Thiyumi Senarathna - Online Burma Library · 6 i ျပဳထားေသာ ပဋိပကၡေလးခုကုိ ေပါင္းစည္းထားၿပီး အဆုိပါ

အယဒတာမား

Jenny HedströmThiyumi Senarathna

ပါဝငကညပပးသမား

Rosalie Arcala HallSara E. BrownJenny HedströmAnna LarsonJoanna Pares Hoare

International IDEA

©၂၀၁၅ ဒမကေရစႏငေရြးေကာကပြဆငရာအကအညပပးေပးေသာ ႏငငတကာအဖြ႕အစညး ©၂၀၁၅ အဂၤလပဘာသာျဖင ပႏပထတေဝမႈ

International IDEA ၏ ပႏပထတေဝမႈမားသည အမးသားေရး သ႔မဟတ ႏငငေရး ဆငရာ အကးအျမတရယလမႈမားမ ကငးလြတပါသည။ ဤပႏပထတေဝမႈတြင ေဖာျပထား ေသာ အျမငမား၊ ႐ႈေထာငမားသည International IDEA သ႔မဟတ ၎၏ ဘတအဖြ႕ သ႔မဟတ ၎၏ ေကာငစဝငမားတ႔၏ အျမင႐ႈေထာငမားက အတအက ကယစားျပေဖာျပထားျခငးမး မရပါ။

ဤပႏပထတေဝျခငး၏ တစစတတစေဒသ သ႔မဟတ အားလးတ႔က ထပဆငထတေဝရန သ႔မဟတ ဘာသာျပနဆရန ခြငျပခကေတာငးခလပါက ေအာကပါလပစာသ႔ လပမပါရန၊

International IDEAStrömsborgSE -103 34 StockholmSwedenE-mail: [email protected], website: www.idea.int

International IDEA သည ၎၏ လပငနးက ျဖန႔ေဝရန အားေပးသညအတြက မမတ႔၏ ပႏပထတေဝမႈမားက ထပဆငထတေဝရနႏင ဘာသာျပနဆရန ခြငျပမန႔ေတာငးခလာသမ တ႔က ခကျခငးအေျဖေပးသြားပါမည။

ဤ အလကထေရာနစအသြငျဖင ပႏပထတေဝမႈ က Creative Commons Licence (CCI) - ဖနတးထားသည အမားပငျဖစေသာ- ေငြေၾကး အကးအျမတက အဓကမထားေသာ- တညစြာမေဝသညလငစင(၃.၀)ျဖင ရယႏငပါသည။ ဤပႏပထတေဝမႈက လြတလပစြာကးယျခငး၊ ျဖန႔ေဝျခငး၊ ကးေျပာငးျခငးသာမက ျပနလညေပါငးစပျခငးႏင ဆေလာေအာငျပျပငျခငး စသညတ႔က လပေဆာငႏငၿပး ထသ႔ေဆာငရြကရနအတြက ေငြေၾကးအကးအျမတက အဓက မထားျခငး၊ ပႏပထတေဝခြငက သငေလာစြာရညညြနးျခငးႏင ေဖာျပထားေသာလငစငျဖင ျဖန႔ေဝရနတ႔က လကနာရမည။ CCI ႏင စပလဥးသည အေၾကာငးအရာ အခကအလကမားက ပမသရလပါက http://creativeecommons.org/licenses/by-nc-sa/s.o/. သ႔ ဝငေရာက ၾကည႐ႈႏငပါသည။

“ယခစာအပမာ ၂၀၁၅ ခႏစအတြငးတြင International IDEA အဖြ႕မ အဂၤလပဘာသာျဖငထတေဝခသည Women in Conflict and Peace စာအပမ အခ႕အခနးမားအား တက႐ကဘာသာျပနဆထားျခငးျဖစသည။ International IDEA အဖြ႕အေနျဖင ယခဘာသာျပနဆမႈ၏ တကမႈအား အတညျပထားျခငးမရပါ။ အျငငးပြားစရာမားရလာပါက အဂၤလပဘာသာျဖင ထတေ၀ထားသည မရငးစာအပပါစာသားမားကသာ အတညယမညျဖစသည။”

မရငးဂရပဖစဒဇငးပညာရင - Turbo Design, Ramallahမရငးအဖးဒဇငးပညာရင - Turbo Design, Ramallahမရငးမကႏာဖးပ - (င) ဓာတပႏင ပနးခပညာရင- Oscar Gonzálezျမနမာဘာသာျပနဆသ - Minn Tent Bo ႏင Maran Tang Nauျမနမာစာအပ မကႏာဖးႏငအတြငးဒဇငး - Min Zaw Oo

ISBN: 978-91-7671-036-4

5International IDEA

စကားခး

ဒမကေရစႏင ေရြးေကာကပြဆငရာအကအညပပးေပးေသာ ႏငငတကာ အဖြ႕အစညး (International IDEA) သည ကမ႓ာေဒသအားလးတြင ေရရည ထနးသမးထားႏငမည ဒမကေရစလမးစဥက အေထာကအကေပးရနအတြက အရငးအျမစမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေအာငကညပပးျခငးႏင စနမနာေကာငးမား ေဝငျခငး မားကေဆာငရြကလကရသည။ မမတ႔၏ ရညမနးခကသည မတညေသာ အယ အဆမားက ေဆြးေႏြးၾကရန လႈ႕ေဆာေပးျခငးႏင ပ၍မတၿပး အားလးပါဝငေသာ ႏငငေရးလပငနးစဥမားက ထခကမႈမရဘ ေကာငးမြနသည ေျပာငးလမႈမား ရရေစရန ျဖစသည။ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရသမား ႏငငေရးလႈပရားမႈမားတြင ပမပါဝငလာႏငေရးႏင ၎တ႔အား အမားျပညသႏင သကဆငသညအခနးက႑ မားတြင ေဘးအႏရာယကငးစြာပါဝငႏငရန ေဆာငရြကေပးျခငးတ႔သည ဒမကေရစ တးတကဖြ႕ၿဖးေရးႏင ေရရညထနးသမးႏငရန အထးအေရးပါေသာ ကစၥရပျဖစေၾကာငး မမတ႔ ယၾကညပါသည။ အဆပါရလဒေကာငးမားရရရန International IDEA သည ၿငမးခမး ေရးတညေဆာကမႈလပငနးစဥမားက အေထာကအကျဖစ ေစမည နညးလမးမားကရာေဖြျခငး၊ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရသမားႏင လနညးစအပစမား ပမပါဝငလာေရးႏင အားလးပါဝငလာႏငေရးတ႔က အားေပးတကတြနးလကရသည။

ဤကသ႔ေသာအေျခအေနတြင International IDEA မ အမးသမးမား၏ ပါဝငလာ ႏငခြငႏင ကယစားျပခြငတ႔က ျမႇငတငရန အျပငးအထန ႀကးစားသြားမညျဖစသည။ အကယ၍ အမးသမးမား ထေရာကစြာပါဝငႏငခြငက ဖယရားခနလပထားပါက ဒမကေရစျပျပင ေျပာငးလေရးလပေဆာငမႈမားသည အျပစအနာအဆာမား ရေနမညျဖစေၾကာငး မမတ႔ အသအမတျပထားပါသည။ ဤပႏပထတေဝမႈတြင ေဖာျပထားေသာ သေတသနျပစာတမး သည အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရသည လ႔အဖြ႕အစညးမားမ အမးသမးထက အေလးအနကထား ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ ၎သည အမးသမးမားက ပမသရလာေစရန၊ ႏငငေရးဆငရာျပျပငေျပာငးလမႈလပငနးမားတြင ပတသကဆကႏြယသမားအျဖစ အသ အမတျပ လာေစရနႏင ၎တ႔၏ ႏငငေရးဆငရာပါဝငလပရားမႈအခနးက႑တြင ပမတး တကေကာငးမြနလာေစရနအတြက ေရရညစမကနးမားေရးဆြျခငးႏင လပထးလပနညး မားရရေအာင အျမငဖြငေပးရန ရညရြယပါသည။ ဤပႏပထတေဝမႈတြင (မရငး သေသသန

6 International IDEA

ျပထားေသာ ပဋပကၡေလးခက ေပါငးစညးထားၿပး အဆပါ အျဖစအပကေျခအေနတြင)လတနးစား၊ ဘာသာတရားႏင တငးရငးသားလမးစစသည တညေသာအလားသဏၭာနမား ေပၚတြငအေျခခ၍ မတညကြျပားမႈမားသည ပဋပကၡက အဓြန႔ရညေစျခငးႏင ဒမကေရစ ၾကားဝငေျဖရငးျခငး၏ ေအာငျမငမႈမား (သ႔မဟတ ကဆးမႈမား) ျဖစေပၚေစရန အေရးပါေသာ အခနးက႑မားက ျဖစေပၚေစပါသည။

အာဖဂနနစၥတန၊ ျမနမာ၊ ဖလစပငႏင ရဝမဒါစသည ႏငငမားအပါအဝင ကယျပန႔ေသာ အေၾကာငးအရာမားပါဝငသည သးျခားျပစထားေသာစာတမးမားမ ေကာကႏတထားေသာ ဤေရးသားပႏပမႈသည အမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရးႏငပဋပကၡ ႏစရပလးတြင ကယစားလယမား အျဖစပါဝငေသာ ႐ႈတေထြးေသာ အခနးက႑ကဆနးစစ ထားၿပး အနာဂတၿငမးခမးေရးႏင ဒမကေရစတညေဆာကျခငးက စတငေဆာငရြကရာတြင အေရးမပါသမားအျဖစသတမတခရေသာ အမးသမးမားပါဝငမႈက ပ၍ျမငမားလာေစရန အတြကႏငငတကာႏင ေဒသအတြငးအဖြ႕အစညးမားက အႀကျပေထာကခခကမားျဖင နဂးခပထားသည။ ဤပႏပထတေဝမႈက ဖတရႈျခငးျဖင စာဖတသမားမ ပညာအလငးႏင ထးထြငးသျမငျခငးမား ရရလမမညဟ ကၽြႏပတ႔ ေမာလငပါသည။

Yves Letermeအေထြေထြအတြငးေရးမး

International IDEA

7International IDEA

ေကးဇးတငလႊာ

အျဖစအပကအေၾကာငးအရာတ႔က ေလလာေရးသားၾကေသာ စာေရးသမားျဖစ သည Anna Larson, Jenny Hedström, Joanna Pares Hoare, Rosalie Arcala Hall ႏင Sara E. Brown တ႔၏ အေသးစတႏငလြနးေသာ သေတသနျပမႈသည ေတြးဆစရာ အျဖစလႈ႕ေဆာေပးျခငး၊ ထးထြငးသျမငလာေစျခငးႏင ေယာကား မနးမတ႔ႏင စပဆငေသာ အေၾကာငးအရာမား၊ မတညကြျပားမႈႏင ပဋပကၡျဖစမႈတ႔က လကေတြ႕ကငသးသမားႏင မဝါဒတညေဆာကသမားအတြက သငခနးစာယရနမားတ႔က စစညးေဖာျပထားမႈအေပၚ မမတ႔ ေကးဇးတငေၾကာငး ေဖာျပလပါသည။ အထးေကးဇးတငထကသျဖစသည Thiyumi Senarathna ၏ သာလြနေကာငးမြနေသာ သေတသနျပ ပပးကညမႈ မပါဝငခပါက ဤအစရငခစာသညေပၚထြကလာရန အေၾကာငးမရပါေသာေၾကာင အထးပင သမအားလညး ေကးဇးတငပါသည။ ပညာရငဆနဆန လ႔လစက၍ အစရငခစာက အခနႏင တေျပးည တညးျဖတေပးျခငးအတြက ျဖညစြကေကးဇးတငထကသ ႏစဥးအျဖစ Joanna Pares Hoare ႏင Curtis Budden တ႔အားလညး ေကးဇးတငအပပါသည။

ဒမကေရစႏင မတကြျပားမႈမားဆငရာအသငးအဖြ႕၏ အေလးအနကရျခငး ႏင အားေပးတကတြနးျခငးမားသညလညး တနဖးမျဖတႏငေသာေၾကာင Julian Smith, Lina Antara ႏင Jenefrieda Isberg တ႔၏ အဘကဘကမ ပပးကညမႈမား အတြကလညး မမတ႔မ အထး ေကးဇးတငလပါသည။

ဤစာအပျဖစေျမာကေရး ေဆာငရြကစဥကာလအတြငး International IDEA မ လပေဖာကငဖကမားျဖစေသာ Kimana Zulueta-Fuelscher, Melanie Allen, Nana Kalandadze ႏင Nyla Grace Prieto. တ႔က ေစတနာျဖင ၎တ႔၏ အခန၊ စတကးစတသနးမား၊ အျမင႐ႈေထာငမားက အားျဖညလပေဆာငေပးၾကသညအတြက လညး မမတ႔မ ေကးဇးတငပါသည။ ဤေကးဇးတငထကသမားတြင International IDEA ၏ လပေဖာကငဖကမားျဖစေသာ Lisa Hagman ႏင Fredrik Larsson တ႔ ပါဝငပါသည။

ေနာကဆးအေနႏင ျပနလနသးသပသမားျဖစသည Elin Bjarnegård ႏင Johanna Mannergren Selimovic တ႔ကလညး မမတ႔ ေကးဇးတငလပါသည။


9International IDEA


11International IDEA

နဒါနး

ဤေလလာဆနးစစခကသည ပဋပကၡႏငၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈလပငနးမား တြင အထးသျဖငအမးသမးထ ၾကေတြ႕ၾကရသည နညးလမးအမးမးတ႔က ထးျခား ေပၚလြငေစၿပး ဒမကေရစ ျပျပငေျပာငးလေရးႏင ၿငမးခမး ေရးတညေဆာကမႈ လပငနးမားက ျမႇငတငေပးေနေသာ ႏငငတကာႏင ျပညတြငးအဖြ႕အစညးမားက အသစအသစေသာထးထြငးသျမငႏငမႈႏင အေရးႀကးေသာသငခနးစာယဖြယရာမားက ေဝငေပးပါသည။ ၎၏ ရညရြယခကမာ က႑ႏစရပပါဝငပါသည။ ပထမက႑မာ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတျခငးခရေသာ လ႔အဖြ႕အစညးမားမ အမးသမးမားက ၿငမးခမးေရးႏင ႏငငေတာတညေဆာကေရးဆငရာလႈပရားမႈမားတြင ပတသကဆကႏြယသမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလၿခေရးက ေႏာကယကသ (ဖကဆးသ) ႏင ေဆာငရြကသ (ပပးေပးသ) ႏစမးစလးလပေဆာငသမားအျဖစ ပမသရလာႏငရနႏင အသအမတျပလာရန၊ ဒတယက႑အေနျဖင သတ႔၏ပါဝငမႈက ပမအားေကာငးလာရန နညးဗဟာမားႏငအေလ အကငေကာငးမား ရရရနအတြက အသအျမငမား ျမႇငတငေပးျခငး တ႔ျဖစသည။

International IDEA အေနျဖင ႏငငေရးတြငပါဝငဆငႏႊမႈႏင ကယစားျပ ျခငးက ၎၏ အဓကအကးသကေရာကေစေသာ နယပယေလးခမ တစခအျဖစ ေဖာထတ သတမတထားၿပး၊ မတညကြျပားမႈမားက စမခန႔ခြျခငးႏင လကေလာညေထြေအာငျပလပ ေပးျခငးသည ဒမကေရစနညးလမးတကအပခပမႈ ဖြ႔စညးပစမား အားေကာငးလာေအာင ေဆာငရြကျခငးျဖစေၾကာငးႏင အဆပါအခကက ၎၏လပငနးအားလးတြင ထညသြငး စဥးစားရမညအခကအျဖစ သတမတထားပါသည။ အဆပါရလဒေကာငးမားရရရန ဤေလလာ ဆနးစစခကသည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈႏင ဒမကေရစနညးကတညေဆာကမႈ အဆငဆငက ပပးေပးရနႏင အဆပါလပေဆာငမႈအဆငဆငသည အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာအပစမားက ပါဝငေစျခငးႏင ထသတ႔၏ ပါဝငမႈက ပမ အားေကာငး လာေစရန စြမးေဆာငရညျမႇငတငေပးမႈက အားျဖညေပးႏငသည နညးလမးမား ရာေဖြေဖာ ထတေပးပါသည။ အထးသျဖင ဤေလလာဆနးစစခကသည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈလပငနးစတငေဆာငရြကခနတြင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာလ႕အဖြ႕ အစညးမားမ အမးသမးမား ပါဝငႏငေရးအတြက ကန႔သတခကမားႏင အခြငအလမးမားက ေဖာထတျခငး၊ ဒမကေရစအေလ႔အကငႏငဖြ႕ၿဖးေရးတြင အမးသမးမားပါဝငျခငးႏင ဖယရားခရျခငးတ႔၏ ေနာကဆကတြ အကးဆကမားက ေလလာျခငး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ဒမကေရစတညေဆာကေရး စတငေဆာငရြကခနမားတြင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတ


ခရေသာလ႔အဖြ႕အစညးမားမ အမးသမးမား ပမပါဝငႏငေရးအတြက ေထာကခခကမားက ရငးလငးတကစြာ ေဖာထတႏငရနျဖစသည။

အေကာငအထညေဖာေဆာငသညနညးလမး (နညးပညာ)

ဤေလလာဆနးစစခကသည အျဖစအပကအေၾကာငးအရာ ေလးမးတ႔မ ထတႏတထားၿပး အေရးမပါသမားအျဖစသတမတခရေသာအဖြ႕မားမ အမးသမးမား၏ အတတႏင ပစၥပၸနကာလတြင ျပညတြငးစစမား၌ ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးမား ေဖာေဆာငခေသာအခနးက႑မားက သးသပထားပါသည။ ဤသေတသနျပခကသည ဒမကေရစဆငရာအဖြ႕အစညးမား ေပၚေပါကလာျခငးႏင လကနကကငပဋပကၡ အဆးသတ သြားၿပး ကာလရညၿငမးခမးေရး ထနးသမးထားႏငေရးတ႔တြင အမးသမးမားသည ဖကဆးသႏင ပပးေပးသအျဖစ အကးသကေရာကမႈရေၾကာငးက အထးအေလးအနကထား ေဖာျပထားပါသည။ ပါရဂပညာရငမားက အာဖဂနနစၥတန၊ ျမနမာ၁၊ ဖလစပငႏင ရဝမဒါ တ႔တြင သေတသနျပရန တာဝနေပးအပခသည။ အျဖစအပကအေၾကာငးအရာ ေလလာခကမားသည ၂ဝ၁၄၂ ခႏစတြင ၿပးျပညစခၿပး အေျခခအရညအေသြးဆငရာ သေတသနျပခကအေပၚ အေျချပထားေသာ သေတသနျပျခငးမး ျဖစသည အျပင အျပနအလနေတြ႕ ဆေမးျမနးျခငးႏင အသငးအဖြ႕မားက ေရြးခယ ေမးျမနးျခငးမားက လပေဆာငေစခသည။ အဆငအတနး၊ ဘာသာႏင မးႏြယစတ႔ျဖင ကန႔သတမထားဘ ပါဝငေစကာ လမႈေရးဆငရာတညျခငးမားတ႔ပါဝငၿပး အမးမးေသာ က႑မားတ႔၏ စဆရာ တစမးတညးအေပၚ ျခားနား ကြျပားျခငး မားက အေျခခမတည၍ သေတသပညာရငမားက အေသးစတအာ႐စးစက ခၾကသည။ သေတသနျပျခငး၏ အာ႐စးစကမႈလမးၫႊနအျဖစ ကား/မဆငရာ အျမငသေဘာထားျခငးဆငရာ က႑တစခအျဖစသာ အသးခခပါသည။

ပဋပကၡမ ဒမကေရစသ႔၊ အဘယေၾကာင မတညကြျပားျခငးႏင ကား/မ က႑ အေရးပါရသနညး

ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးဆငရာ လႈပရားေဆာငရြကမႈမားတြင အမးသမး မားပါဝငလာေရးက ႏငငတကာမ အသအမတျပလကချခငးသည ကမ႓ာႏငအဝမးတးပြား လာေနၿပျဖစပါသည။ ၂ဝဝဝ ခႏစတြင ျပ႒ာနးထားေသာ ကလသမဂၢ လျခေရးေကာငစ၏ ဆးျဖတခကမား UNSCR ၁၃၂၅ ႏင ေနာကဆကတြဆးျဖတခက (၆)ရပတြင အမးသမးမားႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး၃ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးအတြက မေဘာငခမတထားျခငးအားျဖင အမးသမးတ႔၏ ဘဝတးတကဖြ႕ၿဖးမႈက အားေပးေထာကခ ထားပါသည။ အမးသမးတ႔ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမားတြင ပမပါဝငလႈပရားလာေစရန ႀကတင လပေဆာငမႈမားလအပေၾကာငးက ႏငငတကာအဖြ႕မားမ ေယဘယသေဘာတညခက မားရရထားၿပးျဖစေသာလညး ၎အမးသမးတ႔၏ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡဆငရာအေတြ႕အႀကႏစရပလးက ႏငငတကာအဖြ႕မားႏင မဝါဒတညေဆာကသမားက


မားေသာအားျဖင သတမထားမတတၾကပါ။ ဥပမာျပရေသာ၊ UNSCR 1325 က ျပ႒ာနးၿပး ဆယစႏစေကာခန႔တြင ၿငမးခမးေရးသေဘာတညမႈေဆာငရြကခကမားတြင အမးသမးမားတ႔သည ေစစပညႇႏႈငးသမားအျဖစ အမႈကစၥ(၉) ရာခငႏႈနးမသာ ပါဝငခၾကျခငးက မတသားဖြယသရရပါသည။ ထကာလတြင လကမတေရးထးခေသာ သေဘာတညခကမား၏ သးပတစပထက ေလာနညးေသာ အခကမားတြငသာ ကား/မက႑ မျငမးခက အခ႕ပါဝငသည။ (UNPO Secretariat 2012:12; Noma, Aker and Freeman 2012:21; Ellerby 2013) အကးဆကရလဒတစခအေနျဖင အမးသမးအဖြ႕မားႏင ၎တ႔၏ ၾကားဝငေရာကရြကျခငးႏင ၿငမးခမးေရးႏင ဒမကေရစေဖာေဆာငေရးျဖစစဥ ဆငရာ ပါဝငလပေဆာငႏငျခငးက ႀကးႀကးမားမား ကန႔သတထနးခပျခငး ခခၾကရသည။ အမားမခေသာ ကား/မဆငရာ ႀကတငစမထားခကမားအပါအဝင ၿငမးခမးေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးေျပာဆျခငးမားႏင ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကမားတြင အထကတနးလႊာႏင ၾသဇာရေသာအသငးအဝငးမားမ အမးသမးမား၏ စးရမပပနမႈမားကသာ ထငဟပေစသည။ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးျဖစစဥမားတြင အမးသမးတ႔၏ ပါဝငလပကငေဆာငရြကျခငး က ကန႔သတထားရာတြင ဆငးရသားႏင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာ သမား၏ ထငျမငယဆခကမားအား ခနလပကာ သတ႔၏ လအပခကမားႏင စးရမပပနျခငးတ႔အား အဓပၸာယသတမတရနႏင ရညၫႊနးေျပာဆခြငကလညး ျငငးပယထားၾကသည။ ထ႔ျပငသ တ႔၏ ပဋပကၡဆငရာ အေတြ႕အႀကႏင ပညာဗဟသတမားဆငရာေမးခြနးမားက အမား ျပညသ ႏငသကဆငေသာအစအစဥမားမ ဖယရားေခဖကထားၾကသည။

ထ႔ျပင သကေသအေထာကအထားမားအရ အမးသမးမား၏ လႈပရားေဆာငရြက မႈမားသည ႏငငေတာ၏လျခေရးႏင သတ႔၏ လမႈအသငးအဝငးမား အေပၚ သကေရာကမႈမားရေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။ ရလဒအားျဖင ပဋပကၡႏင ျပနလညဖြ႕စညး ပေဖာျခငး ေဆြးေႏြးမႈျဖစစဥမား ထေရာကမႈရေစရန အမးသမးမားအား အဆပါ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပါဝငလာေစရန လအပေလသည။ ဥပမာအားျဖင စအရာလဟြနးန၏ ျပညတြငးစစႏင ၁၉၉၉ တြင လကမတေရးထးေသာ လမး ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကမစတင၍ ကား/မခြျခားျခငးက အသးျပခသည နညးလမးျဖစသည လကနကဖကသမးျခငး၊ တပဖြ႕ဝငအျဖစမပယဖကျခငးႏင ျပနလညေပါငးစညးျခငးစသည လပငနးစဥအဆငဆငမား ျပလပရန အစျပေဆာငရြကခကမားတြင တကပြဝငအမးသမးအမားစက အဆပါလပငနး စဥမားတြင မထညသြငးဘ ဖယရားခနလပထားကာ တပဖြ႕ဝငအျဖစမ ပယဖကျခငးတစခ တညးကသာ လပေဆာငခေသာေၾကာင အမးသမးမားက လျခမႈကငးမသြားသည အဓပၸာယကျဖစေပၚေစသည။ (MacKenzie - 2009)။ ေျမာကပငးအငယာလနႏငငတြင ၁၉၇၄ ႏင ၂ဝဝ၆ ခႏစၾကားကာလအတြငး အမးသမးမားသည မမတ႔၏အတြကအကးအျမတမရဟယၾကညေသာ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈ ေလးရပက ေႏာကယကရန လႈပရားေဆာငရြကခၾကသည။ (McEvoy 2009) ၎ေနာက ျပညသ႕ဒမကရကတစကြနဂ ႏငင (DRC) တြင တညၿငမေအးခမးမႈကရရေစရနႏင ပမလသားဆနႏငရန အမးသမး မားအား ႏငငေတာ၏ လျခေရးယႏရားတြင ပါဝငေစသည ျပျပငေျပာငးလေရး ဥပေဒက


ျပ႒ာနးေသာလညး အမးသမးစစသညမား ကးလြနေသာ အၾကမးဖကမႈမားက ဥေပကၡာ ျပေသာအခါ ျပနလညျပငဆငေရးဆငရာ တရားဥပေဒျပ႒ာနးသတမတခကသည မၿငမ မသကမႈမားျဖစေပၚေစသည အေျခအေနသ႕ ေပၚေပါကလာေစသည။ (Eriksson-Baaz and Stern 2013) ဤကသ႔ေသာ အျဖစအပကအေၾကာငးတရားမားက ေလျခငးျဖင ပထဝေျမျပငအေနအထားႏင ႏငငေရးဆငရာကြျပားမႈမား မားျပားေသာ ႏငငမားျဖစသည ျမနမာ၊ ဖလပငႏင ရဝမဒါ တ႕တြင အမးသားမားႏငတနးတရညတ ရရေရးႀကးပမးမႈမား၊ ႏငငေရးတြငပါဝငေသာ တငးရငးသားလမးစမား၏ ႀကးပမးမႈမားႏင ဘာသာေရးဆငရာ သကဝငယၾကညမႈကြျပားမႈမားက အမးသမးတ႔အား တကပြေအာငႏငေရးအတြက ေရြးခကမႈမားျပလပရန အသေပးေနသကသ႕ျဖစေနေၾကာငး ေတြ႕ျမငလာေစပါသည။ သ႕ျဖစပါ၍ အမသမးမားသည မမတ႕၏ လ႕အဖြ႕အစညးေဘး ကငးလၿခမႈရရေရးအေပၚ အကးသကေရာကေစေသာေၾကာင အမးသမးထက မမတ႕ႀကေတြ႕ေနရေသာ ပဋပကၡ မားတြင ပတသကဆကႏြယသမားအျဖစ အသအမတျပရေပမည။

ပဋပကၡကနားလညျခငး

လကနကကငပဋပကၡ၏ တက႐ကအဓပၸာယသတမတခကသည အစးရႏင ဆန႔ကငဘကလကနကကငအဖြ႕အစညးႏစဖက၏ ေျဖရငး၍မရေသာ ျပငးထနသည ယဥၿပငျခငးျဖစၿပး ယငးအဖြ႕ႏစဖြ႕မ လကနကကငနညးလမးျဖင ေျဖရငးလာရာမ စစေျမ ျပငကသ႔ေသာ တကပြထေတြ႕မႈမား ျဖစေပၚလာကာ တစႏစအတြငး အနညးဆးလ ၂၅ ဥး ကရးရသည အေျခအေနသ႕ေရာကရလာျခငးက ဆလသည။၄ အလားတပင ၾကမးၾကပ ရကစကစြာ သတျဖတတကခကမႈမသည လကနကကငအဖြ႕တစခမ လမးတးသတျဖတမႈ ကသ႔ အၾကမးဖကမႈက ျဖစေပၚေစႏငေၾကာငးေတြ႕ရပါသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ အကယ၍ ျဖစစဥက ကယျပန႔စြာသးသပၾကညပါက ေဘးကငးလျခမႈရျခငးႏင လၿခမႈကငးမျခငးသည ပဋပကၡအေပၚနားလညသညသေဘာထားႏင ဆကစပလကရေနပါသည။ ဤေလလာမႈအရ ေဘးကငးလၿခေရးသည လအခငးခငး လၿခစတခရျခငးႏင သကဆငၿပး လကနကကင အပစ မားအၾကား ပဋပကၡခပၿငမးသြားေသာလညး အၾကမးဖကမႈႏင လၿခေရးကငးမမႈသည ဆက လကစးမးေနမညျဖစသည။ (Chinkin and Charlesworth 2006; Jarstad and Sisk 2008; True and Krook 2012)။ ပဋပကၡျဖစစဥသည လ႔အဖြ႕အစညးအတြငး အျပအမဆကဆ ေရးႏင အျဖစအပကအေၾကာငးအရာမားအရ မၾကာခဏ အစျပေလရသည။ ထ႔ေၾကာင ခြျခား ဆကဆျခငး၊ အေရးမပါသမားအျဖစသတမတခကျခငးမားႏင ၎အေျခအေနတြင အမးသမးမားႀကေတြ႕ၾကရေသာလၿခမႈကငးမျခငးတ႔က သရနားလညၿပး ေျဖရငးေပးျခငးသည ေရရညထနးသမးထားႏငမည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရန အလြနပငအေရးႀကးေသာ အခကျဖစသည။ (Barnes 2009:7) ေနာကထပေလလာမႈတစချဖစသည အာဖဂနနစၥတနႏင ဖလစပငတြင ေလလာခကအရေဒသခတ႔၏ ပဋပကၡဆေသာ ေဝါဟာရအေပၚ နားလညမႈမာ ပတဝနးကငတစခႏငတစခ ကြျပားျခားနားလကရၾကသည။ ထအေၾကာငးအရငးမားမ


ဒမကေရစၾကားဝငေျဖရငးေရး အစအစဥမား၌ ေအာငျမငမႈ သ႔မဟတ က႐ႈးမႈစသည အကးသကေရာကမႈက သရၿပးေနာက ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားမ ပဋပကၡေျဖရငးေရးႏင ႏငငေတာတညေဆာကေရးလပငနးစဥတြင ေဒသခလထႏင တငပငညႇႏႈငးျခငးႏင ၎တ႔အားပါဝငေစျခငးမားက ျပလပရေပမည။

ကားမအေျချပကစၥႏင အမးသမးတ႔၏ ရပငခြငအေရးကစၥတ႔တြင ပဋပကၡ ကျဖစထြနးေစေသာ အေၾကာငးအရာမားက အသအမတျပရန အေရးႀကးပါသည။ ကား/မ အေျချပကစၥႏင ပဋပကၡဆငရာ စာေပအေရးအသားမားတြင ေယဘယ သေဘာတညခကမာ ပဋပကၡျဖစျခငးသည ကား/မဆကဆေရးက ပသ႑ာန ေျပာငးလေစႏငစြမး ရသည သာမက ကားမအေျချပ ကန႔သတခကမားက အမးသမးမားမ စနေခၚႏငေသာအခြငအေရးမားကလညး ဖနတးေပးႏငသညအျပင ဥးေဆာငေသာအဆငေနရာမားကလညး အခြငအေရးရယေစႏငသည၊ (Rehn and Johnson Sirleaf 2002; Cheldelin and Eliatamby 2011; Mannergren Selimovic, Nyquist Brand and Söderberg Jacobson 2012) အျပသေဘာေဆာငေသာ ဥပမာအျဖစ ရဝမဒါ၏ အျဖစအပကေလလာမႈတြင ေတြ႕ျမင ႏငပါ သည။ ရဝမဒါတြင လမးတးသတျဖတမႈ မျဖစမကာလ ကာ/းမအေျချပေသာ အျပအမႈႏင စႏႈနးမားသည အဆပါလ႕အဖြ႕အစညး၊ စညးမဥးဥပေဒသမားႏင အတၿပကြသြားခရသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ေလလာမႈအေတာမားမားတြင ေတြ႔ရခကအရ ပမနအေျခအေနသ႔ ျပနေရာကေသာအခါ ကား/မအေျချပအခနး က႑အပါအဝင အထကေဖာျပပါ အခြငအေရးမား ဆး႐ႈးခရၿပး ပဋပကၡခပၿငမး သြားေသာအခါ လအမားလကခကငသးၾကသည ကား/မခြျခားထားေသာအခနး က႑အတငး မလေနရာသ႔ ျပနလညေရာကရသြားေစႏငသည အခကတ႔သညဆငကေျပာငးလမႈျဖစစဥႏင ၿငမးခမးျဖစစဥတြင အဓကဥးစားေပးရမည အခကမားအျဖစ အသေပးခရပါသည။ (Lukatela 2012) ေဖာျပခသညအတငး ပဋပကၡကာလအတြငး လပေဆာငရန နယပယကယျပန႔စြာ ရရထားေသာ အမးသမး မားသည အေရးမပါသမားႏင စြမးေဆာငရညကငးမသမားအျဖစသ႔ ျပနလည ဥးတည သြားႏငၿပး (Alison 2009; Qazi 2011: 42) ပဋပကၡလြနကာလအတြငး အာဏာရရေရး ႀကးပမးအားထတမႈမားလညး တားျမစကန႔သတခကမားျဖင ၾကေတြ႕ၾကရသည။ (Weber 2011)

ၿငမးခမးျခငးက နားလညသေဘာေပါကျခငး၊

ဤေလလာဆနးစစမႈသည ကား/မအေရး၊ လ႔အခြငအေရး၊ တရားမတမႈႏင ပဋပကၡဆငရာေျဖရငးေရး စသညတနဖးႏင စသတမတျခငးခကမားက ထညသြငးဆငျခင၍ ကယျပန႔ၿပးျမငမားေသာရညရြယခကမားပါဝငသည ၿငမးခမးေရးက ဥးတညထားပါသည။ ၿငမးခမးေရးဆငရာကယျပန႔ေသာ ဤစတကးစတသနးမားက တညေဆာကရာတြင ဒမကေရစ ျဖစစဥအဆငဆငႏင ႏငငေတာ တညေဆာကျခငးႏင တငးရငးသားမးႏြယစမား၊


ဘာသာ၊ ကား/မ အေရးႏင လတနးစားတ႔အေပၚ အေျခခထားသည တနးတရညတမရျခငးႏင တရားမတမႈ ကငးမျခငးမား ျဖစေပၚေစေသာ အေၾကာငးအရငးမားက ကငတြယေျဖရငးျခငးမားပါဝငသည။ (Björkdahl 2012: 309)

ထကသ႔ ၿငမးခမးေရးက နားလညလာျခငးသည ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡက ကငတြယေျဖရငးရာတြင ႏငငတကာစႏနးမားႏင နညးဗဟာမားက ပဋပကၡတားဆးရန တစခတညးကသာ အေလးအနကအာရစးစကျခငးမ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာ၌ ပါဝင ပပးႏငမညနညးလမးမားကသာ အေလးအနကထားရမည အေျခအေနသ႔ နားလည သရေစပါသည။ (Diehl 2006; Mason and Meernik 2006) ၿငမးခမးေရးႏငစပလဥး၍ သမငးအလညအေျပာငးအျဖစ မတေကာကတငထားေသာ မတတမးအစရငခစာတြင ကလသမဂၢ၏ အေထြေထြအတြငးေရးမးေဟာငး ဘးထ႐႕စဂါလ (Boutros-Ghali) က ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးက အသစေသာပတဝနးကငက တညေဆာကျခငး ဟ အဓပၸာယသတမတခသည။ (ကမ႓ာကလသမဂၢ အေထြေထြညလာခ ၁၉၉၃) တနညးအားျဖင ဆရေသာ၊ ၎ေဝါဟာရသည ရနလဆန႔ကငမႈမားခပၿငမးျခငး တညးဟေသာအေၾကာငး အရငးတစခတညးကသာ အာ႐စးစကျခငးမ ျပနလညသငျမတျခငး၊ တရားမတမႈရျခငးႏင ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးအျပင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖး တးတကမႈႏင လမႈဘဝဖလေရး တ႔ပါဝင သည အဆငဆငတးတကရငသနႀကးထြားလာျခငးတ႔ျဖစသည။ (Mason and Meernik 2006) ပမးမခန႔မနးခကအရ ျပညတြငးစစမ လြနေျမာကလာေသာတငးႏငငတစခသည ပထမငါးႏစအတြငး ပဋပကၡျပနလညျဖစပြားေသာ အေျခအေနသ႔ ျပနလညကေရာကႏငေခ ၅ဝ%ရသည။ ထ႔ေၾကာငအထကတြင ေဖာျပထားေသာ အသြငအျပငမား ပါဝငသည ဘကစလႊမးျခေစသည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးနညးဗဟာမားသည စစေရး စစရာတစခတညးကသာအသးခေသာ အငအားသးေျဖရငးနညးထကေကာငးမြနၿပး ႏႈငးယဥ ၾကညပါက ေရရညထနးသမးထားႏငေသာ ၿငမးခမးေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကေကာငးမြနလာရန အတြက စြမးေဆာငႏငေခရေပသည၊ (Ramsbotham, Woodhouse and Miall 2009)

မညသ႔ပငဆေစကာမ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး ျဖစစဥမားသည ကား/မ အေျချပ ခြျခားထားေသာ ျဖစစဥမားျဖစၿပး ၎သည အမးသားမား ႏငသာ ပတသကဆကႏြယသညဟ အသအမတျပထားေသာ အယအဆမားလြမးမးေနသညလကရ လပပငခြငအာဏာရ အဖြ႕အစညးမား၏ ဖြ႕စညးပမားႏင အခြငထးခလတနးစားမားကသာ အားျဖညေပးေသာျဖစစဥမားသာ ျဖစသည။ (Björkdahl 2012: 291) ၎၏အကးဆကအျဖစ ဘးထ႐႕စဂါလ၏ “သစလြငေသာ ပတဝနးကငမား” သည ေယဘယအားျဖင အမးသမးမားႏင အထးသျဖင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတထားခရသညအပစမားမ အမးသမးမားက ခနလပထားၿပး ေနာကဆး၌ အဆးမသတႏငေသာ ကားမအေျချပမညမမႈႏင ႏငငေရးဆငရာ သေဘာထားကြလြမႈမားကလညး အစဥမျပတ ျဖစေပၚေစသည။ (Björkdahl 2012: 290)၊ ၎ျပငယငးကသ႔ေသာ ပတဝနးကငမားတြင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာ တငးရငးသားလမးစမား ရငဆငၾကေတြ႕ရသည အၾကမးဖကျခငးႏင လၿခမႈကငးမျခငး အေျခအေနမားက မၾကခဏ လစလျပထားၾကသည။ အမနအားျဖင အပစအခတရပစျခငးႏင


ၿငမးခမးေရးေစစပေဆြးေႏြးမႈမားသည အမားအားျဖင လထ (အမးသား) အၾကမးဖကမႈ မား အဆးသတသြားရနသာ ေဘာငကန႔သတထားၿပး အျခားတစဖကတြင ကားမ အေျချပအၾကမးဖကမႈမားသည (အမတြငးအၾကမးဖကမႈ အပါအဝင) ေဒသ အတြငး ဆကလကျဖစေပၚေနသည။ (Ní Aoláin and Rooney 2007) ၎အျပင အခ႕ ေနရာမားတြင ၿငမးခမးေရးသေဘာတစာခပ လကမတေရးထးၿပးေနာကပငး ပ၍တးပြား လာသည။ (True 2009) ဥပမာအားျဖင ပဋပကၡႏငဆကႏြယေသာ အစးရလကနကကင တပဖြ႕ႏင အစးရမဟတေသာလကနကကငတပဖြ႕မား ကးလြနသည လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈျဖစပြားမႈႏႈနးမားက စစမးစစေဆးခကအရ အမးသမးမားအေပၚ အစးရလကနကကငတပဖြ႕မားမ ကးလြနေသာအၾကမးဖကမႈမားသည ပဋပကၡမား ခပၿငမး သြားၿပးေသာလညး ပမးမငါးႏစၾကာကာလအထ ဆကလကျဖစပြားေနေၾကာငး ေတြ႕ရရ သည။ (Cohen, Nordås and Wood 2014) အၾကမးဖကမႈသည အၾကမးဖကခရသႏင ကနရစသမားအတြက လမႈေရးႏင စတဓာတေရးဆငရာ ျပနလညျမႇငတငေပးသည အစအစဥ မားမရျခငး၊ တာဝနယမႈကငးမျခငး၊ တငးၾကပေသာယဥေကးမႈႏင လမႈေရးဆငရာ စႏႈနးမားေၾကာင ခြျခားဆကဆျခငးခရျခငး၊ အၾကမးဖကခရသ၏ မသားစႏင ၎တ႔၏ မးႏြယစက ဂဏသကၡာကဆငးေစျခငးတ႔ေၾကာင ပမဆးဝါးသညအကးဆကမား တးပြားေစပါသည။ ထ႔ျပင ယခငယဂစလဗႏငငမ ေလလာေတြ႕ရခရေသာ သေတသန ျပခကကသ႔ပင အမတြငးအၾကမးဖကမႈကစၥသည ပဋပကၡျဖစစဥကာလအတြငး ႏင ေနာကပငး ကာလ တ႔တြင တးပြားလာေစသည။ ( Ćopić 2004) သ႔ျဖစပါ၍ မဆးႏငေသာ ကားမအေျချပ လၿခမႈကငးမေစသည အေျခအေနသည ဆကလက၍ ထငရားစြာတညရေနမညျဖစၿပး လကနကကငပဋပကၡမားၿပး ဆးေစကာမ ထျဖစရပသည မၿပးဆးေသးေၾကာငး (သ႔မဟတ လထအေျချပပဋပကၡစတငေသာအခါမ စတငေပၚေပါကလာသည) သမတရမည။ အဆပါအေျခေနသည အပစအခတရပဆစဥႏင ၿငမးခမးေရးသေဘာတခကမားရရစဥ ကာလ လအမားႏငေသာလညးေကာငး တစဥးတစေယာကခငးစ ေသာလညးေကာငး ပါဝငပတသကေနသည။ (Chinkin and Charlesworth 2006; True and Krook 2012)

ဒမကေရစကနားလညျခငး

ဒမကေရစက အမားအားျဖင စနစတစခအျဖစ နားလညထားၾကၿပး မတညကြျပားသည ရပငခြငေတာငးခမႈမားက ေစစပညႇႏႈငးေပးျခငးႏင တာဝနယႏင ေသာ တရားဝငအဖြ႕အစညးမားျဖင စမခန႔ခြျခငးပငျဖစသည။ (Jarstad 2008: 18)၊ ဒမကေရစအတြက သငေလာလကဖကေသာ နညးနာနယမရသကသ႔ တစခ တညးႏင အလးစအကးဝငေသာ နညးနာနယမရပါ။ သ႔ေသာ International IDEA (Landman 2008) အရ အခရာေသာခကကေသာ ဒမကေရစအေျခခမဝါဒ မာ အမားျပညသႀကကႏစသကသည ထနးခပမႈစနစႏင ႏငငေရးအရတနးတညမမႈ ရေရးျဖစသည။ ပဋပကၡမားက အျပညအဝေျဖရငးႏငရန ခကခၿပး ၎တ႔သည


လ႔အဖြ႕အတြငး အလြာမးစ၌ တညရေနပါသည။ ဒမကေရစစနစသည (သေဘာ တရားအရ) ၎တ႔ကၿငမးခမးစြာ ကငတြယေျဖရငးေလရသည။ (တစကမ႓ာလးႏင ဆငေသာ အပခပမႈဆငရာခန႔အပျခငး ၁၉၉၅၊ Przeworski:1991) ဤနညးအားျဖင ဒမကေရစႏင ၿငမးခမးေရးသည တစခက တစခအားျဖညေပးသည။ ဒမကေရစ စနစသည ပဋပကၡက ၿငမးခမးေသာနညးလမးမားျဖင ကငတြယေျဖရငးရာတြင ၿမ႕ေပၚမ ကစားပြ (စားပြဝငးေပၚတြင ေျဖရငးႏငသည) အေျခအေနသ႔ လကခလာႏငမသာ စစညးခငမာသညဟ ဆႏငပါသည။ (Linz and Stepan 1996: 5) ေရရညတညတခငၿမျခငး ဆသညမာ မတညကြျပားသည ရပငခြငေတာငးခမႈမားႏင နစနာ မေေကနပခကတငတနးမႈမားက ညႇႏႈငးေျဖရငးေပးျခငးႏင ေစစပေျပၿငမးမႈမားရရေအာင ေဆာငရြကေပးႏငသည အစးရစနစတစခရျခငးက ဆလ သည။ (Licklider 2005: 35; Wallensteen 2002: 139–44) ဒမကေရစ ထြနးကားေရး ႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးတ႔သည တစခေပၚတစခ ကငးကြနးမ ကြနးကငးမ သကသ႔ အျပနအလနအကးျပေနသည ျဖစစဥမားျဖစေၾကာငး မတယႏငၿပး ဒမ ကေရစ ေဖာေဆာငေသာ ၿငမးခမးေရးသေဘာတရားတြင ခငမာေအာငတညေဆာကထားေသာ ဒမကေရစအငအားစမားသည တစခႏငတစခစစမကမျပၾကပါ။၅

စတဝငစားဖြယသေတသမားက ဝေရာဓသေဘာတရားက ေဖာျပထားသညအခက မာ ဒမကေရစသည ပဋပကၡ ကငတြယေျဖရငးေရးႏင ဆကစပလကရၿပး (ျပညတြငး တြငေသာလညးေကာငး၊ ႏငငတစႏငငႏင တစႏငငၾကားတြင ေသာလညးေကာငး) ဒမကေရစသ႔ ေလာကလမးရာလမးတြင မၾကခဏပဋပကၡမား လႊမးမးမႈခရသည။ (Brass 1991; Brown, Lynn-Jones and Miller 1996; Gleditsch and Hegre 1997; Mann 2005; Mansfield and Snyder 1995; Maoz and Russet 1993; Snyder 2000) ဤအခကသည ကၽြႏပတ႔၏ အျဖစအပကေလလာမႈတြင သကေသအေထာကအထားမား ျဖစသည။ အဆပါ အေၾကာငးအရာမားသည မဝါဒဖနတးသမားက အာဏာရငစနစ(သ႔) ပဋပကၡ ျဖစစဥမ တညၿငမ၍ အလးစပါဝငေသာ ဒမကေရစစနစမားသ႔ ဆငကေျပာငးလ မညကစမရာတြင ရငဆငၾကေတြ႕ရေသာ အခကအခမားအျဖစ မးေမာငးထးျပထား သည။ အာဖဂနနစၥတနတြင ဒမကေရစစနစသ႔ အလငစလကးေျပာငးျခငး၏ ရလဒကား အလြယတကထခကရလြယေသာ အေျခအေနသ႔ ျဖစေပၚလာၿပး ႏငငေရး ဆငရာ နစနာခက မားကလညး ဒမကေရစနညးလမးအားျဖင ေျဖရငးႏငစြမးမရခေခ။ ျမနမာႏငင၌လညး ဗဟအစးရမ ဒမကေရစလပထးလပနညးမားသ႔ ဥးတညသြားေနေသာလညး တငးရငး သားမားအေရးႏင မတညကြျပားေသာ ဘာသာတရားမားက ျပနလညေပါငးစညးေပးႏငမည ခငမာၿပး ေရရညတညတေအာင အကးျပေဆာငရြကႏငေသာအဖြ႕အစညးမားႏင ကငထးမား မရျခငးေၾကာင လကနကကငပဋပကၡမားသည တငးျပညအတြငး ေဒသအေတာမားမား၌ ဆကလကျဖစပြားေနရသည။ ရဝမဒါတြငလညး၊ ၁၉၉၃တြင ခပဆေသာအဂးရား သေဘာတညမႈ က႐ႈးၿပးေနာက ညြန႔ေပါငးပါတစနစထေထာငရနႏင ႏငငေရးအရ ကြလြမႈမားကအေလးေပးထားေဆာငရြကမႈက အေဆာတလငလပေဆာငခေသာေၾကာင ၁၉၉၄ တြင လမးတးသတျဖတမႈျဖင ဆးခနးတငခရသည။ ဖလစပငႏငင မငးဒေနာငေဒသတြင


ဗဟအရစးရမ ထားရေသာကတမားျဖစသည ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၊ လ႔အခြငအေရးႏင ေဒသတြငးလျခမႈရေရးတ႔က ျဖညဆညးေပးရန ပကကြကချခငးက ျပညသလထက ေနာကထပအေရးမပါသမားအျဖစ ထပမသတမတေနျခငးပငျဖစသည။

လကရလပေဆာငေနေသာ သေတသနျပခကအရ ကား/မက႑ တနးတေရး ႏင တာရညခေသာၿငမးခမးေရးတ႔သည ခငမာၿပးထငရားေသာ ဆကႏြယမႈရေၾကာငးႏင ထအေၾကာငးအရာက သကေသျပရန အၾကမးဖကခရျခငးက ျမငမားစြာခစားရေသာ ႏငငမားရအမးသမးမား၏ ပဋပကၡႏငစစမကေရးရာတ႔တြင ပါဝငလာႏငေခ (ျပညတြငးႏင ႏငငခငး ႏစရပလးတြင)သည အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ နညးပါးေသာႏငငမား ႏင ႏငးယဥလင ပျမငမားေၾကာငးေတြ႕ရခကက ေဖာျပေနသည။ (Hudson et al. 2012) သာ၍ တညျခငးႏင ျမငမားေသာႏငငေရးဆငရာ ကယစားျပျခငးခရေသာ အမးသမးမားေနထငသည တငးျပညမားသညလညး စစပြမားတြင ပါဝငလာႏငေခမာလညး နညးပါးေနပါသည။ (Hudson et al. 2012) အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတျခငးခရမႈ၊ ကားမအေျချပတနးတအခြငအေရးမညမမႈႏင ပဋပကၡတ႕သည ဆကႏြယလကရၿပး (Caprioli 2005; Hudson et al. 2012) ေလလာေတြ႕ရခကမားအရ အမးသမးအဖြ႕မား တေပါငးတစညးပါဝငျခငးႏင ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကမားတြင အထမခႏငေသာ ကား/မက႑ဆငရာအခကအလကမား ပမထညသြငး ထားႏငျခငးတ႔သည အျပန အလန ဆကစပမႈရသည။ (UN Women 2012a: 4) တားဆးပတဆ႔ထားေသာ စႏႈနးမား သတမတထားသည ကား/မ အခနးက႑ႏင အမႈအကငမားက သသာထငရားလာေစရနႏင ေျဖရငးေပးႏငရန ၿငမးခမးေရးဆငရာေဆြးေႏြးေျပာဆမႈမားႏင ပဋပကၡအလြန ျပနလည တညေဆာကေရးေဆာငရြကမႈမားတြင အမးသမးမားအား ပမေနရာေပးရန လအပပါ သည။ (Ellerby 2013) ေလလာေတြ႕ရခကမား ေဖာျပခကအရ၊ ယငးကသ႔ေသာ ေဆာငရြကမႈမားပကကြကခပါက တရားဝငေဆာကရြကခကမားႏင ပဋပကၡအလြန ဒမကေရစအဖြ႕အစညးမား၏ လပထးမားက အားနညးသြားေစၿပး ေနာကထပပဋပကၡမားက ပမတးပြားလာေစသည။

အျဖစအပကမားေလလာျခငးမား၏ အကဥးခပ

ဤအပငးသည အျဖစအပကက ေလလာျခငးႏင စပလဥး၍ ဤအစရငခစာ အတြက ျခငသးသပေရြးခယထားေသာအပငးျဖစရကား ကားမအေျချပျပနာႏင ပဋပကၡတညးဟေသာ ေဘာငအတြငး တငျပထားသည။ ေဆြးေႏြးရာတြငလညး သေတသနျပခကမထြကေပၚလာေသာ အေၾကာငးအရာမားထပတျဖစေနသည၊ ျဖစေလ ျဖစထရသည အေၾကာငးအရငးမားႏင အေၾကာငးအရာတစခတညးသ႔ ဥးတညေနသည အခကမားက အကဥးခပေဆြးေႏြးထားသည။ မတညသည သမငးေနာကခရေသာ အမးသမးမား၏ အသမားက စစညးထားျခငးျဖစၿပး ဤေလလာ ေတြ႔ရခကမားအရ


အမးသမးမား၏ အေတြ႕အႀကမားသည ပမျမငမားေသာ ပနးတငမားျဖစသည ႏငငေတာတညေဆာကျခငးႏင ေရရညတညတသညၿငမးခမးေရးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈတ႔တြင မညသ႔သကဆငေနေၾကာငး ေဖာျပေနၿပး အမးသမးမားသည ပဋပကၡႏငၿငမးခမးေရးတည ေဆာကမႈတြင ဇာတလမးေျပာျပသမားသာမဟတဘ တကကြစြာ ေျပာငးလေပးႏငစြမးရေသာ လကေတြ႕သ႐ပေဆာငသမားအျဖစ ျပသ ေနပါသည။

အာဖဂနနစၥတန

ဤအျဖစအပကအေၾကာငးအရာမားက ေလလာရာတြင Anna Larson ၏ မတတမးမားက အာဖဂနနစၥတနတြင ပဋပကၡႏငၿငမးခမးေရး တညေဆာကစဥအတြငး အမးသမးတ႔၏အခနးက႑ မညကသ႔ျဖစေၾကာငး မတတမးတငခသညနညးတ အမးသမးမားမၾကာခဏဆသလ မညသ႔မညပ ဥေပကၡာျပျခငးခၾကရပႏင သတ႔က အျပခ သကသကခစားရသမားအျဖစ ႐ႈျမငျခငးကခရေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ အာဖဂနနစၥတနတြင ၾကေတြ႔ခရေသာ ႏစ ၄၀ ပဋပကၡမားက အၾကမးအားျဖင ေလးပငးခြျခားႏငသည။ ဆဗယကသမးပကျခငးက ခခေတာလနေသာ ၁၉၇၈-၈၆၊ ျပညတြငးစစကာလ (၁၉၉၂-၉၅)၊ တာလဘနအပခပသည ကာလ (၁၉၉၅-၂၀၀၁) ႏင ၂၀၀၁ခႏစလြန ပနကနလပရားမႈကာလ (၂၀၀၁-၂၀၁၅) တ႔ျဖစ သည။ Larson ၏ ေရးသားခကအရ အာဖဂနနစၥတနအမးသမးမား သည ႏငငေရးအဖြ႕အစညးမရျခငး၏ သားေကာငမားအျဖစ ကယျပန႔စြာေဖာကးထား ေသာလညး အမးသမးတ႔၏ အခနးက႑သည အပခပမႈစနစ အေျပာငးအလႏင အတ တျဖညးျဖညးေျပာငးလသြားျခငးမာ အၾသဖြယမဟတပါ။ ထသ႔ေျပာငးလလာပမာ ကနဥး အခနကာလမားတြင အမားျပညသႏင သကဆငရာက႑မားတြင လြတလပေပာရႊင စြာ သြားလာလႈပရားခြငရခသညကာလမ ဆဗယကေတာလနေရးတြင တကကြစြာ ပါဝငေဆာငရြကႏငခပႏင တာလဘနအပခပသညကာလတြငမ အမးသမးမားအေပၚ တငးၾကပစြာ ကန႔သတျခငးမားျပ လာချခငးတ႔ျဖစသည။

အမးသမးတ႔၏ အခနးက႑က ထးစအတငး လားရာတစဖကတညးရသကသ႔ ေယဘယ ယဆခၾကၿပး ႏငငတကာႏင ျပညတြငးၾကားဝငေျဖရငးမႈမားတြင ေျဖရငးခက အျဖစအသးျပၾကၿပး ၎အေျခအေနက ၾကညျခငးျဖင အာဖဂနနစၥတန၏ ပဋပကၡ ျဖစစဥတြင ကား/မအေျချပျပနာသည အဓကကလကရေၾကာငးက ဤပႏပ ထတေဝမႈတြင ေဖာျပထားေသာ အျခားႏငငမားမ ေလလာေတြ႕ရခကမားနညးတ ေဖာျပ ေနသည။ ဥပမာျပရေသာ၂၀၀၁ ခႏစတြင အေမရကနကးေကာတကခကမႈသည အာဖဂန အမးသမးတ႔အား လြတလပေစရနလအပေသာ ေျခလမးတစခအျဖစ တစစတတစေဒသ မနကနေၾကာငး ေျဖရငးထားသည။ Larson က အမးသမးတ႔အား တစထပတညး သေဘာထားကာ ဆကဆျခငးမးက သတေပးထားၿပး အာဖဂနနစၥတနတြင မတညေသာအသက၊ မးႏြယစႏင လမႈေရးအဖြ႕မား၊ ၿမ႕ႏင ေကးလက ေဒသတ႔ ၏


ပထဝႏငဆငေသာနယပယမား၊ မသားစ စေဝးျခငးမား(ကြနးဖစ)ႏင ပညာေရးဆငရာ ႀကးပမးအားထတ၍ ရရႏငေသာအဆငမားစသည မတညကြျပားမႈ၏ အေရးပါ အရာေရာကပ က အေလးအနကထား၍ ေဖာျပထားသည။ ဤကသ႔ေသာ အသြငသဏၭာနမားသည အမးသမးမား၏ မသားစအတြငးႏင လ႕အဖြ႕အစညးအတြငးကယစားျပႏငေသာ စြမးရည က ေဖာျပေနသည။ Larson သတျပမေသာ အခကက ဥပမာျပရေသာ အသကအရြယ ႀကးရငေသာ အမးသမးမားသည သတ႔၏ထးစအတငး ပ၍ကယျပန႔ေသာ လပပငခြင က ရရၾကၿပး လနညးစ ဟာဇာရာမးႏြယစမ အမးသမးမားသည အျခားမးႏြယစမအမးသမး မားထကပ၍ သသာထငရားေသာလပပငခြငရၾကသည။ ဤကသ႔ေသာအသြငသဏၭာန မားက သရသတျပမျခငးက ဒမကေရစဆငရာၾကားဝငေဆာငရြကမႈက ေအာငျမငေစရန ထညသြငးစဥးစားရမညအခကအျဖစေၾကာငး မးေမာငးထးျပလကရသည။ သ႔ေနျဖင စတဝငစားဖြယ မတသားထားသည အခကမာ အာဖဂနနစၥတနတြင ျဖစပကေနသညအေျခအေနက ေဒသပစမားျဖင ေျဖရငးသည နညးလမးမားသည ထာဝရၿငမးခမးေရးမရႏငသလ ၿငမသက၍လညး ေနမညမဟတပါ။ သ႔ေသာလညး မမတ႔အတြငးမ ေျပာငးလျခငး အငအားက အသးျပလပါက အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာအပစမားက လပပငခြငမား ပပး ေပးျခငးျဖင ရယႏငပါသည။ ဥပမာျပဆရေသာ အမးသမးမား သည မသားစအဆငႏင ေကးရြာအဆငမားတြင ပဋပကၡေျဖရငးရာတြင အထေရာက ဆးပါဝငလပေဆာငႏငၾကသမား ျဖစၾကသည။ ဤအေၾကာငးအရာသည သတ႔၏ ႏငငေတာအဆငႏင ျပညနယအဆငမားတြင ပါဝငႏငခြငႏင ဆန႔ကငဘကျဖစရာ ဖလစပငႏငငကသ႔ေသာ လအဖြ႕အစညးအတြငး လႊမးမးထားေသာ သေဘာထားအျပအမႈမားႏင ၾသဇာႀကးမားေသာမးႏြယစမား၏ ကြနယက စနစမားေၾကာင အမားအားျဖင ဟနျပမသာ ပါဝငခြငရၾကသည။ ၿငမးခမးေရးႏင ဒမကေရစက လ႔လစက အားထတတညေဆာကေနေသာ အမးသားအဆငႏင ႏငငတကာ အဖြ႕တ႔သည ေဒသခတငးရငးသားလမးစမားအား ပမပါဝငေစျခငးႏင ၎လမးစမား အတြငး ထာဝရဒြနတြတညရေနသည မတညကြျပားမမားက တ႔ျပနေဆာငရြကေပးမႈမားရ ေနမသာလင ေအာငျမငမႈရရႏငသည ႀကးမားေသာ အခြငအေရးမား အေၾကာငး Larson က ေထာကျပထားပါသည။

ဤကသ႔ေသာ ကန႔သတထနးခပထားမႈမားရေနေသာလညး အခ႕ေသာဒမကေရစ ဆငရာကငထးမားတြင အမးသမးမားအတြက ျပညသ႔အခနးက႑မားတြင ပါဝငႏင ရန တရားဥပေဒႏငအည ျပ႒ာနးထားသည။ ဥပမာႏငငသား အခြငအေရးမား ပညာေပးသမား သ႔မဟတ ေရြးေကာကပြေစာငၾကညေလလာသမား။ Larson ယၾကညထားသညမာ ဤသ႔ ေဆာငရြကျခငးသည အမနတကယပင အမးသမးမား အတြက အနာဂတတြင လထအတြငး သ႔ ကယျပန႔စြာပါဝငလာႏငေရးအတြက အခြငအလမးျဖစၿပး ရဝမဒါႏငငတြငလညး လမးတးသတျဖတမႈျဖစပြားၿပးေနာကပငး ႏငငေရးနယပယတြင အမးသမးမားႀကးမားကယျပန႔စြာ ဝငေရာကခြငရလာသည။


ဖလစပငႏငင

ဤေလလာျခငးတြင Rosalic Hall ႏင Joanna Pares Hoare တ႔က ျပညတြငးစစ ၿပးေနာက ၿငမးခမးေရးႏင ႏငငေတာတညေဆာကေရးျဖစစဥမားတြင အမးသမးတ႔ လႊမးမးႏငေရးအတြက ပါဝငလပေဆာငရန အခြငအလမးမားႏင စနေခၚမႈမားက စစမး စစေဆးခရာတြင တရားဝငႏငငေရးအဖြ႕အစညးမား တညေဆာကႏငေရးသည အေရးပါ ေသာလညး ၾသဇာႀကးမားသညအဖြ႕မား၏ ကား/မ အေျချပကြနယကမားက ျပျပင ေျပာငးလမႈျဖစစဥတြင အမးသမးမား၏ စြမးရညက ပေဖာႏငေရးႏင အကးခစားႏငေရးတ႔က ဟန႔တားပတပငလကရေၾကာငး ေဆြးေႏြး တငျပထားသည။

ဖလစပငႏငင၏ မငဒနာအကၽြနးသည ဒတယအႀကးဆးေသာကၽြနးျဖစ သကသ႔ သဘာဝသယဇာတလညး ကြယဝသည။ သ႔ေသာလညး ၎သည အဓကကြနးစမားတြင ဖြ႕ၿဖးမႈအနမဆးေသာေနရာႏင စာတတေျမာကမႈႏႈနးႏင လ႔သကတမးသတမတခက အတဆးေနရာ ျဖစေနသည။ အမးစေသာပဋပကၡမားက ႏငင၏ေတာငပငးတြင ေတြ႕ရရေသာလညးရႈပေထြးလေသာ မရအစၥလာမမစတ႔၏ ရပတည ခကႏင ၎တ႔၏ နစနာခကတငတနးမႈမားက ေဒသအတြငးႏင ကမ႓ာအဝနး အသအမတျပ ခရရန ႐နးကနလပရားမႈမားရေနျခငးေၾကာင ဖလစပငႏငင၏ လကနကကငတပဖြ႕မား အတြငး ဘရနသေပၚေပါကျခငးတ႔သည မတညကြျပားေသာ အပစအဖြ႕မားက ပးေပါငး ေဆာငရြကရနႏင လြတလပေရးအတြကတကပြဝငရန တညေသာအေၾကာငးရငးမားျဖင စစညးေပးျခငးက ျဖစေပၚေစသည။

ဤ ေလလာမႈက မ႐အမးသား လြတေျမာကေရးတပဥး (MNLF) ႏငမ႐အစၥလာမစ လြတေျမာကေရးတပဥး (MILF) အတြငးရ အမးသမးမားအေပၚ ဥးတညထားပါသည။ ကခငအေရးလပရားမႈတြင အမးသမးစစသညတ႔၏ အေတြ႔အၾကမားက သေယာင လကရေသာ အမးသမးမားက လကနကကင ႐နးကနလႈပရားမႈမားတြင ဤကသ႔ေသာ အဖြ႔အစညးမားအတြငး ေတြ႔ျမငရမညျဖစေသာလညး ဥးေဆာငသအဆငမားတြင မပါဝငၾကပါ။ အေရးႀကးေသာအခနးက႑တြင ပါဝငသည မ႐၏ သ႐ပမနအေျခအေနတြင မးႏြယစ၊ ဘာသာေရးႏင လမးစမားက အမးသမးမား၏ ဘဝအေတြ႕အႀကက မညသ႔ ေျပာငးလေစျခငးႏင သတ႔၏ ပဋပကၡႏငၿငမးခမးရးအစအစဥမားအေပၚ ေမာလငခက မားက စာေရးသမားမ မးေမာငးထးေဖာျပလသည။ အမးသမးမားပါဝငလာျခငးမ သတ႔ႀကေတြ႕ခရေသာ လမႈေရးမတမႈကငးမျခငးႏင မြတဆလငမားအျဖစ ထငထင ရားရားေနထငျခငးက အသအမတမျပျခငး တ႔ျဖစသည။ ထသ႔ အမးသမး တကပြဝငမား အျဖစ သသာထငရားစြာပါဝငခၾကေသာလညး ျပနလညေပါငးစညးေရး လပငနးစဥမားတြင တနးတညမေသာ အခြငအလမးမား မရရျခငးႏင အမးသမးအမားအျပား ျပနလည ထေထာငေရးႏင အကးခစားခြငတ႔တြင ခနလပထားျခငး ခရသည။

လျခစတချခငးႏငစပလဥး၍ ကယျပန႔ေသာ အဓပၸာယသတမတခကက


အသးျပျခငးအားျဖင Hall ႏင Pares Hoare တ႔က အမးသမးမားတ႔သည မငဒနာအတြင အခးအဆ မညမသည ႀကးမားေသာေသာပဋပကၡဆးကးမားက ခါးစညးခစားၾကရေၾကာငး ေဆြးေႏြးတငျပထားသည။ အစးရတပႏင အစးရမဟတေသာ လကနကကငတပမား၏ လကနကကငပဋပကၡသည ႀကးမားေသာလထက ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးေစၿပး အဓက အားျဖင အမးသမးမားႏင ကေလးသငယမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကလကရသည။ ကားမအခနးက႑မားႏင ဘဝ ေမာလငခကမားက အမးသားမားထက အမးသမးမားက စခနးမားအတြငး ေနထငေစၿပးတးပြားလာေသာ မသားစမား၏ ဖလေရးတာဝနယရျခငးမာ ျမနမာျပညရ ကခငျပညနယ၏ အေျခအေနကသ႔ပငျဖစသည။ ထ႔အျပင အမးသမးမားသည တစဥးတညး မသားစတာဝန ထမးေဆာငေနသမားျဖစေသာေၾကာင (မးႏြယစ အတြငး အၾကမးဖကမႈ) သညလညး ကားမအေျချပဆးကးမား သကေရာကေစၿပး ေငြေၾကးဆငရာ မလျခမႈ အေျခအေနက ပမဆးဝါးေစပါသည။ မညသ႔ပငဆေစ ဤအေတြ႔အၾကမားက အျပသေဘာေဆာငေသာ႐ကခတမႈအျဖစ အမးသမးမားကအရပဖကလ႔အဖြ႕အစညးမား တြငႏင ဒကၡသညစခနးမားတြင ဥးေဆာငမႈအခနးက႑တြင ရဖနရခါရရေစသည။

ေလလာျခငး၏ သတျပမေသာအခကကား ယခအခါတရားဝငေရြးေကာကပြ ႏင အပခပေရး၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကပတ႔သည အမးသမးမား ထေရာကေသာ ႏငငေရးပါဝငေဆာငရြကခြင ေသခာေစရန အစအစဥမား ေနရာတကရေနၿပ ျဖစသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ လကရအျဖစမနတြင မးႏြယစႏင မသားစမငးမထနးခပ ထားေသာ ေရြးေကာကပြမားႏင ေဒသပါတဖြ႕စညးရန တေတာငးေသာအခနတာမားသာ ရေနျခငး စသညအေျခအေနတ႔ေၾကာင လာမညအနာဂတတြင အမးသမးတ႔၏ပါဝငႏငမႈ ပမာဏမာ တးျမငလာႏငဟန မရေတာေခ။ အလားတကစၥက ယဥတြၿပး အာဖဂနနစၥတနရ အမးသမးတ႔၏ အေတြ႔အၾကႏင ခနထးၾကညႏငသည။ ထသတ႔၏ လ႕အတနးအစားတစခ တြင ပါဝငအေရးပါသမားအျဖစ ပါဝငႏငျခငးသည တရားဝငအသအမတမျပထားေသာ မးႏြယစႏင မသားစကြနယကအတြငးမ မမတ႔၏အကးစးပြားအတြက ၾသဇာအာဏာမားက ကငသးျခငးမရရၾကသည။

ရဝမဒါ

Sara Brown ၏ ေလလာမႈတြင ရဝမဒါ၏ လမးတးသတျဖတမႈအတြငး အမးသမးမား၏ ပါဝငေဆာငရြကျခငးႏင မးတးသတျဖတမႈျဖစၿပးေနာက ေျပာငးလ လာသည ကား/မအေျချပစႏႈနးမားႏင ကန႔သတခပခယမႈမား ေျဖေလာလာျခငး တ႔ေၾကာင အမးသမးမားအဆငအတနးတစခတြင တကကြစြာပါဝငလာႏငျခငးက မတတမး တငထားသည။ သမေဆြးေႏြးတငျပထားသညမာ အမးသမးမားသည ပါဝငမႈရခၾကသကသ႔ ဆကလက၍လညး အေရးပါေသာက႑ျဖစသည တငးျပည၏ ၿငမးခမးေရးႏင ဖြ႕ၿဖး တးတကေရးအတြက ႏစရပစလးတြင ဖကဆးသႏင ပပးေပးသမားအျဖစ ပါဝငၾကသည။


ထသ႔ျဖစေသာေၾကာင ႏငငေတာက ေရရည ေအာငျမငစြာ တညေဆာကႏငရန ဤအေၾကာငးအရာမားက မျဖစမေန စဥးစားရေပမည။

ကလနေခတေသြးခြ၍ အပခပခေသာနညးဗဟာသည ရဝမဒါႏငငတြင ႐ေသာ မးႏြယစအခငးခငး မယၾကညမႈက အျမစတြယေစခသည။ လြတလပေရး ရ႐ၿပးေနာက မးႏြယစအလက အၾကမးဖကျခငးႏင မးႏြယစတစခႏငတစခ ဆန႔ကငဘကအပစမားအျဖစ ေျပာငးလသြားသည အသြငျပငလကၡဏာမားက ေဖၚေဆာငလာေစသည။ ဘေရာငးတငျပေဆြးေႏြးထားသညမာၾသဇာအာဏသမားမ လကေလာ႐တသမးျခငး မ႐ပါက ေနာကဆကတြၿငမးခမးေရး ေျပာဆ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင အေလးအနကထားရမညနစနာမႈမားက ေျဖရငးႏငမညမဟတပါ။ ပဋပကၡကၿငမးခမးစြာေျဖ ရငးေပးႏငသည အဖြ႕အစညးမားက ေမြးထတေပးေသာ ႏငငေရးအခငးအကငးပတဝနးကငမရေသာေၾကာင ပါတစစနစကထနးေကာငးျခငး သည အစြနးေရာကဟတႏငငေရးပါတမားအျဖစသ႔ ကးေျပာငးသြားၿပး ထမတဆင ရဝမဒါလကနကကငတပလကေအာကခ အမနးခငးပတဝငးကငက ေပးေသာတပဖြ႕ငယအျဖစသ႔ အသြငကးေျပာငးခၿပး ေနာကပငးျဖစေပၚေပါကလာ ေသာလမးတးသတျဖတမတြင အဓကပါဝငသညျပညသ႔စစမားအျဖစ ဖြ႕စညးသြား ၾကသည။

ဤပႏပထပေဝမႈတြင ေဖာျပထားသညအျခားေသာ အျဖစအပကမားတြင ေတြ႕ရ ရသကသ႔ ကား/မအေျချပအေၾကာငးရငးမားက အမးသားေရးဥးတညခကမားအျဖစ အသးျပခသည။ ဥပမာ- Brown က ေဖာျပရာတြင လမးတးသတျဖတ ကာလအတြငး ထြကစအမးသမးမားက လတကာႏင လငဆကဆခရသမားအျဖစ ေဖာျပထားခသညအတြက အျခားသမားအတြက ၿခမးေျခာကမႈျဖစေစၿပး တစဘကမာလညး ဟတအမးသမးမားက မသားစမားက ထနးသမးေစာငေရာကေသာသမား ျမငၿပး မမတ႔ႏငေတာစပသည အမးသားမားသည ထြတစအမးသမးမားႏငဆကဆမႈမျပဘ သန႔ရငးစငၾကယျခငးရေရး အတြက တာဝနရသမားအျဖစ ေဖာျပထားသည။ အမားထငျမငယဆထားသည အမးသမး မားက ေစာကားကးလြနခရသမား သ႔မဟတ ေဘးမၾကညေနသမားအျဖစႏင ဆန႔ကင၍ ရဝမဒါ လမးတးသတျဖတမႈက ေတြ႕ႀကျဖတသနးခၾကေသာအမးသမးမားက အၾကမးဖက ကးလြနသမားႏင အႏရာယမကယတငေပးသမား စသညအေျခအေနႏစရပလး လပေဆာင သည အေရးပါေသာႏငငေရးၾကားဝငေဆာငရြကသမားျဖစခၾကၿပး ကားမအေျချပျခငးဆငရာ အသပညာကငးမျခငးက အမးသမးမားအား မမတ႕ကးလြနေသာ ရာဇ၀တမႈမားမျပစဒဏ ကငးလြတခြငရေနေစသကသ႔ အေျခအေနကဖနတးေပးသည။ မၾကာခဏပင ကား/မ အေရးအေလးထားသမား၏ အျမင႐ႈေထာငမားသည လမးတးသတျဖတေသာကာလအတြငး ေဆာကရြကခေသာ အေရးပါသညအခကမားက ေဖာျပေပးသည။ ဥပမာျပရေသာအမး သမးမားသည ထြကစမားက မမတ႕၏အပခနး သ႔မဟတ မးဖေခာငထတြင ဝကထားျခငး (အမအတြငးရအမးသမးမား၏ သးသန႔သတမတထားသညေနရာျဖစၿပး အမးသားျပညသ႔ စစအဖြ႔ဝငမားဝငေရာကျခငးမရသညေနရာ)သ႔မဟတသတ႔၏ မခငက႑က အသးခၿပးေသြး ေဆာငဖားေယာငးကာ ကေလးငယမားကေဖာထတျခငး သ႔မဟတ သတျဖတျခငး။


Brown ေဆြးေႏြးတငျပထားသညမာ လမးတးသတျဖတ ဆပအကြမႈတြင အမးသမးမားသည ယခငကန႔သတခပခယထားေသာ အမားျပညသ အဝနးအဝငးသ႔ အဆငအတနးတစခသ႔ ယာယပါဝငႏငရန ေနရာတစခ ဖနတးခၾကသည။ အေျပာငးအလ အျဖစ ၾသဇာအာဏာ၏ ဟနခကက ေျပာငးလရာတြင အမားျပညသ လပငနးတြငရေနေသာ အမးသမးမားက ေျမာကမားစြာေသာမဝါဒက ခမတျခငးျဖင ဒမကေရစလလားေသာ ျဖစစဥမားတြင ပါလမနခြတမးကသ႔ေသာေနရာ၌ အမးသမးမားဆကလကပါဝငႏငေစ ျခငးက ေသခာပျပငေစသည။ အမးသမးတ႔၏ မခငစတ သေဘာသဘာဝက ထတႏတၿပး အမးသမးမားသည မဘမကေလးမားက ကညေစာငေရာကရန တငးျပညအႏ႔အျပားရလမးစအဖြ႕မားအတြငးမ အမးသမးမားအား ေအာငျမငစြာစညး႐းႏငခၿပး မးႏြယစမးစပါဝငေသာ အမးသမးအစညးအ႐းမားစြာ ေပၚထြနးလာေရးအတြကလညး ကညပပးခၾကသည။

မညသ႔ပငဆေစ အမးသမးလမးတးသတျဖတသမားက လ႕ဝကထားျခငး ႏင မးႏြယစမနးတးေရးက အဓြန႔ရညေစျခငးသည ေရ႐ညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးအတြက ၿခမးေျခာကမႈျဖစသည။ လမးတးသတမႈကာလအတြငး အမးသမးမားကးလြနခေသာ ျပစမႈမားႏငအဖြ႕အစညးမား၏ လပေဆာငမႈအတြက တစဥးခငး တာဝနယမႈမရပါက အဓပၸာယျပညဝေသာ ျပနလညထေထာငျခငးႏင ရငၾကားေစျပနလညသငျမတေရးတ႔သည အားနညးခကမားရေနမညျဖစသညအျပင အမးသမးတ႔သည အမေထာင၏အဓက တခါးမးမားျဖစၾကၿပး၊ ေနာကမးဆကသစသ႔ ယဥေကးမႈအေမြအႏစက လကဆငကမးၾကသမားျဖစေသာေၾကာင ေသးငယသမား မဟတၾကပါ။


ကမးကးစာရငးႏင ျဖညစြကဖတ႐ႈရနမား

Alison, Miranda, Women and Political Violence: Female Combatants in Ethno-national Conflict (London: Routledge, 2009)

Barnes, Karen, ‘Building an Inclusive Security Sector: How the EU can support gender-sensitive security sector reform in conflict-affected contexts’, Initiative for Peacebuilding and International Alert, 2009

Bent, G. and Lau, S., ‘War and peace: still a man's world’, The Guardian, 21 October 2013

Björkdahl, Annika, ‘A Gender-Just Peace? Exploring the Post-Dayton Peace Process in Bosnia’, Peace & Change, 37 (2012), pp. 286–317

Brass, Paul R., Ethnicity and Nationalism: Theory and Comparison (New Delhi: Sage, 1991)

Brown, Michael E., Lynn-Jones, Sean M. and Miller, Steven E. (eds.), Debating and Democratic Peace (Cambridge, MA: MIT Press, 1996)

Caprioli, M., ‘Primed for Violence: The Role of Gender Inequality in Predicting Internal Conflict’, International Studies Quarterly, 49 (2005), pp. 161–78

Cheldelin, S. I. and Eliatamby, M. (eds.), Women Waging War and Peace: International Perspectives on Women’s Roles in Conflict and Post-Conflict Reconstruction (New York: Continuum, 2011)

Chinkin, Christine and Charlesworth, Hilary, ‘Building Women into Peace: the international legal framework’, Third World Quarterly, 27/5 (2006), pp. 937–57

Cohen, Dara Kay, Nordås, Ragnhild and Wood, Elisabeth, ‘Four Things Everyone Should Know about Wartime Sexual Violence’, The Washington Post, 9 June 2014, available at <http://www.washingtonpost.com/blogs/monkey-cage/wp/2014/06/09/four-things-everyone-should-know-about-wartime-sexualviolence/ 2014>, accessed 15 June 2015

Commission on Global Governance, Our Global Neighborhood: The Report of the Commission on Global Governance (Oxford: Oxford University Press, 1995)


Ćopić, Sanja, ‘Wife Abuse in the Countries of the Former Yugoslavia’, Feminist Review, 76 (2004), pp. 46–64

Chan, S., ‘In Search of a Democratic Peace: Problems and Promise’, Mershon International Studies Review, 41/1 (1997), pp. 59–91

Diehl, Paul., ‘Paths to Peacebuilding: The Transformation of Peace Operations’, in T. David Mason and James D. Meernik (eds.), Conflict Prevention and Peacebuilding in Post-War Societies: Sustaining the Peace (London and Paris: Routledge, Taylor and Francis Group, 2006)

Ellerby, K., Engendered Security: Norms, Gender and Peace Agreements, PhD Dissertation, University of Arizona, 2011, available at <http://arizona.openrepository.com/arizona/bitstream/10150/204911/1/azu_etd_11682_sip1_m.pdf>, accessed 23 June 2014

Ellerby, Kara, ‘(En)gendered Security? The Complexities of Women’s Inclusion in Peace Processes’, International Interactions: Empirical and Theoretical Research in International Relations, 39/4 (2013), pp. 435–60

Eriksson-Baaz, M. and Stern, M., ‘Fearless Fighters and Submissive Wives: Negotiating Identity among Women Soldiers in the Congo (DRC)’, Armed Forces & Society, 39/4 (October 2013), pp. 711–39

Gleditsch, N. P. and Hegre, H., ‘Peace and Democracy: Three Levels of Analysis’, Journal of Peace and Conflict Resolution, 41/2 (1997), pp. 283–310

Hudson, V. M. et al., Sex and World Peace (New York: Columbia University Press, 2012)

Jarstad, Anna K., ‘Dilemmas of War-to-Democracy Transitions: Theories and Concepts’, in Anna K. Jarstad and Timothy D. Sisk (eds.), From War to Democracy: Dilemmas of Peacebuilding (Cambridge: Cambridge University Press, 2008), pp. 15–37

Jarstad, Anna K. and Sisk, Timothy D. (eds.), From War to Democracy: Dilemmas of Peacebuilding (Cambridge: Cambridge University Press, 2008)


Licklider, Roy, ‘Comparative Studies of Long Wars’, in Chester A. Crocker, Fen Osler Hampson and Pamela Aall (eds.), Grasping the Nettle: Analyzing Cases of Intractable Conflicts (Washington, DC: United States Institute of Peace, 2005), pp. 33–46

Linz, Juan and Stepan, Alfred, Problems of Democratic Transitions and Consolidation: Southern Europe, South America, and Post-Communist Europe (Baltimore, MD Johns Hopkins University Press, 1996)

Lukatela, Ana, ‘Gender and Post-Conflict Governance: Understanding the Challenges’, UNWOMEN, 2012, available at <http:// www.unwomen.org/~/media/headquarters/media/publications/en/05cgenderandpostconflictgovernance.pdf>, accessed 20 July 2014

Landman, Todd (ed.), Assessing the Quality of Democracy: An Overview of the International IDEA Framework (Stockholm: International IDEA, 2008)

Mann, M., The Dark Side of Democracy: Explaining Ethnic Cleansing (Cambridge: Cambridge University Press, 2005)

MacKenzie, M., ‘Securitization and Desecuritization: Female Soldiers and the Reconstruction of Women in Post-Conflict Sierra Leone’, Security Studies, 18/2(2009), pp. 241–61

Mannergren Selimovic, J., Nyquist Brand, Å. and Söderberg Jacobson, A., Equal Power—Lasting Peace (Stockholm: Kvinna till Kvinna, 2012)

Mansfield, E. D. and Snyder, J., ‘Democratization and the Danger of War’, International Security, 20/1 (1995), pp. 5–38

Maoz, Zeev and Russet, Bruce, ‘Normative and Structural Causes of Democratic Peace 1946–1986’, American Political Science Review, 87/3 (September 1993)

Mason, T. David and Meernik, James D., Conflict Prevention and Peacebuilding in Post-War Societies: Sustaining the Peace (London and Paris: Routledge, Taylor and Francis Group, 2006)

McEvoy, Sandra, ‘Loyalist Women Paramilitaries in Northern Ireland: Beginning a Feminist Conversation about Conflict Resolution', Security Studies, 18/2 (2009), pp. 262–86


Newman, E., Paris, R. and Richmond, O. P., New Perspectives on Liberal Peacebuilding (Tokyo, New York, Paris: United Nations University Press, 2009)

Noma, Emiko, Aker, Dee and Freeman, Jennifer, ‘Heeding Women's Voices: Breaking Cycles of Conflict and Deepening the Concept of Peacebuilding’, Journal of Peacebuilding & Development, 7/1 (2012), pp. 7–32

Ní Aoláin, Fionnuala and Rooney, Eilish, ‘Underenforcement and Intersectionality: Gendered Aspects of Transition for Women’, The International Journal of Transitional Justice, 1/3 (2007), pp. 338–54

Näslund, Emma, ‘Looking at Peace Through Women’s Eyes: Gender-Based Discrimination in the Salvadoran Peace Process’, Journal of Public and International Affairs, 10 (1999), pp. 16–32

Przeworski, Adam, Democracy and the Market: Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin America (Cambridge: Cambridge University Press, 1991)

Qazi, F., ‘The Mujahidaat: Tracing the Early Female Warriors of Islam’, in L.Sjoberg and C. Gentry (eds.), Women, Gender and Terrorism (Athens, GA:University of Georgia Press, 2011)

Ramsbotham, O., Woodhouse, T. and Miall, H., Contemporary Conflict Resolution (Cambridge and Malden: Polity Press, 2009)

Ray, James Lee, Democracy and International Conflict: An Evolution of the Democratic Peace Proposition (Columbia, SC: The University of South Carolina Press, 1995)

Rehn, Elisabeth and Johnson Sirleaf, Ellen, Women, War and Peace: The Independent Experts’ Assessment on the Impact of Armed Conflict on Women and Women’s Role in Peace-building (New York: United Nations Development Fund for Women, 2002)

Sjoberg, L., Gender, War and Conflict (Cambridge and Malden: Polity Press, 2014)


Snyder, J., From Voting to Violence: Democratisation and Nationalist Conflict (New York and London: W. W. Norton, 2000)

Tickner, A. J., Gendering World Politics: Issues and Approaches in the Post-Cold War Era (New York: Columbia University Press, 2001)

True, J., ‘The Unfulfilled Mandate: Gender Mainstreaming and UN Peace Operations’, Georgetown Journal of International Affairs, 10/2 (2009), pp. 41–51

True, J., ‘The Political Economy of Violence Against Women in Asia-Pacific’, The Australian Feminist Law Journal, 32 (June 2010), pp. 39–59

True, Jacqui and Krook, Mona Lena, ‘Rethinking the Life Cycles of International Norms: The United Nations and the Global Promotion of Gender Equality’, European Journal of International Relations, 18/1 (March 2012), pp. 103–27

UN General Assembly, An Agenda for Peace: resolution adopted by the General Assembly, 8 October 1993, A/RES/47/120B

UNPO Secretariat, ‘Intersectional Discrimination, Multifaceted Problems: Minority Women, Violence and Peace building’, Issues paper prepared for the 4th Session of the UN Forum on Minority Issues, November 2011

UN Women, ‘Women’s Participation in Peace Negotiations: Connections between Presence and Influence’, UN Women, 2012a

UN Women, ‘UN Women Sourcebook on Women, Peace and Security: Overview of Contents’, UN WOMEN, October 2012b

Wallensteen, Peter, Understanding Conflict Resolution: War, Peace and the Global System (London: Sage Publications, 2002)

Weber, A., ‘Women without Arms: Gendered Fighter Constructions in Eritrea and Southern Sudan’, International Journal of Conflict and Violence, 5/2 (2011), pp. 371–84


ရငးလငးခကမား

(၁) ဤေလလာျခငးတြင ဘားမားဟသည အသးအႏႈနးအစား ျမနမာဟပင အသးျပသြားမညျဖစၿပး ယငးသ႔ေခၚေဝၚရျခငး အေၾကာငးမာ ၁၉၄၈ခႏစ တြင ဂရတၿဗတနထမ လြတလပေရးရရၿပးေသာ တငးျပညျဖစေသာေၾကာငျဖစသည။

(၂) အခ႕ေသာအျဖစအပကမားတြင သေတသနျပသမားက သကဆငရာတငးျပညမား တြင ယခငေဆာငရြကခေသာ ကြငးဆငးေလလာမႈမားကလညး ထတႏတအသးျပ ပါ သည။

(၃) UNSCR 1325 သည ေအာကတဘာလ ၂၀၀၀ ခႏစတြင ကမ႓ာကလသမဂၢ လၿခေရးေကာငစ မ တညတညြတတညး စတငအသးျပခြငေပးထားၿပး တသးတသန႔ေနထငၾကေသာ လမးစမားစစႏင ပဋပကၡ၏ ကားမက႑ အေပၚ သကေရာကထငဟပေသာအခကမားက အသအမတျပရန ပထမဥးဆးေသာ ဆးျဖတခကျဖစသည၊ ၎သည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမားႏင တညၿငမခငမာ၊ ၿမၿမေရးအတြက လ႔လစက ထတႀကးပမးမားတြင အမးသမးမားအား ထညသြငး ပါဝငေစျခငးသည အေရးႀကးေၾကာငးစတဝငစား ဘြယရာေဖာျပထားသည။ ၎ႏငအတ ျဖညစြကျပ႒ာနးခကမား ေျခာကရပ (၁ဝ၂၀၊ ၁၀၀၀၊ ၁၈၈၉၊ ၁၉၆၀၊ ၂၁၉၆၊ ႏင ၂၂၁၂) က ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးတြင အေစာပငး ပဋပကၡကာကြယျခငးမ ပဋပကၡေႏာငးပငးျပနလညတညေဆာကျခငးကာလမားတင ေအာင အလႊာအားလးရ အမးသမးမားအျပညအဝတညစြာပါဝငလပကငေဆာငရြကႏင ေရးက ေတာငးဆထားသည။ ကလသမဂၢလၿခေရးေကာငစျပ႒ာနးခက ၁၃၂၅ (၂၀၀၀ ခႏစ) တြငေဖာျပေသာ ၿငမးခမးေရး၊ လၿခစတခရျခငးႏင အမးသမးမား၊ ၂၀၀၀ခႏစ ေအာကတဘာလ (၁၃)ရက၊ S/RES/ 1325 (2000) <http://www.refworld.org/docid/3b00f4672e.html> ၂၀၁၅ခႏစ ေမလ ၂ဝရက တြငဝငၾကညခသည။

(၄) အပဖစာလာပဋပကၡေဒတာအေျခခအစအစဥက <http://www.pcr.uu.se/research/ucdp/definitions/> တြငဝငၾကညခသည။

(၅) ဒမကေရစဝါဒကလလားေသာ ၿငမးခမးေရးသအရႏငစပလဥး၍ ပမသရရန Newman, Paris and Richmond 2009; Brown, Lynn-Jones and Miller 1996; Ray 1995; Chan 1997 တြင ၾကည႐ႈပါ။


ျမနမာJenny Hedström

အကဥးခပ

ကခငလကနကကငေတာလနေရး လႈပရားမႈတြငပါဝငေသာ အမးသမးမား ႏင ကခငအမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရးကြနယကမားတ႔ကအေျခခ၍ လပေဆာငခ ေသာ လေတြ႕ေမးျမနးျခငးမားအေပၚမတည၍ ျမနမာျပည၏ လကနကကငပဋပကၡ တြင ပါဝငေသာ အမးသမးမား၏ အခနးက႑မားက ဤေဆာငးပါးတြင၁ ေစေစစပစပ စးစမးေလလာထားသညအျပင တငးရငးသားလမးစ၊ ဘာသာေရး၊ ကားမ က႑ႏင အဆငအတနးမားက ပေဖာေပးေနေသာ အသြငသဏၭာနမားက မညသ႔ လကနကကင ေတာလနေရးတြင ပါဝငလာရန လြမးမးေနၿပး၊ အမးသမးမား ႀကးပမးအားထတလာရန လႈ႔ေဆာေပးေနျခငးတ႔က ထးျခားေပၚလြငစြာ ေဖာျပထားသည။ ဤေဆာငးပါးသည ကခငျပညနယအတြငး မမတ႕ေတြ႕ႀကေနရေသာ ဖႏပခပခယမႈ၊ လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား မျပညစမႈ၊ ဆငးရႏြမးပါးျခငး၊ ကားမအေျချပအၾကမးဖကမႈ ႏင မးခစစတဓာတျပငးထနမႈတ႔က ဘာသာေရးႏငတငးရငးသားလနညးစမ အမးသမးတ႔က တငးရငးသားအေပၚအေျခခ သည ႏငငေရးအဖြ႕အစညးမားအတြငးသ႔ ဝငေရာကပါဝငလာရန အေၾကာငးရငးမားျဖစသည။ တစနညးအားျဖငဆရေသာ ဤကသ႔ အမးသမးမား လကနကကငေတာလနေရးတြင ပါဝင လႈပရားရျခငးမာ မမတ႔တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးလနညးစအဖြ႕ဝငမား၏ အသြငပသဏၭာန ကေဖာျပေသာႏငငေရး၊ စးပြားေရးသေဘာတရားက အေျခခသည အေတြးအေခၚမားက ႀကးမားစြာလႈ႔ေဆာမႈျပေနသည။ စတဝငစားဖြယေကာငးေသာအခကမာ ဤအေၾကာငးအရာ မားသည အမးသမးမားက ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈတြငပါဝငလာရနႏင ပဋပကၡႏငစစပြမား အဆးသတေရးႏငပတသကသည လထေဆြးေႏြးပြမားတြင အမးသမးမားပါဝငလာရနဝငလာရန လႈ႔ေဆာေပးျခငးျဖစပရသည။ ဆလရငး ၏ အဓပၸာယမာ အမးသမးတ႔သည မမတ႔ဆလေသာ (အဓပၸာယဖြငဆထားေသာ) ၿငမးခမးေရးႏင လၿခစတခမႈရရန ေမာလငလကရၿပး ႏငငေရးကယစားလယမားအေနျဖင မမတ႔သည လအပပါက မမတ႔အား တြနးအားေပးေနေသာအရာမားက လပေဆာငရနလညး တတစြမးႏငသျဖစၾကသည။ ဤသေတသနျပျခငးသည ျမနမာျပညတြငးရ ဘာသာေရးႏင တငးရငးသားအေျချပ လနညးစအမးသမးမား၏ ဇာတေၾကာငးက အေရးပါသညထပဆးေနတြငရေနေၾကာငး ေဖာျပထားၿပး ထအမး သမးတ႔သည လကနကကငပဋပကၡေႏာငးပငး လထေဆြးေႏြးပြမားႏင ႏငငေတာ တညေဆာကျခငးဆငရာဖြ႔စညးထားေသာ လႈပရားမႈမားတြင ထးစအတငးေဘးဖယ


ထားျခငးခရေၾကာငးကစကာ ပတကးေရးသားထားသည။ ထကသ႔ လပေဆာငရာတြင အမးသမးမား၏ ႏငငေရးဆငရာပါဝငလႈပရားမႈမားႏင အေျဖရာမႈမားအေပၚ ထားရေသာ သတ႔၏ေမာလငျခငးမားက မးေမာငးထးျပျခငးျဖင ျမနမာျပညတြငးရ ပဋပကၡက ဆနးစစေဝဖနသးသပရာတြင အားျဖညေပးရနႏင ပ၍ကယျပန႔စြာဆနးစစႏငရနအတြက စတဝငစားဖြယရာတ႔က ျဖစေစပါမည။

နဒါနး

ျမနမာျပညနယစပမားတြင အတကအခအဖြ႕မားဦးေဆာငေသာ ႏငင တညေဆာကျခငး စမကနးမားတြင အမးသမးတ႔၏ ပါဝငျခငးက သေတသနျပစဥ ကာလအတြငး (Hedström 2013, 2015) ႏငျမနမာျပညတြငး တငးျပညဖြ႕ၿဖး ေရးအစအစဥအတြက မဝါဒမားဆငရာ နယပယအတြငး တြဖကလပကငေနေသာ အဖြ႔အစညးမားဆငရာ မတဖကအဖြ႕မားႏင ေဆြးေႏြးၾကရာတြင အေရးမပါသမား အျဖစ သတမတခရေသာ အမးသမးမားႏင ခနလပထားျခငးခရေသာ အမးသမး လႈပရားေဆာငရြကမႈမားက ပ၍ရငးလငးပျပငစြာ သျမငလာရသည။ အမးသမးမားက စမကနးမားေဆာငရြကရန ဆးျဖတခကမားခမတသညအခါ ထညသြငးစဥးစားျခငး (သ႔)သတ႔၏ လပေဆာငမႈမားက ပညာရပတစခကသ႔ ဆနးစစေလလာ မႈမားရေသာလညး ဗမာ ၂ မးႏြယဘြား၊ ၿမ႕ေနအမးသမး၊ ဥပမာ-ေဒၚေအာငဆနးစၾကညကသ႔ေသာသမားအေပၚ၌သာ ပ၍စတဝငတစား အာ႐စးစက ေနသကသ႔ ျဖစသည။ ဘာသာေရးႏင တငးရငးသားအေျချပ လနညးစအမးသမးမား၏ ရႈေထာငအျမငႏင ထငျမငယဆခကမားႏင စပလဥး၍ ထအမးသမးအေၾကာငးမားက ဒကၡေရာကေနသမားအျဖစသာ ႐ႈျမငမတယၾကသညမလြ၍ အျခားအေၾကာငးအရာမား ၾကားသရမညမဟတေခ။ အကးဆကအားျဖင ပဋပကၡႏင ယငးေနာကပငး (အမးမးေသာ) အပစအခတရပစေရးမားက ျမနမာျပညတြင ကယျပန႔စြာ ေဆြးေႏြးရာတြင အမးသားမားလႊမးမးထားသည တငးႏငငႏင ၎၏ ဖြ႕စညးပကငထး ႐ႈေထာငအျမငမားျဖငသာ ကယကယျပန႔ျပန႔ေဆြးေႏြးၾကခသည။ ဤေဆြးေႏြးျခငးမားသည ပဋပကၡႏငစပလဥး၍ ကားမက႑ဆကဆေရးႏငစႏႈနးမား၏ ႐ကခတျခငးႏင ၎၏ဆန႔ကငဘကအေနျဖင ကားမက႑ဆကဆေရးႏင စႏႈနးမားအေပၚ ပဋပကၡ၏႐ကခတျခငးစသည ႏစရပလးက ဆနးစစေလလာရန ပကကြကခသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ ကခငျပညနယတြငျဖစေပၚေနသည ပဋပကၡမားကသ႔ေသာ အေျခ အေနတြင အမးသမးမားသည စစမကအၾကမးဖကျခငးႏင အၾကမးမဖကျခငး၊ စစမကျပေရးဝါဒႏင ၿငမးခမးေရးဝါဒစေသာ အသြငသဏၭာနမားတြင အစဥတစကပါ ဝငရပတညေနျခငးက လနညးစအမးသမးမား၏ ထငျမငယဆျခငးမားႏင စးရမမႈမားက အေလးထားရန လအပေၾကာငးအၾကျပေနပါသည။

ကခငျပညနယတြင အမးသမးမားသညစစသညမား (သ႔) စစသငတနးဆငးၿပး


ကခငလြတလပေရးေရးအဖြ႕အစညး (KIO) တြင အရပဖကစမအပခပေရး အဖြ႕ဝငမားအျဖစ ပါဝငအမႈထမးၾကသည။ KIO သည ကခငတငးရငးသားမားက ကယစားျပသညဟေသာ ႏငငေရးရပတညခကရသည အဖြ႕ျဖစသည။ KIO ၏ လကနကကငအဖြ႕အစညးျဖစေသာ KIA သညလကရ အခနတြင အမးသမးမားက စစမႈမထမးမေနရစနစက ကငသးသည ျမနမာျပညတြငရတစခတညးေသာ အစးရမဟတသညလကနကကငအဖြ႕ ျဖစသည။ ကခင အမးသမးမားသည ျမနမာျပညရလမားစဗမာလမးမားအပါအဝင တငးရငးသားမးစမ အမးသမးမားပါဝငေသာ အမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈတ႔တြင အသငးသားမားအျဖစေသာလညးေကာငး၊ ေခါငးေဆာငမားအျဖစ ေသာလညးေကာငးပါဝငၾကသည။ ပဋပကၡႏငပတသက၍ အမးသမးတ႔သည က႑မးစမ ပါဝငၾကေစကာမ လကရ ေကအငအႏင ျမနမာအစးရတ႔ျပလပေနေသာ အပစအခတရပစေရးလပငနးစဥမား၃ တြင အမးသမးမားက ပါဝငလာရနဖတေခၚျခငးမရပါ။ ထ႔အျပင အသြငကးေျပာငးေသာ အပခပ မႈဆငရာျဖစစဥမားတြငလညး ကခငအမးသမးတ႔၏ ပါဝငျဖညဆညးေပးလမႈသညလညး အလားတပင ျပငးထနစြာ ေဘာငခတျခငးခခရသည။ အမးသမးတ႔၏ အေတြ႕အႀကမားႏင ပညာဗဟသတဆငရာ ကြမးကငသရနားလညထားျခငးတ႔က အမားျပညသႏငဆငေသာ အစအစဥမားမ ပယဖကထားျခငးသညလညး ကခငအမးသမးတ႔၏ စးရမေၾကာငၾကမႈမားႏင လအပခကမားက အဓပၸာယဖြငဆရနႏင အေျဖရာေျဖရငးႏငခြငက ျငငးပယျခငး ခရသည။ D’Costa (2006: 131) ေဆြးေႏြးတငျပထားသညမာ ဤအေၾကာငးအရာမားသည သတမမ မဘ ျဖစေပၚလာၾကသညမဟတပါ။ လႊမးမးအပစးထားေသာ အပစမားက ႀကတငအားထတစဥးစားထားျခငးျဖစၿပး တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးအေျချပလနညးစအဖြ႕မ အမးသမးတ႔၏ ကယစားျပျခငးႏင ထတေဖာေျပာဆခြငက ထနးခပႏငရန အစအစဥမားခမတထား ေသာေၾကာငျဖစသည။ ဤအေၾကာငးအရာမားသည လထႏငသကဆငေသာ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးေျဖရငးေဆာငရြကေရးလပငနးမားတြင ကား/မက႑ႏငပတသကေသာ စႏႈနးမား၊ အမးသမးမားက ထညသြငးရနႏင ပါဝငႏငစြမးမားက ေဘာငခတသတမတၿပး အျမင သေဘာထားမားက ကန႔သတေစသည ေနာကဆကတြအကးဆကမား ရရေစၿပး တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးအေျချပ လနညးစအမးသမးမားမ အဓကစးရမေၾကာငၾက ေသာအခကျဖစသည။

နညးပညာ

ဤအခနးသည အရညအေသြးဆငရာစႏႈနးမားျဖင သေတသနျပထားေသာ သတငးအခကအလကမားအေပၚအေျခခၿပး အဓကသတငးေပးသမားထမ ရရေသာ အခကအလကမားအျပင သတငးအခကအလကအခ႕ႏင ပညာေရးဆငရာ သေတသနျပ ထားေသာစာေပမားမ အခကအလကမားကလညး ျပနလည သးသပၿပး ျဖညစြကထားပါသည။ လေတြ႕ေမးျမနးျခငးအတြက ေမးခြနးပစမားက ေယဘယပစျဖင ဖြ႕စညးထားၿပး၊ အဖြင ေမးခြနးပစမားျဖစကာ ေမးျမနးေသာအေၾကာငးအရာမားက ေတြ႕ဆေမးျမနးသက လအပ


ေသာ အေသးစတအခကအလကမားက ပမျပညစေအာင ေမးျမနးႏငရန စစဥထားသည။ လေတြ႕ေမးျမနးျခငးအတြက အဓကသတမတထားေသာေခါငးစဥမားမာ ကခငအမး သမးမား က တြနးအားေပးေနေသာ အေၾကာငးအရာမား၊ သတ႔၏ အေတြ႕အၾကမား ႏင လၿခေရးဆငရာ လအပခကမားျဖစသည။ အနညးနညးအဖဖျဖင KIO ႏင KIA တ႔၏ ဖြ႕စညးထားမႈႏင တညေဆာကပတ႔က ေလလာမႈသညလညး ဤစာအပတြင ေဖာျပထားေသာ ဆနးစစေလလာမႈအပငးမားကပ၍ အားျဖညေပးေနသည။ သ႔ရာတြင အရညအေသြး ျပညမ ေသာ သတငးအခကအလကမားစစညးရန လကေတြ႕တြင အခကအခမားစြာ ၾကေတြ႕ခၿပး KIO ႏင KIA မ မမတ႔ အဖြ႕အစညးႏင စပဆငေသာ လဦးေရစာရငးဇယား အခက အလကမားက စစေရးလ႕ဝကခကအျဖစ ထငျမငယဆသျဖင ကန႔သတခကမားႏင ရငဆငၾကရသည။

ဤစာအပအတြက သတငးအခကအလကတ႔က ၂၀၁၃ႏင ၂၀၁၄ခႏစမားတြင ျမနမာ၊ ယးဒယားႏင အေမရကနျပညေထာငစသ႔ သြားေရာကခေသာ ကြငးဆငး ေလမႈခရးစဥႏစခမ စစညးတငျပထားျခငးျဖစသည။ အျပညအစအားျဖင ဆရေသာ လေတြ႕ေမးျမနးျခငးက (၂၂) ႀကမမ ေဆာငရြကခၿပး အမးသမး (၂၅) ဦးႏင ကခင ေတာလနေရးလပရားမႈတြင အေရးပါသ သ႔မဟတ အရပဖကဖြ႕အစညးမားတြင လကရ သ႔မဟတ ယခငက တာဝနထမးေဆာငခသ အမးသားတစဦးက ေမးျမနးျခငးျပခ သည။ ထသ႔ေမးျမနးမႈတြင KIO ၊ KIA ၊ ကခငအမးသမးအဖြ႕အစညး၊ ကခငအမးသမးအဖြ႕ အစညး (ထငးႏငင) ႏင ကခငအမးသမးမားသမဂၢတ႔ ပါဝငသည။ အေၾကာငးကစၥ (၁၇) ခ တြင ေတြ႕ဆေမးျမနးထားေသာ အမးသမးမားမာ ယခင သ႔မဟတ လကရစစသညမား သ႔မဟတ အရတပသားမား ျဖစၾကသည။ ေနာကထပ ေမးျမနးမႈ (၁၇) ခတြင ပါဝငသမား မာ အမးသမး (၂၃) ဦးႏင အမးသား (၃) ဦးတ႔ပါဝငၿပး သတ႔သည ကခငဘာသာေရး အဖြ႕အစညးမား၊ တငးရငးသားလမးစ အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးမားႏင ၿငမးခမးေရး အဖြ႕မားတြင တကကြစြာပါဝငသမားျဖစသညအျပင၊ ျပညပ လ႔အခြငအေရးအဖြ႕မား၊ KIO ႏင ဆကစပမႈမရေသာ အျခားအစးရမဟတေသာ လကနကကငအဖြ႕အစညးမားလညး ပါဝငခပါသည။

လေတြ႕ေမးျမနးမႈလပေဆာငတငး ဤကြငးဆငးေလလာရျခငး၏ ရညရြယ ခကႏင ဤသေတသနျပရျခငး၏ အရငးခအေၾကာငးရငးမားအျပင ေတြ႕ဆေမးျမနး သ၏ ေနာကခသမငးေၾကာငးအခ႕က ေျဖၾကားသတ႔အားေျပာျပခသည။ လေတြ႕ ေမးျမနးျခငးခၾကရသမားကလညး မမတ႔ေျပာဆေသာ သတငးအခကအလကမားက သေတသနလပငနးအတြက အသသြငးထားႏငေၾကာငးႏင ကးကားခကမားကလညး ပႏပ ထတေဝႏငရန အသးျပႏငေၾကာငး လကေလာသေဘာတၾကၿပး အသသြငးမတတမးမား ကလညး လ႕ဝကထနးသမးေပးထားမညအေၾကာငး အာမခခကက သတ႔အားေပးထား ပါသည။ လေတြ႕ေမးျမနးသက ထငးျမနမာ နယစပတြင ဒမကေရစအေရးတကၾကြလႈပရားသ ျမနမာမားႏင ဆယစႏစၾကာ လပကငချခငးတ႔ကကးကား၍ ယၾကညျခငးက တညေဆာကခသည။ အထးသျဖင ကခငအမးသမးအဖြ႕မားႏင ေသာလညးေကာငး


တစဦးခငး ႏင ေသာလညးေကာငး သမအေနျဖင အကြမးတဝငျဖစခသည အေၾကာငးမား ႏင ယခငသေတသနခရးစဥမားတြငလညး ကခငလမးတ႔ ေနထငရာအရပေဒသသ႔ သြားေရာကချခငးက ရညၫႊနးေျပာျပသည။ လေတြ႕ေမးျမနးျခငးသည ေယဘယ မနစ ၃၀ မ ၃ နာရခန႔ၾကာၿပး အမားအားျဖင တစနာရေကာမ ၾကာျမငပါသည။ တစဦးခငး၏ ေဘးကငးလၿခေရးအတြက ဤေလလာျခငးတြင ပါသမား၏ အမညရငး ႏင ေနထငရာအရပတ႔က ဤအခနးတြင အသေပးေဖာျပမည မဟတေခ။

၂၀၁၃ခႏစ ျမနမာျပညသ႔ သေတသနျပခရးစဥတြင ျပလပေသာ လေတြ႕ ေမးျမနးမႈ (၃) ခက အဂၤလပဘာသာျဖင ေဆာငရြကခပါသည။ ကနေသာလေတြ႕ေမးျမနးမႈမားကမ ေဒသခဘာသာျပနဆသႏစဦးျဖစသည အမးသား ႏင အမးသမးတ႔မပါဝငၿပး တခါးမး၄ တစဦးမ စစဥေပးျခငးအားျဖင လပေဆာငခပါသည။ ဘာသာျပနႏစဦးမ ကခငႏစျခငးမားအျဖစ မတဆကၾကၿပးသတ႔သည ဂနးေဖါ စကားေျပာသမားျဖစၾကသည။ ဘာသာျပနဆျခငး အားလးက ဂနးေဖါစကားျဖင ျပနဆပါသည။ လနညးစဘာသာစကား ေျပာဆသ အျခားႏစဦးပါဝငၿပး သတ႔သည ဂနေဖါစကားျဖင ေျပာဆရန သကေသာငသကသာ ရေၾကာငးေျပာဆသည။ လေတြ႕ ေမးျမနးမႈ (၁၅) ခက ဘာသာျပနေပးေသာအမးသားသည KIO ၏ ေထာကလမးေရးႏင ဆကစပမႈရဟနတသည။ ဤထငျမငယဆခကသည အျဖစအပကအမနႏင မညမခငလသညကမ အတညျပချခငးမးမရပါ။ သ႔ေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးခရသမား၏ ေျဖၾကားမႈအခ႕တ႔သည မည၍မညမ မနကနေၾကာငး ခငလစြာသကေသျပရနအတြက သသယျဖစဖြယရာ ေမးခြနးထတစရာျဖစလာသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ဘာသာျပနဆသႏစဦးတ႔၏ ျပနဆခကမားႏင အဂၤလပဘာသာျဖင ေမးျမနးသညမတတမး ႏစခၾကားေရ႕ေနာကေၾကာငးကးညျခငး ႏင ကကညမႈရျခငးမရျခငးတ႔က ဆနးစစျခငးမားျပလပခသည။

၂၀၁၄ ခႏစ ခရးစဥတြင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈတြင (၂၅) ဦးအနက (၁၄) ဦးက ဘာသာျပန၏ အကအညမပါဘ အဂၤလပဘာသာျဖင ေဆာငရြကႏငခသည။ (၁၁)ဦးက ဘာသာျပနဆေပးသည အမးသမးမာ မညသညကခငဘာသာစကားမားကမ ကြမးကငစြာ မေျပာဆႏငေသာ အမးသမးျဖစေသာေၾကာင ဂနးေဖါဘာသာစကား အစားျမနမာဘာသာျဖငသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးျပခရသည။ ထဘာသာျပနအမးသမးမာ အစးရႏင ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အျခားေသာလနညးစတငးရငးသား ကရငလမး ျဖစေၾကာငး သမ၏ေျပာျပခကအရ သရသည။ သမ၏ေနာကခသမငးက ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးခၾက ရသမားကသ႔ လနညးစ တငးရငးသားျဖစသညသာမက ခရစယာနတစဦးလညး ျဖစပရသည။။ ဤသ႕ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈတြင ပါဝငသမားက ဘာသာျပနမ မမအေၾကာငးမတဆကျခငးအား ျဖင ေမးခြနးေျဖ ၾကားသမားမ ကားမအေျချပ ခြျခားဆကဆခရမႈမားႏင သတ႔၏ အေတြ႕ အႀကမားကေဆြးေႏြးႏငရန လၿခစတခရေသာ ပတဝနးကငက ျဖစေပၚေစသည။


ေနာကေၾကာငးရာဇဝင

ကခငျပညနယအတြငးရ တငးရငးသားႏင ကားမက႑

ျမနမာျပညတြင ျဖစပကေနသည ပဋပကၡမားက တငးရငးသားမား အၾကား သေဘာထားကြလြမႈမားအျဖစ အနကအဓပၸာယဖြငဆၾကသည။ ျမနမာျပညႏင အျခားေသာ ေဒသမားတ႔တြင တငးရငးသားလမးစမားႏင ပတသက၍ ထငျမငယဆ ခကမားသည ႐ႈတေထြးၿပး ပပနးမးစေသာ အျမငရၾကသည။ ၎က ဘာသာေရးဆငရာစႏႈနးမားႏင ႐းရာဓေလ (အဓကအားျဖင ဗဒၶဘာသာ၊ အစၥလာမႏင ခရစယာန) အျပင မၾကာေသး ေသာသမငးျဖစစဥတစချဖစသည အငပါယာနယခ႕စနစ ေတာလနေရးလပရားမႈတ႔တြင ကခငလ႕အဖြ႕အစညးမ ကလနစစတပအတြငး ပါဝငတကခကခၾကေသာ အမးသား တကခကေရးသမားမားႏင စပလဥး၍ ဂဏယဝါကြားစရာ သမငးတရပသည နေပါ ႏငငရ ေဂၚရခါးမားကသ႔ပင ဆကစပမတယၾကသည။ ျမနမာျပညရ ကခငလမးမား တ႔သည အဓကအားျဖင ခရစယာနမားျဖစၾကၿပး အမနးခငး တ႐တႏငငရ မမတ႔၏ မးဆကမားကသ႔ နတစားအမားစမဟတသလ အႏၵယႏငငရ မးဆကမားကသ႔ ေထရဝါဒဗဒၶဘာသာႀကးစးသမား (Sadan 2013) တ႔ႏင မတေခ။ ကခငလမးမားႏင ခရစယာနဘာသာအၾကားဆကစပမႈသည ဗဒၶဘာသာလႊမးမးေသာ ျမနမာႏငင အေျခအေန ႏင ဆကစပမႈရၿပး KIO ႏင KIA က ၁၉၆၁ခႏစတြင ဗဒၶဘာသာအား ႏငငေတာဘာသာအျဖစ သတမတရန ႀကးစားအားထတေနခန (အာဏာသကေရာက ေသာဥပေဒမျဖစခပါ)တြင စတငတညေထာငခသည။ (Lintner 1990) ထ႕အျပငသာမက ကခငဘာသာစကားက ႏစျခငးသာသနာျပဆရာတစဦးမ ၁၈၈၅ ခႏစတြင စတင ေရးသားထားခၿပး ဆကလက၍ ဘာသာေရးဆငရာစာေပမားသည ကခငဘာသာျဖင ဦးစြာေပၚထြကလာခသည (Hanson 1913)။ သ႔ျဖစပါ၍ ကခငလမးတ႔၏ ရပတညခက ႏငကခငျပညနယရ ပဋပကၡအေျခအေနတြင တငးသားလမးစဆငရာ အမးသား ေရးဝါဒသည ဘာသာေရးမခြထတရန မလြယကသကသ႔ အသငးေတာမားသည လညး ကခငလမးတ႔၏ ရပတညခကႏင အမးသားေရးဝါဒတညေဆာကေရးတ႔တြင အဓကအခနးက႑မ ပါဝငလကရၾကသည။ ၎တ႔သည ႏငငေရးရပဝနး မားအသြငေဆာငၾကၿပး ကခငလမးတ႔၏ ယဥေကးမႈဓေလ၊ သမငးႏင ဘာသာစကားဆငရာအခကအလကမားက ျဖန႔ေဝၾကသည။ မၾကာေသးမအခန၌ အသငးေတာမားဦးေဆာငကငးပသည အခမးအနားမားတြင ဘာသာေရး ကငးရႈငးသမားမ တကပြမား ေအာငႏငေရးႏင ျမနမာႏငငလကေအာကမ လြတလပေရးရရန ဆေတာငးမႈမားျပလပၾကသည။၄ ျမနမာႏငငတြင အစးရေကာငးမားတြင ျမနမာ ဘာသာစကားလႊမးမးျခငးေၾကာင လနညးစဘာသာစကားမားက အရပဖက သ႔မဟတ ဘာသာေရးအဖြ႕မားမ ဦးစးေသာသငၾကားမႈစနစတြင ေနရာယလာၾကသည။ (Sadan 2013)၊ ကခငျပညနယတြငအသငးေတာမားမ ဤလပေဆာငမႈက ပပးေပးၾကသည။ ျမနမာစစတပ၏ ကခငလမးမားအေပၚ ဆန႔ကငတကခကျခငးျပရာတြင ခရစယာနအယဝါဒ၆ က သြယဝက ေသာနညးလမးမားအသးျပ၍ ရညရြယခကရရ ခရစယာနတ႔၏ ဝတျပရာေနရာမားအား


တကခကျခငးႏင အရပသားမားအား ညႇဥးပနး ႏပစကမႈမား ပါဝငသည။

ကခငဟေသာေဝါဟာရသည အႏၵယႏင တ႐တျမနမာနယျခားေဒသမားတြင သမငးေၾကာငးမားအရ ေနထငလာခၾကေသာ ဘာသာစကားမားေျပာဆသည အပစႏင မးႏြယစမား မသားစမားက ရညညႊနးသည။ ကခငလမးမားက ၁၈၈၆ ခႏစမ လြတလပေရးရသည ၁၉၄၈ ခႏစတင ၿဗတသ-အႏၵယ၏ အစတအပငးအျဖစ အပခပခေသာ ၿဗတသကလနအစးရမ ကခငမားက ပထမဦးစြာ လမးတစခအျဖစ သတမတခၿပး ၎ေနာက ထေဝါဟာရက လြတလပေရးရၿပးေနာကပငး အမးသားအစးရမ ဆကလက၍အသးျပခသည။ ျမနမာျပညတြင ကခငဟေသာနာမသည အားလးက လႊမးၿခထားေသာ၊ စစညးထားေသာ တညျခငး အျဖစသးႏႈနးထားၿပး တ႐တႏင အႏၵယတ႔တြင “ဂငးပ” ဟေသာနာမညကအသးျပ ၾကသည။ (Lahtaw 2007) ဂနးေဖါသည ကခငလမးမား အဓကအသးျပေသာ ဘာသာစကားျဖစၿပး ျမနမာျပညတြငေနထငၾကေသာ အားလးေသာကခငလမးမား (ဘာသာစကား မတေသာလညး) အားလးကရညညႊနးသည။ (Lintner 1990)

Leach (1954) က ေဆြးေႏြးတငျပထားသညမာ လပပငခြငအာဏာရရရန ဖြ႕စညးတညေဆာကထားေသာ ဆကသြယဆကဆမႈမားေၾကာင ကခငလမး အျဖစ ရပတည သတမတခကမားသည အမးမးေျပာငးလၿပး တညၿငမမႈမရေၾကာငး သးသပထားသည။ ထအေျခအေနက တ႔ျပနေသာအားျဖင ၿဗတသတ႔က ဤကသ႔ ေျပာငးလလြယေသာ လမႈေရးအဖြ႕အစညးက ေတာငတငးခငမာေသာျပ႒ာနးခက မားခမတႏငရန ႀကးစားခၾကရာ တြင လမးစသတမတခကႏင ဆငေသာ အဆင သတမတခကမား ကလနလကေခတက ျမနမာျပည (ဘားမား) ကသနးေခါငစာရငး ေကာကခသညအတငး ေဆာငရြကခရာ (Ikeya 2011) အကးဆကရလဒအျဖစ လမးစဆငရာအဓပၸာယေဖာျပျခငးမာ တရားဝငရပစသြား ခသည။ ဤအေၾကာငးအရာသည နယေျမေဒသပငဆငမႈႏငသာ သကဆငမႈရေၾကာငး သျမငလာရသည။ (Sadan 2013) ထ႕ေၾကာငနယေျမ ပငးျခားမႈႏငသာ၍ ဆကစပမႈရသည။ ကခငလမးတ႔၏ အေရးႏငစပလဥး၍ ဤကစၥရပသည အပခပ၍မရႏငေသာ နယျခား ေဒသမား တြဖကပါဝငလာရကာ ၿဗတသတ႔က ျမနမာျပည၏ ေျမနမေဒသ ျဖစေသာ အရပႏင ခြျခားကာ သးျခားအပခပခၾကသည။ (Hlaing 2007)

Yuval-Davis (1997) မတတမးတငထားသကသ႔ အေရးႀကးေသာ အခကမာလမးစ ႏင မးႏြယသတမတခကမားက ဖြ႕စညးတညေဆာကထားျခငးသည အျခား6 ေသာအဖြ႕မား ႏင ဆကသြယဆကဆရန ေဘာငခတထားျခငးႏင မးႏြယစအားလးႏင သကဆငေသာမႈဝါဒ ေပၚတြငရပတညသည။ ဤနညးအားျဖင လမးစျဖစတညမႈသည ႏငငေရးရညမနးခက တစခအျဖစ ေတြ႕ျမငႏငၿပး အမးသားေရး ရညမနးခကျဖစသည ရပငခြင သ႔မဟတ အခြငအာဏာမားက တးတက ႀကးထြားလာေအာငျပလပရနႏင တးတကေျပာငးလေနေသာ ပတဝနးကငႏင ႏငငေရးနယပယတ႔က လကေလာညေထြေအာင ေဆာငရြကသြားရန ျဖစသည။ (Cockburn 1998:36) အကယ၍ တစစတစေယာကက တငးရငးသားမးႏြယစ အသငးအဝငးမားက တးခ႕လာေသာမသားစမား သ႔မဟတ ဘာသာေရးအဖြ႕အစညးပမခငမာ


လာျခငး ျဖစသညဟသာ ထငျမငမပါက ဤအမးသားေရးဆငရာဦးတညခက သည ကားမ အခနး႑က ဗဟျပခပကငထားေၾကာငး မးေမာငးထးျပေနသညဟ Moghadam က ထငျမငခကျပထားသည။ (Alison 2009: 107) ဤခဥးကပနညးက အမးသမးမားဘဝႏင အမးသားမားဘဝက မညသ႔ပေဖာတညေဆာကထားပႏင ျမနမာျပည အျခားေနရာတြငလညး ထကသ႕ျဖစေပၚေနၿပး ကခငအသငးအဝငးမား၏ ႏလးသားတြင မညသ႔ကနးေအာငေနပက သ႐ပေဖာထားသည။ (Ferguson 2013) ျမနမာျပညတြင အမးသားေရးစတဓာတဆငရာ သမငးေနာကေၾကာငးကေျပာဆပါက အမးသမးမားက အမးသားေရးတြင သေကၤတျပယဂအျဖစ ပေဖာၾကေသာလညး အစဥအလာအရ တညေဆာကထားေသာ ကား/မအခနးက႑ က ပယဖကႀကးစားၾကသညအခါ (လထဆငရာ ႏငငေရးလႈပရားေဆာငရြကမႈမားတြင ပါဝငခေသာအခါ) ျမနမာျပညႏငတငးရငးသား လနညးစမားႏစရပလးမ သစၥာေဖာကအျဖစ တဆပခတသတမတၾကသည။ (Ikeya 2011; Hedström 2015)

ကခငျပညနယတြငးရ ပဋပကၡမား

ကခငလကနကကငေတာလနေရးသည ျမနမာျပညတြင ေနာကဆးမ ေပၚေပါကလာကာ ႏငငေတာအစးရမ ၁၉၆၁ ခႏစတြင ဗဒၶဘာသာက ႏငငေတာ ဘာသာအျဖစျပ႒ာနးရနႀကးစားျခငးႏင တငးရငးသားလနညးစတ႔ ဘာသာစကား မားက အစးရေကာငးမားတြင သငၾကားေနျခငးက ပယဖကျခငးမားမ စတငခသည။ ယငးကသ႔ ေတာလနရျခငး၏ အေျခခဦးတညခကကား တငရငးသားႏင ဘာသာေရး လနညးစအေရးက အခပအျခာအာဏာစြကငထားေသာ ဗမာဗဒၶဘာသာဝငမား၏ ဖႏပ ျခငးက ဆန႔ကငကာကြယရနျဖစသည (Lintner 1990)၊ ဆယစႏစေလးခမၾကာျမငခေသာ ပဋပကၡသည စစအစးရလကထက ၁၉၉၄ ခႏစ၌ ေကအငအမ အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခက လကမတေရးထးၿပး ပဋပကၡရပစသြားခသည။ အပစအခတရပစျခငး ဆငရာ ေစစပေဆြးေႏြးေျပာဆစဥ တစစတစေယာကေသာ အမးသမးမ ပါဝငႏငချခငး မရသညအျပင ကား/မက႑ သ႔မဟတ အမးသမးမား၏ အခြငအေရးမားႏင သကဆင ေသာ အေၾကာငးအရာမားသညလညး သေဘာတညခကတြင ထညသြငးေဖာျပျခငးမရပါ။ ဒတယအဆငေစစပ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးျခငးမားျပလပခရာတြင တငးရငးသားႏင ဘာသာေရး လနညးစမား၏ အခြငအေရးမားက ျမနမာျပည၏ ျပနလည စစစတညးျဖတေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၈ တြင ထညသြငးႏငေစသည ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပရန ထညသြငး သြားမညျဖစေၾကာငး ေသခာေစသည ထတျပနခကမားျပလပခေသာလညး အမနတကယ ေရးဆြခေသာ အပစအခတရပစျခငးဆငရာ သေဘာတညခကတြင တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးလနညးစမား အခြငအေရးမားရရလာႏငမည မညသညႏငငေရး ေဆြးေႏြးခက ကမပါဝင ေဆြးေႏြးခြငမျပခပါ။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ၂၀ဝ၈ခႏစ အေျခခဥပေဒျပငဆင ေရးဆြရာတြင KIO ၏ ကယစားေဆာငရြကခသည မညသညႀကးပမး အားထတမႈကမ စစအစးရမအေလးမထားဘ လစလ႐ႈထားခသည။ KIO ႏင သးသန႔ သကဆငသည


အေၾကာငးအရာမားသာမက အျခားေသာလကနကကငအဖြ႕မားအတြက အေျခခဥပေဒ တြင အဆျပထားသည စာပဒပါ တငးျပညအတြငး၌ စစတပတစခတညးသာ ရသငသည ဟေသာအခကသည ဗဟအစးရမ ျပညတြငးရအစးရမဟတေသာလကနကကငအဖြ႕မားအားလးက ျမနမာစစတပ၏ ထနးခပမႈေအာကသ႔ေရာကရလာရန ႀကးပမးအားထတေစသည အကးဆကကသာျဖစေပၚေစသည။ KIO ႏငအတ အျခားေသာအဖြ႕ေတာေတာမားမားက ျငငးပယခၿပး ၂၀၁၁ တြင ပဋပကၡအသစသည စတငေပၚေပါကလာခသည။ (ႏငငတကာ အၾကပအတညးေလလာေရးအဖြ႕ ၂၀၁၃)

ျပညတြငးစစတြငပါဝငေနရေသာလညး KIO က မမထနးခပထားေသာေဒသ နယေျမမားတြင အရပဖကစမအပခပေရးက ကခငႏငရမးျပညနယတြင အျပညအဝထေထာင လာႏငခၿပး ထအရပဖကစမအပခပေရးသည အပစအခတရပစစဥကာလ၌ ပ၍ကယျပန႔ လာျခငးျဖစသည။ KIO က သတ႔၏နယေျမ အတြငးေနထငေသာ ျပညသမားအတြက မရမျဖစအေရးပါေသာ ဝနေဆာငမႈ၉ မားျဖစသည ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ အေျခခ အေဆာကအဦဖြ႕ၿဖးေရးႏင တရားစရငေရးတ႔က ပပးေပးခသည။ KIO ၏ လက႐း လကနကကငအဖြ႕အစညးျဖစေသာ KIA သည ျပညတြငး၌ အႀကးမားဆးေသာ လကနကကငအဖြ႕အစညး တစချဖစၿပး ေကာလဟာလသတငးမားအရ တပသား(၂)ေသာငး (အရပသားအရတပမားအပါအဝင)ျဖင ဖြ႕စညးထားရသည။၁၀ အခြနဘ႑ာက အခြန စညးၾကပျခငး၊ ဗဇာဝနေဆာငခႏင သဘာဝအရငးအျမစမားက စမခန႕ခြျခငးအားျဖင ေကာကခရရသည။ KIO က တရားဝငဖြ႕စညးထားေသာ အမးသမးမားဆငရာ လကရး အဖြ႕ျဖစသည ကခငအမးသမးမားအစညးအ႐း၏ အဓကတာဝနမာ အဝတအထည အစားအစာႏင စတဓာတျမႇငတငေရးလပရားမႈမားျဖင KIA တပဖြ႕မားက ပပးေပးရန ျဖစၿပး ၎အဖြ႕သည KIO ၏ အျမငဆးေသာ ဆးျဖတပငခြငရ ဗဟေကာမတတြင ေနရာယထားၾကသည။ သ႔ေသာ ဤစာတမးကေရးသားစဥ ၎ေနရာမားသည လစလပ လကရေနပါသည။

အမးသမးမား၏ ပါဝငခြငရေရးႏငလပကငေဆာငရြကခြငအတြက အတားအဆးမား

အမးသားမားပ၍ေျပာဆေသာအခါ အကးအျမတကပယေဆာငလာသည။ အမးသမးမားပ၍ေျပာဆေသာအခါ ပ၍ ပကစးျခငးက ယေဆာငလာသည။

ကခငစကားပ (Minoletti 2014:30 က ကးကားခက)

ကခငျပညနယႏင ျမနမာျပည၏ အျခားေသာေဒသမားတြင တညရေနသည ဖြ႕စညးတညေဆာကပဆငရာ အတားအဆးမားက အမးသမးတ႔၏ ႏငငေရးတြင ပါဝင လပကငခြငက ကန႔သတလကရသည။ ဤအေၾကာငးအရာမားအနက သာလြန၍ ထးက


ေသာျဖစရပကား ၂၀ဝ၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၁၁ ျဖစၿပး ၎၏ အာမခခကမားအျဖစ အမးသားပါလမန၏ စစေပါငးေနရာမား အနက၂၅%က စစတပမေနရာယရနထား ရၿပး အမးသားမားအတြကသာ သငေလာသညဟ ယဆထားေသာ ေနရာမားအတြက အမးသားမားကသာ ခန႔အပရန အတညျပထား သည။ (စာမကႏာ ၁၅၀) ၎အျပင သမၼတႏင ဒသမၼတႏစဦးတ႔သည စစဖကေရးရာ ႏင စပလဥး၍ ေကာငးမြနစြာ အကြမးတဝငရရမညဟ သတမတထားသည။ (စာမကႏာ၁၅) အေျခခဥပေဒေနာကထပေဖာျပထားသညမာ အေရးပါေသာ ဝနႀကးဌာနရာထးမားက စစတပမအမႈထမးမားအတြက လာထားၿပး၊ ဝနႀကးမားႏင သမၼတမား ခန႔အပျခငးတြငလညး စစတပမ အတညျပေပးရမညျဖစသည။ တပမေတာ၏ လႊမးမးျခငးႏင စစဖကဆငရာအေတြ႕အႀကရရမညဟ အတငးအၾကပ ေတာငးဆျခငးသည အမးသမးအေတာမားမားက အစးရဌာနတြင ဗဟာေျမာကေသာ ရာထးမားရရေရးမ အမးသမးတ႔အား အရညအခငးမျပညမသမားအျဖစ သ႔ ထေရာကစြာ ဟန႔တားထားၿပး ၂၀၁၃ ခႏစ ေအာကတဘာလ မတငမအထ အမးသမးမားက ေဆးတပဖြ႕ဝငမား သ႔မဟတ စမအပခပမႈဆငရာ အကလကေထာက မားအျဖစသာခန႔အပခၿပး ျမနမာတပမေတာသ႔ ဝငေရာကခြငက ပတပငထားၾကသည။ (McLaughlin 2014) ျမနမာႏငငရ ပါလမနသည ကမ႓ာေပၚတြင အမးသမးကယစားလယ မားပါဝငမႈ အနမဆးမားစာရငးထမ တစခအပါအဝင ျဖစသည။ ပမးမအဖြ႕ဝငမားမာ သကလတပငး ဗမာဗဒၶဘာသာအမးသားမားျဖစၾက ၿပး ၆% ထကနညးေသာေနရာမားကသာ အမးသမးမားပငဆငထားၾကသည။ (ကမ႓ာတရားမတျခငးဆငရာဗဟ ၂၀၁၃) ဝနႀကး အဆငရာထး(၃၃)ေနရာ အနက (၂) ေနရာကသာ အမးသမးတ႔ျဖညစြကခြငရၾကသည။ ၎ေနရာမားမာ ပညာေရးဝနႀကးဌာနႏင လမႈေရး၊ ကယဆယေရးႏငျပနလညေနရာခထား ေရးဝနႀကးဌာနမား ျဖစၾကၿပး အဆပါဌာနႏစခက ကား/မဆငရာ စႏႈနးသတမတခကမားအရ အမးသမးမားႏငသာ အထးသငေတာသညဟ အႀကျပထားေသာေနရာျဖစသည။

အေထာကအထားႏင ဆန႔ကငဘကျဖစေသာလညး မၾကာေသးမက ေအာက လႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးေျပာဆခရာတြင ျမနမာျပညရ အမးသမးမးမားတ႔သည ခြျခားဆကဆခရျခငး၁၂ မရေၾကာငးဆးျဖတခၾကသည။ ဤေဆြးေႏြးေျပာဆ ခက ကသေယာငလက၍ ႏငငတကာအျမငျခငးဖလယေသာအစညးေဝး (ဖရမ) သ႔ တကေရာကလာေသာအရာရမားက ျမနမာတပမေတာသားမားက ကးလြနခေသာ လငအၾကမးဖကမႈဆငရာ စြပစြခကမားျဖင တနျပနထေခခၾကၿပး မလအပပါဟေသာ အေျခအေနတြင အမးသမးမား၏ တနးတရညတအခြငအေရးမား ပမရရရနမဝါဒမား ခမတရနလအပပါေၾကာငးႏင ကား/မအေျချပအၾကမးဖကမႈမားႏင အေရးမပါ သမားအျဖစ သတမတျခငးက ကငတြယေျဖရငးရနလအပပါေၾကာငး ေဖာျပခၾကသည။

ကားမဆငရာ တနးတရညတအခြငအေရးသည ျမနမာႏငင၌ ႀကးမားေသာ အေၾကာငးအရာအျဖစ မညသညအခါမ ေပၚေပါကချခငး မရရသည အဓကအေၾကာငးရငးကား ျမနမာအမးသမးမား သည အမးသားမားကသ႔ပင


ထးတမးစဥလာအရ အျမငမားဆးေသာ တညသညအခြငအေရးမားက ခစားၾကရေသာေၾကာင ျဖစသည။ သတ႔၏ ရပငခြင အခြငအေရးမားက ထးတမးစဥလာ ႏင လကရကငသးေနေသာဥပေဒမားက အကာအကြယ ျပထားပါသည။ (ျမနမာကယစားလယအဖြ႕ (၆၇)ႀကမေျမာက ကမ႓ာကလသမဂၢအေထြေထြညလာခ)

အေျခခဥပေဒတြင ေနာကထပဆြကငထားေသာ ခြျခားဆကဆျခငးကျဖစ ေစသည ဥပေဒအပဒငယမာ ဝနႀကးရာထးႏင သမၼတရာထးအတြက ေရြးေကာကခ ကယစားလယေလာငးမားသည ႏငငေတာအေပၚ သစၥာရသျဖစရမညဆထားၿပး တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးလနညးစမားအေရး၊ တကကြလႈပရားေနသည အမး သမးမားအပါအဝင၊ အတကအခႏငငေရးလႈပရားမႈမားတြင ပါဝငသမားက အရညအခငး မျပညမသမားအျဖစ သတမတရနအတြက အသးျပႏငသည။ အေျခခဥပေဒတြငလညး ေဖာျပထားသညမာ ႏငငေရးပါတမားသည သတ႔၏ သစၥာေစာငသမႈက ထတေဖာျပသရ မည အျပင တက႐ကသ႔မဟတ သြယဝကေသာနညးျဖင အစးရမဟတေသာလကနကကငအပစမား၊ အဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ လမား တ႔ႏင ဆကသြယ၍ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး သ႔မဟတ အားေပးေထာကပျခငးက မျပရပါ။ ဤထတျပနခကမားက သးျခငးအားျဖင KIO (သ႔) KIA ႏင ဆကႏြယမႈရႏငသည ကခငႏငငေရးပါတမားကသ႔ေသာ တငးရငးသားႏင ဘာသာ ေရးလနညးမားစ၏ ႏငငေရးပါတမားက ပတပငရန သ႔မဟတ ထနးခပရန အသးျပႏငသည။ ဘာသာစကားသညလညး ကခငႏငအျခားေသာ လနညးစအမးသမးမား၏ ႏငငေရးတြင အျပညအဝပါဝငျခငးက တားျမစႏငသည အေနအထားတြငရရျခငး အေၾကာငးကား ျမနမာစာကတရားဝင႐းသးဘာသာစကားအျဖစ ျပ႒ာနးထားေသာေၾကာင တငးရငးသား လနညးစဘာသာစကားေျပာဆသမားအတြက ခြျခားဆကဆျခငးျဖစသည။

အထကေဖာျပပါ အေျခခဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ အတားအဆးအခကအခမား အျပင ယဥေကးမႈဆငရာ စႏႈနးမားကလညး အမးသမးတ႔ အမားျပညသႏင သကဆငရာအခနး က႑မားတြင ပါဝငႏငေရးမ အတားအဆးအဟန႔အတားျဖစႏငသည။ စကားပမားႏင လကေတြ႕ဘဝတြငထငဟပေနသကသ႔ အမားမ မတယစြကငထားသညမာ ေခါငးေဆာငမႈ ေနရာက အမးသမးမားထက အမးသားမားက သာ၍ သငေတာသညဟ၍ ျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ျမနမာျပညတြင ၿမ႕နယအဆင၌ ဆးျဖတပငခြငရေသာ ရာထးမားတြင အမးသမးမားက ခန႔အပျခငးမျပပါ။ (Minoletti 2014: 10) အမးသမးမားသည မသားစအတြက အဓကစားဝတေနေရး ရာေဖြေနရသမားျဖစေသာေၾကာင ဆးျဖတခကခမတ ေသာလပငနးစဥမားတြင ပါဝငႏငရန မၾကာခဏဆသလ အခနႏင ဝငေငြခ႕တၾက သည။ ဤသ႕ျဖစရျခငးမာ အမးသားမား မးယစေဆးဝါသးစြေနေသာ အေရအတြက မားျပားျခငးႏင ေဝးလေသာအရပရ ေကာကစမးႏင ေရႊသတတြငးမားတြင သြားေရာက လပကငၾက ရေသာေၾကာငျဖစသည။ ကခငျပညနယတြင အမးသမးမား ဦးေဆာငေသာ မသားစမားသည ရနကနၿပးေနာက ဒတယအမားဆးအျဖစ ရပတညလကရေၾကာငး ၂၀၁၁ခႏစ၁၃ တြင ထတျပနေသာ ကမ႓ာကလသမဂၢဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥ၏ အစရငခစာ


အရသရရသည။ ဤအေရအတြကပမာဏသည ေလာ၍ေဖၚျပေသာအစရငခစာျဖစ ဖြယရရသညအေၾကာငးမာ KIA သ႔ စစမႈမထမးမေနရစနစေၾကာင အမးသားစစသည မားသည တစႏစတာအတြငး အခနအေတာမားမား မသားစႏငေဝးေသာ ေနရာတြင အေျခခေနရသည မသားစဝငအေရအတြကက ထညသြငးေရတြကျခငး မရေသာေၾကာင ျဖစႏငသည။ (Minoletti 2014:27) ထးတမးစဥလာဥပေဒအရ အေမြဆကခပငခြင မရေသာေၾကာင အမးသမးအမားစတ႔သည ေငြေၾကးအားျဖင အမးသားမသားစဝငမား အေပၚတြငမခေနၾကရသညအတြက မသားစအတြငး အေပးအယလပႏငစြမးႏင အမားျပညသ အေရးတြင ပါဝငႏငစြမးရေရးအတြကအေျခအေနမခရသည။ ထ႔အတအမးသားမသားစ ဝငမား တမးပါးေသဆးသြားေသာအခါ၌လညး ဝငေငြက ဆကလကထနးသမးထားရန႐နးကနၾကရသည။ (Minoletti 2014: 19) သ႔ျဖစပါ၍ ကခငအမးသမးမားႀကေတြ႕ၾကရသည ဆငးရမြေတျခငးသည ဖြ႕စညး တညေဆာကထားေသာ ကား/မက႑ တနးတရညတမရျခငး၊ အခြငအလမးမရျခငး ႏင အဆးအျဖတျပႏငေသာျဖစစဥမားတြင အမးသမးမားအတြက ပါဝင လႊမးမးႏင ျခငးမရသည အေၾကာငးအရာမားႏင နးကပစြာ ေရာယကဆကႏြယေနၾကသည။

ဘာသာေရးစႏႈနးမားသညလညး အမးသမးမားက ကခင လ႔အဖြ႕အစညး မား အတြငး အခနျပညႏငငေရးတြငပါဝငလပေဆာငႏငစြမးမ အတားအဆးမား သဖြယ ျဖစေပၚလကေနသည။ ကခငႏစျခငးအသငးေတာတြင အမးသမးတ႔သည သငးအပမား မျဖစလာႏငပါ။ အသငးေတာမားအတြငး ဦးေဆာငေသာေနရာမားတြင အမးသမးမား ပါဝငမႈ နညးရျခငးသည ႏစျခငးအသငးေတာ အသငးအဝငး အဖြ႕အစညးအတြငး အခကအခာကေသာ ရာထးေနရာမားတြင တာဝနယရသည အမးသမးအေရအတြက အလြနနညးပါးျခငးကလညး ထငဟပလကရသည။ (Minoletti 2014:13) လေတြ႕ေမးျမနးရာတြင အမးသမးတစဦးမ ရငးျပသညမာ မမသည ကမးစာေကာငး တကလေသာဆႏၵရေသာလညး ထအခြငအေရးက အစဦး၌ ျငငးပယျခငးခခရၿပး အမးသမးတ႔အတြက အမေထာငျပသားေမြးျခငးသာ အဓကျဖစၿပး အဆငျမငပညာေရးက သငယရနမသငေတာပါဟ ေျပာဆျခငးခခရသည။ သမ၏ စြၿမစြာႀကးစားမႈေၾကာင အဆး တြင ကမးစာေကာငး တကခြငရခေသာလညး ဘြ႕ရၿပးေနာက သငးအပအျဖစ အမႈေတာေဆာငခြငမရရခေခ၊ အေၾကာငးမာ ထေနရာသည အမးသားဘြ႕ရအတြက လာထားေသာေၾကာင ျဖစသည။ သမပညာသငေနဆကာလအတြငးတြငလညး သမ၏ ဆရာမားက သမအေပၚခြျခားဆကဆခသညဟ ခစားရၿပး အမးသမးမားသည ဘာသာေရး ဆငရာ ေခါငးေဆာငအဆငရာထးမားႏင မသငေလာေၾကာငး သငၾကားေပးခသည။ ဤအခငးအရာမားက မမ၏ လ႕အသငးအဝငးအတြငးအမးသမးမားႏင အမးသားမား အၾကား မညမေသာအဆငအတနးက သျမငလာေစၿပးအဆးတြင သမအား KIO ၏ လက႐းအမးသမးမားအဖြ႕သ႔ ပါဝငလာရန အေၾကာငးအရငး ျဖစလာ ေစခသည။


ဘာသာေရးသည အမးသားႏငအမးသမးတ႔က ကြျပားျခားနားေသာ အခနးက႑မား ျဖစေပၚေစရန အဓကအေျခခအေၾကာငးရငးတစရပပင ျဖစသည။ အမးသားမားသည အမႈေတာေဆာင သငးအပဆရာျဖစ လာၿပး အမးသမးမားက သငးအပမားမျဖစလာႏငဘ ထးတမးစဥလာ အရ (အမးသမးမား၏) လပေဆာငရမည တစခတညးေသာတာဝနမား (ကေလးမားႏင အမးသမးေရးရာကသ႔ေသာ)ႏင ထေနရာမားမ ႐နးထြကႏငျခငး မရၾကေခ။ သတ႔၏ဘဝတကလမးကား ၿပးဆးသြားသည။ ထ႕ေၾကာင အမးသားမားသည သာ၍ဩဇာအာဏာႀကးမားလာၾကသည။ ဤအရာသည ပ၍သသာထငရားေသာ (ပစမား) ကား/မက႑ ခြျခား ထားျခငးျဖစသည။ ကခငတ႔သည အလြနပငခရစယာန ဆနလေသာေၾကာင ပ၍ႀကးမားေသာအကးဆကကျဖစေပၚ ေစၿပး သငးအပ ဆရာမားသည အလြနဩဇာေညာငးၾကသမား ျဖစၾကသည။ (အရတပဖြ႕ဝင KIA)

ကား/မက႑ဆငရာ လးဝကြျပားျခားနာမႈမားျဖစေပၚလာေအာင အျခား နညးလမး မားကလညး တြနးအားျဖစေစသည။ KIA အတြငး တာဝနထမး ေဆာငဆအမးသမးမားက အမေထာငျပၿပးသညႏင သားသမးမားေမြးထတရနအတြက တာဝနမအနားယသြားလမမည ဟေမာလငၾကသည။ တစနညးအားျဖင ဆရေသာ အမးသမးမားတ႔၏ ပထမေနရာ မာ မခငမားႏငဇနးမယားမားျဖစၿပး စစမႈထမးျခငးက ဒတယေနရာ အျဖစထားရရမည ျဖစသည။ ဤထးတမးစဥလာသည မသားစ၏ မရးဖလာမသားစတနဖးမားျဖစ သည အမးသမးမားက ယဥေကးမႈႏင ဇဝေဗဒဆငရာႏငငေတာက ေမြးထတေပးသအျဖစႏင အမးသားမားက အဓကကာကြယေစာငေရာကေပးသမား၁၄ အျဖစ မတယထားသည အစဥအလာက ထနးသမးေစာငေရာကထားျခငးပငျဖစသည။ အဆပါအေၾကာငးအရငးမား သည ေပၚလြငထငရားစြာ ေဖာျပေနသညမာအမးသမးမားသည အရပဖကအပခပေရး သ႔မဟတ စစဖကဆငရာ စမကြပကေရးတြင ေခါငးေဆာငမားအျဖစ ပါဝငႏငျခငးမရျခငးမာ အဆငျမငရာထးမားရရရန ကယျပန႔ေသာ စစဖကေရးရာအေတြ႕အႀကႏင တရားဝင တကပြအေတြ႕အႀကမားသည မရမျဖစလအပေသာေၾကာင ျဖစသည။ ကား/မဆငရာ လပငနးတာဝနမား ခြျခားထားသညမာ ဤသ႔ ျဖစသည၊

သတ႔အဆအရ အမးသမးမားတ႔သည လေလာကေသာအရညအခငး မရၾကပါ ... အကယ၍ သငႏငသငအမးသမးတ႕ ႏစဦးစလး KIA တြင တာဝနထမးေဆာငေနပါက သငသသည အတငးသငတ႔ လကထပၿပးေနာက ႏစဦးစလးတာဝနထမးေဆာင ၍မရပါ။ ထ႕ေၾကာင အမးသမးအေတာမားမား တာဝနမရပနား သြားၾကသည။ သငသည စစဖကဆငရာအေတြ႕အႀကက ႏစေပါငး မားစြာရရရမညျဖစေသာလညး... လကထပၿပးေနာကအမးသမး အေတာမားမား တာဝနမရပစသြားၾကသျဖင ႏစေပါငးမားစြာ လအပေသာ အေတြ႕အႀကမား မညသ႔ရႏငေတာမညနညး။ မနပါသလား၊ ဆလသညမာ ပထမအခကအေနႏင သတ႔၏ မသားစက ေစာငေရာကၾကရမည။ သတ႔၏


ခေလးသငယမားက ေစာငေရာကၾကရမည။ သ႔ျဖစပါေသာေၾကာင စစတပတြင ေခါငးေဆာင သ႔မဟတ အဆငျမငရာထး ရရထားေသာ ေခါငးေဆာင တစဦးျဖစရန အခြငအေရးမရေတာပါ။ အမးသားမားသာ ရရႏငသည။ မညသညအေၾကာငးေၾကာင ဤအမးသားမားတ႔သည သတ႔၏ အလပက စြန႔ခြါ၍ မသြားၾကပါသနညး။ (လထအေျချပ လႈပရားသ)

အမးသမးမား၏ တကပြအတြငးပါဝငျခငးကပေဖာျခငး။

အမးသမးမားတ႔သည KIO ႏင KIA တ႔အစျပေသာ ၁၉၆၁ ခႏစမစ၍ အစတအပငးတစရပ အေနႏင ပါဝငခၾကသည။ ကနဦးစတငခနတြင အမးသမးတ႔က စစေရးေလကငမႈ သ႔မဟတ လကနကကငျခငးက တားျမစခၾကၿပးမရးဖလာဓေလျဖစသညအမးသမးမား၏မသားစ တာဝနမားက ပေဖာထားေသာပပးကညသည အခနးက႑ကသာ လပေဆာငေစခသည။ သတ႔ကအစားအစာ၊ အဝတအထညႏင ေနရာထငခငးတ႔က အမးသား စစသားမားအတြက ေထာကပေပးရနႏင ဒဏရာရရသမားႏင မသနမစြမးရေဘာ ေဟာငးမားကျပစေပးရန တကတြနးခၾကသည။ တကပြဝငျခငးႏင ပပးေထာကပျခငးစသည အခနးက႑မားကခြျခားထားျခငးသည ကား/မဆငရာတာဝနဝတရားခြျခားမႈက အားျဖည ေပးၿပး အမးသမးမား၏ အခနးက႑မားက အမတြငးေရးတာဝနမားက တးခ႕ထားသကသ႔ပစ ေဖာထားၿပး ဆးျဖတခကခေသာ ရာထးေနရာမားမ ဖၾကဥထားၾကသည။ သတ႔ကစစတပတြင အဆငအတနးသတမတ ေပးျခငးမရသကသ႔ သတ႔၏ပါဝငကညမႈကလညးစစသားမား၏ ေဆာငရြကမႈအျဖစ အသအမတမျပပါ။ မညသ႔ပငျဖစေစ အမးသမးတ႔သည ပဋပကၡ အေတြ႕အႀကက ေရးတနးစစမကနာႏင ျပငပေနရာႏစခစလးတြင ၾကေတြ႕ေနရေသာ ေၾကာင ဤကသ႔တကပြဝငျခငးႏငတကပြမဟတအေနအထားမားက ပငးျခားထားျခငးသည ႀကးမားေသာစတကးယဥပေဖာျခငးသာျဖစသည။

စစစခနးသ႔သြားရာလမးတြင မမတ႔သည ဗမာစစတပမား၏ ခခတကခက ျခငးကခခၾကရသည။ ကမတ႔ဟငးလငးျပငျမငကြငးတြင ဘနးခငးမားထသ႕ ထြကေျပးၾကရသည။ ကမတ႔က လကလတကခကသျဖင၊ ကမသညလခ လကၿပး ေသေနသကသ႕ဟနေဆာငခကာ ေျမျပငတြငျပားျပားဝပလက ေနခသည။ ကမလြတ ေျမာကႏငခေသာလညး ညေနအခနတြင ဗမာတပမား ကမတ႔စခနးသ႔ေရာကလာခသည။ သတ႔ကစတငၿပး ပစခတခသျဖင ကမတ႔ ေတာထသ႔ ကယလြတ႐နးထြကေျပးခၾကရသည။ ေတာထတြင ကမ လမးေပာကခသည။ သငယခငးမားႏင လညး (လစကြခသည) တစညလး ကြတမားတြယကပ ေသြးစတျခငးက ခခရသည။ မနကမးလငးေသာအခါ ကြတမားက ဖယရားရာတြငေသြးမားရပတန႔ျခငး မရခပါ။ (ရာထးမရေသာ KIA အဖြ႕ဝင)


မမတ႔သည အသကရငရပတညေနႏငရနတြက အေျခခစစပညာမားကတတထားသငသညဟ ဖအားေပးေတာငးဆခေသာေၾကာင ၁၉၆၀ ႏစအကနတြင အမးသမးစစေရး ေလကငေရးစခနးမားက စတငဖြငလစ ခၿပးယေနအထဆကလကထားရသည။ စစစခနးမား တြငပ႔ခေသာ စစသငတနးတြင KIO ႏင KIA တ႔၏အဖြ႕အစညးဆငရာလပပင ခြငအာဏာ၊ ရညရြယခကႏငဖြ႕စညးပတ႕ကသငၾကားေပးၿပး ကခငလမးတ႔၏သမငးႏင စစနညးဗဟာ မားကေလလာၿပး ကာယေလကငခနးမားႏင လကနကဆငရာသငတနးမားက သငယၾကရ သည။ သတ႔စစတနးလားတြင အပၾကရၿပး အလကအေလးျပျခငးႏင သစသားျဖငျပလပထားေသာ႐ငဖယေသနတကလညး မမတ႔ႏငမကြာ အခနျပညကင ေဆာငထားၾကရသည။သငတနးၿပးဆးေသာအခါ သငတနးသားအသးသးတ႔သည ကခငအလကကငစြ၍ အမကခင ေျမႏငကခငလထက မမတ႔တစဦးျခငး၏ လၿခေရးထက ဦးစားေပးကာကြယကာကြယရန ကတသစၥာျပၾကသည။ ဤကသ႔ဘာသာေရးအေပၚ အေလးအနကထားေသာႏငငေရးဆငရာ ေဟာေျပာပ႔ခခကမားႏင ယဥေကးမႈဓေလထးတမးစဥမားက ေရာေႏာထားျခငးျဖင သငတနး ဆငးသမားက ႏငငေရးသတရမႈႏင လထႏငသကဆငေသာအသအျမငမား ျမငမားစြာေမြးျမ လာႏငရန ပပးေပးလကရသည။ အေျခခသငတနးက KIO အတြငး လပကငလကရၾကသ တငး အတြကဖြငလစထားေပးလကရၿပး စစမႈထမးမညသႏင စစမႈမထမးသအားလးက သငတနးတကခြငျပထားျခငးသည လထအတြငး အမးသားေရးစတဓာတႀကးထြားလာရန ပပး ေပးလကရသည။ ထ႕အျပင၂၀ဝ၃ခႏစဦးပငးမစ၍ အထကတနးေကာငးႏင တကသလ ေကာငးသားမားတ႔သည ေကာငးခနကာလ၏ ျပငပ၌ အေျခခစစပညာက မမသေဘာ အေလာကတကေရာကသငၾကားခၾကသည။

၂၀၁၁ ခႏစတြင KIA ကာကြယေရးတကသလက အမးသမးတပသားသစမားက စတငလကခလာၿပး အရာရဗလေလာငးမားအျဖစ ပါဝငေစသည။ တကပြဝငအဆငမားက အမးသားမား အတြကသာကန႔သတထားဆျဖစသည။ မဝါဒေျပာငးလရျခငး၏အေၾကာငးက ရငးလငးစြာ မသရေသးေသာျငားလညး KIA ႏင ျမနမာတပမေတာအၾကားအသစတဖနျပနလည ျဖစေပၚလာေသာပဋကၡႏင တကဆငလကရၿပး ကခငတပမေတာတြင တာဝနထမးေဆာငသအေရအတြက တးျမငလာရန လအပျခငးေၾကာငလညး ျဖစတနရာ သည။ ၎ျပင KIO ႏင KIA အတြငး ယခအခါ ေခါငးေဆာငပငးဆငရာမားတြင မးဆက အေျပာငးအလျဖစေပၚခရာ KIO ၏ မးဆကေဟာငး ေခါငးေဆာငမားႏင ႏႈငးယဥၾကညလင မၾကာခဏေျပာဆေလရသည ပ၍ငယရြယေသာ၊ ပ၍လြတလပသညအေတြးအေခၚရေသာ၊ အမားပါဝငႏငေသာေခါငးေဆာငပငးဆငရာေျပာငးလမႈကျဖစေပၚလာေစသည။

စစဖကေရးရာတြင ပါဝငၾကရျခငးအေၾကာငးရငး

KIO ထနးခပထားေသာနယေျမအတြငး ေနထငၾကေသာ မသားစအမတငးမလသားအရငးအျမစျဖစသည မသားစဝငတစဦးက အဖြ႕အစညးသ႔ပါဝငလာရနေတာငးဆ


ထားသည။ အကးဆကအားျဖင လေတြ႕ေမးျမနးမႈတြငပါ ဝငေသာအမးသမးအမားစမာ KIO သ႔မဟတ KIA အတြငးသ႔ ဝငေရာကလာၾကေသာ အေၾကာငးအရငးမားမာ စစမႈမထမးမေနရ စနစေၾကာငျဖစသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ မမတ႔စစမႈထမးရျခငးက မမတ႔ ၏ သေဘာဆႏၵအရပါဝင ၾကသညဟ သတမတထားႀကၿပး မမ၏မသားစကယစား သ႔မဟတ KIO တြငအဖြ႕ဝငအျဖစ ရႏငေနေသာမသားစဝငမားရေနေသာလညး ေနာကထပ ပါဝငမႈအျဖစ အေလးအနက ထားေျပာဆၾကသည။ အေျခခဒမကေရစအခြငအေရးမား ျဖစသည KIO ေခါငးေဆာငပငးက ေထာကခမျဖငခန႔အပရန အခြငအေရးမရေသာလညး ဤအဖြ႕အစညးက ကခငလထအတြကတရားဝင ကယစားျပေသာအဖြ႕အျဖစ ကယျပန႔စြာ ရႈျမငၾကသည။ KIO သည သငတ႔အတြက မညသညသေဘာေဆာငသနညးဟ ေမးျမနးရာ တြင လေတြ႕ေမးျမနျခငးတြငပါဝငေသာ အမးသမးမားက မၾကာခဏဆသလပင ဤ စကားလးမား ျဖစေသာ“မခင”၊ ခခကာကြယသ ႏင ကာကြယေစာင ေရာကသအျဖစ ထတေဖာေျပာဆခသည။

ကမသည KIO က မခငအဖြ႕အစညးအျဖစသတမတၿပး ဆကႏြယေနသည။ ယငးသ႔ ဆကႏြယမႈသည သတမတထားေသာစညးမဥမားအရ သငတနး သြားယျခငး မဟတဘ စတခစားမႈအရ ခတဆကမႈႏင ပါဝငမႈျဖစၿပး မမသည တငးရငးသားလနညးစျဖစျခငးႏင ဖႏပခရေသာသမားျဖစျခငးကသရနား လညျခငးျဖစပငျဖစသည။ (အရတပသား KIA)

ေတြ႕ဆျမနးျခငးတြငပါဝငေသာ အမးသမးအေတာမားမားက သတ႔၏ဆႏၵမာ ကခငလမးက ကာကြယရနဟ ထတေဖာေျပာဆၾကၿပး အမေျမ၊ ကခငျပည ႏင ဘာသာက ကာကြယရနႏင ဗမာ လႊမးမးေသာအစးရကဆန႔ကငရန ဆႏၵရျခငးတ႔ျဖစၾကသည။ KIO သ႔မဟတ KIA သ႔ပါဝငရနႏင စပလဥး၍ သတ႔၏အေျခခတြနးအားမာ အမးသားေရး သ႔မဟတ လမးႏငသကဆငေသာအရာက စတဝငစားျခငးတ႔ေၾကာငျဖစသည။ အခ႕တ႔က မကြယမဝကပင မမတ႔၏ဆးျဖတျခငးဟ ၫႊနးဆေစကာမ အေတာမားမားက လြတလပေရးအတြက၊ တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးလနညးစ၏ ရပငခြငႏင သယဇာတ ေပါကြယဝေသာမမတ႔၏ နယေျမရယရန၊ထနးခပရနျဖစသညဟထတေဖာေျပာဆ ၾကသည။

ဖႏပခရျခငးအေတြ႕အႀကႏငစပလဥး၍ အမးသမးမားကယတင သ႔မဟတ မမ တ႔၏ အသငးအဝငးမား ပဋပကၡကာလအတြငးႏင အပစအခတရပစကာလအတြငး ႀကေတြ႕ၾကရေသာ ဖႏပခရသညအေတြ႕အႀကမားက အမးသမးမားျပနလည ေျပာျပ ေသာဇာတလမးမားတြင ထညသြငးေျပာဆေလရသည။ ဤဖႏပခရမမားက အမား ျပညသ ႏငဆငေသာ ရပဝနးႏင မမတ႔၏ သးသန႔ရပဝငးမားတြငလညး ခစားၾကရၿပး အလပသမား မားအလပရရေရး၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင အေျခခအေဆာကအဦးမားအပါအဝင တစခႏင တစခခတဆကေနေသာ အေၾကာငးအရာမားစြာႏင ပတသကဆကႏြယေနသည။ ဤသ႔ အဆငအတနးသတမတခရျခငးသည KIO သ႔ဝငေရာကရနအတြက ဆးျဖတခကခရန အေၾကာငးအရာတစချဖစလာပါသည ... အေရးမပါေသာသမားအျဖစ သတမတခရေသာ


အပစျဖစျခငးႏင ပညာေရးႏငစးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈတ႔အတြက အခြငအလမးမားမရျခငး။ ထအျပင အမးသမးငယမား လကနကးခရျခငးႏင လငယမား မးယစေဆးဝါးသးစြလာျခငးသည ပဋပကၡ၏ တက႐ကအကးဆကအျဖစ ႐ႈျမငၾကၿပး ေယဘယအားျဖင ဗမာလမးတ႔၏ ဖႏပခပျခယမႈ၏ ေနာကဆကတြျဖစေၾကာငး ေတြ႕ဆေမးျမနျခငးတြငပါဝငသအေတာမားမားမ ထတေဖာေျပာဆၾကသည။

ေယာကားေလးလငယမားဟာ မးယစေဆးဝါးစြၾကသမားျဖစၾကရသည။ မနးကေလးအေျမာကအမားမာလညး မတရားအသးချခငးခၾကရသည။ ထသ႔ ျဖစရျခငး၏ အေၾကာငးအရာကား စးပြားေရးလပငနးမားစြာ မမတ႔တြငမရျခငး သ႔မဟတ မမတ႔၏ေဒသနယေျမတြင အလပအကငအခြငအလမးမား မရျခငးေၾကာင ႏင အစးရအမႈထမးအတြငး ကခငလမး မားစြာမရေသာ ေၾကာငျဖစရသည။ အမးသမးအေတာမားမားကလညး သတ႔၏ ပမန အလပ အကငမားႏငပမနဘဝတ႔က ဆး႐ႈးၾကရသျဖင ဝငေငြမရၾကေခ။ လကနက ကငပဋပကၡေၾကာင လအေတာမားမားႏင အထးသျဖင အငဒပစခနးမ ဒကၡသညမားသည အျခားေသာနယေျမေဒသမားသ႔ သြားေရာကအလပလပ ကငၾကၿပး တခ႕ေသာသမားသည မမတ႔၏ ခႏၶာကယကပင ေရာငးစား ရသညအေျခအေနသ႔ ေရာကၾကရသည။ ေျမာကမားစြာေသာ ကခငအမး သမးမားတ႔သည မသားစကေထာကပရနအတြက ဝငေငြရာေဖြရန ၿမ႕ႀကး မားသ႔ ေျပာငးေရြ႕ၾကသည။ ထသမားတ႔တြင အေတာမားမားတ႔မာ ေဆာငၾကာၿမငမား၌ဘဝဆးသြားၾကရသည။ (ဗလႀကး၊ KIA )

လကနကကငပဋပကၡႏင ထပဋပကၡေၾကာင လထအေပၚ ကေရာကလာေစသည ဒကၡဆငးရသညလညး ကခငအမးသမးမား စစထသ႕ဝငရန တြနးအားေပးေသာအေၾကာငး အရာျဖစသည။ လေတြ႕ေမးျမနးျခငးတြင ပါဝငသ အားလးက ခငပြနးသညမားေရ႕တနးတြင စခနးခေနထငၾကရေသာေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ တကပြေၾကာင မသနမစြမးျဖစသြားျခငး သ႔မဟတ ကဆးသြားေသာေၾကာင အမးသမးမားက မသားစမားက ဦးေဆာငၾကရျခငးက ေဖာထတသည။ ဤအေၾကာငးမားသည မၾကာခဏဆသလ ဆငးရမြေတမႈႏင အမးသမးငယ မားအား လကနကးမႈတ႔ႏင ဆကစပလကရသည။

အမးသမးအဖြ႕တ႔သည စစေျပးဒကၡသညမားႏင ေဒသတြငးေနရပစြန႕ခြာ ေရြ႕ေျပာငးခရသမား (အငဒပ) အေရးတ႕က ေယဘယအားျဖင ေဆြးေႏြးၾကၿပး တကပြ ျဖစေသာေဒသမားမ အတငးအၾကပ ေျပာငးေရႊ႕ျခငးခခၾကရေသာ မမတ႔မသားစမား၏ အေတြ႕ အႀကမားက ရညညြနး၍ ေဆြးေႏြးမႈမားက ျပလပၾကသည။ အခ႕ေသာ လေတြ႕ ေမးျမနးျခငးတြငပါဝငၾကသည အမးသမးမား၏ အမးသားမသားစဝငမားသည KIO ႏင KIA တ႔အတြက အလပလပေပးရလကရၿပး ရြာေစာင လျခေရးတပသားမား အျဖစတာဝန ထမးေဆာငရသည။ အမးသမးမားကေရ႕တနးတြင အမးသားမားရငဆငႀကေတြ႕ၾကရ ေသာ ၿခမးေျခာကမႈမားႏင အၾကမးဖကခရျခငးမားတ႔က ထတေဖာေျပာၾကားၾကသည။


အခ႕ေသာ အမးသမးမားကလညး ကခငအမးသမးမားေပၚ လငအၾကမးဖကသည အေၾကာငးအရာမားက ေဖာထတေျပာဆၾကၿပး ကခငအမးသမးမားအဖြ႕က စြပစြေျပာဆခက ကမျငမးကာ ေျပာျပၾကသညမာ ျမနမာစစတပက မဒမးမႈကးလြနျခငးက စစမႈေရးရာ နညးဗဟာတစရပအေနႏင တငးရငးသားႏငဘာသာေရးလနညးစအမးသမးမားအေပၚ ကငသးၾကသညဟ စြပစြေျပာဆၾကသည။ ဤအေၾကာငးအရာႏငစပလဥး၍ အမးသမးတစဦး ၏ စးရမထတလန႔မႈက ေဆြးေႏြးေျပာဆရာတြင

ျမနမာစစတပ၏ဖမးဆးျခငးခရမာက ကမအလြနစးရမမခသည။ သ႔ျဖစပါ၍ တစခါတစရေရ႕တနးတြငကမမာ မမကယကကာကြယရနအတြကလကဝယကငေဆာငထားေသာပစၥတေသနတငယတစလကရသည။ ကမ အၿမတမး ေတြးေတာမသညမာ အကယ၍ကမအားဗမာစစတပမဖမးဆးျခငးခခရပါ က ဤပစၥတကသး၍ မမကယကအဆးစရင သြားမညျဖစသည။တစခါတစရတြင ကမရကၡာမား၊ ေဆးဝါးမား၊ ဘကထရမား ႏင စးကရကမားက ရာေဖြရန ေကးရြာသ႔သြားေရာကရပါသည။ ကမလကထ၌ ပစၥတက စြကငထားရေသာ လညးလၿခမႈမရသညသာမက အလြနပငေၾကာကရြ႕ ထတလန႔မခရပါသည။ (ဒတပၾကပ KIA)

ဤကသ႔မမတ႔အသငးအဝငး သ႔မဟတ တစဦးျခငးႀကေတြ႕ၾကရေသာ ဖႏပခပ ခယမႈ အေတြ႕အၾကမားသည တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးလနညးစမ အမးသမးမားက KIO သ႔မဟတ KIA သ႕အစျပဝငေရာကရျခငးႏင ဆကလက၍ ပါဝငရျခငးတ႔က တြနးအား ေပးေနေသာ ထငရားေပၚလြငသည အေၾကာငးအခကမားျဖစေနသည။ မမတ႔၏ ဘာသာ ေရးက ကးကြယယၾကညရန၊ မမတ႔၏ဘာသာစကားကေျပာဆရနတ႔သည ျမနမာဘာသာ ႏင ဗဒၶဘာသာတ႔၏ လႊမးမးေဘာငခတထားျခငးခရသည။ ဤသ႔ျဖစရျခငးကလညး စစအစးရအပခပေရးမ ဆးျဖတခကခထားေသာေၾကာငျဖစသညဟ မတယထားၾကၿပး ထအပခပေရးသည ကခငတငးရငးသားမားက အေရးမပါေသာသမားအျဖစ သတမတ သႏငပ၍ အေရးႀကးေသာအခကျဖစသည ပဋပကၡျဖစေစျခငးအတြက တာဝနရေသာသ အျဖစ သတမတထားၾကသည။ အမးသမးမားက ဗဟအစးရက တာဝနမယတတေသာ၊ တရားဝငရပတညခကမရေသာ အစးရျဖစၿပး၊ KIO ႏငႏႈငးယဥလင အလြနပငကြာ ျခားေၾကာငး ေဖာျပၾကသည။ သ႔ျဖစပါ၍ KIO သညသာ သတ႔၏အေရးကစၥမား က ကာကြယမညအျပင လမးစတ႔အား ပဋပကၡအတြငးမ ကာကြယေပးမည တစခတညးေသာ အဖြ႕အစညး အျဖစသတ႔ခစားၾကရသည။

ကခငလ႕အဖြ႕အစညးသည KIO ကဦးေဆာငသညျဖစေစ၊ ဦးမေဆာငသည ျဖစေစ ဆကလက၍ ခခေတာလနေနရမညျဖစသည။ သ႔ေသာ ယခလကရ အေျခအေနတြင ဤအဖြ႕အစညးက ကြႏပတ႔ရရ ထားၿပျဖစသည။ သ႔ျဖစေသာေၾကာင မမတ႔သညေကအငအကဆကလက၍ ေထာကခပပး ေပးၾကရမည။ ဗမာက ခခတြနးလနရန ဤအဖြ႕အစညးသည တရားဝငအဖြ႕


အစညးျဖစသည။ ယငးကသ႔လပေဆာငႏငရနအတြက မမတ႔တြင ၎ကသ႔ေသာအဖြ႕အစညးက ပငဆငထားရမည။ (အရစစသား KIA)

လေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးတြငပါဝငၾကေသာ အမးသမးမားအားလးက မမတ႕ ဆႏၵ ရပါက အမးသမးမားက ေရ႕တနးစစမကနာျပငတြင ပါဝငတငခကခြငျပသငေၾကာငး သေဘာတၾကၿပး လငယတပသားအသစ အေတာမားမားကလညး စစေျမျပငတြင ပါဝငတက ခကလေၾကာငး ထတေဖာေျပာဆၾကသည။ အခ႕စစသည တ႔ကလညး စစေျမျပငေနရာမား သ႕တာဝနထမးေတာငႏငရန မမတ႕၏အထကအရာရမား ကဖအားေပး ေျပာဆခၾကသည။ သ႔ျဖစေသာေၾကာင သတ႔၏ထငျမငယဆခကမားက ထတေဖာေျပာဆရာတြင အမးသမးမား သည အမးသားမားတ႔ကသ႔ပင တကခကေရးအၾကမးဖကလပငနးအတြက အေျခခစြမးရည မား ရၾကသကသ႔ ကား/မဆငရာသတမတထားေသာစႏႈနးမားတြင အမးသမးမားက ခႏငစြမး မရေသာ၊ ထခကလြယသမားအျဖစ သတမတခကမားက တကပြဝငအေနထားတြင ရေနသညအမးသမးမားက ေကာလြနတားစးခၾကသည။

ကမသည အလြနထကျမကကြမးကငေသာ တကခကေရးသမားတစဦး ျဖစလေသာ ဆႏၵရသည။ သ႔ေသာလညး အမးသမးျဖစေနေသာေၾကာင ကမ မသြားႏငခပါ။ ကမသည ကာကြယေရး စစတကသလတြင ရေနစဥ စစေျမျပငသ႕သြားခြငျပပါရန အျခားေသာ အမးသမးဗလေလာငးမားႏင အတ ေတာငးဆခၾကသည။ ေတာငးဆရသည အေၾကာငးမာ ကမတ႔ႏငအတ တကေရာကခၾကေသာ အမးသားစစသညမားတ႔သည စစေျမျပငသ႔ ထြကခြာသြားခၾကၿပး ကြနမတ႔မာ ေကာငး၌ပင ကနရစခၾကရသည။ ကမတ႔တေတြသြားေရာကရန အငမတနစတတကကြၾကသည။ ကမ တ႔သြား လေသာ ဆႏၵကလညး ခငမာလြနးလပါသည။ ကမတ႔ေရ႕တမး စစေျမျပငသ႔ သြားလေသာ ဆႏၵရၾကပါသည။ (ဒ-ဗလ၊ KIA )

ပဋပကၡ၊ အမးသားေရးႏင ကား/မက႑မားႏင ပတသကဆကႏြယ၍အေရးပါ ေသာေဆြးေႏြးမႈမားတြင ထငျမငယဆခကႏစချဖစသည အမးသမးတ႔အား ႏငငေရးၾကားခ ကယစားလယမားအျဖစ ေတြ႕ျမငျခငးႏင ပါဝငျခငးမားက ရငးလငးစြာ သရပေဖာထား ေၾကာငးေတြ႕ရရသည။ လေတြ႕ ေမးျမနးျခငးတြငပါဝငေသာ အမးသမး တ႔သည မမကယက မမတ႔၏ လထအသငးအဝငးအတြက ကာကြယေပးေနၾကသမားႏင ၎အေန အထားတြင အမးသားမားႏင တနးတအဆငသတမတၾကသည။ သတ႔၏ အခနးက႑ကေဖာထတေျပာ ဆၾကရာတြငလညး အမးသမးတ႕သည ကခငလမးတ႕၏ ရပတညခကက စစေရးအရ ကာကြယသမား၊ သတ႔သည တငပြဝငရနႏင ႏငငေရးလပေဆာငရန တညေသာ စြမးေဆာငရညရေၾကာငး ေတာငးဆထားၿပး ကာကြယေစာငေရာကျခငးသည အမးသား မား၏ မပငျဖစျခငးႏင ေယာကားပသျခငးကဆလၿပး ကာကြယေစာငေရာကမႈက ခယေနရ ျခငးသည အမးသမးမားအတြကႏင အမးသမးပသျခငးပငျဖစသညဟ လႊမးမးထားသည အယအဆေၾကာင စတပကရပါေၾကာငးေဖာျပေနသည။ (Eriksson-Baaz and Stern 2013: 721)


အခပအားျဖငဆေသာ အမးသမးမားသညစစမႈထမးရနအတြက စာရငးသြငး ရာတြင ျငငးဆျခငးမရရျခငးမာ မမတ႕ေတြ႕ႀကခစားၾကရေသာ ဖႏပခပခယမႈ၊ လၿခမႈကငး မျခငးႏင မးခစစတဓာတရျခငး၊ ယၾကညမႈႏင မခအားကးမႈတ႔က မမတ႔၏ တာဝနကထမးရြကရန တြနးအားေပးလႈ႕ေဆာေနျခငးျဖစသည။ အမနတကယျဖစပြားခေသာ သ႔မဟတ ထငျမငယဆေသာ လငအၾကမးဖကမႈမား၊ လကနကးျခငးခရမႈႏင လငလပသား အျဖစ အတငးအၾကပေစခငးခရျခငး စသညေဖာျပခကမားေၾကာင ထြကေပၚလာသည ဖႏပ ခပခယမႈႏင လၿခမႈကငးမျခငးတ႔သည အမးသမးမား ကခငစစဖကဆငရာ အဖြ႕အစညး မားတြင စာရငးသြငးရန ထငရားစြာေဖာျပေနေသာ ကား/မဆငရာအေၾကာငးျပခကမားျဖစ သည။ ဤတြနးအားေပး လႈ႕ေဆာျခငးမားတ႔သည အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခ ရေသာ တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးလနညးစ အပစဝငျဖစရျခငးႏင အဆငသတမတခရျခငးတ႔ တြင အမးသမးမားတ႔၏ တ႕ျပနေသာရပတညခကမားႏင ဆကႏြယလကရသည။ ဗမာအမးသမးမား ႏင အမးသားမားက အခြငအေရးမားႏင အရငးအျမစမားသ႔ အလြယတကခဥးကပရရႏငသည အခြငအေရးရသမားအျဖစ ရႈျမငၾကၿပး ကခငလထႏင သကဆငေသာသမားအတြကမာ အခြငအလမးမား ပတစဆ႔ထားသညဟ ႐ႈျမငၾကသည။

အမးသမးတ႔၏ ၿငမးခမးေရးတြငပါဝငျခငးက ပေဖာျခငး

လထအေျချပအဖြ႔အစညးႏင ေဒသအေျခစကတကကြလပရားသမား၏ ရပတည ခကသည အပစအခတရပစသညကာလအတြငး ကယျပန႔လာဟနတသည။ အေၾကာငးမာအမးသမးမားတ႔သည ကား/မ တနးတ အခြငအေရးဆငရာအယအဆႏင ကား/မက႑ဆငရာ ႏငငေရးတ႔တြင ျမငသာေအာငျပလာႏငၾကေသာ ေၾကာငရလဒအျဖစ အမးသမးဆငရာ ႏငငေရးအျမင၁၅ တးပြားလာၾကသည။ ထ႔ျပငသာမကမသားစက အမးသမးမား ဦးေဆာင လာရျခငးႏင မသားစတြင အမးသမးမားကတာဝနပမယရသည အေျခအေနမးျဖစေပၚ လာရျခငးမာ အမးသားမားက KIO သ႔မဟတ KIA သလမားအျဖစ ဖမးဆးျခငးႏင ျမနမာစစတပ၏ ေခြးတပသားအျဖစ အသးချခငးခရမညက စးရမၾကရျခငးေၾကာင လြတလပစြာ သြားလာႏငျခငးမရျခငး၊ အမးသားမားအား စစမႈမထမးမေနရစနစျဖင ေရ႕တနး သ႔ပ႕ေဆာငခရျခငးႏင လငယအမးသားမးယစေဆးသးစြသညျပနာမား ေပၚေပါကလာ ျခငးတ႔ ေၾကာငျဖစၿပး ဤအေျခအေနသည အမးသမးမား တာဝနလႊေျပာငးထမးေဆာငလာ ၾကရျခငးက ျဖစေပၚေစသည။

ဤပဋပကၡအတြငးႏင ေနာကဆးပဋပကၡတ႔တြင အမးသမးမားက မမတ႕ လထအသငးအဝငးက ဦးေဆာငသအခနးက႑က တာဝနယ လပေဆာငၾကရသည။ ႏစေပါငးၾကာျမငစြာ အမးသမးေတာေတာမား မားကလညး ေကးရြာ၏ေခါငးေဆာငမားျဖစခၾကသည။ သ႔ေသာ ပဋပကၡ ၿပးဆးခနတြင အမးသားမားက ျပနေရာကလာၾကၿပး ဤအခနးက႑က


ျပနလည၍ တာဝနယၾကသျဖင အမးသမးမား စားဖေဆာငက တစဖန ျပနလည၍ ဝငေရာကသြားၾကရသည။ ပထမအႀကမ ပဋပကၡျဖစစဥက အမးသမးမားတ႔သည ကယဆယေရးအဖြ႕က ဖြ႕စညးၾကသည။ ေဒသခ ကခငလထ၊ ျပညပမကခငမားႏင တရတျပညမ ကခငလမးမားက စညးရးခၾကၿပး၊ အစးရထနးခပေသာေဒသမ လမားအပါအဝင စညးရးႏင ခၾကသည။ ထအခနက ကမတ႔အမးသမးမားသည အမးသမးမား၏ အေရးကစၥမား၊ အမးသမးမား၏ အခြငအေရး စသညတ႔က မသရခၾကပါ။ ဒါေပမ အခေတာ အေျခအေနေတြက ေျပာငးလသြားပါၿပ။ ကမတ႔က အမးသမးထကျပျပငေျပာငးလၾကခသည။ ကား/မက႑အေၾကာငးအရာမားႏင အမးသမးအခြငအေရးဆငရာ အျမငဖြငလပငနးမားက ကမတ႕လပ ေဆာငၾကသည။ သ႔ျဖစပါေသာေၾကာင အမးသမးမားတ႔သည ႏးၾကား တကကြလကရေနၾကၿပး အမးသမးမားကလညး သေနၾကပါၿပး။ (လထ အေျချပတကကြလပရားသ)

ေရ႕တနးေနရာႏင အမတြငးကစၥတ႔က ရငးလငးစြာခြျခားထားႏငျခငး မရသည အတြက အမးသမးမားကျပညသႏငသကဆငေသာပရမမားတြင ပမေပၚလြငေစၿပး KIO ႏင KIA တ႔က အမနတကယ တကခကျခငး သ႔မဟတ ျမငေတြ႕ေနရေသာ ၿခမးေျခာကျခငးတ႔ သည ကခငျပညသမားက တကခကျခငး တစခအေနျဖင အနကဖြငဆၾကသည။ သ႕ျဖစ ပါေသာေၾကာင ကခငအမးသမးမားက ကခငအမးသားမားႏင တနးတယဥတြလက အမေျမကကာကြယရနႏင မမတ႔၏တာဝနမားက ထမးေဆာငရန ဝတရားရသညဟ ခစားၾက သည။

ကခငလမးတစေယာကအေနႏင ကမတ႔ တာဝန ထမးေဆာငရမည။ မမတ႔လမးအတြက ႐နးကနႀကးစားၾကရမည။ ... အေၾကာငးမာ ဤကသ႔ေသာ အေရးႀကးသည အေျခအေနတစရပတြင အားလးေသာ ကခငမသားစမားသည အနညးဆးမသားစဝင တစဦး သ႔မဟတ ႏစဦးက မျဖစမေန ပပးေပးရမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ မမတ႔၏ အမေျမက ကာကြယေစာငေရာကရနႏင ခခကာကြယရန လအပသည။ (ဒဗလ၊ KIA)

ဤအေျခအေနတြင စစဖကႏငအရပဖကလ႕အဖြ႕အစညးမားတြငတကကြစြာလပရားေသာ အမးသမးမား၏အေရအတြကတးပြားလာရျခငးက တစမထးျခားေသာျဖစစဥအျဖစ ေဖာျပထားၿပး သတ႔၏ ပါဝငမႈသည ကား/မ က႑ပါဝငမႈက ကေျပာငးကျပနမျဖစ ေစဘ ခြငးခကတစခအျဖစသာ၍ ႐ႈျမငသငသည။ ႏငငအဝမး အၾကပအတညးႏင ေတြ႕ဆၾကေတြ႕ေနရစဥတြင ႏငငကကာကြယရနမာ လတငးတာဝနျဖစသည။ (Jacoby 2010: 82)။ ထသ႔ျဖစသညႏငအည အစရငခစာပါ ကား/မက႑ဆငရာအျမငမားႏင စြမးရညမား ျပျပငေျပာငးလေနေသာလညး အမးသမးမားသညတရားဝင အပစအခတ ရပစေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးပြမားတြင အတငးအတာပမာဏာတစခအထ ပါဝငႏငခြငသည ပတပငထားျခငးခေနၾကရဆျဖစရျခငးမာ ကား/မဆငရာ ထငျမငယဆခကစႏႈနးမား လြမးမး


ေနဆပငျဖစသည။ ၂၀၁၃ခႏစေမလတငေအာင အစးရႏငေဆြးေႏြး ညႇႏႈငးမႈမားတြင အမးသမးတစဦးတစေယာကမ ပါဝငခရျခငးမရေခ။ ေမလေႏာငးပငးတြင နညးပညာ အႀကေပးအသငးက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင အၾကဥာဏေပးရန အတြကဖြ႕စညးခပါသည။ အမးသမးအပစမားမ ဖအားေပးမႈေၾကာင သးပတစပမေသာ ေနရာမားက အမးသမး တ႔အတြက ခြေဝသတမတေပးခေသာလညး ၂၀၁၄ ခႏစအထ ထ ၁၅ ေနရာအနက ႏစေနရာ သာ ျဖညဆညးႏငခသည။

လေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးတြင ပါဝငၾကေသာ အမးသမးမားအားလးက သေဘာတ ထားသညမာ အပစအခတရပစေရးလပငနးစဥတြင အမးသမးမားပါဝငသငသညဟ ဆၾက ေသာလညး၊ အေတာမားမားက မမတ႔သည လပဂၢလတစဦးခငးအေနျဖင ပါဝငႏငရန စြမးေဆာငရညမရၾကပါဟ နဂးခပေျပာဆထားသညမာ မမတ႕အဖြ႕အစညးအတြငး စသတမတထားေသာ ကား/မအခနးက႑အရ အမးသမးမားတ႔သည လထႏငသကဆင ေသာ ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပရန အရညအေသြး ျပညမျခငးမရပါ ဆေသာအခကက ညြနျပေနၾက သည။ အဆငျမငမားစြာ သတမတထားသည စစအေတြ႕အၾကမားရမသာလင အေရးပါေသာအခနးက႑တြင ပါဝငႏငမညဟ သတမတခကထားရျခငးသညလညး အေၾကာငးရငး တစရပအျဖစ အမးသမးမားက ခနလပထားျခငးျဖစသည။ အထကတြင ေဖာျပခၿပးျဖစသညအတငး အမးသမးမားတ႔သည အဆငျမငမားေသာ ရာထးမားသ႕ တကလမးႏငျခငးမရၾကရျခငးက ကားမဆငရာ သေဘာထားေမာလငခကအရ အမးသမး တ႔သည မသားစတာဝနမားထမးေဆာငရေသာေၾကာင အဆငျမငရာထးမား မရရႏငပါ။ ထ႔အျပင အပစအခတရပစေရးေဆြးေႏြးပြတြငပါဝငရန အမားသေဘာမဟတဘ တကရက ေရြးခယသညသတမတခကမားသညလညး အမးသမးအပစမားပါဝငလာႏငရန ခကခမႈမား က ျဖစေပၚေစသည။

(KIA မေျပာဆသညမာ) သငသည အသကအလြနငယခေသာ အျခား တစဘကမ (အစးရ) က သငအား အထငအျမငေသးမည။ ထ႔ျပင သငသည အသကအလြနငယၿပး လေလာကေသာ (အေတြ႕အၾက) သငမေတြ႔ၾကခရပါက အျခားတစဘကႏင ယဥၿပငရန သငဗဟသတ လေလာကေအာငရရမည မဟတေခ။ အကယ၍ သငသည (အမးသမးမား ကဆလသည) အသကႀကး လြနးပါကလညး အာရမစးစကႏငပါ။... (ဗဟေကာမတဝင၊ ျမနမာျပညရအမးသမးမား၏ မဟာမတအဖြ႔)

ေဒသအဆင တရားဝငအပစအခတရပစေရးျဖစစဥမားတြင အမးသမးမား၏ ပါဝင အားနညးရျခငးသည အမးသားအဆငတြငလညး ထသ႕ျဖစေပၚေစေၾကာငး ေတြ႔ျမငရသည။ ၂၀၁၁ခႏစ ဩဂတလတြင ျမနမာသမၼတမ အမးသားျပနလညရငၾကားေစသငျမတေရး အတြက ၿငမးခမးေရးဆငရာအစအစဥက ေၾကျငာခသည။ ဤရညရြယခက ေရ႕သ႔ တးျမႇင လပေဆာငႏငရန အဖြ႕အစညးမားကလညး ထေထာငဖြ႕စညးခသည။ ဥပမာျပ ရေသာ ျပညေထာငစအဆင ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငေရးအသငးသည အပစအခတရပစျခငးဆငရာ


မားကမဝါဒမား ပေဖာသည ဗဟေကာမတႏင ဗဟေကာမတမေရးဆြပေဖာထားေသာ မဝါဒမားက အေကာငအထညေဖာရန တာဝနရသည အေကာငအထညေဖာေဆာငေရး ေကာမတတ႕ႏင ဖြ႕စညးထားၿပး ျမနမာၿငမးခမးေရးစငတာ (MPC) က အစးရ၏ ၿငမးခမးေရးဆငရာလပငနးမားက ညႇႏငးေဆာငရြကၿပး သမၼတ႐းေတာသ႕ တကရကအစရငခတငျပျခငးတ႔ကေဆာငရြကသည။ (Hedström 2013) ၂၀၁၃ခႏစတြင ႏငငအဝမးအပစအခတရပစေရး ဆငရာ ညႇႏႈငးေဆာငရြကျခငးအသငးအဖြ႕ (NCCT) ဟေခၚေသာ ပးတြေကာမတသည တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕မား၏ ကယစားလယမားပါဝငႀကၿပး အစးရႏငေစစပညႇႏငး မႈမားျပလပရာတြင တညေသာသေဘာထား ရပတညခကမားရရရန ဖြ႕စညးချခငးျဖစ သည။ ဤအဖြ႕အစညးမား၏ နညးဗဟာအရ အေရးႀကးေသာ ေနရာစစေပါငး ၈၂.၅ ေနရာ၁၆

အနက အမးသမးမားက ၃.၅ ေနရာသာရရၿပး ၅ ရာခငႏႈနးထကနညးေသာေနရာ၁၇မား က သာရယၾကသည။

အမးသမးမားအပစႏင ျပလပေသာ လေတြ႕ေမးျမနးျခငးမားတြင ေဖာျပထားသည မာ အမးသမးမားအား ႐ပပငးဆငရာအရ အစညးအေဝးခနးတြင တကေရာကခြငရၾက ေသာလညးေျပာဆေဆြးေႏြးမႈမားသည ထေရာကစြာကန႔သတျခငးခၾကရသည အေၾကာငးမာ အမးသမးမား ေျပာဆေဆြးေႏြးေနခန အမးသားေခါငးေဆာငမားက စညးေဝးခနးမ ထြကခြာသြားျခငး သ႔မဟတ သတ႔၏ နားၾကပမားက ခြတထားၾကျခငးက ျပလပၾကသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင အမးသမးအဖြ႕မ အစးရအား စတငခဥးကပၿပး ေစစပညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားတြင အမးသမးမားက အခးက ၃၀ရာခငႏႈနးေသာေနရာက ခမတေပးရန ေမတာရပခခရာ တန႔ျပနေသာအေနျဖင အစးရ၏ ေစစပညႇႏႈငးေဆြးေႏြးေရးဆငရာအႀကးအကက သ၏ဇနး က ေခၚေဆာငလာၿပးအၾကျပသညမာ အကယ၍အမးသမးမားပါဝငလပါက အရာရကေတာ ႏင ေျပာဆရမညျဖစၿပး အမးသားမားသာလင ႏငငေရးစကားေျပာေစရမညဟ တ႔ျပန ေျပာဆ ခသည။

ကမတ႔သညအစးရ၏ေစေစပညႇႏႈငးေဆြးေႏြးေျပာဆသ အႀကးအကႏင ေတြ႕ဆခၾကပါတယ။ ၿပးေနာကအမးသမးမား၏ ပါဝငလပကငေဆာငရြက ႏငေရးႏငပတသက၍ ေျပာဆၾကရာတြင ထအရာရက ေနာကတစႀကမသ၏ ဇနးက ေခၚေဆာငလာမညဟေျပာဆပါသည။ ၿပးေနာကသတ႔ (ရယလက) ၎ကစၥက သတ႔အားေျပာဆတငး ျမနမာၿငမးခမးေရးစငတာမ လအားလးနးပါးတညေသာအေျဖကေျပာဆၾကသညမာ စစတပမ ပါလမနတြင၂၅ ရာခငႏႈနးပါဝငရန ေတာငးဆသကသ႔ အမးသမးမားကလညး ၃၀ ရာခငႏႈနး ေတာငးဆထားၾကသည။ သ႔ျဖစေသာေၾကာငကၽြနေတာတ႔ (အမးသားမား)ဘယလအေနအထားမာ ရေနၾကရပါသလ၊ ကၽြနေတာတ႔ (အမးသားမား)ခြတမး ဘယေလာကရမာလဟ ဟာသျပကာ ေျပာဆၾကသည။ (ဗဟ ေကာမတဝင၊ ျမနမာျပညရ အမးသမးမား၏ မဟာမတဖြ႕ျခငး)


ၿငမးခမးေရး လႈပရားမႈမားတြင ပါဝငၾကရျခငးအေၾကာငးအရငးခမား

အမးသမးမားအား တရားဝင အပစအခတရပစေရးျဖစစဥမားတြင ပါဝငႏငျခငး မရေအာငဖယထတထားၾကေသာလညး သတ႔သညျပညနယမားႏင ႏငငအတြငး အသအမတ မျပထားေသာ နညးလမးမားျဖင ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈမားက စညး႐းလပေဆာငၾကသည။ အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး အရပဖကအဖြ႕အစညးမား၏ က႑သညကယျပန႔လာၿပး အမးသမးမား၏ ႏငငေရးလပရားမႈမားက ျဖစေပၚလာေစသည။ ထအမးသမးမားသည အသအမတမျပထားေသာလမးေၾကာငးမားျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးမားက ဦးေဆာငေနၾကသည။ ဤကသ႔ ေဆာငရြကေနၾကေသာ အဓကလႈပရားသညအဖြ႕ႏစဖြ႕မာ တငးရငးသားေပါငးစႏင ဘာသာေရးေပါငးစပါဝငေသာ အမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရးကြနယကမား ျဖစၿပး ၎တြင ကခင တငးရငးသားအမးသမးမားတ႔လညး ပါဝငၾကသည။ အမးသမးမား၏ အဖြ႕ခပ ဗမာ ျပည (WLB) ႏင အမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရးအတြက ေရ႕ေဆာငကြနယက (WIN-Peace)အမညျဖင စစေပါငးအသငးသား (၅၁) ဦးျဖင အဖြ႕ႏစဖြ႕ အတြငးေဆာငရြကလကရၾကသည။ သတ႔က အပစအခတရပစေရးႏငၿငမးခမးေရးျဖစစဥမား တြငအမးသမးမားပါဝငႏငေရး အတြက အခးကေနရာက ေတာငးဆၾကၿပး အစးရႏင အစးရမဟတေသာလကနကကငအဖြ႕အစညးတ႕ကလညး အမးသမးမားပမပါဝငလာႏငေရးအတြက ဖအားေပးစညး႐းလက ရၾကသည။ ထ႔အျပင WLB ႏင WIN-Peace အဖြ႕တ႔၏ ပပးကညျခငးအားျဖင ကခငအမးသမး တ႔၏ အျမငခငးဖလယေသာ ဖရမေပၚထြကလာၿပး ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင အမးသမးတ႔၏ သေဘာထားအျမငက ပါဝငေစရန ျပညနယအတြငး ညႇႏႈငးေဆာငရြကေရးလပငနး က ေဆာငရြကေနသည။ ဤနညးအားျဖင ကခငအမးသမးတ႔သည ဗမာအမးသမးမား အျခားေသာတငးရငးသား အမးသမးမား၊ ဘာသာေရးအဖြ႕မားတ႔ႏင ပးေပါငးကာ ကား/မ က႑ဆငရာ တရားမတေသာ ၿငမးခမးေရးအတြက ေတာငးဆၾကသည။

ကမဆလခငတာက ၿငမးခမးေရးကရရႏငပါသည။ ဒါေပမ အမးသမးတ႔ ပါဝငႏငျခငးမရပါက အလပျဖစႏငမည မဟတပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ မဒမးကငခရတ အမးသမးအတြက သ႔မဟတ အမတြငးအၾကမးဖကမႈတြင ႐နးကနရငသနေနရေသာ အမးသမးအတြက သ႔မဟတ ပညာသငၾကားခြင မရရေသာ အမးသမးတစေယာကအတြက မညသက ထတေဖာေျပာဆေပး မာလ။ (တရား႐းေရ႕ေနအဖြ႕ဝင)

ဤစာတမးအတြက လေတြ႕ေမးျမနးျခငးတြငပါဝငေသာ အရပဖကလ႕အဖြ႕အစညး မားတြငတကၾကြစြာပါဝငၾကသညအမးသမးမားက ေဒသခေခါငးေဆာငမားက အေတြးအေခၚ ေျပာငးလေစရနႏငေျပာငးလမႈမား ျဖစေပၚလာရန စေပါငးေဆာငရြကျခငးသည အေရးႀကး ေၾကာငးအေလးထားေဖာျပခသည။ ႏစေပါငးႏစဆယမ အေတြ႕အႀကရၿပျဖစေသာ မတည ေသာ တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးမားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကေရးက လပေဆာငေနၾက ေသာ အမးသမးလႈပရားမႈအတြက ဤအခငးအရာသည အဩဖြယရာမဟတပါ။ လကရ လပေဆာငလကရေသာ ေစစပညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈမားသည အမးသမးမား ၏ အခကအခ၊


အမးသမး တ႔၏အေရးက အကးသကေရာကေစႏငမည မဟတသကသ႔ တငးျပညအတြငး ေရရညၿငမးခမးေရး ႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးတ႔ကလညး ျဖစလာႏငမညအလားအလာမရေခ။ အမးသမး ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈမားက အဆတငသြငးထားသညမာ လသားတ႔အတြကလျခစတခရျခငးက ဂရစကျခငးသည အေရးႀကးေၾကာငးႏင အသြငကးေျပာငးလာေသာ တရားမတမႈမား၊ စစမႈထမးမားႏငဒကၡသညႏစရပလးအတြက ျပနလညထေထာငေရးႏင ျပနလညေပါငးစညးျခငးတ႔က အေလးထားေျပာဆသကသ႔ တရားမတေသာ ေျမယာျပနလည ဖြ႔စညးျခငးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးက အစျပျခငးႏင လမႈေရးရာဝနေဆာငမႈလအပခကမား ထညသြငးပါဝငေစရမည အေၾကာငးအေလးထားေဖာျပထားသည။

စစပြပဋပကၡရပစေရးသကသကသာမဟတပါ။ လအမားအတြက လျခစတခ ရေသာ အာမခခကမားရသငသညအျပင လတငးအတြက အသကေမြးဝမး ေၾကာငး လပငနးႏင မမတ႕ကယပငေျမတ႔အတြကလညး အာမခခကရ ေစရပါမည။ မမတ႔သားသမးမား၏ ပညာေရးအတြကလညး စးရမမႈကငးရငး ၾကရန ေသခာေသာလပေဆာငမႈမားရရမည။ တရားမတမႈမရပါက ၿငမးခမး ေရးသည အဓပၸာယမမညျဖစသည။ ... ထသ႔မဟတပါက တညတခငျမ ေသာၿငမးခမးျခငး၏ အဓပၸာယ ဖြငဆျခငးသည ပဋပကၡက ရပတန႔ေစ႐သက သကသာျဖစသြားလမမည။ ဤကသ႔ျဖစေသာေၾကာငလညး ကမတ႔အတြက တရားမတျခငးသည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင မညမအေရးႀကးေႀကာငး အေလးထားကာ လပေဆာငလကရၾကပါသည။ အဒတြကလညး ကမတ႔လပ ေနျခငးျဖစသည။ (လထအေျချပတကကြလႈပရားသ)

၎ကသ႔ေတြ႕ဆေမးျမနးသ အမးသမးမားက မဟာဗဟာကေသာ အေနအထား မားက ေရြးခယ၍ လထအေျချပအဖြ႕အစညးမားတြင တကကြစြာလႈပရားၾကသည။ အမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရးဆငရာလႈပရားမႈမားမ ဆနးစစေလလာထားသည အခက ျဖစသည မညသ႔ ပဋပကၡၿပးဆးရနႏင ပဋပကၡ၏ေႏာငးပငးကာလ ျမနမာႏငငအသြင ကးေျပာငး ေရးျဖစစဥမားသည လကရအပစအခတ ရပစေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပါဝငလပ ေဆာငၾကသမား၏ တငျပထားေသာအျမင၊ ႐ႈေထာငမားထကသာ၍ ေရရည ၿငမးခမးေရးႏငဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတြင ပ၍သငေလာေၾကာငး သတ႔ခငခနခၾကသည။ ကား/မ က႑ အေျခခေသာ မမတမႈႏင ကား/မဆငရာဆက ႏြယမႈမားက နားလညျခငးသည ပဋပကၡ ျဖစျခငးႏင ဒမကေရစေဖာေဆာငမႈလပငနးမားတြင ႏစခလးက အကးသကေရာကမႈရ ေၾကာငး သတ႔ေျပာျပေသာ အေၾကာငးအရာမားတြင ေဖာျပလကရသည။

ႏငငေရးဆငရာ အျမငကြလြမႈမားက ေကာလြနႏငရနအတြက ၿငမးခမးေရး အတြက လႈပရားေဆာငရြကရာတြင ပါဝငေနၾကေသာ အမးသမးမားက တငးျပညအတြငးရ အျခားေသာေနရာမားတြင ေနထငၾကေသာ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတထားေသာ အဖြ႕၊ အပစအမားအေပၚ ဗဟအစးရက မညကသ႔ျပမ ဆကဆေနျခငးက ကခင ျပညနယအတြငးျဖစပြားေနေသာ ပဋပကၡတ႔ျဖင ႏႈငးယဥခနထးျပၾကသည။ ၎အျပင


သတ႔သည “အမးသမး”၊ “အမးသမးမား” ဟေသာ ေယဘယယဆခကက စစညးထားေသာ တညမႈမား၊ ယဥတြ၍ အတတညရေနျခငးႏင စစညးထားေသာ တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးမားဆငရာတညမႈမား အျပနအလနေျပာဆျခငးဟ ေဖာျပထားသည။ ထ႔ကသ႔ ပင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးတြင ပါဝငေသာ အမးသမးေတာေတာမားမားတ႔ ကခငျပညနယတြင ျဖစေပၚေနေသာ ပဋပကၡကေထာကခၾကၿပး မမကယမမ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခ ရေသာ တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးလနညးစအဖြ႔မား၏အဖြ႕ဝငမားျဖစေၾကာငး ထတေဖာ ေျပာဆၾကသည။ ထေၾကာင စစေရးအရလႈပရားေဆာငရြကမႈက မမကယက ကာကြယျခငး အျဖစ အနကဖြငဆၿပး အမးသမးတ႔၏ ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈတြင ပါဝငၾကျခငးက ပဋပကၡ ဆန႔ကငျခငး တစရပအျဖစမဟတဘ ဗဟအစးရအား ကန႔ကြကဆန႔ကငေသာ လပေဆာငခကအျဖစ အနကဖြငရပါမည။ တစနညးအားျဖငဆရေသာ အစးရမဟတေသာလကနကကငအဖြ႕မားက အပစအခတရပစေရးေဆြးေႏြးေျပာဆျခငးမားတြင အမးသမးမား က ထညသြငးပါဝငခြငမေပးျခငးက ေဝဖနၾကေသာျငားလညး ကခငတ႔၏စစဖကဆငရာလႈပရား ေဆာငရြကျခငးမားကမ တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးဆငရာလနညးစတ႔၏ ရပငခြင၁၈ အတြက ကာကြယေနသမားအျဖစ ေထာကခအားေပးလကရၾကသည။ ဤသ႕ထးျခား ေပၚလြငေစေသာအခကမာ တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးအေျချပလနညးစအဖြ႕မ အမးသမးမားက ပဋပကၡတြင ပတသကဆကႏြယသမားအျဖစ ႐ႈျမငထညသြငးရမညျဖစၿပး ဤအမးသမးမားထမရရေသာ ေထာကခအားေပးမႈေၾကာင KIO ႏင KIA တ႔မခမတထား သညဆးျဖတခကမားက ပမခငမာေစသညသာမက တရားဝငအျဖစသ႔ ေျပာငးလေစ ေသာေၾကာင ျဖစေပၚေနဆ ပဋပကၡအေရးက ၾကာရညေအာင စြမးေဆာငႏငၾကသည။ ထ႔ျပင အရပဖကဆငရာလ႕အဖြ႕အစညးမားမ အမးသမးလထေခါငးေဆာငတ႔သည လထ ၏ ထငျမငယဆခကမား အေပၚလႊမးမးလာႏငၿပး ပ၍ကယျပန႔လာကာ KIO ႏင KIA တ႔၏ လပ ေဆာငခကမားႏင စစဖကဆငရာ တကခကအၾကမးဖကမႈမားအေပၚ လႊမးမးႀကးစးလာႏင သည။

ႏငငေတာတညေဆာကျခငးအတြက အကးဆကမား

WLB ႏင WIN-Peace အဖြ႕တ႔မ ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမားတြင ကား/မ ဆငရာဘကလကျခငးသည သသာထငရားစြာအေမြဆကခလကရေၾကာငး ပေဖာျပသထား သည။ ၎ျဖစစဥသည လထ (အမးသား) အႀကမးဖကမႈကသာ အာ႐စးစကၿပးအမးသမး မားႀကေတြ႕ရေသာ လျခစတခရျခငးႏင စပဆငသညအေၾကာငးအရာမားက ေျဖရငးရန ပကကြကခသျဖင သာ၍အေရးႀကးသည တညတခငျမေသာ ဒမကေရစႏင ၿငမးခမးေရးတ႕ ခတဆကေနေၾကာငးကနားလညရန ပကကြကခၾကသည။ တငးရငးသားႏင ဘာသာေရး လနညးစအဖြ႕မားမ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာအမးသမးတ႔၏ အေတြ႕ အႀကမားအား တတဆတၿငမသကေစသည ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမားသညလညး ကား/မ ဆငရာ မညမေသာဖြ႕စညးတညေဆာကမႈက အေရးတယ ေျဖရငးေပးျခငး မရေသာေၾကာင


ပဋပကၡကဆကလကျဖစေပၚေနေစ ၿပးအမးသမးႏင အမးသား အခနးက႑ခြျခားမႈကလညး ဆကလကျဖစေပၚေစသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးတြင ေဖာျပသညမာ ကား/မ အေျချပ အၾကမးဖကျခငး အေတြ႕အႀကမားက အမးသမးမားက ပဋပကၡတြင ကယတငပါဝငသ မားအျဖစသ႔ ေရာကရလာေစၿပး တငးရငးသားလနညးစလကနကကငအဖြ႕အစညးမား အေပၚ အမးသမးအဖြ႕မား၏ မဟာဗဟာကေသာ ပပးမႈမားအေပၚ အကးသကေရာကလာေစသည။ ၎ကသ႔ပင ကား/မအေရးက ဥပေကၡာျပျခငးသည တညတခငၿမေသာၿငမးခမးေရးက ျဖစေပၚေစသည အခြငအေရးမားက ေသးသမသြားေစသည။ ထ႔ျပငသာမက အမးသမးမားအားအျပနအလနေဆြးေႏြးျခငးတြင မထညသြငးျခငးေၾကာင သတ႔၏ အျမငသေဘာထား အေပၚအေျခခေသာ စသတမတမႈမားအေပၚ လႊမးမးျခငးျပႏငမညမဟတသကသ႔ ၎ႏင ဆကႏြယေသာမဝါဒမားက ပေဖာသည ကား/မအညအမထညသြငးျခငးႏင ပါဝငလပေဆာင ျခငးတ႔အေပၚလညး လႊမးမးႏငမညမဟတေခ။ ဤအခကသည တငးရငးသားႏင ဘာသာေရး လနညးစတ႔မ အမးသမးမားအား အထးစးရမေစေသာ အေၾကာငးအခကမားျဖစသည။

အစးရမဟတေသာလကနကကငအဖြ႕ႏင အစးရတ႔အၾကား ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈ မားတြင အသးျပေသာ လျခစတခရျခငးႏင ပဋပကၡက အဓပၸာယသတမတျခငးသည အမးသမးတ႔၏ အေျခအေနမနက ထငဟပေစျခငးမရဘ အမးသမးအဖြ႕မား ေတာငးဆ ေနေသာလသရငၾကားေသာလညးေကာငး၊ ကြယဝကေသာအရပ၌ေသာလညးေကာငး မမတ႔ ႀကေတြ႕ ခစားေနၾကရသညအၾကမးဖကခရမႈမားက အေလးထားသတျပေစရန ေတာငးဆ ခကမားအား အျဖစမနမဖးကြယရန လညစားခၾကသည။ အမးသမးအဖြ႕မား ေဖာထတ ထားသညမာ ျမနမာတပမေတာသည တငးရငးသားလနညးစအမးသမးမားအေပၚ လငအၾကမးဖကမႈက စစမႈေရးရာ၏ ဗဟာတစရပအျဖစ အသးခကးလြနေနေၾကာငးႏင အပစခတရပစထားသညကာလအတြငးတြငလညး တငးရငးသားလနညးစမားရရာေဒသမား တြင တပရငးတပဖြ႕မားက တးခ႕တညေဆာကၿပး အပစအခတရပစေရးက ထနးထားႏင ရနႏငေစာငၾကညႏငရနဟ အေၾကာငးျပ၍ အရငးအျမစမား ေပါႀကြယရာေဒသမားတြငေနရာ ယထားၿပး လငအၾကမးဖကမႈမားက ဆကလက ကးလြနေနၾကသည။ လငအၾကမးဖက ျခငးက အသးျပျခငး၊ ၿခမးေျခာကျခငးသည အမးသမးတ႕၏ ၿငမးခမးေရးႏင ႏငငေတာ တညေဆာကျခငးဆငရာ လႈပရားေဆာငရြကျခငးျဖစသည ေရြးခယတငေျမႇာကျခငးႏင အပခပျခငးဆငရာျဖစစဥမားတြင ထေရာကစြာပါဝငႏငစြမးက ေလာကေစၿပး အျခားေသာ ကား/မက႑ဆငရာ အၾကမးဖကခရေသာပစမားကလညး ေဖာထတေျဖရငးျခငး မျပႏငသကသ႔အေျခအေနကျဖစေစသည။ မသားစႏင ကား/မက႑ဆငရာဆကႏြယမႈမားတြင လႊမးမးေနေသာစႏႈနးမားေၾကာင အမတြငးမႈအၾကမးဖကျခငး ျဖစေပၚေစေၾကာငး ကယျပန႔ စြာလကခလာၾကၿပး ေလလာေတြ႕ရခကအရ ၎ျဖစစဥသည အပစအခတရပစထားေသာ ကာလႏင အကးအေျပာငးကာလမားတြင တးပြားလာေလရၿပး ထသ႕ျဖစရျခငးမာ စစမႈ ထမးေဟာငးမားက မမတ႔၏ မသားစမားထသ႕ ျပနလာၾကေသာအခါ၌ ျဖစေပၚေလရသည။ (Call 2007)၊ ဤကသ႕ေသာ ကား/မဆငရာစႏႈနးမားေၾကာင မသားစအတြငး ညႇႏႈငး ေဆာကရြကမႈ စြမးအားမားေလာနညးေစၿပး အမးသမးတ႔က အမတြငးအၾကမးဖကမႈ မားက


ေဖာထတေျဖရငးရနႏင လထႏငသကဆငေသာက႑မားတြင ျပညဝစြာႏငထေရာကစြာ ပါဝငေဆာငရြကႏငစြမးက ေလာနညးေစသည။ အမးသမးမား၊ အထးသျဖင တငးရငးသား ႏင ဘာသာေရးလနညးစမ အမးသမးမားသည တရားမတမႈရရေရးအတြက ႀကးပမး ေဆာငရြကၾကရာတြင အတားအဆးမားျဖင ရငဆငႀကေတြ႔ၾကရသည။ KIO ထနးခပေသာ ေဒသအတြငး ကား/မ က႑အေျချပ အၾကမးဖကခရျခငး ကစၥရပမား ေပၚေပါကလာခေသာ အမားအားျဖင ႐းရာဓေလဆငရာ တာဝနရသမားထသ႔ လႊေျပာငးေပးသည သ႔မဟတ ၎အမႈတြင KIA စစသားမ ကးလြနပါက KIO ၏ စစခ႐းမ ၾကားနာစစေဆးသည။ ကခငအမးသမးအပစမ ၎စနစႏစခစလးသည လငအၾကမးဖကခရျခငး သ႔မဟတ အမတြငးအၾကမးဖကခရျခငးက လေလာကေအာင အေလးထားေပးျခငး မရသညအတြက အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆျခငးသာ ျဖစေၾကာငး စြပစြေျပာဆၾကသည။ ႏငငေတာ အဆငတြငလညး အမေထာငေရးမဒမးမႈႏင အမတြငးအၾကမးဖကမႈမား၁၉ က ျပစဒဏ ေပးသည ဥပေဒမားမရေသာေၾကာင ျမနမာျပညရ အမးသမးတ႔က ဥပေဒမ အကာအကြယေပးထားျခငး အားနညးလကရေၾကာငးေတြ႕ရရသည။ (ကား/မ အေရး တနးတ ရရေရး ကြနယက ၂၀၁၃)၊ ၎ျပင လကရအေျခခဥပေဒတြင စကားစတစရပ က ထညသြငးထားသညမာ ပဋပကၡကာလအတြငး၂၀ ဘာသာေရးႏင တငးရငးသားလနညးစ အမးသမးတ႔အေပၚ အစးရစစတပမ ကးလြနေသာ ျပစမႈအတြက တာဝနယစရာမလဘ ထေရာကေသာ လြတၿငမးခမးသာခြငရရန ထညသြငးေဖာျပထားသည။ မညသ႔ပငျဖစေစအမးသမးအဖြ႕တ႔မ ေတာငးဆထားေသာ အပစအခတရပစျခငးဆငရာ ေဆြးေႏြးျခငးတြင ထညသြငးစဥးစားေပးရန ေတာငးဆထားေသာ အသြငကးေျပာငးျခငးဆငရာ တရားမတ ျခငးႏင ကား/မက႑ အေျချပ လငအၾကမးဖကျခငးဆငရာ ဥပေဒျပငဆငရန ေတာငးဆခက တ႔မာ ေဘးဖယထားျခငး ခခၾကရသည။

အကယ၍ အမးသမးတ႔က လပေဆာငမႈျဖစစဥမ ဖယရားပါက အသြင ကးေျပာငးေရးဆငရာ သ႔မဟတ ပဋပကၡကာလအလြန အစအစဥတြင အမးသမးမားအတြက စစမနၿပးတရားမတေသာ ေကာမရငက ထညသြငး စဥးစားျခငးမးပါဝငလာႏငဖြယမရေခ။ ဥပမာအမးသမးမား အေပၚ အၾကမးဖကမႈက ကငတြယေျဖ ရငးေပးမညမဟတပါ။ အခ႕ေသာ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕မားကလညး အမးသမးမားအေပၚ လငအၾကမးဖက ျခငးကသ႔ေသာ အေၾကာငးအရာမားကေျပာဆၾကရန ဆႏၵမရၾကေပ။ အဘယေၾကာငဆေသာ သတ႔ အေပၚျပနလည၍ လကညးထးတန႔ျပနမညကစးရမၾကေသာေၾကာငျဖစသည။ သ႔ျဖစပါ၍ အမးသမးမားအား ထညသြငး ပါဝငျခငးမျပပါက ဤအျဖစအပက အေၾကာငးအရာမားသည စားပြခေပၚသ႕ တငျပလာႏငျခငး မရေတာသညမာ ေသခာလေပသည။ (ဗဟေကာတဝင ၊ အမးသမးမား၏အဖြ႕ခပ၊ ဗမာျပည) ။

တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးလနညးစျဖစရျခငးႏင အဆငအတနးခြျခားခရျခငးတ႕ ႏင မမတ႕ႀကေတြ႕ၾကရေသာ ကား/မခြျခားမႈမား၏ တနျပနအကးသကေရာကမႈမားေၾကာင


ပဋပကၡနယေျမေဒသအတြငးေနထငၾကေသာ အမးသမးအေတာမားမားတ႔ ဆငးရႏြမးပါးၾက သည။ အမးသမးတ႔သည မသားစက တစဦးတညးပပးေပးရသမားျဖစလာေသာေၾကာင အလပအကငအေျခအေနတြင ေခါငးပျဖတျဖငးႏင လကနကးခရျခငး စသည အျဖစအပက အေတြ႕အၾကမားက ျဖစေပၚလာေစသည။ အသစတဖန ေပၚေပါကလာေသာ ပဋပကၡသည စးပြားအေရးအ ကပအတညးက ပမဆးဝါးလာေစသညမာ ေကးလကေနမသားစ အေတာ မားမားတ႔သည တကပြမားေၾကာင ေရာငတမးလာၾကရၿပး မမတ႔၏ လယယာႏငစးပြား ေရးလပငနးမားက စြန႔ခြာခၾကရသည။ အမးသားမားက ထြကေျပးလာရာ ခရးလမးတြင ကန႔သတခကမားျဖင ႀကေတြ႔ၾကရသညမာ KIA အဖြ႕ဝငျဖစသညဟ စြပစြခၾကရျခငး သ႔မဟတ စစမႈမထမးမေနရစနစျဖင ေရ႕တမးသ႕လကနကကငအဖြ႕တစဖြ႕မ ပ႕ေဆာငခရႏင သည။ ဤသ႔ျဖစရျခငးေၾကာင အမးသမးေတာေတာမားမားတ႔သည မသားစအတြက အစားအစာ၊ ေရႏငထငးတ႔ရာေဖြရန သြားလာၾကရၿပး ကား/မအေျချပအၾကမးဖကျခငးခ ၾကရရနလြယကလာေစသည။ အထကတြငေဖာျပခသညအတငး ကခငအမးသမးတ႔အေပၚ လငပငးဆငရာ ကယထလကေရာကကးလြနမႈမားသည အပစအခတရပစထားေသာ ကာလတြင ဆကလက၍ျဖစေပၚေနၿပး လကရပဋပကၡကာလတြငးလညး ဆကလက၍ျဖစေပၚ လကရသည။ ထ႕အျပင အငဒပ စခနးမား၏ ပတပတလညတြင ေျမျမႇပမငးမားျဖင ျပညႏကေနေသာေၾကာင အမးသမးတ႔၏ လျခစတခရမႈအတြကၿခမးေျခာကမႈမား တးျမႇငလာသည။ (Htoi Gender and Development Foundation 2014)။

အမးသားတ႔သည သတတြငးတးျခငးႏင သစထတလပျခငးမားလပကငရ ေသာေၾကာင ရာသတစခလး အမတြငမရပါ။ ထ႕ေၾကာငစခနးမားတြင ရေသာအမးသမးမားအတြက အလပပတးလာၿပး ဝနထပဝနပးျဖစေစခ ပါသည။ ထသ႔ျဖစေသာေၾကာင အမးသမးတ႔သည ေျမျမႇပမငးမားက အမားအားျဖင နငးမၾကသည။ အေၾကာငးမာ သတ႔သည မစစမား၊ သစေတာထြကပစၥညးမားျဖစေသာ မႈ၊ ထငး၊ ဟငးသးဟငးရြကမား တ႔က ရာေဖြၾကရေသာေၾကာငျဖစသည။ ... တစခါတစရတြင သတ႔သည တ႐တျပညတြင အလပအကငရာေဖြၾကရသည။ တစခါတစရတြင ရာသ တစရာသစာအတြက ၾကစကခငးမားတြင အလပလပၾကရသည။ ၿပးေနာက သတ႔သည လကနကးျခငးခၾကရသည။ တစခါတစရတြင သတ႔သည အဓမၼျပကငခရၿပး တစခါတစရတြင သတ႔က စစသားမားက ေခၚေဆာငသြား သည သ႔မဟတ ဖမးဆးျခငးခၾကရသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ဝနထပဝနပး ဟေသာ စကားအသးအႏႈနးအရဆရေသာ ေန႔စဥထမးရြကရေသာ ဝနထပဝနပးမား သညအတြက လအေတာမားမားက စစေျမျပငတြင အမးသားမားက ေဘးအႏရာယကပ၍ႀကေတြ႕ၾကရသညဟ ထငမတၾကေသာလညးအမနတကယတြငကမရ႕အျမင႐ႈေထာငအရဆရေသာ အမးသမးမားသည ေန႔စဥႏငအမ သာ၍ႀကးမားေသာ ေဘးအႏရာယႏင ရငဆငႀကေတြ႕ေနၾကရသည။ (လထ အေျချပတကကြလႈပရားသ)


လေတြ႕ေမးျမနးျခငးတြင ထတေဖာေျပာဆသညမာ ေကးရြာမား တကခကခရစဥ တြင အမးသားမားထက အမးသမးမားသည ေနာကခန ကနေနခၾကရၿပး မထြကေျပးႏငဘ ကနရစသမားျဖစေသာ အသကႀကးသမား၊ လရြယခေလးမားႏင မသနစြမးသမားက ျပစေစာငေရာကရနအတြက ေနရစခၾကရသည။ ယငးကသ႔ေသာ အေျခအေနမားေၾကာင ကား/မအေျခခေသာ အၾကမးဖကခရႏငေခသည တးပြားလာႏငေၾကာငး ခစားသရႏင သည။ ကယဝနေဆာငအမးသမးမားသညလညး အငဒပစခနးမားတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အားနညးေသာေၾကာင ေနာကထပအခကအခစနေခၚမႈမား ၾကေတြ႕ႏငဖြယရသည။ အမးသမးမား ဓမၼတာလာေသာအခနအတြငးတြငလညး ဤကသ႕ေသာအခကအခမားၾက ေတြ႕လာႏငသည။

တကပြမားေၾကာင ဒကၡသညစခနးမားသ႔ ထြကေျပးသမးေရာငစဥ ခရးလမးတြင အမးသမးမား လစဥဓမၼတာ ေပၚခေသာ၊ သတ႔ကယက ဖးကြယရနအတြက ဘာတစခမမရခေသာ၊ ကမတ႔၏ ယဥေကးမႈအရ ကမေကာငးျခငးဟ ရႈျမငၾကသည သ႔မဟတ ခြျခားဆကဆမႈမားရလာႏင သည။ သ႔ျဖစပါ၍ ထသ႔ေသာ အခါမးတြင အမးသမးမားသည ရာသေသြး ဆငးျခငးေၾကာင ေနာကတြင ကနရစခၾကသည။ (လထအေျချပ တကကြ လႈပရားသ)

ဤသ႕ေသာနညးလမးမားေၾကာင ဝငေငြရရမႈမတညေအာင ဖြ႕စညးထားသည ကား/မအေျချပ ကန႔သတခကမားသည ဆငးရေသာ၊ ေကးလကေဒသမ အမးသမးမား ၏ စြမးေဆာငရညက လထႏင သကဆငရာက႑မားတြင ပါဝငႏငရန ကန႔သတထနးခပ ခရၾကသည။ ဤအေၾကာငးအရာသည ကးေျပာငးျခငးဆငရာ မဝါဒဖြ႕စညးရာတြင သတ႔၏ ပါဝငႏငမႈႏင အမးသမးမားအေရး လြမးမးေျပာဆငႏငခြင အေပၚ အႏႈတသေဘာေဆာငေသာ သကေရာကျခငးရသညအျပင ပ၍ကယျပန႔စြာ ေျပာရေသာ ဒမကေရစစနစထေထာငေနေသာ ျမနမာျပညတြင လ႕အခြငအေရးႏင ကား/မဆငရာအဖြ႕အစညးမား ထေထာငျခငးႏင စႏႈနးမား သတမတျခငးတြင အကးသကေရာကမႈ ရေစသည။

ထ႔ျပငသာမက တရားဝငၿငမးခမးေရးတညေဆာငမႈျဖစစဥမားမ အမးသမး လႈပရားမႈတ႔က ဖယရားထားျခငးသည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးတြင သတ႔၏ ျမငမား ေသာအသပညာႏင ကြမးကငမႈမားသည ဥေပကၡာျပျခငးခၾကရသည။ အမးသမးမား၏ လထအေျချပၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးစမကနးတြင လႈပရားပါဝငလာခၾကသညမာ ဆယစႏစ ႏစစနးပါးရခၾကၿပး လမားစႏင လနညးစ တ႔ႏစဘကစလး ဆေတြ႔ၾကေရးအတြက ျဖစေျမာကေအာင ေဆာငရြကေပးချခငးျဖင သတ႔၏ တညေသာအျမငမားႏင လကနကကင ပဋပကၡေၾကာင ထြကေပၚလာေသာ လအပခကမားက ေဆြးေႏြးအျမငဖလယရန စစဥႏင ခၾကသည။ အမးသမးမား၏ လႈပရားမႈမားမအပ အငအားႀကးအစးရမဟတေသာ လကနက ကင အဖြ႕အစညးမားအားလး ေနာကဆတသြားခသည သ႔မဟတ လးဝသေဘာမတၾကပါ။ အကးဆကအားျဖင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥက ေရရညတညတခငျမေစရန အတြက


အမးသမးလႈပရားမႈအဖြ႕မား၏ အေတြ႕ႀကျဖစေသာ ခငျမေသာ ၿငမးခမးျခငးက မညကသ႔ တညေဆာကမညဆသညအခကႏင အားလးပါဝငေသာ မဟာမတဖြ႔ျခငးတ႔သည အေလးထား ၍ ဆငျခငသးသပရန လအပပါသည။

နဂးခပ

ျမနမာျပညတြငျဖစပကေသာပဋပကၡႏငပတသက၍ အမားျပညသမား သရလာရန ေဖာျပခကမားက စစယနေဖာငးဝတအမးသားမားႏင အစးရ႐းမားမ အမးသားတ႔မ လႊမးမး ထားလကရၾကသည။ အစးရ႐းမ အမးသားမားသည ဗမာ၊ ဗဒၶဘာသာႏင ၿမ႕ေန လတနးစားအမားစျဖစသည။ အမးသမးမားမာ အထးသျဖင ေကးလကေဒသတြင ေနထငၾက ေသာ တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးလနညးစအဖြ႕မျဖစၿပး သတ႔သည တငးရငးသားႏင ႏငင ေရး အေျချပစစဖကဆငရာ အဖြ႕အစညးမားႏင အရပဖကလ႕ အဖြ႕အစညး အေျချပၿငမးခမး ေရးအဖြ႕မားတြင ပါဝငၾကေသာလညး ေစစပေဆြးေႏြးမႈလပငနးမားတြင အဓပၸာယရေသာ က႑မ ပါဝငႏငေရးမာ တားျမစျခငးခေနရသည။ ဤကသ႔ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတ လကျခငးေၾကာင ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကမား လကမတထး အေကာငအထည ေဖာေဆာငေနေသာ ဒမကေရစျဖစစဥမားက အေျခမခငၿမဘ အားနညးခကမားရေနသညအႏာရာယကျဖစေပၚေစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဒမကေရစဆငရာအဖြ႕အစညးမား ႏငကငထးမားက ပေဖာျခငးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေစျခငးတ႔တြင အမးသမးမား၏ ပပးမႈသည ျပငးထနစြာ ေဘာငခတျခငးခလကရသျဖင ဒမကေရစ ျဖစစဥမားက ေထာကပရာတြင အားနညးခကမား ျဖစေပၚလာေစသည။ ဤအခကက မဝါဒခမတသမားႏင ပညာေရးဆငရာ သေတသနျပသမားသည မမတ႔၏ ျမနမာႏငငျပညတြငးစစအေျခအေနက ေဖာထတရာတြင ပ၍႐ႈပေထြးနကနမႈကသရႏငေအာင ပငးျခား ေဝဖနသးသပျခငးမားျပလပႏငရန မးေမာငး ထးျပထားၿပး အဆပါသးသပခကမားတြင ကား/မက႑က ထညသြငးထားရမညျဖစၿပး အမးသမးမားက ႏငငေရးဆငရာတကကြလႈပရားသမားအျဖစ အသအမတျပေဖာျပထား ကာသတ႔သညပဋပကၡႏငစစပြမားတြင အသကရငရပတညႏငသမား သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရး ႏင တညၿငမေရးတ႔က ျပစပးေထာငေပးႏငသ ျဖစေၾကာငးေဖာထတၾကရမညျဖစသည။

ေထာကခအၾကျပခကမား

• ျမနမာျပည၏ ဖြ႔ၿဖးစ ဒမကေရစေဖာေဆာငေရးႏင အပစအခတရပစေရးတ႔က တငးရငး သားမားအၾကား ခတဆကမႈကြနယကမားႏင လနညးစအမးသမးမား၏ အေျခခအဖြ႕ အစညးမားက ဒမကေရစစနစထေထာငျခငးျဖစစဥတြင ပါဝငလာႏငစြမးရေအာင စြမးေဆာငရညက တညေဆာကေပးျခငးအားျဖင ေထာကခအားေပးသငသကသ႔ ဤျဖစစဥမားကလညးတရားဝင ျဖစေစျခငး၊ တာဝနယႏငျခငးႏင အားလးပါဝငႏငျခငး


ကျဖစေပၚေစရမည။ အမးသမးမားအျပညအဝမပါဝငျခငးႏင အေရးပါေသာအတငး အတာတစခအထမပါဝငႏငျခငးႏင အထးသျဖင တငးရငးသားႏင ဘာသာေရး လနညးစ ေနာကခရသညအမးသမးမား မပါဝငႏငပါက လကရတညေဆာကေနေသာ ဒမကေရစ ဆငရာ အျပနအလနသးသပေဆြးေႏြးျခငးမားတြင အေရးပါေသာ အခကမားဆကလက ေပာကဆးေနမညျဖစၿပး ဤအခကသည ေရရညတညတခငၿမသည ၿငမးခမးေရးက ထခကေစႏငၿပး ႏငငေတာတညေဆာကေရးတြင တရားဝငလကခႏငသည အရည အခငး ဆးရႈးေနမညျဖစသည။

• အမးသမးမား၏ အခြငအေရး၊ ကား/မအခနးက႑၊ ပါဝငလပေဆာငျခငးႏင ထညသြငး ပါဝငေစျခငးတ႔ႏင သကဆငေသာ စႏႈနးမားက ေတြးဆ႐ပလးေဖာျခငးႏင ပေဖာ ေဆာငျခငး မေဘာငသည ဒမကေရစအရညအေသြးႏငမတညကြျပားမႈက ေအာငျမငစြာ စမအပခပႏငျခငးအေပၚ တကရကသကေရာကမႈရသျဖင ဤျဖစစဥမားတြင တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးဆငရာ လနညးစအမးသမးမားအား ထညသြငးပါဝငေစရ မည။ သ႔ျဖစပါေသာေၾကာင ေရာငလႊ၍မရေသာ အခကမာ အလရငမားသည ေဒသ အလကဦးေဆာငေနၾကေသာ တငးရငးသားမးႏြယမးစတ႕မ အမးသမးမား၏ လႈပရားမႈမားကလညး ေထာကခအားေပးျခငးႏင ထသ႕ပါဝငလာရနအားေပးျခငး ကျပရမည။

• အမးသမးအဖြ႕မားႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငးမရဘ ပဋပကၡျဖစပြားေသာေဒသႏင ပဋပကၡမေသာ ေဒသႏစရပလးရ အမးသမးမား၏ လအပခကက ၾကားဝငေဆာငရြက ေပးျခငးမားသည ေအာငျမငမႈရမညမဟတပါ။ သ႔ျဖစပါ၍ ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားႏင ေဆာငရြကသမားသည အမးသမးတ႔၏ ထတေဖာေတာငးဆခကမားက ထညသြငး ေပးျခငးျဖငမမ တ႕၏ ႏငငအဝမးလြမးၿခသည အစအစဥမားႏင ေဆာကရြက ခကမားတြင အမးသမးမားႏင လ႔အသငးအတြငး ကား/မဆငရာ ဆကဆေရးမား က တးတကေကာငး မြနလာေအာင ၾကားဝငေဆာငရြကေပးေသာ အစအစဥမား ထငဟပေစရနႏင ေဖာထတေျဖရငးေပးရန။

• အေရးႀကးသညမာ အမးသမးကြနယကမား၏ စြမးေဆာငရညက ခငမာလာေအာင တညေဆာကေပးရန လအပၿပး ထသ႔ျပလပျခငးျဖင သတ႔သည ျပညတြငးေရးဆငရာ မဝါဒမားပေဖာျခငးႏင အေကာငအထညေဖာေဆာကရြကျခငးမားတြင ပါဝငလြမးမးႏင မညျဖစသည။

• တငးရငးသားႏင ဘာသာေရးကြျပားမႈမားအၾကား မဟာမတအဖြ႕မား ဖြ႕စညးခသည အမးသမးမား၏ လပရားမႈအေတြ႕အၾကမားက ေရရညတညတသညၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈလပငနးမားတြင အားျဖညေပးရန အသးျပဖ႔လအပပါသည။ ေဒသခ လထ၏ လမမာကၽြမးကငမႈက ရရရနႏင အေရးပါေသာ အတငးအတာတစခအထ သေဘာတညခကမား ရရေရးတ႔က ခပလပထားျခငးမျပရန အေရးႀကးလပါသည။


• အမးသမးအဖြ႕မားက ၿငမးခမးေရးႏငဒမကေရစ ေဖာေဆာငေရးဆငရာ သးသပ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင အမးသမးတ႔၏ လျခစတခမႈမရျခငး အေၾကာငးအရငးမားက သတျပမရန လအပေၾကာငး အေလးထားေျပာဆၿပး စစဖကဆငရာပဂၢလမား၏ လကဝယေတြ႔ႀက ခရေသာ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကျခငးသည တငးျပည၏ တးတကမႈခ႕တအားနညးေစေၾကာငး ေဖာျပေနသည အမတအသားအျဖစ အသးျပ ႏငေၾကာင ေဆြးေႏြးတငျပၾကသည။ ျပငပအဖြ႕အစညးမားက အမးသမးတ႔၏ လ႕အခြင အေရးရရမႈအေျခအေနသည ၿငမးခမးေရးႏင ဒမကေရစသ႔ တးတကျခငး အမတအသား ျဖစေၾကာငးႏင အပစအခတရပစေသာေဒသႏင ပဋပကၡျဖစပြားေသာေဒသမားတြင စခနးခ လကရေသာ စစဘကဆငရာအမႈထမးမားမ လ႕အခြငအေရးကးလြနမႈမားကသရၿပး ေျဖရငးေပးရနတ႔က မးေမာငးထးျပရနလအပသည။

ကမးကးစာရငး

Alison, Miranda H., Women and Political Violence: Female Combatants in Ethno-National Conflict (London: Routledge, 2009)

Asian Human Rights Commission, ‘BURMA/MYANMAR: Men Brutally Tortured in Army Base and Imprisoned Illegally’, Hong Kong, Asian Human Rights Commission, 13 October 2014, available at <http://www.humanrights.asia/news/urgent-appeals/AHRC-UAC-137-2014>, accessed 21 January 2015

Author’s interview with KIA reservist, Kachin, Myanmar, 2013

Author’s interview with community activist, Kachin, Myanmar, 2013

Author’s interview with unranked member of the KIA, Kachin, Myanmar, 2013

Author’s interview with captain, KIA, Kachin, Myanmar, 2013

Author’s interview with corporal, KIA, Kachin, Myanmar, 2013

Author’s interview with second lieutenant, KIA, Kachin, Myanmar, 2013

Author’s interview with community activist, A Kachin, Myanmar, 2013

Author’s interview with Central Committee member, Women’s League of Burma, Chiang Mai, Thailand, 2013


Author’s interview with Community Activist B, Kachin, Myanmar, 2014

Author’s interview with Community Activist C, Yangon, Myanmar, 2014

Beauvoir, Simone de, The Second Sex (London: Vintage Books, 1997)

Call, Charles (ed.), Constructing Justice and Security After War (Washington, DC: United States Institute of Peace, 2007)

Christian Solidarity Worldwide, ‘Burma: Visit Report’, New Malden, April 2013, available at <http://dynamic.csw.org.uk/article.asp?t=report&id=175>, accessed 20 November 2014

Cockburn, Cynthia, The Space Between Us: Negotiating Gender and National Identities in Conflict (London: Zed Books, 1998)

D’Costa, Bina, ‘Marginalized Identity: New Frontiers in Research for IR?’, in A. Brooks, Maria Stern Ackerly and Jacqui True (eds.), Feminist Methodologies for International Relations (New York: Cambridge University Press, 2006) pp. 129–52

Enloe, Cynthia, Bananas, Beaches and Bases: Making Feminist Sense of International Politics (Berkeley, CA: University of California Press, 2000)

Eriksson-Baaz, Maria and Stern, Maria, ‘Fearless Fighters and Submissive Wives: Negotiating Identity among Women Soldiers in the Congo (DRC)’, Armed Forces & Society, 39/4 (October 2013) pp. 711–39

Euro Burma Office, EBO Political Monitor, 5 (2014)

Euro Burma Office, ‘The Kachins’ Dilemma – Become a Border Guard Force or return to warfare’ EBO Political Monitor, 2 (2010)

Ferguson, Jane, ‘Is the Pen Mightier than the AK-47? Tracking Shan Women’s Militancy Within and Beyond’, Intersections: Gender and Sexuality in Asia and the Pacific, 33 (December 2013) pp. 1–11

Fortify Rights, ‘I Thought They Would Kill Me’: Ending Wartime Torture in Northern Myanmar (Bangkok: Fortify Rights, 2014)


Ganesan, Narayanan and Hlaing, Kyaw Yin (eds.), Myanmar: State, Society and Ethnicity (Singapore: ISEAS, 2007)

Gender Equality Network, The Case for Anti-Violence Against Women Laws (Yangon: Gender Equality Network, 2013)

Global Justice Center, ‘The Gender Gap and Women’s Political Power in Myanmar/Burma’, Factsheet, New York, 2013, available at <http://globaljusticecenter.net/index.php?option=com_mtree&task=att_download&link_id=103&cf_id=34>, accessed 21 January 2015

Hanson, Ola, The Kachins, Their Customs and Traditions (Rangoon: American Mission Baptist Press, 1913)

Hedström, Jenny, Where are the Women? Negotiations for Peace in Burma (Stockholm: Swedish Burma Committee, 2013)

Hedström, Jenny, ‘We Did Not Realize about the Gender Issues: So, We Thought It Was a Good Idea – Gender Roles in Burmese Oppositional Struggles’, International Feminist Journal of Politics (February 2015)

Htoi Gender and Development Foundation, Public and Women Involvement in The Kachin Conflict-Resolution Processes and Recommendation in Kachin State (Myitkyina: Htoi Gender and Development Foundation, 2014)

Ikeya, Chie, Refiguring Women, Colonialism, and Modernity in Burma (Chiang Mai: Silkworm Books, 2011)

International Crisis Group, A Tentative Peace in Myanmar’s Kachin Conflict (Yangon: International Crisis Group, 2013)

Jacoby, Tami Amanda, ‘Fighting in the Feminine: The Dilemmas of Combat Women in Israel’, in Laura Sjoberg and Sandra Via (eds.), Gender, War, and Militarism: Feminist Perspectives (Santa Barbara, CA: Praeger, 2010), pp. 80–90

Hlaing, Kyaw Yin, ‘Associational Life in Myanmar: Past and Present’, in Narayanan Ganesan and Kyaw Yin Hlaing (eds.), Myanmar: State, Society and Ethnicity (Singapore: ISEAS, 2007), pp. 143–72


Lahtaw, Ja Nan, ‘Peace Initiatives among Ethnic Nationalities: the Kachin’, in Narayanan Ganesan and Kyaw Yin Hlaing (eds.), Myanmar: State, Society and Ethnicity (Singapore: ISEAS, 2007), pp. 236–56

Leach, Edmund, Political Systems of Highland Burma: A Study of Kachin Social Structure (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1954)

Lintner, Bertil, Land of Jade: A Journey through Insurgent Burma (Edinburgh: Kiscadale Publications, 1990)

McLaughlin, Tim, ‘First Women Graduate from Officer Training’, Myanmar Times, 30 August 2014, available at <http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/11487-first-women-graduate-from-officer-training-school.html>, accessed 21 January 2015

Minoletti, Paul, ‘Women’s Participation in the Subnational Governance of Myanmar’, Subnational Governance of Myanmar Discussion Series, Yangon, MDRI-CESD and The Asia Foundation, June 2014

Moghadam, Valentine M. (ed.), Gender and National Identity: Women and Politics in Muslim Societies (London: Zed, 1994)

Rumsby, Sebastian et al., ‘Ceasefire: Reflections on Community Politics and Social Change in the Kachin Region of Burma (Myanmar) 1994 to the Present’, Seminar Report & Summary, SOAS University of London, 12 October 2013, available at <http://soasceasefireseminar.weebly.com/seminar-reportsummary. html>, accessed 3 January 2015

Sadan, Mandy, Being and Becoming Kachin: Histories Beyond the State in the Borderworlds of Burma (Oxford: Oxford University Press, 2013)

Sjoberg, Laura and Via, Sandra, Gender, War, and Militarism: Feminist Perspectives (Santa Barbara, CA: Praeger 2010)

Yuval-Davis, Nira, Gender and Nation (London: SAGE Publications, 1997)

Yuval-Davis, Nira, The Politics of Belonging: Intersectional Contestations (London: SAGE Publications, 2012)


ရငးလငးခကမား

၁။ အေျခခ သေတသနျပ ေဆြးေႏြးခကမားအေပၚ မတည၍ ျဖညစြကဆနးစစသးသပျခငးမား က ေဖာျပပါစာအပမားအျဖစ ဆကလကထတေဝမည။ Hedström, J. ‘‘Before I joined the Army, I was like a Child”: Militarism and Women’s Rights in Kachinland’ in Sadan M. (ed.), War and Peace in the Borderlands of Myanmar –the Kachin Ceasefire 1994 –2011, Copenhagen: NIAS Press, 2015.

၂။ ဤေလလာျခငးကစၥရပတြင ဗမာ ဟ သးႏႈနးထားျခငးမာျမနမာျပညတြငးရ အဓက အမားစမးႏြယ ကရညညႊနးၿပး ျမနမာက ျမနမာျပညတြငးရ အားလးေသာ အမးသားႏင အမးသမးမားက မးႏြယစ သတသတမတမတေခၚဆျခငး (သ႔) ဘာသာဆငရာမရငးတ႔ မပါဝငဘ ရညညႊနး၍ သးႏႈနးထားျခငးျဖစသည။

၃။ အပစအခတရပစျခငးျဖစစဥႏင စပဆငေသာသတငးအခကအလကမားက ေကးဇးျပ၍ ျမနမာၿငမးခမးေရးႀကးၾကပျခငးဝကဘဆကထတြင ဝငေရာကၾကည႐ႈႏငပါသည။ ပဋ ပကၡႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥဆငရာ ေနာကဆးရသတငးမားက ေဖာျပေပးထားသည။ <http://www.mmpeacemonitor.org/component/content/article/57-stakeholders/155-kio>.

၄။ တခါးမးသည KIO ႏင ခငမာေသာ ဆကသြယမႈမားရသ တစစတစဦးျဖစသည။

၅။ ၂၀၁၃ တြင စာေရးသက ကခငေဒသရ KIA အရနတပသား ႏငေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး။

၆။ Asian Human Rights Commission (2014), Fortify Rights (2014) and Christian Solidarity Worldwide (2013: 23–4). တြင ၾကညပါ။

၇။ “အျခား” သည ပတသကေသာ အယအဆျဖစၿပး ၎က အဓပၸါယသတမတရာတြင “ကယတင/တညေသာ” ႏငဆကစပလကရေသာျငားလညး ထသ႔မဆလပါ၊ ကစၥရပတြင မးႏြယစတညျခငးက အျခားေသာ တညျခငးႏင ဆကစပ၍ အဓပၸာယသတမတထားသည။ ျမနမာျပညတြငးရ ကခငလမးအတြက ဥပမာျပရေသာ Sadan (2013: 38-9)က ျငငးခကထတထားသညမာ ခရစယာနသည ျခားနားျခငး၏ အမတအသားျဖစလာၿပး လဦးေရအမားစျဖစေသာ ဗဒၶဘာသာဝငႏင ဆကစပလက ရသည။ “အျခား” ဟေသာအသးအႏႈနးက အမားအားျဖင ပေဖာရာတြင ျခားနားေသာ၊ အႏႈတသေဘာေဆာငေသာအျဖစ ေဖာျပထားသည။ Beauvoir (1997: 16-21) ႏင Yuval-Davis (2012) ကၾကညပါ

၈။ Euro Burma Office, 2010 ကၾကညပါ။


၉။ Kachin National Organisation, ‘The Republic of the Government of Kachinland’, ေဖာျပပါအငတာနက စာမကႏာတြငသြားေရာက ဖတ႐ႈႏငပါသည။ <http://www.kachinland.org/>, စာေရးသမ 5 January 2014 ေန႔စြတြင ဝငေရာကဖတ႐ႈခသည။

၁၀။ Myanmar Peace Monitor, ‘Stakeholder Overview: Kachin Independence Organization’, ေဖာျပပါအငတာနက စာမကႏာတြငသြားေရာက ဖတ႐ႈႏငပါသည။ <http://www.mmpeacemonitor.org/stakeholders/stakeholders-overview/155-kio>, စာေရးသမ 2 July 2014. ေန႔စြတြင ဝငေရာကဖတ႐ႈခသည။

၁၁။ ၂၀ဝ၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ အျပညအစက <http://aceproject.org/ero-en/regions/asia/MM/Myanmar-Constitution-2010/view> တြငၾကညပါ။

၁၂။ Euro Burma Office, 2014 p 2

၁၃။ United Nations Development Programme (UNDP), ‘Integrated Household Living Conditions (IHLCA) Survey in Myanmar (2009-10): Poverty Profile’, Yangon, Myanmar, June 2011, available at <http://www.mm.undp.org/content/dam/myanmar/docs/FA1MMRPovertyProfile_Eng.pdf>, accessed 29 June 2015.

၁၄။ Enloe (2000), Jacoby (2010) ႏင Yuval-Davis (1997) တြင ၾကညပါ။

၁၅။ Sebastian Rumsby et al. 2013.

၁၆။ ရာထးတစေနရာမာ အခနပငးျဖစေၾကာငးက (0.5) ျဖငေဖာညႊနးပါသည။

၁၇။ တြကခကျခငးက NCCT ေပၚ အေျခခသည (အဖြ႔ဝင ၁၃ ဦး အနက (၁)ဦးမာ အမးသမး) ဗဟ ၿငမးခမးေရး ယနယေကာမတ (အဖြ႔ဝင ၁၁ ဦး၊ အားလးအမးသား) ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငျခငး၊ ယနယေကာမတ (အဖြ႔ဝင ၅၂ ဦး၊ ၂ ဦးမာ အမးသမးႏင MPC (ရာထး ၇.၅ တြင တစေနရာမာ အခနပငးျဖစၿပး အမးသမးတစဦးပါဝငသည။)

၁၈။ ရမးအမးသမးမားအတြက စစစေလလာခကက Ferguson (2013) တြင ၾကညပါ။

၁၉။ အမေထာငျပျခငးဆငရာ ဗလကာယျပျခငးသည ရာဇဝတျပစမႈအျဖစ အထေျမာကျခငး ကား ဇနးမယား အသက(၁၄)ႏစထက ငယပါက ျပစမႈေျမာကသည။ ကား/မက႑ တညျခငးကြနယက (၂၀၁၃) ကၾကညပါ။

၂၀။ ၂၀ဝ၈ အေျခခ ဥပေဒ ပဒမ ၄၄၅ အရ၊ ေဖာျပပါ ေကာငစ (ယခငအပခပခေသာ) သ႔၊ ထေကာငစတြင ပါဝငေသာ မညသညအဖြ႔ဝငကမဆ (သ႔) အစးရ၏ မညသည အဖြ႔ဝငကမဆ သတ႔၏ သကဆငရာတာဝနမား ထမးေဆာငချခငးအေပၚ မညသည


တရားစြဆျခငးကမ မျပရပါ။ ထ႔ျပငသာမက အပဒ ၃၈၁ တြင ေဖာျပသညမာ ေအာကေဖာျပပါ အေျခအေနမားႏင အခနမတပါး မညသညႏငငသားမ ျငငးပယ ျခငး၊ တရားသျဖငျဖစေစျခငးက ဥပေဒျဖစစဥ အရဆး႐ႈးနစနာေစသည အေၾကာငးတစခကအျဖစ ဥပေဒအရ မလပေဆာငရပါ။ (က) ျပညပမ ဝငေရာကသမးပကေသာလညးေကာငး မျပရပါ။ အပဒ ၃၈၂ တြင ေဖာျပထားသညမာ (၁)သတ႔၏ တာဝနမားက အျပညအဝေဆာငရြကႏငရန အတြက ကာကြယေရးတပမားမ ဝနထမးမား စညးကမးက ထနးသမးလကနာရနအတြက (သ႔) ၿငမးခမးေရးႏင လျခစတခရျခငး ပျပငေသခာေစရန အတြကတာဝနရေသာ လကနကကငတပမ အဖြ႔ဝငမားေသာလညးေကာငး အခနးတြငေပးအပထားေသာ ရပငခြငမားျဖစသည ႏငငသား၊ အေျခခအခြငအေရးမားႏင ႏငငသား၏ တာဝနဝတရားမားတ႔က ကန႔သတ ထနးခပႏငသည (သ႔) တညဆဥပေဒအရ ျပနလည၍ ႐ပသမးႏငသည။



နဂး

အစရငခစာတြင ေဖာျပခၿပးေသာ အေၾကာငးအရာ ေလလာျခငးတြင ေဖာျပ ထားကသ႔ပင၊ အမးသမးတ႔သည ပဋပကၡအတြငး ျပသမႏျခငးခရေသာ သားေကာငမား သကသက မဟတေခ။ အမးသမးမားသည ၿငမးခမးေရးက ေျပာငးလမႈျဖစေစသညမား အျပင၊ ပဋပကၡျဖစစဥတစေလာက ပါဝငႏငရန မဟာမတအဖြ႔မား ဖြ႕စညးျခငးႏင ပဋပကၡ ျဖစေအာင ေျမႇာကထးပငေကာျပသမား (ပါဝငသမား) အျဖစ အၾကမးဖကမႈက အားေပး အားေျမႇာကျပလပၿပး အဓြန႔ရညေစသည။

အမးသားမားသည အၾကမးဖကမႈတြင အဓကကးလြနသမားျဖစၾကၿပး အမးသမးမားသညလညး ပဋပကၡတြငပါဝငသမား ႏင ကား/မဆငရာခြျခားသည ပစမား ျဖစသည ခြျခားဆကဆျခငးႏင အၾကမးဖကျခငးတ႔က အားေပးေထာကပသမား ျဖစေၾကာငး အသအမတျပရန အေရးႀကးပါသည။ အဆပါ ကား/မခြျခားဆကဆေသာပစမားက အမးသမးမားအား ေဘးကငးလၿခမႈကငးမျခငး ႏင အၾကမးဖကခရျခငးတ႔က မမတစြာ ခစားရေစၿပး ဘဝတအမးသမးမားက စဖြ႕မေစသည။ သ႔ျဖစ၍ အမးသမးမားက ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡေရးရာမားတြင ပါဝငပတသကသမားအျဖစ မတယရေပမည။ အေၾကာငးမာ သတ႔သည အၾကမးဖကခရျခငးေၾကာင တက႐ကသကဆငမႈ႐သလ၊ အၾကမးဖကျခငးႏင လငခြျခားဆကဆျခငးျဖစစဥမားတြငလညး အကးသကေရာကေနသည။ သ႔ျဖစပါ၍ စစႏငၿငမးခမးေရးက အေသးစတဆနးစစေသာအခါ အမးသမးတ႔၏ အေတြ႔အၾကမားက ထညသြငးပါဝငေစသငပါသည။

အထးသျဖင ကားမဆငရာသတမတေဖာျပခကသည ဘာသာေရးႏငမးႏြယစဆင ရာခြျခားသတမတခကမားရသျဖင အမးသမးမား၏ အခနး႑က ေဖာေဆာငေပးၿပး သတ႕၏ ၿငမးခမးေရးႏင အၾကမးဖကျခငး ေဆာငရြကမႈႏစရပလးက အဓပၸာယသတမတေပးသည။ စးပြားေရး လျခမႈမ႐ျခငးႏင လမႈေရး တရားမမႈ အေတြ႔အၾကမားအားျဖင ေဖၚျပထား ေသာသတ႔၏ အဆငအတနးသညလညး အမးသမးမား၏ အေနအထားမားကေဖၚျပ ေပးေသာ ကရယာျဖစသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ႐ငးလငးထင႐ားသညမာ အေရးမပါသမား အျဖစ သတမတခရသညအပစမ အမးသမးမားသည ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးတြင ျပညဝစလငေသာ ေဆာင႐ြကလပေဆာငသမား အျဖစ ေနရာယလက႐ေၾကာငး ထင႐ား ေသာလညး သတ႔သည ၿငမးခမးေရးေစစပေဆြးေႏြးျခငးမားႏင အမားျပညသဆငရာ မဝါဒ ဖြ႔စညးျခငးျဖစစဥမားတြင ပါဝငခြငနညးပါးေသာေၾကာင သတ႔၏ ဒမကေရစအေရးႏင သကဆငေသာ မညကသ႔ေအာငျမငေအာငေဆာငရြကရန ႏင ကငသးရမည အျမင႐ႈေထာင


မားက ဥေပကၡာျပထားျခငး ခရၿပးပငျဖစသည။

အမးသမးမားႏင စပလဥး၍ ပစမးစျဖင ခြျခားဆကဆျခငးက ပေပာကေစေသာ ညလာခအပါအဝင ႏငငတကာသေဘာတညခကမားအရ အမးသားအစးရ၏ တာဝနမားမာ အမးသမးမားအား တညေသာ သတမတခကမားျဖင ႏငငေရးျဖစစဥမားတြင ပါဝငခြင က စြကငခြငေပးထားၾကသည။ ဤအခကသညကား လမားစအသငးအဝငးသ႔ ဝငေရာကခြင က ေမာလင၍ မရေသာ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရသည မးႏြယစႏင ဘာသာေရး အပစမားတြင႐ေသာ အမးသမးမားအတြက အထးသျဖင အေရးႀကးသည။ (UNPO 2011) အကယ၍ အမးသမးမားသည ႏငငေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပါဝငပပးျခငး မ႐ပါက ကား/မ က႑ တရားမတျခငး အဖြ႕သ႔ ပါဝငႏငျခငး ႏင ပါဝငလပကင ေဆာင႐ြကျခငးစေသာ စႏႈနးမား၏ သေဘာတရားက နားလညျခငးႏင မေဘာငခမတျခငးတ႔တြင အမးသမးတ႔ လႊမးမးႏငစြမးမသြားမညအျပင အထးသျဖင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတျခငးခၾကရေသာ အမးသမးမားအတြက အထးဂရျပရမည အခကျဖစသည။ ဤျဖစစဥမားမ အမးသမး တ႔အား ခနလပဖယ႐ားျခငးသည ဒမကေရစဝါဒ တညေထာငျခငး တးတကေအာငလပျခငး မားတြင လႊမးမးႏငစြမး အမးသမးတ႔တြငမ႐ေသာ အဓပၸာယကေဆာငသည။ ထကသ႔ အမးသမးမားအား ဖယရားျခငးသည မတညကြျပားမႈက ေအာငျမငေအာင စမအပခပႏင ျခငးႏင လ႔အခြငအေရးက ေလးစားျခငးတ႔ အပါအဝင ဒမကေရစ၏ အရညအေသြးက တက႐ကထခကေစသည။

ဤျဖစစဥမားတြင သာမနအားျဖင အေရအတြကပမာဏ ပါဝငႏငျခငးက ေလာပါးမသြားေစသငသလ ပါလမနမားႏင အသြငကးေျပာငးဖြ႔စညးေသာ တညေဆာကပမား တြင ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကမားရရေရးအတြက ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးရန အာဏာအပႏငး ခထားရျခငးကသ႔ေသာ လပငနးမးတြင ပါဝငႏငေရး၊ ႏငငေရးထေထာငျခငးမားတြင အခငအမာစြၿမေနၿပး သာ၍ခကခသည လပငနးမားျဖစသည စႏႈနးမားႏင တနဖးမားက ေျပာငးလ သတမတျခငးတ႔တြင ပါဝငႏငရမညက ဆလသည။ အကယ၍ လကရ စႏႈနးမား၊ ကား/မက႑ႏင လမႈေရးရာတြင အဆငအဆငႀကးစးေနျခငးမားတ႔က ဒမကေရစ အေဆာက အဦမားထေထာငျခငးႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမားတြင ဆကလက၍ ပတကးယေနပါက လတစဥးခငး အေနႏငေျပာငးလမႈက ျဖစေပၚရနေဆာငရြကျခငး၊ အကးသကေရာကေစ ျခငးႏင ဥပေဒအရ ျပ႒ာနးသတမတရန ခကခေပမည။ ( Bjarnegård and Melander 2013)

ေဖာျပထားေသာ အဓကဆလရငးမားႏင ေထာကခခကမားစြာ တ႔သည ဤသေတသနျပျခငးမ ေပၚထြကလာသည၊ ဤအဓအေၾကာငးအရာမားက ဆငျခင ေထာကခငျခငးအားျဖင ေရရညထနးသမးထားႏငေသာ ဒမကေရစ၊ မတညကြျပားမႈမားက စမအပခပႏငျခငးႏင ႏငငေတာ တညေဆာကျခငးတ႔တြင ပပးကညရနအတြက ဤနယေျမက႑တြင လပကငေဆာင႐ြကေနၾကေသာမဝါဒ ဖနတးသမားႏင လကေတြ႔ အေကာငအထည ေဖာေဆာငသမားအတြက အေထာကအကျဖစေစေသာ သာ၍ေကာငးမြန သညပစျဖင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာ အပစမားမာ အမးသမးတ႔အား


ပဋပကၡတားဆးျခငး၊ သေဘာထားကြလြမႈက အေျဖ႐ာေဖြျခငးႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာက ျခငးဆငရာ လႈပ႐ားေဆာင႐ြကမႈမားတြင ပပးကညျခငးရန ရည႐ြယသည။

အေၾကာငးအရာမားႏငေထာကခခကမား

အမးသမးမားလကနကကငလႈပရားျခငးတြငပါဝငလာသည အရငးခအေၾကာငးမား

အမးသမးမား ပဋပကၡမားတြငပါဝငျခငးႏင ပပးျခငးမားက ေဆြးေႏြးခေသာ အျဖစအပက အေၾကာငးအရာတစခခငးစျဖင ဤ အစရငခစာတြင လႊမးျခေဖာျပထားသည။ ဖလစပငႏငငႏင ျမနမာႏငငတ႔တြင အမးသမးမားတ႔သည ေတာလနေရးလႈပ႐ားမႈမားတြင ပါဝငရန ေ႐ြးခယၾကျခငးသည။ အာဖဂနနစၥတနတြင အမးသမးမားက မဂာေဟဒငမားက ၁၉၈၀ ႏစကာလမားအတြငး ေထာကခရန ေ႐ြးခယၾကသကသ႔ပငျဖစသည။ တစခနတညး မာပင ရဝမဒါတြင လမးတးသတျဖတမႈတြင အမးသမးမားပါဝငလာၾကရျခငး အျဖစအပက တြင အစတအပငးေတာေတာမားမား၌ မမသေဘာအေလာက ပါဝငခၾကေသာေၾကာင ၎လႈပ႐ားမႈကလညး တကကြေသာ ေ႐ြးခယမႈအျဖစ အသအမတျပရေပမည။ နညးဗဟာအရဆရေသာ၊ အမးသမးတ႔၏ လကနကကငလႈပ႐ားမႈတြငပါဝငလာျခငး သည အမးသားမားအား စစသားအျဖစစေဆာငးရာတြင တျဖညးျဖညးအားနညးလာေသာအခါ လကႏငကငအဖြ႕ေခါငးေဆာငမားကပင ေထာကခအားေပးလာဟနရသည။ ျမနမာ၏ ပဋပကၡ အခနကာလကသ႔ပင၊ အမးသမးမားလကနကကငေဆာငရန ကနဥးကာလတြင ခြငမျပသည ေနရာမးတြင တကပြမားဆကလက၍ ျဖစေပၚေနၿပး အမးသားတ႔ပါဝငမႈ ေလာနညးလာေသာအခါ အမးသမးမားက ႀကးစြာေသာအေရအတြကျဖင ျဖညတငး စေဆာငးၾကရသည။ အမးသားေရးစတဓာတ႐သမားက အေျပာေကာငးေကာငးျဖင ျဖစေပၚ ေနေသာပဋပကၡအေျခအေနက မးႏြယစတတငးရငးသားလမးစ သ႔မဟတ အဖြ႕အားလးႏင သကဆငေသာ အေရးကစၥျဖစေၾကာငး ပေဖာစညး႐းျခငးျဖင အမးသမးတ႔ပါဝငလာေစျခငး ျဖစၿပး ယငးက အာဖဂနတြင ဆဗယကယနယအား ခခဆန႔ကငျခငးလႈပ႐ားမႈႏင ကခငျပညနယတြင ဗမာလမးႀကးဝါဒႀကးစးေသာအစးရအား ဆန႔ကငလပရားမႈမားတြင ေတြ႕ျမငရ သကသ႔ျဖစသည။ ရဝမဒါ၌လညး တြတစအမးသမးမားက လငပငးဆငရာ ကယကငတရားေသြဖညသမားႏင ဟတအမးသားမားအား ေသြးေဆာငသမား အျဖစ ပေဖာထားၿပး ဟတမးႏြယစမား၏ တစမးတစသားတညးျဖစေရးက ၿခမးေျခာကေနပသညဟတအမးသမးမားက တြတစအမးသမးမားက ပစမတထားရနအားေပးအားေျမာကမႈက ျဖစေစသည။

မၾကာခဏဆသလပင လမႈစးပြားေရးႏင ႏငငေရးျဖစစဥမားတြင လပပငခြင အနညးငယသာ ပါဝငခြငရသည အေျခအေနသည မးႏြယစ အသအမတျပခရေရး ႏငငေရး လႈပရားမႈပဋပကၡက ျဖစေပၚေစသလ ဆကလကျဖစပြားေစရနလညး အကအညေပးသည။ ျမနမာႏငင႐ ကခငလမးမား၊ ဖလစပငႏငင႐ မ႐လမးတ႔အတြက စစညးထားေသာ


လ႔အခြငအေရးအသအမတျပမႈ ခ႕တျခငး၊ အေျခခဝနေဆာငမႈမားသ႔ ဝငေရာကရန အခြင အလမးမလေလာကျခငး၊ မဝါဒခမတျခငးျဖစစဥမားက လႊမးမးႏငစြမးမ႐ျခငးႏင ဆငးရႏြမး ပါးမႈဒဏ ေရရညခစားေနရျခငးတ႔သည လကနကကငအဖြ႕အစညးမား တညေထာငရနႏင ပဋပကၡျဖစျခငး ေပၚေပါကေစေသာ အေၾကာငးျခငးရာမားျဖစသည။ အမနတကယပင အမးသမးတ႔၏ ပါဝငလာရနဆးျဖတျခငး သ႔မဟတ လကနကကငေဆာင၍ ဆန႔ကင လႈပရားရန ဆးျဖတခကခၾကရျခငးသည သတ႔၏ ေတြ႔ၾကရေသာ ဆငးရႏြမးပါးျခငး၊ အေရး မပါသမားအျဖစ သတမတထားျခငးႏင ခြျခားဆကဆခရျခငးတ႔တြင အရငးခလာသည။ ဤ ေၾကာငးအရာသည ျမနမာႏငငႏင ဖလစပငႏငငမားရ ေဖာျပခကမားမ ေပၚေပါကလာသည လႊမးမးႀကးစးထားေသာ အဓကအခကမားျဖစၿပး အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာ လမးစမားမ အမးသမးမားခြျခားဆကဆခရသည အေတြ႕အႀကမား (ျမနမာႏငငရကခငခရစယာနမားႏင ဖလစပငႏငငရမြတဆလငမား) သည လကနကကင ဆန႔ကငလႈပရားမႈ တြငပါဝငရန အေရးပါေသာ တြနးအားမားျဖစသည။ တစခနတညးမာပင၊ အကပကငမႈ ႏင တာဝနအရလအပခကမားေၾကာငအပါအဝင ႐ႈတေထြးေသာ အေၾကာငးရငးနယပယ၊ အခငးအကငးမားက အမးသမးတ႔၏ လကနကကငလႈပရားျခငး (သ႔) အၾကမးဖကျခငး တ႔တြငပါဝငလာရျခငး၏ ေနာကကြယအေၾကာငးမားလညး ျဖစႏငသည။ သပနမား ထနးခပရာေဒသတြငးရ မသားစမားမ အနညးဆးမသားစတစခမ တစဥးကစ တကပြဝင တပဖြ႕မားတြငပါဝငရန ဖအားေပးခရျခငးေၾကာင အမးသမးမားတကခကေရးသ႔ အတငး အၾကပ ပါဝငလာရျခငး သ႔မဟတ အကမားအျဖစပါဝငရန ဖအားေပးခရျခငးနင အတ အမးသားေဆြမးမားသ႔ ပစမတထားေသာ ႏငငေတာအစးရမ ကးလြနသညအၾကမးဖကမႈ သည အမးသမးမားအား အျခားေရြးခယစရာမားမရေတာဘ မမကယကကာကြယရနႏင စားဝတေနေရးေျဖရငးရနအတြက ေတာလနေရးလပရားမႈမားတြင ပါဝငလာရျခငးျဖစသည။ အျဖစအပကလားရာႏစရပတ႔၏ ဥပမာမားကလညး ျမနမာႏငဖလစပင အေၾကာငးအရာ မားေလလာျခငးတြင ျပနလည၍ ေျပာျပထားသည။ ရဝမဒါတြင လမးတးသတျဖတမႈက မေထာကခလင ကေရာကလာႏငသညအႏရာယကရႏငသညအတြက အခ႕ေသာ အမးသမး မားသည ေၾကာကရြ႕တနလႈပဖြယရာမားကးလြနေနခနတြင ပါဝငသမားသ႔မဟတ ေဘးမ ရပ ၾကညၾကသမားအျဖစ ပါဝငခၾကသည။

ေဒသအဆငေခါငးေဆာငမားႏင ႏငငတကာလႈပရားေဆာငရြကသမားအတြက ေထာကခခကမား

• အမးသမးမားက ပဋပကၡတြငပါဝငပတသကသမားအျဖစ အသအမတျပပါ။ အမးသမး မားသည ျမနမာႏငငႏင ဖလစပငႏငငတ႔တြင တကကြေသာတကပြဝငစစသည မား အျဖစပါဝငျခငး၊ ရဝမဒါတြင လမးတးသတျဖတသမားအျဖစ ပါဝငၾကၿပး အာဖဂနစၥတနပဋပကၡတြင အရနတပဖြ႕မားအျဖစ ေဆာင႐ြကခၾကသည။ သ႔ျဖစပါ၍ သတ႔အား အၾကမးဖကျခငးက ေအာငျမငစြာကာကြယေပးရန ေဆာငရြကႏငသည


ျပညဝစလငေသာ လႈပ႐ားသမားျဖစၿပး အေသးငယဆးသမား မဟတပါ။ အဘယေၾကာင ဆေသာသတ႔ကမပါဝငေစျခငးေၾကာင ေဘးကငးလၿခေရးက ၿခမးေျခာကႏငေသာ အႏရာယရသည အျပင လကနကကငအဖြ႕အစညးမားတြငပါဝငေသာ ႏငငေရးသလအျဖစလၿခေရးႏင ပဋပကၡဆငရာအေရးတႀကးအေၾကာငးအရာမားက စစစသးသပရနသတငးေပးသမားအျဖစလညး ပပးေပးႏငသည။

• အေရးမပါသမားအျဖစသတမတခရေသာအပစမားမ အမးသမးမား၏ လ႔အခြငအေရး က တးတကဖြငၿဖးေရးအတြက အမတအသားအျဖစ အသအမတျပျခငး။ လနညးစ အမးသမးမား၏ အခြငအေရးမားက ပမခငမာလာေအာင အားျဖညေပးသညအျပင အေရးမပါသမားအျဖစသတမတခရေသာ လမးစမားတစခလးႏင သကဆငေသာ အခြင အေရးမားက အသအမတျပျခငးျဖင အနာဂတတြငျဖစေပၚလာႏငေသာ ပဋပကၡ တြနးအား မားက ေလာခေစႏငသည။

• လထႏငသကဆငေသာအစအစဥမားတြင အမးသမးမားထတေဖာေသာအခကမား ႏင သတ႕၏စးရမပပနမႈမားကထညသြငးရန။ ကားမဆငရာပဋပကၡ၏ အဓကေမာငးႏင တက နားလညအသအမတျပၿပး ေျဖရငးေပးႏငရနအတြက အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာ လမးစမားမအမးသမးမားက ႏငငေရးသေဘာတခကမား ရရ ေအာင ညႇႏငးေဆာငရြကျခငးအပါအဝင လထႏငသကဆငေသာအစအစဥမားတြင အစဦမ ပါဝငေစရန လအပသည။

လကနကကငလႈပရားမႈမားတြင အမးသမးမားပါဝငျခငး

အခ႕ေသာအမးသမးမားတ႔သည တကခကေရးတြင ႏးၾကားတကကြစြာပါဝင စဥ အမးသမးအေတာမားမားမာ သြယဝကေသာနညးျဖင တကခကေရးအတြက ပပးျခငးနညးျဖငလညး ပါဝငေဆာငရြကၾကၿပး မၾကာခဏဆသလ သတ႔၏ထးတမးစဥလာ ရးရာအခနးက႑က ေရာငျပနထငဟပေစေသာနညးလမးျဖစသည လနာေစာငသမားအျဖစ ပါဝငၾကသည။ အာဖဂနနစၥတနတြင ဆဗယက ကးေကာစဥကာလအတြငး အမးသမးတ႔သည ဒဏရာရေသာ မဂာေဟဒငမားက ျပစေစာငေရာကၾကသကသ႔ သတ႔အတြကလညး ခကျပတ ေပးခၾကသည။ ယငးကသ႔ တကခကေရးယနစတြင ပါဝငျဖညစြကေသာအားျဖင အမးသမး အေတာမားမားသည အရန သ႔မဟတ အကက႑မားအျဖစ ျမနမာႏငဖလစပငတ႔တြင ေတာလနေရးလႈပရားမႈမားတြင တကကြစြာပါဝငခၾကသည။ မၾကာခဏပင အမးသား တ႔က အရနက႑တြင ပါဝငေဆာငရြကပါက ထသ႔ေဆာငရြကျခငးမးက အျခားနညးလမး အားျဖင စစမႈထမးသညဟ အသအမတျပေစကာမ အလားတ အေနအထားျဖင ေဆာငရြကေသာ အမးသမးမားကမ ႐နးကနလႈပရားျခငးက ပပးကညသအျဖစသာ သတမတသည။ ဤျဖစစဥမးက ကခငလမးတ႔အား ေလလာရာတြင ဥပမာအျဖစ ေတြ႕ႏငသညမာ အမးသားဆရာဝနက စစသားအျဖစ အသအမတျပစဥတြင အမးသမး


ဆရာဝနမားကမ သြယဝကေသာနညးျဖင ပါဝငသညဟသာ ရႈျမငၾကသည။ အမနတကယပင စႏႈနးမ ဆငးသကလာေသာ ကား/မအခနးက႑သည အမးသမးမား၏ တကပြ သ႔မဟတ အၾကမးဖကကာလအတြငး ေဆာငရြကလႈပရားမႈမားက အသအမတမျပျခငး၏ ရလဒအျဖစ ေတာလနလႈပရားမႈကာလအတြငး ရာထးေနာကတစဆငတးျမငျခငးမားတြင ျမနမာႏငင၌ အမးသမးတ႔ ခနလပျခငးခရသည။ ဖလစပငႏငငကသ႔ လကနကဖကသမးျခငး၊ တပမား ရပသမးျခငး ႏင ျပနလည၍ တလးတစညးတညးျဖစေစျခငး (DDR) ျဖစစဥမား တြင အမးသမးတ႔ အားပါဝငေစျခငး မျပပါ။ အလားတပင စစဘကေရးရာၿပးဆးခန (သ႔) စစမႈေရးရာမပါဝငျခငးခနတြင ရးရာကား/မက႑က ျပနလည၍ လကခကငသးပါက အေျခခဝါဒမား၏ အျမငတြင အမးသမးမားသည ပငကယအားျဖင ေအးခမးၿငမသကျခငးႏင ျပညဝသည။

ေဒသအဆငေခါငးေဆာငမားႏင ႏငငတကာလႈပရားေဆာငရြကသမားအတြက ေထာကခခကမား

• ပါဝငလပေဆာငရန သ႔မဟတ လကနကကငေတာလနရန သ႔မဟတ အၾကမးဖကရန ေရြးခယေသာအမးသမးတ႔၏ ဆးျဖတျခငးမားက အသအမတျပပါ။ ပဋပကၡမားတြင ပါဝငေသာ အမးသမးတ႔၏ အေၾကာငးကေဖာျပေသာ ပႏပျခငးတြင သတ႔သည ႏငငေရးၾကားခမားအျဖစ အၾကမးဖကျခငးက ပပးရန ေရြးခယခၾကသည။ မညသ႔ပင ဆေစကာမ သတ႔၏ ပါဝငေဆာငရြကျခငးႏင သတ႔၏လပငနးက အသအမတျပ ျခငးသည စနမနာျဖစေစေသာ ကား/မဆငရာ သေဘာထားအျမငမားက ကန႔သတထားရာ အမးသမးတ႔၏ သးသန႔ႏငငေရးရပဝနးတြင ပါဝငေဆာငရြကျခငးက အဆငေလာကေစသည။

• အၾကမးဖကျခငးက ကးလြနေသာအမးသမးမားတ႔၏ လကနကျဖတသမးျခငး၊ တပ႐ပသမးျခငး ႏင တစညးတလးတညးျဖစေအာငျပနလညေဆာငရြကျခငး (DDR)သည ေသခာပါေစ။ အက (သ႔) အရနစခနးက႑မားတြင ပါဝငေသာအမးသမးမားက အသအမတျပရမည။ DDR ျဖစစဥမားတြင ထညသြငးပါဝငေစရမညျဖစ သကသ႔ လကနကကငျခငးမရေသာ ရာထးမရေစကာမ လကနကကငတပ ဖြ႕တြငပါဝငခသမားကလညး ထညသြငးပါဝငေစရမည။ DDR ျဖစစဥမားတြင ပါဝငျခငး သည လကနကမားကငေဆာငအသးျပျခငး သ႔မဟတ တပမေတာရာထးသ႔ ဝငေရာက ႏငျခငးအခြငအလမး မျဖစေစရ။


အမးသမးမား၏ လျခေရးဆငရာလအပခကမား

အမးသမးတ႔၏ လ႔အခြငအေရးက အသအမတျပျခငးႏင ကငသးျခငးသည သတ႔၏ လျခစတခရမႈႏင ဆကႏြယလကရသည။ အေရးႀကးသညမာ ဤပႏပထတေဝမႈတြငေဖာျပ ေသာ ေလလာျခငးမားတြင ပါဝငခကမားတ႔သည လျခေရးႏင ပတသက၍ ကယျပန႔စြာ အနကဖြငထားျခငးၿပး ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကလကမတေရးထးျခငးမရမႏင ရရၿပး အခနတြင ဆကလက၍ ျဖစေပၚေနေသာလျခစတခရမႈမရျခငးက အသအမတျပထားျခငး ပငျဖစသည။ လျခစတခရမႈ မရျခငးက ဝနးရထားသညမာ လကနကကငတပမား၏ အၾကမး ဖကျခငးဆငရာ ျခမးေျခာကျခငးသာမက ေန႔စဥ အသကတာကေယဘယေႏာကယကျခငး သည မၾကာခဏဆသလပင အမးသမးမားကတစဥးခငး သ႔မဟတ အေရးမပါသမား အျဖစ သတမတခရသညလမးစမအမးသမးမားအျဖစ သကေရာကေလရသည။ ဤအျဖစ အပကသည ျမနမာျပည၏အျဖစအပကအေၾကာငးအရာေလလာျခငးတြင ထငဟပထားသည။ ကခငျပညနယတြငးရ အမးသမးမားတ႔သည ျမနမာလကနကကငတပမား၏ လငအၾကမး ဖကခရျခငးအႏရာယအတြငးတြင ကေရာကလကရရျခငးအေၾကာငးမာ သတ႔၏ ကား/မ ဆငရာျဖစတညမႈ ႏင သတ႕၏ လနညးစတငးသားႏင ဘာသာေရးေနာကခအေၾကာငးရငး မားေၾကာငျဖစသည။ ကား/မအေျချပအၾကမးဖကျခငးသည အမးသမးတ႔၏ အေျခခ လ႔အခြငအေရးကခးေဖာကၿပး ကား/မအေျချပအၾကမးဖကမႈသည တစခါတစရ အမးသမး မားက မမတ႔ပတဝနးကငအသငးအဝငးမ ျပငပသ႔ ခရးျပရန တားျမစပတပငသည အတြက သတ႔၏ လြတလပစြာ လႈပရားသြားလာျခငးႏင ေဒသအတြငး ႏငငေရးတြငပါဝင ႏငစြမးအေပၚ ကန႔သတခပခယေစသည။ ဤအခကကလညး လၿခမႈကငးမေသာ အေတြ႕အႀကမားႏင အမးသမးမားသည ဆးျဖကခကေပးရေသာ ျဖစစဥမားတြင ပါဝငျခငး အခကႏစခအေပၚခငမာသည အျပနအလနဆကစပလကရေနသည အခကကလညး အာဖဂနနစၥတန၏ အျဖစအပကအေၾကာငးအရာေလလာျခငးတြင ဥပမာေပးခၿပးျဖစသည။ ဤနညးအားျဖင အျဖစအပကအေၾကာငးအရာမားေလလာျခငးမားတြင အမးသမးတ႔၏ လျခစတခရမႈကငးမျခငး အေတြ႕အၾကမားသည ပဋပကၡမတငမ၊ ျဖစစဥအတြငးႏင ေႏာငးပငး တ႔တြင က႑အမးမးတြင အမးသားတ႔ႏငျခားနားရသည အေၾကာငးကား ကား/မ က႑ႏြယေသာ လမႈစးပြားေရး ပတဝနးကငမား ဖြ႕စညးတညေဆာကထားေသာ အၾကမးဖကျခငးႏင မတမႈမရျခငး တ႔ေၾကာငျဖစသည။ ဥပမာေဖာျပထားေသာ မျပညစ မလေလာကေသာ သ႔မဟတ အခြငအလမးမားကန႔သတထားသညပညာေရး၊ အလပအကင ႏင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားႏင အတျဖစေပၚလာေသာ အလြယတကေဘးဒကၡျဖစေစသညအခကမားက အာဖဂနနစၥတန၊ ျမနမာႏင ဖလစပငႏငငမားအေပၚ ေလလာျခငးတြင ေဖာျပထားသည။

အမးသမးမား၏ လ႔အခြငအေရးက အလြသးစားျပျခငးသည တစဥးခငးျဖစေစ၊ ႏငငေတာႏင ႏငငေတာမဟတေသာအဆငမားတြငျဖစေစ ပဋပကၡျဖစေပၚေစရန အားေပး အားေျမႇာကမႈျဖစေစသည။ ျမနမာႏငငတြင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာ တငးရငးသားမားမ အမးသမးမားသည အစးရတပဖြ႕ဝငမားလကထတြင ေတြ႕ႀကခစားရ


ေသာ လငပငးဆငရာ(သ႔) ကား/မအေျချပအၾကမးဖကမႈမား လကနကကငေတာလနေရး တပဖြ႕မားသ႔ ပးေပါငးေစရန လႈ႕ေဆာေပးေနသညက ရညညႊနးထားၿပး အာဖဂန နစၥတနတြင တာလဘန အပခပမႈေအာက၌ အမးသမးမား၏ လ႔အခြငအေရးအလြသးစားျပ ျခငးက ႏငငတကာလကနကကငတပဖြ႕မား ၾကားဝငေျဖရငးေပးရန အေၾကာငးျပခကတစခ အျဖစ အသးျပခၾကသည။ သ႔ျဖစပါ၍ လ႔အခြငအေရးအားျငငးပယျခငးသည လ႕အဖြ႕ အစညးအတြငး အေရးမပါသမားအျဖစသတမတျခငးႏင လၿခမႈကငးမသည အေတြ႕အႀက မားက ဥးတညေစၿပး ၎သညဤေလလာသးသပခကတြငေဖာျပထားသကသ႔ ပဋပကၡက ျဖစေပၚေစေသာ ေမာငးႏငတျဖစသည။ အျဖစအပကေလလာမႈအားလးတြင ရငးရငး လငးလငး ေတြ႕ျမငရသညမာ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာ တငးရငးသားလမးစ မားမ အမးသမးမားသည အထးသျဖင လ႕အခြငအေရးမား အလြယတကကးလြနျခငးခရသမားျဖစၿပး ႀကးမားစြာမတရားအသးျပခရျခငးႏင ခြျခားဆကဆျခငးက မမတ႔မးႏြယစ အသငးအဝငးအတြငးႏင ျပငပတြင ၾကေတြ႕ခစားၾကရသည။ လနညးစအမးသမးမားအေပၚ ကား/မအေျချပအၾကမးဖကျခငးသည အမးသမးတ႔၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကျခငး ႏင ဆကႏြယလကရၿပး ျမနမာႏငဖလစပငတ႔တြငေတြ႕ရသကသ႔ တငးရငးသားလမးစႏင ဘာသာေရးလကၡဏာမားေၾကာင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရသညသမားအားလး ႏင သကဆငေသာအခြငအေရးမားက အသအမတျပရန လအပျခငးႏငလညး သကဆင သည။ ဤနညးအားျဖင အမးသမးမားသည သးသန႔အေၾကာငးရငးမားႏင အမးသမးျဖစရ ျခငးတ႔ေၾကာင အၾကမးဖကျခငး၏အကးဆကကခၾကရၿပး ဤအၾကမးဖကမႈ၏ အရငးခ အေၾကာငးအရငးသည လနညးစမးႏြယစမားမ မသားစဝငမားျဖစေနျခငးေၾကာငျဖစ သည။ ဥပမာ- ျမနမာႏင ဖလစပငတ႔တြင ကခငႏင မ႐အမးသမးမား၏ အၾကမးဖကခရမႈ အေတြ႕အၾကမားက သတ႔၏ တငးရငးသားမးႏြယစႏင လနညးစဘာသာျဖစျခငး စသည လကၡဏာမားတ႔မ သးျခားခြထတ၍ မရပါ။

ႏငငတကာလႈပရားေဆာငရြကသမားအတြက ေထာကခခကမား

• အမးသမးတ႔၏ လျခစတခေရးဆငရာ လအပခကမားက ျပနလညဖြ႕စညးေရးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးျခငးမားတြင ထညသြငးေဆြးေႏြးပါ။ ၿငမးခမးေရး ႏင ျပနလညဖြ႕ စညးေရးျဖစစဥမားတြင အမးသမးမားၾကေတြ႕ရေသာ အေတြ႕အႀကျဖစစဥ မားက အေလးထား၍ လျခစတခေရးျဖစစဥမားက ရညညႊနးေဖာျပကာ တစဥးခငးႏင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရသညလမးစမ မသားစဝငအမးသမးမားက ထခကမႈ ရေစသည ကစၥရပမားက ရငဆငေျဖရငးရမည။

• ႏငငတကာမဝငေရာကေဆာငရြကျခငးမားႏင ျပနလညဖြ႕စညးေရးဆငရာ အစပး ေဆာငရြကျခငးသည ကြျပားေသာ မးႏြယစ၊ ဘာသာေရးႏင မတညေသာ ေနာကခ အေၾကာငးအရာမားရေသာအဆငအတနးမ အမးသမးမားအေပၚ


သကေရာကမႈမားက ဆနးစစေဝဖနသးသပပါ။ မမတျခငးႏင မတရားျခငးမားသည ပစမးစေသာ လမးဘာသာ လကၡဏာမားႏင တညေဆာကဖြ႕စညးထားသျဖင အဆပါ အခကက အသအမတျပျခငးႏင ရငဆငေျဖရငးျခငးမျပပါက အကးရလဒသည အျပစအနာအဆာမားသာ ျဖစေပလမမည။

• အမးသမးမား၏ လ႔အခြငအေရးအေနအထားက ၿငမးခမးေရးႏင ဒမကေရစသ႔ ဥးတညေသာ တးတကမႈအမတအသားအျဖစ အသးျပပါ။ ကားမအခြငအေရးတညျခငး အညႊနးသေကၤတသည ဖြ႕ၿဖးတကရမညျဖစသကသ႔ ၎က အသးျပၿပး ပဏာမ ျပျပငေျပာငးလေရး ေျခလမးမား၏ ေအာငျမငမႈမားက ဆနးစစပါ သ႔မဟတ ထ အေၾကာငးအရာ ခ႕တအားနညးျခငးက ဆနးစစပါ။

ေဒသအဆငေခါငးေဆာငမားအတြက အႀကျပခက။

• လထႏငသကဆငေသာ အစအစဥမားတြင အမးသမးမားထတေဖာေသာအခကမား ႏင သတ႔၏ စးရမပပနမႈမားက ထညသြငးရန။ ကား/မဆငရာ ပဋပကၡ၏ အဓက ေမာငးႏငတက နားလညအသအမတျပၿပး ေျဖရငးေပးႏငရနအတြက အေရးမပါသမားအျဖစသတမတခရေသာလမးစမားမ အမးသမးမားက ႏငငေရးသေဘာတခကမား ရရေအာင ညႇႏႈငးေဆာငရြကျခငးအပါအဝင လထႏငသကဆငေသာ အစအစဥမားတြင အစဥးမ ပါဝငေစရနလအပသည။

• တကပြျဖစပြားေသာေဒသႏင အပစအခတရပစေသာေဒသအတြငး စခနးခေသာစစဘက ဆငရာအမႈထမးမား၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက အသအမတျပၿပး ရငဆင ေျဖရငးပါ။ တကပြ ပဋပကၡျဖစပြားရာအရပေဒသတြငေနထငေသာ အမးသမးမား ႏင မနးခေလးမားအေပၚ ပစမတထားေသာ လငအၾကမးဖကျခငးမားက ေဖာထတေျဖရငး ရမညျဖစၿပး ဤအၾကမးဖကျခငးျဖစစဥမားက တရားစရငေရးဆငရာ အကးအေျပာငး ျဖစစဥတြင ထညသြငးပါဝငရန လအပသည။

• ပဋပကၡေနာကပငးႏင အမတြငး၌ျဖစေပၚေသာအမးသမးမားရငဆငႀကေတြ႕ေနရေသာ ကား/မအေျချပ အၾကမးဖကမႈမားက အသအမတျပၿပး ေျဖရငးေပးရန။ ပဋပကၡၿပးဆးသြားၿပးေနာက ကား/မအေျချပ အၾကမးဖကမႈမားမျဖစသကသ႔ ဖးကြယ ထားေသာကစၥမားက ေဖာထတေျဖရငးရန။

• အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကကးလြနခေသာ သတငးအခကအလကမားက စေဆာငးကာ တရားဝငအေရးယေဆာငရြကရနႏင မဝါဒျပနလညဖြ႕စညးပေဖာရန အတြက သကေသအေထာကအထားအျဖစ ေဖာထတရမည။

• အသစျပနလညဖြ႕စညးပေဖာျခငး သ႔မဟတ ကား/မဆငရာအထမခႏငေသာဥပေဒ


မားက ျပ႒ာနးျခငးအားျဖင အမးသမးတ႔သည ကားမဆငရာခြျခားဖြ႕စညးျခငး ႏင တကခကအၾကမးဖကျခငးမား မခၾကေလေအာင ေသခာေစရမည။

ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးႏင ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလေရးျဖစစဥအတြငးမ အမးသမးမား

အမးသမးတ႔၏အၾကမးဖကျခငးႏင ပဋပကၡမားတ႔က ခခတြနးလနျခငးသည ပစမးစ၊ နညးမးစအားျဖင ျဖစေစကာမ ထငထငရားရားကန႔ကြကျခငး(သ႔) စနေခၚျခငးမား ပါဝငႏငမည မဟတေခ။ မညသ႔ပငျဖစေစ ယငးကသ႔ေသာလပေဆာငျခငးမားက မၾကာခဏ လပေဆာငသသည ႀကးစြာေသာပဂၢလေရးစြန႔စားမႈ လပေဆာငျခငးမးပင ျဖစပါသည။ ထ႔အျပင အဆပါလပရားမႈမားက စစအတြငးပါဝငေဆာငရြကခကမား အေပၚ ဆနးစစအကျဖတျခငးတြင အေရးပါသညက႑အျဖစ ထညသြငးခရမည မဟတပါ။ အာဖဂနနစၥတနတြင တာလဘနႀကးစးေသာကာလတြင အမးသမးမားပါဝငေသာ လ႕ဝက ေကာငးမားဖြငလစျခငးႏင စာသငၾကားျခငးတ႔သည ခခေတာလနေရးလပငနးမားျဖစ သည။ ရဝမဒါတြင အခ႕ေသာ ယတးအမးသမးတ႔သည ဆန႔ကငကန႔ကြကၿပး လမးတးသတျဖတေသာ အရပသားစစသညမားေဘးမ ထြကစတ႔က ကြယဝကထားခၾက ၿပး၊ ျမနမာႏငငတြင ကခငတငးရငးသားအမးသမးမားက ဗမာအမးသမးအငအားစမားႏင ေပါငးစညး၍ ပဋပကၡခပၿငမးေအာင ထးတမးစဥလာအရမဟတေသာ ၿငမးခမးေရးတည ေဆာကျခငး ကြနယကမားျဖင လကတြေဆာငရြကခၾကသည။ အမးသမးတ႔သည ထးတမး စဥလာျပငပမ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးႏင ပဋပကၡျပနာက ေျဖရငးရာတြငပါ ဝငႏငၾကသည။ အာဖဂနနစၥတနႏငငေရးတြင မသားစအခနးက႑သည အေရးႀကးၿပး အာဖဂနအမးသမးမားသည မသားစအတြငးႏင မသားစမားအၾကားႏင မမတ႕အသငးအဝငး အတြငးပဋပကၡျပနာက ေျဖရငးရာတြင တကကြစြာ ပါဝငလပရားၾကသကသ႔ ျဖစေသာ လညး ဤအခကက ထးတမးစဥလာအရ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေသာျဖစစဥမား ၏ အစတအပငးအျဖစ အသအမတမျပၾကပါ။ အလားတပင ဖလစပငႏငင၌လညး မမတ႔အသငးအဝငးမ အမးသမးေခါငးေဆာငမားသည အမးသမးထႏင မမတ႔ လ႕အသငးအဝငးက ႀကးမားစြာထခကေစေသာ လျခေရးျပနာ“ရစဒ”က တကကြ စြာ ေျဖရငးေဆာငရြကခၾကေသာလညး ၎ေဆာငရြကမႈသညလညး ထမမ၍ ထးတမးစဥလာ အရၿငမးခမးေရး တညေဆာကေသာျဖစစဥမားတြင ထညသြငးရန ခနလပခသည။ ကခငျပည၏ အေျခအေနတြငလညး အမးသမးတ႔သည တငးရငသားလမးစႏင ဘာသာေရးကြလြမႈက ေပါငးကးေပးသည ထးတမးစဥလာမဟတေသာၿငမးခမးေရး ကြနယက မားတြင တကကြစြာပါဝငၾကသည။ တငးရငသားလမးစႏငဘာသာေရးခြျခားသတမတမႈမားအၾကား အမးသမးမားမဟာမတအဖြ႕မား ဖြ႕စညးတညေဆာကၾကသည လႈပ႐ႈားမႈအေတြ႕ အႀကမားသည ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးႏင ပဋပကၡအေျဖရာျခငးတ႔တြင အထးသျဖင ျမနမာတစႏငငလးအဆငအတြက အေရးပါေသာ သငခနးစာမားအျဖစ ပပးေပးႏငသည။


ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငသမားအျဖစ အမးသမးမား၏အခနးက႑က ကား/မ ဆငရာ ယဆခကတစခ အျဖစ မတယျခငးသည အမးသမးမားအတြက အငအားအရငးအျမစ တစခကျဖစေစၿပး သတ႔၏ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး ျဖစစဥမားတြင ပါဝင ေဆာငရြက ျခငးက တရားဝငျဖစေစသည။ ဤအရာသည ရဝမဒါ၊ အာဖဂနနစၥတနႏင ဖလစပင ႏငငတ႔တြင ၾကေတြ႕ရေသာ အျဖစအပကမားျဖစၿပး ထႏငငမားတြင အမးသမးတစဥး ခငးႏင အမးသမးမားႏင သကဆငေသာ အဖြ႕အစညးတ႔သည ၿငမးခမးေရးႏင မခငဘဝက ပေဖာေသာ အမးသမးအစညးအ႐းမားဖြ႕စညး၍ ေဒသ သ႔မဟတ ႏငငေတာအဆင ပဋပကၡဆငရာ အေျဖရာျခငးလပငနး ယႏရားအတြငး တရားဝငပါဝငခြငရရႏငေရး အတြက သတ႔၏ မခငတညးဟေသာအခနးက႑က ထငရားေပၚလြငေစသညေနရာမားက ရယ အသးခၾကသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ အေရးႀကးသညအခကမာ အထကေဖာျပပါ ယဆခကသည ရဝမဒါႏင ျမနမာျပညတြင ေတြ႕ျမငရေသာ အျဖစအပက ေလလာခက မားအရ အမးသမးတ႔၏ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး အခနးက႑က သာမန သေကၤတျပယဂအျဖစသ႔ ေလာပါးေစျခငး သ႔မဟတ အခ႕ေသာ အမးသမးတ႔အား အၾကမးဖကမႈႏင ပဋပကၡျဖစေပၚကးလြနသမားအျဖစ အျပစေပးေျဖရငးျခငးမ ေသြဖသြား ေစျခငး အဆငသ႔ ေလာချခငးမဟတပါ။

ထးတမးစဥလာႏငအည ေဆာငရြကေသာ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးႏင ဒမကေရစျဖစစဥတ႔သည မၾကာခဏပင နကရႈငးစြာ အျပစအနာဆာမားရၾကသည။ ဥပမာ လကနကကင ပဋပကၡအတြငး အမးသမးတ႔ေတြ႕ႀကရေသာ ကား/မအေျချပ အၾကမးဖကမႈမားက အေရးယရနပကကြကႏငသည (ျမနမာႏငငႏင ဖလစပငႏငင တ႔ကသ႔) သ႔မဟတ အဂတလကစားျခငးႏင ဘကလကျခငးတ႔ေၾကာငလညး နစနာပကျပားေစႏငသည (အာဖဂနနစၥတနႏင ဖလစပငႏငငတ႔ကသ႔) ျမနမာႏငငအျဖစအပက တြငေဖာျပထားသည ထးတမးစဥလာအရ ပဋပကၡအလြန ဒမကေရစႏငအည ဖြ႕စညး တညေဆာကမႈသည ကား/မ အေျချပဆငကအပခပမႈစနစအပါအဝင လကရ ဆငက အပခပမႈစနစက ပတပြားျခငး သ႔မဟတ အားျဖညျခငးျဖင အမးသမးတ႔၏ ႏငငေရးတြင ပါဝငေဆာငရြကမႈသည အျခားအေရ႕ေတာငအာရ ဒမကေရစႏငငမားတြင အနမဆးျဖစသည။ အာဖဂနနစၥတနႏင ဖလပငႏငငတ႔တြင ဒမကေရစအေဆာကအဥးမားသည လကရႏငငေရး ဖြ႕စညးပမားႏင ကကညေအာင ဖနတးထားသည။ ဆလသညအဓပၸာယကား ကယစားလယမားက ေရြးခယရာတြင မၾကာခဏပင ကြယဝျခငးႏင မးႏြယစ သ႔မဟတ လမးစတ႔တြင အေျခခ ၿပး မမတ႔မဆႏၵရငမားက ေထာကခအားေပးသမားျဖစ အသးခၾကသည။ ထသ႔ဆေသာ အာဖဂနနစၥတန၏ အေျခအေနတြင အမးသမးတ႔ လြတလပစြာသြားလာႏငျခငးႏင ပါဝငလပကငႏငျခငးက ကန႔သတထနးခပျခငးခရၿပး ဤျဖစစဥမားသည အားနညး ခကမား ရေနေသးေသာလညး အမးသမးမားအတြက ပါဝငလပကငေဆာငရြက ရနႏင ဆႏၵေဖာထတခြငအတြက လစလပေသာေနရာအျဖစ လမးဖြငေပးႏငသည။ ဤအေၾကာငးျခငးရာသညလညး အမားျပညသႏင သကဆငေသာဘဝတြငသာ၍ ပြငလငး စြာပါဝငလပကငႏငသည ျမနမာႏငငႏင ဖလစပငႏငငတ႔၏ အေျခေနတြငလညး မနကန


ေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ အမးသမးတ႔အား နညးစနစကေသာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငးႏင ေရရညဒမကေရစ တညေဆာကေရးျဖစစဥမား တြင ေပါငးစပဖြ႕စညးႏငရနမာ ႏငငေရးဆႏၵအတငးအတာတစခထ ရရေပမည။ ရဝမဒါက ေပးေသာ ဥပမာအရ ႏငငေရးဆႏၵျပငးျပမႈရေသာအခါ ဤကသ႔ေသာ နယပယတြင ေအာငျမငႏငေၾကာငး သာဓကရခသည။ ဆန႔ကငဘကအားျဖင အမးသမးတ႔၏ နညးလမးကေသာ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးႏင ဒမကေရစျဖစစဥမားတြင အာဖဂနနစၥတန၊ ျမနမာႏင ဖလစပငတ႔တြင လနညးစမားအား အခြငအေရးေပးသညပစက သေဘာတရားအျဖစသာ ေလာေပါေပးျခငးႏင အမးသမးမားက အေလးအနကထားရန ပကကြကမႈမားျဖင ဖကဆးျခငးခရသည။ ဖလစပငႏင အာဖဂနနစၥတနတ႔တြင ဤအရာသည အစတအပငးတစခအျဖစ ရေနရျခငးမာ အမးသမးမားအား ပါဝငေစရန လႈေဆာေသာ အဓအေၾကာငးရငးကား ႏငငတကာအလရငမားႏင အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား၏ ဖအားေပးမႈေၾကာငရရေသာ အကးရလဒျဖစၿပး ျပငပ၏ ဖအားေပးမႈေၾကာင ျဖစရ သညဟ သေဘာေပါကေတြးဆမသည။ ျမနမာႏငငတြင အစးရမဟတေသာ လကနက ကငအဖြ႕အစညးႏင ႏငငတကာအသငးအဝငးမားကလညး အမးသမးမားအား ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမားတြင ပါဝငထေတြ႕လာေစရန တြနးအားေပးျခငး မရေသာေၾကာင အမးသမးမား၏ ပါဝငလာေရးအတြက အခကအခအတားအဆး ျဖစလာေစရသည။ နဂးအားျဖင အေရးႀကးေသာအခကအျဖစ မတသားရနမာ အမးသမးမား တရားဝင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငးႏင ဒမကေရစအဖြ႕အစညးမားသ႔ ဝငေရာကပါဝငၾကျခငးသည လကရခြျခားတညေဆာကထားေသာ လပပငခြငအာဏာက အမးသားမားထနးသမးထား သကသ႔ အေျခအေနတြငရေၾကာငးႏင အာဖဂနနစၥတန၊ ဖလစပငႏင ရဝမဒါတြငစသညအျဖစ အပကမားကေတြ႕ရရသည။ အမးသမးမားတ႔သည အကငပကျခစားျခငးႏင ကယကးရာမႈ နညးပါးျခငး သ႔မဟတ ခြျခားဆကဆမႈတြင ပါဝငလြယႏငေခ နညးပါးျခငး စသည ယဆခကမားသည အဆပါအဖြ႕အစညးမား၏ ေအာငျမငမႈႏင ေရရညတညတေရးက အႏရာယရေစသညက မတသားၿပး တနဖးႏင စသတမတခကမားက ျပနလညျပျပငဖြ႕စညး ရန လအပမညျဖစေၾကာငး ညႊနျပလကရေနသည။

ႏငငတကာ လႈပရားေဆာငရြကသမား အတြက ေထာကခခကမား

• ျဖစေပၚေနေသာပဋပကၡအေျဖရာေရးက အသးျပျခငး ႏင ဤျဖစစဥသည တျဖညးျဖညး တးတကေျပာငးလညးလာၿပး တရားေသသတမတ၍ မရေၾကာငး နားလညရမည။ ႏငငေတာအဆငႏင ေဒသအဆင ပဋပကၡအေျဖရာေရးျဖစစဥမားက ခတဆကမရန လအပသည။

• ေဒသအလက တငးရငးသားေပါငးစမဥးေဆာငေသာ အမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရး ႏင ပဋပကၡအေျဖရာေရးလႈပရားမႈမားက ေထာကပမႈေပးရန။ အမးသမးတ႔၏


ကြနယကမား၏ ေဆာငရြကႏငစြမးက အားျဖညေပးျခငးအားျဖင မဝါဒမားႏင ၾကားဝငေဆာငရြကျခငးမားက ပေဖာျခငးႏင အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈမားတြင လႊမးမးႏငမည။

• ေရရညတညတေစေသာနညးလမးမားျဖင သတ႔၏ လပငနးမားက ဆကလက ေဆာငရြကႏငရန အမးသမးၿငမးခမးေရး တညေဆာကသမားက ကာကြယျခငးႏင ပါဝငေစျခငး။

• ျပျပငေျပာငးလေရးျဖစစဥမား စတငအေကာငအထညေဖာၿပးေနာက မမတ႔လ႕အသငး အဝငးတြင အမးသမးမားအၿမတမးပါဝငႏငသညအခနးက႑ က တညေဆာကႏငရန ေရြးေကာကတငေျမႇာကၿပးေနာက ပပးမႈအစအစဥအေနျဖင သငတနးေပးျခငး။

ေဒသအဆငေခါငးေဆာငမားအတြက ေထာကခခကမား

• အမးသမးတ႔၏ ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈမားႏင ျပနလညသငျမတျခငးဆငရာႀကးပမး ေဆာငရြကမႈမားက အေလးထားပါ။ သတ႔သည ေရရညတညတေသာေသာ ၿငမးခမးေရးက ဖနတးႏငေသာသမားျဖစေကာငးျဖစေပမည။ အမးသမးမားသည အေရးႀကးေသာအခနးက႑ျဖစသည ျပနလညသငျမတေရးႏင လ႕အဖြ႕အစညးမား ျပနလညတညေဆာကေရးတြင အာဖဂနနစၥတန၊ ျမနမာ၊ ဖလစပငႏင ရဝမဒါတ႔ တြင ျမငေတြ႕ရသကသ႔ ပါဝငေဆာငရြကခၾကပါသည။ ကယတငေပးေသာ အမးသမး မား၏ ႀကးမားေသာအေတြ႕အၾကႏင မဟာမတမား တညေဆာကခၾကသည အမးသမးမား၏ အေတြ႕အႀကမားက ၿငမးခမးေရးႏင ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥမားတြင အကးျဖစ ထြနးေအာင ေဆာငရြကရန လအပသည။

ပဋပကၡမရရေသာအခြငအလမး

အမားျပညသႏငဆငေသာ ပဋပကၡျဖစၿပးေနာကကာလအခနသည ဒမကေရစ ဖြ႕ၿဖးတးတကလာေရးႏင ျပျပငေျပာငးလမႈလပငနးစဥမားႏင ကကညေသာဖြ႕ၿဖးတးတက မႈမားအတြက ႏငငေရးကြကလပက လမးဖြငေပးၿပး ပဋပကၡမ ရရေသာ ေျပာငးလမႈကလပ ေဆာငရန အေရႀကးသညအခနအခါ တစချဖစသည။ အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရ သည တငးရငးသားလမးစမားမ မသားစဝငမားျဖစေသာေၾကာင အမးသမးမားသည လကနကကငေတာလနေရးႏင ေနာကပငးၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈႏင ဒမကေရစလပငနး စဥမားတြင ပါဝငႏငရန အခြငအလမးမားရႏငေသာလညး စသည အခြငအေရးမားမရရသည အျခားအမးသမးမားလ႕အဖြ႕အစညးတြငရေနသည။ အာဖဂနနစၥတနတြင လနညးစ ဟာဇရ အမးသမးမားက အျခားေသာမးႏြယစႏင


ဘာသာေရးအဖြ႕မားႏင ႏႈငးစာလငသာ၍ သာ၍ႀကးမားေသာ လြတလပျခငးမားက ရရၾကသမားအျဖစ အသအမတျပျခငးခၾကရသည။ ထသ႔ ျဖစရျခငးမာ ရာရယာဥပေဒက သတ႔ပ၍ ေပာေပာငးသညအဓပၸာယဖြငဆျခငးက တစစတတစေဒသပါဝငသည။ ထဥပေဒ တြင အမးသမးမားက တရားဝငနညးလမးအရေသာလညးေကာငး ပမနမဟတေသာ နညးလမးအရေသာလညးေကာငး ပဋပကၡအေျဖရာျခငးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငး ဆငရာလႈပရားေဆာငရြကျခငးမားတြင ပါဝငလပကငေဆာငရြကခြငက ရရေစၿပး ကယျပန႔ ေသာ ဒမကေရစျဖစစဥမားတြငလညး ပါဝငခြငရၾကသည။ ျမနမာျပညတြင ကခင အမးသမးတ႔၏ ရပတညမႈသည သတ႕၏ဘာသာေရးႏင တငးရငးသား လနညးစျဖစေန ေသာ အေနထားေၾကာင လကနကကငလႈပရားမႈ အပါအဝင အမားျပညသ ႏငသကဆငေသာ ပါဝငရျခငးက အတငးအတာတစခ အထရေစၿပး ဤအေျခအေနက လအမားစအဖြ႕ မ အမးသမးတ႔သည တညေသာ ထအတငးအတာအထ မရရႏငၾကေခ။ အထကတြင ေဖာျပခသည အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာ လမးစမားရရခစားၾကသကသ႔အမနတကယတညရေနသည အခြငအေရးျဖစသည အမးသမးမားပါဝငခြငက ေဖာထတရန ႏင ထအခြငအေရးကရယရနအတြက အေျခအေနက မညသ႔အဆကမျပတထနးခပထား ႏငရနႏင စြမးေဆာငရညရရနလအပေၾကာငး သရရနအေရးႀကးေပသည။ ဤအေျခအေန ႏင ဆကစပလက ပဋပကၡျဖစျခငးသည အမးသမးမားက ဆးျဖတခကခပငခြငရေသာ အခနးက႑တြင ပါဝငေစနငခြငကရရေစၿပး ဤကသ႔မျဖစခပါက ထေနရာသ႔ ေရာကရရန မလြယကပါ။ ျမနမာႏင ဖလစပငႏငငတ႔တြင အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးမား၌ အမးသမး မား၏က႑ ကယျပန႕လာကာ ကခငျပညနယတြင တကၾကြေသာအရပဖက လ႕အဖြ႕ အစညးေခါငးေဆာငေနရာမားႏင မငဒနာအဒကၡသညစခနးမား ေကာမတေနရာမားတြင ပါဝငလာၾကသည။ ဤအစရငခစာတြင ပါဝငေသာ အျဖစအပကအေၾကာငးအရာ ေလလာ ျခငးမားတြင အမးသမးတ႔သည တးခ႕တာဝနမားအျဖစ မသားစမား၏ ဥးေဆာငသမား အျဖစ တာဝနယေဆာငရြကၾကရသည။ သ႔ေသာလညး အျခားအေျခအေန အျဖစ အပကမားတြင ယငးကသ႔ ဥးေဆာငရသျဖင အခနႏငေငြေၾကးအခက အခမားေၾကာင သတ႔အတြက အမားျပညသႏင ဆငေသာ ဆးျဖတခကမားခမတရာတြင လပေဆာငႏငစြမးက ထနးခပထားသကသ႔ျဖစသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ ရဝမဒါတြင လမးတးသတျဖတမႈ၏ ေနာကပငးတြင အမးသမးထ၏ လဥးေရပမာဏမာ ၇ဝ%မရရကား လစဟာေနေသာ အမးသားမား၏ ေနရာတြင အမးသမးတ႔သည အသစေသာ သေဘာတညခကမားျဖင သတ႔၏ လမႈအဖြ႕အစညးက ျပနလည၍ တညေဆာကရန လပကငခြငရရၾကသည။

ႏငငတကာလႈပရားေဆာငရြကသမားအတြက ေထာကခခကမား

• ကား/မက႑သည ျပနလည၍ အသစျပျပငတညေဆာကေရးျဖစစဥမား တြင အဓက ေခတေရစးေၾကာငးျဖစေၾကာငး ေသခာခငမာပါေစ။ သ႔ျဖစပါ၍ အားလးကကယစားျပရန၊ တရားဝငျဖစရနႏင ေရရညတညတေသာျဖစစဥမား


ရရရနအတြက ေရြးေကာကပြစနစမား၊ ဝနေဆာငမႈျဖန႔ေဝေသာမဝါဒမား ႏင အေျခခ ဥပေဒ တညေဆာကျခငးျဖစစဥမားတြင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာ အမးသမးမား၏ ရပငခြငမားက ထညသြငးရမည။

• အမးသမးမားဥးေဆာငမႈအခြငအေရးမားက ပပးကညသကသ႔ အသအမတလညးျပ ရန အမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရးကြနယကမား၊ မမတ႔ အသငးအဝငးအတြငး ပဋပကၡေျပလညေအာငေဆာငရြကေသာ လပငနးယႏရားမားႏင အရပဖက လ႕အဖြ႕ အစညးတြင အစပး ေဆာငရြကမႈမားအပါအဝင ေဒသအလက အမးသမးဥးေဆာငေသာ ကြနယကဆကသြယမႈမားက ေဖာထတအသအမတျပျခငးအားျဖင ပဋပကၡက မၾကာ ခဏ လႈ႕ေဆာေပးေသာ ကား/မ အခနးက႑မားအား အေျပာငးအလျပရန တးတကမႈ အတြက အခြငအေရးရယရမည။

ေဒသအတြငးလႈပရားေဆာငရြကသမားအတြက ေထာကခခကမား

• ဆးျဖတခကမားခမတသည အဆငတငးတြင အမးသမးမားပါဝငႏငေသာ ဥပေဒမား က ျပ႒ာနးပါ။ ဥပေဒစညးမဥးမားျဖစသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ေရြးေကာက တငေျမာကခြငဆငရာျဖစစဥမားႏင အျခားအစျပျခငးတ႔တြင အေရးမပါသမားအျဖစ သတမတခရေသာအဖြ႕မားမ အမးသမးမားဆးျဖတခကခမတေသာ လပငနးစဥ မား တြင ပါဝငႏငရန ေသခာေစရနလအပသည။ ဥပမာအျပသေဘာေဆာငလပေဆာငျခငးမဝါဒ

• အမးသမးမား တရားမတမႈသ႔ေရာကရႏငသညအခြငအလမးက အားျဖညေပးရန လြတလပေသာတရားသႀကးအဖြ႕က အာမခဖြ႕စညးထားျခငး။

• အာဏာပငမားအား စြပစြတငတနးခကက စစမးစစေဆးရန ခန႔ထားသည အရာရ႐းက ဖြငလစျခငး အားျဖင ကား/မအေျချပခြျခားဆကဆျခငးကစၥရပမားက ဆနးစစေျဖရငး ေပးျခငး။


ကမးကးစာရငးႏင ျဖညစြကဖတ႐ႈရနမား

Bjarnegård, Elin and Melander, Erik, ‘Revisiting Representation: Communism, Women in Politics, and the Decline of Armed Conflict in East Asia’, International Interactions: Empirical and Theoretical Research in International Relations, 39/4 (2013), pp. 558–74

Unrepresented Nations and Peoples Organization (UNPO) Secretariat, ‘Intersectional Discrimination, Multifaceted Problems: Minority Women, Violence and Peace building’, Issues paper prepared for the 4th Session of the UN Forum on Minority Issues, November 2011

UN Special Representative on Children and Armed Conflict, ‘Sexual Violence’, 2014, available at <https://childrenandarmedconflict.un.org/effects-of-conflict/six-grave-violations/sexual-violence/>


International IDEA အေၾကာငးအတခပ

ဒမကေရစႏင ေရြးေကာကပြဆငရာအကအညပပးေပးေသာ ႏငငတကာအဖြ႕အစညး (IDEA) သည အစးရမားအၾကားေဆာငရြကေပးသည အဖြ႕အစညးျဖစၿပး ကမ႓ာတစဝမး ဒမကေရစ အေဆာကအဦမားက ကညပပးေပးေသာအဖြ႕ျဖစသည။

IDEA သညလကေတြ႕ျဖစေသာ အသပညာဗဟသတထတကနမားႏင အသးျပႏငသည ကရယာပစၥညးမားက မမတ႔ကြမးကငအဓကနယပယမားျဖစသည ေရြးေကာကပြျဖစစဥမား၊ အေျခခဥပေဒတညေဆာကျခငးႏင ႏငငေရးတြငပါဝငျခငးႏင ကယစားျပျခငး၊ ဒမကေရစႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကျခငးအျပင ကား/မက႑၊ မတညကြျပားျခငး၊ ပဋပကၡႏင ေဘးကငးလျချခငး ဆငရာစသညတ႔အတြက ထတလပေပးသည။

IDEA သည ႏငငတကာႏင ေဒသတြငးအဆင ဒမကေရစစနစျပျပငေျပာငးလ ေရးတြင ပါဝငလပကငေဆာငရြကေနသမား လြယကေခာေမြ႕စြာ ဒမကေရစစနစ အေကာငအထည ေဖာႏငေရးအတြက ေထာကပေသာအားျဖင ယခစာအပက ဗဟသတ အလ႔ငာ ျဖန႔ေဝျခငး ျဖစသည။

မမတ႔လပငနးတြငထားရသည IDEA ၏ ရညမနးခက

• ဒမကေရစ၏ စြမးေဆာငရည၊ တရားဝငျဖစျခငးႏငအမားယၾကညလကခႏငမႈက တးျမႇငျခငး။

• ပ၍ပါဝငလပကငေဆာငရြကျခငးႏင တာဝနခကယစားျပျခငးႏင

• ပ၍ထေရာကေသာ၊ တရားဝငျဖစေသာဒမကေရစဆငရာ အတပးေပါငးေဆာငရြက လပကငျခငး တ႔ပငျဖစသည။

ဆြဒငႏငင စေတာဟမးၿမ႕တြင မလအေျချပၿပး International IDEA ၏ ႐းမားက အာဖရကတက ေျမာကပငး၊ အာဖရက၏ ဆာဟာရတကခြ၊ အာရ-ပစဖတေဒသ၊ လကတင အေမရကႏင ကေရဘယတ႔တြင ဖြငလစထားသည။

Documents

Thiyumi Senarathna - Online Burma Library · 6 i ျပဳထားေသာ ပဋိပကၡေလးခုကုိ ေပါင္းစည္းထားၿပီး အဆုိပါ