มาตรฐานสนคาเกษตร มกษ. 4001-2560

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 4001-2017

ขาวหอมไทย

THAI AROMATIC RICE

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ICS 67.060 ISBN 978-974-403-674-2

มาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 4001-2560

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 4001-2017

ขาวหอมไทย

THAI AROMATIC RICE

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

50 ถนนพหลโยธน เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

โทรศพท 0 2561 2277 โทรสาร 0 2561 3357

www.acfs.go.th

ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศและงานทวไป เลม 134 ตอนพเศษ 221 ง

วนท 8 กนยายน พทธศกราช 2560

(2)

คณะกรรมการวชาการพจารณามาตรฐานสนคาเกษตรทเกยวของกบสนคาขาว

1. อธบดกรมการขาว หรอผทอธบดมอบหมาย ประธานกรรมการ

นายอลงกรณ กรณทอง รองอธบดกรมการขาว

นายกฤษณพงศ ศรพงษพนธกล รองอธบดกรมการขาว

2. ผแทนกรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย

ผอ านวยการกองมาตรฐานสนคาน าเขาสงออก

นายเอกรนทร อนกองงาม

กรรมการ

3. ผแทนกรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย

นางสาวพชร พยควงษ

นางสาวจนทร ควรสมบรณ

กรรมการ

4. ผแทนกรมสงเสรมการเกษตร

นายส าราญ สาราบรรณ

นายวเศษศกด ศรสรยะธาดา

นายวโรจน จนทรขาว

กรรมการ

5. ผแทนกรมสงเสรมสหกรณ

นางสาวปรานอม จนทรใหม

นางเนาวรตน เอออารกษพงศ

กรรมการ

6. ผแทนส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข

นางมาล จรวงศศร

นางสาวจรารตน เทศะศลป

กรรมการ

7. ผแทนกองตรวจสอบรบรองมาตรฐานขาวและผลตภณฑ กรมการขาว

นายประสงค ทองพนธ

กรรมการ

8. ผแทนสภาเกษตรกรแหงชาต

นางลดดาวลย กรรณนช

กรรมการ

9. ผแทนสภาหอการคาแหงประเทศไทย

นายวชย อศรสกร

กรรมการ

10. ผแทนสมาคมผสงออกขาวไทย

นายวชย ศรประเสรฐ

นางมยรา มานะธญญา

กรรมการ

11. ผแทนสมาคมโรงสขาวไทย

นายมานส กจประเสรฐ

กรรมการ

(3)

12. ผทรงคณวฒดานการวเคราะหและตรวจสอบคณภาพขาว

นางสาวกญญา เชอพนธ

กรรมการ

13. ผทรงคณวฒดานการผลตขาวบรรจถง

นายวชย ศรนวกล

กรรมการ

14. ผทรงคณวฒดานการผลตขาวเปลอก

นายสามารถ อดทอง

กรรมการ

15. ผแทนส านกก าหนดมาตรฐาน

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

นางสาวณมาพร อตถวโรจน

นางสาวมนทชา สรรพอาสา

นางสาววรชน โลหะชมพล

กรรมการและเลขานการ

(4)

ตามทกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดประกาศมาตรฐานสนคาเกษตร ท มกษ. 4001-2551 เรอง ขาวหอมไทย

เมอวนท 14 สงหาคม 2551 เพอเปนการปรบปรงใหมาตรฐานมเนอหาสอดคลองกบสถานการณการผลต

และการคาทเปลยนแปลงไป คณะกรรมการมาตรฐานสนคาเกษตร จงเหนสมควรใหปรบปรงแกไข

มาตรฐานฉบบเดม เพอใหขาวหอมทผลตในประเทศไทยเปนทยอมรบมากขน ทงภายในประเทศและ

ตางประเทศในดานคณภาพและความปลอดภยอาหาร

มาตรฐานสนคาเกษตรนก าหนดขนโดยใชเอกสารตอไปนเปนแนวทาง

กระทรวงพาณชย. 2559. ประกาศกระทรวงพาณชย เรอง มาตรฐานสนคาขาวหอมไทย พ.ศ. 2559.

กระทรวงพาณชย. 2559. ประกาศกระทรวงพาณชย เรอง มาตรฐานสนคาขาว พ.ศ. 2559.

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. 2546. ขาวหอมมะลไทย. มกษ. 4000-2546.

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. 2551. ขาวหอมไทย. มกษ. 4001-2551.

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. 2555. ขาว. มกษ. 4004-2555.

International Organization for Standardization. 2009. Cereals and cereal product-Sampling, Section

5.2 Sampling of bulk products and Section 5.3 Sampling of milled and other products in packed

units. ISO 24333:2009.

Joint FAO/WHO Food Standards Programme. 1995. Rice. CODEX STAN 198-1995.

มกษ. 4001-2560

มาตรฐานสนคาเกษตร

ขาวหอมไทย

1. ขอบขาย

1.1 มาตรฐานสนคาเกษตรนใชกบขาวหอมไทย ซงไดมาจากพชทมชอวทยาศาสตรวา Oryza sativa L.

วงศ Gramineae หรอ Poaceae พนธทผลตเปนการคา กระทรวงเกษตรและสหกรณหรอ

หนวยงานอนทไดรบมอบหมายจากกระทรวงเกษตรและสหกรณ ประกาศรบรองพนธวาเปน

ขาวหอม ซงมกลนหอมตามธรรมชาตของขาวใหมหรอขาวเกา และเปนขาวทผลตในประเทศไทย

ส าหรบการบรโภค มาตรฐานนรวมขาวเจาและขาวเหนยวทอยในรปของขาวเปลอก ขาวกลองและ

ขาวขาวทบรรจหบหอ ยกเวนขาวเปลอกอาจไมบรรจหบหอกได

1.2 มาตรฐานสนคาเกษตรนไมครอบคลมสนคา ดงตอไปน

ก) ขาวหอมมะลไทย ทไดก าหนดเปนมาตรฐานไวตาม มกษ. 4000 มาตรฐานสนคาเกษตร

เรอง ขาวหอมมะลไทย

ข) ขาวทเตมสารอาหาร เชน วตามน เกลอแร

ค) ขาวนง (parboiled rice) ง) ขาวสตางๆ (colour rice)

2. นยาม

ความหมายของค าทใชในมาตรฐานสนคาเกษตรน มดงตอไปน

2.1 ขาวเจา (non glutinous rice or non waxy rice) หมายถง ขาวซงเปนพนธทเมลดขาวขาว

มลกษณะใส อาจมหรอไมมจดขนขาวของทองไขปรากฏอย

2.2 ขาวเหนยว (glutinous rice) หมายถง ขาวซงเปนพนธทเมลดขาวเหนยวขาวมลกษณะขนขาว

ทงเมลด เมอนงสกเมลดจะเหนยวและจบตดกน

2.3 ขาวเปลอก (paddy or rough rice or unhusked rice) หมายถง ขาวทยงไมผานการกะเทาะ

เอาเปลอกออก

2.4 ขาวเปลอกสด (wet paddy or wet unhusked rice) หมายถง ขาวเปลอกทเกบเกยวและ

นวดทนท โดยไมผานกระบวนการลดความชน

มกษ. 4001-2560 2

2.5 ขาวเปลอกแหง (dry paddy or dry unhusked rice) หมายถง ขาวเปลอกทผานกระบวนการ

ลดความชนจนมความชนไมเกน 15%

2.6 ขาวกลอง (husked rice or brown rice or cargo rice or loonzain rice) หมายถง ขาวทผาน

การกะเทาะเปลอกออกเทานน

2.7 ขาวขาว (white rice or milled rice or polished rice) หมายถง ขาวทไดจากการน าขาวกลองเจา

ไปขดเอาร าออกแลว

2.8 ขาวเหนยวขาว (white glutinous rice) หมายถง ขาวทไดจากการน าขาวกลองเหนยวไปขดเอาร าออกแลว

2.9 ขาวนง (parboiled rice) หมายถง ขาวทผานกระบวนการท าขาวนงและขดเอาร าออกแลว

2.10 สวนของเมลดขาว (parts of rice kernels) หมายถง สวนของขาวเตมเมลดแตละสวนทแบง

ตามความยาวของเมลดออกเปน 10 สวนเทาๆ กน

2.11 ขาวเตมเมลด (whole kernels) หมายถง เมลดขาวทอยในสภาพเตมเมลดไมมสวนใดหก

และใหรวมถงเมลดขาวทมความยาวตงแต 9 สวนขนไป

2.12 ตนขาว1/(head rice) หมายถง เมลดขาวหกทมความยาวมากกวาขาวหกแตไมถงความยาวของ

ขาวเตมเมลด และใหรวมถงเมลดขาวแตกเปนซกทมเนอทเหลออยตงแต 80% ของเมลด

2.13 ขาวหก (brokens or broken rice) หมายถง เมลดขาวหกทมความยาวตงแต 2.5 สวนขนไป

แตไมถงความยาวของตนขาว และใหรวมถงเมลดขาวแตกเปนซกทมเนอทเหลออยไมถง 80%

ของเมลด

2.14 ขาวเมลดส (colour kernels) หมายถง เมลดขาวทมเยอหมเมลดสอน เชน สแดง สน าตาล สมวง

สมวงด า หมอยทงเมลดหรอตดอยเปนบางสวนของเมลด ทอาจมปนมาได

2.15 ขาวเมลดทองไข (chalky kernels) หมายถง เมลดขาวเจาทเปนสขาวขนคลายชอลก และมเนอท

ตงแต 50% ขนไปของเนอทเมลดขาว

2.16 ขาวเมลดลบ (undeveloped kernels) หมายถง เมลดขาวทไมเจรญเตบโตตามปกตทควรเปน

มลกษณะแฟบ แบน

2.17 ขาวเมลดเสย (damaged kernels) หมายถง เมลดขาวทเสยอยางเหนไดชดแจงดวยตาเปลา

ซงเกดจากความชน ความรอน เชอรา แมลง หรออนๆ

2.18 ขาวเมลดเหลอง (yellow kernels) หมายถง เมลดขาวทมบางสวนหรอทงเมลดกลายเปนสเหลอง

อยางชดแจง รวมทงขาวนงทมสเหลองเขมบางสวนหรอทงเมลดอยางชดแจง

1/ตนขาวหรอทเรยกวาขาวตนกได

3 มกษ. 4001-2560

2.19 ขาวเมลดออน (immature kernels) หมายถง เมลดขาวทมสเขยวออนไดจากขาวเปลอกทยง

ไมสกแก

2.20 วตถอน (foreign matter) หมายถง สงอนๆ ทมใชขาว รวมทงแกลบและร าทหลดจากเมลดขาว

2.21 แอมโลส (amylose) หมายถง แปงชนดหนงทมอยในเมลดขาว ซงมผลท าใหเมอหงเปนขาวสวย

จะมความออนนมหรอกระดางแตกตางกนไปตามปรมาณแอมโลส ทงนปรมาณแอมโลส

ทสงขนจะท าใหขาวมความกระดางมากขน

2.22 คาการสลายเมลดในดาง (alkali spreading value) หมายถง อตราการสลายของแปงในเมลดขาว

เมอแชขาวทขดสเยอหมเมลดออกแลวในสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซดเขมขน 1.7%

นาน 23 h ทอณหภม 30C

3. การแบงประเภทและกลม

3.1 ขาวหอมไทยแบงตามระดบการแปรสภาพขาวเปน 3 ประเภท ดงน

ก) ขาวเปลอก

ข) ขาวกลอง

ค) ขาวขาวและขาวเหนยวขาว

3.2 ขาวหอมไทยแบงตามปรมาณแอมโลสเปน 4 กลม ดงน

ก) กลมขาวเจานม แปงของขาวขาวมปรมาณแอมโลสต า (ตงแต 13.0% ถง 20.0% โดยน าหนก

ทระดบความชน 14%) และขาวมคาการสลายเมลดในดางระดบ 6 ถงระดบ 7 เมอหงสก

เปนขาวสวยแลวเมลดจะออนนม คอนขางเหนยว

ข) กลมขาวเจารวน แปงของขาวขาวมปรมาณแอมโลสปานกลาง (มากกวา 20.0% ถง 25.0%

โดยน าหนก ทระดบความชน 14%) เมอหงสกเปนขาวสวยแลวเมลดขาวจะรวนคอนขางนม

ค) กลมขาวเจาแขง แปงของขาวขาวมปรมาณแอมโลสสง (มากกวา 25.0% ขนไป โดยน าหนก

ทระดบความชน 14%) เมอหงสกเปนขาวสวยแลวเมลดขาวรวนและแขง

ง) กลมขาวเหนยว แปงของขาวเหนยวขาวมปรมาณแอมโลสต ามากหรอไมมเลย ขาวม

คาการสลายเมลดในดางระดบ 6 ถงระดบ 7 เมอนงสกเมลดขาวเหนยวและจบตดกน

ตวอยางรายชอพนธและลกษณะประจ าพนธของขาวหอมไทยทจดอยในแตละกลมขางตน

มรายละเอยดตามภาคผนวก ก

มกษ. 4001-2560 4

4. คณภาพ

4.1 ขอก าหนดทวไป

ขาวหอมไทย ทงขาวเปลอก ขาวกลอง ขาวขาว และขาวเหนยวขาว ตองมคณภาพทวไป ดงตอไปน

ก) มความปลอดภยและคณภาพเหมาะสมตอการบรโภค (อยางนอยตามขอ 7 ขอ 8 และขอ 9) ข) เมลดขาวมลกษณะปรากฏสม าเสมอ เปนไปตามชนคณภาพตามขอ 4.3

ค) ไมมกลนผดปกต เชน กลนเหมนเปรยว

4.2 ขอก าหนดเฉพาะ

4.2.1 ขาวเปลอกของขาวหอมไทย

ตองมคณลกษณะเฉพาะ ดงตอไปน

ก) เมอขดสเปนขาวขาวหรอขาวเหนยวขาวแลว มกลนหอมโดยธรรมชาตของขาวใหมหรอขาวเกา

การทดสอบใหเปนไปตามวธวเคราะหขอ 10.2

ข) มความชนไมเกน 15% กรณขาวเปลอกทจะน าไปเกบรกษาตองมความชนไมเกน 14%

การทดสอบใหเปนไปตามวธวเคราะหขอ 10.2

ในทางปฏบต การซอขายขาวเปลอกสดของขาวหอมไทยตามปรมาณความชนสามารถท าได

ในระดบทต ากวาหรอสงกวาเกณฑความชนทก าหนด 15% ขนกบขอตกลงระหวางผซอ

และผขายทมการค านวณการตดราคา หรอตดน าหนก หรอเพมราคาซอขาย ตามปรมาณ

ความชนของขาวเปลอกสดของขาวหอมไทยนน

ค) กรณขาวเปลอกแหง ใหมคณภาพการขดสไดขาวเตมเมลดและตนขาวของขาวขาวตงแต 34%

ขนไปโดยน าหนก การทดสอบใหเปนไปตามวธวเคราะหขอ 10.2

ในทางปฏบต การซอขายขาวเปลอกแหงของขาวหอมไทยตามคณภาพการขดสสามารถ

ท าไดในระดบทต ากวาหรอสงกวาเกณฑคณภาพการขดสทก าหนด 34% โดยน าหนก ขนกบ

ขอตกลงระหวางผซอและผขาย ทมการค านวณการตดราคา หรอตดน าหนก หรอเพมราคา

ซอขายตามคณภาพการขดสของขาวเปลอกแหงของขาวหอมไทยนน

ง) มขาวและสงทอาจมปนไดในขาวเปลอกสด ไมเกนตามทระบในตารางท 1

จ) มขาวและสงทอาจมปนไดในขาวเปลอกแหง ไมเกนตามทระบในตารางท 2 และตารางท 3

5 มกษ. 4001-2560

ตารางท 1 ขาวและสงทอาจมปนไดในขาวเปลอกสดของขาวหอมไทย

(ขอ 4.2.1 ง))

ขาวและวตถอนทอาจมปนได เกณฑการยอมรบ (เปอรเซนตโดยน าหนก)

ขาวเมลดส* <1.0

ขาวเมลดลบรวมวตถอน** <2.0

ขาวเมลดออน** <6.0

หมายเหต การทดสอบใหเปนไปตามวธวเคราะหขอ 10.2

* ทดสอบจากขาวกลอง

** ทดสอบจากขาวเปลอก และ/หรอ ขาวกลอง

ตารางท 2 ขาวและสงทอาจมปนไดในขาวเปลอกเจาแหงของขาวหอมไทย (ขอ 4.2.1 จ))

ขาวและสงทอาจมปนได เกณฑการยอมรบ (เปอรเซนตโดยน าหนก)

ขาวเมลดส*

<1.0

ขาวเมลดเหลอง***

<1.0

ขาวเมลดเสย***

<1.0

ขาวเมลดลบรวมวตถอน**

<2.0

ขาวเมลดออน**

<6.0

ขาวเมลดทองไข*****

<7.0

ขาวเหนยว****

<2.0

หมายเหต การทดสอบใหเปนไปตามวธวเคราะหขอ 10.2 * ทดสอบจากขาวกลอง

** ทดสอบจากขาวเปลอก และ/หรอ ขาวกลอง

*** ทดสอบจากขาวกลอง และ/หรอ ขาวขาว

**** ทดสอบจากขาวเปลอก และ/หรอ ขาวกลอง และ/หรอ ขาวขาว

*****ทดสอบจากขาวขาว

มกษ. 4001-2560 6

ตารางท 3 ขาวและสงทอาจมปนไดในขาวเปลอกเหนยวแหงของขาวหอมไทย (ขอ 4.2.1 จ))

ขาวและสงทอาจมปนได เกณฑการยอมรบ (เปอรเซนตโดยน าหนก)

ขาวเมลดส*

<1.0

ขาวเมลดเหลอง***

<1.0

ขาวเมลดเสย***

<1.0

ขาวเมลดลบรวมวตถอน**

<2.0

ขาวเมลดออน**

<6.0

ขาวเจา****

<5.0

หมายเหต การทดสอบใหเปนไปตามวธวเคราะหขอ 10.2 * ทดสอบจากขาวกลอง

** ทดสอบจากขาวเปลอก และ/หรอ ขาวกลอง

*** ทดสอบจากขาวกลอง และ/หรอ ขาวขาว

****ทดสอบจากขาวเปลอก และ/หรอ ขาวกลอง และ/หรอ ขาวขาว

4.2.2 ขาวกลอง ขาวขาว และขาวเหนยวขาวของขาวหอมไทย

ตองมคณลกษณะเฉพาะ ดงตอไปน

ก) มกลนหอมโดยธรรมชาตของขาวใหมหรอขาวเกา การทดสอบใหเปนไปตามวธวเคราะหขอ 10.2

ข) ปราศจากแมลงและไรทมชวต

ค) มความชนไมเกน 14%

ง) มขาวในกลมเดยวกนตามขอ 3.2 ไมนอยกวา 80% โดยปรมาณ

4.2.3 ขาวกลองและขาวขาว ในกลมขาวเจานมของขาวหอมไทย

ตองมคณลกษณะเฉพาะ ดงตอไปน

ก) มกลมขาวเจานมไมนอยกวา 80% โดยปรมาณ

ข) มปรมาณแอมโลสไมเกน 20.0% โดยน าหนก ทระดบความชน 14% ค) คาการสลายเมลดในดางระดบ 6 ถงระดบ 7

7 มกษ. 4001-2560

4.3 การแบงช นคณภาพ

4.3.1 ช นคณภาพขาวเปลอกของขาวหอมไทย

แบงโดยการวดความยาวของขาวกลอง ไดเปน 3 ชนคณภาพ ตามทระบในตารางท 4 ดงน

ตารางท 4 ช นคณภาพขาวเปลอกของขาวหอมไทยตามความยาวของขาวกลอง และเกณฑการยอมรบ

(ขอ 4.3.1)

ประเภท ความยาวเมลดขาวกลอง*

>7.2 mm 6.8 – <7.2 mm <6.8 – 6.4 mm < 6.4 mm

ขาวเปลอก ชนคณภาพท 1 >75% - <5% <5%

ขาวเปลอก ชนคณภาพท 2 >20% - <10%

ขาวเปลอก ชนคณภาพท 3 - <50%

หมายเหต * การทดสอบพจารณาเฉพาะขาวเตมเมลดทไมมสวนใดหก ไมรวมขาวหก

4.3.2 ช นคณภาพขาวกลอง ขาวขาว และขาวเหนยวขาวของขาวหอมไทย

ชนคณภาพของขาวกลองหอมไทย ขาวขาวหอมไทยและขาวเหนยวขาวหอมไทย ขอก าหนด

สวนผสม ขาวและสงทอาจมปนได และระดบการขดส ใหเปนไปตามขอก าหนดของขาวขาว

และขาวกลองแตละชนด ตามมาตรฐานสนคาขาวหอมไทย ทประกาศโดยกระทรวงพาณชย (รายละเอยดตามภาคผนวก ข)

5. การบรรจหบหอ

5.1 ขาวเปลอกของขาวหอมไทย

หากมการบรรจ เชน บรรจกระสอบ กระสอบควรจะสะอาด แขงแรง และมการเยบ หรอปดผนกแนน

เพอปองกนการปนเปอน การปนของขาวอนจากภายนอก และปองกนความเสยหายทอาจเกดขน

5.2 ขาวกลอง ขาวขาว และขาวเหนยวขาวของขาวหอมไทย

ตองบรรจในภาชนะบรรจทเกบรกษาเมลดขาวไดเปนอยางด วสดทใชตองสะอาด มคณภาพ

ทสามารถปองกนการปนเปอนจากภายนอก มคณสมบตทนทานตอการขนสง และสามารถ

ปองกนความเสยหายอนจะมผลตอคณภาพของเมลดขาว หากมการใชกระดาษหรอตราประทบ

ทมขอมลทางการคาตองใชหมกพมพหรอกาวทไมเปนพษ

มกษ. 4001-2560 8

6. การแสดงฉลากและเครองหมาย

6.1 สนคาทจ าหนายโดยตรงตอผบรโภค

ตองมขอความแสดงรายละเอยดทหบหอ หรอสงหอหม หรอปายสนคา โดยขอความตอง

มองเหนไดงาย ชดเจน ไมหลดลอก ไมเปนเทจหรอหลอกลวงหรอทอาจจะท าใหเขาใจผด

เกยวกบลกษณะสนคา อยางนอยดงตอไปน

ก) ชอสนคา

ใหแสดงขอความวา “ขาวหอมไทย” และอาจแสดงขอความภาษาองกฤษวา “THAI AROMATIC

RICE” หรอ “THAI FRAGRANT RICE”

กรณสนคาขาวหอมไทยท เปนกลมขาวเจานม อาจแสดงขอความภาษาองกฤษวา

“THAI JASMINE RICE” แทนได

ข) พนธขาว (กรณทจ าหนายเปนขาวเฉพาะพนธและตองการระบชอพนธขาว)

ตองมขาวหอมพนธทระบชอไมนอยกวา 90% โดยปรมาณ หรอมเอกสารหลกฐานทท าใหเชอมนไดวาเปนขาวหอมไทยพนธทระบชอและสามารถตรวจสอบไดวาเปนขาวตรงตามพนธ

ทระบไว

ค) ประเภทสนคา ตามขอ 3.1

ใหแสดงขอความวาเปนขาวกลอง หรอ ขาวขาว หรอ ขาวเหนยวขาว

ง) กลมขาวหอมไทย ตามขอ 3.2

จ) น าหนกสทธเปนระบบเมตรก

ฉ) ชนคณภาพ (กรณมการจดชนคณภาพ)

ช) วน เดอน ป ทควรบรโภคกอน และ/หรอ วน เดอน ป ทผลต หรอบรรจ

กรณของขาวกลองหอมไทย ใหระบ วน เดอน ป ทควรบรโภคกอน ทงนใหเปนไปตาม

กฎหมายทเกยวของ

ซ) ขอมลผผลต หรอผบรรจ หรอผจ าหนาย หรอผสงออก

ใหระบชอ ทตงของผผลต หรอผบรรจ หรอผจ าหนาย หรอผสงออก ทงนใหเปนไปตาม

กฎหมายทเกยวของ

ฌ) ประเทศทเปนแหลงก าเนด ใหระบชอประเทศไทย ยกเวนกรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศ

ญ) ค าแนะน าการใชหรอการหงตม

9 มกษ. 4001-2560

ฎ) ภาษา

กรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศตองใชขอความเปนภาษาไทย แตจะมภาษาตางประเทศ

ดวยกได กรณทผลตเพอการสงออกใหแสดงขอความเปนภาษาตางประเทศได

6.2 สนคาทไมไดจ าหนายโดยตรงตอผบรโภค (non-retail container) หรอสนคา

ทจ าหนายเปนปรมาณมากโดยไมไดบรรจหบหอ

ตองมขอความทระบในเอกสารก ากบสนคา หรอฉลาก หรอแสดงไวทหบหอ โดยขอความตอง

มองเหนไดงาย ชดเจน ไมหลดลอก ไมเปนเทจหรอหลอกลวง หรอทอาจจะท าใหเขาใจผด

เกยวกบลกษณะของสนคา อยางนอยดงตอไปน

ก) ชอสนคา

ใหแสดงขอความวา “ขาวหอมไทย” และอาจแสดงขอความภาษาองกฤษวา “THAI AROMATIC

RICE” หรอ “THAI FRAGRANT RICE”

กรณสนคาขาวหอมไทยท เปนกลมขาวเจานม อาจแสดงขอความภาษาองกฤษวา

“THAI JASMINE RICE” แทนได

ข) พนธขาว (กรณทจ าหนายเปนขาวเฉพาะพนธและตองการระบชอพนธขาว)

ตองมขาวหอมพนธทระบชอไมนอยกวา 90% โดยปรมาณ หรอมเอกสารหลกฐานทท าใหเชอมนไดวาเปนขาวหอมไทยพนธทระบชอและสามารถตรวจสอบไดวาเปนขาวตรงตามพนธ

ทระบไว

ค) ประเภทสนคา ตามขอ 3.1

ใหแสดงขอความวาเปนขาวเปลอก หรอขาวกลอง หรอขาวขาว หรอขาวเหนยวขาว

ง) กลมขาวหอมไทย ตามขอ 3.2

จ) น าหนกสทธเปนระบบเมตรก

ฉ) ชนคณภาพ (กรณมการจดชนคณภาพ)

ช) วน เดอน ป ทผลต หรอบรรจ ทงนใหเปนไปตามกฎหมายทเกยวของ

ซ) ขอมลผผลต หรอผบรรจ หรอผจ าหนาย หรอผสงออก

ใหระบชอ ทตงของผผลต หรอผบรรจ หรอผจ าหนาย หรอผสงออก ทงนใหเปนไปตาม

กฎหมายทเกยวของ

ฌ) ประเทศทเปนแหลงก าเนด ใหระบชอประเทศไทย ยกเวนกรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศ

มกษ. 4001-2560 10

ญ) ภาษา

กรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศตองใชขอความเปนภาษาไทย แตจะมภาษาตางประเทศ

ดวยกได กรณทผลตเพอการสงออกใหแสดงขอความเปนภาษาตางประเทศได

6.3 เครองหมายรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร

การแสดงเครองหมายรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร ใหเปนไปตามกฎกระทรวง เรอง ก าหนด

ลกษณะของเครองหมาย การใชเครองหมาย และการแสดงเครองหมายรบรองมาตรฐาน

สนคาเกษตร และประกาศส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาตทเกยวของ

7. สารปนเปอน

ปรมาณสงสดของสารปนเปอนในสนคาขาวหอมไทยใหเปนไปตามกฎหมายหรอขอก าหนดของ

มาตรฐานสนคาเกษตรทเกยวของ

8. สารพษตกคาง

ปรมาณสารพษตกคางสงสดในขาวหอมไทยใหเปนไปตามกฎหมายทเกยวของ และ มกษ. 9002

มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง สารพษตกคาง: ปรมาณสารพษตกคางสงสด และ มกษ. 9003

มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง สารพษตกคาง: ปรมาณสารพษตกคางสงสดทปนเปอนจากสาเหต

ทไมอาจหลกเลยงได

9. สขลกษณะ

9.1 การผลตและการปฏบตตอขาวหอมไทยในขนตอนตางๆ รวมถงการเกบรกษา การบรรจ

และการขนสง ตองปฏบตอยางถกสขลกษณะ เพอปองกนการปนเปอนทจะกอใหเกดอนตราย

ตอผบรโภค

9.2 การปฏบตในระดบแปลงนา ตองไดรบการรบรองหรอผานการประเมนตาม มกษ. 4400

มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง การปฏบตทางการเกษตรทด (Good Agricultural Practices: GAP)

ส าหรบขาวหอมมะลไทย หรอ มกษ.4401 มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง การปฏบตทางการ

เกษตรทด (Good Agricultural Practices: GAP) ส าหรบขาว ทงนการใชขนกบพนธขาวทปลก

หรอมาตรฐานอนทเทยบเทาหรอทท าใหมนใจไดวาปลอดภยและมลกษณะตรงตามพนธ

9.3 การปฏบตในการสและการบรรจ ตองไดรบการรบรองตาม

- มกษ. 4403 มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง การปฏบตทดส าหรบโรงสขาว หรอ

- มกษ. 9023 มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง หลกเกณฑการปฏบต : หลกการทวไปเกยวกบ

สขลกษณะอาหาร หรอ

11 มกษ. 4001-2560

- มกษ. 9024 มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง ระบบการวเคราะหอนตรายและจดวกฤตทตอง

ควบคมและแนวทางการน าไปใช หรอ

- ระบบการปฏบตทดส าหรบการผลต (Good ManufacturingPractices: GMP) และ/หรอระบบ

การวเคราะหอนตรายและจดวกฤตทตองควบคม (Hazard Analysis and Critical Control Point:

HACCP) ตามมาตรฐาน General Principles of Food Hygiene (CAC/RCP 1-1969) หรอ

- มาตรฐานอนทเทยบเทา หรอ

- ประกาศส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต เรอง ก าหนดหลกเกณฑและ

เงอนไขของผขอรบใบอนญาตเปนผประกอบการตรวจสอบมาตรฐาน หลกเกณฑเฉพาะ

ส าหรบการรบรองผลตภณฑตามมาตรฐานสนคาขาว

10. วธวเคราะหและชกตวอยาง

10.1 วธชกตวอยาง

10.1.1 วธชกตวอยางขาวหอมไทยส าหรบการตรวจวเคราะหตามรายการในขอ 10.2 ใหเปนไปตาม

ภาคผนวก ค

10.1.2 วธชกตวอยางทจ าเปนนอกเหนอจากทระบ ใหเปนไปตามกฎหมายหรอขอก าหนดของ

มาตรฐานสนคาเกษตรทเกยวของ

10.2 วธวเคราะห

10.2.1 ใหเปนไปตามวธทก าหนดในตารางท 5

10.2.2 วธวเคราะหทจ าเปนนอกเหนอจากทระบ ใหเปนไปตามกฎหมายหรอขอก าหนดของมาตรฐาน

สนคาเกษตรทเกยวของ

มกษ. 4001-2560 12

ตารางท 5 วธวเคราะห

(ขอ 10.2)

ขอก าหนด วธวเคราะห หลกการ

1. ปรมาณแอมโลส (ขอ 3.2 และ

ขอ 4.2.3 ข))

ภาคผนวก ง.1 สเปกโทรโฟโตเมตร (spectrophotometry)

2. ปรมาณความชน (ขอ 4.2.1 ข) และ

ขอ 4.2.2 ค))

ภาคผนวก ง.2

และ/หรอ ภาคผนวก ง.3

แกรวเมตร (gravimetry) และ/หรอ

อเลกทรอเมตร (electrometry)

3. วตถอนปนในขาวเปลอก

(ขอ 4.2.1 ง) และขอ 4.2.1 จ))

ภาคผนวก ง.4 แกรวเมตร (gravimetry)

4. ความหอมของขาว (ขอ 4.2.1 ก)

และขอ 4.2.2 ก))

ภาคผนวก ง.5 ตมในน าเกลอ และดมกลน

5. คณภาพการขดสขาว (ขอ 4.2.1 ค)) ภาคผนวก ง.6 แกรวเมตร (gravimetry)

6. คาการสลายเมลดขาวในดาง

(ส าหรบกลมขาวเจานมและขาวเหนยว)

(ขอ 3.2 และขอ 4.2.3 ค))

ภาคผนวก ง.7 การสลายดวยดาง (alkali hydrolysis )

7. ปรมาณขาวเจารวนและขาวเจาแขงใน

ขาวเจานม หรอปรมาณขาวอนปน

(ขอ 4.2.2 ง) และขอ 4.2.3 ก))

ภาคผนวก ง.8

และ/หรอ ภาคผนวก ง.9

ปฏกรยาทท าใหเกดส (colour reaction)

และ/หรอ การท าใหสก (cooking)

13 มกษ. 4001-2560

ภาคผนวก ก

ตวอยางรายชอพนธและลกษณะประจ าพนธของขาวหอมไทย (ขอ 3.2)

ตวอยางพนธขาวของสนคาขาวหอมไทย ในกลมขาวเจานม กลมขาวเจารวน กลมขาวเจาแขง และกลมขาวเหนยว และลกษณะประจ าพนธ มรายละเอยด

ตามตารางท ก.1, ก.2, ก.3 และ ก.4

ตารางท ก.1 ตวอยางรายชอพนธขาวและลกษณะประจ าพนธของสนคาขาวหอมไทยในกลมขาวเจานม

ลกษณะประจ าพนธ

พนธขาว

ขาวดอกมะล 105 กข15 ขาวปทมธาน 1 ขาวเจาหอม

คลองหลวง 1

ขาวเจาหอม

สพรรณบร

ขาวเจาหอม

พษณโลก 1

ขาว กข33

(หอมอบล 80) ขาว กข45

ปรมาณแอมโลส (เปอรเซนตโดย

น าหนก) 13.0 ถง 18.0 13.0 ถง 18.0 15.0 ถง 19.0 15.0 ถง 20.0 17.0 ถง 20.0 14.0 ถง 17.0 14.0 ถง 18.0 15.0 ถง 19.0

ความไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไมไวตอชวงแสง ไมไวตอชวงแสง ไมไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไมไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง

สของขาวเปลอก ฟาง ฟาง ฟาง ฟาง ฟาง ฟาง ฟาง ฟาง

หางของขาวเปลอก ไมม ไมม มหางบางเมลด ไมม ไมม ไมม ไมม ไมม

ความยาวเมลดขาวเปลอก (มลลเมตร) 9.7 ถง 11.5 9.8 ถง 11.6 9.6 ถง 11.4 10.1 ถง 11.5 9.8 ถง 11.6 9.5 ถง 11.3 9.7 ถง 11.5 9.3 ถง 11.1

ความยาวเมลดขาวกลอง (มลลเมตร) 7.0 ถง 8.1 7.0 ถง 8.1 7.0 ถง 8.2 7.2 ถง 8.3 7.1 ถง 8.3 6.8 ถง 8.0 6.9 ถง 8.1 6.8 ถง 8.0

อตราสวนความยาวตอความกวางของ

เมลดขาวกลอง >3.2:1 >3.2:1 3.1:1 ถง 4.2:1 3.1:1 ถง 3.8:1 3.1:1 ถง 4.2:1 3.1:1 ถง 4.1:1 3.1:1 ถง 4.2:1 3.1:1 ถง 3.8:1

น าหนกเฉลยของขาวเปลอก 100 เมลด

(กรม) 2.50 ถง 2.97 2.50 ถง 2.97 2.2 ถง 3.2 2.7 ถง 3.7 2.5 ถง 3.5 2.7 ถง 3.7 2.3 ถง 3.3 2.2 ถง 3.2

ระดบคาการสลายเมลดในดาง 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0

มกษ. 4001-2560 14

ตารางท ก.2 ตวอยางรายชอพนธขาวและลกษณะประจ าพนธของสนคาขาวหอมไทยในกลมขาวเจารวน

ลกษณะประจ าพนธ พนธขาว

นางมล เอส- 4 ดอกพะยอม กข67

ปรมาณแอมโลส (เปอรเซนตโดยน าหนก) 19.0 ถง 21.0 20.0 ถง 25.0 22.0 ถง 23.0

ความไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง

สของขาวเปลอก ฟาง ฟางกนจด ฟาง

หางขาวเปลอก ไมม ไมม ไมม

ความยาวเมลดขาวเปลอก (มลลเมตร) 9.9 ถง 10.7 9.5 ถง 10.6 9.8 ถง 10.5

ความยาวเมลดขาวกลอง (มลลเมตร) 7.2 ถง 7.9 6.6 ถง 8.0 7.4 ถง 8.0

อตราสวนความยาวตอความกวางของเมลดขาวกลอง 3.1:1 ถง 3.3:1 3.1:1 ถง 3.7:1 3.0:1 ถง 3.6:1

น าหนกของขาวเปลอก 100 เมลด (กรม) 2.8 ถง 3.8 2.3 ถง 3.3 3.3

ระดบคาการสลายเมลดในดาง 6.0 ถง 7.0 5.0 ถง 6.0 7.0

ตารางท ก.3 ตวอยางรายชอพนธและลกษณะประจ าพนธของสนคาขาวหอมไทยในกลมขาวเจาแขงหอม

ลกษณะประจ าพนธ พนธขาว

ปทมธาน 60 ชยนาท 2

ปรมาณแอมโลส (เปอรเซนตโดยน าหนก) 26.0 ถง 30.0 27.0 ถง 30.0

ความไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไมไวตอชวงแสง

สของขาวเปลอก ฟาง ฟาง

หางขาวเปลอก ไมม ไมม

ความยาวเมลดขาวเปลอก (มลลเมตร) 9.4 ถง 10.3 10.4 ถง 11.2

ความยาวเมลดขาวกลอง (มลลเมตร) 6.9 ถง 7.7 7.5 ถง 8.2

อตราสวนความยาวตอความกวางของเมลดขาวกลอง 3.2:1 ถง 3.4:1 3.4:1 ถง 3.8:1

น าหนกของขาวเปลอก 100 เมลด (กรม) 2.5 ถง 3.5 3.0

ระดบคาการสลายเมลดในดาง 4.0 ถง 5.0 6.0 ถง 7.0

15 มกษ. 4001-2560

ตารางท ก.4 ตวอยางรายชอพนธและลกษณะประจ าพนธของสนคาขาวหอมไทยในกลมขาวเหนยวหอม

ลกษณะประจ าพนธ พนธขาว

กข6 กข16 กข18 กข20 กข22 สกลนคร ขาวโปงไคร อาร 258

ความไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไมไวตอชวงแสง ไมไวตอชวงแสง ไวตอชวงแสง ไมไวตอชวงแสง

สของขาวเปลอก น าตาล น าตาล น าตาล น าตาล ฟาง ฟาง ฟาง ฟาง

หางของขาวเปลอก ไมม ไมม ไมม ไมม ไมม ไมม ไมม ไมม

ความยาวเมลด

ขาวเปลอก (มลลเมตร) 9.6 ถง 10.2 9.2 ถง 11.0 9.2 ถง 10.9 9.5 ถง 11.3 9.8 ถง 11.6 9.8 ถง 11.9 9.5 ถง 12.0 7.8 ถง 11.3

ความยาวเมลดขาวกลอง

(มลลเมตร) 6.7 ถง 7.2 6.4 ถง 7.6 6.4 ถง 7.6 6.6 ถง 7.8 7.0 ถง 8.2 6.8 ถง 8.8 7.1 ถง 8.7 6.0 ถง 7.7

อตราสวนความยาวตอ

ความกวางของเมลด

ขาวกลอง

3.0:1 ถง 3.2:1 2.3:1 ถง 3.0:1 3.1:1 ถง 3.7:1 3.1:1 ถง 3.9:1 3.1:1 ถง 4.2:1 3.5:1 ถง 3.7:1 2.4:1 ถง 2.6:1 2.1:1 ถง 2.3:1

น าหนกของขาวเปลอก

100 เมลด (กรม) 2.2 ถง 3.2 2.3 ถง3.3 2.3 ถง 3.3 2.2 ถง 3.2 2.3 ถง 3.3 2.6 ถง 3.6 4.1 ถง 5.1 2.9 ถง 3.9

ระดบคาการสลายเมลด

ในดาง 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0 6.0 ถง 7.0

มกษ. 4001-2560 16

ภาคผนวก ข

การแบงช นคณภาพขาวขาวหอมไทย ขาวกลองหอมไทย

และขาวเหนยวขาวหอมไทย ขอก าหนดสวนผสม

ขาวและสงทอาจมปนได และระดบการขดสของขาวขาวแตละช น

คณภาพ2/

(ขอ 4.3.2)

ข.1 นยาม (ใชในภาคผนวก ข ของมาตรฐานน)

ข.1.1 ปลายขาวซวน (small brokens C1) หมายถง เมลดขาวหกขนาดเลกทรอนผานตะแกรงเบอร 7

ข.1.2 ขาวเมลดขดสต ากวามาตรฐาน (undermilled kernels) หมายถง เมลดขาวทผานการขดสต ากวา

ระดบการขดสทก าหนดไวส าหรบขาวแตละชนด

ข.1.3 ตะแกรงเบอร 7 (sieve No.7) หมายถง ตะแกรงโลหะรกลม หนา 0.79 mm (0.031 นว)

และเสนผานศนยกลางร 1.75 mm (0.069 นว)

ข.1.4 เมลดพชอน (other seeds) หมายถง เมลดพชอนๆ ทมใชเมลดขาว

ข.1.5 ระดบการขดส (milling degree) หมายถง ระดบของการขดสขาวใหแบงระดบการขดส ออกเปน

4 ระดบ ดงน

(1) สดพเศษ (extra well milled) หมายถง การขดสเอาร าออกเกอบทงหมดจนเมลดขาว

มลกษณะสวยงามเปนพเศษ

(2) สด (well milled) หมายถง การขดสเอาร าออกเกอบทงหมดจนเมลดขาวมลกษณะ

สวยงามด

(3) สดปานกลาง (reasonably well milled) หมายถง การขดสเอาร าออกเปนสวนมาก

จนเมลดขาวมลกษณะสวยงามพอสมควร

(4) สธรรมดา (ordinarily milled) หมายถง การขดสเอาร าออกแตเพยงบางสวน

_____________________________ 2/ทมา: ประกาศกระทรวงพาณชย เรอง มาตรฐานสนคาขาวหอมไทย พ.ศ. 2559

17 มกษ. 4001-2560

ข.2 ช นคณภาพ

ข.2.1 ขาวหอมไทยประเภทขาวขาว

แบงเปน 6 ชนคณภาพ ดงน

(1) ขาวขาว 100%

(2) ขาวขาว 5%

(3) ขาวขาว 10%

(4) ขาวขาว 15%

(5) ขาวขาวหกเอวนเลศพเศษ

(6) ขาวขาวหกเอวนเลศ

ข.2.2 ขาวหอมไทยประเภทขาวกลอง

แบงเปน 4 ชนคณภาพ ดงน (1) ขาวกลอง 100%

(2) ขาวกลอง 5%

(3) ขาวกลอง 10%

(4) ขาวกลอง 15%

ข.2.3 ขาวหอมไทยประเภทขาวเหนยว

แบงเปน 2 ชนคณภาพ ดงน

(1) ขาวเหนยว 10%

(2) ขาวเหนยว 25%

ข.3 ขอก าหนดสวนผสม ขาวและสงทอาจมปนได และระดบการขดสของ

ขาวขาวและขาวเหนยวขาว ส าหรบขาวหอมไทยแตละช นคณภาพ

ใหเปนไปตามทก าหนดในตารางท ข.1, ข.2, ข.3 และ ข.4

มกษ. 4001-2560 18

ตารางท ข.1 มาตรฐานขาวขาวของขาวหอมไทย

ชนด

ขาวขาว

สวนผสม (เปอรเซนตโดยน าหนก)

สวนของ

ตนขาว

สวนของ

ขาวหก

ขาวและสงทอาจมปนได

ระดบ

การ

ขดส

ขาวเตม

เมลด

(>7 mm)

ตน

ขาว

ขาวหกและปลายขาว C1 ขาวเมลดแดง

และ/หรอ

เมลดขดส

ต ากวา

มาตรฐาน

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

เมลด

เหลอง

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

เมลด

ทองไข

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

เมลดเสย

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

ขาวเหนยว

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

เมลดลบ

เมลดออน

เมลดพชอน

วตถอน

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

ขาวเปลอก

(เมลด/กก.) รวม

ขาวหกทม

ความยาว

ต ากวา

ก าหนดและ

ไมผาน

ตะแกรง

เบอร 7

ปลาย

ขาว

C1

100% 60.0 สวนท

เหลอ

4.5 0.5 0.1 8.0 5.0

ถง

8.0

0.5 0.2 6.0 0.25 1.5 0.2 5 สด

พเศษ

5% 60.0 สวนท

เหลอ

7.0 0.5 0.1 7.5 3.5

ถง

7.5

2.0 0.5 6.0 0.25 1.5 0.3 8 สด

10% 55.0 สวนท

เหลอ

12.0 0.7 0.3 7.0 3.5

ถง

7.0

2.0 1.0 7.0 0.5 1.5 0.4 13 สด

15% 55.0 สวนท

เหลอ

17.0 2.0 0.5 6.5 3.0

ถง

6.5

5.0 1.0 7.0 1.0 2.0 0.4 13 สด

ปาน

กลาง

19 มกษ. 4001-2560

ตารางท ข.2 มาตรฐานขาวขาวหกของขาวหอมไทย

ชนด

ขาวหก

พ นขาวทไดจาก

การขดสขาวขาว

สวนผสม (เปอรเซนตโดยน าหนก) ขาวและสงทอาจมปนได

(เปอรเซนตโดยน าหนก)

ขาวเตมเมลด

(>7 mm)

ขาวเตมเมลด

รวมกบขาวหก

ทมความยาว

> 6.5 สวน

ขาวหกทม

ความยาว

> 5.0 สวน

ขาวหกทมความยาว

< 6.5 สวนและ

ไมผานตะแกรง

เบอร 7

ขาวหกทมความยาว

< 5.0 สวนและ

ไมผานตะแกรง

เบอร 7

ปลายขาว

C1

ขาวเหนยว วตถอน

ท งหมด

(รวมปลายขาว

C1)

ปลายขาว

C1

เอวนเลศพเศษ 100% 15 74.0 10 1.0 1.5 0.5 0.5

เอวนเลศ 100%, 5%, 10% 15.0 80.0 5.0 1.5 0.5 0.5

ตารางท ข.3 มาตรฐานขาวกลองของขาวหอมไทย

ชนด

ขาวกลอง

สวนผสม (เปอรเซนตโดยน าหนก)

สวนของ

ตนขาว

สวนของ

ขาวหก

ขาวและสงทอาจมปนได (เปอรเซนตโดยน าหนก)

ขาวเตม

เมลด ตนขาว ขาวหก

ขาว

เมลดแดง

เมลดเหลอง

เมลดทองไข

เมลดเสย

ขาวเหนยว

เมลดลบ

เมลดออน

เมลดพชอน

วตถอน

ขาวเปลอก

100% 80.0 สวนทเหลอ 4.5 8.0 5.0 ถง 8.0 1.5 0.75 6.0 0.75 1.5 5.0 1.0

5% 75.0 สวนทเหลอ 7.0 7.5 3.5 ถง 7.5 2.0 1.0 6.0 1.0 1.5 6.0 1.0

10% 70.0 สวนทเหลอ 12.0 7.0 3.5 ถง 7.0 2.0 1.0 7.0 1.0 1.5 7.0 2.0

15% 65.0 สวนทเหลอ 17.0 6.5 3.0 ถง 6.5 5.0 1.0 7.0 1.5 2.5 8.0 2.0

มกษ. 4001-2560 20

ตารางท ข.4 มาตรฐานขาวเหนยวขาวของขาวหอมไทย

ช นคณภาพ

ขาวเหนยวขาว

สวนผสม (เปอรเซนตโดยน าหนก)

สวนของ

ตนขาว

สวนของ

ขาวหก

ขาวและสงอนทอาจมปนได

ระดบ

การขดส ขาวเตม

เมลด ตนขาว

ขาวหกและปลายขาว C1

ขาวเจา

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

ขาวเมลด

แดง หรอขาว

เมลดขดส

ต ากวา

มาตรฐาน

(เปอรเซนตโดย

น าหนก)

เมลดเหลอง

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

เมลดเสย

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

เมลดลบ

เมลดออน

เมลดพชอน

วตถอน

(เปอรเซนต

โดยน าหนก)

ขาวเปลอก

(เมลด/

กก.) รวม

ขาวหกทม

ความยาว

ต ากวาก าหนด

และไมผาน

ตะแกรง

เบอร 7

ปลายขาว

C1

10% 55.0 สวนท

เหลอ

12.0 0.7 0.3 7.0 3.5

ถง

7.0

15.0 2.0 1.5 0.5 0.5 10 สด

25% 40.0 สวนท

เหลอ

28.0 สวนทเหลอ 2.0 5.0 5.0 15.0 6.0 4.0 2.0 3.0 20 สธรรมดา

21 มกษ. 4001-2560

ภาคผนวก ค

การชกตวอยาง

(ขอ 10.1)

ค.1 นยาม

ค.1.1 รน (lot) หมายถง สนคาทสงมอบมาพรอมกนในแตละครง และตงสมมตฐานวามคณลกษณะ

เหมอนกน เชน แหลงก าเนด ชนด การบรรจ ตวแทนบรรจ ผสงมอบ

ค.1.2 ตวอยางขนตน (primary sample) หมายถง ขาวทไดจากการชกตวอยางจากต าแหนงใด

ต าแหนงหนงในรน โดยจ านวนต าแหนงทเกบตวอยางขนตนในแตละรน ค านวณตามค าแนะน า

ในตารางท ค.1 และตารางท ค.2

ค.1.3 ตวอยางรวม (aggregate sample หรอ composite sample) หมายถง ขาวทไดจากการรวม

ตวอยางขนตนในแตละรน

ค.1.4 ตวอยางสงหองปฏบตการ (laboratory sample) หมายถง ขาวทไดจากการลดปรมาณตวอยาง

จากตวอยางรวมทผสมกนเปนอยางดในแตละรนลงอยางเหมาะสมเพยงพอส าหรบ

การวเคราะหหรอตรวจสอบในหองปฏบตการ

ค.2 ข นตอนการปฏบต

การชกตวอยางสนคาขาว ควรด าเนนการเพอใหไดตวอยางทเปนตวแทนของรนมากทสดเทาท

จะปฏบตได โดยชกตวอยางขนตนในจ านวนต าแหนง ตามความถการชกตวอยางทค านวณได

และพยายามใหต าแหนงกระจายทวถงทงรน น าตวอยางขนตนทไดทงหมดมารวมกน ผสมให

เขากนดเปนตวอยางรวม และน าตวอยางรวมมาลดปรมาณลงจนเหลอน าหนกสองเทาของ

ตวอยางสงหองปฏบตการทก าหนด แบงตวอยางดงกลาวเปนสองสวน บรรจในถงปดสนท

เพอสงหองปฏบตการ และเกบตวอยางอกสวนทเหลอไวเพอใชในการทวนสอบ กรณเกดปญหา

ค.2.1 การชกตวอยางสนคาทบรรจในหบหอ

การระบความถในการชกตวอยางขนตนจากสนคาในรนทบรรจในหบหอ ใหใชสตรค านวณเพอ

เปนแนวทางในการก าหนดความถในการชกตวอยางขนตนตอรน F(n) ดงน

F(n) = mBmI

mAmp

มกษ. 4001-2560 22

F(n) คอ ความถในการชกตวอยาง ทกๆ n ถง เพอท าการเกบตวอยางขนตน

n คอ จ านวนของหนวยบรรจตอการชกตวอยางแตละครง

mB คอ น าหนกของรนสนคา หนวยเปนกโลกรม

mI คอ น าหนกของตวอยางขนตน ก าหนด 0.1 kg

mA คอ น าหนกของตวอยางรวม หนวยเปนกโลกรมโดยทวไปใชประมาณ 3 kg

mp คอ น าหนกบรรจในแตละหบหอ หนวยเปนกโลกรม

ตารางท ค.1 ตวอยางของความถในการชกตวอยางข นตนของสนคาทบรรจในหบหอ

เพอหาตวแทนไปทดสอบในหองปฏบตการ โดยตวอยางทชกมขนาดรนท 25, 50 และ 100 ตน

และก าหนดน าหนกตวอยางข นตน 0.1 kg

(ขอ ค.1.2 และ ค.2.1)

น าหนกรนสนคา

(กโลกรม)

น าหนกตอหนวยบรรจ

(กโลกรม)

ความถในการชกตวอยางข นตน

(เกบตวอยางจากทกๆ n ถง)

25,000 1 833

25,000 5 167

25,000 25 33

25,000 40 21

25,000 50 17

50,000 1 1,667

50,000 5 333

50,000 25 67

50,000 40 42

50,000 50 33

100,000 1 3,333

100,000 5 667

100,000 25 133

100,000 40 83

100,000 50 67

หมายเหต สามารถชกตวอยางขนตนเพมเตมไดในกรณทจานวนตวอยางรวมมนาหนกไมเพยงพอ

หรอไมถง 3 kg หรอไมพอสาหรบการวเคราะหหรอตรวจสอบในหองปฏบตการ

23 มกษ. 4001-2560

ค.2.2 การชกตวอยางสนคาจากกอง

การตดสนจ านวนตวอยางทชกเพอไปวเคราะหในหองปฏบตการ จะอยภายใตขอตกลงระหวาง

ผเกยวของ โดยปรมาณและขนาดของตวอยางขนตนแสดงในตารางท ค.2 โดยหากน าหนกของ

ตวอยางทจะสงหองปฏบตการไมเปนไปตามน จ านวนของตวอยางขนตนทชกจะเพมขน

ตารางท ค.2 จ านวนจดชกตวอยางข นตนส าหรบสนคาขาวเปนกองขนาดใหญ

(เชน รถบรรทก เรอ ตรถไฟ โกดงสนคา)

(ขอ ค.1.2 และ ค.2.2)

น าหนกตอรน

(ตน)

น าหนก

ตวอยาง

ข นตน

(กรม)

จ านวนจดท

ชกตวอยาง

ข นตน

(จด)

ปรมาณนอยทสด

ทใชสงหองปฏบตการ

เพอวเคราะหสารปนเปอน

(กโลกรม)

ปรมาณตวอยาง

ทนอยทสดทสง

หองปฏบตการ

เพอวเคราะหอนๆ

(กโลกรม)

< 15

400-3,000

3 - อะฟลาทอกซน: 10

- สารพษตกคาง โลหะหนก

และไดออกซน: 1

- สารปนเปอน: 3

1-3

ตามขอก าหนดใน

การวเคราะห

>15-30 8

>30-45 11

>45-100 15

>100-300 18

>300-500 20

>500-1,500 25

ค.2.3 การใชเครองมอชกตวอยาง วธชกตวอยาง และวธการลดปรมาณตวอยางรวม

รายละเอยดขอแนะน าการใชเครองมอชกตวอยาง วธชกตวอยาง และวธการลดปรมาณตวอยาง

รวมเพอใหไดตวอยางสงหองปฏบตการ ใหใชแนวทางตาม ISO 24333:2009 Cereals and

cereal product-Sampling

มกษ. 4001-2560 24

ภาคผนวก ง

วธวเคราะห

(ขอ 10.2)

ง.1 การวเคราะหปรมาณแอมโลส

ง.1.1 เครองมอ

ง.1.1.1 สเปกโทรโฟโตมเตอร (spectrophotometer)

ง.1.1.2 เครองชง ทชงไดละเอยดถง 0.0001 g

ง.1.1.3 เครองปนกวนระบบแมเหลก (magnetic stirrer) พรอมแทงแมเหลก

ง.1.1.4 เครองบดเมลดขาวทบดใหละเอยดไดถง 80 mesh ถง 100 mesh

ง.1.1.5 ขวดแกวปรมาตร (volumetric flask) ขนาดความจ 100 ml

ง.1.1.6 ปเปต แบบ volumetric pipette ขนาดความจ 1 ml, 2 ml, 3 ml, 4 ml, และ 5 ml

ง.1.1.7 ปเปต แบบ measuring pipette ขนาดความจ 1 ml ถง 10 ml

ง.1.2 สารเคม

ง.1.2.1 เอทลแอลกอฮอล (ethyl alcohol: C2H5OH) 95%

ง.1.2.2 สารละลายโซเดยมไฮดรอกไซด (sodium hydroxide: NaOH)

ง.1.2.3 กรดเกลเชยลแอซตก (glacial acetic acid: CH3COOH)

ง.1.2.4 ไอโอดน (iodine)

ง.1.2.5 โพแทสเซยมไอโอไดด (potassium iodide: KI)

ง.1.2.6 แอมโลส (potato amylose) มความบรสทธไมนอยกวา 95%

ง.1.3 วธการเตรยมสารละลาย

ง.1.3.1 สารละลายโซเดยมไฮดรอกไซด เขมขน 2 N

ชงโซเดยมไฮดรอกไซดตามขอ ง.1.2.2 จ านวน 80.0 g ละลายในน ากลนประมาณ 800 ml

ในขวดแกวปรมาตรขนาดความจ 1,000 ml ทงไวใหเยน แลวปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน

1,000 ml

25 มกษ. 4001-2560

ง.1.3.2 สารละลายกรดแอซตกเขมขน 1 N

ละลายกรดเกลเชยลแอซตกตามขอ ง.1.2.3 ปรมาตร 60 ml ใสลงในน ากลนประมาณ 800 ml

ในขวดแกวปรมาตรขนาดความจ 1,000 ml ปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 1,000 ml

ง.1.3.3 สารละลายไอโอดน ชงไอโอดนตามขอ ง.1.2.4 จ านวน 0.20 g และโพแทสเซยมไอโอไดดตามขอ ง.1.2.5 จ านวน

2.00 g ละลายในน ากลนประมาณ 80 ml ในขวดแกวปรมาตรสชาขนาดความจ 100 ml ทงไว

ขามคนในทมด หรอจนไอโอดนละลายหมด ปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 100 ml

เกบสารละลายนไวในขวดสชา

ง.1.4 วธวเคราะห

ง.1.4.1 บดเมลดขาวขาวดวยเครองบดตามขอ ง.1.1.4 ใหเปนแปง ชงแปงมา 0.1000 + 0.0005 g

ใสในขวดแกวปรมาตรขนาดความจ 100 ml ตามขอ ง.1.1.5 ทแหงสนท พยายามไมใหแปง

ตดบรเวณคอขวดแกว

ง.1.4.2 เตมเอทลแอลกอฮอล 95% ตามขอ ง.1.2.1 ปรมาตร 1 ml เขยาเบาๆ เพอเกลยแปงให

กระจายออก

ง.1.4.3 เตมสารละลายโซเดยมไฮดรอกไซดตามขอ 3.1 ปรมาตร 9 ml

ง.1.4.4 ใสแทงแมเหลกลงในขวดแกว ปนกวนตวอยางดวยเครองปนกวนระบบแมเหลก นาน 10 min

ใหเปนน าแปง จากนนน าแทงแมเหลกออกจากขวดแกว แลวปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน

100 ml ปดจก เขยาใหเขากน

ง.1.4.5 เตรยมขวดแกวปรมาตรขนาดความจ 100 ml ชดใหม เตมน ากลนประมาณ 70 ml เตมสารละลาย

กรดแอซตกตามขอ ง.1.3.2 ปรมาตร 2 ml และสารละลายไอโอดน ตามขอ ง.1.3.3 ปรมาตร 2 ml

ง.1.4.6 ดดน าแปงตามขอ ง.1.4.4 ปรมาตร 5 ml ใสในขวดแกวปรมาตรทเตรยมไวตามขอ ง.1.4.5

ปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 100 ml ปดจก เขยาใหเขากน แลวตงทงไว 10 min

ง.1.4.7 วดความเขมของสของสารละลายตามขอ ง.1.4.6 ดวยเครองสเปกโทรโฟโตมเตอร โดยอานเปน

คาการดดกลนแสง (absorbance) ทความยาวคลนแสง 620 nm หลงปรบเครองดวย blank

ใหไดคาการดดกลนแสงเทากบศนย

ง.1.4.8 ท า blank โดยเตมสารละลายกรดแอซตกตามขอ ง.1.3.2 ปรมาตร 2 ml และสารละลาย

ไอโอดน ตามขอ ง.1.3.3 ปรมาตร 2 ml ปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 100 ml

ง.1.4.9 น าคาการดดกลนแสง ไปหาปรมาณแอมโลส (เปอรเซนตโดยน าหนก) โดยเทยบกบกราฟมาตรฐาน

ทเตรยมไวตาม ขอ ง.1.5

มกษ. 4001-2560 26

ง.1.4.10 ปรบปรมาณแอมโลสในแปงขาวทวเคราะหไดใหเปนทระดบความชน 14% โดยน าหนก จากสตร

ปรมาณแอมโลสในแปงขาวทความชน 14% โดยน าหนก = A x 86 100 – M

เมอ A = ปรมาณแอมโลสในแปงขาวทวเคราะหไดเปนเปอรเซนตโดยน าหนก M = ปรมาณความชนของแปงขาวทวเคราะหไดเปนเปอรเซนตโดยน าหนก

ง.1.5 การเขยนเสนกราฟมาตรฐาน

ง.1.5.1 ชงแอมโลส 0.0400 g ใสในขวดแกวปรมาตรขนาดความจ 100 ml ตามขอ ง.1.1.5 ทแหงสนท

แลวด าเนนการเชนเดยวกบตวอยางตามขอ ง.1.4.2 ถง ขอ ง.1.4.4 และใชเปนสารละลายมาตรฐาน

ง.1.5.2 เตรยมขวดแกวปรมาตรขนาดความจ 100 ml จ านวน 5 ขวด เตมน ากลนขวดละ 70 ml

เตมสารละลายกรดแอซตกตามขอ ง.1.3.2 ปรมาตร 0.4 ml ในขวดท 1 ปรมาตร 0.8 ml ในขวดท 2 ปรมาตร 1.2 ml ในขวดท 3 ปรมาตร 1.6 ml ในขวดท 4 และปรมาตร 2.0 ml

ในขวดท 5 ตามล าดบ แลวเตมสารละลายไอโอดน ตามขอ ง.1.3.3 ปรมาตร 2 ml ลงในแตละขวด

ง.1.5.3 ดดสารละลายมาตรฐานตามขอ ง.1.5.1 ปรมาตร 1 ml, 2 ml, 3 ml, 4 ml และ 5 ml

ซงเทยบเทาปรมาณแอมโลส 8%, 16%, 24%, 32% และ 40% โดยน าหนก ตามล าดบ ใสในขวด

ทเตรยมไวในขอ ง.1.5.2 ปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 100 ml และวดคาการดดกลนแสง

ทความยาวคลนแสง 620 nm หลงปรบเครองดวย blank ใหไดคาการดดกลนแสงเทากบศนย

เชนเดยวกบขอ ง.1.4.7

ง.1.5.4 น าคาการดดกลนแสงกบปรมาณแอมโลสในสารละลายมาตรฐานตามขอ ง.1.5.3 มาเขยนเปน

เสนกราฟมาตรฐาน

ง.1.5.5 น าเสนกราฟมาตรฐานทไดตามขอ ง.1.5.4 มาใชแปลงคาการดดกลนแสงใหเปนปรมาณ

แอมโลส (เปอรเซนตโดยน าหนก)

ง.2 การวเคราะหปรมาณความช นดวยการอบในตอบลมรอน

ง.2.1 เครองมอ

ง.2.1.1 ตอบ (oven)

ง.2.1.2 เครองชงทชงไดละเอยดถง 0.0001 g

ง.2.1.3 เดซกเคเตอร (desiccator) พรอมซลกาเจล (siliga gel)

ง.2.1.4 เครองบดเมลดขาวทบดใหละเอยดไดถง 80 mesh ถง 100 mesh

ง.2.1.5 ถวยอบอะลมเนยมพรอมฝาปด ขนาดเสนผานศนยกลาง 5 cm หรอมากกวา

27 มกษ. 4001-2560

ง.2.2 วธวเคราะห

ง.2.2.1 บดเมลดขาวขาวดวยเครองบดตามขอ ง.2.1.4 ใหเปนแปง

ง.2.2.2 เปดฝาถวยอะลมเนยมตามขอ ง.2.1.5 โดยเอาฝาซอนไวใตถวย แลวน าไปอบในตอบตาม

ขอ ง.2.1.1 ทอณหภม 130 ± 3 C เปนเวลา 2 h ปดฝาถวยแลวทงใหเยนในเดซกเคเตอร

ชงน าหนกทแนนอนทศนยม 4 ต าแหนงและบนทกไว

ง.2.2.3 ชงแปงตามขอ ง.2.2.1 น าหนกประมาณ 1 g ใสในถวยอะลมเนยมตามขอ ง.2.2.2 แลวบนทก

น าหนกทแนนอนทศนยม 4 ต าแหนง

ง.2.2.4 อบถวยแปงตามขอ ง.2.2.3 ในตอบทอณหภม 130 ± 3 C โดยเปดฝาไวเปนเวลา 2 h แลวปดฝา

ทงไวใหเยนในโถดดความชน ชงใหไดน าหนกทแนนอนและบนทกไว

ง.2.2.5 ค านวณหาปรมาณความชน (เปอรเซนตโดยน าหนก) จากสตร

ปรมาณความชน (เปอรเซนตโดยน าหนก) = (B - C) x 100

(B - A)

เมอ A = น าหนกถวยอะลมเนยมพรอมฝา (กรม)

B = น าหนกถวยอะลมเนยมพรอมฝาและแปงกอนอบ (กรม)

C = น าหนกถวยอะลมเนยมพรอมฝาและแปงหลงอบ (กรม)

ง.3 การวเคราะหปรมาณความช นดวยเครองวดความช นแบบวดปรมาณความจ

ไฟฟา (Electrical Capacitance Type)

ใชเครองวดความชนแบบวดปรมาณความจไฟฟา ทผานการรบรองจากส านกชงตวงวด

กรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย และเปนไปตามพระราชบญญตมาตราชงตวงวด พ.ศ.2542

ง.4 การตรวจสอบวตถอนปนในขาวเปลอก

ง.4.1 เครองมอ

ง.4.1.1 เครองท าความสะอาดโดยใชลม

ง.4.1.2 ตะแกรงรอน

มกษ. 4001-2560 28

ง.4.2 วธวเคราะห

ง.4.2.1 ชกตวอยางขาวเปลอก ชงน าหนก ประมาณ 100 g และบนทก

ง.4.2.2 น าตวอยางขาวดงกลาว ผานตะแกรงรอนเพอแยกสงเจอปนทหนก เชน เศษดน ทราย กรวด

และเมลดทแตกหก ออก

ง.4.2.3 น าตวอยางทผานตะแกรงรอน เขาเครองเปาท าความสะอาด เพอแยกสงเจอปนทมน าหนกเบา

เชน เศษฟาง ระแง และขาวลบ ออก

ง.4.2.4 หากยงมสงเจอปนเหลออย แยกดวยสายตาอกครง บนทกน าหนกขาวเปลอกทสะอาดแลว

ค านวณปรมาณสงเจอปน ดงน

เปอรเซนตโดยน าหนกของสงเจอปน = (น าหนกขาวเปลอก+วตถอน) – น าหนกขาวเปลอก x100 (น าหนกขาวเปลอก+วตถอน)

ง.5 การทดสอบความหอม

ง.5.1 เครองมอ

ง.5.1.1 หลอดทดลองขนาด 16 mm X 100 mm

ง.5.1.2 อางน าสแตนเลสพรอมเตาแกส

ง.5.1.3 จกยาง

ง.5.1.4 แผนพลาสตกใสบางๆ ขนาด 5.08 cm (2 นว) X 5.08 cm (2 นว)

ง.5.1.5 เครองชงอานไดละเอยดเปนกรม

ง.5.1.6 ปเปตขนาดความจ 1 ml ถง 10 ml

ง.5.2 วธวเคราะห

ง.5.2.1 ชงขาว 5 g ใสในหลอดทดลองขนาด 16 mm X 100 mm

ง.5.2.2 เตมน าเกลอความเขมขน 10% จ านวน 4 ml

ง.5.2.3 ปดหลอดทดลองดวยจกยางทมแผนพลาสตกใสบางๆ รอง

ง.5.2.4 น าหลอดทดลองไปตมน าเดอด นาน 3 min

ง.5.2.5 ยกขนมาทงใหเยน แลวดมกลน “หอม” หรอ “ไมหอม”

หมายเหต กรณขาวเปลอกสามารถทดสอบไดโดยนาขาวกลองไปบดแลวนาไปทดสอบ

29 มกษ. 4001-2560

ง.6 การตรวจสอบคณภาพการขดส

(วธน ใชเฉพาะขาวเปลอกทมความช นไมเกน 15%)

ง.6.1 เครองมอ

ง.6.1.1 เครองท าความสะอาดโดยใชลม

ง.6.1.2 เครองกะเทาะขาวเปลอก

ง.6.1.3 เครองขดขาว

ง.6.1.4 เครองคดแยกขาวหก

ง.6.2 วธวเคราะห

ง.6.2.1 ท าความสะอาดขาวเปลอก ดวยเครองท าความสะอาดโดยใชลม เพอก าจดเมลดลบ ระแง และวตถอน

(วตถหนกควรเลอกออกดวยมอ)

ง.6.2.2 ชงขาวเปลอกทท าความสะอาดแลว 125 g

ง.6.2.3 กะเทาะขาวเปลอกดวยเครองกะเทาะ จนเปลอกออกหมด ชงน าหนกขาวกลอง และบนทก

ง.6.2.4 ขดขาวกลองดวยเครองขดขาว วธการตามค าแนะน าในการใชเครองแตละรน ทงขาวขาวไวใหเยน

ชงน าหนก และบนทก

ง.6.2.5 น าขาวขาวทงหมดไปแยกขาวหกออกจากขาวเตมเมลดและตนขาว ดวยเครองคดแยกขาวหก

ง.6.2.6 เมอขาวผานตะแกรงหมดแลว ตองคดเลอกขาวเตมเมลด ตนขาวและขาวหก ดวยวธตรวจพนจอกครง

ง.6.2.7 ชงน าหนกขาวเตมเมลด/ตนขาว และบนทก

ง.6.2.8 น าน าหนกขาวเปลอก ขาวกลอง ขาวขาว และขาวเตมเมลด ตนขาว ไปค านวณหาปรมาณแกลบ

ร า และขาวเตมเมลด ตนขาว (เปอรเซนตโดยน าหนก) ดงตอไปน

เปอรเซนตโดยน าหนกของแกลบ = น าหนกขาวเปลอก – น าหนกขาวกลอง X 100

น าหนกขาวเปลอก

เปอรเซนตโดยน าหนกของร า = น าหนกขาวกลอง – น าหนกขาวขาว X 100

น าหนกขาวเปลอก

เปอรเซนตโดยน าหนกของขาวเตมเมลดและตนขาว = น าหนกขาวเตมเมลดและตนขาว X 100

น าหนกขาวเปลอก

หมายเหต การใชเครองกะเทาะขาวเปลอก และเครองขดขาวตดตอกนนานๆ จะทาใหเครองรอน

จงควรพกเครองทกๆ 10 ตวอยาง

มกษ. 4001-2560 30

ง.7 การวเคราะหคาการสลายเมลดขาวในดาง

การวเคราะหคาการสลายเมลดขาวในตาง เพอการตรวจสอบสนคาขาวเปลอกและขาวกลอง

ตองน าไปขดสเปนขาวขาวกอน

ง.7.1 เครองมอ

ง.7.1.1 เครองชง ทชงไดละเอยดถง 0.0001 g

ง.7.1.2 ตอบ (oven)

ง.7.1.3 ขวดแกวปรมาตร (volumetric flask) ขนาดความจ 1,000 ml

ง.7.1.4 จานพลาสตกใสพรอมฝาปด (petri dish) ขนาดเสนผานศนยกลาง 14.5 cm

ง.7.1.5 บกเกอรแกว (beaker) ขนาด 1 L ถง 2 L

ง.7.1.6 เดซกเคเตอร (desiccator) พรอมซลกาเจล (silica gel)

ง.7.2 สารเคม

ง.7.2.1 โพแทสเซยมไฮดรอกไซด (potassium hydroxide: KOH) 85%

ง.7.2.2 โพแทสเซยมไฮโดรเจนพทาเลท (potassium hydrogen phthalate: C8H5KO4)

ง.7.2.3 ฟนอลฟธาลน (phenolphthalein: C20H14O4)

ง.7.3 การเตรยมสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซด เขมขน 1.7% 0.05%

ง.7.3.1 การเตรยมสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซด อาจท าได 2 วธ

ก) การเตรยมสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซดโดยตรง

ชงโพแทสเซยมไฮดรอกไซด 20.00 g ละลายในน ากลนทผานการตมใหเดอดแลวปดฝา

ทงไวใหเยน เตมน ากลนเพอปรบปรมาตรใหเปน 1,000 ml

ข) การเตรยมสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซดจาก stock solution

(1) ชงโพแทสเซยมไฮดรอกไซด 600.00 g ละลายในน ากลนทผานการตมใหเดอดแลวปดฝา

ทงไวใหเยน เตมน ากลนเพอปรบปรมาตรเปน 1,000 ml เกบไวเปน stock solution

ส าหรบเจอจางตอไป

(2) น า stock solution จากขอ ง.7.3.1 ข)(1) ปรมาตร 33 ml มาเจอจางดวยน ากลนใหได

ปรมาตร 1,000 ml ส าหรบใชเปนสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซด

31 มกษ. 4001-2560

ง.7.3.2 การหาความเขมขนของสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซด

ก) อบสารโพแทสเซยมไฮโดรเจนพทาเลททอณหภม 130+3C เปนเวลา 1 h แลวทงไวใหเยนในเดซกเคเตอร

ข) ชงสารโพแทสเซยมไฮโดรเจนพทาเลทตามขอ ง.7.3.2 ก) ประมาณ 0.5 g โดยอานใหได

น าหนกทแทจรงทศนยม 4 ต าแหนง และบนทกไว ค) ละลายสารโพแทสเซยมไฮโดรเจนพทาเลทตามขอ ง.7.3.2 ข) ในน ากลนปรมาตร 50 ml

หยดสารละลายฟนอลฟทาลน เขมขน 0.1% ลงไป 3 หยด ไทเทรตกบสารละลายโพแทสเซยม

ไฮดรอกไซด จนสารละลายเป ลยนจากไมม ส เป น สชมพ และบนทกปรมาตร

ของสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซดทใชไปเปนมลลลตร

ง) ท า blank ตามวธการเดยวกบขอ ง.7.3.2 ค) โดยไมใชสารโพแทสเซยมไฮโดรเจนพทาเลท

จ) ค านวณหาความเขมขนของสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซดดงน

เปอรเซนตความเขมขนของโพแทสเซยมไฮดรอกไซด = P x 56.109 x 100 204.23 V - B

เมอ V = ปรมาตรของสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซดทใชในการไทเทรตกบ

โพแทสเซยมไฮโดรเจนพทาเลท (มลลลตร)

B = ปรมาตรของสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซดทใชไทเทรตกบ blank (มลลลตร) P = น าหนกของสารโพแทสเซยมไฮโดรเจนพทาเลท (กรม)

ง.7.4 วธวเคราะห

ง.7.4.1 ชกเมลดขาวขาวมา 100 เมลด แบงใสในจานพลาสตกใสตามขอ ง.7.1.4 จ านวน 4 จาน จานละ

25 เมลด แลววางบนพนราบสด า

ง.7.4.2 เตมสารละลายโพแทสเซยมไฮดรอกไซด ตามขอ ง.7.3 ลงในจานพลาสตกตามขอ ง.7.4.1

ประมาณจานละ 100 ml ใหเมลดขาวทกเมลดจมอยในสารละลาย และใหแตละเมลดอยหางกน

พอสมควร แลวปดฝาทงไวทอณหภมหอง (30 + 5 C) โดยไมขยบเขยอนเปนเวลา 23 h

ง.7.4.3 ตรวจเมลดขาวตามขอ ง.7.4.2 โดยพจารณาระดบการสลายของเมลดขาวในดางแตละเมลด

ตามลกษณะการสลายตามตารางท ง.1

ง.7.5 การวนจฉย

เมลดขาวทมระดบการสลายในดาง ตงแตระดบ 1 ถงระดบ 5 เปนเมลดขาวทไมใชขาวหอมไทย

กลมขาวเจานม

มกษ. 4001-2560 32

ตารางท ง.1 ระดบของการสลายของเมลดขาวในดางแตละเมลด

(ขอ ง.7.4.3)

ระดบการสลายของเมลดขาว ภาพลกษณะการสลายของเมลดขาว ลกษณะของเมลดขาวทสลายในดาง

1

ลกษณะของเมลดขาว ไมเปลยนแปลงเลย

2

เมลดขาวพองตว

3

เมลดขาวพองตวและมแปงกระจาย

ออกมาจากบางสวนของเมลดขาว

4

เมลดขาวพองตวและมแปงกระจาย

ออกมารอบเมลดขาวเปนบรเวณกวาง

5

ผวของเมลดขาวปรทางขวางหรอทางยาว

และมแปงกระจายออกมารอบเมลด

เปนบรเวณกวาง

6

เมลดขาวสลายตวตลอดทงเมลด

มลกษณะเปนเมอกขนขาว

7

เมลดขาวสลายตวทงเมลดและมลกษณะ

เปนแปงเมอกใส

33 มกษ. 4001-2560

ง.8 วธการยอมสดวยสารละลายไอโอดน

การวเคราะหโดยวธการยอมส เพอการตรวจสอบขาวเปลอกและขาวกลอง ตองน าไปขดส

เปนขาวขาวกอน

ง.8.1 เครองมอ

ง.8.1.1 บกเกอรแกว (beaker) ขนาด 100 ml หรอ ถวยพลาสตกใสทมขนาดใกลเคยงกน

ง.8.1.2 หลอดหยด (dropper) พลาสตก ขนาด 1 ml

ง.8.1.3 ขวดปรมาตร (volumetric flask) ขนาด 100 ml และ 2,000 ml

ง.8.1.4 ปเปต (pipette) ขนาดความจอานได 1 ml ถง 10 ml

ง.8.1.5 ขวดใสสารละลายสชา ขนาดประมาณ 100 ml

ง.8.1.6 กระบอกตวง (cylinder) ขนาด 50 ml

ง.8.1.7 ปากคบ (forcep)

ง.8.1.8 กระดาษทชช หรอกระดาษซบ

ง.8.1.9 เครองชงอานไดละเอยด 0.01 g

ง.8.2 สารเคม

ง.8.2.1 โซเดยมไฮดรอกไซด (sodiumhydroxide: NaOH)

ง.8.2.2 กรดเกลเซยลแอซตก (glacial acetic acid: CH3COOH)

ง.8.2.3 ไอโอดน (iodine: I2)

ง.8.2.4 โพแทสเซยมไอโอไดด (potassiumiodide: KI)

ง.8.2.5 ไอโซโปรปลแอลกอฮอส (isopropyl alcohol) 70%

ง.8.2.6 น ากลนหรอน ากรองทมคณภาพส าหรบใชในหองปฏบตการ

ง.8.3 วธการเตรยมสารละลาย

ง.8.3.1 สารละลายโซเดยมไฮดรอกไซดเขมขน 1 N

ละลายโซเดยมไฮดรอกไซดตามขอ ง.8.2.1 จ านวน 4.00 g ในน ากลนประมาณ 80 ml ในขวด

ปรมาตร 100 ml ทงใหเยน แลวปรบปรมาตรใหเปน 100 ml

มกษ. 4001-2560 34

ง.8.3.2 สารละลายกรดแอซตกเขมขน 1 N

ตวงกรดเกลเซยลแอซตกตามขอ ง.8.2.2 ปรมาตร 6 ml ใสลงในน ากลนประมาณ 80 ml

แลวปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 100 ml

ง.8.3.3 working solution

ผสมสารละลายโซเดยมไฮดรอกไซด เขมขน 1 N ตามขอ ง.8.3.1 ปรมาตร 10 ml กบสารละลาย

กรดแอซตก เขมขน 1 N ตามขอ ง.8.3.2 ปรมาตร 10 ml แลวปรบปรมาตรดวยน ากลน

ใหเปน 2,000 ml

ง.8.3.4 สารละลายไอโอดน

ชงไอโอดนตามขอ ง.8.2.3 จ านวน 0.20 g และโพแทสเซยมไอโอไดดตามขอ ง.8.2.4 จ านวน

2.00 g ละลายในน ากลนประมาณ 80 ml ในขวดแกวปรมาตรขนาดความจ 100 ml ทงไว

ขามคนในทมด หรอจนไอโอดนละลายหมด ปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 100 ml

เกบสารละลายนไวในขวดสชา

หมายเหต สารละลายไอโอดนนไมควรเกบนานเกน 2 เดอน

ง.8.4 วธวเคราะห

ง.8.4.1 การเตรยมสารละลายส าหรบยอมสเมลดขาว

(1) ตวงสารละลาย working solution ตามขอ ง.8.3.3 ปรมาตร 30 ml

(2) เตมสารละลายไอโอดน ตามขอ ง.8.3.4 จ านวน 1.5 ml คนใหเขากน สารละลายทได

จะใชส าหรบยอมสเมลดขาว (ควรยอมทนท)

ง.8.4.2 วธการยอมสเมลดขาว

(1) ชกตวอยางขาวขาว 3.0 g ใสในบกเกอร ขนาด 100 ml หรอถวยพลาสตกใสทมขนาดใกลเคยงตามขอ ง.8.1.1

(2) เตมไอโซโปรปลแอลกอฮอล 70% ตามขอ ง.8.2.5 ปรมาตร 15 ml แกวงบกเกอรหรอ

ถวยพลาสตกใส นาน 45 s แลวรนแอลกอฮอลทง (แอลกอฮอลทใชแลวควรรวบรวมไว

ในขวดปดฝา)

(3) เตมน ากลน ปรมาตร 15 ml แกวงนาน 30 s แลวรนน าทง

(4) เตมสารละลายส าหรบยอมสเมลดขาว ตามขอ ง.8.4.1 ปรมาตร 15 ml แกวงนาน 45 s

แลวรนสารละลายทง

(5) เตมน าปรมาตร 15 ml รนน าทงจนแหง

(6) เทเมลดขาวลงบนกระดาษทชช หรอ กระดาษซบ ตามขอ ง.8.1.8 เอากระดาษทชช

อกแผนมาซบดานบน แลวพลกกลบ เพอเขยเมลดขาวลงบนกระดาษทชชแผนหลง

ปลอยใหขาวแหงนานประมาณ 5 min

35 มกษ. 4001-2560

(7) คดแยกเมลดขาวดวยปากคบ ตามขอ ง.8.1.7 แยกออกเปน 2 สวน คอ

สวนท 1 เมลดขาวตดสชมพออนถงไมตดส เปนขาวแอมโลสต าอยในกลมขาวเจานม เชน

ขาวพนธขาวดอกมะล 105 กข15 ปทมธาน1

สวนท 2 เมลดขาวตดสน าเงนหรอมวงเขม เปนขาวแอมโลสปานกลาง หรอแอมโลสสง

ในกลมขาวเจารวน หรอขาวเจาแขง เชน ขาวพนธพษณโลก2 ชยนาท1

(8) น าขาวทคดแยกไดไปชงน าหนกทง 2 สวน

(9) ค านวณหาเปอรเซนตขาวกลมอนปนในขาวกลมขาวเจาประเภทนม

เปอรเซนตขาวกลมอนปน = น าหนกขาวสวนท 2 X 100

น าหนกขาวสวนท 1 + น าหนกขาวสวนท 2

ง.9 การวเคราะหปรมาณขาวอนปนโดยวธการตมส าหรบการตรวจสอบเบ องตน

วธตรวจสอบเมลดขาวสกตมในน าเดอด เปนวธการตรวจสอบเบองตนอยางงาย เพอเปนแนวทาง

ในการบงชเทานน

ง.9.1 เครองมอ

ง.9.1.1 หมอตมน าไฟฟา

ง.9.1.2 ตะกราตะแกรงลวดไรสนม

ง.9.1.3 ชอนหรอพายส าหรบเขยเมลดขาว

ง.9.1.4 กระจกส าหรบกดเมลดขาว 2 แผน

ง.9.2 วธวเคราะห

ง.9.2.1 ชกเมลดขาวขาวมา 100 เมลดใสในตะกรา

ง.9.2.2 ตมน ากลนดวยหมอตมน าไฟฟาใหเดอดเตมท

ง.9.2.3 หยอนตะกราพรอมเมลดขาวขาวลงตมในน าเดอดตามขอ ง.9.2.2 เปนเวลาทไดจากการเทยบ

คาการสลายเมลดขาวในดาง ในระหวางนนระวงอยาใหเมลดขาวเกาะตดกน

ง.9.2.4 เมอตมครบตามเวลาทไดจากการเทยบคาตามขอ ง.9.2.3 แลวใหยกตะกราขนจากน าเดอด

จมลงในน าเยนทเตรยมไวทนทแลวยกขนใหสะเดดน า

ง.9.2.5 เทเมลดขาวในตะกราลงบนกระจก เกลยเมลดขาวใหกระจาย น ากระจกอกแผนมาวางทบ

เมลดขาวและกดใหแบน เพอตรวจดภายในของเมลดขาวทง 100 เมลด ถาปรากฏวาขาวเมลดใด

ยงเปนไตโดยมลกษณะเปนจดขนขาวของแปงดบปรากฏภายในเมลด ใหถอวาเปนขาวทยง

ไมสกสมบรณ

มกษ. 4001-2560 36

ง.9.3 การวนจฉย

เมลดขาวทยงไมสกสมบรณ ใหถอวาเปนขาวทไมใชขาวหอมไทยกลมขาวเจานม

37 มกษ. 4001-2560

ภาคผนวก จ

ภาพตวอยางขาวทอาจมปนได

ภาพท จ.1 ลกษณะเมลดขาวทอาจมปนได

ก. ขาวเมลดเหลอง ข. ขาวเมลดเสย ค. ขาวเมลดขดสต ากวามาตรฐาน ง. ขาวเมลดทองไข

ข ก

ค ง

มกษ. 4001-2560 38

ภาคผนวก ฉ

หนวย

หนวยและสญลกษณทใชในมาตรฐานน และหนวย SI (International System of units หรอ Le Systè me

International d’ Unité s) ทยอมรบใหใชได มดงน

รายการ ชอหนวย สญลกษณหนวย

มวล กโลกรม (kilogram) kg

กรม (gram) g

ปรมาตร ลตร (liter) L

มลลลตร (milliliter) ml

ความยาว เซนตเมตร (centimeter) cm

มลลเมตร (millimeter) mm

นาโนเมตร (nanometer) nm

เวลา วนาท (second) s

นาท (minute) min

ชวโมง (hour) h

อณหภม องศาเซลเซยส (degree Celsius) C

ความเขมขนของ

สารละลาย นอรแมลลต (normality) N