5

1P

o‘la

t 10

kl1 1 1

Latu

n L6

3

1 1La

tun

L63

Po‘

lat 1

0 kl

Po‘

lat 1

0 kl

Po‘

lat 1

0 kl

9V

int

2M3x

6 G

OS

T1

74

75

-72

2

10S

hayb

a 3

GO

ST

104

50-6

87

To‘lq

inuz

atki

ch-

koak

sial

lio‘

tish

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq 1

Var

aqla

r 1

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

A k

o‘rin

ish

poz.

5 k

o‘rs

atilm

agan

4 ta

tesh

.

AB B


73

TO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLITO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLITO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLITO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLITO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLIO‘TISHO‘TISHO‘TISHO‘TISHO‘TISH

To‘lqinuzatkich-koaksialli o‘tish O‘YCHqurilmasida elektromagnit tebranishlarninguzatish liniyasida ishlatiladi. U korpus 3,ajratkich 2, bo‘lgich 1, qopqoq 4 va boshqadetallardan iborat. Bo‘lgich 1 kavsharlanganikkita detal uya va ichki o‘tkazgichdan iborat.Ular L63 markali latundan tayyorlangan.Korpus 3 nurlatgich korpusiga to‘rtta vint bilanqotiriladi.

Ikkita shtift orqali aniq biriktiriladi. Ajratkich2 ga elektromagnit tebranishlarni boshqa blokapparatlarga uzatuvchi koaksial kabel ulanadi.

O‘tishni yig‘ish tartibiO‘tishni yig‘ish tartibiO‘tishni yig‘ish tartibiO‘tishni yig‘ish tartibiO‘tishni yig‘ish tartibiUya va ichki o‘tkazgich kumush kavshar

bilan kavsharlanadi. Shunday hosil qilinganbo‘lgich 1 korpus 3 ning yumaloq teshigigaqo‘yiladi va vint 7 bilan mahkamlanadi. Keyinkorpusga vtulka 5 o‘tqaziladi, yon qopqoq 6kiydiriladi va vintlar 9 bilan qotiriladi. Uyatomonidan korpusga ajratkich 2 qo‘yiladi vashayba kiydirilgan vintlar bilan qotiriladi.


1. Chizmada qanday qirqimlar ko‘rsatilgan?2. Nima uchun mahalliy qirqim ishlatiladi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qurilmani korpus generatoriga mahkamlashda qanday o‘lchamlar hisobga olinishi kerak?5. A ko‘rinishda qaysi detallar ko‘rsatilgan?6. Qaysi detallar o‘zaro kavsharlangan?7. M24½1 shartli belgilanishning ma’nosini tushuntiring.8. Detal 3 ning nechta rezbali teshigi bor?9. Detal 4 da nechta ochiq teshik bor?



Detallar 1, 4, 6, 8 va 11 ning chizmalarini, kronshteyn 1 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


74

BB

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Det

alla

r1

02.3

6.00

.01

Ust

ki k

orpu

s1

Qo

tish

ma

AL

9

202

.36.

00.0

2Iz

olat

or1

Chi

nni

302

.36.

00.0

3U

ya1

Latu

n L6

34

02.3

6.00

.04

Gay

ka1

502

.36.

00.0

5V

tulk

a1

Po‘

lat 1

06

02.3

6.00

.06

Gay

ka M

5x1

17

02.3

6.00

.07

Ost

ki k

orpu

s

Sta

ndar

t buy

umla

r

12V

int

M3x

20 G

OS

T1

03

36

-63

3

132

02.3

6.00

.00

YC

H

Vin

t 2M

3x8

GO

ST

17

47

3-7

2

141

Ha

lqa

6 G

OS

T 2

83

3-6

5

802

.36.

00.0

8Z

ichl

agic

h1

Rez

ina

902

.36.

00.0

9V

tulk

a1

Po‘

lat 1

010

02.3

6.00

.10

Kiri

sh g

ayka

si1

1102

.36.

00.1

1Q

isqi

chch

a11

Qo

tish

ma

AL

9

Latu

n L6

3Q

otis

hm

aA

L9

Qo

tish

ma

AL

9

Qo

tish

ma

AL

9

Yuq

ori c

hast

otal

iaj

ratk

ich

roze

tkas

i

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

15 16 17 18

1 1 5 1

Hal

qa18

GO

ST

1394

0-68

Hal

qa16

GO

ST

1394

1-68

Sha

yba

3 65

G G

OS

T6

40

2-7

0S

hayb

a5

GO

ST

104

50-6

8

D k

o‘rin

ish

A –

A

AA

B

B–B


75

YUQORI CHASTOTALI AJRATKICHYUQORI CHASTOTALI AJRATKICHYUQORI CHASTOTALI AJRATKICHYUQORI CHASTOTALI AJRATKICHYUQORI CHASTOTALI AJRATKICHROZETKASIROZETKASIROZETKASIROZETKASIROZETKASI

Rozetka asboblarni yuqori chastotali kabelgaulash uchun xizmat qiladi. Qurilma ustki 1 vaostki 7 korpus, izolator 2, uya 3, taramli gayka4, kirish gaykasi 10 va boshqa detallardan iborat.Kabel mustahkam qotiriladi va xomutcha 11,vint 13 hamda zichlagich 8 yordamida zichlanadi.Markaziy o‘tkazgich uya 3 ga kavsharlanadi.Gayka 4 rozetkani kerakli joyga ulaydi.

Rozetkani yig‘ish tartibiRozetkani yig‘ish tartibiRozetkani yig‘ish tartibiRozetkani yig‘ish tartibiRozetkani yig‘ish tartibi

Izolator 2 teshigiga uya 3 o‘rnatilib, gayka 6bilan qotiriladi, uning ostiga esa shayba 18qo‘yiladi. Uyaning ustki qismiga esa halqa 14kiydirilgan. Korpus 1 ning yuqori qismidagisilindrik teshigiga izolator 2, vtulkalar 5 pruji-nali halqa 16 bilan qotiriladi. Keyin yuqorigikorpusga tashlama gayka 4 kiydiriladi va u prujinalihalqa 15 bilan qotiriladi. Keyin yuqori va pastkikorpuslar shaybalar 17 kiydirilgan vintlar 12bilan birlashtiriladi. Yig‘ilgan korpusning kirishqismiga zichlagich 8, vtulka 9 va keyin gayka 10burab kiritiladi va unda vintlar 13 vositasidaxomut 11 mahkamlanadi.


1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Chizmadagi B – B tasvir qirqimni ifodalaydimi yoki kesimni?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Zichlagich qanday ishlashini tushuntiring.5. Koaksial kabel qaysi detallar bilan birikadi?6. Yig‘ish chizmasiga qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?7. Detal 7 da nechta rezbali teshik bor?8. Rezba M30½1,5 belgisini tushuntiring.9. Rozetkaga kabelni ulash uchun qanday operatsiyalar bajariladi?



Detallar 1–3, 7 va 10 ning chizmalarini, detal 7 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


76

E –

E

D k

o‘rin

ish

poz.

3

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.37.

00.0

1S

htep

sel

3

Det

alla

rLa

tun

L63

202

.37.

00.0

2Q

opqo

q1

Teks

tolit

302

.37.

00.0

3B

osm

a pl

ata

1S

his

ha

-te

ksto

lit

402

.37.

00.0

4Q

isqi

ch q

opqo

g‘i

1P

o‘la

t 20

502

.37.

00.0

5P

rujin

a3

Po‘

lat 6

5G

602

.37.

00.0

6T

irak

3F

toro

plas

t

702

.37.

00.0

7Q

isqi

ch1

Po‘

lat 2

0

d-0,

4 n-

6t-

1.5

Sta

ndar

t buy

umla

r

12V

int

2M2,

5x5

GO

ST

17

47

3-7

21

133

Vin

t 2M

2,5x

8 G

OS

T1

74

73

-72

146

02.3

7.00

.00

YC

H

Tran

zist

orni

sina

sh u

chun

kolo

dka

Lite

r.O

g‘irl

.Mas

sh.

Var

aq1

Var

aqla

r1

802

.37.

00.0

8V

int M

51

Po‘

lat 2

0

902

.37.

00.0

9B

argc

ha1

Latu

n L6

3

1002

.37.

00.1

0K

orpu

s1

Qo

tish

ma

AL

2

1102

.37.

00.1

1P

lank

a2

Po‘

lat 2

0

15 16

Vin

t 2

M3

x10

GO

ST

17

47

4-7

2V

int

2M2,

5x6

GO

ST

17

47

5-7

24

Vin

t 2

M3

x10

GO

ST

17

47

5-7

24

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

Sa

na

Ba

jard

iTe

ksh

ir.

B k

o‘rin

ish

B

A

D

AE

E

O‘tk

azuv

chi


77

TRANZISTORNI SINASH UCHUNTRANZISTORNI SINASH UCHUNTRANZISTORNI SINASH UCHUNTRANZISTORNI SINASH UCHUNTRANZISTORNI SINASH UCHUNKOLODKAKOLODKAKOLODKAKOLODKAKOLODKA

Kolodka tranzistorlarni sinash uchun kon-taktlash qurilmasi hisoblanadi. U korpus 10,qopqoq 2, qisma 7, bosma plata 3 va boshqadetallardan iborat. Aluminiy qotishmasidantayyorlangan korpus qirrali shakldaligi ungaradiator funksiyasini bajarish imkonini beradi.Sinashda tranzistorni bosma plata bilan qismaorasiga joylashtiriladi. Tirak 6 tranzistorningchiqiqlarini bosma platasi o‘tkazgichlariga qisib,ishonchli kontakt hosil qiladi. Kolodka maxsusrozetkaga o‘rnatiladi va unga o‘lchash asboblariulanadi.

Kolodkani yig‘ish tartibiKolodkani yig‘ish tartibiKolodkani yig‘ish tartibiKolodkani yig‘ish tartibiKolodkani yig‘ish tartibi

Korpus 10 ga vintlar 12 bilan bargcha 9,vintlar 13 bilan esa bosma plata 3 biriktiriladi.Korpus ostiga vintlar 16 yordamida ikkita planka11 biriktiriladi.

Qisqich 7 ning uchta teshigiga tiraklar 6,prujinalar 5 o‘rnatiladi va qopqoq 4 kiydirilibvint 15 lar bilan qotiriladi. Shunday qilib,yig‘ilgan qisma planka 11 va korpus orasidagiariqchaga o‘rnatiladi va maxsus vint 8 bilanqotirib qo‘yiladi.

Qopqoqqa shtepsellar 1 o‘rnatiladi, qopqoq2 esa korpusga vintlar 14 yordamida mahkam-lanadi.


1. Chizmadan mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.2. Chizmada kesuvchi tekisliklar vaziyati qanday chiziqlar bilan ko‘rsatiladi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. B ko‘rinishda qaysi detallar ko‘rsatilgan?5. Buyumning gabarit o‘lchamlarini ko‘rsating.6. Vint 8 ning vazifasini tushuntiring.7. Korpus 10 da nechta rezbali teshik bor?8. Tok o‘tkazuvchi detallarni ko‘rsating.9. Qaysi detal taramlangan? U detalning ish chizmasida qanday tasvirlanadi?




?????

!!!!!


78

AD

A–A

BE

2 ta

tesh

.∅3

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.38.

00.0

1Y

akor

1D

etal

lar

Po‘

lat 3

42

202

.38.

00.0

2V

tulk

aLa

tun

L63

302

.38.

00.0

3P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5G

402

.38.

00.0

4G

ayka

15

02.3

8.00

.05

Sha

yba

1

602

.38.

00.0

6H

alqa

1

Latu

n L6

3B

ronz

a B

r B

2

702

.38.

00.0

7S

hayb

a2

Gen

inak

s8

02.3

8.00

.08

Vtu

lka

1La

tun

L63

902

.38.

00.0

9K

orpu

s1

Po‘

lat 1

512

1

Bro

nza

Br

B2

N=

5 d=

0,5

t=2

1002

.38.

00.1

0O

‘zak

1P

o‘la

t 151

211

02.3

8.00

.11

Izol

ator

2G

enin

aks

Sta

ndar

t buy

umla

r

12V

int

M2x

4 G

OS

T1

47

6-7

34

132

Vin

t 2M

2x5

GO

ST

17

47

3-7

2

142

Sh

tift

1,8

Gx6

GO

ST

31

28

-70

Gay

kaM

5G

OS

T59

27-7

0

151

02.3

8.00

.00

YC

H

Ele

ktro

mag

nit

Lite

r.O

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq 1

Var

aqla

r 1

Mat

eria

llar

16 17

Sim

PZ

V-1

-0,0

5G

OS

T7

26

2-7

00,

9L

okl

an

ga

n m

ato

LX

SG

OS

T 2

21

4-7

0

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

D–D

E–E

B–B

AD

B


79

ELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNIT

Elektromagnit elektron hisoblash mashina-lari tarkibiga kiruvchi magnitli barabanda axbo-rotlarni to‘plash uchun mo‘ljallangan. U korpus9, o‘zak 10, g‘altaklar (7, 8, 16, 17), yakor 1,gaykalar 4, prujinalar 3 va boshqa detallardantuzilgan. G‘altak o‘ramlaridan jadallashtiruvchi toko‘tganda yakor 1, manzil sistemasi qaydlovchisiniolib tashlab, o‘zak 10 ni tortadi. Jadallashtiruvchitokdan so‘ng elektromagnit orqali tutib turish tokio‘tadi. Agar g‘altak o‘ramlari toksizlantirilsa, yakorprujinalar ta’sirida dastlabki vaziyatiga qaytadi.

Gayka 4 yakor yurishini rostlaydi. Elektro-magnit kommutator asosiga vintlar yordamidabiriktiriladi.

Elektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibi

G‘altak korpus 9 ga o‘rnatiladi va o‘zak 10bilan berkitiladi. U korpusga vintlar 13 yor-damida biriktiriladi. Korpusning boshqatomonidan presslab halqa 6 o‘rnatiladi vashayba 5 qo‘yilib yakor 1 o‘rnatiladi. Keyinyakorga tashlama gayka 4 kiydiriladi, rezbaliqismi bilan korpusga burab kiritiladi va yakoryo‘li (1,4 ± 0,1 mm) rostlangandan so‘ngvintlar 12 bilan qotiriladi. Shundan so‘ngyakor o‘zagiga prujina 3, vtulka 2 kiydirilib,gayka va tashlama gayka 14 burab, shtift 15 esapresslab kiritiladi.


1. Bosh ko‘rinishdagi qirqimni nomlang.2. Chizmadagi B–B tasvir qirqimmi yoki kesim?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. A–A kesuvchi tekislik qaysi detallardan o‘tadi?5. Vintli prujinalar ish chizmalarida qanday tasvirlanadi?6. O‘ramlar ko‘ndalang va bo‘ylama qirqimlarda qanday tasvirlanadi?7. O‘zakda nechta teshik bor?8. Gayka 4 nima uchun xizmat qiladi?9. Yakor yo‘lini rostlash uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?



Detallar 1, 4, 8, 9 va 10 ning chizmalarini, o‘zak 10 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


80

A–

AA

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

11

Det

alla

rP

o‘la

t 20

21

Rez

ina

34

Po‘

lat 2

0

44

51

61

71

Po‘

lat 1

5 x

Po‘

lat 4

0Q

otis

hmaD

1

81

Rez

ina

02.3

9.00

.00

YC

H

Kas

seta

yurit

mas

inin

gka

liti

902

.39.

00.0

9Tu

shirg

ich

1P

o‘la

t 40

02.3

9.00

.01

Aso

s

02.3

9.00

.02

Hal

qa

02.3

9.00

.03

Seg

men

t02

.39.

00.0

4Tu

tkic

h

02.3

9.00

.05

Kor

pus

02.3

9.00

.06

Das

ta

02.3

9.00

.07

Xom

ut02

.39.

00.0

8H

alqa

Qot

ishm

aD1

1002

.39.

00.1

0G

ayka

M5

1P

o‘la

t 15x

Sta

ndar

t buy

umla

r

11B

olt

M8x

30 G

OS

T7

80

5-7

02

124

Vin

t 2

M4

x28

GO

ST

14

91

-72

134

Sh

ayb

a 8

65

G G

OS

T6

40

2-7

0

Sh

ayb

a 4

65

G G

OS

T6

40

2-7

0

142

Sha

yba

6 G

OS

T 1

0450

-68

151

Sha

rik II

3 m

m P

GO

ST

37

22

-60

16

417

Sha

yba

8 G

OS

T 1

1371

-68

2

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

Lite

r.O

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq 1

Var

aqla

r 1

E–

E

poz.

9

B k

o‘rin

ish

D–

Dto

‘nta

rilga

nBA

EE

D

D


81

KASSETA YURITMASINING KALITIKASSETA YURITMASINING KALITIKASSETA YURITMASINING KALITIKASSETA YURITMASINING KALITIKASSETA YURITMASINING KALITI

Kalit „Minsk-32“ EHM ning axborotlarnito‘plovchi magnit tasmasining yuritmasida tas-mali kassetani mahkamlashda ishlatiladi.

Kalit xomut 7 va boltlar 11 yordamida yuritmao‘qiga bikr o‘rnatiladigan asos 1 (chizmadako‘rsatilmagan), korpus 5, turtib chiqargich 9,zoldirlar 17, turtkich 4, segmentlar 3, rezinahalqa 2 va boshqa detallardan tashkil topgan.

Kasseta korpus 5 ning tashqi to‘g‘inigaqotiriladi. Kassetani olish uchun dasta 6 nio‘zingizga tortish kerak. Bunda dastaga bikrbirikkan turtib chiqargich 9 suriladi va zoldirlarni17 bo‘shatadi. Kassetani mahkamlash teskaritartibda bajariladi.

Kalitni yig‘ish tartibiKalitni yig‘ish tartibiKalitni yig‘ish tartibiKalitni yig‘ish tartibiKalitni yig‘ish tartibi

Rezbali uchiga rezina halqa 8 kiydirilgan turtibchiqargich 9, korpus 5 ning markaziy teshigigao‘rnatiladi.

Korpusning radial teshiklariga sharik 17 lar,turtkichlar va segmentlar 3 qo‘yilib rezina halqa2 bilan berkitiladi.

Korpus asos 1 ga shaybalar 13 kiydirilganvintlar 12 bilan qotiriladi.

Dasta 6 korpusga gayka 10 yordamida qoti-riladi, uning ostiga maxsus shayba 15 qo‘yiladi.Keyin asos 1 ga xomut 7 shaybalar 14 va 16kiydirilgan boltlar 11 bilan biriktiriladi.


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Chizmada kesim tasvirini ko‘rsating. Qirqim bilan kesimning farqi nimada?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Korpus 5 da nechta teshik bor?5. Yig‘ish chizmasida chegara buyumlar qanday tasvirlanadi?6. Kalitning gabarit o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Chizmada yarim ko‘rinish va yarim qirqim orasida nima turadi?8. Nima uchun detallar 4 va 17 shtrixlanmagan?9. Rezina halqa 8 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilish kerak.



Detallar 1, 5, 6, 7 va 9 ning chizmalarini, asos 1 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!

6 – Chizmachilik


82

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.40.

00.0

1K

irgiz

ma

1

Det

alla

r

Po‘

lat 1

5x

202

.40.

00.0

2K

irish

kon

takt

i1

Latu

n L6

33

02.4

0.00

.03

Vtu

lka

2P

o‘la

t 15x

402

.40.

00.0

4K

orpu

s1

Po‘

lat 1

5x5

02.4

0.00

.05

Kon

takt

1La

tun

L63

602

.40.

00.0

6Y

arim

halq

a4

Pol

istir

ol

702

.40.

00.0

7C

hiqi

sh k

onta

kti

1La

tun

L63

Sta

ndar

t buy

umla

r

11V

int

M2x

4 G

OS

T1

47

6-7

52 4

Vin

t M

3x4

GO

ST

14

67

6-6

4

134

Rez

isto

r M

lT-0

,125

-140

GO

ST

711

3-6

8

8 9 10

02.4

0.00

.08

02.4

0.00

.09

02.4

0.00

.10

Max

sus

gayk

aH

alqa

Fik

sato

r

1 1 1

Po‘

lat 1

5xs

Latu

n L6

3

Latu

n L6

3

02.4

0.00

.00

YC

H

D2-

31

Atte

nyua

tori

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq 1

Var

aqla

r 1

12

Bos

hqa

buyu

mla

r

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

D k

o‘rin

ish

E k

o‘rin

ish

poz.

5M

5:1

F k

o‘rin

ish

poz.

6

B –

B

BA

B

A

Rez

isto

r

Tash

lam

a ga

ykan

ing

erki

n ay

lani

shin

ita

’min

laga

n ho

lda

qisi

lsin

D

A–

A

FE


83

D2-31 ATTENYUATORID2-31 ATTENYUATORID2-31 ATTENYUATORID2-31 ATTENYUATORID2-31 ATTENYUATORI

Attenyuator aloqa sistemasida signal manbayibilan iste’molchi orasida moslashtirish qurilmasisifatida ishlatilib, unda elektr kuchlanishli signalbir vaqtning o‘zida 20 dB gacha pasaytiriladi. Ukeng miqyosda EHM ning hisoblash tizimlarida,yozishni kuchaytirishda, avtomatika va axborot-larni kiritish-chiqarish tizimlarida ishlatiladi.

Qurilma to‘rtta rezistor 13, oboymalar 9,kontaktlar 2, 5, 7 vtulkalar 3, qo‘yma 1, kor-pus 4 va boshqa detallardan tuzilgan.

Attenyuatorning ishlash prinsipi amplitudasignallari o‘zgarishining registivli (ro‘yxatli)bo‘linishiga asoslangan.

Attenyuatorni yig‘ish tartibiAttenyuatorni yig‘ish tartibiAttenyuatorni yig‘ish tartibiAttenyuatorni yig‘ish tartibiAttenyuatorni yig‘ish tartibi

Korpus 4 ning chiqig‘iga tashlama gayka 8kiydiriladi va uning erkin buralishi ta’minlanganholda qisiladi. Kontaktlar 2 va 7 ning bo‘yinlarigayarim halqalar 6 kiydiriladi va ular RTM YGO.054.006 bo‘yicha PU-2 poliuretan yelimi bilanyelimlanadi. Keyin halqa 9 ning bo‘shlig‘igarezistor 13 kontakt 5 bilan birgalikda kiritiladiva to‘rtta vint 12 bilan mahkamlanadi. Kontakt5 ning sangali chiqiqlariga ikkita MLT-025-26,1rezistori o‘rnatiladi.

Keyin korpus 4 ga kontakt 7, vtulka 3,rezistorli halqa 9, ikkinchi vtulka va qistirma 1qo‘yiladi va u ikkita vint 11 bilan qotiriladi.


1. Chizmadagi hamma tasvirlarni nomlang.2. B–B qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. A–A qirqim nima maqsadda bajarilgan?5. Qaysi detallar shaffof materialdan tayyorlangan?6. Nima uchun buyum 13 shtrixlanmagan?7. Chegaradagi detallar qanday tasvirlanadi?8. Qaysi detallar yelimlab biriktirilgan?9. Rezistor 13 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajariladi?

10. Korpus 4 ning eskizini chizing.


Detallar 1, 2, 4, 5 va 9 ning chizmalarini, halqa 9 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


84

Poz

. 2, 3

va

7 la

r

o‘rt

aho

latd

ako

‘rsat

ilgan

Sta

ndar

t buy

umla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

102

.41.

01.0

0YB

Kor

pus

1

Det

alla

r

302

.41.

00.0

3S

taka

n1

Ebo

nit

402

.41.

00.0

4P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5G

502

.41.

00.0

5Li

kopc

ha1

Po‘

lat S

t0

602

.41.

00.0

6O

‘zak

1P

ress

shpa

n

702

.41.

00.0

7R

icha

g1

Po‘

lat S

t3

9V

int

2M

4x1

6 G

OS

T1

49

1-7

22

02.4

1.00

.00

YC

H

5A12

7 ik

ki h

olat

daal

mas

hlab

ulag

ichi

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

202

.41.

00.0

2R

olik

1La

tun

L68

N=

6 d=

1t=

1,5

802

.41.

00.0

8Q

opqo

q1

Po‘

lat S

t3

10S

htift

3G

x16

GO

ST

31

28

-70

1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

Sa

na

Ba

jard

iTe

ksh

ir.

AA

A–

A


85

5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-ULAGICHIULAGICHIULAGICHIULAGICHIULAGICHI

Almashlab-ulagich har xil asboblarda man-bani ikki holatda almashlab ulashda ishlatiladi.U korpus 1, qopqoq 8, harakatlanuvchi detallar2, 3, 4, 7 va boshqa detallardan tuzilgan. Plast-massa korpusga L63 markali latundan tayyor-langan ikkita kontakt mahkamlangan.

Richag 7 chapga harakatlanganda stakan 3o‘ngga og‘adi, rolik 2 esa chapga dumalaydi vaikkita chap kontaktlar tutashadi; bu vaqtda o‘ngkontaktlar ochiq bo‘ladi.

Almashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibi

Korpus 1 kontaktlarni bosim bilan plastmas-sani press-qolipga bosib tayyorlangan. Stakan 3ga prujina qo‘yiladi, ustidan likopcha o‘rnatiladi.Keyin korpusga rolik 2 tushiriladi va unga stakanqo‘yiladi.

Richag 7 ni qopqoq 8 ga kiritib, shtift 10bosib o‘rnatiladi, qistirma 6 qo‘yiladi va qopqoq8 korpusga shunday o‘rnatiladiki, unda richag-ning sharsimon sirti likopcha 5 ning chuqur-lashgan qismida joylashsin. So‘ng vintlar 9 burabkiritiladi.


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Kesim bilan qirqim orasida qanday farq bor?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.5. M16x1 rezbaning shartli belgilanishini tushuntiring.6. O‘ng kontaktlarning tutashishida tokning o‘tish yo‘lini ko‘rsating.7. Detal 7 ni qanday sirtlar hosil qiladi?8. Nima uchun kesim qo‘llanadi?9. Detal 8 ning eskizini chizing.


Korpus 1 ning yig‘ish chizmasini, detallar 3, 5, 7, 8 ning chizmalarini,korpus 1 ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


86

D –

D

02.4

2.00

.00

YC

H

Det

alla

r

302

.42.

00.0

3S

anga

lius

hlag

ich

1La

tun

L63

402

.42.

00.0

4K

orpu

s1

502

.42.

00.0

5Q

opqo

q1

602

.42.

00.0

6F

lane

s1

702

.42.

00.0

7F

lane

s1

202

.42.

00.0

2G

ayka

1La

tun

L63

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.42.

00.0

2P

lunj

er1

Latu

n L6

3

Latu

n L6

3

Latu

n L6

3La

tun

L63

Latu

n L6

3S

tand

art b

uyum

lar

8V

int

2M

4x3

5 G

OS

T1

49

1-7

24

9V

int

2M

3x1

0 G

OS

T1

74

73

-72

4

Rez

onat

or

Lite

r.O

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

B –

B

poz.

3

4 ta

tesh

.A

– A

4 ta

tesh

.

AA

BB

DD


87

REZONATORREZONATORREZONATORREZONATORREZONATOR

Rezonator uskunadagi O‘YCH tebranishnigeneratsiyalash va kuchaytirish ishlarida ishla-tiladi. U ichida rezonator kamera joylashgankorpus 4, qopqoq 5, sangali tutkich 3, flanes-lar 6,7, plunjer 1, gaykalar 2 va mahkamlashdetallaridan tashkil topgan.

Rezonator kamerasi hajmining o‘zgarishiplunjer 1 ni o‘q bo‘ylab harakatlantirib hosilqilinadi, natijada O‘YCH tebranish generatsiyasi(kuchlantirish) ravon o‘zgaradi. O‘rnatilgan

chastotani barqarorlashtirish plunjer 1 ni qisuv-chi gayka 2 bilan qotirish orqali amalga oshiriladi.

Rezonatorni yig‘ish tartibiRezonatorni yig‘ish tartibiRezonatorni yig‘ish tartibiRezonatorni yig‘ish tartibiRezonatorni yig‘ish tartibiKorpus 4 ga qopqoq 5 bosib kiritiladi.

Korpusning to‘g‘ri burchakli yon chiqig‘iga fla-neslar 6 va 7 o‘tqaziladi va vintlar 8 bilanmahkamlanadi. Yuqoridagi yumaloq chiqiqqasangali tutkich 3 o‘tqaziladi va vintlar 9 bilanmahkamlanadi. Keyin sangali tutqichga plunjer1 burab kiritiladi, tashqaridan esa gayka 2qotiriladi.


1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang. Nima uchun bosh ko‘rinishda va chapdan ko‘rinishdaustyozma qo‘yilmagan?

2. B – B qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Qaysi detalda taramlash bor?5. Nima uchun plunjer 1 qirqimda shtrixlanmagan?6. Biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Gayka 2 qanday vazifani bajaradi?8. Rezba 14x1 belgilanishini tushuntiring.9. Flanes 7 da nechta teshik bor?



Detallar 1, 3, 4, 5 va 7 ning chizmalarini, korpus 4 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


88

BB

B–B

poz.

10

Sta

ndar

t buy

umla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

1K

orpu

s1

Det

alla

r

302

.43.

00.0

3D

iafr

agm

a1

Fto

ropl

ast

402

.43.

00.0

4Q

istir

ma

1R

ezin

a

502

.43.

00.0

5G

ayka

M52

x1,5

1P

o‘la

t 30

602

.43.

00.0

6M

ufta

1P

o‘la

t 45

702

.43.

00.0

7F

lane

s1

Po‘

lat 4

0

11V

int

M3x

6 G

OS

T1

47

4-6

41

02.4

3.00

.00

YC

H

Dia

frag

mal

iel

ektr

naso

s

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

202

.43.

00.0

2P

ona

Fto

ropl

ast

802

.43.

00.0

8Q

opqo

q1

Po‘

lat 4

5

12H

alqa

40

GO

ST

13

94

0-6

81

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

02.4

3.00

.01

1

Po‘

lat 6

5G9

02.4

3.00

.09

Pru

jina

1

Po‘

lat 4

510

02.4

3.00

.10

Reg

ulat

or1

Po‘

lat 4

5

D=

2 n=

6t=

5

131

Sht

ift 3

Gx2

0 G

OS

T3

12

80

-70

A K

o‘rin

ish

3 ta

tesh

.4

ta te

sh.

2 ta

tesh

.

A D

D

D –

D p

oz. 8

yoy

ilgan


89

DIAFRAGMALI ELEKTR NASOSDIAFRAGMALI ELEKTR NASOSDIAFRAGMALI ELEKTR NASOSDIAFRAGMALI ELEKTR NASOSDIAFRAGMALI ELEKTR NASOS

Elektr nasos elektron apparatlardagi suyuq-liklarni haydashda ishlatiladi. Nasos elektromag-nit bilan komplektda o‘rnatiladi, undagi tortqiyordamida mufta 6 va diafragma 3 ga qaytma-ilgarilanma harakat qiladi.

Elektromagnit va tortqi chizmada ko‘rsatil-magan. Tortqi kallagi mufta yon tomonidagikesikdagi maxsus teshikka kiritiladi. Diafragma-ning dastlabki holati rostlagich 10 yordamidarostlanadi.

Diafragma tortilganda suyuqlik korpus 1 ningyon teshigidan tortiladi. Diafragma qaytayotganda

bukilib, oldin vkladish 2 ning yon teshiklariniberkitadi, keyin suyuqlikni markaziy teshikkaitaradi.

Nasosni yig‘ish tartibiNasosni yig‘ish tartibiNasosni yig‘ish tartibiNasosni yig‘ish tartibiNasosni yig‘ish tartibi

Mufta 6 diafragma 3 ga shtift 13 yordamidabiriktiriladi va vint 11 bilan qotiriladi. Qopqoq8 flanesga prujina halqa 12 bilan biriktiriladi.Korpusga vkladish 2, muftali diafragma, qistirma4, prujina 9 va flanes 7 li qopqoq 8 qo‘yiladi.Korpusdagi bu detallar gayka 5 va rostlagich 10bilan mahkamlanadi, ular qopqoqqa burabkiritiladi.


1. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.2. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. 24½2 rezbaning shartli belgilanishini tushuntiring.5. B – B qirqimning zarurligini asoslang.6. Detal 10 da nechta teshik bor?7. Biriktirish va gabarit o‘lchamlarni o‘qing?8. Nima uchun B – B qirqimda silindrik kesuvchi sirt ishlatilgan va yoyib ko‘rsatilgan?9. Detal 3 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?


Detallar 1, 2, 6 – 8 va 10 ning chizmalarini, korpus 1 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


90

30

2.4

4.0

0.0

3Y

BP

anel

1

402

.44.

00.0

4

Det

alla

r1

5Q

istir

ma

1

Qot

ishm

a A

D1

02.4

4.00

.05

602

.44.

00.0

6Z

oldi

rqo

pqog

‘i

702

.44.

00.0

71

Po‘

lat 4

5

802

.44.

00.0

8R

otor

1

902

.44.

00.0

9P

ona

2Te

ksto

lit

Tiq

inQ

otis

hma

AD

1To

‘pla

m

She

ster

nya

o‘qi

1

10

M=

0,3

z=12

11 12

Qot

ishm

a A

L2

Qot

ishm

a D

1

02.4

4.00

.10

Qop

qoq

1Q

otis

hma

AL9

02.4

4.00

.11

Tira

k2

Teks

tolit

02.4

4.00

.12

Tiq

in1

Qot

ishm

a A

D1

1Q

otis

hma

D1

Sta

ndar

t buy

umla

r

15V

int

2M

1,2

x10

GO

ST

14

91

-72

3

162

Vin

t 2M

1x5

GO

ST

17

47

5-7

2

Tru

bka

5x0

,4 G

OS

T1

90

34

-73

17

02.4

4.00

.00

YC

H

Asi

nxro

n

dvig

atel

O‘z

.L

isB

aja

rdi

Teks

hir.

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

10

2.4

4.0

1.0

0Y

BK

orpu

s1

Yig

‘ma

birli

klar

2S

tato

r1

02

.44

.02

.00

YB

13 1402

.44.

00.1

3Z

oldi

rqo

pqog

‘i02

.44.

00.1

4Q

istir

ma

1P

last

mas

sa

Mat

eria

llar

Huj

jat

Imzo

Sa

na

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

B k

o‘rin

ish

A

Bar

gcha

yoy

ilmas

i

A

Bar

gcha

A –

A

B


91

ASINXRON DVIGATELASINXRON DVIGATELASINXRON DVIGATELASINXRON DVIGATELASINXRON DVIGATEL

Magnitlanmagan ichi bo‘sh rotorli asinxronikki fazali boshqariluvchi elektr dvigatel ijrochidvigatel sifatida hisoblash-yechish qurilma-larining kuzatuvchi tizimlarida ishlatiladi.

Dvigateldagi statorning ikkita o‘zagi bor:ichki va tashqi, ular 1512 (ECHG) markalielektrotexnik po‘lat listdan tayyorlangan. Tashqio‘zak korpus 1 ning ichida joylashgan, ariqchasiyo‘q, statorning ichki o‘zagi ariqchalariga qo‘z-g‘atish va boshqarish chulg‘ami joylashtirilgan.Rotor 8 aluminiy qotishmasidan tayyorlanganbo‘lib, g‘ildirak bilan ilashgan maxsus barabandaturgan o‘q-shesternya 7 ga o‘tqazilgan.

Panel 3 armaturalangan plastmassa buyum.Armatura bargcha bo‘lib, L63 markali latundantayyorlangan.

Dvigatelni yig‘ish tartibiDvigatelni yig‘ish tartibiDvigatelni yig‘ish tartibiDvigatelni yig‘ish tartibiDvigatelni yig‘ish tartibi

Korpus 1 oldindan yig‘ilgan tashqi o‘zakplastinalar to‘plami bilan birga quyiladi. Panel3 press-qolipda tayyorlanadi. Korpusdagi pod-shipniklar 6 va 13 vkladishlar 9 ga yumaloqlabqotiriladi.

Podshipniklarning tiraklari 11 tiqinlar 4 va12 bilan berkitiladi, bir nechta nuqtasiga kernlaburib mahkamlanadi. Rotor o‘q-shesternya 7 gabosib kiritiladi. Korpusning podshipnigi 6korpusga bosib kiritilib, vint 16 bilan qotiriladi.Korpus podshipnigi 13 qopqoq 10 ga o‘rnatiladi.Keyin qopqoq 10 ning silindrik chiqig‘iga trubka17 joylanadi va uchi yumaloqlanadi. Shundanso‘ng korpusga o‘q rotor bilan birga qo‘yiladi,qopqoq 10 panel 3 bilan birga berkitilib, vint15 lar yordamida mahkamlanadi.


1. Chizmadagi bajarilgan qirqimlarni nomlang.2. A – A qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. GOST 2.402-68 da tishli g‘ildiraklarni tasvirlash uchun qanday shartli belgilashlar

qabul qilingan?5. Detal 1 da nechta teshik bor?6. Yakor va statorlar elektr cho‘lg‘amlarining ko‘ndalang hamda bo‘ylama qirqimlari

chizmada qanday tasvirlanadi?7. O‘zakning magnit o‘tkazgichi ko‘ndalang kesimda qanday tasvirlanadi (o‘zakni tashkil

qilgan listlarga nisbatan)?8. Elektr mashinalar stator va rotorlarining bo‘ylama qirqimlari chizmada qanday

tasvirlanadi?9. Armaturalangan detalni ko‘rsating.



Korpus 1 ning yig‘ish chizmasi, detallar 6, 8, 10 va 13 ning chizmalariva rotor 8 ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


92

EA

– A

E k

o‘rin

ish

poz.

6 M

Z:1

Sta

ndar

t buy

umla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

10

2.4

5.0

1.0

0Y

BK

lem

ma

1

Det

alla

r3

D k

o‘rin

ish

Turt

kich

1La

tun

L63

402

.45.

00.0

4Tu

gma

1P

last

mas

sa

502

.45.

00.0

5P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5G

602

.45.

00.0

6Q

opqo

q1

Pla

stm

assa

702

.45.

00.0

7S

eksi

ya1

Vin

t 2

M3

x16

GO

ST

14

92

-72

2

02.4

5.00

.00

YC

H

Qis

qa m

udda

tel

ektr

sig

nali

beru

vchi

tugm

acha

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

2Tu

tash

tiruv

chi

1

d=1

n=4

t=0

,8

802

.45.

00.0

8K

orpu

s1

Pla

stm

assa

10 O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

02

.45

.02

.00

YB

902

.45.

00.0

9P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5G

Pla

stm

assa

d=1

n=8

t=3

02.4

5.00

.03

B k

o‘rin

ish

Qop

qoq

(poz

.6)

ko‘rs

atilm

agan

AA

B

FF

B

F –

F

poz.

8


93

QISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIQISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIQISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIQISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIQISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIBERUVCHI TUGMACHABERUVCHI TUGMACHABERUVCHI TUGMACHABERUVCHI TUGMACHABERUVCHI TUGMACHA

Tugmacha elektr zanjirlarda qisqa muddatelektr signali berishda ishlatiladi. U korpus 8,seksiya 7, qopqoq 6, turtki 3, tutashtirgich 2,prujinalar 5 va 9, barg shaklidagi kontaktliklemma 1, tugmachalar 4 va vintlar 10 dantuzilgan. Plastmassali tutashtirgich 2 ichida po‘lat(Ct3) plastina bo‘lib, uning chizig‘ida misdankontaktlar joylashgan. Shunday kontaktlarklemma 1 bargiga ham mahkamlangan.Kontaktlar M3 markali misdan tayyorlangan.

Tugmacha 4 bosilganda harakatlanuvchikontaktli tutashtirgich, yuqoridagi harakatlan-maydigan juft kontakt bilan tutashishni uzib,pastga harakatlanib pastki harakatlanmaydigan

juft kontakt bilan tutashadi. Tugmacha qo‘yibyuborilsa, prujinalar tutashtirgichni birinchiholatiga qaytaradi.

Tugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibi

Klemma barglari 1 va tutashtirgich plastin-kasiga kontaktlar parchinlanadi. Tutashtirgich2 plastinani plastmassa bilan press-qolipga bosibtayyorlanadi. Klemma 1 ning bukilgan qismikorpus 8 ning yon tirqishiga o‘rnatiladi va burabmahkamlanadi.

Keyin korpusga seksiya qo‘yiladi hamda turtki3 ga tutashtirgich 2, prujina 5 kiydiriladi vatugmacha 4 burab kiritiladi. Yig‘ilgan bir guruhdetallar prujina bilan korpus ichiga qo‘yiladi,qopqoq 6 qo‘yilib, vint 10 bilan qotiriladi.


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Chizmada mahalliy qirqimning vazifasi nima?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Gabarit o‘lchamlarni o‘qing.5. Prujinalar 5 va 9 ning vazifasini tushuntiring.6. Armaturalangan detalni ko‘rsating.7. Vintli prujinalar ish chizmalarida qanday tasvirlanadi? Qaysi o‘lchamlari ko‘rsatilishi

kerak?8. Tok o‘tkazish sistemasidagi detallarni ko‘rsating.9. Prujina 9 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak.



Tutashtirgichning yig‘ish chizmasi, detallar 3, 6, 7, 8 ning chiz-malari va qopqoqning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


94

E

A

D

A

F 02.4

6.00

.00

YC

H

Ele

ktro

mag

nit

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.Li

s

Sta

ndar

t buy

umla

r

12V

int

2M

2,5

x12

GO

ST

14

91

-72

2

132

Vin

t 2M

3x6

GO

ST

14

91

-72

146

Sh

ayb

a 3

GO

ST

10

45

0-6

8

Vin

t 2

M3

x10

GO

ST

14

91

-72

152

166

172

18 19 20

8

Vin

t 2M

2,5x

4 G

OS

T1

74

74

-72

Sh

ayb

a 3

65

G G

OS

T6

40

2-7

0

Sh

ayb

a 2

,5 G

OS

T1

04

50

-68

Sim

GO

ST

102

88-7

4

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

302

.46.

00.0

3O

‘zak

1

402

.46.

00.0

4Q

istir

ma

1La

tun

L63

502

.46.

00.0

5S

heka

2

Latu

n L6

36

02.4

6.00

.06

Vtu

lka

1

702

.46.

00.0

7V

tulk

a1

Teks

tolit

Bro

nza

10

Det

alla

r

102

.46.

01.0

0YB

Kol

odka

1

202

.46.

00.0

2D

asta

1P

o‘la

t A12

Po‘

lat 1

212

802

.46.

00.0

8K

orpu

s1

Latu

n L6

3

902

.46.

00.0

91

1002

.46.

00.1

0G

ayka

M33

x21

Po‘

lat 1

212

1102

.46.

00.1

1Y

akor

1P

o‘la

t 121

2

Hal

qaLa

tun

L63

Mat

eria

llar

Lokl

anga

n m

ato

LXS

-105

-221

4

5 m

Baj

ardi

Teks

hir.

Huj

jat

Imzo

San

a

D k

o‘rin

ish

F–

F to

‘nta

rilga

n

4 ta

tesh

.B

ko‘

rinis

h

A –

A

AB

E –

E

E


95

ELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNIT

Qurilma „Minsk-32“ EHM dagi axborotlarto‘plovchi magnit tasmasining tasma tortuvchimexanizmida ishga tushiruvchi elektromagnitsifatida qo‘llaniladi.

Elektromagnit korpusi 8 da g‘altak (poz. 5, 6,19 va 20), o‘zak 3, yakor 4, kolodka 1 va boshqadetallar bor. Kolodka 1 armaturalangan plastmassabuyum. Armaturasi rezbali vtulka ko‘rinishidabo‘lib, L63 markali latundan tayyorlangan.

„Ishga tushirish“ signali kelganda g‘altakcho‘lg‘amlaridan tok o‘tadi va yakor 11tortiladi, o‘ngga bog‘langan richagni buradi varolik bilan magnitli tasmani (richag, rolik vatasma chizmada ko‘rsatilmagan) qisadi. Magnittasmasining siljishi ro‘y beradi. „To‘xta“signalida elektromagnit toksizlanadi va prujinaqisuvchi rolikni tasmadan oladi. Tasma to‘xtaydi.Bir guruh detallar – halqa 9, gayka 10, dasta

2 va boshqa detallar – yakorning yurishinirostlashga xizmat qiladi.

Elektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibi

Kolodka 1 press-qolipda tayyorlanadi. Uo‘zak 3 ning tashqi sirtiga vint 12 va shayba17 lar yordamida mahkamlanadi. G‘altakyig‘iladi va o‘zakka o‘tqazilib, qistirma 4 bilanbirga korpus 8 ga o‘rnatiladi va shaybalar 16kiydirilgan holda vintlar 14 bilan mahkam-lanadi. Korpusning kichik silindrik bo‘shlig‘igayakor o‘rnatiladi, unga halqa 9 kiydiriladi vakorpusga burab kiritiladi. Keyin yakorningchiqish simiga vtulka 7 kiydiriladi va halqagatashlama gayka 10 burab kiritiladi. Tashlamagaykaga ikkita vint 15 bilan dasta 2 qotiriladi.

Yakorning yurishini rostlash uchun, vintlar14 bo‘shatiladi, dasta 2 bilan gayka 10 ni burabyakorning belgilangan yurishiga mos holatgakeltiriladi va vintlar qotiriladi.


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Chizmadagi A–A tasvirlanish qirqimmi yoki kesim?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Cho‘lg‘am ko‘ndalang va bo‘ylama qirqimlarda qanday tasvirlanadi?5. Qaysi detallar taramlangan? Ular ish chizmalarida qanday belgilanadi?6. Qurilmadagi armaturalangan detalni ko‘rsating. Armaturani plastmassada

mahkamlashning mohiyati nima?7. Yakor 11 qanday rostlanadi?8. Korpus 8 da nechta teshik bor?9. Qistirma 4 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?



Detallar 3, 8, 9, 10 va 11 ning chizmalari va korpus 8 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


96

A k

o‘rin

ish

2 ta

tesh

.

M12

chap

Sta

ndar

tbu

yum

lar

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

102

.47.

01.0

0YB

Soz

lagi

ch1

Det

alla

r

302

.47.

00.0

3Q

istir

ma

1F

tor-

plas

t

402

.47.

00.0

4H

alqa

1

502

.47.

00.0

5Q

istir

ma

2R

ezin

a

11V

int

M3x

8 G

OS

T1

47

6-7

5

1

02.4

1.00

.00

YC

H

Gaz

red

ukto

ri

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

202

.47.

00.0

2K

alla

k1

Latu

n L6

3

12V

int

M3x

10 G

OS

T1

74

75

-72

1

O‘z

.L

ist

Hu

jjat

Imzo

Sa

na

Ba

jard

iTe

ksh

ir.

Latu

n L6

3

602

.47.

00.0

6S

htut

ser

2P

o‘la

t 15

x

702

.47.

00.0

7G

ayka

1P

o‘la

t 20

802

.47.

00.0

8K

lapa

n1

Fto

r-pl

ast

902

.47.

00.0

9K

orpu

s1

Po‘

lat 1

5 x

1002

.47.

00.1

0Q

opqo

q1

Po‘

lat 1

5 x

113

Sh

po

nka

3x3

x6G

OS

T 8

78

9-6

8

A


97

GAZ REDUKTORIGAZ REDUKTORIGAZ REDUKTORIGAZ REDUKTORIGAZ REDUKTORI

Reduktor vakuum uskunalarda gaz bosiminirostlash uchun mo‘ljallangan. U korpus 9,qopqoq 10, qalpoq 2, rostlagich 1, klapan 8 vaboshqa detallardan tuzilgan. Rostlagich kavshar-langan buyum bo‘lib shtok (L63 latun) vatirakdan (15½ po‘lat) tashkil topgan bo‘lib,ular orasida silfon joylashgan. Kallak 2 soatstrelkasiga qarama-qarshi buralganda rostlagichshtoki klapanni bo‘shatadi va gaz chap shtut-serdan o‘ng shtutserga o‘ta boshlaydi. Klapanbilan korpus oralig‘ining kattaligi reduktordanchiqayotgan gaz bosimining o‘zgarishiga bog‘liq.Shtok va tirakka kavsharlangan silfon korpus bilan

harakatlanuvchi detallarning jips yopishishinita’minlaydi. Shtokning o‘q bo‘ylab harakatla-nishi sirpanuvchi shponka 13 bilan ta’minlanadi.

Reduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibi

Shtok ariqchasiga shponka 13 bosib kiritiladi.Keyin shtokka silfon va tirak kiritiladi. Silfon shtokva tarak bilan kavsharlab (kavshar POS 40GOST 21931) biriktiriladi. Keyin rostlagich 1korpusga qistirma 3 da qo‘yiladi, ustidan kallak 2burab kiritiladi, halqa 4 o‘rnatiladi, qopqoq 10burab kiritiladi va vint 11 bilan qotiriladi.Korpusning rezbali yon chiziqlariga rezinaqistirma 5 va shtutser 6 o‘rnatiladi va gayka 7bilan qisib qo‘yiladi.


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Nima sababdan chiqarish elementlari ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.5. Yig‘ish chizmalaridagi pozitsiyalashni GOST 2. 109-73 qanday tartibda joylashtirishni

ko‘zda tutadi.6. Yig‘ish chizmalariga qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?7. Chizmada chap rezba qanday belgilanadi?8. Zichlagich detallarni ko‘rsating.9. Chizmada kavsharlanishni shartli belgilashni ko‘rsating.

10. Klapan 8 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?11. Detal 9 ning eskizini chizing.


Rostlagich 1 ning yig‘ish chizmasi, detallar 2, 6, 7, 9 va 10 ningchizmalari va qopqoqning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!

7 – Chizmachilik


98

Sta

ndar

t buy

umla

r

10V

int

2M2x

6 G

OS

T1

49

1-7

26

113

Vin

t 2

M3

x28

GO

ST

14

91

-72

123

Sh

ayb

a 3

GO

ST

10

45

0-6

8

Sh

ayb

a 3

65

GG

OS

T 6

40

2-7

0

133

Trub

ka T

LB-1

GO

ST

96

14

-75

1438

02.4

8.00

.00

YC

H

Sin

xrog

ener

ator

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.48.

01.0

0YC

HP

anel

1

Yig

‘ma

birli

klar

202

.48.

02.0

0YC

HG

‘alta

k19

302

.48.

00.0

3S

tato

r1

Po‘

lat 4

0XN

402

.48.

00.0

4Q

opqo

q

502

.48.

00.0

5K

ulac

hokl

iva

l

602

.48.

00.0

6M

agni

t

702

.48.

00.0

7H

alqa

Qot

ishm

aD

16

Po‘

lat 2

0

802

.48.

00.0

8Iz

olat

orP

last

mas

.

Det

alla

r

902

.48.

00.0

9R

otor

Po‘

lat 4

0XN

Qot

ishm

aY

ND

K-2

4

Qot

ishm

aD

16

Mat

eria

llar

A–

A

D k

o‘rin

ish

B –

B to

‘nta

rilga

n

3 ta

tesh

.

DB

B

AA


99

SINXROGENERATORSINXROGENERATORSINXROGENERATORSINXROGENERATORSINXROGENERATOR

Sinxrogenerator sinxrosignallar hosil qiladi,bu signallar bo‘yicha transport va teshuvchimexanizmlarning elektromagnitlari ulanadi vao‘chiriladi hamda EHM perforatoridagi berilganperfokartalarni hisoblaydi. Sinxrogeneratordoimiy magnit 6 va rotor 9 dan tuzilgan bo‘lib,u 25 ayl/s chastotada uzluksiz aylanadigan trans-port mexanizmining kulachokli valiga mahkam-langan. Stator 3 19 ta qutbga ega bo‘lib, ulargag‘altaklar, panellar 1 va boshqa detallar mah-kamlangan. Panel 1 tekstolit plata bo‘lib, unda 19ta kontakt va 19 ta yarim bo‘sh tanali parchinmixlarbor, ularga g‘altakning simlari kavsharlanadi.

Kontaktning materiali–L63 markali latun.Panelning tashqi tomonidan xuddi shundaybargcha parchinmix bilan ulangan. Burchak

holatni rostlashda rotor 9 mahkamlash ariqcha-sida buralishi mumkin. G‘altak 2 plastmassa asosva PEB-10,2 GOST 7019-71 simdan iborat.

Rotor statorning qutbidan o‘tayotganda doi-miy magnit bilan magnit oqimi hosil qilinadiva g‘altakda EYK induktivlanadi, elektr tokihosil bo‘ladi, u boshqarish tizimiga keladi.

Sinxrogeneratorni yig‘ish tartibiSinxrogeneratorni yig‘ish tartibiSinxrogeneratorni yig‘ish tartibiSinxrogeneratorni yig‘ish tartibiSinxrogeneratorni yig‘ish tartibi

Panel 1 ning teshiklariga kontaktlar, parchin-mixlar, bargchalar qo‘yilib, teshik yumaloqlabmahkamlanadi. Stator 3 qutblariga g‘altak 2kiydiriladi. Kulachokli val 5 ga magnit 6, halqa 7va rotorlar 9 biriktiriladi. Bu detallarga shaybalar12 va 13 kiydiriladi va vint 11 bilan mahkamlanib,korpusning markaziy teshigiga qo‘yiladi. Qopqoq4 va stator 3 bayonetli birikma qilib biriktiriladi.


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Chizmadagi mahalliy qirqimni ko‘rsating?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Cho‘lg‘am ko‘ndalang qirqimda qanday tasvirlanadi?5. Chizmada tasvirlangan kesimni ko‘rsating. Qirqim bilan kesimning qanday farqi bor?6. Izolatsiya materiallaridan tayyorlangan detallarni ko‘rsating.7. Detal 3 da nechta teshik bor?8. O‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.9. Rotor 9 ning burchak holati qanday rostlanadi?



Panelning yig‘ish chizmasini va detallar 3 – 9 ning chizmalarini chizing.Detal 5 ning aksonometrik proyeksiyasini yasang.

?????

!!!!!


100

Yum

aloq

lans

in

BA

– A

2 ta

tesh

.

B –

B

01.1

4.00

.00

YC

H

Alm

ashl

ab-

ulag

ich

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.49.

01.0

0YB

Das

ta1

Yig

‘ma

birli

klar

202

.49.

02.0

0YB

Kon

takt

10

302

.49.

00.0

3O

‘q1

Po‘

lat 4

54

02.4

9.00

.04

Xra

povi

k1

502

.49.

00.0

5K

orpu

sni

sozl

ovch

i1

602

.49.

00.0

61

702

.49.

00.0

7

Vtu

lka

1

Det

alla

r

Po‘

lat 4

5

Po‘

lat 2

0

Po‘

lat 2

0

O‘q

rost

lagi

chP

o‘la

t 20

802

.49.

00.0

8K

onta

ktbu

rcha

klig

i2

Po‘

lat 2

0

902

.49.

00.0

9K

orpu

s1

Pla

stm

assa

Sta

ndar

t buy

umla

r

13

10V

int

M2x

6 G

OS

T1

74

73

-72

Vin

t M

2x8

GO

ST

14

76

-75

14

Vin

t M

2x8

GO

ST

17

47

3-7

215

4

Gay

ka M

2 G

OS

T5

92

7-7

016

10

1002

.49.

00.1

0P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5Gd=

0,6

n=10

1102

.49.

00.1

1B

arab

an1

Pla

stm

assa

1202

.49.

00.1

2G

ayka

4P

o‘la

t St3

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Imzo

San

aB

ajar

diTe

kshi

r.

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

Egi

sh c

hizi

g‘i

Poz

.8 y

oyilm

asi

A

D –

D

Ikki

tom

onla

ma

parc

hinl

ansi

n

Pru

jina

(poz

. 10)

ko‘

rsat

ilmag

an

B

4 ta

nuq

tada

kern

lans

inD D


101

ALMASHLAB-ULAGICHALMASHLAB-ULAGICHALMASHLAB-ULAGICHALMASHLAB-ULAGICHALMASHLAB-ULAGICH

Kulachokli tipdagi almashlab-ulagich tizim-lardagi elektr zanjirda, avtomatlashtirilgan tex-nologik jarayonlarda va boshqa avtomatik tizim-larda ishlatiladi. Korpusga kommutativ tizimlar-kontaktlar 2 va kontakt signallar 8 ulanadi.Baraban 11 ning aylanishidan kulachokningchiqiqlari moc kontaktlar 2 ni siqadi. Natijadaular kontakt ignasini ham qisadi va bajaruvchiapparatlardan buyruq qabul qiladi. Har bir ikkijuft kontaktni tutashtirish maxsus qurilma-rostlagich bilan qayd qilinadi. Uning tarkibidabaraban o‘qiga bikr mahkamlangan xrapovik 4,richag 1 va prujina 10 bor. Richag 1 vilka varolikdan iborat. Bu detallar tegishlicha St 35 va40 markali po‘latdan ishlangan. Kontakt 2prujina va kontaktdan iborat. Prujina BrB2 mar-kali bronzadan, kontakt esa Sr 999 kumushidantayyorlangan.

Almashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiRichag 1 ning markaziy teshigiga rolik

kiydirilgan o‘q o‘rnatiladi va ikki tomonidanparchinlanadi. Richag 1 rostlagich korpusi bilanrostlagich o‘qi 7 vositasida sharnirli biriktiriladi,uchi esa parchinlanadi. Korpus 9 ichiga vtulka 6qo‘yiladi. Unga rostlagich korpus o‘rnatiladi vavtulka parchinlanadi. Keyin o‘q 3 ga xrapovik 4o‘tqaziladi va 4 ta nuqtasidan kernlab mahkam-lanadi. Shundan so‘ng o‘q vtulka 6 va baraban11 dan o‘tkazilib korpus 9 ga o‘rnatiladi. Barabano‘qqa vint 13 bilan mahkamlanadi. Richag 1 varostlagich korpusi teshiklariga prujina 10 o‘rna-tiladi. Burchakliklar 8 korpus 9 ga, korpusningmaxsus o‘yiqlariga kiritilgan kvadrat gayka 12 gavint 15 ni burab kiritib mahkamlanadi. Kon-taktning prujinalari kontakt bilan parchinlabbiriktiriladi va korpusga vintlar 14 va korpusningyuqori yonidagi chuqurchalariga qo‘yilgangaykalar 16 bilan mahkamlanadi.


1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Nima uchun detal 9 plastmassadan tayyorlangan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Spetsifikatsiya nimaga xizmat qiladi?5. Gabarit o‘lchamlarni ko‘rsating.6. Detal 8 ning nechta teshigi bor?7. Tok o‘tkazuvchi detallarni ko‘rsating.8. Cho‘ziluvchi prujinalar detalning ish chizmalarida qanday tasvirlanadi? Qanday

o‘lchamlar ko‘rsatilishi kerak?9. GOST 2.109-73 bo‘yicha yig‘ish chizmasida qanday tartibda pozitsiya nomerlari qo‘yiladi?




?????

!!!!!


102

A –

A

Sta

ndar

t buy

umla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

102

.50.

01.0

0SB

Muh

ofaz

alag

ich

1

Det

alla

r

7V

int

2M

4x1

0 G

OS

T1

49

1-7

24

02.5

0.00

.00

YC

H

Saq

lagi

ch

302

.50.

00.0

3P

last

ina

2

402

.50.

00.0

4K

lem

ma

2

Po‘

lat S

t3

502

.50.

00.0

5U

ya2

Po‘

lat 4

0

602

.50.

00.0

6U

shla

gich

202

.50.

00.0

2K

orpu

s1

Pla

stm

assa

1

Po‘

lat S

t3

Pla

stm

assa

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

B –

B

AD

A

BB

Yum

aloq

lans

in

D k

o‘rin

ish


103

SAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICH

Saqlagich yarimavtomatikadagi integralsxemalarni tayyorlash uchun kelayotgan krem-niyli plastinalarni kuchli ta’sir etuvchi kislota(PBXO-PK) bilan tebranishli ximiyaviy ishlovberishda ishlatiladi. Saqlagich qurilmani tokkuchlanishidan himoyalash uchun mo‘ljallan-gan. U hajmli saqlagich 1, tutkich 6, uyalar 5,korpus 2, klemmalar va boshqa detallardantashkil topgan.

Tutkich tekis yuzasi bilan korpusdagi saqla-gichni berkitib turadi, halqasimon chiqig‘i esasaqlagichni tez almashtirish imkonini beradi.Saqlagich plastmassa trubka, unga kavsharlan-gan sim, ikkita shayba va ikkita kontaktli qal-

poqdan iborat. Shaybalar va qalpoqlar L63markali latundan tayyorlangan. Uchqun chiqishinatijasida saqlagich ipi kuyishining oldini olishmaqsadida saqlagichga mayda zarrachali qumsolinadi.

Saqlagichni yig‘ish tartibiSaqlagichni yig‘ish tartibiSaqlagichni yig‘ish tartibiSaqlagichni yig‘ish tartibiSaqlagichni yig‘ish tartibi

Saqlagichning korpusiga yon tomonigashayba kavsharlangan ip qo‘yiladi, qum solinadiva ipning boshqa uchiga ikkinchi shayba kav-sharlanadi. Keyin saqlagich korpusining uch-lariga qalpoqcha kiydirilib juvalanadi. Yig‘il-gan saqlagich 1 tutkich 6 ga o‘rnatiladi. Keyinkorpus 2 ga navbati bilan plastinalar 3, uyalar5, klemmalar qo‘yiladi va ular vint 7 bilan birik-tiriladi. Uya 5 ning ustidan tutkich 6 qo‘yiladi.


1. Chizmadagi ko‘rinishlarni nomlang.2. B – B kesuvchi tekislik qaysi detallar orqali o‘tadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi detallar kavsharlangan?5. Tok o‘tkazuvchi detallarni ko‘rsating.6. Qurilma blok shitiga qanday mahkamlanadi?7. Saqlagichni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajariladi?8. Qanday hollarda yarim ko‘rinish va yarim qirqim birgalikda tasvirlanadi?9. Saqlagich qirqimida qanday materiallar tasvirlangan?



Detallar 2 – 6 ning chizmalarini va tutkich 6 ning texnik rasminichizing.

?????

!!!!!


104

A –

A

02.5

1.00

.00

YC

H

Bos

im

rost

lagi

ch

Lite

rO

g‘irl

.M

ass

h.

Va

raq

1V

araq

lar

1

Imzo

Sa

na

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.51.

00.0

1K

orpu

s1

Det

alla

rB

ronz

a B

r

S3

0

202

.51.

00.0

2T

iqin

1La

tun

L63

302

.51.

00.0

3H

alqa

1R

ezin

a

402

.51.

00.0

41

502

.51.

00.0

5K

lapa

n1

602

.51.

00.0

6K

onus

1

702

.51.

00.0

7H

alqa

1R

ezin

a

Po‘

lat 6

5G

Latu

n L6

3

81

902

.51.

00.0

9T

irak

1P

o‘la

t 20

02.5

1.00

.08

Pru

jina

d=0,

3 n=

1

t=2

Hal

qa

Latu

n L6

3

Bro

nza

Br

S3

0

10 11 12 13

02.5

1.00

.10

Pru

jina

1P

o‘la

t 65

G

02.5

1.00

.11

Tutk

ich

1La

tun

L63

02.5

1.00

.12

Liko

pcha

1P

o‘la

tS

t 2 k

l02

.51.

00.1

3H

alqa

1La

tun

L63

d=

1,5

n=8

t=4

141

151

161

Vin

t M

3x6

GO

ST

14

76

-75

Bol

t M

6x16

GO

ST

78

05

-70

171

Gay

ka M

6 G

OS

T5

61

6-7

0

181

Sh

ayb

a 6

GO

ST

113

71

-68

191

02.5

1.00

.14

Dia

frag

ma

Rez

ina

02.5

1.00

.16

Hal

qa02

.51.

00.1

7K

lapa

nLa

tun

L63

02.5

1.00

.18

Qis

tirm

a

02.5

1.00

.19

Pru

jina

Latu

n L6

5Gd

=0

,4

n=8

t=2,

5

02.5

1.00

.15

Sht

utse

rLa

tun

L63

Rez

ina

Rez

ina

20 21 22 23

1 1 2 1

O‘z

.L

ist

Huj

jat

Ba

jard

iTe

ksh

ir.

Pru

jina

ko‘rs

atilm

agan

Poz

.5


105

BOSIM ROSTLAGICHBOSIM ROSTLAGICHBOSIM ROSTLAGICHBOSIM ROSTLAGICHBOSIM ROSTLAGICH

Bosim rostlagich pnevmotizimlardagi havobosimini doimiy (1,2 kgs/sm2) avtomatik holatdaushlab turish uchun ishlatiladi va membranaturidagi bir kamerali reduktor ko‘rinishiga ega.

Rostlagich korpus sig‘imiga burab mahkam-lanadi, bunda doimiy bosim ushlab turiladi.Havo shtutser 15 orqali keladi. Havo bosiminirostlash diafragma 14 ga ta’sir etuvchi (prujina-ning kuchayishi va siqilgan havo bosimi) kuch-larning tengligini ushlab turish asosida qurilgan.Sig‘imdagi bosim o‘rnatilgan me’yordan kama-yib ketsa, prujinaning kuchlanishi, qisilgan havobosimidan ortib, diafragma 14 ga ta’sir etadiva o‘ngga suriladi. Natijada turtkich 11 klapan5 ni ochadi. Bunda shtutser 15 dan kelayotgansiqilgan havo klapani 17 ni ochadi va korpusdagiyettita silindr kanallar orqali sig‘imga keladi va1,2 kgs/sm2 gacha bosim hosil qiladi. Bosimningko‘tarilishi to‘xtaydi, diafragma 14 prujinaning

kuchlanishini bosib o‘tib, turtkich 11 ni o‘nggasuradi. Bu holda klapan 5 bekiladi, ya’ni sig‘im-ga havo kelishi to‘xtaydi.

Rostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibi

Tutkich 11 ning rezbali qisimiga diafragma14, likopcha 12, shayba 23 kiydiriladi va gayka23 burab qotiriladi. Hosil qilingan birikma vahalqa 13 korpus 1 ga qo‘yiladi. Keyin halqa 8ni tirak 9 va prujina 10 bilan birgalikda korpusgaburab kiritiladi.

Shtutser 15 klapan 17, rezinali halqa 16 vaprujinalar 19 bilan birgalikda korpusga burabkiritiladi. Qistirma 18 shtutser bilan korpusningjips birikishini ta’minlaydi.

Korpusning kichik bo‘shliq qismiga klapan5, konus 6, prujina 4 qo‘yiladi va tiqin 2zichlagich halqa 3 bilan burab qotiriladi. Tiqino‘rnatish vinti 21 bilan qotirib qo‘yiladi. Asbobbolt 20 bilan rostlanadi


1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Nima uchun detallar 2, 6, 11, 20 va 22 shtrixlanmasdan ko‘rsatilgan?5. Rezba M 20½1,5 ning shartli belgilanishining aniq ma’nosini aytib bering.6. Qaysi detallarga rezbalar ochilgan?7. Asbobning jipsligini ta’minlaydigan detallarni sanab o‘ting.8. Chizmadan chiqish elementini ko‘rsating.9. Diafragmani almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?




?????

!!!!!


106

B–

BE

–E

Sta

ndar

tbu

yum

lar

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

102

.52.

01.0

0YB

Tira

k1

Det

alla

r

9V

int

2M

4x1

0 G

OS

T1

74

73

-72

2

2Tu

gma

1

10P

arch

inm

ix 2

-3x1

0G

OS

T 1

26

42

-67

02.5

2.02

.00Y

B

302

.41.

00.0

3K

orpu

s1

Pla

stm

assa

402

.41.

00.0

4Tu

tash

tirgi

chLa

tun

L63

502

.41.

00.0

5P

rujin

a1

Po‘

lat 6

5G

602

.41.

00.0

6P

rujin

a1

702

.41.

00.0

7To

k uz

atki

ch2

Latu

n L6

3

n=3

d=0,

8t=

2

802

.41.

00.0

8K

onta

ktli

pruj

ina

2P

o‘la

t St3

1

Po‘

lat 6

5Gn=

6 d=

1t=

3

02.4

1.00

.00

YC

H

To‘x

tatis

htu

gmac

hasi

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

11 12

2 2 2

Sh

ayb

a 4

65

GG

OS

T 6

40

2-7

0

Sh

ayb

a 4

GO

ST

10

45

0-6

8

BB

EE

DA

– A

AA

D k

o‘rin

ish


107

TO‘XTATISH TUGMACHASITO‘XTATISH TUGMACHASITO‘XTATISH TUGMACHASITO‘XTATISH TUGMACHASITO‘XTATISH TUGMACHASI

To‘xtatish tugmachasi ishga tushirish usku-nasining bir qismi bo‘lib, elektr mashinalariyuritmasi zanjirini ajratish uchun xizmat qiladi.U korpus 3, tugmacha 2, tutashtirgich 4, tirak1, tok uzatgich 7, kontakt prujina 8 va boshqadetallardan tuzilgan. Tirak 1 va tugmacha 2armaturalangan plastmassa buyumlardir. Tirak-dagi armatura rezbali vtulka ko‘rinishida vatugmachadagi tutkich 20 markali po‘latdantayyorlangan. Tugmacha 2 bosilganda zanjiruziladi. Prujinalar 5 va 6 tugmachani dastlabkivaziyatiga keltiradi.

Tugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibi

Tugmacha 2 va tirak 1 press-qolipdatayyorlanadi. Korpus 3 ga tok uzatuvchi 7 vakontaktli prujina 8 yarim bo‘sh parchinmix 10yordamida mahkamlanadi. Keyin tugmacha 2ga prujinalar 5 va 6 kiydirilgan holda korpus 3ning markaziy teshigiga qo‘yiladi. Korpusostidan tutashtirgich 4 va tirak 1 o‘rnatiladi,rezbali vtulkaga tugmacha 2 turtkichi burabqotiriladi.

Tok uzatkich 7 ning rezbali teshiklarigavintlar 9 burab kirgiziladi, ular elektr zanjirisimlarining uchlarini mahkamlaydi.


1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan, gapirib bering2. Qanday hollarda yarim ko‘rinish va yarim qirqim birga tasvirlanishiga ruxsat etiladi?3. Qurilmadagi armaturalangan detallarni ko‘rsating. Bunday detallarning plastmassada

birikishining mustahkamligi nima bilan ta’minlanadi?4. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.5. Qaysi detallarda taramlash mavjud?6. Tok o‘tkazuvchi sistema detallarini ko‘rsating.7. Prujina 5 ning vazifasi nimadan iborat?8. Yig‘ish chizmasida qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?9. Chizmada kesuvchi tekislikning joylashishi qanday chiziq bilan ko‘rsatiladi?



Tirak 1, tugmacha 2, nostandart detallarning chizmalari va tugma-chaning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


108

Det

alla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

102

.53.

01.0

0YB

Che

rvya

kli

g‘ild

irak

1m

=0,

5

z=94

202

.53.

00.0

2K

orpu

s1

Qo

tish

ma

AL

9

302

.53.

00.0

3P

odsh

ipni

kqo

pqog

‘i1

Po‘

lat 2

0

402

.53.

00.0

41

702

.53.

00.0

7V

tulk

a2

Po‘

lat 2

0

Po‘

lat 4

5

902

.53.

00.0

9Q

opqo

q1

Qo

tish

ma

AL

9

Moy

ush

lagi

ch

10 11 12 13

02.5

3.00

.10

Pod

ship

nik

qopq

og‘i

1P

o‘la

t 20

02.5

3.00

.11

Val

-che

rvya

k1

Po‘

lat 4

5

02.5

3.00

.12

Tiq

in1

Qot

ishm

aA

L302

.53.

00.1

3Q

istir

ma

2La

tun

L63

m=

0,5

z=1

502

.53.

00.0

5H

alqa

1La

tun

L63

602

.53.

00.0

6Q

istir

ma

2P

oron

it

82

02.5

3.00

.08

Qis

tirm

aP

oron

it

1402

.53.

00.1

4V

alik

2P

o‘la

t 45

1502

.53.

00.1

5S

irpan

uvch

ipo

dshi

pnik

2B

ronz

a B

rA

J9-4

16

417 18 19

02.5

3.00

.00

YC

H

Red

ukto

r

Sh

tift

1C

x8 G

OS

T3

12

8-7

0

Ha

lqa

SG

10

-6-2

GO

ST

63

08

-71

20 21 22 23

2 1 1 2

Sta

ndar

tbu

yum

lar

Vin

t M

3x12

GO

ST

17

47

3-7

26

Vin

t M

4x22

GO

ST

17

47

3-7

2

Gay

ka M

4 G

OS

T5

91

5-7

04

Sh

ayb

a 4

GO

ST

10

45

0-6

84

Sh

tift

2x1

6 G

OS

T3

12

9-7

0

Ha

lqa

SG

12

-9-2

GO

ST

63

08

-71

242

Po

dsh

ipn

ik 2

5G

OS

T 8

33

8-7

5

Imzo

San

aO

‘z.

List

Huj

jat

Baj

ardi

Teks

hir.

Lite

rO

g‘irl

.M

ass

h.

Va

raq

1V

ara

qla

r 1

Qop

qoq

ko‘rs

atilm

agan


109

REDUKTORREDUKTORREDUKTORREDUKTORREDUKTOR

Bir pog‘onali chervyakli reduktor sanash-hisoblash qurilmalari ish mexanizmlariningyuritmalarida ishlatiladi.

Reduktorning uzatish soni U=94. Yetakchielement bo‘lib val-chervyak 11 hisoblanadi. Uikkita zoldirli podshipnik 24 larga o‘rnatilgan.Chervyakli g‘ildirak gardishi plastmassadan vagupchagi 20 markali po‘latdan ishlangan.G‘ildirak valigi 14 ikkita sirpanuvchi podship-niklar 15 ga o‘rnatilgan. Chervyak tishlari vachervyakli g‘ildirak korpus reduktorlariga quyil-gan moy orqali moylanadi. Moy qaytargich 4,qistirma 6, namatli halqalar 22 va 23 reduktor-ning ichki bo‘shliqlariga kir va changlarningtushishidan himoyalaydi.

Reduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiChervyakli g‘ildirakning gardishi gupchagiga

3x8 parchinmix bilan GOST 10450-68 bo‘yichabiriktiriladi. Gupchak valik 14 ga o‘tqazilib shtiftlar21 bilan mahkamlanadi. Qopqoq 9 ga tiqinqo‘yilib, yumaloqlanadi. Sirpanuvchi podshipnik15 ga namat halqa 23 o‘rnatilib shtiftlar bosibkiritiladi. Korpusga vtulkalar 7 bosib kiritiladi.Val-chervyak 11 ga moy qaytargich 4, zoldirlipodshipniklar 24 o‘tkaziladi va val korpusgao‘rnatiladi. Chervyak valiga halqa 5, qistirma 6va podshipnik qopqog‘i 3 kiydiriladi va vint 16lar bilan qotiriladi. Korpusning boshqa tomoni-dan vtulka 7 ga qistirma 6 qo‘yilib, podshipnikqopqog‘i 10 vint 16 lar bilan qotiriladi. Keyinvalikka sirpanuvchi podshipniklar o‘tqaziladi vavalik korpus 2 ga o‘rnatiladi. Keyin qopqoq 2qistirma 8 bilan birgalikda korpus 2 ga vintlar 17,gaykalar 18 va shaybalar bilan biriktiriladi.


1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Mahalliy qirqim nima maqsadda tasvirlanadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Zoldirli podshipniklar qanday shartli tasvirlanadi?5. Chizmada qanday qilib silindrik chervyakli ilashmalar shartli tasvirlanadi?6. O‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.7. Metallmas detallarni nomlang.8. Detal 24 ni o‘rnatish va mahkamlash uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?9. Detal 3 ning nechta teshigi bor?



Detallar 2, 3, 9, 11, chervyakli g‘ildirak 1 ning chizmalari va qopqoq-ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


110

B k

o‘rin

ish

A

B

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

102

.54.

00.0

1C

herv

yakl

i g‘il

dira

k1

Det

alla

r

O‘z

.

302

.54.

00.0

3P

lank

a1

Po‘

lat 1

0

402

.54.

00.0

4V

al-c

herv

yak

1P

o‘la

t 45

502

.54.

00.0

5Q

opqo

q1

Po‘

lat 2

0

602

.54.

00.0

6Q

istir

ma

3Q

og‘o

z7

02.5

4.00

.07

Qop

qoq

1P

o‘la

t 20

202

.54.

00.0

2K

orpu

s1

Qot

ishm

aA

L9

m=

1;z=

23

802

.54.

00.0

8F

lane

s2

Po‘

lat 2

0

Teks

tolit

02.4

1.00

.00

YC

H

„Min

sk-3

2“ E

HM

ning

redu

ktor

i

Lite

rO

g‘irl

.M

ass

h.

Va

raq

1V

araq

lar

1

Lis

tH

ujja

tIm

zoS

an

aB

aja

rdi

Teks

hir.

Sta

ndar

tbu

yum

lar

14V

int

M3x

8 G

OS

T1

74

75

-72

20

15S

hnop

ka s

egm

.G

OS

T 8

795-

681

902

.54.

00.0

9Q

opqo

q1

Po‘

lat 2

010

02.5

4.00

.10

Val

ik1

Po‘

lat 4

511

02.5

4.00

.11

Stu

pits

a1

Po‘

lat 2

0

1202

.54.

00.1

2Q

opqo

q1

Po‘

lat 4

513

02.5

4.00

.13

Qis

tirm

a1

Qog

‘oz

17P

odsh

ipni

k 16

GO

ST

833

8-75

216

4

Hal

qa S

T16

-7-2

GO

ST

288

-72

Poz

.12

A –

A

A


111

„MINSK-32“ EHM NING„MINSK-32“ EHM NING„MINSK-32“ EHM NING„MINSK-32“ EHM NING„MINSK-32“ EHM NINGREDUKTORIREDUKTORIREDUKTORIREDUKTORIREDUKTORI

Bir pog‘onali chervyakli reduktor „Minsk-32“ EHM dagi tasma tortish mexanizmidagiyetaklovchi rolik uzatmasi vazifasini o‘taydi.

Val-chervyak 4 yetaklovchi element hisobla-nadi. Yetaklovchi valning aylanish chastotasi3000 ayl/min. Val-chervyak 4 ikkita podshipnik17 ga o‘rnatilgan. Reduktorning uzatish soniu=5,75.

Val-chervyak ikkita zoldirli podshipnik 17ga o‘rnatilgan. Chervyakli g‘ildirak 1 ikkita pod-shipnikka tayanuvchi, valik 10 li segmentlishponka 15 bilan biriktirilgan. Reduktorning ichkiqismiga kir va chang tushmasligi uchun namathalqa 16 bilan muhofazalangan. Korpusdagidarcha yordamida ilashish kontakti rostlanadi.

Chervyak tishlari moyga botish hisobigamoylanadi. Podshipniklar texnik vazilin bilanmoylanadi.

Reduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibi

Gupchag 11 chervyakli g‘ildirak 1 ga presslabkiritiladi va valik 10 ga shponka 15 bilan biriktiriladi.

Korpus 2 ning qopqoq 9 va 5 lari tomonidanikkita podshipnik 17 bosib kiritiladi. Keyinqistirma 6, qopqoq 9 qo‘yiladi va vint 14 bilanmahkamlanadi.

Val-chervyak 4 chiqiqlariga yana ikkitapodshipnik 17 va valik 10 o‘rnatiladi, ularningsapfalari navbatma-navbat bosib o‘rnatiladi.Keyin qistirmalar 6 va 13 qo‘yiladi va mos vint14 lar bilan oldin qopqoqlar 7 va 12, keyinflaneslar 8 mahkamlanadi. Korpusdagi ko‘rishteshigi planka 3 bilan berkitiladi va vint 14 bilanmahkamlanadi.


1. Chizmadagi qirqimlarni o‘qing.2. Chizmadagi qaysi chiziqlar kesuvchi tekisliklarni ko‘rsatadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini aniqlang.4. Chizmada silindrik chervyak ilashmasi qanday shartli tasvirlanadi?5. Yig‘ish chizmasidagi pozitsiyalarning qanday tartibi GOST 2.109-73 da nazarda tutilgan?6. Detal 7 ning nechta teshigi bor?7. Qaysi detal taramlangan?8. Reduktor ichiga kir tushmasligini qaysi detal muhofazalaydi.9. Detal 4 ni chiqarib olish uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?


Detallar 2, 7, 10, 11 va 12 ning chizmalari va korpus 2 ning texnikrasmini chizing.

?????

!!!!!


112

Det

alla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

102

.55.

01.0

0YB

Chi

qarm

ali p

atro

n1

n=5

d=0,

4

t=1

,2

202

.55.

00.0

2K

orpu

s1

302

.55.

00.0

3S

hayb

a1

Teks

tolit

402

.55.

00.0

41

702

.55.

00.0

7V

tulk

aP

o‘la

t St0

Sha

yba

502

.55.

00.0

5S

htok

1La

tun

L63

602

.55.

00.0

6P

astk

i chi

qarm

a1

13

114

Sta

ndar

tbu

yum

lar

Hal

qa G

OS

T2

83

3-6

51

Shi

ft 2

Gx5

GO

ST

31

28

-70

Teks

tolit

Latu

n L6

3

1

902

.55.

00.0

9Ta

qa1

Po‘

lat S

t3

10 11 12

02.5

5.00

.10

Kiy

dirm

a1

02.5

5.00

.11

Kal

lak

1

Oyn

a02

.55.

00.1

2Li

nza

1

Qot

ishm

aD

16

81

02.5

5.00

.08

Pru

jina

Po‘

lat 6

5 G

02.5

5.00

.00

YC

H

Sig

nal

lam

pasi

Imzo

San

aO

‘z.

List

Huj

jat

Baj

ardi

Teks

hir.

Lite

rO

g‘irl

.M

ass

h.

Va

raq

1V

ara

qla

r 1

Po‘

lat S

t3

D k

o‘rin

ish

Poz

. 1

D

A

B B

A

Yum

aloq

lans

in

B –

B

A –

A

Ber

k

Och

iq


113

SIGNAL LAMPASISIGNAL LAMPASISIGNAL LAMPASISIGNAL LAMPASISIGNAL LAMPASI

Signal lampasi turli-tuman radioelektronapparatlarda yorug‘lik signali uzatish uchunishlatiladi.

Kuchlanish ustki va pastki chiqish simlarigakeltiriladi. Lampaning detal 6 bilan doimiykontakti prujina 8 va shtok 5 orqali ta’minlanadi.

Lampadan kelayotgan yorug‘lik signali 10va 11 detallardagi uchburchakli teshiklardano‘tadi. Agar kallak 11 soat strelkasiga qarama-qarshi buralsa, holat „Yopiq“ bo‘ladi (A–Aqirqimni ko‘ring), unda detallar 10 va 11 dagiuchburchak teshiklar mos kelmaydi va yorug‘likdetallar 10 va 11 ning o‘qdosh teshigidan o‘tibturadi. Prujinali halqa 13 o‘z-o‘zidan kallak 11ning bo‘shab ketmasligini ta’minlaydi.

Lampani yig‘ish tartibiLampani yig‘ish tartibiLampani yig‘ish tartibiLampani yig‘ish tartibiLampani yig‘ish tartibi

Chiqish simi 1 li patron patronga yuqorichiqish simini kavshar POC40 GOST 21931-76 bilan kavsharlab tayyorlanadi. Korpusdagiteshikka shaybalar 4, 3 kiydirilgan holda vtulka7 va chiqish simili patron qo‘yiladi. Boshqatomondan vtulkaga 7 pastki chiqish simi 6kiydiriladi va vtulka uchi to‘mtoqlanadi. Vtulka7 ga prujina 8 kiydirilgan holda shtok 5 qo‘yi-ladi. Shtokning o‘ng tomoni to‘mtoqlanadi,keyin lampa qo‘yiladi va uchlik burab kiritiladi.

Kallak 11 ga linza 12 o‘rnatiladi va kallak11 panjachasi bilan siqib qo‘yiladi. Keyin uchlik10 ariqchasi ichiga tormozlanuvchi halqa 13,uchlik 10 ga kallak 11 kiydiriladi va shtift 14bosib kiritiladi. Uchlik 9 ga uchlik 10 burabkiritiladi.


1. GOST 2.305-68 bo‘yicha tasvirlangan chizmalarni nomlang.2. Qaysi qirqim chap tomondan ko‘rinish qilib tasvirlangan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Kesuvchi A – A tekislik qaysi detallardan o‘tadi?5. Lampaning gabarit o‘lchamlarini o‘qing.6. Qaysi detallar kavsharlangan?7. Rezba M 20½1,5 shartli belgilanishini tushuntiring.8. Lampani almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?9. Qanday hollarda yarim ko‘rinish va yarim qirqim birga ko‘rsatiladi?



Detallar 2, 5, 9, 10, 11 va 12 ning chizmasini, detal 2 ning aksono-metrik proyeksiyasini chizing.

?????

!!!!!

8 – Chizmachilik


114

A –

AA

Sta

ndar

t buy

umla

r

Poz

Bel

gila

nish

iN

omla

nish

iS

oni

Mat

eria

lE

slat

ma

Yig

‘ma

birli

klar

102

.56.

01.0

0YB

Kle

mm

a2

Det

alla

r

9V

int

2M3x

8 G

OS

T1

74

73

-72

4

02.5

6.00

.00

YC

H

Che

klov

chi

uzgi

chm

exan

izm

i

2Tu

tash

tirgi

ch2

02.5

6.02

.00Y

B

302

.56.

00.0

3K

orpu

s1

Pla

stm

assa

402

.56.

00.0

4Tu

rtki

ch1

Po‘

lat 1

5X

502

.56.

00.0

5Tu

tash

tirg

ich

qopq

og‘i

1

602

.56.

00.0

6P

rujin

a1

702

.56.

00.0

7T

irak

2

d=0,

3 n=

5t=

1,8

802

.56.

00.0

8P

rujin

a1

Pla

stm

ass

Po‘

lat 6

5G

Pla

stm

assa

Po‘

lat 6

5Gd=

0,7

n=5

t=1

,8

O‘z

.Li

stH

ujja

tIm

zoS

ana

Baj

ardi

Teks

hir.

Lite

rO

g‘irl

.M

assh

.

Var

aq1

Var

aqla

r1

B k

o‘rin

ish

M1=

13

ta te

sh. ∅

5

GO

ST

158

78 –

70

– N

1 –

Km

5D

– D

D

A

B

D

Egi

sh c

hizi

g‘i

Poz

. 5 y

oyilm

asi

Pru

jina

poz.

8

ko‘rs

atilm

agan

GOST 15878 – 70 – H1 –Km4


115

CHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMICHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMICHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMICHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMICHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMI

Bu mexanizm avtomatik sistema qurilmalari-ning zanjiridagi elektr kontaktlarni tutashtirishva uzishga mo‘ljallangan. U korpus 3, turtkich4, tutashtirish korpusi 5, prujinalar 6,8, tutash-tiruvchilar 2, klemmalar 1 va boshqa detallardantuzilgan.

Harakatlanayotgan mexanizmga mexanikta’sir natijasida tutashtirish korpusi 5 bilanturtkich 4 ochiq kontaktlarni yopadi yoki yopiqkontaktlarni ochadi. Turtkichga bosish to‘xta-tilgandan so‘ng ulovchi va boshqa harakat-lanuvchi detallar, prujinalar 6 va 8 ta’sirida

o‘zlarining dastlabki vaziyatiga qaytadi. Korpus3 uchta bolt yordamida cheklovchi uzgich tashqikorpusiga qotiriladi.

Mexanizmni yig‘ish tartibiMexanizmni yig‘ish tartibiMexanizmni yig‘ish tartibiMexanizmni yig‘ish tartibiMexanizmni yig‘ish tartibi

Tutashtirgichlar va klemmalarga kontaktlinuqtali payvandlash yordamida kumush kon-taktlar kavsharlab ulanadi. Klemmalar korpus3 ga o‘rnatiladi va vintlar yordamida qotiriladi.Korpus 5 ga tutashtirgichlar 2, cheklagichlar7, prujina 6 o‘rnatiladi va korpus 5 prujina 8bilan birgalikda korpus 3 ning chuqur ariqcha-siga o‘rnatiladi.


1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Kesuvchi tekislik B–B qaysi detallardan o‘tadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi detallar o‘zaro payvandlab biriktirilgan?5. Tok o‘tkazuvchi sistema detallarini ko‘rsating.6. Chizmada keltirilgan payvandlashning shartli tasvirlanishini tushuntiring.7. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini o‘qing.8. Vintsimon prujina ish chizmalarida qanday tasvirlanadi? Qaysi o‘lchamlarini ko‘rsatish

lozim?9. Nima uchun detallar 4 va 9 qirqimda shtrixlanmasdan ko‘rsatilgan?



Ulagichning yig‘ish chizmasini, detallar 3, 4, 5 va 7 ning chizmalarini,detal 5 ning texnik rasmini chizing.

?????

!!!!!


116

FOYDALANILGAN ADABIYOTLARFOYDALANILGAN ADABIYOTLARFOYDALANILGAN ADABIYOTLARFOYDALANILGAN ADABIYOTLARFOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. A b d u l l a y e v a U. Chizma geometriya va chizmachilik asoslari. Oliy o‘quv yurtlariuchun darslik. T., „O‘zbekiston“, 1999.

2. Q i r q ‘i z b o y e v Y. va boshq. Mashinasozlik chizmachiligi, T., „O‘qituvchi“,1981.

3. Î ñ è ï î â Â. À., Ê î ç å ë Â. È. Àëüáîì ÷åðòåæåé ñáîðî÷íûõ åäèíèö äëÿ÷òåíèÿ è äåòàëèðîâàíèÿ. Ó÷åáíîå ïîcîáèå äëÿ ó÷àùèõñÿ ñðåäíå - ñïåöèàëüíîãîîáðàçîâàíèÿ, Ì., „Âûñøàÿ øêîëà“, 1980.

4. Á î ã ä à í î â Â. Í. è äð. „Ñïðàâî÷íîå ðóêîâîäñòâî ïî ÷åð÷åíèþ“, Ì.,„Âûñøàÿ øêîëà“, 1989.

5. T o ‘ x t a y e v A., A b r a m y a n Y. P. Injenerlik grafikasidan spravochnik. Oliytexnika o‘quv yurtlari talabalari uchun o‘quv qo‘llanma. T., „O‘qituvchi“, 1994.


117

M U N D A R I J AM U N D A R I J AM U N D A R I J AM U N D A R I J AM U N D A R I J A

Kirish ......................................................................................................... 3Rolik .......................................................................................................... 5Saqlagich tutkichi ........................................................................................ 7Reostat ....................................................................................................... 9O‘tkazuvchi ................................................................................................ 11Kontakt ..................................................................................................... 13Sopol kondensator ...................................................................................... 15Antennaning kirish uchuni kalibrlash uchun moslama ...................................... 17Gaz klapani ............................................................................................... 19Markazdan qochma rostlagich ....................................................................... 21Havo klapani .............................................................................................. 23Yutgich ..................................................................................................... 25Uzatuvchi pichoq ........................................................................................ 27Elektromagnitli klapan ................................................................................. 29Kichik ko‘zgu ............................................................................................. 31Kontakt kolodka .......................................................................................... 33To‘lqinuzatkich seksiyasi .............................................................................. 35Qayta ishga tushiruvchi klapan ....................................................................... 37Filtr.......................................................................................................... 39Vakuum datchigi ......................................................................................... 41Fonar ....................................................................................................... 43Obyektivning ostki tubusi ............................................................................. 45Induktiv g‘altak .......................................................................................... 47Yuqori chastotali ajratkich ........................................................................... 49Qamrab tutkich .......................................................................................... 51Support sistema ........................................................................................... 53Integral sxemani sinash uchun kontakt qurilma ................................................ 55Perforator .................................................................................................. 57Ulab-uzgich ............................................................................................... 59Patron ....................................................................................................... 61Qisuvchi rolik ............................................................................................. 63Elektromagnitli tormoz ................................................................................ 65Kontakt uyasi ............................................................................................. 67Yuritmali to‘lqinuzatkich ............................................................................. 69Blankalar datchigi ....................................................................................... 71To‘lqinuzatkich-koaksialli o‘tish ................................................................... 73Yuqori chastotali ajratkich rozetkasi .............................................................. 75Tranzistorni sinash uchun kolodka ................................................................. 77Elektromagnit ............................................................................................. 79Kasseta yuritmasining kaliti ........................................................................... 81D2-31 attenyuatori ..................................................................................... 835A127 ikki holatda almashlab-ulagichi ............................................................ 85Rezonator ................................................................................................. 87


118

Diafragmali elektr nasosi ............................................................................. 89Asinxron dvigatel ........................................................................................ 91Qisqa muddat elektr signali beruvchi tugmacha ................................................ 93Elektromagnit ............................................................................................. 95Gaz reduktori ............................................................................................. 97Sinxrogenerator .......................................................................................... 99Almashlab-ulagich .................................................................................... 101Saqlagich ................................................................................................. 103Bosim rostlagich ....................................................................................... 105To‘xtatish tugmachasi ................................................................................ 107Reduktor ................................................................................................. 109„Minsk-32“ EHM ning reduktori ................................................................ 111Signal lampasi .......................................................................................... 113Cheklovchi uzgich mexanizmi .................................................................... 115Foydalanilgan adabiyotlar........................................................................... 117


119

MADUMAROV KOMIL XAMITOVICHNORQULOV ABDUQODIR ABDURAXMONOVICH

TEXNIK CHIZMACHILIKTEXNIK CHIZMACHILIKTEXNIK CHIZMACHILIKTEXNIK CHIZMACHILIKTEXNIK CHIZMACHILIK

YIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISHYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISHYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISHYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISHYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISH

UCHUN CHIZMALAR ALBOMIUCHUN CHIZMALAR ALBOMIUCHUN CHIZMALAR ALBOMIUCHUN CHIZMALAR ALBOMIUCHUN CHIZMALAR ALBOMI

Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv-uslubiy qo‘llanma

Òîshkånt «O‘qituvchi» 2004

Tahririyat mudiri B.AkbarovÌuhàrrir D.AbbosîvàBàdiiy muhàrrir F.NåkqàdàmbîåvÒåõn. muhàrrir S.TursunovaÊîmpyutårdà sàhifàlîvchi Q.KuzayevaÌusàhhih D.Umarova

IB ¹ 8317

Îriginàl-màkåtdàn bîsishgà ruõsàt etildi 15 .07.2004. Bichimi 84½1081/16. Êågli 11

shponli. Òàyms gàrnituràsi. Îfsåt bîsmà usulidà bîsildi. Bosma t. 7,5. Shàrtli b.t.12,60. Nàshr. t. 11,5. 2000 nusõàdà bîsildi. Buyurtmà ¹ .

«O‘qituvchi» nàshriyoti. Òîshkånt, 129. Nàvîiy ko‘chàsi, 30. Shàrtnîmà 10–44–04.

O‘zbåkistîn Màtbuît va axborot agentligining 1-bosmaxonasida bosildi. Toshkånt,Sag‘bon ko‘chàsi, 1-berk ko‘cha, 2-uy. 2004.


120

Madumarov K.X., Norqulov A.A.Madumarov K.X., Norqulov A.A.Madumarov K.X., Norqulov A.A.Madumarov K.X., Norqulov A.A.Madumarov K.X., Norqulov A.A.Yig‘ma birlik chizmalarini o‘qish va detallashtirish

uchun chizmalar albomi: Kasb-hunat kollejlari uchuno‘quv-uslubiy qo‘llanma. – T. „O‘qituvchi“, 2004. — 120 b.

BBK 30.11ya722

M14


Documents

TEXNIKTEXNIKTEXNIK CHIZMACHILIKkutubxona.adu.uz/site/download?filename=79texnikchizmachilikpdf.… · o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi