The Status of the Prophet and the Imam: A Comparative ...shia.urd.ac.ir/article_131950_c0011bf61189e5f5017b5d64bf3458c2.… · This article is taken from: Mohammad Ibrahim Pishnamazi,

22

Shiite Studies

September 2021, Vol. 7, No. 20, 99-124

The Status of the Prophet and the Imam: A

Comparative Study of the Views of Seyyed Morteza

and Hamid al-Din Kermani1

Mohammad Ibrahim Pishnamazi*

Hamid Reza Shariatmadari**

Mohammad Jawedan***

(Received: 23/07/2019; Accepted: 18/05/2020)

Abstract

Knowing the divine messengers and their successors is one of the most important issues

of the divine religions. This issue has not been far from the battle of Islamic thinkers and

always been considered in the history of Islamic thought. Its importance became more

apparent when different Islamic sects commented and formed epistemological systems

on it. Using the descriptive-analytical method, this research has been done based on

library sources examining the opinions of Imami and Ismaili theologians on the

mentioned issue with the focus on views of the Shiite scholar, Seyyed Morteza Alam al-

Huda and the prominent Ismaili thinker, Hamid al-Din Kermani. Findings show that the

epistemological system of Seyyed Morteza and Hamid al-Din Kermani about the

Prophet and the Imam, while having many similarities such as the superiority of the

prophets over the angels, the infallibility of the prophets and imams, the end of prophecy,

the succession of Ali (AS), the necessity of prophecy and the obligation of faith in all the

divine prophets, also has fundamental differences that the one concerns the number,

periods and titles of the prophets and Shiite imams.

Keywords: Shiite Sects, Imamiyyah, Ismailism, Seyyed Morteza, Hamid al-Din

Kermani, Prophets, Imam.

1. This article is taken from: Mohammad Ibrahim Pishnamazi, "A Comparative Study of

Public Prophecy in Imamiyyah and Ismailism with Emphasis on the Opinions of Seyyed

Morteza and Hamid al-Din Kermani", 2020, PhD Thesis, Supervisor: Hamid Reza

Shariatmadari, University of Religions and Denominations, Qom, Iran. ‌* PhD Student in Islamic Theology, University of Religions and Denominations, Qom, Iran

(Corresponding Author), [email protected].

** Associate Professor, Department of Shiite Studies, University of Religions and

Denominations, Qom, Iran, [email protected].

*** Assistant Professor, Department of Shiite Studies, University of Religions and

Denominations, Qom, Iran, [email protected].

277

پژوهیشیعه

‌100ـ22،‌ظ1044،‌تاس‌‌تاتستاى‌تیستن،‌ضواس‌فتنسال‌

دیذگب سیذ هرتضی تطجیمی جبیگب پیبهجر اهبم: ثررسی 2حویذالذیي کرهبی

*ٶٳبظڀ ٲحٳساثطاټڃٱ پڃف *** ٲحٳس ربٸزاٴ **ٲساضڀ حٳڃسضيب قطڂت

[29/02/1399تاسیخ پزیشش: 01/05/1398]تاسیخ دسیافت: چکیذه

سطی ؿابئ ازیاب الاای طفز قبذز فطؾشبزب الای خبكیب آب اظ ؼ

اؾز. ای ؿئ اظ ؼطو آضای اسیكسا اؾلای یع ث زض جز زض سابضید سفىاط قاز اؾلای اض ث آ سخ قس اؾز. ایز ای ؿئ ظبی ثیكشط آقىبض ای

ای ؼطفشای ضاخاغ ثا آ آ اظبضظط وطز ظ و فطق رشی اؾلای زضثبض

اس. ای دػف ثب حضیز ثطضؾی آضای شىب ابی اؾبػیی زض ای قى زاز ضع ثب سطوع ثط زیسب ااسی، بی زاكاس ثاب قایؼی، ؾایس طسضای ػا

سحیی ثاب طاخؼا فیاسیكس ثطخؿش اؾبػیی، حیساسی وطبی، ث قی سنی

زس ظب ؼطفشای بی دػف كب ی ای، ضح یبفش اؾز. یبفش ذب ث بثغ وشبةؾیس طسضی حیساسی وطبی زضثبض دیبجط اب، زض ػی ثطذضزاضی اظ كاشطوبر

بی ثیبزی یع زاضز؛ كشطوبسی چ فطاا، سفبر ز ثطسطی اجیب ثط لائى، ػها

، ضطضر جر خة ایاب ثا ا یػاجیب ابب، ذش جر، خبكیی سؼاساز، ازاض امابة اجیاب اذشلاف ثؿیبض چكیط ایا ز زیاسب زض اجیبی الای.

ابب قیؼ یع كز اؾز.

ب، اب.یساسی وطبی، اجیحفطق قیؼی، ابی، اؾبػیی، ؾیس طسضی، هب: کلیذواژه ووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووو

ٶٳبظڀ، ثطضؾځ تجڃ٣ځ ٶجٹت بٲٻ زض اٲبٲڃٻ ٸ اؾٳبڃٯڃٻ ثوب تأ٦ڃوس ثوط آضاڀ ؾوڃس ثط٪طتٻ اظ: ٲحٳس اثطاټڃٱ پڃف .1ڂبٴ ٸ ٲساضڀ، ضؾبٮٻ ز٦تطڀ ٦لا اؾلاٲځ، زاٶك٫بٺ از ٲطتځ ٸ حٳڃساٮسڂٵ ٦طٲبٶځ، اؾتبز ضاټٷٳب: حٳڃسضيب قطڂت

.1399ٲصاټت، ٢ٱ، اڂطاٴ، * زاٶكوووزٹڀ ز٦توووطڀ ٦ووولا اؾووولاٲځ، زاٶكووو٫بٺ ازڂوووبٴ ٸ ٲوووصاټت، ٢وووٱ، اڂوووطاٴ )ٶٹڂؿوووٷسٺ ٲؿوووئٹ٬(

[email protected] [email protected]قٷبؾځ، زاٶك٫بٺ ازڂبٴ ٸ ٲصاټت، ٢ٱ، اڂطاٴ ** زاٶكڃبض ٪طٸٺ قڃٻ

[email protected] ٸ ٲصاټت، ٢ٱ، اڂطاٴ قٷبؾځ، زاٶك٫بٺ ازڂبٴ *** اؾتبزڂبض ٪طٸٺ قڃٻ

101 / جایگا پیاهثر اهام: تررسی تطثیقی دیذگا سیذ هرتضی...

مقذمهی٧ی اظ ٲؿبئ٭ ٲٽٱ ٸ اؾبؾی زض ٶب ٲبض الاټی، قٷبذز طؾشبز٪بٴ ذساٸٶس ٲشدب٬،

، 101، 87)ث٣طٺ: یٷی اٶجیب ٸ ضؾٹلاٴ ٸ اٸنیب: آٶبٴ اؾز. ذساٸٶس ٲشب٬ زض آیبر ٲرشٯ ثٻ ایٵ ح٣ی٣ز اقدبضٺ ٦دطزٺ ٸ ...( 75، 70؛ ٲبئدسٺ: 171، 157، 64؛ ٶؿبء: 144، 81ٳطاٴ: ؛ آ213٬

ټب: ثط٪عیسٺ اؾز ٦ٻ اٶؿبٴ آٸض اٸ ثدطا: ػٹاٲد ا: ضا ثٻ ضؾبٮز ٲجٹص ٦دطزٺ سدب دیدبؾٹضٺ ث٣طٺ، يٳٵ اقبضٺ ثٻ ح٣ی٣ز ثظدز 213اٶؿبٶی ثبقٷس ٸ زض ثطذی آیبر ٲبٶٷس آیٻ

جییٵ ٲجكطیٵ ٸ ٲٷدصضیٵ جض اٮٯٻ اٮٷ»اٶجیب، ثٻ ٯؿٻ ٸ ح٧ٳز آٴ ٶیع اقبضٺ ٦طزٺ اؾز: اٲدب ثدب ٸػدٹز ید «. ٸ ؤٶع٬ ٲٽٱ اٮ٧شبة ثبٮح١ ٮیح٧ٱ ثیٵ اٮٷبؼ یٳدب اذشٯدٹا یدٻ

ا: اظ آیبر ٸ ٲؼعار الاټی، ٲؿئٯٻ ٶجٹر ټٳٹاضٺ ثب ٲٹاػٽبر ٲرشٯدی ټٳدطاٺ ٪ؿشطزٺ، 11، حؼدط: 30)یدؽ: سب سٳؿرط 1(27)ټٹز: الاټی ثٹزٺ اؾز؛ اظ س٧صیت ٸ ٶذصیطشٵ اٶجیب:

سدب ٢شد٭ 4(52)شاضیدبر: ٲؼٷٹٴ ٸ ؾدبحط ذٹاٶسٶكدبٴ 3(،5)ند: ٸ اشیز آٶبٴ 2(7ظذط: 6(.75)ٲبئسٺ: ثركیسٴ ثٻ آٶٽب ٸ ٪بٺ ٲ٣ب اٮٹټیز 5(61)ث٣طٺ: طؾشبز٪بٴ ذسا

ٹسكدبٴ، زاٶكدٳٷساٴ ٸػٹزآٲسٺ، ػسا: اظ سلاـ اٶجیب: الاټی زض هط ٶج زض ثطاثط ٲؿبئ٭ ثٻزټی ٶب ٲطشی، دیدطٸاٴ ازیدبٴ الاټدی ضا اٶس ثب ق٧٭ ٸ ٲش٧ٯٳبٴ اؾلاٲی ٶیع ټٳٹاضٺ ٦ٹقیسٺ

ا٧ٷبٴ یبض: زټٷس. زض ٶی٭ ٸ زؾشطؾی ثٻ ح٣ی٣ز ٸ زب اظ ټؼٳٻ ٲربٮبٴ ٸ قجٽٻټب: ٳید١ ٸ ٪ؿدشطزٺ ٶط اظ ٲؿبئ٭ طاضٸ: ٶجٹر، ٲؿئٯٻ زی٫ط: ٦ٻ ٲجسؤ ٶعا نط قٹز، ٲؿئٯٻ ػبٶكیٷی اٶجیب: الاټی اؾدز. ایدٵ ٲؿدئٯٻ زض زیدٵ زیٷی زاٶؿشٻ ٲیزض ػٹاٲ

ا: اظ اذدشلا آضا ضا اؾلا ؾجت دیسایف ٲصاټت ٸ ط٠ ٲرشٯد قدسٺ ٸ زاٲٷدٻ ٪ؿدشطزٺ ٲٹػت قسٺ اؾز. ایٵ اذشلا آضا ثٻ زٸ ػطیبٴ انٯی ػٽبٴ اؾلا )اٲبٲیٻ ٸ اټد٭ ؾدٷز(

قٹز. : ٲرشٯ ټط زٸ ػطیبٴ ضا ٶیع قبٲ٭ ٲیټب اذشهبل ٶساضز، ثٯ٧ٻ زاٲٷٻ آٴ ٪طٸٺزض سكی ٦ٻ قبټس اٶكبثبسی ټٳچٹٴ ظیسیٻ ٸ اؾٳبیٯیٻ اظ اٲبٲیٻ ټؿشیٱ، ٲش٧ٯٳبٴ ټط ٪دطٸٺ

ط ثٻ ػبی٫بٺ ٲصټت اٲبٲیدٻ ٸ ط٢دٻ اؾدٳبیٯیٻ، ٦دٻ ثدب ٪دطایف ټدب: ٶیع آضا: ٲرشٯی زاضٶس. ٶدٻ ٣ی١ ٲدی اٶس، زض ایٵ سح ٲرشٯ ټٳچٷبٴ ثٻ حیبر ذٹز ازاٲٻ زازٺ ا: سجی٣دی، ٦ٹقدیٱ ثدب ٲبٮ

ب ٲطشی آٶٽب ضا ثب سٹػٻ ثٻ زیس٪بٺ ټب: زٸ ٲش٧ٯٱ ثطػؿدشٻ اٲدبٲی ٸ اؾدٳبیٯی، یٷدی ؾدیس ٶ اٮٽس: ٸ حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی، ضاػ ثٻ دیبٲجط ٸ اٲب ثطضؾی ٦ٷیٱ. ٲطسی ٯٱ

اؾٳبیٯیٻ ټب: ٢جٯی زض ایٵ حٹظٺ )ٲبٮٻ سجی٣ی زیس٪بٺ اٲبٲیٻ ٸ ٲطٸض: ثط دػٸټفثب سٳط٦ع ثط زیس٪بٺ زاٶكٳٷساٴ ٲكٽٹض اٲبٲی ٸ اؾٳبیٯی( يطٸضر ٦بض ضا ثیف اظ ددیف

ار تیستن/ شیع پژی، سال فتن، شو 102

ټدب: ایدٵ ط٢دٻ ٶٳبیبٶس. ػسا: اظ ایٷ٧ٻ ٲٷبث اؾٳبیٯی ثطا: سح٣ی١ زضثدبضٺ زیدس٪بٺ ٲیثؿیبض ٦ٱ ٸ ٶبزض اؾز، ٦ٻ ذٹز، بٲ٭ انٯی ثطا: ٲحدسٸزیز ددػٸټف زض ایدٵ طندٻ

ضٸ ثدٻ ی٭ ضٸی٧طز آٶٽب ثٻ ح اؾطاض ٸ ٣بیسقبٴ اؾز ٸ اظ ټٳیٵقٹز ٸ آٴ ټٱ ثٻ زٮ ٲی ثبٷیٻ ٶیع ٲطٸ قسٺ قدسٺ ٶیدع ثیكدشط زض ٢بٮدت سدبضید اٶدس، ٲدسٸز سح٣ی٣دبر اٶؼدب

7ټب ٸ ٦ٯیبسی زضثبضٺ ٣بیس آٶبٴ اؾز. ثٷس: ٪یط: ایٵ ٪طٸٺ، اٶكبثبر ٸ زؾشٻ ق٧٭ایٵ اطدط ثدب ٲحٹضیدز آضا: زٸ ټبیی ٦ٻ دیف اظ ایٵ نٹضر ٪طشٻ، ثب سٹػٻ ثٻ دػٸټف

ددطزاظاٴ ٦دلا قدیٻ سدطیٵ ٶطیدٻ زض ظٲطٺ ثطػؿدشٻ ٲش٧ط ثطػؿشٻ اٲبٲی ٸ اؾٳبیٯی، ٦ٻټبیكبٴ زض ٲٷبث ٲٽٱ ٸ ٲشجط: اؾشٷبز قسٺ، ق٧٭ ٪طشدٻ ٸ قٹٶس ٸ ثٻ زیس٪بٺ ٲحؿٹة ٲی

ٶی زیس٪بٺ ؾدیس ٲطسدی ٸ حٳیساٮدسیٵ ٦طٲدب ټب اؾز: ثطآیٷس زض نسز دبؾد ثٻ ایٵ دطؾف زضثبضٺ ػبی٫بٺ دیبٲجط ٸ اٲب چیؿز؟ اقشطا٦بر ٸ اشطا٢بر ایٵ زٸ ٶب ٲطشی چیؿز؟

ضٸ اؾدز ٦دٻ ٲسضؾدٻ ٦لاٲدی ثدساز اټٳیز دطزاذشٵ ثٻ زیس٪بٺ ؾیس ٲطسدی اظ آٴ قٷبؾدی، ٸیدػٺ اٲبٲدز سإطیط٪صاضسطیٵ ٲسضؾٻ ٧ط: قیی زض حٹظٺ ٲجبحض اش٣بز:، ثدٻ

ٯٻ اٲبٲدز زض اٶسیكدٻ قدیٻ زض ایدٵ ٲ٧شدت ؾدبذشبض اؾز. زض ٸا٢، ٶ٫بٺ ٦لاٲی ثٻ ٲؿئدػٸټدی زض ٢دطٸٴ ثدس: ٶٽبیی ذٹیف ضا دیسا ٦طزٺ ٸ ٧دط قدیی زض ٲجبحدض اٲبٲدز

چبضچٹة ٶ٫طـ ٦لاٲی ٲسضؾٻ ثدساز ضا حد ٦طزٺ ٸ ٲجبحض ذٹیف ضا ثدط اؾددبؼ (.10: 1392)بٮٳی، آٴ ؾدبٲبٴ زازٺ اؾدز

قٷبؾبٶٻ زٸ ٲش٧ط اٲبٲی ٸ اؾٳبیٯی طزظٲبٴ ٶب ٲ سٳط٦ع دػٸټف ثط قٷبذز ټٱزضثبضٺ دیبٲجط ٸ اٲب ٶیع ثٻ ایٵ زٮی٭ اؾز ٦دٻ ضاثدٻ ٸندبیز ٸ اضسجدب ثدیٵ زٸ ٲٽدٹ

ا: اظ آٴ زاضٶدس ٸ ثدب ټب: ذبل قیٻ اؾز ٦ٻ سطی ٸیػٺ اظ قبذهٻ« اٲب»ٸ « دیبٲجط»ٶسیكدٻ اؾدٳبیٯی ٢طائز اټ٭ ؾٷز ثؿیبض ٲشبٸر اؾز. اظ ؾٹ: زی٫ط، ػبی٫بٺ اٲب زض ا

ټب: ٲٷحهط ثٻ ذٹز ضا زاضز. ٸ اضسجب آٴ ثب ػبی٫بٺ ٶجٹر ٶیع سطی ٸ ٸیػ٪یسجییٵ ٸ ثطضؾی ٲبټیٱ ٦ٯیس: سح٣ی١، ٪ب ٶرؿز ثطا: ٸضٸز ثٻ ٲجبحض ثس: اؾز

دطزاظیٱ.٦ٻ زض ازاٲٻ ثٻ آٴ ٲی

هفاین ولیذی .1‌الف.‌پیاهثش

« ضؾٹ٬»ٸ « ٶجی»ټب: سٹاٴ شی٭ ٸاغٺ ضا زض ظثبٴ طثی ٲی« دیبٲجط»ٲٷب: ٸاغٺ


قٷبؾبٴ ثطا: ټط ٦سا اظ ایٵ زٸ ٸاغٺ، ٲبٶی ٲرشٯی ثیبٴ ٸػٹ ٦طز؛ اٮجشٻ ٮز ػؿزٸ « ٶجی»ټب: ضا ثٻ سبٸر ٸیػ٪ی« ٶجٹر بٲٻ»اٶس ٸ ٲش٧ٯٳبٴ ٶیع ثركی اظ ثحض ٦طزٺ

« ٶجی»ٸاغٺ اٶس. ثطضؾی اٶس ٸ زیس٪بٺ ٸ زلای٭ ذٹز ضا ثیبٴ ٦طزٺ اذشهبل زازٺ« ضؾٹ٬»ثٻ « ضاٺ ضٸقٵ»ٸ « ٲ٧بٴ ٲطس»، «ذجط»، زض ٲبٶی «ٶجإ»زټس ٦ٻ ضیكٻ آٴ، یٷی ٶكبٴ ٲی

؛ یٹٲی، 1/74: 1410؛ ػٹټط:، 8/382: 1410؛ طاټیس:، 12/162: 1414ٲٷٹض، )اثٵ٦بض ضشٻ اؾز (.1/255: 1414؛ ظثیس:، 591: 1414

اثٹاٮهلاح (،322: 1411یس ٲطسی، )ؾ اٮصذیطپاظ ٲیبٴ ٲبٶی ش٦طقسٺ، ؾیس ٲطسی زض ٸ ( 25: 1394، ثٻ ٶ٣٭ اظ: ػجطئیٯی ٸ ذبٶی، 152: 1404)حٯجی، س٣طیت اٮٳبض حٯجی زض

، ثٻ ٶ٣٭ اظ: ػجطئیٯی 80: 1427)٦طاػ٧ی، اٮطؾبٮٿ اٮٯٹیٿ ی ٭ اٲیط اٮٳاٲٷیٵ ٦طاػ٧ی زض اضقبز اٮبٮجیٵ زض اٶس ٸ ؾیٹض: ثٻ ٲٷب: اٸ٬ ٸ زٸ اقبضٺ ٦طزٺ (،25: 1394ٸ ذبٶی، ٲٷب: ؾٹ ضا ٲس ٶط ٢طاض زازٺ (25: 1394، ثٻ ٶ٣٭ اظ: ػجطئیٯی ٸ ذبٶی، 295: 1405)ؾیٹض:،

، ثٻ ثس: اظ ح٣ی٣ز «ٶجی»اؾز. اٮجشٻ ټط ی٥ اظ ٲبٶی ٹ٠ زض سحٯی٭ ؾبذشبض ٲٷبیی زض آٸض اؾز ٸ ټٱ زاضا: ٲٷعٮز ٸ ػبی٫بٺ ضی ټٱ دیب« ٶجی»ٶجٹر ٶبط اؾز، چطا٦ٻ

ټب اؾز، ٸ ثٻ زٮی٭ اضسجب ثب ٲٷج ټسایز اظ طی١ ٸحی، ضاټی ضٸقٵ ثطا: ٲیبٴ اٶؿبٴ (.25: 1394)ػجطئیٯی ٸ ذبٶی، ٶؼبر ٸ ؾبزر ثكط اؾز

زض سطید ‌زض سطی انلاحی ایٵ ٸاغٺ ٶیع ا٢ٹا٬ ٲرشٯی ٸػٹز زاضز. قید ٲیدس زی٫دط:، اظ ذساٸٶدس ٲشدب٬ ٶجی اٶؿبٶی اؾز ٦ٻ ثسٸٴ ٸؾبز اٶؿبٴ »ٶٹیؿس: ٲی« ٶجی»

آٸضز، اٱ اظ ایٷ٧ٻ نبحت قطیشی ثبقس، ٲظد٭ دیدبٲجط ٪طاٲدی اؾدلا یدب ایٷ٧دٻ ذجط ٲیقطیز ٲؿش٣ٯی ٶساقشٻ ٸ ٲجٯ قطیز زی٫ط: ثبقس، ٲظد٭ حدطر یحیدی؛ ٸ ادٱ اظ

: 1431)ٲیدس، «ایٷ٧ٻ ٸیٻ سجٯی اٸاٲط ٸ ٶٹاټی الاټی ضا ثٻ ٽدسٺ زاقدشٻ ثبقدس یدب ذیدط 8(.25: 1394، ثٻ ٶ٣٭ اظ: ػجطئیٯی ٸ ذبٶی، 10/34

اؾدشبزٺ « ضید اٮٳٷعٮدٿ »، اظ ٷٹاٴ «اٮٷجبٸپ»اظ « ٶجی»ؾیس ٲطسی، ٲجشٷی ثط اقش٣ب٠ ٮ اٮٷجی ضی اٮٳٷعٮٿ ٷس الله سبٮی اٮٳحشٳ٭ ضؾدبٮشٻ ثدلا ٸاؾدٿ آزٲدی؛ »ٶٹیؿس: ٦ٷس ٸ ٲی ٲی

ټدب: الاټدی لا ثطذٹضزاض اؾز ٸ دیبٶجی ٦ؿی اؾز ٦ٻ زض ٶعز ذساٸٶس اظ ٲ٣ب ٸ ٲٷعٮز ٸاٸ: ٲش٣س اؾدز (. 2/287: 1405)ؾیس ٲطسی، « ٦ٷس ضا ثسٸٴ ٸؾبز اٶؿبٴ زی٫ط، زضیبز ٲی

٦ٷس ٶٻ آٴ نبسی اؾدز ٦دٻ ثدیٵ ٶجدی ٸ اٲدب ثط دیبٲجط ضا ٲٹػٻ ٲی« ٶجی»آٶچٻ الا٠ ٮ ی یدب ثدب ٲكشط٤ اؾز، ثٯ٧ٻ زضیبز ٸحی اظ ػبٶت ذساٸٶس ٲشدب٬، ثدسٸٴ ٸؾدبز ٦ؿد

(.1/39: 1410)ټٳٹ، ٸؾبز طقشٻ ٸحی، ٸ ضؾبٶسٴ آٴ ثٻ ٲطز، ٲجیٵ ح٣ی٣ز ٶجی اؾز


‌ب.‌اهامزاٶؿشٻ ٸ يٳٵ سهی٭ « ؤ»ایٵ ٸاغٺ ضا ٲكش١ اظ ضیكٻ ٮؿبٴ اٮطةٲٷٹض زض اثٵ

٦طزٴ ثٻ ؾٹ: ٦لا زض ثیبٴ ٲبٶی ٸ ٦بضثطزټبیف، ی٧ی اظ ٲبٶی آٴ ضا ٢هس ٸ سٹػٻټٳچٷیٵ، زض ٲٷب: ایٵ ٸاغٺ آٲسٺ اؾز: ټط ٦ؿی (. 12/22: 1414ٲٷٹض، ثٵ)ازاٶس چیع: ٲی

قٹز ٶبٲیسٺ ٲی« اٲب»٦ٻ ثٻ اٸ ا٢شسا قسٺ ٸ زض ٦بضټب ٸ اٲٹض ثط زی٫طاٴ ٲ٣س ثبقس ضات انٽبٶی ٲش٣س اؾز سبٸسی ٶساضز ٦ٻ ٲ٣شسا اٶؿبٴ ثبقس یب (.8/428: 1409)طاټیس:،

ټٱ « ؾطدطؾز»ٸ « ٲهٯ »(. 87: 1412)ضات انٽبٶی، ٭یطاٶؿبٴ، ٸ ثط ح١ ثبقس یب ثب (.12/25: 1414ٲٷٹض، )اثٵا: اؾز ٦ٻ ثطا: ایٵ ٸاغٺ ش٦ط قسٺ اؾز اظ زی٫ط ٲبٶی

‌ج.‌اسواعیلیا: ٲٷكت اظ قیٻ ټؿشٷس ٦ٻ دؽ اظ قكٳیٵ اٲب قییبٴ، ثٻ اٲبٲدز اؾٳبیٯیٻ ط٢ٻ

اظ ؾٳبی٭ زض ظٲدبٴ حیدبر اٲدب ندبز٠ اؾٳبی٭، طظٶس ایكبٴ، ٲش٣سٶس؛ ثب ایٷ٧ٻ اټب: ثؿیبض ٲشبز: زاقشٻ اؾز؛ ثطذدی آٴ زٶیب ضشٻ ثٹز! ٶ٫بٺ ثٻ اؾٳبیٯیٻ ټٳٹاضٺ ػٷجٻ

زاٶٷدس ٦دٻ ثطذدی اظ آٶٽدب ټب: ٲرشٯ نٹی ٸ ضای اطای ٲدی ا: اظ ط٢ٻ ضا آٲیرشٻټدب: ثدٻ قدبذٻ ٲشإطط اظ انٹ٬ طبٶی ایطاٶی دیف اظ اؾلا ٸ ؾدطیبٶی ثٹزٶدس ٸ دیٹؾدشٻ

ایدٵ (.45: 1362)ٮدٹئیؽ، قسٶس ٸ ٪بټی ٶیع ثب ی٧دسی٫ط سهدبز زاقدشٷس ا: س٣ؿیٱ ٲی سبظٺټب: اؾٳبیٯیٻ ثٻ ٢طاٲٻ ثحطیٵ، بٳیدبٴ زض ٲهدط، حكبقدیٵ زیس٪بٺ زض قٳبضـ ط٢ٻ

اـ اظ سحط٦بر اؾٳبیٯیٻ ایٵ ٦ٷس ٸ اضظیبثی اٮهبء اقبضٺ ٲی زض ؾٹضیٻ ٸ ػٳبز اذٹاٴ )ټٳبٴ(. ټب: ذبٸض اؾلا، دیف ضشٻ اؾز آؾشبٶٻ ٲشحس٦طزٴ سٳب ٲٯز اؾز ٦ٻ سب

ٶ٫بٺ زی٫ط: ٦ٻ ثٻ ایٵ ط٢ٻ ٸػٹز زاضز، يدٳٵ ایٷ٧دٻ ایدٵ ٪دطٸٺ ضا ٪طٸټدی دٹیدب زاٶس ٸ ثٻ حٹض دیطٸاٴ آٶٽب زض ؾٹضیٻ، ایطاٴ، ابٶؿشبٴ، سط٦ؿشبٴ، ټٷس ٸ قط٠ آطی٣ب ٲی

٦ٷدس. ایدٵ ٢ٻ دؽ اظ ٢طٴ ؾٹ ټؼط: یدبز ٲدی ٦ٷس، اظ اټٳیز دیسا٦طزٴ ایٵ ط اؾشٷبز ٲیزیس٪بٺ ٲش٣س اؾز ٲبٮٻ آطبض اؾٳبیٯیٻ ح٧بیز اظ لا٢دٻ آٶٽدب ثدٻ ذبٶدساٴ دیٳجدط ٸ سٹػٻ آٶٽب ثٻ دب٦ی ٸ دبضؾبیی زاضز ٸ آٶچٻ زض ثبة ظٶس٢ٻ ٸ اٮحدبز ثدساٶٽب ٲٷؿدٹة قدسٺ

ضا اظ طید١ اؾز بٮجب ػع سٽٳز ٶیؿز. ٶٽبیز ایٵ اؾز ٦ٻ اؾٳبیٯیٻ ٣بیدس ذدٹیف اٶس. ټٳیٵ زیس٪بٺ ٲش٣س زازٺ اش٣بز ثٻ ثبٵ اح٧ب ٸ ٢ٹ٬ ثٻ سإٸی٭ بټط ضٶ٩ ٯؿی ٲی

اٶس، سدإطیط یطٲؿدش٣یٱ ذٹاٶسٺ ٲی« ح٣بی١»اؾز زض آٶچٻ اؾٳبیٯیٻ ثٻ ٷٹاٴ ٣بیس ذٹز،


سبٮیٱ الاٹٴ ٸ ٶٹالاٹٶیبٴ ٸ ټٳچٷیٵ ٶٹش آییٵ ٲؿدی ٸ ٲدبٶی ٲحؿدٹؼ اؾدز ٸ (.90: ٦1373ٹة، )ظضیٵ یس آٶٽب ٶیع ضٶ٩ طبٴ ٸ سهٹ زاضزثی ٣ب

‌د.‌حویذالذیي‌کشهای

ٶب ٸ: احٳس ثٵ جسالله اؾز ٸ ی٧ی اظ ٲكٽٹضسطیٵ زایبٴ اؾٳبیٯی زض هط اٮحب٦ٱ سطیٵ یٯؿٹ ثبٲطالله، ذٯیٻ بٳی، ثٹزٺ اؾز. ٸ: زض ٦طٲبٴ ثٻ زٶیب آٲسٺ ٸ اٸ ضا ثطػؿشٻ

زاٶٷدس ٦دٻ زض س٧دٹیٵ ٸ س٧ٳید٭ آضا: ٣ت اشربض: حؼٿ اٮطا٢یٵ ٲدی اؾٳبیٯی ٸ زاضا: ٮ٦لاٲدی بٳیدبٴ ٶ٣دف ٲداطط: زاقدشٻ اؾدز ٯؿی اؾدٳبیٯیٻ ٸ سكدطی ٲجدبٶی ٧دط:

٦طزٴ ٲؼسز ٶطیٻ اٲبٲز ائٳٻ بٳی ٸ دیٹٶس ػبی٫بٺ ٯدٹ: . ٲطح(41: 1390احٳس:، )ػبٴټب: ثدبضظ س٧دط ٦طٲدبٶی قبذهٻ ٸ سؼؿٱ ٲطاست زٶیٹ: اٲب ثب ٲطاست ذٯ٣ز ٸ ټؿشی اظ

سدط٤ ٦دطز ٸ ثدٻ دطا٠ 1019ٲكٽٹض آٴ اؾز ٦ٻ ٦طٲبٶی، ٲهط ضا زض ؾدب٬ )ټٳدبٴ(. اؾز یب اٶس٦ی دؽ اظ آٴ زض٪صقز. 1020ثبظ٪كز، ٸ زض آٶؼب زض ؾب٬

‌.‌سیذ‌هشتضی

ٺ.٠. زض 355اثٹاٮ٣بؾٱ ٯی ثٵ اٮحؿیٵ، ٲطٸ ثٻ ؾیس ٲطسی ٸ ٯٱ اٮٽس: )ٲشٹٮدس ٶط ٲٷعٮز ٯٳی ٸ اشجبض ٣ٽی زض ٲطسجز ثؿیبض ٸالایی اؾز ٦ٻ ٦ٳشط ٦ؿدی زض ثساز( اظ

آٴ هط ثٻ دبیٻ آٴ ٶبئ٭ آٲسٺ اؾز. اٸ دیكدٹا: ٣ٽدی، ٲدش٧ٯٱ ٸ ٲطػد اٲبٲیدٻ زض هدط ذٹیف، دؽ اظ زض٪صقز اؾشبزـ قید ٲیس ثٹز. ټٳچٷیٵ، ی٧ی اظ ثعض٪بٴ ٣ٽب: اٲبٲیدٻ،

ف ثٹز ٸ زض ازثیبر ٸ ٷٹٴ ٦لا ٸ سؿیط ؾدطآٲس ػبٲ ٯٹ ٲ٣ٹ٬ ٸ ٲٷ٣ٹ٬ زض هط ذٹیا٢طاٴ ثٹزٺ اؾز. آٶچٷبٴ زض ٯٹ اؾلاٲی سجحط زاقز ٦ٻ اٸ ضا ٲطٸع ٲصټت زض ضؤؼ ٢دطٴ

(.30: 1372)٣ی٣ی ثركبیكی، اٶس چٽبض یب ٲؼسز ٲصټت زض ٢طٴ ٲص٦ٹض ٶبٲیسٺ

تشیي آسای سیذ هشتضی دستاس پیاهثش اهام . هن2سدطیٵ زیس٪بٺ ؾیس زضثبضٺ ػبی٫دبٺ دیدبٲجط ٸ اٲدب، ٦ٷ٧دبـ زض اؾبؾدی ثٻ ٲٷٹض قٷبذز

آیب يطٸضسی ثطا: اضؾب٬ دیبٲجطاٴ ٸػدٹز زاضز یدب »ٲؿبئ٭ ایٵ ثحض يطٸض: اؾز. ایٷ٧ٻ ی٧دی اظ « قدٹز؟ ا: اطجبر ٲدی ذیط؟ ٸ ا٪ط يطٸضسی ٸػٹز زاضز، ایٵ يطٸضر ثب چٻ ازٮٻ

یٵ يطٸضر ضا ثدٻ ٸؾدیٯٻ ٢بدسٺ ٲؿبئ٭ اؾبؾی اؾز ٦ٻ ٸ: ثساٴ دطزاذشٻ اؾز. ؾیس ا


ثیبٴ ٦طزٺ ٸ زض آطبض ذٹز شی٭ ثحض ٶجٹر، اظ ػبی٫بٺ ثطسط اٶجیب: الاټی ٶؿجز ثٻ « ٮ» ٶیع ؾرٵ ضاٶسٺ اؾز. طقش٫بٴ، ٸ ذبسٳیز ضؾٹ٬ ٪طاٲی اؾلا

ثدٻ ٲظبثدٻ ٶ٣دٻ « اٲبٲدز »دیطٸ ثحض ذبسٳیز، ٶٹثز ثٻ ٪شٳبٴ اؾبؾی قیٻ، یٷدی ضؾدس ٦دٻ ؾدیس ٲطسدی ثدب اظ ؾبیط ط٠ اؾلاٲی، ٲی ثیز سٳبیع دیطٸاٴ ٲ٧شت اټ٭

٦ٷس ٸ ثب سجییٵ ضاثٻ ٸطی١ ثیٵ ٶجٹر ٸ اٲبٲدز، اظ يدطٸضر زلای٭ ٣ٯی آٴ ضا اطجبر ٲی اٮكدبی آٸضز. آضا: ؾیس زضثبضٺ ثحض اٲبٲز زض هٳز ػبٶكیٵ دیبٲجط ؾرٵ ثٻ ٲیبٴ ٲی

ټدب: ټب: ٢ٹ:، اؾبؼ ٸ دبیٻ ٬زټس ٦ٻ چ٫ٹٶٻ ؾیس ثب اؾشسلا ذٹثی ٶكبٴ ٲی ثٻ اٮصذیطپٸ ٦ٷدس. قدطح ثیكدشط آضا: ؾدیس ٲطسدی زض ثٷیبٴ سطؾدیٱ ٲدی س٧ط ٲ٣بث٭ قیی ضا ؾؿز

٪شٻ چٷیٵ اؾز: ٲحٹضټب: دیف

‌الف.‌لاعذ‌لطف‌‌ضشست‌اسسال‌سسلټدب: ٲجبحض ٶجٹر بٲٻ، ٲبٶٷس يطٸضر زیدٵ ٸ قدطیز، ح٧ٳدز ثظدز، ٸیػ٪دی

ٸ ٦بض٦طز ٲؼعٺ، سجییٵ ٸحی، ضاثٻ دیدبٲجط ٸ ٣د٭، ټب: قٷبذز دیبٲجط، ٶ٣ف دیبٲجط، ضاٺٶؿجز ټط دیبٲجط ثب دیبٲجط ٸ زیدٵ ٢جد٭ اظ ذدٹزـ ٸ ... ٪دب اٸ٬ زض ٲجبحدض ٲطشدی ٸ

ضٸز. قٷبذشی ٶجٹر ثٻ قٳبض ٲیټب، دطؾف اظ چطایی يطٸضر اضؾدب٬ اٶجیدب اؾدز. ٲش٧ٯٳدبٴ ی٧ی اظ ٶرؿشیٵ دطؾف

ٲٹټجز ٸ ٮی اؾز ٦ٻ ذدسا ثدٻ ثٷدس٪بٶف اٲبٲیٻ ٲش٣سٶس ٶجٹر ٸ اٲبٲز، زض ح٣ی٣ز،قدسٶی ٶیؿدز، ٸ اظ ایٵ طی١، ٲطز ضا اظ چیع: ٦ٻ ثطایكبٴ زض٤ (59: 1413)ٲیدس، زاضز

٦ٷٷس سدب آٶٽدب ٲؿدیط ٦ٷس. دیبٲجطاٴ ٸ اٲبٲبٴ، زؾشٹضټب: الاټی ضا ثٻ ٲطز اثلا ٲی آ٪بٺ ٲی دی زاضز. ؾبزر ضا ثیبثٷس؛ زض ح٣ی٣ز، ضؾبٮز الاټی، ٲهٯحز ٲطز ضا زض

)ؾدیس اذشهبل زازٺ « ٮ»ثبثی ضا ثٻ ثحض اٮصذیطپ ی ٯٱ اٮ٧لا ؾیس ٲطسی زض سهی٭ ثٻ آٴ دطزاذشٻ اؾز. ٸ: زض هٯی اظ ایٵ ثبة ثٻ ٸػٹة ٸ ثٻ (188: 1411ٲطسی،

ؾیس زض ټٳیٵ ٲجحض زض دبؾد ثدٻ ایدٵ (.190)ټٳبٴ: ٦ٷس ٮ اظ ػبٶت ذسا اؾشسلا٬ ٲی« ٴ دیبٲجطاٴ ٸاػت اؾز یب ٲحدب٬ یدب ٲٳ٧دٵ )يدطٸض: ٶیؿدز(؟ آیب طؾشبز»دطؾف ٦ٻ

ٲش٣س اؾز ثظز دیبٲجطاٴ ٸاػت اؾز. ٸ: ثطا: سإییس ٶطیٻ ذٹیف ثط يطٸضر ثظز )ټٳبٴ(. ٦ٷس ٦ٻ ایٵ اؾشسلا٬ ثط ٢بسٺ ٮ اؾشٹاض اؾز دیبٲجطاٴ اؾشسلا٬ ٲی


ب. تشتشی اثیا تش فششتگاىبضٺ اٶجیب: الاټی، دطؾف اظ ٲ٣بیؿدٻ ثدیٵ ٲ٣دب ی٧ی زی٫ط اظ اثبز ٲجبحض ٲطشی زضث

اٶجیب ٸ طقش٫بٴ اؾز ٸ ایٷ٧ٻ ٦سا ی٥ ثط زی٫ط: ثطسط: زاضٶس. دبؾد ثٻ ایٵ دطؾدف زض ٲیبٴ ٲش٧ٯٳبٴ ٲٷؼط ثٻ زٸ زیس٪بٺ ٲشبٸر قدسٺ اؾدز؛ ثطسدط: اٶجیدب ثدط طقدش٫بٴ، ٦دٻ

ٴ ثدط دیدبٲجطاٴ ٦دٻ اٶس ٸ ثطسط: طقش٫ب ٲش٧ٯٳبٴ اٲبٲیٻ ٸ ټٳچٷیٵ اټ٭ حسیض ثٻ آٴ ٢بئ٭ (.2: 1394)ذبزٲی ٸ جبجبیی یعز:، ٲشعٮٻ ٸ ٲسٸز: اظ اقبطٺ ثٻ آٴ ٲش٣سٶس

٦ٻ زض ظٲطٺ دیك٫بٲبٴ ٲ٧بست ٦لاٲی اٲبٲیٻ ثٹزٶس، زض ثحض سبي٭ اٶجیدب: 9ٶٹثرشیبٴ،الاټی ٸ طقش٫بٴ ثب س٧یٻ ثط ثطاټیٵ ٣ٯی ثٻ ثطسط: اٶجیب ثط طقدش٫بٴ ضؤ: زازٶدس. ایٷدبٴ

ثٹزٶس دیبٲجطاٴ ثٻ زٮی٭ ٲ٣ب ٸالا: ضؾبٮز ٸ ٲهبئجی ٦ٻ زض ثٻ اٶؼب ضؾدبٶسٴ ایدٵ ٲش٣س ٸیٻ ؾٷ٫یٵ ٲشحٳ٭ قسٶس، اظ ٲلائ٧ٻ ثطسطٶدس. زض ح٣ی٣دز، ایدٵ زیدس٪بٺ سحدز سدإطیط

زاٶس. ثٷب ثدط ایدٵ ٣یدسٺ، ٦دٻ ثبٸض: اؾز ٦ٻ ضؾیسٴ ثٻ ػبی٫بٺ دیبٲجط: ضا اؾشح٣ب٢ی ٲیؿش٫ی ٸ ٮیب٢ز آٶٽب اؾدز، زی٫دط ػدبیی ثدطا: اؾدشسلا٬ ٶجٹر اٶجیب: الاټی ثٻ زٮی٭ قبی

ٲبٶس. ٣ٯی زضثبضٺ ػبی٫بٺ اٶجیب: الاټی ثب٢ی ٶٳی٪دطا ٢دطاض زاضز، ثدٻ قید ٲیس، اؾشبز ؾیس ٲطسی، ٶیع، ٪طچٻ زض ظٲطٺ ٲش٧ٯٳبٴ ٣د٭ : 1372)ٲ٧دسضٲٹر، اٶس حس: ٦ٻ ثطذی ٸ: ضا ثٻ ق٧ٯی ػس: ٲشإطط اظ ٲشعٮٻ ٲطی ٦طزٺ

زض ایٵ ذهٹل، یٷی سبي٭ ثیٵ اٶجیب: الاټی ٸ ٲلائ٧ٻ، اسب٠ ٶط ٸ اػٳدب ، اٲب (521اٶسیكٳٷساٴ اٲبٲیٻ ضا ثط ثطسط: اٶجیب ٲطح ٦طزٺ اؾز. ایٵ زیس٪بٺ ذلا ٶدط ثطذدی اظ

.(50: 1413)ٶ٥.: ٲیس، اٶس ٪طایی اؾز ٦ٻ ٲلائ٧ٻ ضا ثطسط زاٶؿشٻ ٲشعٮیبٴ ٣٭ٲش٣س ثٻ ثطسط: دیبٲجطاٴ ثدط ٲلائ٧دٻ ثدٹزٺ ٸ ؾیس ٲطسی، ټٳچٹٴ اؾشبزـ قید ٲیس،

، ثدب اؾدشٷبز الأٲبٮیثطا: ایٵ زیس٪بٺ ذٹز زلایٯی ضا ثطقٳطزٺ اؾز. ٸ: زض ػٯس زٸ ٦شبة ٦طزٴ ثطا: آز ضا ٶكبٶٻ ٢سض ؾٹضٺ ث٣طٺ، زؾشٹض ذساٸٶس ثٻ ٲلائ٧ٻ ٲجٷی ثط ؾؼسٺ 34ثٻ آیٻ

. اظ سؿیط ؾدیس ٲطسدی (2/333: 1998 )ؾیس ٲطسی،زاٶس ٸ ٲٷعٮز ٸالا: اٶؿبٴ ثط ٲلائ٧ٻ ٲی قٹز ٦ٻ ٸ: ٲش٣س اؾز ټٳٻ اٶجیب: الاټی ٶؿجز ثٻ طقش٫بٴ ثطسطٶس. چٷیٵ اؾشٷجب ٲی

اٮجشٻ ؾیس ٲطسی يٳٵ ایٷ٧ٻ قجٽبر ٲشعٮٻ ضا زض سی٭ ٲلائ٧ٻ ثط اٶجیب دبؾدد زازٺ ٻ ضا ٸادی اؾز ثطذی ازٮٻ اٲبٲیٻ )٪ٹیب ٶٹثرشیبٴ( ثدطا: اطجدبر ثطسدط: اٶجیدب ثدط ٲلائ٧د

٦ٷس. ٸ: اؾشسلا٬ ثٻ ٲؿئٯٻ ٦ظطر ٲك٣ز اٶجیب زض بدز ضا ثدب ټدس زاٶس ٸ ٶ٣س ٲی ٶٳیزاٶس، چطا٦دٻ، اظ ٶدط اٸ، ٲلائ٧دٻ ٶیدع ثركیسٴ ثٻ آٶبٴ زض ذٹض اشٳبز ٸ ٦بی ٶٳی ثطسط:


اٶس ٸ ثٻ ٲبٶٷس اٶجیب ٲإٲٹض ثٻ س٧ٯی زازٴ س٧دبٮی ٶبچبض ثبیس ٲكد٣شی ثدطا: آٶٽدب زض اٶؼدبقٹز، زض یط ایٵ نٹضر، اؾشح٣ب٠ طٹاة ثدط ابشكدبٴ ٲٷدب ٶرٹاټدس زاقدز. حبن٭

سٹاٴ زضیبدز ٦دٻ ٲكد٣ز قٹز ٦ٻ: چ٫ٹٶٻ ثب ٣٭ ٲی يٳٵ ایٷ٧ٻ ایٵ دطؾف ٲطح ٲی (.67: 1394ظازٺ، ظازٺ ٸ ٢یٹ )٪طٶٻ ټب: الاټی ثیف اظ ٲلائ٧ٻ اؾز؟ آٸضزٴ طٲبٴ ػب اٶجیب زض ثٻ

ټدب: ایٵ ٲؿئٯٻ ٲطح قسٺ اؾز، طاسط اظ سجیدیٵ ؾیس ٲطسی ٦ظطر طٹاة ضا ٦ٻ زضزاٶس. ظیطا ثیف ٸ ٦ٳی دبزاـ سبث اٳب٬ اؾز ٸ ٣ ذسا اؾز ٦ٻ اظ اٳب٬ ٸ ٣ٯی ٲی

(.1/109: 1405)ٶ٥.: ؾیس ٲطسی، ټب ٸ ثٻ سج آٴ ٲیعاٴ دبزاـ آ٪بٺ اؾز ضشبض اٶؿبٴثرف ذدٹز زضثدبضٺ زی٧ی زی٫ط اظ ٲؿبئ٭ ٲٽٳی ٦ٻ ؾیس ٲطسی زض سطؾیٱ ؾبذشبض ٲط

ضا اظ ثس ٮدٹ:، « هٳز»اٶجیب آٴ ضا اظ ٶط زٸض ٶساقشٻ، هٳز ایكبٴ اؾز. ؾیس ٲطسی، اٮهٳٿ ی ٲٹيٹ اٮٯٿ اٮٳٷد ی٣دب٬ هدٳز ‌ؤن٭»زاٶس: ثٻ ٲٷب: ٲٷ اظ ظقشی ٸ ثس: ٲی

ٮجشٻ ٸ: ٣د ثدٻ سطید ا(. 3/347: 1998)ؾیس ٲطسی، «لاٶب ٲٵ اٮؿٹء بشا ٲٷز ٲٵ حٯٹٮٻ ثٻٶیدع « هدٳز »ثؿٷسٺ ٶ٧طزٺ ٸ زض ؾبیط آطبضـ ثٻ سطید اندلاحی « هٳز»ٮٹ: ٸاغٺ

اـ ایدٵ سطید زض ٲٷب: ٮٹ:« هٳز»سٹاٴ ٪ز ثٽشطیٵ سطی ٸ: اظ اقبضٺ زاضز. ٲیهٳز، زض ح٣ی٣ز، ٹز ٸ سٹی١ الاټی اؾز ٦ٻ ٲهٹ ثسٸٴ ایٷ٧ٻ ػجط: ثدط »اؾز:

(.189: 1402)ټٳٹ، « ٦ٷس ب اذشیبض ذٹیف اظ ٪ٷبٺ ٸ دٯیس: دطټیع ٲیذٹز ثجیٷس ث

‌ج.‌خاتویتدؽ اظ اس٣بٴ چبضچٹة ٲطشی ٲجبحض ٲ٣دسٲبسی ٶجدٹر، ؾدیس ثدٻ ثحدض ذبسٳیدز

ثدب ٸػدٹز »دطزاذشٻ اؾز. ٶط ؾیس ٲطسی زضثبضٺ ذشٱ ٶجٹر ثٻ ایٵ نٹضر اؾدز ٦دٻ ٷس ٸٮی زض یٵ ظٲبٴ دیب ٸاحدس: ضا آٶ٧ٻ دیبٲجطاٴ الاټی زض اح٧ب طی اذشلابسی زاقش

اٶدس. ایدٵ ٲ٧شدت ٦دٻ سدسضیؼب جد١ ٦طزٺ ٦ٻ ٲطثٹ ثٻ ٲ٧شت ٸاحس ثٹزٺ اؾز حٳ٭ ٲیقس، سب ثساٶؼب ضؾدیس ٦دٻ ثدٻ ندٹضر ٦بٲد٭ ٸ ػدبٲ اؾشساز ػبٲٻ ثكط:، ٢سیٳی ٲی

: 1394)ذبزٲی ٸ جبجبیی یدعز:: « طيٻ قس ٸ ٸ٢شی ٦ٻ ثسیٵ ٶ٣ٻ ضؾیس ٶجٹر دبیبٴ یبز. آٴ ٦ؿی ٦ٻ سٹؾ ٸ: نٹضر ٦بٲ٭ ٲ٧شدت ٶجدٹر طيدٻ قدس حدطر ٲحٳدس (92ٸ سٳدز »طٲبیدس: اؾز ٸ آذطیٵ ٦شبة آؾٳبٶی ٢طآٴ اؾز، چٷبٶچٻ ذساٸٶدس ٲدی « ل»

(.115)ؤٶب: « ٦ٯٳز ضث٥ نس٢ب ٸ سلا لا ٲجس٬ ٮ٧ٯٳبسٻ


‌د.‌اهاهتب، اظ ٸػٹٺ ٲرشٯد اٲبٲدز ضا ٶیدع ټٳچدٹٴ ٲش٧ٯٳبٴ اٲبٲی زضثبضٺ يطٸضر ٸػٹز اٲ

زاٶٷس، ثٻ ایٵ ٲٷب ٦دٻ زازٴ س٧بٮی اٲز اؾلاٲی ٲی ، ٮ زض زیٵ ٸ ٮ زض اٶؼب«ٶجٹر»ٶیبظ اؾز. زض ح٣ی٣ز، ثطا: ایٷ٧ٻ ثٻ قٷبذشی « اٲب»ثطا: قٷبذز قطای ٸ آ٪بټی اظ آٴ ثٻ

ؾدز، زؾدز یدبثیٱ ثدٻ ثدٹزٴ ا نحی اظ قطیز الاټی ٸ ٶجٹر دیبٲجطـ ٦ٻ لاظٲٻ ٲ٧ٯاٲبٲی احشیبع زاضیٱ ٦ٻ ٲب ضا زض ٽٱ اح٧ب قط یبض: زټس ٸ ٶ٧بر بٲى ٸ زقدٹاض آٴ ضا

ټدب: اندٯی ثدبٸض: ی٧دی اظ ؾدشٹٴ زض ح٣ی٣ز، اٲبٲز (.50: 1391)ذٯیٯی آقشیبٶی، سجییٵ ٦ٷس اش٣بزار قیٻ اؾز ٸ ٽٱ زضؾز آٴ زض ٪طٸ ٽٱ ػبی٫بٺ ٸ ٦بض٦طز ٶجٹر اؾز.

ضٸز، زض آطبض ذٹز ثٻ زٶجب٬ اطجدبر ٪طا ثٻ قٳبض ٲی ٦ٻ ػعء ٲش٧ٯٳبٴ ٣٭ ؾیس ٲطسی،زیس٪بٺ قیٻ زضثبضٺ اٲبٲز ثب ازٮٻ ٣ٯدی اؾدز. ٲیدطاص ؾدیس ٲطسدی، ٲ٧شدت ٦لاٲدی

آیس ٦ٻ ٶبٲی ٲه٭ ٸ ٲٷؿؼٱ اظ اش٣دبزار اٲبٲیدٻ قٳبض ٲی ٲٷس: زض ٦لا اٲبٲیٻ ثٻ ٶبسطیٵ ٲ٧شت دسیسآٲسٺ زض ٪طایبٶٻ ٶٳدٹزاض ٣٭ضا طيٻ ٦طزٺ اؾز. ایٵ ٲ٧شت، ټٳچٷیٵ،

ؾیس ٲطسی زض ٲجبحض اٲبٲز، ثؿیبض ٳید١ ٸ (.26: 1397)بیی ٶط:، ٦لا اٲبٲیٻ اؾزټب ٸ قجٽبر ٲطسج ثب آٴ سٹػٻ ٦طزٺ اؾز، ټب، دطؾف ٪ؿشطزٺ ٸاضز قسٺ ٸ ثٻ سٳب حٹظٺ

بض ٲجبحدض اٲبٲدز ٢ٯٳدساز ضا زائطپاٮٳ اٮكبی ی الاٲبٲٿسٹاٴ ٦شبة ا: ٦ٻ ٲی ثٻ ٪ٹٶٻ .(20: 1393)بٮٳی، ٦طز

ٲددطح ٦ددطزٺ، يددطٸضر ی٧ددی اظ ٲجددبحظی ٦ددٻ ٸ: زض ثحددض قددٷبذز ائٳددٻ ثٹزٴ اٲب اؾز. ؾیس ٲطسی زض ثحض اطجبر هٳز اٲب اظ طی١ ا٢بٲٻ حسٸز ٸ ٲهٹ

شبض سٷیص اح٧ب، ٲش٣س اؾز ا٪ط اٲب ٲهٹ ٶجبقس ٸ اظ ؾٹ: زی٫ط ا٢شسا: ثٻ اٲب زض ضا: ا: ایٵ اؾز ٦ٻ ثطا: اٲب، حبقدیٻ ٸ ٪شبضـ ثط ٲطز ٸاػت ثبقس، لاظٲٻ چٷیٵ ضاثٻ

ٲؼبظ زض ٸ٢ٹ ذب: زض زیٵ ٢بئ٭ قٹیٱ! لاظٲٻ ایٵ ؾرٵ ٶیع دیطٸ: ٸ ابدز اظ اٲدب زازٴ اٳب٬ ٸ اب٬ ٢جی یب ٲٷبی زیٵ اؾز، حدب٬ آٶ٧دٻ اٲدط ثدٻ د٭ ٢جدی اظ زض اٶؼب

ثطا: ایٷ٧ٻ چٷیٵ ٲحصٸض: دیف ٶیبیس، لاظ اؾدز اٲدب ٲهدٹ ح٧یٱ ثب٭ اؾز. دؽ (.1/61: 1410قطی ٲطسی، )ثبقس

قٷبؾبٶٻ ؾیس زضثبضٺ اٲب ٸ ذٯیٻ دیبٲجط، سییٵ ٲهسا٠ اٲب ٶیدع ػبی٫دبٺ زض ٶب ٲطزا: زاضز؛ حب٬ ٦ٻ ضاثٻ ٸطی١ ثیٵ ٶجدٹر ٸ اٲبٲدز سجیدیٵ قدسٺ ٸ ذٯیدٻ دیدبٲجط ثبیدس ٸیػٺ

ضٸقدٷی ، اٲب یب اٲبٲبٴ ٲهٹ چٻ ٦ؿبٶی ټؿشٷس؟ دطؾكی ٦ٻ ؾیس ٲطسی ثٻٲهٹ ثبقس


ثدب اقدبضٺ ثدٻ اذدشلا اٲدز زض اٮصذیطپ ی ٯدٱ اٮ٧دلا، آٴ ضا دبؾد زازٺ اؾز. ٸ: زض سٹاٶٷدس ٶٹیؿس ٦ؿبٶی ٦ٻ ٲش٣سٶس ػبٶكیٵ دیبٲجط ثبیس ٲهٹ ثبقس، ٶٳی ػبٶكیٷی دیبٲجط، ٲی

(.438ٸ 437: 1411)ټٳٹ، ی ایكبٴ ٲطی ٦ٷٷسقرهی ضا ثٻ ػع ٯی ثطا: ػبٶكیٷ

تشیي آسای حویذالذیي وشهای دستاس ثت اهاهت . هن3ٲ٣ب ٸ ٲٷعٮز اٶجیدب زض اٶسیكدٻ اؾدٳبیٯیٻ ټٳبٶٷدس ٲٷعٮدز ٣دٹ٬ زض دبٮٱ ثدبلا اؾدز. اؾٳبیٯیبٴ ٲش٣سٶس ټس اظ آطیٷف اٶؿبٴ، ضؾیسٴ ثٻ زضػبر ٦ٳب٬ ٸ ؾبزر اؾدز ٸ

ٽبیی سٹاٴ ضؾیسٴ ثٻ آٴ ضا ٶساضز. ثٷبثطایٵ، لاظ اؾز ذساٸٶس دیدبٲجطاٶی اضؾدب٬ سٷ ٣٭ ثٻثطا: زض٤ ثٽشط اٶسیكٻ اؾدٳبیٯیبٴ (.128: 1389)طٲبٶیبٴ، ٦ٷس سب اٶؿبٴ ضا ثٻ ٦ٳب٬ ثطؾبٶٷس

اظ ػبی٫بٺ ٶجٹر ثبیس ثٻ اش٣بز آٶبٴ زضثبضٺ ټز زٸض ٲ٣سؼ ثكط: ٶیع ٶ٫دبټی ثی٧ٷدیٱ. ټطچٷس اػٳبٮی ایٵ زیدس٪بٺ لاظٲدٻ يدطٸض: ثحدض ٶجدٹر زض اٶسیكدٻ زض ٸا٢، زاٶؿشٵ اؾٳبیٯی اؾز.

اؾدٳبیٯیبٴ ٢دسیٱ )ټٳبٴ(. ضؾس ثٻ اش٣بز اؾٳبیٯیٻ، اٶؿبٴ زض ټز زٸض ثٻ س٧بٲ٭ ٲیضؾدس. ، ټط ی٥ ثب ٹ٬ ظٲبٶی ٲیٵ، ثٻ دبیبٴ ٲدی «ټز زٸضٺ»ٲش٣س ثٹزٶس سبضید ثكط زض

قدٹز ٸ زاضا: ٲطزٲدی ثدب حی ٸ قطیز اؾز آبظ ٲدی ټط زٸضٺ ثب دیبٲجط: ٦ٻ آٸضٶسٺ ٸټدب: ٲرشٯد اؾدز ٸ چدٹٴ آز زض زٸضٺ ٲدب ټب: ٲیكز ٸ زیٵ ټب، ضاٺ ټب، ضٸـ ؾٷز٪ٹیٷس. ټط زٸضٺ ټعاض ؾب٬ اؾز ٸ ټط ټز ټعاض ؾدب٬ ٢یبٲدز آز ٲی ظیؿشٻ ٲب ضا ثٷی ٲی

ز زض ټدط زٸضٺ زټدس. ٲدط ټب ضخ ٲدی قٹز ٸ ثس اظ ټز زٸض ٢یبٲز، ٢یب ٢یبٲز ثطدب ٲیټب ثٻ ی٧دسی٫ط اؾدز ٸ اٶس: ٶرؿز ح٧ٱ قطیز ٸ زٶیب، ٦ٻ ٶؿجز اٶؿبٴ ٲی زٸ ح٧ٱ

اٶس ٸ ح٧ٱ زی٫ط ٢یبٲز ٸ آذطر اؾز ٦ٻ زض ٸا٢ ٶؿجز اٶؿبٴ ثدب حب٦ٳبٴ آٶٽب دیبٲجطاٴ (.210: 1353)ٶٹثرشی، اٶس ذسا اؾز ٸ حب٦ٳبٴ آٴ ٢بئٳبٴ ٢یبٲز

دصیطٶس. دیٳجط ٲبث١ ثدب ٽدٱ ٲدطز إطیط ٲیزض زٸضٺ ٶرؿز، ٲطز اظ حؽ ٸ ذیب٬ سقدٹز. زض ضؾس ٸ زٸضٺ ٦ٳب٬ آدبظ ٲدی ٦ٷس. ؾذؽ ایٵ زٸضٺ ثٻ دبیبٴ ٲی قطیشی ٸي ٲی

٦ٷدس ٸ یبثس. ح٣بی١ ضا ثبظ٪ٹ ٲی آیس ٸ ثط ټٳٻ ازٸاض ٢جٯی ؾیطٺ ٲی ایٷؼب اؾز ٦ٻ اٲب ٲی (.211)ټٳبٴ: یبثٷس ٲبض حؿی، ٸټٳی ٸ ذیبٮی، ضٸحی الاټی ٲی

ثٹزٴ سبضید ٲ٣دسؼ، زض قدف زٸضٺ اٸ٬ سدبضید ثكدط، قدف ا: ثط اؾبؼ ٶطیٻ زٸضٺاٶس. ٶب٣بٴ ټٳبٴ دیٳجطاٴ اٸٮٹاٮع ثٹزٶس: حطر آز، ٶٹح، اثدطاټیٱ، ٶب١ ٽٹض ٦طزٺ


ظٲبٴ ثب ٶدب١ ټدط زٸضٺ یدب ٢جد٭ اظ آٴ، اٲدب ٲ٣دیٱ ٸ حطر ٲحٳس. ټٱ ٲٹؾی، یؿی،قٹز. اٲبٲدبٴ ٲ٣دیٱ ایدٵ قدف ١ ټط زٸضٺ ٲحؿٹة ٲیٸػٹز زاضز ٦ٻ زض ٸا٢ ٲطثی ٶب

اٶس اظ: ټٷیط، ټٹز، سبضح، از، ذعیٳط ٸ اثٹبٮت. ټط ٶب١ )دیٳجط:( ٸنی ٸ زٸضٺ جبضرقٹز ٦ٻ زض حب٬ حیبر ٶب١ اظ ٯدٱ ٶیع ٶبٲیسٺ ٲی« نبٲز»ٸ « اؾبؼ»ػبٶكیٷی زاضز ٦ٻ

ٹز. ٸنی حطر ٶدٹح ، قیض ث ٲٷس ثٹزٺ اؾز. ثٷبثطایٵ، ٸنی حطر آز اٸ ثٽطٺ ؾب، ٸنی ٶب١ ؾٹ یٷی حطر اثطاټیٱ حدطر اؾدٳبی٭ ، ٸندی ،

، ټبضٸٴ یب یٹق، ٸندی ٶدب١ ددٷؼٱ حدطر ٶب١ چٽبض یٷی حطر ٲٹؾی اٲدب قٳٹٴ اٮهب )دطٸؼ( ٸ ٸنی ٶب١ قكٱ یٷی حطر ٲحٳدس یؿی (.172: 1386دٹض، )ثٽٳٵ ثٹز ٯی

‌الف.‌ضشست‌ثت٦ٻ ضز: ثط آضا: ٲحٳس ثٵ ظ٦طیب: ضاظ: اؾدز، الا٢ٹا٬ اٮصټجیٿ،حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی زض

سطیٵ اټسا آدطیٷف اٶؿدبٴ، ضؾدیسٴ ثدٻ ی٧ی اظ ٲٽٱ»زضثبضٺ يطٸضر ٶجٹر ٲش٣س اؾز زازٴ ٲؿدیط ؾبزر اؾز. لاظٲٻ ح٧ٳز الاټی آٲٹظـ ؾٹز ٸ ظیبٴ ٲطز ثٻ آٶٽدب ٸ ٶكدبٴ

س اطاز: ضا ثٻ ٷٹاٴ دیبٲجط اظ ثیٵ ٲطز ثط٪عیدس سدب ضاٺ ؾبزر اؾز. ثٻ ټٳیٵ زٮی٭ ذساٸٶ: 1355)٦طٲدبٶی، « ؾبزر ضا ثٻ آٶٽب ٶكبٴ زازٺ ٸ آٶٽب ضا اظ ٲؿیط قد٣بٸر ٸ ظقدشی زٸض ٦ٷدس

٦طٲددبٶی زضثددبضٺ سددإطیط ٶجددٹر اٶجیددب: الاټددی زض قدد٧ٹب٦طزٴ اؾددشسازټب: ثكددط: ٸ (.15 ٪ٹیس: چٷیٵ ٲی ټبیكبٴ زض ضاؾشب: ټسایز ٲطز ثٻ ؾٹ: ؾبزر آٲٹظـ

٪یطز. اٶؿبٴ زض آبظ آطیٷف ذٹز آطیٷف ثكط اظ ح٧ٳشی ق٫ط ؾطچكٳٻ ٲیزاضا: ٣٭ ثبٮ٣ٹٺ اؾز. ثٻ ٯیز ضؾیسٴ ټط قدیء ثدبٮ٣ٹٺ، ٲ٣شدب: ح٧ٳدز اؾز. ٣٭ ثبٮ٣ٹٺ ثطا: ذطٸع ثٻ ٲطحٯدٻ ٯیدز ثدٻ سٯدیٱ ٸ سٽدصیت ٶیبظٲٷدس

ٲ٣ب ٶجٹر ٲٳشبظ ؾدبذز ٸ اؾز. ذسا ثطا: سٽصیت ٶٹؼ اٶؿبٶی اطاز: ضا ثٻټدب: ثدبٮ٣ٹٺ ضا ثدٻ ٲٷس ٶٳدٹز سدب ٣د٭ اٸ ضا اظ ٣٭ ثبٮ٭ ٸ ٲطسجٻ ٶب٣یز ثٽطٺ

(.18)ټٳبٴ: ٯیز ثطؾبٶس زض س٧ط اؾٳبیٯی، قطیز اؾلا ثط زٸ ان٭ اؾشٹاض اؾز: ٢طآٴ ٸ اؾبؼ. اؾبؼ اظ

حس: اؾدز قٹز. ان٭ ٸػٹز اؾبؼ اظ ٶب١ اؾز. ٶب١ قیء ٸا چٷس ثرف سك٧ی٭ ٲیقدٹز. ثدٻ جدبضر زی٫دط، ٶدب١ ٦ٻ بٮٱ ٸي زض ٶٽبیز ثٻ آٴ ٲٷشٽی، ٸ اظ ػٷؽ آٴ ٲی


ٶدب١ ٸ اؾدبؼ » (.59: 1376)زشط:، قیء ٸاحس: اؾز ٦ٻ ٸضا: آٴ چیع: ٸػٹز ٶساضزضٸ ٦ٻ اٶس؛ زض حبٮی ٦ٻ اظ قیء ٸاحس: ثٻ ٸػٹز آٲسٶس. اظ ایٵ زض بټط زٸ قیء ٲشبٸر

بؼ ٸػٹز ٶساضز، ٸػٹز اؾبؼ ٸ ٢یب اٸ ثٻ ٶدب١ اؾدز. ٶدب١ ا: ثیٵ ٶب١ ٸ اؾ ٸاؾٻقٹز. چدٹٴ اظ ٲطاسدت دبٮی زض بٮٱ قط ٸ ٸي انٯی اؾز ٦ٻ حسٸز ثٻ آٴ ذشٱ ٲی

ٲٷس اؾز، شار ٸ ٯف سب اؾز. ثٻ ٸؾیٯٻ اٸ اقیب ٸ اٲٹض ثدبٮ٣ٹٺ ثدٻ ٯیدز ٦ٳب٬ ثٽطٺٶیؿدز، ثدٻ اٸ ادب ضؾٷس. ٶب٣یز ٶب١ اظ ٸػٹز: ٲٯ٧دٹسی، ٦دٻ اظ ػدٷؽ ٶب٣دٻ ٲیؤٮٱ سط ٦ی يطة »آٶچٻ ٪شٻ قس سإٸی٭ ٦لا ذسا اؾز ٦ٻ طٲٹز: (.60)ټٳبٴ: « قٹز ٲی

(.24)اثطاټیٱ: « ٸطٽب ی اٮؿٳبء اٮٯٻ ٲظٯب ٦ٯٳٿ یجٿ ٦كؼطپ یجٿ ؤنٯٽب طبثزدبٮٱ زیدٵ، ټٳدبٴ اند٭ حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی ٲش٣س اؾز ٶدب١ اظ ٶدط سط٦یدت زض

قٹز. ظیطا اٸ زض شار ٸ ٭، سب اؾز. قٹز ٸ ټٳٻ اٲٹض زیٷی ثٻ اٸ ذشٱ ٲی ٲحؿٹة ٲیسٹاٴ ٶشیؼٻ ٪طز ٦ٻ اؾٳبیٯیبٴ، ټٳبٶٷدس ٲش٧ٯٳدبٴ اٲبٲیدٻ، دیدبٲجطاٴ ضا اظ ایٵ ٲؿئٯٻ ٲی

ٻ ندبر زاٶٷس. ثٻ ټٳیٵ ٯز ټٳ اٶس، اٲب ٶب١ ضا ټٳشب ٸ ٣٭ ٦ٯی ٲی ثطسط اظ ائٳٻ زاٶؿشٻزاٶٷس. اٮجشٻ چٹٴ اٲب اظ ٶط آٶٽب ػبٶكیٵ ٸ ٶبئت دیدبٲجط اؾدز، ٣٭ ٦ٯی ضا ٸیػٺ ٶجی ٲی

٦ٷٷس. ټب: دیبٲجط ضا زضثبضٺ ائٳٻ ٶیع اؾشبزٺ ٲی ٸیػ٪ی

ب. خاتویت پایاى تاسیخ هادی تششچٷبٶچٻ دیف اظ ایٵ ٪شٻ قس، اؾٳبیٯیٻ ثٻ ټز زٸض ٲ٣سؼ زض سبضید ثكط ٲش٣سٶدس

ثٻ ٶ٣د٭ ٸا٦طقكٱ، ٦ٻ زٸض ٲب٢ج٭ اظ ٢یبٲز اؾز، ثٻ دیبٲجط اؾلا اذشهبل زاضز. ٸ زٸض ٶٹیؿس: اظ ٦طٲبٶی ٲی

دیبٲجطاٴ نبحت قطیز ٲسٸزٶس. اٸٮیٵ آٶٽب حطر آز اؾدز ٦دٻ ٶرؿدشیٵ دیبٲجط: ثٹز ٦ٻ قطیشی آٸضز. دؽ اظ اٸ حطر ٶٹح ثٹز ٦ٻ قطیشی ضا ٶؿد ٸ

. ؾذؽ ٶٹثز ثٻ حطر اثطاټیٱ ضؾدیس ٸ قطیز ثٽشط: ضا ثٻ ػب: آٴ ٪صاقزاٸ ٶرؿشیٵ ٦ؿی ثٹز ٦ٻ زیٵ ضا ٦بٲ٭ ٦طز. ثس اظ آٴ حطر ٲٹؾدی قدطیز

آز ضا احیب ٦طز ٸ حطر یؿی قطیز ٶٹح ضا ٸ ؾطاٶؼب حطر ٲحٳس آٲس ٦ٻ قطیز حطر اثطاټیٱ ضا ظٶسٺ ٦طز. زٸض ٲب زٸض حطر ٲحٳس ذدبسٱ

سب ضٸظ ٢یبٲز ضبیز ٶٳٹز ٸ ثدٻ ٦دبض زاقدز دیبٲجطاٴ اؾز. قطیز اٸ ضا ثبیس (.127ٸ 126: 1379)ٸا٦ط،


‌ج.‌اهاهتزیس٪بٺ اؾٳبیٯیٻ زضثبضٺ ٶجٹر ٸ اٲبٲز ٲجشٷی ثط ایٵ ٣یسٺ اؾز ٦ٻ ثكط ثٻ ضټجدط ٸ ٲٯٳی ٶیبظ زاضز ٦ٻ ذسا اٸ ضا ټسایز ٦طزٺ ٸ ٲهٹ ثبقس، سب بزلاٶٻ ثط ثكط ح٧ٹٲدز،

ا: نحی ټسایز ٦ٷس. زض یبة دیبٲجط، ایٵ ٦بض ثدٻ ٽدسٺ ٸ اٸ ضا اظ طی١ زیٵ ثٻ ٪ٹٶٻضٸ اٲبٲز ثركی اظ ؾٯؿٯٻ ٶجٹر اؾز ٦ٻ سدبضید ثكدط ضا، اظ آدبظ سدب اٲب اؾز. اظ ایٵ

.(1372)ٲبزٮٹٶ٩، ٪یطز اٶؼب، سحز ٮٹا: ذٹز ٲیاٶسیكٻ ٲحٹض: اؾٳبیٯیٻ ثط ٲؿئٯٻ اٲبٲز اؾشٹاض اؾز، ټطچٷس ایٵ ط٢ٻ ثدطا: اٶجیدب

٦ٷٷس، اٲب ثدب اٶس ٸ ٲطسجٻ اٲب ضا دؽ اظ آٶبٴ ٢ٯٳساز ٲی ا: زض بٮٱ ذٯ٣ز ٢بئ٭ ٸیػٺ ػبی٫بٺیبثیٱ ٦ٻ اؾٳبیٯیبٴ ٲش٣سٶدس ثدب سٹػدٻ ثدٻ ټب: حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی زضٲی ثطضؾی زیس٪بٺ

سط اظ اٶجیدب ضا ثدطا: ا: ثؽ ٲٽٱ سٹاٶس ٲطسجٻ ٶ٣كی ٦ٻ اٲب زض بٮٱ ټؿشی ثط ٽسٺ زاضز ٲی ٢طاض زټس.ٸ: طاضٸ: ٲب

، ؾطؾٯؿدٯٻ اٲبٲدبٴ ٲؿدش٣ط ثط اؾبؼ ثطذدی اٶكدبثبر اؾدٳبیٯی، اٲدب ٯدی قدس ٸ ددؽ اظ اٸ ، اٲب ٲؿشٹز ٲحؿٹة ٲی قٹز. زضٶشیؼٻ اٲب حؿٵ ٲحؿٹة ٲی، اؾدٳبی٭ ثدٵ ػدط ٸ ، ػط ثدٵ ٲحٳدس ، ٲحٳس ثٵ ٯی اٲب حؿیٵ

اٲب ا٪ط جد١ ٶدط ثطذدی زی٫دط اظ قٹٶس. ٲحٳس ثٵ اؾٳبی٭، اٲبٲبٴ ٲؿش٣ط ٲحؿٹة ٲیآبظ ضا اؾبؼ زٸضٺ ٢طاض زټیٱ ؾٯؿٯٻ اٲبٲبٴ اظ اٲب حؿٵ اؾٳبیٯیبٴ اٲب ٯی

(.189: 1386دٹض، )ثٽٳٵقٹز ٪طزز ٸ اٲب ٲؿش٣ط ٲحؿٹة ٲی ٲیزض ټط نٹضر، آٶچٻ ٲؿٯٱ اؾز زض ایٵ زٸضٺ، ٲحٳس ثٵ اؾٳبی٭ اٲدب ټدشٱ زٸضٺ،

، ٸنی ٸ ٶدب١ زٸضٺ ثدس: اؾدز ٦دٻ زٸضٺ ټدشٱ یدب زٸضٺ اٲب ټكشٱ، اؾبؼ، نبٲزقٹز. زض ٸا٢، اؾٳبی٭ ثٵ ػط آذطیٵ اٲبٲی ثٹز ٦ٻ بټط ثدٹز، ٲبز: آذط ٶبٲیسٺ ٲی

آٸضزٴ قییبٴ ثٻ اٲبٲدز اٲدب ٲٹؾدی ٦دبٱ چطا٦ٻ ٲحٳس ثٵ اؾٳبی٭ دؽ اظ ضٸ:آدبظ قدس ٸ اظ ټٳدیٵ « ضاٲبٲبٴ ٲؿدشٹ »یب زٸضٺ « زٸضٺ ؾشط»قسٴ اٸ دٷٽبٴ قس ٸ ثب دٷٽبٴ

« ٶدب١ ټدشٱ »٪طزز. ٲحٳس ثٵ اؾٳبی٭، دؽ اظ ٽٹضـ زٸضٺ ٽٹض زایبٴ ٶیع آبظ ٲیٸ ٲٽس: یب ٢بئٱ ذٹاټس ثٹز ٸ ثط زٸضٺ ٲبز: آذط ح٧ٳطاٶی ذٹاټدس ٦دطز ٸ ثدٻ ٷدٹاٴ

قٹز ٸ ثدب ٽدٹض اٸ زٸضٺ دبیدبٶی ػٽدبٴ آذطیٵ اٲب، ٲطسجٻ اؾبؼ ٸ ٶب١ زض اٸ ی٧ی ٲی٪طزز. ټطچٷس ٲحٳس ثٵ اؾٳبی٭ اظ دیبٲجطاٴ ٶب١ اؾز، اٲب قطیز ػسیدس: ضا آبظ ٲی

٦ٷس ٸ ٣ ح٣ی٣ز ثبٵ قطای دیكیٵ ضا آقد٧بض ذٹاټدس ٦دطز؛ ح٣دبی٣ی ٦دٻ الا ٶٳی‌سب٦ٷٹٴ ثٻ نٹضر ٶب٢م ٸ ٣ ثطا: ذٹال بـ قسٺ اؾز.


اٲدب زض سطیٵ ٶطیبر حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی، زیدس٪بٺ ٸ: زضثدبضٺ ػبی٫دبٺ ی٧ی اظ ٲٽٱس٧ط اؾٳبیٯیٻ اؾز. زضثبضٺ اټٳیز ٸ يدطٸضر اٲبٲدز زض ٲٷدبث ٲرشٯد اؾدٳبیٯی

اٮٳهدبثی دی اطجدبر زلای٭ ٣ٯی ثؿیبض: آٲسٺ اؾز. حٳیساٮدسیٵ ٦طٲدبٶی، زض ٦شدبة ، ثیف اظ چٽبضزٺ زٮی٭ ثط ٸػٹة اٲبٲدز ٸ يدطٸضر ٸػدٹز اٲدب، ٲدطح ٦دطزٺ الاٲبٲٿ

ثٻ ٲیدطاص قٹز ٦ٻ آٶچٻ دؽ اظ ٯی ٲسی ٲیاؾز. ٸ: ثب سإ٦یس ثط اش٣بزار قیٻ ٲبٶس، دیكٹایبٶی اؾز ٦ٻ اظ ٶؿ٭ اٸ ٸ بٳدٻ )ؼ( ټؿدشٷس ٦دٻ ثدط جد١ ٶطیدبر ٸ ٲی

قدٹٶس. اظ ټب ٲشٳدبیع ٲدی ټبیی زاضٶس ٦ٻ ٶؿجز ثٻ ؾبیط اٶؿبٴ ثبٸضټب: اؾٳبیٯیبٴ ٸیػ٪ی، حدب٦ٱ دبز٬ ػٳٯٻ ایٵ اٸنب: سؿٯ ثط ٯٹ زیٵ، آ٪دبټی اظ اؾدطاض ٶٽشدٻ زض ٢دطآٴ

زټٷدسٺ ثدس اظ دیدبٲجط زټٷسٺ ٸ ثیٱ ٲٷهٹة الاټی، ٶ٫ٽجبٴ ضیؿٳبٴ الاټی ٸ ی٫بٶٻ ثكبضر (.93: 1969)٦طٲبٶی،

٪طشٵ اظ سبٮیٱ ٢بيی ٶٳبٴ ٸ ضٸایبر ٲؿشٷس ٸ ٲشجط قیٻ ٦ٻ ثط ایٵ ٦طٲبٶی ثب ثٽطٺزاٶب: بټط ٸ ثدبٵ ثبٸض سإ٦یس زاقشٻ اؾز ٦ٻ اٲب سٷٽب ٸاضص ثطح١ ٯٱ ثبٷی دیبٲجط ٸ سدطیٵ ض٦دٵ زیدٵ زض ٲبٶی ٢طآٴ ٸ قطیز اؾلا ٸ طٸ آٴ اؾز، ٦ٹقیس اٲب ضا ٲٽدٱ

ٲصټت قیٻ ٲطی ٦ٷس. ایٵ ٲش٧ٯٱ ثطػؿشٻ اؾٳبیٯی، اٲب ٸ دیكٹا: ػبٶكیٵ دیبٲجط ضا ٦ٻ زاضا: قرهیز ٲشجط زیٷی ٸ سإییسار الاټی اؾز، ض٦ٵ انٯی زایطٺ زیٵ ٢دطاض زاز ٸ

، ټٳچٷبٴ اٲب ضا ٲیدبض سدبز٬ ایٳدبٴ ٸ سدطاظٸ: ؾدٷؼف «جبزسیٵ»ثط ٲٹيٹ ثب انطاضٸ: ټٳدٹاضٺ اندطاض (.332ٸ 311: 1983)٦طٲدبٶی، ایٳبٴ دیطٸاٴ ٸ ٣٭ ٦بٲ٭ ٲطدی ٦دطز

زاقز ثٻ دیطٸاٴ اؾٳبیٯی ٸ حشی زی٫ط ٲؿٯٳبٶبٴ ث٣جٹلاٶس ٦ٻ ټٳٻ اض٦بٴ ٸ دطٸ زیدٵ (.303)ټٳبٴ: ػٽبز زض ٪طٸ ٸلایز اٲب اؾزچٹٴ ٽبضر، ٶٳبظ، ضٸظٺ، ظ٦بر، حغ ٸ

همایس آسای سیذ هشتضی حویذالذیي وشهای .4

ٲحٹضـ، ثحض ٶجٹر ٸ اٲبٲدز زض اٲبٲیٻ، چٻ زض ٪طایف ٣ٯی آٴ ٸ چٻ زض ٪طایف ٶما: زاقشٻ اؾز. ػٳی اظ ٲش٧ٯٳبٴ اٲبٲیٻ يطٸضر ٸ ٸػٹة ٶجٹر ٸ اٲبٲز ػبی٫بٺ ٸیػٺ اٶس. ٸ ٢بسٺ ٮ اطجبر ٦طزٺ« ٣ٯیحؿٵ ٸ ٢ج »ضا ثط اؾبؼ

دیبٲجط، زض ٶط ؾیس ٲطسی، ٸاؾٻ ٲٯ٥ ٸ ٲٯ٧ٹر ٸ حبٲد٭ ٸحدی الاټدی اؾدز ٸ ټدب: س٧دٹیٷی ٶ٣كی سكطیی ٸ اضقبز: زاضز. اٮجشٻ زض ٲیطاص ٸ ؾٷز قیی، ٪بٺ اظ ٶ٣ف

ٸ ٲٷعٮز ٸیػٺ دیبٲجطاٴ زض ػٽبٴ ټؿشی ؾرٵ ٪شٻ قسٺ اؾدز. زض اٲبٲیدٻ، اظ يدطٸضر


ټب: ٸیػٺ ثدطا: ٲشهدسیبٴ ایدٵ ٲٷهدت ػٹز ٸ اضؾب٬ دیبٲجطاٴ ٸ ٮعٸ قبیؿش٫ی٣ٯی ٸ ٪طایی زض سییٵ دیبٲجطاٴ ثحض قسٺ اؾز. ضی زض ٦ٷبض ٶٹی ٶم

ٸ « ضؾدٹ٬ »اٲب زض اٶسیكٻ حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی، ثٻ ٷٹاٴ ٶٳبیٷسٺ ثطسط س٧ط اؾٳبیٯی، ٯدٹ: زض دبٮٱ ضٸحدبٶی زی٫ط ٲطاست بٮیٻ زٹر زض بٮٱ ػؿٳبٶی، سٳظٯی اظ ٲ٣بٲبر

ا: ثطا: دیبٲجط یب ٲٯٱ ٢بئ٭ اؾدز ٸ اؾز. ٸ: زض ٲ٣ب سكطی ٸ ټسایز ٶیع ػبی٫بٺ ٸیػٺ زاٶس. آطیٷی ٲٯٱ یب دیبٲجط ٲی حشی قٷبذز ذسا ضا زض ٪طٸ ٶ٣ف

ی٧ی اظ ٣بیس ثطػؿشٻ ٲش٧ٯٳبٴ اؾٳبیٯی ثطسطزاٶؿشٵ ٲ٣ب اٲب ٸ طیدز ٸ: ثدطا: اٮ٣یبٲدٿ اؾدز. ٸػدٹز ثدبٵ ثدطا: ٦شدبة ٲ٣دسؼ ٸ ٴ ثٻ ٢بئٱقس ٶؿد قطیز ٸ سجسی٭

قطیز زض ٦ٷبض ثبٵ بٮٱ ٲبز: ٸ اٲ٧بٴ اثب٬ دبټط قدطیز ٸ آق٧بضقدسٴ ثدبٵ ٸ ټب: اٲب اؾز. ح٣ی٣ز زیٵ اظ نلاحیز

سطیٵ ٲجبحض اذشلای ثیٵ ؾدیس ٲطسدی ٸ حٳیساٮدسیٵ ٦طٲدبٶی، حدٹ٬ ی٧ی اظ ٲٽٱیب اؾز. اٮجشٻ ایٵ ٲجبحدض اذشلادی ٣د ٲحدسٸز ثدٻ ٲٹيٹ سساز ٸ ازٸاض ٸ اٮ٣بة اٶج

ټٳیٵ زٸ اٶسیكٳٷس ٶیؿز، ثٯ٧ٻ ػٳی اٶسیكٳٷساٴ زٸ ط٢ٻ اٲبٲیٻ ٸ اؾٳبیٯیٻ زض چٷدیٵ ٲجبحظی س٣بث٭ ٶط ٸ زیس٪بٺ زاضٶس. زض ایٵ ثیٵ، ایٵ زٸ اٶسیكٳٷس ٸ ٲدش٧ٯٱ ثطػؿدشٻ، ثدٻ

ط چكٳ٫یط: زض ٶطیبر اٲبٲیدٻ قبٴ، سإطی دطزاظاٴ ٲصټت ٦لاٲی سطیٵ ٶطیٻ ٷٹاٴ ثطػؿشٻ اٶس. ٸ اؾٳبیٯیٻ زاقشٻ

ټدب ٸیػٺ ؾیس ٲطسی، دیبٲجطاٴ الاټی ثطا: انلاح ٸ ضاټٷٳبیی اٶؿدبٴ اظ ٶط اٲبٲیٻ، ثٻاٶس ٸ دطقٳبضٶس ٸ ثٽشط آٴ اؾز ٦ٻ زض ایٳبٴ ثٻ آٶٽب سز ذبنی ضا ٲیٵ ٶ٧ٷیٱ. ظیطا آٲسٺ

قٹز ٸ زض دٹ٬ ایدٵ ٲدسر ؾذط: ٲی ټب زض ضٸ: ظٲیٵ نسټب ټعاض ؾب٬ اظ ذٯ٣ز اٶؿبٴاٶس، اٸيب اػشٳبی ٸ ا٢شهبز: آٶبٴ زض ټط قٳبض: دسیس آٲسٺ ٸ اظ ثیٵ ضشٻ ټب: ثی ٶؿ٭

ضٸ دیبٲجطاٴ ٲشٷبؾت ثب آٴ ٶیع ثؿدیبض ٲطحٯٻ س٧بٲ٭ ٦طزٺ ٸ ز٪ط٪ٹٶی یبشٻ اؾز. اظ ټٳیٵبثطایٵ، اؾز. اظ آٴ ضٸظ٪بض ٲٯٹٲبر ٲه٭ ثب ػعئیدبر حدٹازص زض زؾدز ٶدساضیٱ. ثٷد

٦دٻ آذدطیٵ دیدبٲجط اؾدز اظ سب ٽس حطر ٲحٳدس قٳبض دیبٲجطاٴ اظ ٽس آز سٹاٶبیی اٶؿبٴ ثیطٸٴ اؾز. ٣ سساز دیبٲجطاٶی ٦ٻ ٢طآٴ ٦طیٱ اظ آٶٽب ٶب ثدطزٺ اؾدز ثدٻ

٪طزز. سٵ ثبٮ ٲی 26ی سٹاٴ ٪ز، ثٷب ثط ٣یسٺ ٲش٧ٯٳبٴ اٲبٲیٻ، سساز دیدبٲجطاٴ ثدٻ دٹض ٢د ثٷبثطایٵ، ٲی

ٲٯٹ ٶیؿز. ټٳچٷیٵ، سسازقبٴ زض آٴ سساز ٦ٻ ٢دطآٴ ٦دطیٱ اظ آٶٽدب ٶدب ثدطزٺ اؾدز


ؤضؾٯٷب ضؾٯب ٲٵ ٢جٯ٥ ٲدٷٽٱ ٲدٵ ٢ههدٷب ٸٮ٣س»طٲبیس: ٲٷحهط ٶیؿز. ظیطا ذساٸٶس ٲیجطاٶی ضا طؾدشبزیٱ ٸ ٲب دیف اظ سٹ دیدبٲ »؛ (78)بط: « ٯی٥ ٸ ٲٷٽٱ ٲٵ ٮٱ ٶ٣هم ٯی٥

ایٱ ٸ اظ ٲیبٴ ایكبٴ ٦ؿبٶی ٶیع ټؿشٷس اٶس ٦ٻ ثطا: سٹ ح٧بیز ٦طزٺ ٦ٻ اظ ٲیبٴ آٶٽب ٦ؿبٶی «.ایٱ ٦ٻ ثطا: سٹ ح٧بیز ٶ٧طزٺ

دؽ، اظ ٶط بٮٳبٴ اٲبٲیٻ، ٣یسٺ ثٻ سٳب دیبٲجطاٴ ٦دٻ سسازقدبٴ زض ٢دطآٴ ش٦دط قدسٺ یدب ، ثحددض سددساز اٶجیددب: الاټددی ٸ ٶكددسٺ، ددطو ٸ ٸاػددت اؾددز. اٲددب زض اٶسیكددٻ اؾددٳبیٯیٻ

« ٶدب١ »اؾدٳبیٯیٻ ٸاغٺ »ټب: ذبل ٸ ٲشبٸسی زاضز. ثٷس: دیبٲجطاٴ ػٷجٻ ٲطاست ٸ زؾشٻ ؾٯؿٯٻ (.165: 1983)٦طٲبٶی، « ٲٷسٶس زاٶٷس ٦ٻ اظ ثبلاسطیٵ ٲطسجٻ ٶجٹر ثٽطٺ ضا ٸیػٺ دیبٲجطاٶی ٲیادطؾدشی زدٹر اٸٮیٵ حس زض زٸضٺ ذدٹز اؾدز ٸ ٲدطز ضا ثدٻ ذس « ٶب١»زض انلاح،

ٶٽبیز ثٽطٺ ثطزٺ اؾز. اب٬ نبٮحف ؾجت دیدطٸ: ٸ سجیدز ٲدطز اظ ٦ٷس. اٸ اظ ٦ٳب٬ ثی ٲیاٸ اؾز. ٶب١ زض زٸض ذٹز بٲ٭ ابيٻ ٸػٹز ثٻ ٲٹػٹزار ٲٯ٧ی اؾدز. اٸ ب٢د٭ ٸ بد٭، ٲٹػس: ٮصاسٻ ثصاسٻ ی شاسٻ اؾز. قٷبذز ٶب٣بٴ يطٸض: اؾز. ظیطا قٷبذز ٸػدٹز ائٳدٻ

(.21: 1382)زشط:، قٷبذز ٶب١ ٸ ٲطسجٻ اٸ ٸ ا٢طاض ثٻ ػبی٫بٺ آٶبٴ اؾزٸاثؿشٻ ثٻ ا: ٦دٻ ؾدیس ٲطسدی ٸ حٳیساٮدسیٵ ٦طٲدبٶی زض قٷبؾبٶٻ ا: زی٫ط اظ ٶب ٲطز ظاٸیٻػبی٫دبٺ اٲدب »اٶس، ػبی٫بٺ اٲب زض ٶب ټؿشی اؾز. ایٷ٧ٻ آٴ ضا سطؾیٱ ٦طزٺ« اٲبٲز»ثحض

ٸ س٣بثد٭ زیدس٪بٺ دبحف ثدیٵ ؾدیس ٲطسدی ٸ ٲحد٭ ٲٷب٢كدٻ « زض ٶب ټؿشی چیؿدز؟ حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی اؾز. ؾیس ٲطسی، زایطٺ ٯٱ اٲب ضا زض حٹظٺ ٸبی اٲب زض ٸلایدز

٦ٷدس ٸ آٴ ضا زض ٲحدسٸزٺ ٯدٱ ٸ آ٪دبټی ٸػدٹ ٲدی ٸ ؾطدطؾشی ػبٲٻ اؾدلاٲی، ػؿدز ٸ: زض ثحدض (.https://b2n.ir/789881)٦ٷدس ذبٶبدصیط اٲب ضاػ ثٻ اح٧ب زیٷی، ذلاندٻ ٲدی

٦ٹقس ٮعٸ ایٵ نبر ضا اظ ضاٺ ٣٭ سجییٵ، ٸ زیس٪بٺ اٲبٲیٻ ضا اطجدبر ٦ٷدس. نبر اٲب ٲیثدٹزٶف ضا ثدٹزٴ اٲدب، ٲٷهدٹل آٸضز ٦ٻ چطا اٲبٲیٻ اظ ٲهٹ، ا٭ ٸ اٯٱ ٸ: زٮی٭ ٲی

٪یطٶس، ٸ چطا اطاز اٲز اؾلاٲی نلاحیز اٶشربة اٲب ضا ٶساضٶس. ٶشیؼٻ ٲیٸیػٺ حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی، اظ اٲدب ټدشٱ لاٸٺ ثط ایٷ٧ٻ اؾٳبیٯیبٴ، ثٻاظ ؾٹ: زی٫ط،

٦ٷٷس، انٹلا زض سطید اٲدب، حدسٸز اذشیدبضار ٸ ٲؿیطقبٴ ضا اظ قییبٴ اٲبٲیٻ ػسا ٲی ٶطټب: آق٧بض: ثب ٲش٧ٯٳبٴ اٲبٲیٻ زاضٶس. نبر اٲب اذشلا


یجتټٳدٻ اٶجیدب: الاټدی ضا ٸاػدت زاٶدس ٸ ایٳدبٴ ثدٻ ؾیس ٲطسی ثظز اٶجیب ضا يطٸض: ٲی

زاٶس ٸ زض ظٲیٷٻ ثطسط: اٶجیب ثدط ٲلائ٧دٻ، ذدشٱ ٶجدٹر ٸ ػبٶكدیٷی اٲبٲدبٴ قدیٻ ٶیدع ٲیاٶدس. اظ ٦ٷس ٦ٻ ػٳٽٹض ٲش٧ٯٳبٴ ٸ ٣ٽب: اٲبٲیدٻ آٴ ضا سإییدس ٦دطزٺ ټبیی ٲطح ٲی زیس٪بٺ

ٶط ؾیس ٲطسی، هٳز زض ح٣ی٣ز ٹز ٸ سٹی١ الاټی اؾز ٦دٻ ٲهدٹ ثدسٸٴ ٦ٷس. ٸ:، لاٸٺ ثط ػجط: ثط ذٹز ثجیٷس ثب اذشیبض ذٹیف اظ ٪ٷبٺ ٸ دٯیس: دطټیع ٲی ایٷ٧ٻ

ټدب: اٶسیكدٳٷساٴ زاٶدس ٸ سكدشز زیدس٪بٺ اٶجیب: الاټی، اٲبٲبٴ قیٻ ضا ٶیع ٲهدٹ ٲدی ٦ٷدس. زض ازاٲدٻ، ٲؿٯٳبٴ زضثبضٺ هٳز دیبٲجطاٴ ٸ ثٻ سج آٴ هٳز اٲبٲبٴ ضا ٲطح ٲی

٦ٷدس ٦دٻ اٲبٲیدٻ ضاػد ثدٻ هدٳز اٲدب ټٳدبٴ ٪ٹٶٻ ثیبٴ ٲی ٶط ٲش٧ٯٳبٴ اٲبٲیٻ ضا ایٵزیس٪بټی ضا زاضٶس ٦ٻ ضاػ ثٻ ٲهٹٲیز دیبٲجط زاضٶس. ثٻ ټٳیٵ زٮید٭، ټدیچ ٶبطٲدبٶی ٸ

اٶس. ا: ضا ٢ج٭ یب ثس اظ اٲبٲشكبٴ ٲطس٧ت ٶكسٺ ٪ٷبٺ نیطٺ ٸ ٦جیطٺح٧ٹٲدز حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی، ٦ٻ ثب ٲكدبټسٺ اٸيدب اؾدٷب٤ اؾدٳبیٯیبٴ زض زٸضٺ

اٮحب٦ٱ ثبٲطالله، قكٳیٵ ذٯیٻ بٳیبٴ ٲهط، ثٻ زٹر ذٯیٻ ٸ٢ز بٳی ثبض ؾدط ثدٻ زض اٶسیكدٻ « اٲبٲدز »ٲهط ثؿشٻ ثٹز ثٻ ٧ط احیب: ػبی٫بٺ ذٯیدٻ ٸ ثدبظسطی ػبی٫دبٺ

زایبٴ بٳی ثطآٲسٺ ثٹز، اٲب ٸ دیكٹا: ػبٶكیٵ دیبٲجط ضا، ٦دٻ زاضا: قرهدیز ٲشجدط ی اؾز، ض٦ٵ انٯی زایطٺ زیٵ ٢طاض زاز ٸ انطاض زاقدز ثدٻ دیدطٸاٴ زیٷی ٸ سإییسار الاټ

اؾٳبیٯی ٸ حشی زی٫ط ٲؿٯٳبٶبٴ ث٣جٹلاٶس ٦ٻ ټٳٻ اض٦بٴ ٸ دطٸ زیدٵ چدٹٴ ٽدبضر، ٶٳبظ، ضٸظٺ، ظ٦بر، حغ ٸ ػٽبز زض ٪طٸ ٸلایز اٲب اؾز.

ٲدب، قٷبؾدبٶٻ دیدبٲجط ٸ ا ټب: حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی حٹ٬ ٲٹيٹ ػبی٫بٺ ٲطز ا٦ظط زیس٪بٺټب: اقشطا٦ی ایٵ زٸ ٲش٧ٯٱ ثطػؿدشٻ ټب: ؾیس ٲطسی ٲٹا١ ٸ ټٳؿٹ اؾز. زیس٪بٺ ثب زیس٪بٺ

زض ایٵ ثبضٺ جبضر اؾز اظ: ثطسط: اٶجیدب ثدط ٲلائ٧دٻ، هدٳز اٶجیدب ٸ اٲبٲدبٴ، ذدشٱ ٶجدٹر، ، اٸنب ٶجی، يطٸضر ٶجٹر ٸ ٸػٹة ایٳبٴ ثٻ ټٳٻ اٶجیب: الاټی. ػبٶكیٷی ٯی

بحض اذشلای ثیٵ ؾدیس ٲطسدی ٸ حٳیساٮدسیٵ ٦طٲدبٶی، حدٹ٬ سطیٵ ٲج ی٧ی اظ ٲٽٱٲٹيٹ سساز ٸ ازٸاض ٸ اٮ٣بة اٶجیب اؾز. اٮجشٻ ایٵ ٲجبحدض اذشلادی ٣د ٲحدسٸز ثدٻ ټٳیٵ زٸ اٶسیكٳٷس ٶیؿز، ثٯ٧ٻ ػٳی اٶسیكٳٷساٴ زٸ ط٢ٻ اٲبٲیٻ ٸ اؾٳبیٯیٻ زض چٷدیٵ

اٶسیكٳٷس ٸ ٲش٧ٯٱ ثطػؿشٻ، سدإطیط ٲجبحظی س٣بث٭ ٶط ٸ زیس٪بٺ زاضٶس. زض ایٵ ثیٵ، ایٵ زٸ اٶس. چكٳ٫یط: زض ٶطیبر اٲبٲیٻ ٸ اؾٳبیٯیٻ زاقشٻ


ټب: ؾیس ٲطسی ٸ قٷبؾبٶٻ ػبی٫بٺ اٲب زض زیس٪بٺ زض ثطذی اظ ٲجبحض ٲطزثطضؾی زیس٪بٺ ؾیس ٲطسی ٶطټب: بحكی ٸػٹز زاضز. حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی، اذشلا

ضا زض طنٻ ٸبی ٸلایی ٸ ضټجط: ػبٲٻ ثیبٶ٫ط آٴ اؾز ٦ٻ ٸ: ٪ؿشطٺ ٯٱ اٲب دی٫یط: ٦طزٺ ٸ ٲش٣س اؾز ایٵ زاٶف زض ٲحسٸزٺ ٯٱ ٸ آ٪بټی ٲهٹٴ اظ ذب ضاػ ثٻ

ٸیػٺ اٶسیكٻ قٹز. اظ زی٫ط ؾٹ، سٳبیع اٶسیكٻ اؾٳبیٯی، ثٻ اح٧ب زیٷی ذلانٻ ٲیٸ حسٸز ٸ حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی، ػسا: اظ اشطا٠ دؽ اظ اٲبٲز اٲب ټشٱ، زض سطی اٲب

اٶسیكٻ ټب: ثؿیبض چكٳ٫یط ٸ دطضٶ٫ی ثب اٲبٲیٻ زاضز. اذشیبضار ٸ نبر اٸ، سبٸرٲحٹض: اؾٳبیٯیٻ ثط ٲؿئٯٻ اٲبٲز اؾشٹاض اؾز، ټطچٷس ایٵ ط٢ٻ ثطا: اٶجیب ػبی٫بٺ

٦ٷٷس، اٲب ثب ثطضؾی اٶس ٸ ٲطسجٻ اٲب ضا دؽ اظ آٶبٴ ٢ٯٳساز ٲی ا: زض بٮٱ ذٯ٣ز ٢بئ٭ ٸیػٺقٹز ٦ٻ اؾٳبیٯیبٴ ٲش٣سٶس ثب سٹػٻ ثٻ ب: حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی ٲكرم ٲیټ زیس٪بٺ

سط اظ اٶجیب ضا ثطا: ا: ثؽ ٲٽٱ سٹاٶس ٲطسجٻ ٶ٣كی ٦ٻ اٲب زض بٮٱ ټؿشی ثط ٽسٺ زاضز ٲی‌ٸ: طاضٸ: ٲب ٢طاض زټس.

‌

ب ضت پی لا ثكطا ٲظٯٷب ٸ ٲب ٶطا٤ اسج٥ بلا اٮصیٵ ټدٱ ؤضاشٮٷدب ثدبز: ٣ب٬ اٮٳٯإ اٮصیٵ ٦طٸا ٲٵ ٢ٹٲٻ ٲب ٶطا٤ ب. »1

(.27)ټٹز: « اٮطؤ: ٸ ٲب ٶط: ٮ٧ٱ ٯیٷب ٲٵ ٭ ث٭ ٶٷ٧ٱ ٦بشثیٵ (.30)یؽ: « یب حؿطپ ٯی اٮجبز ٲب یإسیٽٱ ٲٵ ضؾٹ٬ بلا ٦بٶٹا ثٻ یؿشٽعئٴ. »2ؤظا اٮٯدٻ ٸ بش ٢ب٬ ٲٹؾی ٮ٣ٹٲٻ یب ٢ٹ ٮٱ ساشٸٶٷی ٸ ٢س سٯٳٹٴ ؤٶی ضؾٹ٬ اٮٯدٻ بٮدی٧ٱ ٯٳدب ظادٹا . »3

(.5)ن: « ٢ٯٹثٽٱ ٸاٮٯٻ لا یٽس: اٮ٣ٹ اٮبؾ٣یٵ (.52)شاضیبر: « ٯٽٱ ٲٵ ضؾٹ٬ بلا ٢بٮٹا ؾبحط ؤٸ ٲؼٷٹٴ٦صٮ٥ ٲب ؤسی اٮصیٵ ٲٵ ٢ج. »4٣ٯٽدب ٸ ٸ بش ٢ٯشٱ یب ٲٹؾی ٮٵ ٶهجط ٯی ب ٸاحس بز ٮٷب ضث٥ یرطع ٮٷب ٲٳب سٷجز اٮإضو ٲدٵ ث . »5

٢ب٬ ؤ سؿشجسٮٹٴ اٮص: ټٹ ؤزٶی ثبٮص: ټٹ ذیط اټجٹا ٲهطا ةٴ ٮ٧ٱ ٲدب ٢ظبئٽب ٸ ٹٲٽب ٸ سؾٽب ٸ ثهٯٽبأیدبر اٮٯدٻ ٸ ؾإٮشٱ ٸ يطثز ٯیٽٱ اٮصٮٿ ٸاٮٳؿ٧ٷٿ ٸ ثبئ ثت ٲٵ اٮٯٻ شٮد٥ ثدإٶٽٱ ٦دبٶٹا ی٧دطٸٴ ث

(.61)ث٣طٺ: « جییٵ ثیط اٮح١ شٮ٥ ثٳب هٹا ٸ ٦بٶٹا یشسٸٴی٣شٯٹٴ اٮٷاٶدط ٦ید ٲب اٮٳؿی اثٵ ٲطیٱ بلا ضؾٹ٬ ٢س ذٯز ٲٵ ٢جٯٻ اٮطؾ٭ ٸ ؤٲٻ نسی٣ٿ ٦بٶب یإ٦لاٴ اٮب . »6

(.75)ٲبئسٺ: « ؤٶی یا٧ٹٴ ٶجیٵ ٮٽٱ اٮأیبر طٱ اٶط


زض 1362ا: ٦دٻ اٶشكدبضار سدٹؼ زض ثطٶبضز ٮٹئیؽ ثب سطػٳٻ طیسٸٴ ثدسضٺ ٶٹقشٻ سبضید اؾٳبیٯیبٴ. 7، ٶٹقشٻ طټدبز زشدط: ٸ ثدب سطػٳدٻ ټب: اؾٳبیٯیٻ سبضید ٸ ؾٷزسٽطاٴ ٲٷشكط ٦طزٺ، اظ ایٵ زؾشٻ اؾز؛

، اطط د٭. ا:. ٸا٦ط حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶیٲٷشكط قسٺ اؾز؛ 1391ضٸظ ٦ٻ زض ا: اظ ٶكط طظاٴ طیسٸٴ ثسضٺا: ثدب ٷدٹاٴ ٲٷشكدط قدسٺ اؾدز؛ ٲٽدس: طٲبٶیدبٴ زض ٲ٣بٮدٻ 1379ا: زض ٦ٻ ثب سطػٳٻ طیدسٸٴ ثدسضٺ

( ٦ٯیبسی ضا زضثبضٺ ایٵ ط٢ٻ ٲدطح ٦دطزٺ اؾدز؛ ٲحؿدٵ دطیدٹـ ٸ 1386« )اؾٳبیٯیٻ، سبضید ٸ ٣بیس»زیس٪بٺ زٸ ط٢ٻ اؾدٳبیٯیٻ « اٲبٲز اظ زیس٪بٺ اؾٳبیٯیٻ ٸ ظیسیٻ»بٮٻ ( ٶیع زض ٲ1392٣جساٮطی ضحیٳی )

ثطضؾدی »( زض ٲ٣بٮٻ 1393ثعض٪ی ٸ ٮٽطاؾجی ) اٶس؛ زقز ٸ ظیسیٻ ضا زض ٲؿئٯٻ اٲبٲز ثطضؾی سجی٣ی ٦طزٺثب ش٦ط قدٹاټس: اظ آطدبض ٲش٧ٯٳدبٴ اؾدٳبیٯی ٸ « ٶؿجز ٸنی ٸ اٲب زض ٲصاټت اؾٳبیٯیٻ ٸ اطٷبكطیٻ

حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی ٸ ثبظاٶسیكی »اٶس؛ ٲ٣بٮٻ ٫طاٴ سٳبیع ٲ٣ب اٲبٲز ٸ ٸنبیز ضا سجییٵ ٦طزٺزی٫ط دػٸټكاحٳس:، ثٻ ٶ٣ف ٦طٲبٶی زض ؾدط ٸ ؾدبٲبٴ زازٴ ثدٻ اٸيدب ، ٶٹقشٻ بٳٻ ػبٴ«سئٹض: اٲبٲز اؾٳبیٯیٻ

ایدٵ ټدب ثدٻ ٲٹيدٹ سطیٵ دػٸټف ٶبثؿبٲبٴ ٣یسسی اؾٳبیٯیبٴ زض زٸضاٴ بٳی دطزاذشٻ اؾز؛ ٶعزی٥ٶٹقدشٻ « ثطضؾی ٲٷعٮز اٶجیب ٸ ائٳٻ اظ ٲٷط ؾٻ ط٢ٻ قدیی اٲبٲیدٻ، ظیسیدٻ ٸ اؾدٳبیٯیٻ »دػٸټف، ٲ٣بٮٻ

٦بٸز. ( اؾز ٦ٻ، زض ٶ٫بټی سجی٣ی، ٲٷعٮز اٶجیب ٸ ائٳٻ ٶعز ط٠ ٲص٦ٹض ضا ٲی1394ظازٺ ) ظازٺ ٸ ٢یٹ ٪طٶٻ

ٲٵ اٮجكط ؤٱ ٲٵ ؤٴ ی٧ٹٴ ٮٻ قطیٿ ٦ٳحٳس اٮٷجی ټٹ الإٶؿبٴ اٮٳرجط ٵ الله سبٮی ثیط ٸاؾٿ ؤحس . »8 «.ؤٸ ٮیؽ ٮٻ قطیٿ ٦یحیی ٲإٲٹضا ٲٵ الله سبٮی ثشجٯی الأٸاٲط ٸاٮٷٹاټی بٮی ٢ٹ ؤ لا

اٶس ٦ٻ ثب ٢جدٹ٬ آیدیٵ اؾدلا زض ذدسٲز ټب: انی٭ ایطاٶی ٶػاز ٶٹثرشی اظ ػٳٯٻ ذبٶٹازٺ . ذبٶساٴ ایطاٶی9ا: ٲكب٭ اظ ضاٺ ٶكط ٯٹ ٸ ح٧ٳز ٸ آزاة ٸ ازاضٺ دبضٺ ذٯب: جبؾی ٸ اٲطا: ٲؿٯٳبٴ زاذ٭ قسٺ ٸ

زیٹاٶی ٶب ٶی٥ ذٹز ضا زض سبضید سٳسٴ اؾلاٲی ػبٸزاٴ ؾبذشٷس. اب: ایٵ ؾلاٮٻ ثعض٨ اظ ٶیٳدٻ ٢دطٴ یدب زض ی٧دی اظ زٺٹثد زٸ سب اٸای٭ ٢طٴ دٷؼٱ ټؼط: ثیكشط زض زاضاٮرلاٻ ثساز ٲهسض ٦بضټب: ٦كدٹض:

اٮ٣سض ط٢ٻ اٶس، ٲرهٹنب چٷس ٶط اظ ایكبٴ اظ دیكٹایبٴ ػٯی٭ ٸ ٲٳشبظ ثٹزٺ قت ٯٹ ٸ ازثیبر قبذم (.5-1: 1357اٶس )ا٢جب٬ آقشیبٶی، قسٺ اٲبٲیٻ اطٷبكطیٻ ٲحؿٹة ٲی


هبثغ

٢طآٴ ٦طیٱ. .12طٸر: زاض نبزض، اٮجٿ اٮظبٮظٿ، عثی ٮؿبٴ اٮطة،(. 1414اثٵ ٲٷٹض، ٲحٳس ثٵ ٲ٧ط )

، سٽطاٴ: ٽٹض:، چبح ؾٹ.ذبٶساٴ ٶٹثرشی(. 1357ا٢جب٬ آقشیبٶی، جبؼ ) ، سٽطاٴ: طټٷ٩ ٲ٧شٹة.اؾٳبیٯیٻ اظ ٪صقشٻ سب حب٬(. 1386دٹض، ٲحٳسؾیس ) ثٽٳٵاٶسیكدٻ ض: ، ز«حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی ٸ ثبظاٶسیكی سئٹض: اٲبٲدز اؾدٳبیٯیٻ (. »1390احٳس:، بٳٻ ) ػبٴ

.64-41، ل26، ـٶٹیٵ زیٷی٦دلا ، زض: «اظ زیس٪بٺ ٲش٧ٯٳدبٴ اٲبٲیدٻ « ٶجی»سحٯی٭ سطی (. »1394ػجطئیٯی، ٲحٳسنط؛ ذبٶی، ٯی )

.45-23، ل96، ـاؾلاٲی .1، ثیطٸر: زاض اٮٯٱ ٮٯٳلاییٵ، عاٮهحبح(. 1410ػٹټط:، اؾٳبی٭ ثٵ حٳبز )

ټٳدبٸضز: ؾدیس ٲطسدی ثدب ٲشعٮدٻ زض ٲؿدئٯٻ (. »1394) ٲحٳس‌الله؛ جبجبیی یعز:، ؾیس ذبزٲی، یٵ .102-89، ل11، ـسح٣ی٣بر ٦لاٲی، زض: «اٯیز اٶجیب ثط ٲلائ٧ٻ

ثبظ٦بٸ: ازٮٻ اٲبٲز بٲٻ اظ زیدس٪بٺ ؾدیس ٲطسدی ٸ ٢بيدی جدساٮؼجبض (. 1391ذٯیٯی آقشیبٶی، ؾٳیٻ ) ، سٽطاٴ: ٶجإ.ٲشعٮی

ا:، سٽطاٴ: طظاٴ ضٸظ. ، سطػٳٻ: طیسٸٴ ثسضٺیٻسبضید ٸ ٣بیس اؾٳبیٯ(. 1376زشط:، طټبز )ا:، ، سطػٳدٻ: طیدسٸٴ ثدسضٺ ټدب: ٲیبٶدٻ ټب: اؾٳبیٯی زض ؾدسٺ سبضید ٸ اٶسیكٻ (.1382زشط:، طټبز )

سٽطاٴ: طظاٴ ضٸظ. ، ثیطٸر: زاض اٮ٣ٯٱ، زاض اٮكبٲیٿ.اٮٳطزار ی طیت اٮ٣طآٴ(. 1414ضات انٽبٶی، حؿیٵ ثٵ ٲحٳس )

، ثیدطٸر: زاض اٮ٧دط ٮٯجبدٿ ٸاٮٷكدط سبع اٮطٸؼ ٲٵ ػٹاټط اٮ٣بٲٹؼ(. 1414ٲطسی )ظثیس:، ٲحٳس .1ٸاٮشٹظی، ع

، سٽطاٴ: اٲیط٦جیط، چبح یبظزټٱ.اضظـ ٲیطاص نٹیٻ(. ٦1373ٹة، جساٮحؿیٵ ) ظضیٵ ، ٢ٱ: اٮكطی اٮٳطسی.سٷعیٻ الاٶجیبء ٸالائٳٿ(. 1402ؾیس ٲطسی ) ، سح٣ی١: ؾیس ٲٽس: ضػبیی، ٢ٱ: زاض اٮ٣طآٴ اٮ٧طیٱ.اٮٳطسی ضؾبئ٭ اٮكطی(. 1405ؾیس ٲطسی ) ، ٢بټطٺ: زاض اٮ٧ط اٮطثی.الاٲبٮی(. 1998ؾیس ٲطسی )

سح٣ی١ ٸ سٯید١: جدس اٮعټدطا حؿدیٷی اٮكبی ی الاٲبٲٿ، (. 1410اٮكطی اٮٳطسی، ٯی ثٵ اٮحؿیٵ ) اٮریت، سٽطاٴ: ٲاؾؿٿ اٮهبز٠ ٮٯجبٿ ٸاٮٷكط، اٮجٿ اٮظبٶیٿ.

، سح٣ی١: ؾیس احٳس حؿیٷی، ٢ٱ: اٶشكبضار اٮصذیطپ ی ٯٱ اٮ٧لا(. 1411قطی ٲطسی، ٯٱ اٮٽس: ) اؾلاٲی ٸاثؿشٻ ثٻ ػبٲٻ ٲسضؾیٵ حٹظٺ ٯٳیٻ ٢ٱ.

.42-9، ل16، ـدػٸټی اٲبٲز، زض: «ثطضؾی سطی اٲبٲز زض ٲسضؾٻ ثساز(. »1393بٮٳی، ؾیس ٲحٳس ) آیٷٻ دػٸټف،، زض: «ثٻ ازٸاض ٸ ٲ٧بست ٦لاٲی اٲبٲیٻ زض ٢طٸٴ ٲیبٶیٶ٫بټی (. »1397بیی ٶط:، حٳیس )

.56-3، ل171ـ


الله ٲطكی ٶؼی. ذبٶٻ آیز ، ٢ٱ: ٦شبة٣ٽب: ٶبٲساض قیٻ(. ٣1372ی٣ی ثركبیكی، جساٮطحیٱ ) https://b2n.ir/789881، زض: «ٯٱ اٲب زض زیس٪بٺ قید ٲیس ٸ قب٪طزاٴ ٸ:»

، سح٣ی١: ٲٽس: اٮٳرعٸٲی ٸ اثدطاټیٱ اٮؿدبٲطائی، ٪طزآٸضٶدسٺ: اٮیٵ(. 1409طاټیس:، ذٯی٭ اثٵ احٳس ) ٲحؿٵ هٹض:، ٢ٱ: زاض اٮٽؼطپ، اٮجٿ اٮظبٶیٿ.

، ٢ٱ: ازیبٴ، چبح زٸ.ٶبٲٻ سبضید ٸ ٣بیس اؾٳبیٯیٻ زضؼ(. 1389طٲبٶیبٴ، ٲٽس: ) ، ٢ٱ: زاض اٮطيی.ٮٳهجبح اٮٳٷیطا(. 1414یٹٲی، احٳس ثٵ ٲحٳس )

، سح٣ی١ ٸ سهحی ٸ ٲ٣سٲٻ: نلاح اٮهبٸ:، ٲ٣سٲٻ بضؾی: اٮصټجیٿ الا٢ٹا٬(. ٦1355طٲبٶی، حٳیس اٮسیٵ ) ضيب اٹاٶی، سٽطاٴ: اٶؼٳٵ قبټٷكبټی ٯؿٻ ایطاٴ. لا

ثیدطٸر: ، سح٣ید١ ٸ س٣دسیٱ: ٲهدی بٮدت، اٮٳهبثی ی اطجبر الاٲبٲٿ(. ٦1969طٲبٶی، حٳیس اٮسیٵ ) ٲٷكٹضار حٳس.

، س٣سیٱ ٸ سح٣ی١: ٲهی بٮت، ثیطٸر: زاض الاٶسٮؽ.اٮ٣٭ ضاحٿ(. ٦1983طٲبٶی، حٳیس اٮسیٵ )، س٣دسیٱ ٸ سح٣ید١: ٲهدی بٮدت، ثیدطٸر: ٲؼٳٹٿ ضؾبئ٭ اٮ٧طٲدبٶی (. ٦1987طٲبٶی، حٳیس اٮسیٵ )

اٮٳاؾؿٿ اٮؼبٲیٿ ٮٯسضاؾبر ٸاٮٷكط ٸاٮشٹظی.اظ ٲٷدط ؾدٻ ط٢دٻ قدیی ثطضؾی ٲٷعٮز اٶجیب ٸ ائٳٻ » (.1394ازٺ، ٲحٳٹز )ظ ظازٺ، بي٭؛ ٢یٹ ٪طٶٻ

.86-63، ل4، زٸضٺ زٸ، ـدػٸټی قیٻ، زض: «اٲبٲیٻ، ظیسیٻ، ٸ اؾٳبیٯیٻ ا:، سٽطاٴ: سٹؼ. ، سطػٳٻ: طیسٸٴ ثسضٺسبضید اؾٳبیٯیبٴ(. 1362ٮٹئیؽ، ثطٶبضز )

، ٦یٽدبٴ اٶسیكدٻ انط قدیط:، زض: ، سطػٳٻ: ٯی«یٯیٻټب: ٦لا اؾٳب ٶط٪بٺ(. »1372ٲبزٮٹٶ٩، ٸیٯطز ) .105-97، ل49ـ

، ٢ٱ: اٮٳاسٳط اٮبٮٳی ؤٸائ٭ اٮٳ٣بلار ی اٮٳصاټت ٸاٮٳرشبضار(. 1413ٲیس، ٲحٳس ثٵ ٲحٳس ثٵ ٶٳبٴ ) ٮٯكید اٮٳیس.

ٶك٫بٺ ، سطػٳٻ: احٳس آضا، سٽطاٴ: اٶشكبضار زاټب: ٦لاٲی قید ٲیس اٶسیكٻ‌(.1372ٲ٧سضٲٹر، ٲبضسیٵ ) سٽطاٴ.

اٮكیٿ: سبضید قیٻ ٸ ط٢ٻ(. 1353ٶٹثرشی، اؾٳبی٭ ثٵ ٯی ) ، سطػٳدٻ: ټب: اؾدلاٲی سدب ٢دطٴ چٽدبض ٲحٳسػٹاز ٲك٧ٹض، سٽطاٴ: ثٷیبز طټٷ٩ ایطاٴ.

، سطػٳٻ: طیسٸٴ حٳیساٮسیٵ ٦طٲبٶی: س٧ط اؾٳبیٯی زض زٸضٺ اٮحب٦ٱ ثبٲطالله(. 1379ٸا٦ط، د٭ اضٶؿز ) ظاٴ ضٸظ.ا:، سٽطاٴ: ط ثسضٺ

https://b2n.ir/789881


References

The Holy Qurān

"Elm Emam dar Didgah Sheykh Mofid wa Shagerdan Wey (Imam's Knowledge in the

View of Sheikh Mofid and His Students)", in: https://b2n.ir/789881.

Aghighi Bakhshayeshi, Abd al-Rahim. 1993. Foghahay Namdar Shiah (Celebrated

Shiite Jurists), Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library. [in Farsi]

Alemi, Seyyed Mohammad. 2014. "Barresi Tarif Emamt dar Madreseh Baghdad

(Investigating the Definition of Imamate in Baghdad School), in: Imamate

Research, no. 16, pp. 9-42. [in Farsi]

Al-Sharif al-Morteza, Ali ibn al-Hoseyn. 1990. Al-Shafi fi al-Emamah (Healer in the

Imamate), Researched by Abd al-Zahra Hoseyni al-Khatib, Tehran: Al-Sadegh

Institute for Printing and Publishing, Second Edition. [in Arabic]

Atayi Nazari, Hamid. 2018. "Negahi be Adwar wa Makateb Kalami Emamiyeh dar

Ghorun Miyani (A look at the Imami Theological Periods and Schools in the

Middle Centuries), in: Research Mirror, vol. 171, pp. 3-56. [in Farsi]

Bahmanpur, Mohammad Said. 2007. Esmailiyeh az Gozashteh ta Hal (Ismailism from

the Past to the Present), Tehran: Written Culture. [in Farsi]

Daftari, Farhad. 1997. Tarikh wa Aghayed Esmailiyeh (Ismaili History and Beliefs),

Translated by Fereydun Badrehyi, Tehran: Foruzan Ruz. [in Farsi]

Daftari, Farhad. 2003. Tarikh wa Andisheh-hay Esmaili dar Sadeh-hay Miyaneh

(Ismaili History and Thoughts in the Middle Ages), Translated by Fereydun

Badrehyi, Tehran: Foruzan Ruz. [in Farsi]

Farahidi, Khalil ibn Ahamd. 1989. Al-Ayn, Researched by Mahdi al-Makhzumi and

Ibrahim al-Samerai, Collected by Mohsen Osfuri, Qom: Hejrat House, Second

Edition. [in Arabic]

Farmaniyan, Mahdi. 2010. Darsnameh Tarikh wa Aghayed Esmailiyeh (Textbook of

Ismaili History and Beliefs), Qom: Religions, Second Edition. [in Farsi]

Fayyumi, Ahmad ibn Mohammad. 1994. Al-Mesbah al-Monir (The Illuminating

Light), Qom: Al-Razi House. [in Arabic]

Garnehzadeh, Fazel; Ghayyumzadeh, Mahmud. 2015. "Barresi Manzelat Anbiya wa

Aemmeh (S) az Manzar Se Fergheh Shi‘I Emamiyeh, Zeydiyeh wa Esmailiyeh (A

Study of the Status of the Prophets and Imams (AS) from the Perspective of the

Three Shiite Sects of Imamiyyah, Zaydiyah, and Ismailism)", in: Shiite Research,

vol. 2, no. 4, pp. 63-86. [in Farsi]

https://b2n.ir/789881


Ibn Manzur, Mohammad ibn Mokarram. 1994. Lesan al-Arab (Language of Arabs),

Beirut: Sader Institute, Third Edition, vol. 12. [in Arabic]

Ighbal Ashtiyani, Abbas. 1978. Khandan Nobakhti (Nobakhti Family), Tehran: Tahuri,

Third Edition. [in Farsi]

Jan Ahmadi, Fatemeh. 2011. "Hamid al-Din Kermani wa Baz Andishi Teori Emamat

Ismailiyeh (Hamid al-Din Kermani and the Rethinking of the Theory of the Ismaili

Imamate)", in: New Religious Thought, vol. 26, pp. 41-64. [in Farsi]

Jebreili, Mohammad Safar; Khani, Ali. 2015. "Tahlil Tarif Nabi az Didgah

Motekalleman Emamiyeh (Analysis of the Definition of "Prophet" from the

Perspective of Imami Theologians)", in Islamic Theology, no. 96, pp. 23-45. [in

Farsi]

Johari, Esmail ibn Hammad. 1990. Al-Sehah, Beirut: Institute of Sciences for Millions,

vol. 1. [in Arabic]

Kermani, Hamid al-Din. 1936. Al-Aghwal al-Zahabiyah (Golden Statements),

Researched & Edited by Salah al-Sawi, Farsi Introduction by Gholam Reza Awani,

Tehran: Imperial Association of Iranian Philosophy. [in Arabic]

Kermani, Hamid al-Din. 1969. Al-Masabih fi Ethbat al-Emamah (Lights in Proving

the Imamate), Researched by Mostafa Ghaleb, Beirut: Hamd Publication. [in

Arabic]

Kermani, Hamid al-Din. 1983. Rahah al-Aghl, Researched by Mostafa Ghaleb, Beirut:

Andalusia House. [in Arabic]

Kermani, Hamid al-Din. 1987. Majmuah Rasael al-Kermani (Al-Kermani Collection

of Letters), Researched by Mostafa Ghaleb, Beirut: University Foundation for

Studies, Publishing and Distribution. [in Arabic]

Khademi, Aynollah; Tabatabayi Yazdi, Seyyed Mohammad. 2015. "Hamawardi

Seyyed Morteza ba Motazeleh dar Masaleh Afzaliyat bar Malaekeh (Seyyed

Morteza's Confrontation with the Motazilites on the Issue of the Superiority of the

Prophets over the Angels)", in: Theological Research, no. 11, pp. 89-102. [in Farsi]

Khalili Ashtiyani, Somayyeh. 2012. Bazkawi Adelleh Emamat Ammeh az Didgah

Seyyed Morteza wa Ghazi Abd al-Jabbar Motazeli (Reviewing the Evidence of

Public Imamate from the Perspective of Seyyed Morteza and Ghazi Abdol Jabbar

Motazeli), Tehran: Naba. [in Farsi]

Lewis, Bernard. 1983. Tarikh Esmailiyan (History of the Ismailis), Translated by

Fereydun Badrehyi, Tehran: Tus. [in Farsi]


Madelung, Wilferd. 1993. "Nazargah-hay Kalam Esmailiyeh (Viewpoints of the

Ismaili Theology)", Translated by Ali Asghar Shiri, in: Keyhan Andisheh, no. 49,

pp. 97-105. [in Farsi]

McDermott, Martin. 1993. Andisheh-hay Kalami Sheykh Mofid (Sheikh Mofid

Theological Thoughts), Translated by Ahmad Aram, Tehran: University of Tehran

Press. [in Farsi]

Mofid, Mohammad ibn Mohammad ibn Noman. 1993. Awael al-Maghalat fi al-

Mazaheb wa al-Mokhtarat (Primary Statements in Denominations and

Anthologies), Qom: The World Conference of al-Sheikh al-Mofid. [in Arabic]

Nobakhti, Esmail ibn Ali. 1974. Al-Shiah: Tarikh Shiah wa Fergheh-hay Eslami ta

Gharn Chaharom (Shiism: History of Shiism and Islamic Sects up to the Fourth

Century), Translated by Mohammad Jawad Mashkur, Tehran: Iranian Culture

Foundation. [in Farsi]

Ragheb Esfahani, Hoseyn ibn Mohammad. 1994. Al-Mofradat fi Gharib al-Quran

(Glossary of Quranic Terms), Beirut: Al-Ghalam Institute, Al-Shami House. [in

Arabic]

Seyyed Morteza. 1982. Tanzih al-Anbiya wa al-Aemmah (The Glorification of the

Prophets and Imams), Qom: Al-Sharif al-Morteza. [in Arabic]

Seyyed Morteza. 1985. Rasael al-Sharif al-Morteza, Researched by Seyyed Mahdi

Rajayi, Qom: The Noble Quran House. [in Arabic]

Seyyed Morteza. 1998. Al-Amali, Cairo: Arabic Thought House. [in Arabic]

Sharif Morteza, Alam al-Hoda. 1991. Al-Zakhirah fi Elm al-Kalam (Provision of

Theology), Researched by Seyyed Ahmad Hoseyni, Qom: Islamic Publications

Affiliated with Qom Seminary Teachers Association. [in Arabic]

Walker, Paul Ernest. 2000. Hamid al-Din Kermani: Tafakkor Esmaili dar Doreh al-

Hakem be Amrellah (Hamid al-Din Kermani: Ismaili Thought during the Reign of

the Ruler of God), Translated by Fereydun Badrehyi, Tehran: Farzan Ruz. [in Farsi]

Zarrinkub, Abd al-Hoseyn. 1994. Arzesh Mirath Sufiyeh (The Value of Sofia

Heritage), Tehran: Amir Kabir, 11th Edition. [in Farsi]

Zobeydi, Mohammad Morteza. 1994. Taj al-Arus men Jawaher al-Ghamus (Bride

Crown from Dictionary Jewels), Beirut: Institute of Thought for Printing,

Publishing and Distribution, vol. 1. [in Arabic]

Documents

The Status of the Prophet and the Imam: A Comparative ...shia.urd.ac.ir/article_131950_c0011bf61189e5f5017b5d64bf3458c2.… · This article is taken from: Mohammad Ibrahim Pishnamazi,