Embed Size (px)
Citation preview
1
The Wikihouse Experiment:
An Analysis of the Challenges and
Opportunities for Future Scaling-Up
Bachelor Thesis Human Geography
University of Amsterdam – 2018
2
Author: Michael de Jonge
Student number: 10220267
Date: August 10, 2018
Supervisor: Beatriz Pineda Revilla
Thesis project: Experimenting the Smart City
Course Code: 734301500Y
Title page image: Wikihouse Foundation, 2018
3
Table of Content Abstract 4
1. Introduction 5
2. Theoretical Framework 7
2.1. Multi-level perspective theory 7
2.2. Scaling-up 9
2.2.1. Horizontal pathways to scaling-up 10
2.2.2. Vertical pathways to scaling-up 10
2.2.3. Connecting horizontal and vertical pathways to scaling-up11
2.3 Scaling-up factors 11
3. Methodology 15
3.1. Case 15
3.2. Data Collection 18
3.3 Data analysis 19
3.4. Qualitative Research Criteria 20
4. Results 22
4.1 Current state of Wikihouse 22
4.2 Scaling-up the Wikihouse in Almere 25
4.2.1 Operational arrangements 25
4.2.2 Policy context 27
4.2.3 Market context 29
4.2.4 Socio-cultural context 32
4
4.2.5 Natural and built context 34
5. Discussion 36
6. Conclusion 37
Acknowledgements 38
Literature 39
Appendices 42
5
Abstract This thesis will analyze the challenges and opportunities of scaling-up the
Wikihouse project. Wikihouse is a new type of housing that is being brought
into the market. The main idea of Wikihouse is to grow a new kind of housing
industry, where the citizens, communities and small businesses are able to
develop their own homes and neighborhoods. The main idea behind this, is to
cut the dependence on top-down, debt-heavy mass housing systems, which the
Wikihouse community sees as a necessary goal. Wikihouse is an experiment in
which this democratization of the housing market is being stimulated. With the
help of the Multi-Level Perspective theory, an analysis will be made of the
challenges and opportunities for scaling-up the Wikihouse experiment. After
gaining more knowledge on the current state of Wikihouse and the building
process in Almere, it was clear that the Wikihouse is in the niche level and that
research and development is needed for future scaling-up.
6
1. Introduction The need for affordable and sustainable housing is becoming more and more
necessary worldwide. The lack of affordable housing has been a big problem
within many parts of the largest cities (Milligan, 2003). A new kind of way in
which houses are being built and in which people have more to say on how they
build, might be needed. Alastair Parvin is an architect and the founder of
Wikihouse. With his TED talk ‘architecture for the people by the people’ in
2013, he introduced Wikihouse to the public. In his talk he stated that there is a
need to understand the economy behind the housing industry because “housing
is one of the basic platforms upon which our social and economic prosperity are
built, and yet the systems we use to provide it are failing” (Parvin, 2013).
Wikihouse can be described as an open-source construction system. The idea of
this open source system is that everyone should be able to access the designs
and knowledge of Wikihouse world-wide and customize, print and assemble
structures by themselves (Parvin, 2013). It can be seen as Wikipedia but for the
construction of houses. In order to make it possible for Wikihouse to be used
worldwide, materials like plywood are being used which are widely available.
The building-parts can be digitally produced with a Computer Numerical
Control (CNC) machine. This is a machine that uses pre-programmed sequences
to print out the desired components and is therefore fully automated without the
need of manual labor (Lynch, 1997). Assembling of the components can be
done with basic do-it-yourself (DIY) tools, which also makes it easy to build.
Together with the growing accessibility of technological tools, and the demand
for a user-responsive architecture, this has brought the discourse of the user as a
designer architect to the forefront (Vardouli, 2012). For Wikihouse the solution
lies in putting the design for low-cost, low-energy, high-performance housing
into the hands of the citizens. With the use of digitization, it will be easier for
the existing industries to invest in a more sustainable and affordable way of
building houses (Worthington, 2014). The aim is attaining a distributed housing
industry in which communities and small businesses develop their own houses
and neighbourhoods without relying on housing systems as we know them
(Wikihouse by Woningbouwatelier, n.d.).
In figure 1 the delivery chain of a Wikihouse can be seen. It starts off with a
project owner who decides to build a Wikihouse, this owner will have to acquire
a plot of land that is suitable for development. Next, the owner will search a
design within the Wikihouse library and get permission to build. After this step,
the owner runs this design through with an architect and engineer to get a
structural sign-off. A CNC manufacturer then needs to be found for the
plywood to be cut. Finlly, the assembly can start and when the building is
completed it will have to be controlled and signed off by a local building
7
company in order to start living in it. These steps that Wikihouse describes will
be considered in the theoretical framework to get an overview of the current
state of Wikihouse in Almere and whether scaling-up might be achieved.
Figure 1: Delivery chain of the Wikihouse (Wikihouse Foundation, 2018).
Wikihouse is an experiment in which this democratization of the housing
market is being stimulated. Globally, the fastest-growing cities are not big
developer masterplans, but cities built by informal, low-skilled professional
builders and amateurs (Parvin, 2013). This research will analyze the potential of
scaling-up the Wikihouse experiment with Almere as case study, because the
Wikihouse in Almere will be the first Wikihouse to be put on the market and
will be rented as a social housing unit after the summer of 2018 (I. Diekerhof,
personal communication, June 7, 2018). This research is done in an exploratory
way, because of the lack of research done on the Wikihouse. The aim of this
research is therefore to seek new insights and gain knowledge of the Wikihouse
experiment. This is done through the concept of scaling-up, which will be
explained in section 2.2.
The research questions for this thesis are the following:
What are the challenges and opportunities of scaling-up the Wikihouse
experiment?
The following sub-questions will help to further examine the primary research
question.
What is the current state of Wikihouse?
Will further scaling-up of the Wikihouse take place towards the future?
8
2. Theoretical framework In order to analyze the research questions, the theoretical framework will first
be discussed. Fo this research, the Multi-Level Perspective theory and the
concept of scaling-up will serve as theoretical framework.
2.1 Multi-level perspective theory
In this thesis the multilevel perspective (MLP) theory which was developed by
Frank Geels will be used to understand how the Wikihouse project is
progressing and whether upscaling might happen in the future.
The MLP theory was developed by Geels as a heuristic in order to better
understand and/or explain the sociotechnical change in society (Hölsgens et al.,
2018). Geels has defined transitions as ‘shifts from one sociotechnical system to
another’, thus resulting in a system innovation. Within these system
innovations, technological changes take place as well as other changes (Geels,
2005 p. 682).
One of the most import prerequisite for applying the MLP to a transition is the
existence of the three analytical levels which Geels describes as “niche”,
“regime”, and “landscape” (see Fig. 1).
Figure 1: Multiple levels as a nested hierarchy. Source: Geels, 2002.
To better understand the MLP, the terms ‘niche’, ‘regime’ and ‘landscape’ will
now be explained. Niches are often portrayed as a kind of bottom-up movement
where innovative studies take place. Within these innovations radical
9
experiments can exist, which are eventually tested for further scaling-up into the
‘regime’ level (Geels and Schot, 2010 p. 22). Niches can have as aim to replace
the existing regime and can therefore be said to have a competitive relationship
to the regime. The relationship can however also be a symbiotic type of
relationship in which the niche can be seen as enhancing and adding on to the
existing regime (Geels and Schot, 2007).
In order to speak of the MLP, a stable regime has to exists (Hölsgens et al.,
2018). Rip and Kemp (1998) write that “a technological regime is the rule-set
embedded in a complex of engineering practices, production process
technologies, product characteristics, skills and procedures, ways of handling
relevant artefacts and persons, way of defining problems, all of them embedded
in institutions and infrastructures (Rip and Kemp, 1998 p. 340)”
To understand the kind of artefacts and persons which are relevant and are part
of the regime, depends on the regime and/or transition that is under
investigation. This can be understood by what Geels and Schot (2010) describe
as the ‘socio-technical regimes’. This regime involves more social groups such
as scientists, users and policy makers. Within the regime, the focus often
remains on technological change, but as we have seen, many relevant social
groups are also involved in the process. This means that one could also imagine
a regime in which not necessarily technologies and engineering practices are the
main focus, but other constructs as well. The last part of the MLP is the
‘landscape’. The landscape can be seen to ‘hoover’ as a more or less
unreachable level above the regime. The landscape is, as the name suggests, the
biggest entity of the MLP. It encompasses all kind of exogenous processes that
may also be relevant to the regime and the possible transition process. An
example could be the climate, oil prices, urbanization etc. Changes within the
landscape will generally not be as quick as changes at the other levels (Hölsgens
et al., 2018). As this thesis aims to integrate the MLP in the analysis of the
Wikihouse progression, it will be interesting to conclude whether the Wikihouse
experiment will have the potential to move up from the niche level into the
regime. It is however also important to consider and integrate the other two
levels in the analysis in order to have a good overview of the analysis. As we
have seen, niches can have successful results and may therefore grow out to
become mainstream and may eventually become able to challenge the existing
regime. However, we have to keep in mind that the logic of the MLP dictates
that this will be much harder, and will take longer, compared to when windows
of opportunities emerge in the regime to move along into the landscape. With
the help of this theory, an analysis can be made of whether the Wikihouse has
the potential of upscaling and moving from the niche level into the regime level.
It will give us a clearer view of the stage in which the Wikihouse is and
examine the potential for scaling-up.
10
In order to examine whether the Wikihouse experiment will have a potential of
moving up in to the regime, the concept of ‘scaling-up’ will be used. This
concept will help to analyze what the current situation of Wikihouse is and
whether the Wikihouse has the potential of growing. The concept will be
explained in the next section and will serve as main guide for the analysis of the
Wikihouse experiment.
2.2 Scaling-up
The term ‘scaling-up’ refers to a progression in levels that are located at
different positions on a scale. In this progression, information from one scale is
transferred to another and will eventually result in the reaching of a higher level
on the scale and an overall greater impact (Gibson et al., 2000; Schneider,
2001). To understand this process, the term ‘scale’ must be understood. This
term can be described as the spatial, temporal, quantitative or analytical
dimension that is used to study the processes and is often understood in terms of
hierarchy (Gibson et al., 2000; Gillespie, 2004). A level is a unit of analysis
located on a position on a scale (Gibson et al., 2000).
For this research, the ‘horizontal’ and ‘vertical’ pathways to scaling-up as
described by van Doren et al., (2016) will be used to analyze the ways in which
the Wikihouse is scaling-up or could scale-up in the future. In figure 2 the two
forms of scaling-up are showed. The ways in which vertical and horizontal
scaling-up work and how they relate to eachother will now be discussed.
Figure 2. Horizontal and vertical pathways to scaling-up the Wikihouse (Van
Doren et al., 2016).
11
2.2.1 Horizontal pathways to scaling-up
The horizontal ways of scaling-up refer to the spatial growth of an experiment
or initiative (van Doren et al., 2016). The words ‘diffusion’, ‘quantitative
scaling-up’ and ‘spatial scaling’ can be used to better understand the meaning of
horizontal ways of scaling-up. The term diffusion can be described as the
process by which an innovation is communicated through certain channels over
time among the members of a social system. It is a special type of
communication, in that the messages are concerned with new ideas (Rogers,
1995). The term quantitative scaling-up can be defined as a program or an
organization that expands its size, by increasing its membership base or its
constituency and, linked to that, its geographic working area or its budgets
(Uvin, 1995). This is the most evident kind of scaling up, equaling “growth” or
“expansion” in their basic meanings. Spatial scaling is a term that is defined as
the widening of scale of operation from, for example, experimental plot, to
field, to farm, to watershed, etc. (Douthwaite et al., 2003).
The horizontal ways of scaling-up thus implies a process in which the main
objective is to literally increase coverage. This means reaching more people and
having a greater impact in society. Horizontal scaling-up can for instance be
achieved when an initiative expands form the street level to the neighborhood
level and then from neighborhood to city the city level. This means that
horizontal scaling-up can result from spatial growth and expansion. Achieving
horizontal scaling-up can also be achieved through transfer of initiatives to
other cities, within a country or even abroad (van Doren et al., 2016).
2.2.2 Vertical pathways to scaling-up
The second pathway to scaling-up is referred to as ‘vertical scaling-up’. Vertical
scaling-up refers to the process where the information concerning ideas, values,
knowledge inform institutions at higher administrative and organizational levels
with wider-reaching impact. It thus implies a process where the initiative (in
this case the Wikihouse) serves as the basis for wider policy and/or institutional
change. Vertical scaling-up can be better understood with the terms ‘political
scaling’ and ‘mainstreaming’. Political scaling can be described as the increase
in political power and engagement with wider political processes. This type of
scaling up refers to the extent to which the organization moves beyond service
delivery toward empowerment and change. This will usually involve active
political involvement and the development of relations with the state. The term
mainstreaming is defined as the eventual trajectory and outcome of the
experiment. The main outcome here is that the experiment will be developed
and scaled-up to change the regional or national regimes (Bai et al., 2010).
12
Van Doren et al., (2016) propose that vertical scaling-up occurs when “an
initiative has influenced formal institutions (policy goals or instruments) and/or
informal institutions (values, ideas) of policy networks, thereby creating an
enabling environment for change and changing the structural causes of the
urban development” (van Doren et al., 2016 pp 179). A policy network is
defined as a combination of the interdependent governmental, private and civil
society actors that participate in the policy area (see Kickert et al., 1997).
2.2.3 Connecting the horizontal and vertical pathways to scaling-up
As we can see in figure 2, scaling-up is achieved when horizontal and vertical
scaling-up are combined. Figure 2 also shows the criteria that have to be met for
this combination to occur. In simple terms, it can be said that the more
horizontal scaling-up occurs, the greater are the chances that the initiative will
inform institutions and thus result in a higher level of vertical scaling-up (van
Doren et al., 2016). Scaling-up should be seen as a combination of both vertical
and horizontal scaling-up because without for instance vertical scaling-up,
initiatives remain little more than ‘islands of excellence’. A facilitative
institutional context, which can be the result of vertical scaling-up, is not
sufficient by itself. The political rhetoric at the macro level needs to be put into
practice.
2.3 Scaling-up factors
In order to understand whether we can speak of horizontal or vertical scaling-
up, the different factors contributing to potential scaling-up will now be mapped
out in a table. The table presents a summary of factors which are expected to
play a role in scaling-up and is based upon the work of van Doren et al. (2016)
and adapted to the Wikihouse context. This table was formed while the
interviews were being conducted, the factors and the expected influence were
adjusted on basis of the questions that were being asked and the results that
were obtained from the interviews. The table consists of five sets of components
that are considered to have the highest impact on scaling-up. These components
will be analyzed in the Wikihouse project with the help of qualitative case study
methodology. A conclusion will then be taken on which factors have
contributed to or limited the success and impact of the Wikihouse experiment.
These insights can then be used in the future to inform strategies for scaling-up
within the Wikihouse context.
13
Factor Operational definition Expected influence on
horizontal pathways to
scaling-up
Expected influence on
vertical pathways to
scaling-up
Operational
arrangements
Stakeholder
involvement
The participation of
representatives of different
organizations that have a direct
interest in the initiative (van
Doren et al., 2016).
Can contribute to the
support and mobilization of
resources that are required
for the replication and
growth of Wikihouses.
The engagement of
Stakeholders can enable
different parties to exchange
their experiences. This can in
turn lead to institutional
adjustments that are required
for large-scale growth and
replication of Wikihouses.
Policy context
Political
leadership
The amount of governmental
leadership in promoting
Wikihouse at the national
and/or local level (van Doren
et al., 2016).
Can encourage private and
civil society participants to
grow and replicate
Wikihouses, this will also
lead to a higher level of trust
in the policy framework.
Can increase the possibility
that political leaders are
inclined to learn from
Wikihouse and eventually
change the formal and
informal institutions of the
policy network in favor of
building more Wikihouses.
Financial policy
instruments
Policy instruments that have an
effect on the efficiency of
actions in the form of financial
incentives (van Doren et al.,
2016).
Can positively influence the
perceived financial
advantage of measures for
building Wikihouses and the
growth and replication of
Wikihouses.
With positive results,
financial policy instruments
such as subsidies might
increase for the building of
more Wikihouses.
Market context Instalment and
building costs
The purchase and instalment
costs of Wikihouse materials
and the total financial price
paid for the building of a
Wikihouse (van Doren et al.,
2016).
Can affect the financial
advantage for building
Wikihouses and can
increase the demand for
Wikihouses.
Can result in more subsidies
from governments or
institutions.
Information
availability
The amount of objective and
reliable information that is
available for the building of
Wikihouses (van Doren et al.,
2016).
Can enlarge the confidence
that consumers have in
measures for building a
Wikihouse. This may lead
to a higher demand for
Wikihouses on the market.
Can result in the increase of
knowledge about the
Wikihouse for politicians and
policy makers.
14
Social-cultural
context
Environmental
impact of the
Wikihouse
The level of environmental
impact (van Doren et al.,
2016).
Can help to strengthen the
acceptance and demand for
Wikihouses for consumers.
This may enable the growth
and replication of more
Wikihouses.
Low environmental impact
can result in the Wikihouse
being more interesting and
higher on the agenda of
politicians.
Sense of
community
A feeling that members have of
belonging and of being
important and matter to each
other and to the group. It also
involves the confidence of
members’ engagement
together. McMillan, D. W., &
Chavis, D. M. (1986).
Can stimulate citizens to
speak positively about the
Wikihouse and its impact,
enabling growth and
replication of Wikihouses.
-
Natural and built
context
Technical
compatibility
Compatibility of the measures
for building a Wikihouse with
geographical conditions and
technological infrastructure
(van Doren et al., 2016).
Can have an effect on the
potential and cost-
effectiveness of measures
for building Wikihouses.
This can lead to a more
feasible way of building
Wikihouses.
-
Table 1. Factors that contribute to horizontal and vertical pathways to scaling-
up Wikihouses (adapted table based on the work of van Doren et al., 2016).
15
3. Methodology
In this section the methodology will first be discussed that is used in this
research. To understand the different concepts which are being used in this
research, they will first be explained with an overview of the existing literature.
Next, the case study which is used will be introduced. Before the data collection
took place, respondents were contacted and during the data collection,
interviews were being conducted, whilst still contacting new respondents. The
third phase consists of an explanation of the ways in which the data is gathered
and analyzed. The last phase will focus on the qualitative research criteria for
this thesis.
3.1 Case
Since the crisis in 2008, the housing market in The Netherlands has been
recovering with house prices spiraling upwards. The continuing migration to the
major dutch cities has stimulated the demand for urban housing, but the supply
has been failing to keep pace (Hekwolter et al., 2017). This combination of high
demand and low supply has resulted in a shortage of affordable housing. This
has also lead to a difficult position on the housing market for the middle-income
earners.
Figure 3 shows the price movements in percentages from 2008 to 2013 in major
cities in the Netherlands. A large difference can be seen between price
movements in major cities and the rest of the Netherlands. The figure shows
that the major cities in the Netherlands have experienced a stronger price rise
than other cities in the rest of the country. House prices have been rising so
much in Amsterdam, Rotterdam and Utrecht that they have even come above
their pre-crisis levels (Hekwolter et al., 2017).
Figure 4 shows the average annual house price increase in perentages over the
past three years in major world cities. We can see that the same thing has
happened abroad. House prices have actually risen faster in some major cities
than in the Netherlands. China has been the country with the most extreme
annual increase in house prices, but as we can see in the figure, Amsterdam is
also high on the list.
16
Figure 3: Price movements in percentages from 2008 to 2013 in major cities in
the Netherlands (Hekwolter et al., 2017).
Figure 4: Average annual house price increase in perentages over the past
three years in major world cities (Hekwolter et al., 2017).
17
In order to get a clear understanding of what Wikihouse is and how this can be
analyzed, a case study is needed. As a case study the Wikihouse that has been
built in Almere has been chosen to analyze. WikihouseNL started with the build
of the first Wikihouse in Almere in October 2017 and the main structure was
built within two weeks (WikihouseNL, 2017). Together with the different
participants, the project was elaborated, and the house was designed. The goal is
to build 15-20 more Wikihouses within the next years in Almere. The future
residents finance the houses with a mortgage, after which they themselves or
with the help of friends, family, self-employed or a builder realize the property.
The ambition of this experiment is to realize homes with a monthly living
burden of about € 500 per month, this amount is based on mortgage and energy
costs for a Wikihouse (Woningbouwatelier, 2018).
Focusing on the Wikihouse in Almere can help us to explore how the building
process has been, the challenges it has brought, the future challenges it could
bring and the future possibilities of building more Wikihouses in the
Netherlands.
Figure 3. A map of Almere with the location of the tiny house complex and the
Wikihouse (in red) (Google Maps, 2018).
18
Figure 4. A map that shows the relative distance from Amsterdam to the
Wikihouse location in Almere (in red) (Google Maps, 2018).
3.2 Data collection
This research is mainly based upon primary data, but secondary data has also
been used for a part. Primary data can be described as data that is collected by
the researcher(s) and secondary data can be described as data which has been
collected by other researchers such as reports, policy documents and articles
from other authors (Bryman, 2012). This thesis is based upon both primary and
secondary data, interviews have been taken in order to understand more about
the processes of the Wikihouse in Almere. Different stakeholders that
contributed to the building of Wikihouse Almere have been interviewed to get a
broad view of the project.
The primary data in this research comes from semi-structured interviews that
have been taken in an exploratory way, as there has not yet been any research
on the Wikihouse in Almere. According to Robson (2002), an exploratory study
can be defined as a valuable means of finding out what is happening, where the
aim is to “seek new insights and to ask questions and assess phenomena in a
new light” (Cited in Saunders et al. 2009, pp 139).
The semi-structured interviews conducted during this research therefore tended
to be very flexible and there was no particular order of questions. There was a
list of questions in order to steer the interviews in the right direction, but the
focus of the interviews was mainly to get as much information from the
respondents as possible and therefore leaving room for the interviewees to
answer in the broadest way. The list of questions can be found in the appendix.
The result of these interviews was that it was possible to uncover different
aspects that were not taken into consideration in the first place but helped to get
19
a bigger and clearer perspective. As Bryman (2012) explains, undiscovered
aspects of the research can even lead to a shift in the emphasis of the research.
As this research is of nature an exploratory research, semi-structured interviews
were the main way of getting as much information as possible. During these
interviews the table of Wikihouse factors was also taking shape and was being
adapted whilst obtaining different results. The main goal of semi-structured
interviews is to get rich and detailed answers which can provide a context and
an explanation. This is not the case with structured interviews in which answers
can be processed and compared with for example the use of questionnaires
(Bryman, 2012).
As this research is of exploratory nature, respondents were contacted at the start
of the research. A date, time and location were set after the respondents that
were willing to take time for an interview were contacted. A total of six
interviews have been taken, of which five with the different stakeholders
involved with the construction of the Wikihouse in Almere and one interview
with the founder of Wikihouse Alastair Parvin. Of these interviews, two took
place at the WIkihouse in Almere, one at the housing corporation ‘Goede
Stede’, two at a café in Amsterdam and one via skype. Before the interview
would start, permission to record the interview was asked in order to use the
recorded audio for purpose of the study. In order to get as much information as
possible from the interviews, the questions asked were mainly semi-structured
to ensure the different respondents were able to elaborate. Certain topics were
discussed more, depending on the role the respondent played during the
building of the Wikihouse. If a respondent deviated too far from the question
asked, they were steered back in the direction relevant for the research.
To supplement the primary data, secondary data was used in the form of desk
research. This is data that was already available and is found in primary and
secondary resources that already exist. This can be in the form of information
that has already been collected by for example individuals or agencies and
institutions other than the researcher him or herself (Babbie & Mouton, 2007).
3.3 Data analysis
The analysis of this research was conducted through the use of transcribed
interviews from different audio recordings. Transcribing interviews has benefits
compared to only using the notes that have been taken during an interview
(Bryman, 2012). Benefits of transcribing interviews are that the use of a
recording helps to not rely on the limited memory from an interview. The
recordings also make the data available for verification and the transcribed
20
recordings also makes sure to be as detailed as possible when writing down the
results. Recordings may however also have an effect on the setting, as it might
influence the respondent and the answers he gives. The respondents were
always informed and asked if the interview may be recorded.
After transcribing the interviews, a set of codes were created in order to make
the analysis easier and more focused, these codes were created based on the
factors in table 1. The different codes were then highlighted in the transcribed
interviews and processed in the results, this can also be seen in the appendix.
Five interviews have been taken, with a total of about six hours of recordings. It
took about five hours to transcribe one interview, which therefore amounts to
about 30 to 35 hours of time spent transcribing the interviews. The free software
“oTranscribe” has been used to transcribe the different interviews, this software
was helpful as it had different functions such as slowing down the tempo of the
audio and pausing it with a button on the keyboard.
3.4 Qualitative research criteria
This section will cover the ways in which the methodology of this research
affects the research criteria of qualitative research and is based upon the criteria
set by Bryman (2012).
The reliability of obtaining the same results in the future is relatively low.
Policies that are of interest at this moment may change over time due to the
election process that takes place every four years. The interviews which have
been conducted with the specific respondents are semi-structured, this means
that the questions asked are not the same for each respondent and thus provides
different information. Re-doing this research, may therefore also provide
different information with different respondents. Information and opinions may
also change over time due to innovation and research and development
however, the results of this research will still be useful over the long term.
The measurement validity comprises the way in which the measurements reflect
the given concepts. For this research, interviews have been taken with key
figures of the Wikihouse experiment in Almere and will thus make sure that the
different concepts are understood correctly. As the case study of Almere is one
of the most important aspects of this research, contextual and in-depth
information will make sure that the measurements are accurate.
21
The external validity comprises the generalization of the research. In this case
the external validity is relatively moderate. The way Wikihouse is perceived and
realized may vary from country to country due to for example different policies
and different climates. The goal of this research is not to generalize the results
that are obtained, but rather to create an overview of the current situation and
future possibilities for Wikihouse.
22
4. Results
In this section the results based on the analysis of the data will be presented.
These results will be presented according to the structure of the sub-questions
which are mentioned in the introduction. The first part will therefore give an
overview of the current state of Wikihouse (4.1) and the second part will discuss
whether upscaling has been achieved or can be achieved in the future (4.2).
The results will be analyzed with the help of table 1. The different factors will
therefore be considered for the Wikihouse and will be explained on the basis of
the collected data.
4.1 Current state of Wikihouse
The Wikihouse Foundation is a non-profit open technology foundation, based in
the UK. Their purpose is to allow companies, organizations and governments to
work together in order to develop new open technologies, standards and
common infrastructures for housing and sustainable development (Wikihouse,
2018). Wikihouse is an open-source construction system with the idea that
everyone should be able to access the Wikihouse designs and knowledge of
Wikihouse (Mens, J. and Vreeswijk, K. 2016). At the moment three Wikihouses
have been realized, one in England, one in Rio and one in Almere. Wikihouse
was brought to Rio in 2014 and was done in collaboration with the Dharma
agency and Estúdio Guanabara. This project was started in order to empower
youth from suburbs and favelas of the city of Rio de Janeiro and to enable
creativity and active citizenship (Burón, J. and YM. Sánchez, 2015). The main
goal of the project in Rio was to enhance community youth development and
their quality of life and would be done through the use of digital fabrication
techniques and an open source construction system. During the interview with
Alastair, the question was asked what the current state of Wikihouse is. He
answered that “we don't know the exact state because lots of things are
happening without us knowing, the whole idea is open-source so it’s hard to
keep track of what’s happening around us”. This shows how open-source can
have it’s positive and less positive sides, it may be open to the world, but it
makes it less measurable at the same time what the exact state of Wikihouse is.
There may be small Wikihouses being built without people even knowing about
it. Alastair continued by saying that the Wikihouse “is still really at the
prototype level. With every step we are going a little bit further”. This was
interesting to hear, because of the honesty about the current state of Wikihouse
and the progress being made. Wikihouse is still really at prototype level and
research and development is of high priority for the Wikihouse foundation. In
figure 5 a map is shown of the current Wikihouses that have been built across
the world. Most of these Wikihouses are prototyes and not ready to be used as
homes. A total of 17 Wikihouses can be seen on the map. Of these 17
23
Wikihouses, 9 are in Europe, 3 in Asia, 2 in North America, 2 in South America
and 1 in Africa. This shows that Wikihouse is becoming worldwide and that the
power of open-source has had an effect in different places. As said before, there
are currently 3 Wikihouses that have been completed and are livable, the rest of
the Wikihouses that can be seen in figure 5 are either prototypes or models.
Figure 5: Map of the current Wikihouses that have been built and reported to
the Wikihouse foundation (Wikihouse, 2018).
Alastair also talked about the different aspects that the Wikihouse foundation in
England is working on. He for example stated that “there are still a few things
we are working on to take it a step further. We are working on the hardware to
make it easier for the engineer and also having good documentation. In terms of
building regulations, we are yet to have a real problem with. Because the
Wikihouse by definition outperforms other houses in terms of energy etc. So as
long as there is a structural engineer to sign it off, the rest is eligible for that”.
The biggest issues that Wikihouse is working on are the engineering parts and
the documentation part which is necessary to build the house. Alastair talked
about how much of a difference it will make when the documentation of how to
build a Wikihouse is upgraded. A better documentation of how to build a
Wikihouse will susposedly make the engineering part much less complicated for
the people building a Wikihouse. With this being said, the current state in
Almere can help to give insight into the progress being made for Wikihouse in
the Netherlands. This will be done in the next section with the help of the
concept of scaling-up.
24
Figure 6: Exterior of the Wikihouse in Almere, Almere. June 7, 2018.
Figure 7: Interior of the Wikihouse in Almere, Almere. June 7, 2018.
25
4.2 Scaling-up the Wikihouse in Almere
The results that have been attained after the build of the Wikihouse will mainly
be based on the data that has been collected from the interviews with the
different stakeholders involved. These results will be categorized with the help
of table 1.
4.2.1 Operational arrangements
Stakeholders involvement
In order to make an analysis of whether there is potential for scaling-up the
Wikihouse experiment in the future, the operational arrangements will first be
examined. This will be done by looking at the stakeholder involvement during
the Wikihouse experiment in Almere. As seen in table 1, stakeholder
involvement is described as “the participation of representatives of
organizations, communities, or interest groups that have a direct interest in the
initiative (van Doren et al., 2016)”.
The Wikihouse in Almere was realized with the help of different stakeholders,
these were the ‘Woningbouwatelier’, ‘Almere2.0’, ‘Woonstichting
Goedestede’, ‘Trebbe’, ‘WikiHouseNL’, ‘Muller Ontwerpburo’ and ‘Rick
Smeenk’. Besides these different stakeholders there have also been people who
voluntarily helped with the build of the Wikihouse. These people were from the
Netherlands, but also from abroad. All of the stakeholders have been contacted
and only Trebbe and Rick Smeenk have not responded. Ikea has also helped
with the interior of the Wikihouse. Ikea recognizes the core concepts of small,
affordable, sustainable and in particular the do-it-yourself building concept that
is at the center of the Wikihouse.
The house was realized in february of 2018 and took about four months to
build. Ivar Diekerhof is one of the members of the ‘woningbouwatelier’ and
was highly involved in the process of realizing the Wikihouse in Almere. The
woningbouwatelier is an initiative of the municipality of Almere, the Ministry
of the Interior Affairs and Kingdom Relations and the Central Government Real
Estate Agency. The woningbouwatelier is part of the Almere 2.0 Program. The
Almere 2.0 program is a program from the municipality of Almere that has been
formed to invest in the quality of the city (Almere 2.0, 2018). Almere is a
diverse city and is continuing to grow in the variety of housing. New
construction mainly takes place in the existing city (Poort, Nobelhorst, Centrum
Weerwater) and in the new districts of Almere Oosterwold and Almere Pampus.
In these new areas, other types of homes and neighborhoods are added than
those already present in Almere. But the municipality of Almere says that
growth alone is not enough. New facilities are needed for a green, sustainable
26
and lively city (Almere 2.0, 2018). Besides the woningbouwatelier and Almere
2.0, the Wikihouse in Almere was made possible with the help of
Woonstichting Goede Stede, Trebbe, WikiHouseNL, Muller Ontwerpburo and
Rick Smeenk. Woonstichting Goede Stede is a housing corporation in Almere
that is focussed on public housing, they were asked by the municipality of
Almere to join he building process of the Wikihouse and bring their knowledge
and expertise. Trebbe is a construction company and is specialised in
maintenance work and minor renovations, they were the company that was
responsible for construction work such as laying the foundation for the
Wikihouse. WikihouseNL is the platform for Wikihouse in the Netherlands, this
was created by architect Vincent Muller and his company Ontwerpburo Muller.
They played a vital role in the process of realising the Wikihouse in Almere,
most of the planning and architecture was done by WikihouseNL and
Ontwerburo Muller. Rick Smeenk is the company that was responsible for the
interior construction, they made the Wikihouse framework with the help of a
CNC machine.
In figure 6 and 7 the interior and exterior of the completed Wikihouse can be
seen. These photos were taken after the interviews with Ivar Diekerhof of the
Woningbouwatelier and Floris van Slijpe of Almere 2.0. Permission was asked
for using the photos for the purpose of this research.
One of the statements that were found interesting during the interviews was
with the architect and founder of the WikihouseNL platform Vincent Muller. He
said: “I do not think Wikihouse will take over the whole housing market, that is
not possible. But the niche we are in right now can be much less niche”.
What has been remarkable during the data collection was that there was a clear
division of stakeholders that were either positive or negative about the
experiment. Henk Klinkenberg was the person responsible for the contribution
of Woningstichting Goede Stede and said, “I’m sitting at the table as a
counterpart to Ivar, he can have a very nice story and he certainly did, but you
must also hear the reality as we see it, that is that we have totally no priority of
making such houses as the Wikihouse”. Ivar Diekerhof on the other hand said:
“I think that there is potential, yes. I think we can move towards a different way
of realizing your home where you have much more influence”.
This shows what the different perspectives have been during the realization of
the Wikihouse in Almere. Two completely different perspectives can be seen
and their visions of the future for Wikihouses are opposite to each other. The
involvement of these different stakeholders can thus be divided into two groups
that either have a positive look into the experiment or a negative look.
27
4..2.2 Policy context
Political leadership
The municipality of Almere have stated that in 2018 the focus will be on
upscaling and broad sharing of insights (Jaarverslag Almere 2.0, 2017). This
concerns the instigation of private self-building of 6-24 Wikihouses. In the
region and wider in the Netherlands, this concerns the broad sharing of insights
in the trade media (reaching municipalities), linking to City Deal agreements
and the national ‘Expertteam Eigenbouw’, general media (self-builders interest).
For this purpose, a Wikihouse manual will be prepared and published for other
municipalities and self-builders. Floris stated that “we, as municipality have a
partnership between the Ministry of Interior Affairs and the Government Real
Estate Company. We are working on boosting concrete experiments in
residential construction like this house in Almere but have relevance for the rest
of the Netherlands. For example, we have a statement for affordable and
digitization in the construction industry, the next step is that we throw that into
a concrete experiment that will be realized”. It was clear during the interview
with Floris that the municipality of Almere is strongly involved with the
experiment and is boosting the Wikihouse experiment in order to achieve more
affordable houses and to stimulate digitization in the construction industry.
Floris stated that the municipality wants to be involved with these experiments
because they believe that “these kinds of things are in the market and in the air;
digitization, open-source and self-construction. It is cool to step in as
government and the pursuit that it is realized. And that is happening now and
there is much interest to realize a Wikihouse yourself”. It was very interesting
to see how positive and involved the municipality has been during the building
process of the Wikihouse and how much they believe and want to invest in
more Wikihouses in Almere. This pattern of thinking was very different
compared to Henk Klinkenberg, he said that the whole process was “a puzzle
that had to comply with the law”. He continued by saying that “If you have the
illusion that the resident can do it all by himself, that’s impossible. And the law
is not regulated like that here in the Netherlands. You will never receive
approval from the utilities companies”. It is clear how different the opinions of
the various stakeholders were. This shows that there have been struggles during
the build of the Wikihouse and that the participation of representatives of
different organizations that have had a direct interest in the initiative are not yet
on the same page. It is however, interesting to see how vertical scaling-up is
being stimulated by the municipality of Almere. If the building of the future
Wikihouses in Almere will have a positive outcome, vertical scaling-up might
occur through financial policy instruments such as subsidies for the building of
more Wikihouses.
28
Financial policy instruments
During the interviews with Ivar and Vincent it was mentioned that the EU will
contribute to the Wikihouse experiment in the future through the Interreg
Europe programme. Vincent stated that “the fact that this subsidy is awarded
with a considerable amount, would mean that a future is seen for Wikihouse”.
The exact amount of this subsidy was not told, but as Vincent said, a
considerable amount is being awarded to the Wikihouse foundation. The
Interreg Europe programme is a programme with the objective to reduce
disparities in the levels of development, growth and quality of life in European
regions (Interreg Europe, 2018). The programme promotes actions that are
designed to make the European territory more innovative, sustainable and
inclusive. It has been created in order to support policy-learning among the
relevant policy organizations with the goal of improving the performance of
regional development policies and programmes.
The programme has a budget of EUR 359 million for the period from 2014 to
2020 and has a thematic focus on the topics of research, technological
development and innovation, competitiveness of SME’s, the low-carbon
economy and environment and resource efficiency (Interreg Europe, 2018).
With the involvement of the EU in this experiment, the potential of scaling-up
might grow. As we have seen in table 2, a positive outcome of the Wikihouse
experiment might in the future lead to more subsidies from the EU. The EU has
apparently already seen the potential of scaling-up the Wikihouse experiment.
With this subsidy, further research and development can be done. This can also
help to look at different ways of building a Wikihouse. As Vincent said, “in the
future, a Wikihouse might also be built on a roof of a parking garage, perhaps
for students. This would mean you don’t have to deal with the problem of land
prices. The construction is very light, so you do not need a heavy foundation
and it can all be disassembled. In this way, one can also build temporarily”.
With the contribution of this subsidy, these examples that Vincent has
mentioned might be taken into consideration and result in new ways and
methods of building a Wikihouse. This could eventually also lead to horizontal
scaling-up because it can positively influence the perceived financial advantage
of measures for building Wikihouses and lead to the growth and replication of
Wikihouses.
29
4.2.3 Market context
Instalment and building costs
In table 2 an estimate has been made of the construction costs for building a two
story Wikihouse, according to Bouwscoop. This is the company that was asked
to make a financial estimate of the costs of building the Wikihouse in Almere.
The current idea for the Wikihouse community in Almere is to build 15-20
Wikihouses that are two-stories. Table 2 will therefore give an insight to the
relative costs of these Wikihouses that will be built. In addition to the
construction costs that are listed in table 2, land also needs to be bought.
Additional costs such as drawing and calculation work, project
management/supervision, permits, connection costs must also be considered (M.
Hartsema, personal communication, July 12, 2018). In this specific project,
some costs for solar panels, plumbing and the outer ring are not included in the
construction costs, but in the total project costs.
The cost of land is relatively speaking +/- 15-20% of the construction costs for
the additional costs (M. Hartsema, personal communication, July 12, 2018).
Land prices are very depending on the location (and size); Almere is for
example more expensive than a place like Groningen.
In table 2 we see that the total constructions costs including VAT is €142,835.
This total cost is if the house is built by a professional. Of these total costs,
€44,000 are labor costs, of which is estimated that €38,000 can be done by
yourself, this will result in a self-constructed house of around €106,000.
In addition, though are +/- €20,000 of additional costs and land of +/- €50,000.
This will eventually result in a self-constructed house of +/- €175,000 or a
constructed house of +/- €215,000 (M. Hartsema, personal communication, July
12, 2018).
During the interview with Menno, the question was asked why the Wikihouse is
being promoted as a cheap house that can be built for €100,000 and he said that
“the hope is that you can have a house for €100,000 euros, but that will not
work because of all the additional costs”. It seems tough to build a Wikihouse
that is really cheaper than building a normal house, because of all the additional
costs that are not shown in the first place. Menno expressed that if you are
wanting to build a Wikihouse because you are trying to save money, than you
should not start with the process.
30
Nr. Description Cost in €
A Construction costs
A1 Architectural works 91.345
A Foundation 7.851
B Casco 36.148
C Roof finishing 4.511
D Façade finishing 28.684
E Inner wall finishing 6.158
F Floor finishing 5.579
G Stairs and ramps 850
H Ceilings 1.565
A2 Installations 15.816
A Mechanical engineering - liquid and gas
installations
4.830
B Mechanical engineering - climate installations
6.571
C Electro technical - energy supply, lighting
4.025
D Electro technical - communication, security
390
E Transport installations
-
A3 Permanent establishments and facilities 350
A Permanent sanitation 350
A4 Terrain -
A5 General implementation costs/miscellaneous 10.534
31
Total construction costs 118.045
Total construction costs incl. VAT 142.835
Table 2: Estimated construction costs for a two story Wikihouse (Bouwscoop,
2018).
When asking about whether the housing corporation Goede Stede would invest
in the build of more Wikihouses in the future, Henk answered “when we talk
about the actual building costs of Wikihouse, the actual foundation costs of this
house are three times as expensive as normal. It is many times more expensive,
therefore we will never do this again, because this is beyond our standard. So
why should we invest money in the Wikhouse if we can build two normal houses
for the same price?”
It seems that the reason for building a Wikihouse should not be based around
saving money or building it because it might seem cheaper. The motivation
should lay in different aspects of the Wikihouse. This was confirmed by Ivar,
who said that “democratization is what it is all about, ensuring that the end
user has much more power and control, with which he really gains influence on
how his home is realized. Wikihouse makes that possible”. The motivation
behind building a Wikihouse has more to do with the democratization than of
building a cheap house.
Information availability
The idea behind the Wikihouse experiment is to create an open-source
construction system. This means that everyone should be able to access the
designs and knowledge of Wikihouse world-wide and customize, print and
assemble structures by themselves (Parvin, 2013). Information is therefore
available to anyone who has access to a computer. During the interview with the
Wikihouse founder Alastair Parvin, he mentioned that the Wikihouse principle
is very simple, “it's an open-source principle, which means, don't go and solve
somebody else's problem in the context you don't understand, solve the problem
where you are. The whole idea is about empowering, solve your problem and
open-source it so other people can see what's different about where they are but
use what is useful. In open-source it's called forking, so they fork what's their
version of it and that's always been our kind of theory on how we engage in the
world”. Having this kind of forking principle means that people will take the
information that is already out there and adapt it to their needs, and eventually
bringing it back online. This results in a chain in which people continuously
32
take the available information and basically re-structuring it to their needs and
the ways in which the information can be used in their specific environment.
The current Wikihouse technologies are primarily led out for temperate
developed economies, but with the sharing of information it can be adapted for
other climates and economies. As Alastair said, the way it will spread is through
forking. Through this process he says “different pieces of principles or
platforms behind it will then find their applications in the economies. So
actually, digitizing the planning system and running on platforms is just a
necessity. We should not go into Africa and India and just build there, because
what is happening now is that they are taking our failing model here and are
replicating it over there with more zeros on the end, which is a really stupid
idea. So, it's about us solving our problems and they can take lessons from us
and not repeat the mistakes we made”. Spreading the Wikihouse concept
through open-source and letting citizens create and shape the Wikihouse is what
it’s all about for Alastair. It’s a new way of shaping the economy he says and
doing this through a digital platform is ‘just necessary’. This reflects the
statement of democratization, Alastair says that “Generally speaking it should
be about creating ecosystems of small companies what are called SMEs”. This
is reflected through the concept of the local economy, which Alastair says is
about “building capacity and that's also about building local economic
capacity, creating local companies that can create low energy homes”. The
availability of information is one of the stonger factors within the Wikihouse
experiment, horizontal scaling-up could be achieved in the sense that it could
enlarge the confidence that consumers have in measures for building a
Wikihouse. This may lead to a higher demand for Wikihouses on the market. It
can also lead to vertical scaling-up because it may lead to an increase of
knowledge about the Wikihouse for politicians and policy makers.
4.2.4 Socio-cultural context
Environmental impact of the Wikihouse
One of the Wikihouse statements is to put the design solutions for building low-
cost, low-energy, high-performance homes into the hands of every citizen and
business on earth. Low-energy and high-performance housing are one of the
priorities of Wikihouse. As shown in figure 6, there are different aspects that
have been taken into consideration with the build of the Wikihouse. One of
these is that it’s energy consumption is ‘ultra-low’ and that it is ‘low-carbon’,
with the use of circular materials. Alastair Parvin believes that Wikihouse can
contribute to the solutions of sustainable development. In order to address big
challenges such as urbanization and climate change, a new type of micro, low-
33
cost, high- performance sustainable design solutions that can be copied, locally
adapted and manufactured anywhere and by anyone must be developed (Parvin,
2013). As we had seen in table 1, the environmental impact of the Wikihouse
can help to strengthen the acceptance and demand for Wikihouses for
consumers. This may eventually enable the growth and replication of
Wikihouses. Having a low environmental impact is therefore of high
importance for future horizontal scaling-up. “The person who is most interested
in energy efficiency is the homeowner and that’s what Wikihouse is doing,
putting sustainable technologies into the hands of the end user”.
Figure 8: Aspects of the Wikihouse (Wikihouse, 2018).
Sense of community
The sense of community factor has been defined in table 1 as a feeling that
members have of belonging and that members matter to one another and to the
group, and a shared faith that members' needs will be met through commitment
to be together. A positive sense of community can eventually stimulate citizens
to speak positively about the Wikihouse and its impact, therefore enabling
growth and replication of Wikihouses.
In several interviews this sense of community had been mentioned. Ivar for
example mentioned that “you know your neighbor before you live there.
Sharing your designs and your ideas, working together, etc. leads to a
community feel before the house is even there”. Because of the need to build the
Wikihouse with a group of people, the community feeling comes very naturally.
34
This sense of community can obviously be positive or negative. Menno
mentioned that “there is a lot of emotion when you do it with different people,
you expect that you help each other, but that can also just go wrong”. Whether
this sense of community is experienced in a positive or negative way of course
varies per project. Ivar mentioned that “the Wikihouse project in Almere was a
lot of fun, we had people from all over Europe who came to Almere to help
build the Wikihouse because together with the English Wikihouse it is the first
Wikihouse that has been set up in the world”. It’s a good sign that the build of
the first Wikihouse project in the Netherlands has been experienced in a positive
way. The questions whether this will be the case with future Wikihouse projects
and communities is of course unanswered.
Menno made the comment that “it is always the big question whether the
people who step into the project to help actually stay in it. They may also stop
halfway during the project. So, in terms of community it is difficult to predict
whether it will actually be that way or whether people will stay a bit more on
their own.
4.2.5 Natural and built context
Technical compatibility
The technical compatibility has been defined in table 1 as the compatibility of
the measures for building a Wikihouse with geographical conditions and
technological infrastructure (van Doren et al., 2016).
When asking Ivar about whether it’s really as easy to contrsuct a Wikihouse the
way it’s been promoted he answered: “Absolutely not. This is still an
experiment, and of course you come across all sorts of things that you have to
adjust, but that's why we also do such an experiment. You do an experiment to
create a new market and introduce new products, but you have to work around
that, it’s not going to happen by itself”. It’s evident that the Wikihouse is still
an experiment and that it needs adjustment, it may be promoted in a way that it
seems easy to construct, but it’s definitely not there yet.
An example of such adjustments is what Henk said about the floor within the
Wikihouse, he said: “a problem we quickly ran into was that the ground floor
was like a wooden floor, and according to the building decisions you can no
longer build on a wooden floor”. Besides this problem, he also talked about
problems such as vapor transport within the house. Inside the house there is
aways a heat source, then you get a vapor transport through the structure, which
will condense somewhere where cold and warm meet and that changes during
the seasons. But the moment you have a vapor barrier on the inside, you prevent
vapor transport from the inside out. This is very technical and is almost
impossible for someone who doesn’t know anything about these kinds of things
35
to take into consideration. The question that Henk kept on asking was how
somebody who doesn’t have a clue about such things can ever build his own
house, the quality of the house will be less than a standard type of house.
It was also very interesting to hear Vincent’s perspective on the technical
aspects of the house. He also said that it’s not that easy yet to build a
Wikihouse, because it’s not like putting together a kitchen or closet. There are
many different disciplines that come together when building a Wikihouse, such
as the installation of wires to the building physics. He said that because of the
way it is right now people are often dissapointed when they are interested in
building a Wikihouse. To make things easier there must first be a kind of
pathway to building a Wikihouse. Vincent was very positive about the future of
Wikihouse and that the technological parts will get easier. An exampe of this is
that “if you look in Belgium, you see that self-built packages are offered via the
internet and that is, for example, a self-assembly package for a heat pump or
ventilation system. And you get all the parts at home with a manual and videos
and a number that you can call if you do not know how it works. Of course, you
have to know what you need and so on, but you can build it yourself. When
you're done, someone comes along from the company and if all goes well you
get a certificate that is necessary to show that everything is right”.
This shows that technical aspects of building a house are getting easier but are
still very limited. It may become easier in the future to get different kind of self-
assembly packages, but for the Wikihouse that is not yet the case. In this case
horizontal and vertical scaling-up is difficult to achieve, as more research and
development is needed to make the technological aspects easier.
36
5. Discussion In this thesis an overview has been given of the current state of Wikihouse and
the different factors that have played a role in building the Wikihouse in Almere
and their possible effects on future scaling-up. The most important findings will
be discussed and relevant data for future research will also be considered.
This thesis is of exploratory nature. This means that the aim of this thesis was to
find out what is happening, seeking new insights, asking questions and
assessing phenomena in a new light. One of the main findings was that building
a Wikihouse is not that affordable yet. Almost all the different stakeholders
mentioned that the financial aspect of the Wikihouse is something that needs
work. Another finding was that it is still very hard to completely build a
Wikihouse without the help of different contractors. It may be easy to build the
Wikihouse casco but building a complete house that is livable is still a difficult
process. Another interesting finding was that there has been a real sense of
community during the building process. Ivar said that sharing your designs and
your ideas and working together leads to a community feel before the house is
complete.
Due to the short amount of time, it was not possible to get more interviews with
for example the different volunteers that have helped to build the Wikihouse in
Almere and get an in-depth view of the community feel. It also was not possible
to get insight into what a Wikihouse community looks like and how the
residents experience living in a Wikihouse community, simply because the first
Wikihouse was just built in Almere and is not on the housing market yet.
The advice for future research is therefore to look into the sense of community
and what the Wikihouse communities will look like. Because of the way a
Wikihouse is built and the need for a group of people to realize a Wikihouse, it
may be interesting to further analyze the social aspects of the building of
Wikihouses. Besides this, the Wikihouse is a very different type of house than
what we usually see in our societies, this could lead to a very different kind of
community. The main motivation behind the building of a Wikihouse is
ensuring that the end user has much more power and control, with which he
really gains influence on how his home is realized. This reasoning and
motivation could bring forth interesting communities. This thesis also has not
covered the sustainability aspects of the Wikihouse. As we have seen, one of the
Wikihouse statements is that they want to put the design for low-cost, low-
energy, high-performance housing into the hands of the citizens. This shows
that sustainability is also on their agenda. It could be interesting to do further
research on the sustainability aspects of the Wikihouse and how it performs
compared to regular houses on the market.
37
6. Conclusion
There are several factors that influence the way in which Wikihouse is currently
positioned on the market. These factors have an effect on the potential of
scaling-up the Wikihouse experiment in the future. In the theoretical framework
we have seen how an experiment could scale up from the niche level to the
regime level. This thesis has analyzed the Wikihouse experiment and the
potential of scaling-up from the niche to the regime level. This has been done
through the operationalization of the scaling-up concept.
While conducting the different interviews, it became evident that there was a
strong distinction of how the stakeholders experienced the experiment. There
was a lot of skepticism towards the way a Wikihouse is build and why it should
be put on the market. Disagreement was mainly found in the financial aspects of
the Wikihouse and the technological aspects. In this sense horizontal scaling-up
may be hard to achieve. The financial aspect is not yet at a level in which it
could have a positive effect and lead to an increase in the demand for
Wikihouses. Vertical scaling-up may however be at a different stage, we have
seen that the municipality of Almere has been involved with the process and
will be involved in the building of the next Wikihouses in Almere. As we have
seen in table 1, financial policy instruments such as subsidies might increase for
the building of more Wikihouses when positive results have been attained.
Besides the municipality of Almere, the EU has also granted the Interreg
subsidy. This may help with the build of the new Wikihouses and may also
contribute to research and development for the Wikihouse, resulting in a
possible improvement of the different factors of the Wikihouse.
These different findings make it tough to conclude whether scaling-up can be
obtained in the future. It might be possible that vertical scaling-up can be
obtained without horizontal scaling-up taking place, but full scaling-up is
challenging with the current factors.
Vincent said that the Wikihouse is in a niche right now but could be much more
than just niche. This is however a conclusion that cannot be made on the basis
of the collected data. Further research will be needed in order to establish
whether the Wikihouse can move up from the niche level into the regime.
38
Acknowledgements
First of all, I want to give thanks to my supervisor Beatriz Pineda Revilla. This
thesis would not have been possible without her support. She has been positive
and critical, which has helped me to keep on going and stay critical whilst
writing my thesis. Her correction and guiding have been of great help to me and
she has been very inspiring. This will also be of great help to me in future
research. Secondly, I also want to thank all of the respondents who have given
their time and knowledge. Their information has been essential for the writing
of this thesis. Lastly, I want to thank my friends, family and members of the
thesis project. They have supported me, and they can’t wait to read the final
version of this thesis.
39
Literature Babbie, E. & Mouton, J. 2007. The practice of social research. Cape Town:
Oxford University Press.
Bai X, Roberts B and Chen J (2010) Urban sustainability experiments in Asia:
Patterns and pathways. Environmental Science & Policy 13: 312–325
Bouwscoop (2018). SO raming WikiHouse Almere - pionierswoning2 laags.
Bryman, A. (2012). Social Research Methods (4th ed.). Oxford, United
Kingdom: Oxford University Press.
Burón, J., Y M. Sánchez. (2015). An open-source, low-cost & digitally
fabricated geodesic dome system.
Douthwaite B, Kuby T, van de Fliert E, et al. (2003) Impact pathway
evaluation: An approach for achieving and attributing impact in complex
systems. Agricultural Systems 78(2): 243–265.
European Union (2018). Interreg Europe Programme Manual. European
Regional Development Fund.
https://www.interregeurope.eu/fileadmin/user_upload/documents/Call_related_
documents/Interreg_Europe_Programme_manual.pdf (Retrieved on July 26,
2018).
Geels FW (2005) Processes and patterns in transitions and system innovations:
refining the co-evolutionary multi-level perspective. Technol Forecast Soc
72(6):681–696
Geels FW (2011) The multi-level perspective on sustainability transitions:
responses to seven criticisms. Environ Innov Soc Transit 1(1):24–40
Geels FW, Schot J (2007) Typology of sociotechnical transition pathways. Res
Policy 36(3):399–417
Geels FW, Schot J (2010) The dynamics of transitions: a socio-technical
perspective. In: Grin J, Rotmans J, Schot J, Geels FW, Loorbach D (eds)
Transitions to sustainable development: new directions in the study of long term
transformative change. Routledge, New York, pp 9–101
Gemeente Almere (2018). Jaarverslag Almere 2.0.
40
https://almere20.almere.nl/fileadmin/user_upload/Jaarverslag_2017_Almere_2.
0.pdf (Retrieved on July 12, 2018).
Google Maps. (2018). Bouwexpo tiny housing Almere.
https://www.google.nl/maps/place/Bouwexpo+Tiny+Housing/@52.3570738,5.1
514797,17z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x47c6111492ddcc6f:0x2bd5a53f40d
5714a!8m2!3d52.3570738!4d5.1536684 (Retrieved on July 16, 2018).
Hekwolter, M & Nijskens, R. & Heeringa, W. 2017. "The housing market in
major Dutch cities," DNB Occasional Studies 1501, Netherlands Central Bank,
Research Department.
Jones, N. (2014) "Compound city: social, economic, and environmental impact
in the production of generative urban space". Architecture Senior Theses. 195.
Lynch, M. (1997) Key CNC concept #1: The fundamentals of CNC. Modern
Machine Shop.
https://www.mmsonline.com/articles/key-cnc-concept-1the-fundamentals-of-
cnc (Retrieved on May 6, 2018).
McMillan, D. W., & Chavis, D. M. (1986). Sense of community: A definition
and theory. Journal of Community Psychology, 14(1), 6-23.
Mens, Jeroen & Kitty Vreeswijk, Ir. (2016). Open source developing, designing
and constructing small urban areas with re-used demolition waste in the city of
Utrecht.
Mok, K. (2014, October 1). Wikihouse: Open Source Sustainable House
Designs That Anyine Can Build.
https://thenewstack.io/wikihouse-open-source-sustainable-house-designs-that-
anyone-can-build/ (Retrieved on May 6, 2018).
Parvin, A., 2013. Architecture (and the other 99%): Open-Source Architecture
and Design Commons. Architectural Design (special issue: The Architecture of
Transgression), Volume 83, Issue 6, pp. 90-95.
Parvin A., 2013. The DIY house of the future: Alastair Parvin at TED 2013.
Ted Conferences.
http://blog.ted.com/2013/02/27/the-diy-house-of-the-future-alastair-parvin-at-
ted2013/ (Retrieved on May 5, 2018).
Parvin A., 2016. Housing with debt. Our flawed housing economy, and what we
can do about it.
41
https://medium.com/@AlastairParvin/housing-without-debt-5ae430b5606a
(Retrieved on May 23, 2018).
Rip A, Kemp R (1998) Technological change. In: Rayner S, Malone EL (eds)
Human choice and climate change, vol 2. Battelle Press, Columbus, pp 327–399
Rogers EM (1995) Diffusion of Innovation. New York: The Free Press.
Robson C (2002) Real World Research. Blackwell, (2nd edition)
Saunders, M., Lewis, P. & Thornhill, A. Research methods for business
students, 5th edn. Harlow: Prentice Hall, 2009.
Van Doren, D., Driessen, P. P., Runhaar, H., & Giezen, M. (2016). Scaling-up
low-carbon urban initiatives: Towards a better understanding. Urban Studies,
(November 2014)
Van Driel H, Schot J (2005) Radical innovation as a multilevel process:
introducing floating grain elevators in the port of Rotterdam. Technol Cult
46(1):51–76
Vardouli, T. 2012. Design-for-Empowerment-for-Design: Computational
Structures for Design Democratization
Wikihouse (2018) About.
https://wikihouse.cc/about (Retrieved on July 12, 2018).
Wikihouse by Woningbouwatelier (2018, January 4).
https://amsterdamsmartcity.com/projects/wiki-house-by-woningbouwatelier
(Retrieved on May 6, 2018).
Woningbouwatelier (2018). Het enige dat je nodig hebt is een
computerbestandje en een hamer.
https://woningbouwatelier.nl/wikihouse/ (Retrieved on May 6, 2018).
Worthington R. (2014) Digitization and Sustainability in: State of the World
2014. State of the World. Island Press, Washington, DC.
42
Appendices
Appendix 1: Question list of semi-structured interviews
Personal facts:
Name
Background
Age
Gender
Motivation:
How did you get involved with Wikihouse?
Why did you get involved in the Wikihouse experiment in Almere?
Hindering/promoting factors:
How much did it cost to build the first Wikihouse in Almere?
Is it as easy as a normal house to get a mortgage for the Wikihouse?
Are there other aspects that need to be considered if you choose to build a
Wikihouse instead of a 'normal' house?
Are there other costs associated with the construction of the Wikihouse that
should be considered later?
Is it really much cheaper to build a Wikihouse instead of a normal house?
Can the construction costs be reduced by doing as much as possible by
yourself?
What have you found to be the biggest pro’s and con’s during the project?
Future context:
What are the possibilities to build Wikihouse communities in Almere?
What do you think the future of the Wikihouse experiment looks like?
What will the Wikihouse communities look like in a social context?
Who are or will be the first residents of the Wikihouse?
What is the plan to build several Wikihouses?
Are there plans to build several Wikihouses in Almere/the Netherlands?
What does the construction of Wikihouse look like on a large scale? Will this
mainly come from organizations or can the consumer actually control
everything?
43
Appendix 2: Codes that have been used for the analysis of the transcripts
Financial cost Promoting Market Willingness to
buy and invest
Current demand
Construction Low building
costs
Hindering Market Promoted as
experiment with
no solid
fundaments
Construction High investment
costs
Not cheaper than
regular houses
Technology Environmental Impact on the
environment
Difficulty of
using the
technology
Easy or hard to
work with the
current
Wikihouse
technology
Stakeholders Involvement Level of
involvement of
the different
stakeholders
Communication Perceived way of
communication
between
stakeholders
involved
Socio-cultural
context
Community
feeling
The ways in
which sense of
community is
perceived
Motivation Attitude towards
Wikihouse
Perceived
attitutde towards
the experiment
Reasoning Thought pattern
during the
experiment
44
Political context Political
involvement
Level of
governmental
involvement
Future context Future
possibilities
Factors that
might have an
effect in the
future
Future motivtion Attitude towards
the future of
Wikihouse as a
whole
Attitude towards
building
Wikihouse
communities in
Almere
45
Appendix 3: Example of a coded transcript
Financial cost
Promoting
Hindering
Technology
Stakeholders
Socio-cultural context
Motivation
Political context
Future context
Henk: Nou ja Wikihouse is dus een vrijstaande woning, en wij bouwen
eigenlijk geen vrijstaande woning. Wij bouwen wel tiny houses in principe,
maar dan wel gestapeld vanwege de bouwkosten. En als we het dan hebben over
de werkelijke bouwkosten van Wikihouse, de werkelijk stichtingskosten van dit
huis zijn drie keer zo duur als normaal. Hij is vele malen duurder en wij doen
dit dus nooit meer, omdat dit buiten standaard is. In Almere hebben de opgave
om voor huizen te zorgen die onder de zevenhonderd, liefst onder de
zeshonderd de markt te bedienen. En op dit moment heb ik
vierhonderdvijfendertig woningen in uitvoering en dat is een enorm aantal en
daar is gewoon vragen naar.
Dus waarom zouden wij het geld hierin stoppen als er voor deze woning twee
woningen kunnen maken en twee mensen kunnen bedienen?
Wij hebben dus totaal geen prioriteit om dit soort huisjes te maken ook niet om
het meer duurzaam te doen. Dus in het kader van verduurzamen doen wij niet
meer als dat de wet voorschrijft.
Michael: Ja interessant. Ik vind het interessant om te zien dat ja dat jullie
hierbij betrokken waren zeg maar want in principe lijkt mij dat het niet hoefde
toch ik bedoel het is het blijft in een huis dat dat men zelf kan bouwen in die zin
en dat is toch niet echt van de woningcorporatie voor nodig om zoiets te
realiseren.
46
Henk: Nee klopt, en in het bouwteam heb ik continu dingen geroepen waarvan
gedacht werd van ja maar dat willen we helemaal niet. Ik heb gezegd er moet
toch een installateur op omdat er een concept bedacht moet worden. Er moet
gerekent worden, stel je zegt van nou we gaan helemaal volgooien met
zonnepanelen, prima maar dan schieten de kosten dus ook op. Het was dus
eigenlijk een puzzel van dat het moet voldoen aan de wet, hij moet voor ons in
verhuur genomen kunnen worden en aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen.
Daarom hebben wij aan de voorkant gesteld dat wij het als een investering zien
en daarvoor kunnen afnemen. Als ze dat niet hadden geroepen, dan was het
gewoon helemaal buitensporig geweest. Dus zonder opdrachtgevers, prima
maar dan moet er wel een volledig uitgedachte concept staan. En dan denk je je
eigenlijk nog niet eens aan die negenhonderdvijftig uur zelf bouwen die erin
gestopt moet worden wat gelijk is aan zoveel euro.
Dus de vraag is kan je die negenhonderdvijftig uur uitbreiden? Nee, je kan het
ook omdraaien met de vraag wat je minimaal nodig van hebt van een aannemer?
Je moet heien, er moet een meterkast in en gecertificeerd aangelegd worden. Als
je de illusie hebt dat de bewoner het allemaal zelf kan, dat bestaat niet! En daar
is de wet niet op geregeld hier. Je krijgt dan nooit goedkeuring van
nutsbedrijven. Dus wat kun je zelf en waar je dan toch een aannemer bij nodig?
Michael: ja precies ja want het idee is inderdaad natuurlijk een derde achter de
achterliggende idee is democratisering eigenlijk van bouwen van woningen.
Hoe ziet u dat in voor de toekomst van Wikihouse?
Henk: Nou daar ligt een opgave natuurlijk. Ivar wilt er 25 realiseren in Almere
Buiten. Ik weet het niet, ik durf er weinig uitspraak over te doen. Er ligt wel wat
nu en dat is gelukt. En nu kan je dus kan je kijken of de stalen beplating, waar
wij normaal gesproken een baksteen gevel maken, dus dit is eigenlijk een
compromie. Maar dit huisje voldoet niet aan onze gang van eisen. Dit huisje
gaat niet 50 jaar maar denken wij. Dus de vraag is hoe lang moet een huisje
meegaan? Kijk als bewoner kan je gewoon allemaal houten planken timmeren,
maar het staal kan je niet zelf aanleggen, dat is al gebleken. Een bewoner die
kan dit zelf niet. Dit is gewoon specialistisch werk. Dus de vraag is nog steeds,
hoe ziet het huisje eruit als hij voor 95% zelfbouw moet zijn? We hebben hier
heel erg gestoeid met de damp fysica, het huisje moet van binnen dampdicht
zijn maar hoe doe je dat? Je gaat de platen als puzzelstukjes in mekaar maken
en dan komt er een dampfolie. Binnen heb je een warmtebron, dan krijg je een
damptransport door de constructie, die gaat ergens condenseren waar koud en
warm bij elkaar komen en dat wisselt in het seizoen. Maar op het moment dat je
een dampremmer hebt aan de binnenkant maakt dan voorkom je het
damptransport van binnen naar buiten. Dus dan zuig je vocht af met je afzuiger
in plaats van dat het de constructie ingaat. Dit is technisch en als je dit als leek
47
dit niet weet dan heb je een gigantisch probleem want je vocht van de isolatie in
de gevel krijgen, dan krijg je uiteindelijk water naar binnen. Dus hoe gaat dat
dan met de bewoner die er geen verstand van heeft? Krijgt hij dan een Ikea
handleiding waarin staat dat hij nu zijn folie moet aanleggen? Wordt daar
precies alles uitgelegd wat ontzettend technisch is? Dat is onmogelijk als
bewoner om dat allemaal te doen.
48
Appendix 4. Interview Menno Hartsema
05/06/2018 51:30 minutes
I: Michael/interviewer
M: Menno Hartsema
I: Het idee is toch dat iedereen het zelf kan gaan doen?
M: Dat zou dan eigenlijk gestuurd moeten worden vanuit bijvoorbeeld het
woningbouwatelier. Van uit Wikihouse Nederland en samen met mensen kun je
wel zeggen dat je kan doen. Als je het in een community kan doen, dan kan je
het apparaat bijvoorbeeld ook met z'n allen betalen en gebruiken en eventueel
doorverkopen. Het zou ook eventueel nog met een subsidie kunnen vanuit het
woningbouwatelier. Maar dat is wel het lastige van dit soort projecten, je hebt
namelijk wel iemand nodig die de initiator is. Dat is wel het leuke van het
woningbouwatelier dat je het samen met anderen kan oppakken.
I: Ja, en hoe denkt u dat het er in de toekomst uit zal zien:
M: Dat is natuurlijk wel moeilijk te voorzien. Het is altijd de grote vraag of de
mensen die erin stappen het daadwerkelijk gaan doen, of dat ze het halverwege
gaan afmaken omdat ze het toch niet zien zitten. Dus kwa community is het
lastig om te voorspellen of het echt zo zal zijn of dat men toch wat meer op
zichzelf blijft. Het kan gunstig werken dat iedereen elkaar helpt, maar het kan
ook tegen elkaar werken omdat men elkaar zat is.
Wat ik mij wel afvraag is wat er na vier of vijf jaar gebeurt, is er dan nog wel
binding? Bouwt iedereen zijn eigen woning of is het meer dat men met z'n
tienen een fietsenschuur bouwt en er bijvoorbeeld een grasmaaier is en er dus
veel samenwerking ontstaat. De vraag is dus wel of dat gebuert.
I: Ja, je moet dus wel mensen hebben die dat ook echt zouden willen.
M: Er zullen altijd wel mensen zijn die het zelfbouw geweldig vinden, maar er
zijn ook mensen die het zelfbouw misschien niet zo zien zitten, misschien dat ze
het toch aandurven omdat ze het met elkaar gaan doen.
Er zullen mensen zijn die misschien geen gemeenschap gevoel willen hebben,
maar het zelfbouwen gewoon leuk vinden. Andere vinden het leuk om in een
klein huisje te leven vanwege te levensstijl.
Wat er nu is gebeurt, is dat de Wikihouse staat op een locatie waar 15 andere
totaal verschillende huizen staan. De vraag is hoe dat er uit gaat zien straks. Het
kan alle kanten op gaan omdat de een het anders inziet dan de ander.
49
I: Ja, weet U ook of er nagedacht is om het grootschalig te gaan doen?
M: Er is wel over nagedacht ja. Men heeft gekeken om het mogelijk is om de
woningen te schakelen want dat is dan voordeliger. Bij het Wikihouse moet er
worden gekeken of het dan zal voldoen aan alle eisen voor een geschakelde
woning. De enige uitbreiding
I: Ja ok. En over het kostenplaatje, stel ik wil het zelf bouwen, waar moet ik dan
rekening mee houden kwa kosten?
M: Ja. in principe bestaan de kosten van een woning voor een groot deel uit het
bouwen van de woning. Daarna heb je adviseurskosten, kosten van
nutsbedrijven, vergunningen en mensen die dat aansturen. Al dat soort kosten
zijn de bijkomende kosten en je hebt natuurlijk grond nodig. Dat bepaalt
allemaal de eindprijs van de woning. Het maakt natuurlijk uit wat voor soort
woning je bouwt, als je gewoon een rijtjeswoning koopt in Almere dan zou het
daarmee gelijk zijn zeg maar. Het enige kan zijn dat er in het ene project men er
meer invloed op heeft omdat je zelf de locatie bepaalt, maar je hebt weinig
invloed op met hoeveel mensen je er gaat wonen. Bij de bijkomende kosten, zie
je dat niet bij een normaal huis, want daar wordt dat allemaal voor je gedaan. In
het geval van Wikihouse zie je dat wel, maar dan is het anders kwa begeleiding.
Waar een normale architect het zelf maakt, moet hij nu een voorontwerp maken
en dan gaan mensen kijken wat ze er van vinden en kan het dus meer gaan
kosten. Dus uiteindelijk vraagt het om meer begeleiding en dus ook meer
kosten. Als je de woning in dit concept bouwt zoals dit en je zou het
professioneel laten bouwen, dan is hij zeker wel 10 tot 20% duurder dan een
standaard woning omdat de aannemer het helemaal uitgekouwt heeft en dit is nu
allemaal nieuw. En op het moment dat je het zeg maar zelf gaat doen, dan kan je
ineens zeg maar 35% van de loonkosten uitsparen. Er zijn een aantal
werkzaamheden die je moet laten doen zoals een fundering, maar het deel dat je
zelf kan doen, moet je ook zelf materialen voor inkopen en die zijn wel duurder
dan de standaard materialen, waardoor het uiteindelijk wel lastig wordt om de
woning daadwerkelijk zoveel goedkoper te maken.
En dan moet je zelf ook nog eens alles gaan bouwen. Als je kijkt van of je er
puur rijker van wordt om het minder kost dan moet je er niet aan beginnen. En
dan speelt dus mee of je tijd vrij hebt om het te kunnen bouwen. Maar als je
zegt dat je voor de helft iemand moet inhuren, dan wordt het spannend of je een
zo'n community de commitment kan maken. Er zit namelijk wel 800 uur in aan
werkzaamheden, als je handig bent. Dat betekent wel dat je echt een lange tijd
vrij moet hebben. Daarnaast kan je sommige dingen niet zelf doen en dat is dan
wel spannend hoe je het precies gaat aanpakken. Er zit ook veel emotie in als je
het met verschillende mensen gaat doen, je verwacht dan wel dat je elkaar helpt
en dat kan ook gewoon misgaan.
50
Waar je wel aan verdient is misschien niet cash, maar wel aan trots omdat je het
dan zelf bouwt.
Men hoopt dat je voor 100000 euro wel een huisje kan hebben, maar dat gaat
dus niet lukken zoals ik al eerder zei vanwege de bijkomende kosten.
I: Ja, wat interessant. Het gaat dus allemaal niet zo makkelijk zoals het
gepresenteerd wordt en ook niet eens zo voordelig?
M: Nee inderdaad. Je kiest er eigenlijk voor omdat je het leuk vind. Er zijn
genoeg projecten in Almere natuurlijk waarbij van alles mogelijk is. In
Nederland kijken we naar de meters en wat we ervoor krijgen en dan denken we
van een nieuwbouw woning is goed. De huizen zijn in principe overal hetzelfde
bij een nieuwbouw huis, de materialen zijn bijna allemaal hetzelfde. Maar wat
je bij Wikihouse natuurlijk krijgt is dat je helemaal kan nadenken over je
indeling, je kunt nadenken over de vorm, over de materialen voor een deel en
die keuze is bij de meeste bouwprojecten zeer gering. Daar zit dus wel het
verschil. We zijn tegenwoordig geneigd om even op funda te kijken, maar je
moet het hier niet puur voor je geld doen.
I: Ja ok, dus in die zin is het misschien meer bedoelt voor mensen die net wat
anders willen?
M: Ja, het is inderdaad meer voor mensen die misschien wat technisch ingesteld
zijn en niet alleen een huis willen, maar echt een huis willen die ze helemaal
kunnen aanpassen op hun eigen wensen. En ja als je bij een standaard project
net iets anders wil, dan ben je gelijk duurder uit. Hier is dat dan niet zo, dat zal
niet zo'n probleem zijn.
I: Ok. En stel dat iemand graag een Wikihouse wil maar niet de tijd of zin heeft
om het helemaal zelf te bouwen, is er dan de mogelijkheid om het te laten doen
en is het dan goedkoper dan een standaard huis?
M: Ik denk dat als je de uren professioneel laat uitvoeren, dan wordt het wel
duurder als een normaar huis. Er zit natuurlijk ook wel een middenweg, dat je
zoals hier bij de pionierswoning een groot gedeelte door een aannemer laat doen
en daar waar je wil wat dingen zelf doet. Je kan zeggen van we zetten een
commissie op met een printer voor de materialen die dan voor dingen kunnen
zorgen en regelen en verantwoordelijk is. Het risico is natuurlijk dat stel dat
iemand ziek wordt in de community of de planning loopt uit, hoe vang je dat
dan op? En als je alleen in de avonduren en weekenden wat gaat doen, ja dan
schiet het niet op.
I: Hoe ziet u de toekomst ervan in?
51
M: Ik denk wel dat zoiets zich wel herhaald, alleen het is wel dat het voor een
selecte groep interessant is en ik denk niet dat Wikihouse per se in de markt zal
komen. Het hangt natuurlijk af van de type bouw in het land. Dit soort
grootschalige communities blijft lastig, er zijn denk ik weinig mensen die echt
zo willen gaan wonen. Ik geloof ook niet dat er in die zin heel veel markt voor
is. Ik geloof opzich wel dat er toekomst zit in hoe het als puzzelstukjes gevormd
is met behulp van een CNC machine, maar om het dan helemaal te moeten
assembleren in de Nederlandse bouwcultuur waar je aan allerlei regeltjes moet
voldoen, dan moet er nog best veel gebeuren. Het is leuk voor een land waar het
niet vriest en zoveel regent, maar daar hebben we hier zeker nog veel eisen.
Wat natuurlijk leuk is, is dat wanneer je het hebt over het bouwen van huizen in
ontwikkelingsgebieden en rampscenario's, dan kun je zonder heel veel
verschillende materialen heen te moeten brengen en alleen een CNC machine te
gebruiken dan is dat beter dan een tent. Alleen de kosten van een noodtent zitten
niet in de tent maar in de logistiek. Je kan met zo een CNC machine uiteindelijk
wel betere kwaliteit leveren dan wat er nu vaak staat.
Er moeten alleen nog wel dingen veranderen in het Wikihouse om het echt
demontabel te kunnen maken. Wat is dan uiteindelijk het doel, is het goedkoop
bouwen, is het keuzevrijheid of het demonteerbaar maken van de woning of
energiezuinigheid? Het zijn allemaal zaken om naar te kijken.
I: Ja, en wat ik mij nog afvroeg is zoals Alastair zegt in zijn video of het echt
makkelijk en goedkoop is om te bouwen?
M: Nou kijk, als je het hebt over een huisje die al uitgetekend is en zo door de
CNC kan, dan zou het best kunnen dat het 2 dagen lukt en dan kun je wel een
huisje bouwen. Je hebt dan alleen een huisje dat nog niks heeft, er moeten dan
nog allemaal dingen in om het bijvoorbeeld waterdicht te maken, je moet de
binnenkant dan ook nog helemaal bewerken. Dus zoals ik zei, als je ergens zit
met een crisis of ramp dan is het best snel te realiseren. Aan de andere kant als
ik een kwalitatieve vluchtelingentent hebt kan ik er veel meer bouwen in een
korte tijd. En over het geld is het dan ook niet spannend, met 14-15 duizend
euro hebt je zo een tent staan.
I: En wat was het bestemmingsplan achter het Wikihouse? Want als het niet
echt rendabel is, wat was dan de reden?
M: Ja, dat is dus waarom ik vrij skeptisch ben, is dit wel iets dat groot kan
worden? Ik denk dat het een lastig verdienmodel is en dat heeft ook te maken
met de hoge standaarden die we hebben in Nederland en heel Europa.
52
I: Ja, en hoe kan het dan dat bijvoorbeeld de container huizen wel succesvol zijn
geweest? Waar ligt het dan voornamelijk aan?
M: Ja, dat komt ook wel omdat containerwoningen interessant zijn omdat het
makkelijk in grote hoeveelheden gedaan kunnen worden, en daar zit dan een
veel groter verdienmodel aan. Omdat je het meestal in grote volumes doet, kan
je het redelijk rijs efficient kan produceren. En verder wat je aan veel concepten
ziet ook zoals de tiny house daar wordt vaak gezegd dat het veel goedkoper is,
aar onderaan de streep moet je goed kijken. Er wordt gezegd dat je heel veel kan
besparen omdat je de helft zelf kan doen, maar als je van de zestig duizend euro
materiaal die overblijft dertig procent duurder dan heb je dat daar alweer in
gebruikt. En op het moment dat er zeg maar iemand is die de materialen begrijpt
en kan leveren, dan kan het wat efficienter en misschien meer als een
bouwpakket worden gemaakt. Maar bij Ikea is het zo dat je een boekje van
zestig pagina's hebt waarin alles staat en dat willen ze ook voor Wikihouse
doen, maar je kan het niet zo mooi krijgen als hoe Ikea het heeft. Dus als je het
hebt over de aantallen die je kan bereiken dan blijft het de vraag of je het zo
geoptimaliseerd kan krijgen zoals Ikea het heeft. In Nederland zie je ook dat en
heel geinteresseerd is in tiny housing, maar wat er gebeurt is dat men een
stacaravan neerzet van 30000 euro en dan ziet iemand dat je 50 vierkante meter
kan krijgen voor 30000 euro, en dan gaan ze een wikihouse in of een Heijmans
woning ook van 50 vierkante meter en vragen ze of dat ook 30000 euro is, maar
dan komen ze erachter dat het meer richting de 90000 euro gaat. En op internet
gaat er een berichtje rond waarin staat 100 vierkante meter voor 30000 euro,
maar dat is een woning waarbij wordt gezegd dat als je al het materiaal koopt
voor de woning, dan kot het 30000 euro. Wil je de woning in elkaar gaan zetten
dan kun je dat zelf doen of een aannemer laten doen en dan kom je op dat
bedrag uit, maar daar zit dan niks in. Als het dan helemaal af kom je alsnog op
120000 euro uit. Het bouwconcept is dan wel nieuw en bijzonder, maar mensen
zien de echte feiten vaak niet. Maarja mensen willen vaak alle de mooie dingen
zien en lezen.
I: Ja, wat interessant. En denkt u dat de andere mensen die bij het proces
betrokken waren ook zo skeptisch zijn?
M: Nee, dat heeft misschien ook te maken dat ik wat nuchterder ben. En ook dat
ik denk hoe het anders kan. Kijk als je heel veel zelf doet dan is het
verhoudingsgewijs goedkoper. Maar as je uiteindelijk precies dezelfde euro's
uitgeeft aan uren, dan heb je bij een standaard woning wel een betere kwaliteit.
Kijk Vincent zit er bijvoorbeeld in omdat hij het concept heel leuk vind omdat
het een andere manier van bouwen is. Maar vanuit mijn optiek is het een best
leuk concept, maar het gaat niet het bouwen van 2015 worden ofzo. Ik denk dat
53
Wikihouse zeker wel een plekje zal hebben, maar ik denk niet dat het de
oplossing is, het is meer een woningverschijnsel.
54
Appendix 5. Interview Henk Klinkenberg – Goede Stede
07/06/2018 41:35 minutes
M: Michael/interviewer
H: Henk Klinkenberg
H: Ik ben Henk Klinkenberg. Wij zijn eigenlijk gevraagd door de gemeente
Almere gewoon beheert iets bijzonders we willen jullie daar meedoen. Het is
een heel bijzonder project, vrijstaande woning bouwen heel veel tiny houses
honderd we waren allemaal als appartement appartementen van vijftig vierkante
meter maximaal bouwen controleren alleen dit is wel een vrijstaande dus dat is
wel een buiten standaardproduct. Maar goed de opgave was er eigenlijk van tiny
housing is vanuit Wikihouse of jullie ons willen. Wij hadden gezegd prima, dan
zetten we onze bouwkundige kennis. Vervolgens hebben we met de
ontwikkelaars Ivar en Vincent in het bouwteam gezeten omdat ik afnemer ben
en het product moet voldoen aan bepaalde eisen om aan het programma mee te
doen. In dit geval is het een hele spannende omdat de die is heel gebouwen in
principe en dat voldoet totaal niet, maar hebben we eigen vanuit Goedestede
bedacht laten we kijken maar hoe het zich ontwikkelt en ook wel nieuwsgierig
van kan je zo een product op de markt zetten onder het kopje zelfbouw, want
vanuit ons ontwikkel idee kan dat niet want je hebt altijd een nutsbedrijf nodig
om een aansluiting te maken. En je hebt altijd een aannemer nodig om te heien,
of kan het ook zonder heiwerk? Dus met dat idee dacht ik al van nou dit word
echt een heel moeilijk verhaal, tenzij je dus zegt je bent omgevingsvergunning.
Maar goed wij zijn professional dus wij hebben gewoon uit verplichting om
volgens omgevingsvergunning te werken.
Zo ben ik er dus ingestapt. En sommige dingen wil de gemeente gewoon zien.
Een probleem waar we snel tegen aanliepen is dat de begane grond als een
Houten vloer was en volgens bouwbesluit kun je niet meer in een houten vloer
maken. Uiteindelijk is daar wel vrijstelling op gekregen, maar de instelling ertoe
was dat het niet kon. Zo ben ik er dus ingestapt. Ja, als tegenhanger van Ivar zit
ik aan tafel, hij kan namelijk een heel mooi verhaal houden en dat heeft hij ook
vast wel gedaan. Maar de werkelijkheid zoals wij het zien moet je ook horen.
M: Ja dat is wel bijzonder. Ik vraag me dan af hoe jullie er nu in staan nadat het
af is en er nu toch gewoon wat staat. Hoe ziet u de toekomst daarvan in?
H: Nou ja Wikihouse is dus een vrijstaande woning, en wij bouwen eigenlijk
geen vrijstaande woning. Wij bouwen wel tiny houses in principe, maar dan wel
gestapeld vanwege de bouwkosten. En als we het dan hebben over de
55
werkelijke bouwkosten van Wikihouse, de werkelijk stichtingskosten van dit
huis zijn drie keer zo duur als normaal. Hij is vele malen duurder en wij doen
dit dus nooit meer, omdat dit buiten standaard is. In Almere hebben de opgave
om voor huizen te zorgen die onder de zevenhond, liefst onder de zeshonderd de
markt te bedienen. En op dit moment heb ik vierhonderdvijfendertig woningen
in uitvoering en dat is een enorm aantal en daar is gewoon vragen naar.
Dus waarom zouden wij het geld hierin stoppen als er voor deze woning twee
woningen kunnen maken en twee mensen kunnen bedienen?
Wij hebben dus totaal geen prioriteit om dit soort huisjes te maken ook niet om
het meer duurzaam te doen. Dus in het kader van verduurzamen doen wij niet
meer als dat de wet voorschrijft.
M: Ja interessant. Ik vind het interessant om te zien dat ja dat jullie hierbij
betrokken waren zeg maar want in principe lijkt mij dat het niet hoefde toch ik
bedoel het is het blijft in een huis dat dat men zelf kan bouwen in die zin en dat
is toch niet echt van de woningcorporatie voor nodig om zoiets te realiseren.
H: Nee klopt, en in het bouwteam heb ik continu dingen geroepen waarvan
gedacht werd van ja maar dat willen we helemaal niet. Ik heb gezegd er moet
toch een installateur op omdat er een concept bedacht moet worden. Er moet
gerekent worden, stel je zegt van nou we gaan helemaal volgooien met
zonnepanelen, prima maar dan schieten de kosten dus ook op. Het was dus
eigenlijk een puzzel van dat het moet voldoen aan de wet, hij moet voor ons in
verhuur genomen kunnen worden en aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen.
Daarom hebben wij aan de voorkant gesteld dat wij het als een investering zien
en daarvoor kunnen afnemen. Als ze dat niet hadden geroepen, dan was het
gewoon helemaal buitensporig geweest. Dus zonder opdrachtgevers, prima
maar dan moet er wel een volledig uitgedachte concept staan. En dan denk je je
eigenlijk nog niet eens aan die negenhonderdvijftig uur zelf bouwen die erin
gestopt moet worden wat gelijk is aan zoveel euro.
Dus de vraag is kan je die negenhonderdvijftig uur uitbreiden? Nee, je kan het
ook omdraaien met de vraag wat je minimaal nodig van hebt van een aannemer?
Je moet heien, er moet een meterkast in en gecertificeerd aangelegd worden. Als
je de illusie hebt dat de bewoner het allemaal zelf kan, dat bestaat niet! En daar
is de wet niet op geregeld hier. Je krijgt dan nooit goedkeuring van
nutsbedrijven. Dus wat kun je zelf en waar je dan toch een aannemer bij nodig?
M: ja precies ja want het idee is inderdaad natuurlijk een derde achter de
achterliggende idee is democratisering eigenlijk van bouwen van woningen.
Hoe ziet u dat in voor de toekomst van Wikihouse?
56
H: Nou daar ligt een opgave natuurlijk. Ivar wilt er 25 realiseren in Almere
Buiten. Ik weet het niet, ik durf er weinig uitspraak over te doen. Er ligt wel wat
nu en dat is gelukt. En nu kan je dus kan je kijken of de stalen beplating, waar
wij normaal gesproken een baksteen gevel maken, dus dit is eigenlijk een
compromie. Maar dit huisje voldoet niet aan onze gang van eisen. Dit huisje
gaat niet 50 jaar maar denken wij. Dus de vraag is hoe lang moet een huisje
meegaan? Kijk als bewoner kan je gewoon allemaal houten planken timmeren,
maar het staal kan je niet zelf aanleggen, dat is al gebleken. Een bewoner die
kan dit zelf niet. Dit is gewoon specialistisch werk. Dus de vraag is nog steeds,
hoe ziet het huisje eruit als hij voor 95% zelfbouw moet zijn? We hebben hier
heel erg gestoeid met de damp fysica, het huisje moet van binnen dampdicht
zijn maar hoe doe je dat? Je gaat de platen als puzzelstukjes in mekaar maken
en dan komt er een dampfolie. Binnen heb je een warmtebron, dan krijg je een
damptransport door de constructie, die gaat ergens condenseren waar koud en
warm bij elkaar komen en dat wisselt in het seizoen. Maar op het moment dat je
een dampremmer hebt aan de binnenkant maakt dan voorkom je het
damptransport van binnen naar buiten. Dus dan zuig je vocht af met je afzuiger
in plaats van dat het de constructie ingaat. Dit is technisch en als je dit als leek
dit niet weet dan heb je een gigantisch probleem want je vocht van de isolatie in
de gevel krijgen, dan krijg je uiteindelijk water naar binnen. Dus hoe gaat dat
dan met de bewoner die er geen verstand van heeft? Krijgt hij dan een Ikea
handleiding waarin staat dat hij nu zijn folie moet aanleggen? Wordt daar
precies alles uitgelegd wat ontzettend technisch is? Dat is onmogelijk als
bewoner om dat allemaal te doen.
M: Ja ik heb begrepen dat ze ook bezig zijn met een soort van nieuw platform
bouwen om een plan te maken waar alles instaat. Maar dan komen we dus terug
op de vraag in hoeverre alles gedemocratiseerd wordt voor de bewoner. Want
een deel kan de bewoner dus niet zelf doen?
H: Ja ik denk dat je toch een aantal dingen niet zelf kan doen als bewoner en als
je het zelf doet zit er een enorm risico aan, tenzij je daar een goeie handleiding
bij hebt en een soort risicomodel waarin in staat wat er kan gebeuren etc.
Stel dat uiteindelijk iets net niet uitkomt dan heeft de bewoner een gigantisch
probleem, want het bouwen moet eigenlijk in een keer goed. Alle risico's
moeten al bekend zijn om te weten of ze beheersbaar zijn. Maar ja, er moet dan
dus wel een hele goede handleiding komen als een leek dit wil kunnen maken.
M: Ja inderdaad. En ik heb ook die vragen gesteld van wat gebeurt er als een
bewoner niet weet hoe iets moet. Ik heb daarop bergrepen dat ze van plan zijn
om ook een soort van team te hebben van bouwers die dan kunnen meehelpen.
Dat zorgt dan wel voor extra kosten, maar dan sta je er niet zelf voor. Zou dat
nog een soort van weg kunnen zijn?
57
H: Ja, ik denk dat dat een must is, dat moet er zijn. Je kan het concept verkopen
aan een bewoner en het heel makkelijk overbrengen, maar die platen die zijn zo
gefreesd zodat ze passen, maar zodra ze in een regenbui hebben gestaan dan
passen ze al niet meer en kan je ze weggooien. Dus het zijn wel belangrijke
dingen.
M: Goedestede is er natuurlijk ingestapt, maar waarom eigenlijk?
H: We maken prestatieafspraken met de gemeente Almere. En binnen dit
prestatieafspraak is de vraag gekomen vanuit de gemeente of wij willen
meehelpen. We zijn er ingestapt niet wetende hoe het zou gaan. Het is eigenlijk
allemaal coulance geweest naar de gemeente toe. Wij hebben dus geholpen en
een bijdrage geleverd.
M: Ok, en zien je er nu eigenlijk nog iets goeds in?
H: Het is een bevestiging geweest dat de kosten ontzettend hoog zijn geweest,
want er zijn gewoon van die huisje in de markt die kan je voor 60000 euro
kopen als bouwpakket. Dus eigenlijk zeggen wij gewoon, waarom doe je zo
moeilijk? Het kan veel goedkoper.
M: Maar het idee achter het concept is natuurlijk zelfbouw en niet laat maken.
Maar dan heb je dus wel wat meer kosten.
H: Nou als je stelt dat je een woning hebt van 60000 euro die je besteld en je
kan hem zelf bouwen voor een ton meer plus je moet er 2000 uur in stoppen,
waarom zou je dat dan willen? Wij snappen niet helemaal nadat we hem
gerealiseerd hebben waarom je dit zou willen. Als je er zoveel tijd in moet
stoppen en heel veel extra geld.
M: Dus in die zin is het meer een 'kick' die je ervan krijgt om het zelf te
bouwen?
H: Ja, inderdaad. Kijk Ivar zijn idee snap ik wel. Het concept staat er nu en als
je er nog 25 wil bouwen dan wordt het de helft goedkoper, maar daar geloven
wij niet en ook de aannemer niet.
M: Ok, en hoezo dan niet?
H: Nou je bouwmaterialen daar zit nu heel veel sponsorgeld in, maar je kan niet
oneindig bij leveranciers blijven vragen om een bijdrage. Als particulier ben je
sowieso altijd duurder uit dan als aannemer.
58
M: Dus eigenlijk van wat ik nu heb begrepen zijn het twee tegenovergestelde
werelden die bij elkaar zijn gekomen. Je hebt de zelfbouw en de
woningcorporatie, hoe zien jullie de toekomst daarvan in?
H: Nou kijk, wij zijn gewoon bouwers van sociale woningbouw en het
programma van eisen omvat gewoon kwaliteit, minimaal 50 jaar moet het huis
meegaan. En hier zit een houten vloer in, mijn gevoel zegt dat het Wikihuisje
misschien 20 jaar meegaat.
Daarnaast is het huis gewoon twee keer zo duur. En een gebouw dat 2 keer zo
goedkoop is gaat 2 keer zo lang mee. Waarschijnlijk wordt er dan gezegd dat
het voor 80000 euro kan zodat het op de markt blijft.
M: Ok, en die 80000 euro is zonder grond?
H: Ja dat is zonder grond, wij betalen al 50000 euro aan grond. Je
nutsvoorzieningen komen er dan nog bij. Ga je stadsverwarming gebruiken, dan
ben je al 8000 euro kwijt. Electra 800 euro, water 300 euro. Ga je dat niet doen
dan heb je die kosten niet. Maarja dan komen er kosten van zonnepanelen bij.
Dat zijn allemaal factoren die van invloed zijn op het kostenplaatje.
M: Ok, maar zou het mogelijk zijn om het voor 80000 te kunnen doen of niet?
H: Ja nou, er zit nu dus een hele constructie in elkaar vanwege de isolatie en
alles om het bouwkundig goed te krijgen. Als je dat achterwege laat, en dus ook
de eisen die wij hebben gesteld, dan kom je wel goedkoper uit, maar hoe houdt
dat huisje zich op termijn? Wat ik dus wil zeggen is dat die stalen beplating weg
kan en dan wordt het veel goedkoper, maar de vraag is hoe zich dat op termijn
houdt.
M: Maar mag dat volgens de wet?
H: Ja dat mag, maar de kwaliteit is dus minder. Het huisje is veel kwetsbaarder.
Dus ja ik weet het verder niet hoe Wiki dit concept in de markt gaat brengen en
hoe ziet de kwaliteit van de woning eruit. Eigenlijk zou er naar dat project een
nieuwe gedaan moeten worden en dan met verschillende materialen zodat je kan
zien wat het beste werkt en dan vervolgens een kostenanalyse maken om te zien
hoe het eruit ziet. En dan ook met minder professionals erop.
M: Ja inderdaad. Het is nu natuurlijk een experiment, en er zijn weinig
experimenten die gelijk goed zijn. Denkt u dat dit experiment na heel veel
klussen aan het concept er meer potentie in kan zitten?
59
H: Nou ja, het is niet zomaar lego blokjes stapelen. Hoe meer regelgeving en
duurzaamheidaspecten, hoe moeilijker het wordt. Ik kan namelijk zelf de
zonnepanelen erop schroeven, maar het moet wel allemaal kloppen. En dat
wordt vaak onbekend, bouwen is gewoon heel veel voorbereiden. Vaak weten
mensen helemaal niet hoeveel voorbereiding erin zit. Er zitten gewoon heel veel
faal kosten aan.
M: Ik vind het mooi om ook uw kant van het verhaal te horen. En ik wil u
ontzettend erg danken voor uw tijd.
H: Ja, natuurlijk. Ik vind het ook belangrijk dat je mijn kant hoort.
60
Appendix 6: Interview Ivar Diekerhof - Woningbouwatelier and Floris van
Slijpe - Almere 2.0
07/06/2018 45:29 minutes
M: Michael/interviewer
I: Ivar Diekerhof
F: Floris van Slijpe
M: Een vraag die ik graag zou willen stellen is in hoeverre het echt goedkoper
is om een Wikihouse te bouwen vergeleken met een normaal huis? Er komen
namelijk veel extra kosten bij het bouwen van een Wikihouse in plaats van een
normaal huis.
I: Wat van belang is, is dat het een verkeerde vergelijking is om het Wikihouse
naast een ander huis te vergelijken van een woningbouwcorporatie waar het in
een serie wordt neergezet. Want een dat doe je niet in het geval van Wikihouse
want je maakt hem ook echt op maat. Dus wat Wikihouse doet is mass
customization mogelijk maken zonder dat het onbetaalbaar wordt. Ga maar eens
honderd verschillende huizen neerzetten met een aannemer in plaats van
honderd dezelfde. Dan heb je het over andere prijzen en weet ik zeker dat
Wikihouse een stuk beter uitkomt. Dus echt het vraag gericht bouwen zonder
dat het enorm duur wordt. Dat is een aspect wat ingaat op de bouwkosten. Een
ander aspect wat er in Almere aan de hand is, is dat we huizen willen neerzetten
vanaf 150000 en dat zal een kleine gezinswoning zijn. Nou als je nu op funda
kijkt wat een nieuwbouw gezinswoning moet kosten dan zit je al minimaal op
250000 euro. Dat is dan niet benaderd vanuit kosten maar vanuit waardes. Het
is inderdaad zo dat als de woning hem op de stripmaker wil neerzetten, dat is de
locatie waar wij de volgende Wikihouse willen neerzetten, dan ben je zo'n
80000 euro kwijt excl btw. Het verschil zit dus voornamelijk in het vraaggericht
werken.
M: En hoe zien jullie het voor je in de toekomst? Wat is precies het plan van
Wikihouse?
I: Wikihouse gaat in de kern over het democratiseren van de bouw van je huis.
Dus dat iedereen het eigenlijk zelf kan. Daarmee concurreert het eigenlijk met
hoe het normaal gaat, je gaat in dit geval namelijk niet naar een aannemer toe.
De machtspositie van de aannemer verschuift eigenlijk bij het Wikihouse. Op
het moment dat je je eigen woning kan bouwen zit je anders aan tafel dan als je
afhankelijk bent van andere partijen. En dat is waar het in de kern over gaat,
ervoor zorgen dat de eindgebruiker veel meer macht heeft en zeggenschap,
61
waarmee hij echt invloed krijgt op hoe zijn woning realiseert. En dat is wat
Wikihouse mogelijk maakt.
En waar wij eigenlijk naartoe willen is dat je alles zelf intekent net als bij Ikea
en dat je je eigen ontwerp maakt. Hiermee lopen de kosten mee en vervolgens
betaal je het gelijk af en dan kan je bij Ikea gelijk meenemen en het in elkaar
zetten of het in elkaar laten zetten. Dat is eigenlijk hoe wij het willen hebben,
dat je je eigen woning kan intekenen en maken zoals je zelf wilt. De kosten
lopen mee zodat je weet waar je aan toe bent en als je klaar bent druk je op de
knop en dan wordt het casco voor je uitgeprint en dan kan je het in elkaar
zetten. Dus je gaat als het ware door een soort van building chain heen waar
wordt gekeken naar het ultiem faciliteren van die eindgebruiker.
M: Ok, en gaat het dan ook zo makkelijk zoals je het nu uitlegt?
I: Absoluut niet. Dat is het experiment natuurlijk, je komt allerlei dingen tegen
die je moet aanpassen, maar daarom doen we ook zo'n experiment. Een
experiment doe je om een nieuwe markt te maken en nieuwe producten te
introduceren, maar daar moet je voor stoeien dus dat gaat zeker niet vanzelf.
M: Ja inderdaad. Ik vraag mij eigenlijk ook af wat voor mensen hierop af zullen
komen. Want ik kan mij voorstellen dat niet iedereen het geld of tijd heeft om
het te maken.
I: Waar we ons in Almere op focussen zijn de mensen die nu in een sociale
huurwoning woning of op een wachtlijst staan of starters. Maar het gaat
voornamelijk om de mensen die in het goedkopen segment een woning zoeken.
Over de vraag of je het zelf moet doen, zijn wij aan het denken om een
Wikihouse bouwteam op te stellen, maar zonder dat het een aannemer
wordt. Het zijn dan een soort van zzp'ers die je kan benutten.
M: Maar dan komen er dus ook extra kosten bij?
I: Ja klopt, maar die zijn wel een stuk lager dan bij een aannemer.
M: Ik heb ook nog een vraag voor Floris, hoe staat de gemeente er namelijk in
en wat is de rol in die zin van de overheid?
F: Ja, wij hebben een samenwerkingsverband tussen het ministerie van
binnenlandse zaken, het rijks vastgoedbedrijf en de gemeente. Daarin werken
wij aan het aanjagen van concrete experimenten in de woningbouw en die
landen fysiek zoals dit huisje in Almere, maar hebben relevantie voor de rest
van Nederland. We hebben dus bijvoorbeeld een opgaaf voor betaalbaar en
digitalisering in de bouw, de vervolgstap is dat we dat dan in een concreet
62
experiment gooien dat wordt gerealiseerd. Dat wordt niet door ons gerealiseerd
maar door de projectleider in dit geval Ivar. Het zijn in dit geval dan ook veel
vrijwilligers die hebben geholpen bij de bouw van het Wikihouse en het is in
opdracht van een woningcorporatie. Dus hij gaat ook na de zomer in de
reguliere sociale huur en wordt op die manier dan verhuurd. Dus het is niet de
overheid dan wel de gemeente in het bijzonder die zo'n huisje realiseert, maar
we jagen het wel aan om het op de markt te brengen. In dit geval is dat een
markt van zelfbouwers, dus dan is het vervolgproject in Almere buiten iets wat
je fysiek aanjaagt, want dan gaan mensen aan de slag met hun eigen
Wikihouse.
M: En denkt u dat het ook verder in Nederland zal verspreiden?
F: Nou vanuit de overheid signaleren wij allerlei maatschappelijke
vraagstukken die spelen en waarin de woningmarkt een rol heeft en daarom
doen wij die concrete woningbouw experimenten. Het kan lukken of mislukken,
daarom is het ook een experiment. We delen heel actief de opgedane inzichten
en dat wordt concreet in dit geval. Of het dan vervolgens ergens anders wordt
opgepakt is niet onze verantwoordelijkheid maar het zou natuurlijk mooi zijn
als dat wel gebeurt want dan hebben wij iets te pakken waar de markt op zit te
wachten.
M: En wat is het perspectief op dit moment van de gemeente? Staan jullie er
nog steeds positief in?
F: Ja absoluut, kijk dit soort dingen hangen in de markt en in de lucht,
digitalisering open-source, zelfbouw, en dan is het natuurlijk gaaf om er als
overheid in te stappen en het najagen dat het wordt gerealiseerd. En dat is nu
gebeurt dus dat is punt een, en punt is dat er interesse blijkt te zijn om zelf
Wikihouse te realiseren.
M: Ok, en wat is precies het verschil tussen dit en een ander huis? Wat zijn de
pro's en con's?
F: Nou wat ik vanuit de overheid erover wil zeggen, is dat wij niet gaan over
hoe iemand wil wonen, dat is Almere te voet uit. Dat hebben wij altijd gezegd,
wij groeien organisch wat betekent dat de eindgebruiker centraal staat en ook
het tempo bepaalt waarop de stad groeit. Dat kan klein zijn, dat kan in overgooi
ontzettend groot, dat kan de hoogte in, dat kan duurzaam, het kan op allerlei
manieren maar dat moet bewoner vooral zelf bepalen. Dus ik heb ook geen
advies over of je wel of niet in een Wikihouse moet wonen en dat ga ik ook niet
meer verkondigen dan een ander huis. Wat onze rol daarin is, is in ieder geval
proberen de eindgebruiker zoveel mogelijk te voeden met de mogelijkheden,
63
dus wij zijn eigenlijk voor het organiseren van vrijheidsgraden, dus dat is wat
de overheid doet. Wij kunnen ervoor zorgen dat er in Oosterwold alles mogelijk
is, maar verder moeten mensen het zelf doen. En dat hebben we hier ook met de
zelfbouw woningen in Almere gedaan.
M: Ok, dus jullie hebben niet per se een idee over hoe het er in de toekomst uit
moet zien? Het maakt voor het imago verder niks uit?
F: Nee klopt, de mensen maken uiteindelijk zelf de stad en dat moet vooral zo
blijven. Wij proberen juist de eindgebruiker centraal te stellen. Je ziet dat ook
terug in Oosterwold waar heel veel verschillende mensen wonen.
M: Ok, en zijn er ook al meerdere plekken in Almere die bestemd zijn voor de
bouw van Wikihouses?
F: Daar wordt inderdaad over nagedacht ja. Er wordt concreet over nagedacht.
M: Wat zijn verder nog de pro's en con's van het gehele concept?
I: Ja, de pro is invloed op het bouwproces en het eindproduct, zonder dat het
heel erg duur hoeft te worden. De con's, ja je moet wellicht zelf aan de slag, of
dat nou echt een con is weet ik niet. Sommige mensen vinden dat juist heel erg
gaaf en hier was het ook erg leuk met alle zelfbouwers. Dat hele casco
neerzetten was super en was ook zo klaar binnen twee weken. In het algemeen
denk ik daarom ook dat het redelijk snel kan. Waar je zeker in de huidige markt
afhankelijk bent van een aannemer die heel erg druk en duur zijn hoeft dat hier
niet.
M: Ik kan mij inderdaad voorstellen dat het zelfbouwaspect kan zorgen voor
sociale intimiteit in die zin.
I: Ja inderdaad, je kent je buurman voordat je er woont. Het delen van je
ontwerpen en je ideeën, samenwerken etc. leidt tot een community feel voordat
de woning er al staat. Dus dat is wel grappig. Ik woon zelf in Londen en ik ben
niet zo heel lang geleden langs een project gegaan van Walter Seagul die veel
zelfbouwprojecten heeft die ook betaalbaar zijn. Een soort van voorloper van
Wikihouse. En in dat wijkje/buurtje zijn er tien woningen en dat zijn nieuwe
bewoners, maar die community feeling is er nog steeds ondanks die woningen
dertig veertig jaar geleden zijn neergezet, dus blijkbaar doet dat iets. Het
bouwproces maar ook het gezamenlijk ontwerpen heeft blijkbaar een positieve
invloed op hoe zo een buurt functioneert.
64
M: Ok ja, en u zei eerder dat men er ongeveer duizend uur in moet stoppen voor
het bouwen van een Wikihouse. Wat heb je dan precies, kan je er dan ook in
wonen?
I: Ja, wij hebben vrij gedetailleerd gekeken naar de kosten van de Wikihouse
aan materialen en arbeid. We hebben ook gekeken naar of de arbeid zelf gedaan
kan worden of niet. Bijvoorbeeld in Almere moet je funderen en dat kun je niet
zelf. Dus daar hebben wij geen uren aan gerekend voor zelfbouw. Dus alleen de
dingen die men echt zelf kan doen zitten in die duizend uren.
M: Ok, en naast die duizend uur komt er dus eventueel andere uren bij?
I: Ja, de uren die door een aannemer worden gedaan of een instructeur want de
installatie kan ook niet iedereen.
M: Waar ik nu nog vragen over heb is over die duizend uur. Wat als ik de tijd er
niet voor heb, hoe zit het dan?
I: Ja, dan heb je bijvoorbeeld veel vrienden en familie nodig. Het casco wat we
hier hebben neergezet in twee weken hebben we met gemiddeld zes mensen op
de bouwplek gedaan per dag. Dus dan heb je 6 maal 8 dus 48/50 uur per dag,
dan heb je 250 uur in de week dan heb je met twee weken al 500 uur gedekt. Ja,
iedereen heeft wel vrienden en familie die hierin willen helpen over het
algemeen genomen en dan ben je al een heel eind. Stel je voor je zet het skelet
neer en je zorgt zo snel mogelijk dat het waterdicht is, dan hoeft het ook
allemaal niet zo snel meer. De binnenkant kan je dan wat langer over doen. Dus
regel je vrienden en familie voor twee weken en dan ben je een heel eind. Het is
ook hartstikke leuk, we hadden hier mensen uit heel Europa die naar Almere
kwamen om mee te bouwen aan het Wikihouse omdat het samen met het
Engelse Wikihouse het eerste Wikihouse dat is neergezet in de wereld is. Dus
het concept en product was er en dat moest ergens een keer gaan landen en dat
hebben we hier gedaan en mensen vonden het echt fantastisch. We hebben heel
veel vrijwilligers gehad ook.
M: Denkt u dat het Wikihouse veel potentie heeft in de markt om uit te breiden
of zal het misschien iets blijven wat sommige mensen leuk vinden, maar verder
niet zal uitbreiden?
I: Ik denk dat die potentie er is ja. Ik denk dat we toe kunnen naar een andere
manier van je woning realiseren waarbij je dus veel meer invloed hebt. En
waarin je het niet eens zelf hoeft te doen, maar waarin je zelf bepaalt hoeveel
uren je er daadwerkelijk in stopt. En ik zou niet weten waarom dat niet groot
zou kunnen worden. Waarom zou bijvoorbeeld de Ikea dit niet oppakken? Stel
65
de Ikea gaat woningen verkopen, je regelt dan een kavel en koopt een woning
bij de Ikea dan kun je het echt goedkoop gaan produceren want je kan het massa
maken. Je moet er dan voor zorgen dat de systematiek hetzelfde blijft zodat je
kan kiezen uit producten die passen op de Wikihouse systematiek en dan kan je
het schaalniveau maken.
M: Wat was de achterliggende rede van het democratiseren van de
woningmarkt? Was het een morele of financiële reden?
I: Nou, Wikihouse is ontstaan in Engeland. En is ontwikkeld door de
Wikihouse foundation. De bouw en ontwikkelpraktijk is zo dat er vier a vijf
grote aannemers zijn die bepalen wat er gebouwd wordt, zo zwart wit is het. Dit
is eigenlijk een reactie daarop. Dus een reactie over wie de macht heeft. En
Wikihouse draait het daarmee volledig om. En je ziet dat in Nederland dat het in
veel zachtere manier terugkomt, maar het is wel aan de hand. En zeker in de
huidige markt waar de aanbieder van de woningen bepaalt wat er wordt
gerealiseerd. En je moet blij zijn als je een woning kan vinden, en daar breekt
dit mee. Daar raakt het dus ook het morele, en ik denk dat de beste wijken en
buurten ontstaan als de daadwerkelijke eindgebruiker er invloed op hebben, en
de demo's dus echt invloed heeft. Dus beide aspecten zijn reden om dit te doen.
M: Ja, en bijvoorbeeld het beeld dat een wijk kan krijgen van Wikihouses,
denkt u dat het er hetzelfde uit zal zien of een ander imago zal hebben?
I: Ja, ik geloof dat het er anders uit zal zien, het zal een ander imago hebben dan
de rest van de woningen.
66
Appendix 7: Alastair Parvin – Wikihouse CEO
16/06/2018 50:12 minutes
M: So, my first question for you is how you see upscaling in the Wikihouse
project?
A: Our main measure is replicability, so can you do more than one.
Fundamentally the useful thing of this technology is driving down what is
called the marginal cost to zero. Basically, the idea of the way technology
makes process brings down the marginal cost closer and closer to zero and the
marginal cost in economics is defined as the cost of producing the second one or
the third or fourth one. So, once you've made the thing, how much does it cost
you to make the next one every time? So obviously as you can imagine, the
marginal cost of making a can of coke is for example the cost of making the tin,
the cost of the energy and labor that goes into everyone which is very small.
Whereas the marginal cost of running a digital web platform like Spotify is
incredibly tiny. Whereas the marginal cost of building a building is very nearly
at 100% in the sense that every building is pretty much a prototype. Thankfully
we can use screws and bolts without reinventing every time.
M: So, what is the current state of Wikihouse? How many have been built and
what is the state?
A: We don't know the exact state because lots of things are happening without
us knowing. There is really handful of Wikihouses, there is the farmhouse in the
Midlands, there is the one in Almere and there is other little ones but not that
many. There are also a few work spaces that have been made, some artist
studios. So, it's still really at the prototype level. With every step we are going a
little bit further.
There are still a few things we are working on to take it a step further. We are
working on the hardware to make it easier for the engineer and also having good
documentation.
There is also another bit which is the regulatory and mortgage ability, which is
really important. It needs to be something that lenders can trust, it can be done
case by case but that would get pretty expensive. So, we are trying to get
various frameworks.
In terms of building regulations, we are yet to have a real problem with.
Because the Wikihouse by definition outperforms other houses in terms of
energy etc. So as long as there is a structural engineer to sign it off, the rest is
eligible for that. So, it's not been a big barrier.
So, we are trying to get it on a warrantying system so that there are insurers who
understand the system and therefore when people need that insurance so when
67
they get a mortgage it would be something that would be understood. And is
something all innovative building and Wikihouse is no different. And that will
obviously differ by country.
The other thing that we realized is that the initial building system is fine and the
concept of DFMA. Wikihouse is an example of something we call DFDMA,
which stands for design for distributed manufacturing and assembling. That
concept is fine, it has pro's and con's in terms of the manufacturing is slower
instead of when you build a multi-million factory. One of the things we would
say is that efficiency is good, but effectiveness is more important. So,
effectiveness first, efficiency later. So even though it may be more efficient to
invest millions and millions into a factory, if that factory can't be flexible or
there isn't a demand, it can't be resilient and tends to go bust. Whereas micro-
factory and particularly the CNC micro factories might also be making other
stuff at the same time. They can take an order for Wikihouse occasionally. So
that option would be slightly more expensive, and the production line isn't as
efficient as a big factory would be, not even close, but it's still just about cost
effective compared to traditional building methods. So, we have a kind of
advantage in the sense that the current way we construct buildings is so
obsolete.
So, for example a CNC machine can cut a small one-bedroom house. A CNC
factory would need about a month to manufacturer it. Now of course the
advantage of distributed manufacturing is that you can spread that, so we did a
prototype in London. We had about a week to manufacturer it, but it needed
about three weeks. So, what we did was we cut the files into three and sent them
to three different manufacturers and told them to send their parts on this day and
they did, and it worked. So that’s what digital technologies can do for you, it's a
good example of effectiveness being more important than efficiency.
So instead of us building like other companies in a business minded way, we
decided to do it differently with the Wikihouse concept even though it might
seem completely mad. If we were pure business people that’s what we would
do, instead what we did was to start working on a digital operating system
called a digital supply chain which is a project called buildX and what it does is
it takes basic parametric design and put it in the world wide web. And that idea
of that is to make lots of stuff and make it really really simple, so it will
calculate everything for you.
What we are doing as a non-profit company is trying to solve this problem of
scale by working down the stack with Wikihouse and now we are trying to
build this platform called BuildX. Any DFMA building system will be able to
work with this. So, with Wikihouse it's still really hard to work with the
documentation and getting it signed off, but we are working on that.
68
M: I have been to the Almere Wikihouse and spoken to the different people
involved. What I've found was that there were two sides to the project. One side
didn't really see anything go wrong and the other was pretty negative about the
whole financial part and it not being easy to build for regular people.
A: So yeah, it's not absolute cheapness that is the main thing and the cost varies
for every manufacturer. So, if you go to a new company who are used to doing
furniture and say they will charge 40 euros per sheet and if you take it to a
company who has done Wikihouse before they may charge you 20 euro per
sheet. If you decide to do it yourself with a CNC machine which is of course a
skill over time it may cost you 12 euro per sheet. So, the cost always depends.
The thing with the difficulty of the Wikihouse again depends. It's not like you
can just give it to someone. But there have been ones build without any further
assistance and just giving the manual and the parts and they worked it out. So
yeah, I don't know exactly what's with that question. What we have generally
found with the building of the Chassis is very very easy, literally any person can
do it. But around a project there is still a lot of other stuff needed, like
foundations or electricals or getting planning permission.
M: So how do you see that evolve in the future? How do you see this evolve
without other companies being present in the build of a Wikihouse?
A: Well you know, the democratization means different things to different
people. We don't necessarily mean do everything yourself, although that is an
option that some people do. Generally speaking it should be about creating
ecosystems of small companies what are called SMEs, even though the M is
actually quite large. So, we said bringing down the scale threshold, but actually
a lot of people want to hire a local company. So, what's happening is that the
local companies don't have the skills to build these high energy homes, so
actually it solves the same problem for them. So, it's much more about making
it simpler and making good quality homes so it benefits everybody. And that's a
form of democratization, we need to be building a local economy. The project is
all about don't build home, build capacity and that's also about building local
economic capacity, creating local companies that can create lo energy homes.
So, I think we will see a shift slowly by other companies of what we call plug
and play services. So essentially imagine lego like kits of services, you don't
need the knowledge because its baked into the product, so you can use a
computer that will calculate everything and you send it and eventually it arrives
in a van at your site and you have all the buttons and switches and male and
female connectors and you just go click and click. Everybody can do that and
you don't need an electrician to do that, only at the end you will have an
electrician who walks around to check it and signs it off.
69
So that will be the direction of travel, changing the relationship between
building and knowledge. So, the knowledge will be baked in the physical
products that you then assemble like lego.
M: So how do you think this will look in the future? Will upscaling be achieved
and how?
A: I mean obviously we want to succeed, and if it works it will succeed that's a
general rule. If you want something to succeed, just make it cheaper and
cheaper and/or easier, and/or better than the next available option. And if it can
do that it will succeed. We will keep on working towards that and hopefully the
power of open-source and having many different contributors over time will do
that. That's said, our job is to make a change. It may not be Wikihouse, it may
be that other people will copy the principles etc. and apply that in a different
way and that's fine. These are vanguard sort of project, establishing new
methods and they will be copied and that's part of what we do. So, for example
the Wikihouse building technology only does a particular thing, the hardware is
only designed around one mode of manufacturing and can only produce only
two stories and ultimately three stories. So Wikihouse is one part of the system,
but there will be many many more. We said that Wikihouse is just part of a
library and we kind of relaxed about that really. But there is a massive need,
95% of buildings are three stories or lower. I think that if it does succeed, it will
succeed because of the reason that it's cheap and quick and easier, and
ultimately free.
At the moment it's hard to know the answer to that question, because at the
moment the Wikihouse is a kind of vanguard example of what will become
quite normal I think in the future. So, would I bet on Wikihouse succeeding,
yeah, I would bet some money, but I would bet more money on something like
Wikihouse or other things that use these sort of principles, becoming the normal
in the future because the current construction system just doesn't work. The
longer we are working on the project, the more we are finding it's not seen as
something strange, it's more seen as the new normal.
Our vision is not just on how to build houses, but more about the
democratization of power and the economy, and that bridges in other parts of
our work that has to do with planning and land etc. When it comes to
sustainability you have to require a ruthless mindset. If you look at examples
like Uber, they have taken a service that people use and realized that a huge
amount of overhead is knowledge, so you had to call up a taxi and you didn't
know how much it was going to cost you or how long and that had an overhead
for the company. And Uber realized they could use algorithms and put on an
app, so you can see how much it’s going to cost you and how long it's going to
take. And that principle is not new, but hasn't come to the built environment, but
it will.
70
M: Ok yeah, so in that sense it's better to look at Wikihouse as a sort of
foundation with which other people could work on in the future.
A: Yeah, so at its core is those 15 principles of Wikihouse which can be applied
with lots of different technology and even if the technology changes, the
principles are the ones that matter which are open-source.
M: Ok. I was also wondering if the focus of Wikihouse is more for western
countries or also developing countries?
A: So, what I've found is that all the economies have the same problem right
now, which is this top-down model which doesn't work on any count. And
particularly the emerging economies, therefore there is a real challenge in the
emerging economies. Africa is an example where it really plays out, a future
disaster in which there will be concrete boxes. So clearly from a scale point of
view, moving from a digital and democratic form of urbanism is a massive
imperative for the emerging economies. And again, this goes with the thing of
going down the stack. So, for example, BuildX will be applicable with all kind
of building technologies. Very clearly the current Wikihouse technologies work
in temperate climate where timber construction is a good idea, it works in
economies where broadly speaking materials are cheap but labor is expensive,
which is most of the western countries. But it's useless in the opposite, in hot
climates where there isn't a supply of plywood and where labor is cheap, but
materials are expensive. So again, it goes back to the principles and platform
which are the same everywhere. And our principle is very simple, it's an open-
source principle which is don't go and solve somebody else's problem in context
you don't understand, solve the problem where you are. The whole idea is about
empowering, solve your problem and open-source it so other people can see
what's different about where they are but use what is useful. In open-source it's
called forking, so they fork what's their version of it and that's always been our
kind of theory how we engage in the world. So, yes, the current Wikihouse
technologies are absolutely primarily led out for temperate developed
economies. But hopefully one of the ways to be spread is to be forked. And
different pieces of principles or platforms behind it will then find their
applications in the economies. So actually, digitizing the planning system and
moving towards a walls-based system, running om platforms is just a necessity.
So, we should not go into Africa and India and just build there, because what is
happening now is that they are taking our failing model here and are replicating
it over there with more zeros on the end, which is a really stupid idea. So, it's
about us solving our problems and they can take lessons from us and not repeat
the mistakes we made.
71
M: So based on the different layers you have shown, what have you seen have
been the biggest challenges?
A: Well I could literally talk for hours about this, because this is the reason why
Silicon Valley hasn't done this, because buildings are really really complicated.
There is about a hundred barriers and they go into the basics. I could literally
talk an hour about all the different barriers. It's just a question of which one you
tackle first, there are some that I don't think you need to tackle. So for example
finance, people talk about finance being a barrier, but I think actually if we
solve the problems of supply chains, design down risk, finance will follow. So
the first thing we can work on is making building very very simple and low risk.
Then two things happen, which is one people go right now need to make the
whole supply chain very simple and very low risk and that's a hard problem.
And then again let's assume you can do that, let's assume that all that problem of
knowledge and consultance we can productize that a little bit and we can get
closer to what we call on demand construction, which is that it should be as
easy to design and buy a house as is to buy a car. So let's say we can do that and
also make assembling easy and manufacturing, which is sorting out your
certification so that people can finance that etc. If you can imagine that, then the
financial will follow. So, we are working on the supply chain. Then of course
there is the stuff about planning. Planning is not the worst hurdle, again we are
working on a project that's about digital world space.
One of the key pieces of the puzzles is land and that's something I've been
working on from the very beginning. And that's a really big problem because it
goes deep into our politics. At the moment we depend on land speculation, but
for example I'm currently working on a project called affordable land. So
instead of talking about affordable housing, you are talking about a future where
governments whether national or local are effectively instead of allowing
speculators to speculate on land with the price going up so that no one can get
it, is licensing land directly but removing speculation. A place where you see
leadership are places like Almere and Freiburg where they go hold on a minute,
instead of waiting here for citizens to make crappy cities, why aren't we
licensing the land directly to the citizens? So we are looking at various legal
mechanisms and the idea of affordable land is one of them with the idea of a
leasehold agreement where basically the local government can lease the land to
you and there is a covenant in that agreement that says when you come to sell
that leasehold unto somebody else you can only sell for the amount you bought
it plus the interest. In other words, you can't profit from the land changing in
value. It's a way of saying that this is the land available and you can own it not
to speculators but only for people who need a space to live. So, imagine a future
in which as a citizen you can just go to an online platform and say these are the
bits of land available with the rate. If you're proposal is accepted, you pay for
72
the piece of land and build a house in whatever way you want. So, imagine land
as a service, as a platform.
So, every single layer down that stack requires innovation. So, the first one was
manufacturing and as I said we are not there yet, but we are working on it. The
second one was that of the supply chain, getting it to a zero risk. Then move on
to planning and on to the land and we will have eventually have sold
everything, but it will be a slow process of building momentum.
73
Appendix 8. Interview Vincent Muller – Architect Ontwerpbureau Muller
18/06/2018 40:10 minutes
M: Michael/interviewer
V: Vincent Muller
M: Kunt u mij vertellen wat precies uw bijdrage was aan het Wikihouse project
in Almere?
V: Even heel kort over mij, ik ben dus architect en bouwkunde gestudeerd aan
de HVA in Amsterdam. Daarna in Delft gestudeerd om architect te worden en
daarna heb ik 8 jaar in loondienst gewerkt. Toen kwam de crisis en was ik
eigenlijk zonder baan omdat het bureau failliet was gegaan. Ik wilde altijd wel
voor mezelf beginnen dus dat heb ik toen gedaan. Het was niet makkelijk, maar
toen kwam ik in aanraking met Wikihouse, heel toevallig omdat er mensen
waren die een volkstuin wouden en zagen dat bij Wikihouse. Ik vond het zelf
heel interessant en ben er toen ingedoken. Dat volkstuintje is er nooit gekomen,
maar samen met de vrouw van dat stel zijn wij zeg maar de oprichters van
WikihouseNL chapter en op die manier het platform in Nederland op te zetten.
We hebben verschillende evenementen gehad, zoals op de bouwbeurs in
Utrecht. Ook het innovatiecentrum in Rotterdam, de Wikitower. En eigenlijk
daarna waren er allemaal projecten als demonstratiemodellen. Toen kwam Ivar
eigenlijk om de hoek kijken en hij wu eigenlijk een wijk maken van 50
Wikihouses. Toen zei ik, ok nou wij hebben er eigenlijk nog nooit een gemaakt
dus het is belangrijk om eerst een prototype te maken, dat is de pionierswoning
geworden in Almere. We waren heel blij dat te doen en dat is zeker niet zonder
obstakels gegaan, misschien meer dan je zou hebben verwacht, maar het is
gelukt. Dus ja, nu eigenlijk werkend naar de opmars van de twintig woningen in
Almere. Dat is even in het kort het proces he het gegaan is. We hebben ook
contact met Wikihouse in Engeland en is nu wat intensiever geworden met de
bouw van het Wikihouse in Almere.
Nu met de Interreg subsidie is er samenwerking nodig en we kunnen natuurlijk
van mekaar leren. Dat is ook waar de Wikihouse op gebaseerd is, je deelt niet
alleen de ervaringen, maar ook de kennis en dat lijkt steeds meer te werken.
M: Wat ik tot nu toe ben tegengekomen is dat het financiële plaatje nog niet
echt aantrekkelijk is en dat de bouw van een Wikihouse nog niet echt makkelijk
te realiseren is.
V: Ja, dat klopt wel. Sowieso wat je zegt het is nog niet zo makkelijk. Dat kom
omdat een huis wat meer vergt dat een keuken of kast. Er komen verschillende
74
disciplines bij elkaar, van installatie tot bouwfysica en het bouwen zelf, het
ontwerp etc. Al die dingen bij elkaar maakt het lastig dat er een systeem komt
waar iedereen zomaar bij kan. We hopen natuurlijk dat er door middel van een
goede handleiding en het platform dat er gaat komen dat het uiteindelijk zal
helpen om het toegankelijker al maken voor iedereen en het veel meer
geautomatiseerd, zodat uiteindelijk alles eruit rolt of dat je gewoon het pakket
kunt bestellen en dat het thuis wordt aangeleverd. Het idee is dat men in
principe alles zelf kan doen en daarmee heel veel kosten kan besparen. Het
casco is zo in mekaar, maar dat is slechts een deel van het hele huis. Er moet
dan nog van alles gebeuren, kozijnen moeten er bijvoorbeeld nog in en dat doe
je niet zomaar zelfs. Maar misschien wordt het op een gegeven moment zo dat
men een kozijn kan bestellen en er wel zelf in kan zetten.
Een probleem dat wij hadden was dat we voor bepaald dingen een aannemer
nodig hadden, maar die werken dan vervolgens met onder aannemers. Bepaalde
dingen werden geleverd, maar die waren veel te zwaar om te tillen, daardoor
moest het met een kraan worden gedaan maar dat was dus niet het idee van
Wikihouse. Het zou handiger zijn als het dan in delen wordt geleverd en men
het zelf kan doen. Het probleem bij een aannemer is dat ze het uiteindelijk ook
zelf willen aanleggen zodat ze de kwaliteit kunnen garanderen en de garantie.
Maar dat is niet zoals wij het willen.
M: Ok, en hoe hoe ziet u het in de toekomst? Wat is er nodig voor opschaling?
V: Nou kijk, voor het opschalen is het denk ik vooral nodig dat het toegankelijk
wordt. We krijgen nog te vaak de vraag van waar men de bestanden ka vinden.
Maar eigenlijk is het nog te vroeg daarvoor. We krijgen wel eens de vraag van
we willen ons eigen huis bouwen, bijna wekelijks. Mensen zijn zich alleen nog
niet bewust van hoe alles precies zit. Dus vaak moet je mensen vrij snel
teleurstellen, heel soms zit er een tussen die echt geïnteresseerd is maar dan nog
moeten er eerst nog allerlei obstakels moeten worden overwonnen.
Er moet eigenlijk eerst nog een soort van pad komen zodat het Wikihouse
makkelijker wordt. Zo'n BuildX kan misschien wel overal, maar het PlanX is
lastiger omdat dat in elk land anders is. Kijk uiteindelijk is het doel het
democratiseren. Het hoeft niet overal hetzelfde te zijn hoe men een Wikihouse
bouwt, maar het idee is dat er meer zeggenschap is.
M: En hoe moet ik het voor mij zien over de subsidie die de EU heeft gegeven?
V: Ik ben zelf niet echt betrokken geweest bij de aanvraag, dat was meer bij
Ivar. Maar het feit dat die subsidie toegekend is met een behoorlijk bedrag, dan
denkt men wel dat er een toekomst in wordt gezien. Kijk, in heel west Europa
heeft men te kampen met een schaarste aan woningen.
75
In de toekomst kan men ook kijken dat men op een dak van een parkeergarage
een Wikihouse kunnen zetten, misschien voor studenten. Dan heb je niet te
maken met het probleem van grondprijzen. De bouw is heel licht dus je hebt
geen zware fundering nodig, en het kan allemaal gedemonteerd worden dus
zoveel mogelijk droogbouw in die zin. Op die manier kan men ook tijdelijk
bouwen.
M: Ja, dus in die zin heb je dan niet te maken met het kopen van de grond?
V: Ja precies, je hebt dan misschien te maken met grond dat eigendom is van de
gemeente of een ontwikkelaar, maar waar op dat moment niks mee wordt
gedaan. Dan kan je het misschien wel tijdelijk benutten voor een bepaalde prijs.
Wat ik ook een belangrijk punt vind is dat heel veel mensen het tegenwoordig
hebben over zelfbouw, maar je hoeft maar de vraag te stellen over wat ze echt
hebben gevraagd en dan is het bijna niks. Dat is zelfbouw in Nederland en
Wikihouse is echte zelfbouw en het idee is dat men uiteindelijk echt alles zelf
kan. En als je dan ook echt je huis zelf bouwt kan je het helemaal naar eigen
wens doen. Dan heb je ook de sociale en maatschappelijke kant van dat je het
geen speculatieobject meer hebt.
M: Wat ik zeer interessant vond was dat er gezegd werd dat het onmogelijk is
om uiteindelijk alles zelf te doen, want je hebt altijd een aannemer nodig voor
bijvoorbeeld leidingen of funderingen etc. Draait het erom dat de bewoner
uiteindelijk echt zelf kan? Of gaat het meer om dat de bewoner zelf kan kiezen
en dus niet als einddoel dat de bewoner het echt zelf doet?
V: Ja kijk, het is meer een soort ideaalbeeld, ik zou het wel supertof vinden als
ht wel uiteindelijk zelf lukt. En het vergt ook investeringen van de mensen zelf,
als je het echt zelf wilt doen moet dat ook kunnen, maar zo ver is het nog niet.
Zelf krijg je de fundering niet gedaan. Ik ben het wat dat betreft eens met
Alastair eens, als je dingen zelf niet kan doen moet je gewoon iemand inhuren.
Ik denk wel dat het per individu anders is en dat er verschillende gradaties van
zelfbouw zijn. Ik blijf het wel zeggen tegen mensen dat er bijvoorbeeld gezegd
wordt dat men de installatie niet zelf kan doen. Maar als je kijkt in België, dan
zie je dat er zelfbouwpakketten worden aangeboden via internet en dat is dan
bijvoorbeeld een zelfbouwpakket voor een warmtepomp of ventilatiesysteem,
maar eigenlijk gewoon alles. En je krijgt dan alle onderdelen thuis met een
handleiding en video's en een nummer dat je kunt bellen als je het niet weet.
Natuurlijk moet je wel eerst weten wat je nodig hebt enzovoort, maar je kan het
wel helemaal zelf aanleggen. Als je dan klaar bent komt er iemand langs van het
bedrijf en als het goed is krijg je een certificaat en die is nodig om aan te tonen
dat alles goed zit, maar dat kan dus met zo'n bedrijf die het komt checken.
76
M: Ok, ja waar ik dan aan denk is dat men eigenlijk alles in die zin hoe goed
uitzoeken, zodat men uiteindelijk een bestand heeft waar alles in detail
uitgestippeld staat. Is dat waar jullie naartoe aan het werken zijn?
V: Ja, nou goed ik zou nog niet precies weten in welke vorm, maar ik denk wel
dat het goed is welke opties we kunnen benutten zoals zo'n pakket uit België. Is
zo'n bedrijf bereidt om het naar de Nederlandse standaard goed te brengen? Of
misschien een Nederlands bedrijf die zoiets zou willen doen. Er zijn wel allerlei
voorbeelden waarmee het zou kunnen, maar mensen moeten het ook willen.
Dus als men het fijn vindt dat een installateur het zelf doet dat moet je dat ook
doen.
M: Ja ok. Maar als ik dan om mij heen kijk, dan zie ik vooral dat men eigenlijk
helemaal geen zin heeft om alles zelf te moeten doen. Dus hoe ga je mensen zo
ver krijgen dat ze dat willen?
V: Ja, dan ga je ook naar die opschaling toe van hoe Wikihouse er in de
toekomst uit moet zien. Maar ik denk niet dat het de hele woningbouw gaat
overnemen, dat kan niet. Ik denk dat er altijd behoefte zal zijn aan
ontwikkelaars. Maar de niche waar we nu in zitten kan echt wel veel minder
niche zijn, er zijn best veel mensen die het heel leuk vinden om zelf iets te doen.
En dat heb je ook gezien met de 3D printer, waarmee het veel aantrekkelijker
wordt om zelf dingen te maken. Want als je ergens een onderdeeltje hebt dat
stuk is, dan kan men het ook ergens via open-source zelf uitprinten en daarmee
repareren. Tien jaar geleden moest je daar niet aan denken, dan zou men
gewoon een nieuwe stofzuiger kopen bijvoorbeeld. Ik denk dat er dus best wel
een grote groep mensen is die eraan denkt maar het niet doet omdat er nog veel
te veel obstakels zijn. Ik denk dat als er zo'n platform is het een goed begin zal
zijn om mensen de mogelijkheid te geven om te kijken of het iets voor ze is. En
misschien is dat niet per se in het westen, maar misschien aan landen waar
behoefte is aan wat lichtere bouw. De vraag is dan natuurlijk of je vanuit het
westen dat moet doen, het moet eigenlijk lokaal gebeuren.
Er is ook een mooi verhaal, als Wikihouse hebben we contact gehad met
ABRA, ze doen ontwikkelingswerk. Ze hadden plannen om iets te gaan doen in
Brazilië en ze hadden ook een verhaal van dat ze genoeg voorbeelden hadden
van organisaties die huizen neer hadden gezet, maar vervolgens kwamen die
organisaties vijf jaar later terug en toen woonde er niemand in die huizen. Dat is
best bizar omdat die mensen eerst geen onderdak hadden, maar blijkbaar
voldoen die huizen gewoon niet. Er is daar dus gewoon te veel vanuit het
westen gedacht, maar zo doen ze het daar dus helemaal niet.
Het zou supertof zijn met Wikihouse dat je uiteindelijk allemaal verschillende
ontwikkelingen krijgt waar we van kunnen leren. Woon je In Siberië of Alaska,
dan kun je bijvoorbeeld van elkaar leren.
77
M: Ja wat interessant zeg. Toen ik aan Ivar vroeg over opschaling, kwamen er
uiteindelijk twee dingen naar boven en dat waren die van de subsidie en die van
het Ikeaproject. En als Ikea zoiets zou oppakken dan kan het snel wereldwijd
worden, maar de vraag die ik dan heb is dat eigenlijk het idee van
democratiseren een beetje wegvalt, aangezien je het als het ware aan een groot
bedrijf geeft.
V: Ja dat is natuurlijk een beetje de tweeslachtigheid van het hele verhaal. Ikea
is natuurlijk een gerenommeerd bedrijf en wil duurzaamheid en zijn goed bezig
in dat opzicht. Maar het blijft een groot bedrijf met commerciële belangen. Ze
waren wel heel enthousiast met het indelen van het huisje. Vervolgens hebben
ze dat online gezet en op de mooie nieuwsbrief waar je alle producten ziet.
Vervolgens zie je dan staan dat er op de zonnepalen Ikea zonnepanelen staat, we
hebben toen diverse gesprekken gehad omdat wij op een goede manier genoemd
worden. We zijn geen Ikea, we zijn Wikihouse. Ze hadden ook een filmpje
online gezet waarop IkeaWikihouse stond. En dan vraag ik mij af of dat bewust
of per ongeluk is gedaan, maar ik denk dan van ja dat kan toch niet. Iedereen
denkt nu dat het van Ikea is, dus daar hebben we wel op gereageerd. Dus daar
waren we een beetje bang voor. Maar aan de andere kant is het ook wel
interessant omdat Ikea werkt vanuit het idee van zelf maken en zelf in mekaar
zetten. Dus misschien kan het nog interessant zijn dat je iets speciaal ontwikkelt
voor Wikihouse, waardoor het toegankelijk wordt voor veel meer mensen.
Alleen heb je dan dat Wikihouse minder belicht wordt en dat mensen meer Ikea
erin zien dan Wikihouse. Dus of het de manier is via zo'n bedrijf dat betwijfel ik
een beetje.
M: Ja, ok. Nou ontzettend bedankt voor uw tijd! Ik kan hier zeker weer mee
verder aan de slag.
V: Ja graag gedaan! Succes ermee!
