Tıbbi Atık Bertaraf Metodu Olarak Otoklav ile Sterilizasyonda Sondan Parçalamalı Sistem Örneği

ÜÜNNĐĐVVEERRSSĐĐTTEE ÖÖĞĞRREENNCCĐĐLLEERRĐĐ

II II II .. ÇÇEEVVRREE SSOORRUUNNLLAARRII

KKOONNGGRREE KKĐĐTTAABBII

1155--1166 MMAAYYIISS 22000088

TÜBĐTAK, 2223 kodlu “Yurtiçi Bilimsel Etkinlikleri Destekleme Programı ” ile

kongre kitabının basımını desteklemiştir.

Üniversite Öğrencileri III. Çevre Sorunları Kongresi 15-16 Mayıs 2008 Fatih Üniversitesi – ĐSTANBUL

ÜNĐVERSĐTE ÖĞRENCĐLERĐ III. ÇEVRE SORUNLARI KONGRESĐ BĐLDĐRĐ KĐTABI

2

Fatih University Library Cataloguing in Publication Data:

Üniversite Öğrencileri III. Çevre Sorunları Kongresi (2008 : Đstanbul)

Üniversite Öğrencileri III. Çevre Sorunları Kongre Kitabı : 15-16 Mayıs 2008

University Students III Environmental Problems Congress – Đstanbul : Fatih University,

2008 /

Haz. Sami Gören, Mustafa Petek, Hatice Nur Aras Mehan

Çev. Omar Alagha

Emğ. Geç. Ayşe Büşra Şengül, Esra Genç Đlhan, Đsmail Anıl, Nihan Uygur, Müyesser

Çelik, Mustafa Esen

Grafik. Semra Yılmaz, Faruk Keysan

464 s.; 28 cm. – (Fatih Üniversitesi Yayınları; No:32)

ISBN: 978-975-303-093-9

University Students III Environmental Problems Congress

Üniversite Öğrencileri III. Çevre Sorunları Kongre Kitabı Gören, Sami

Baskıya Hazırlık: Fatih Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü

Baskı: Feza Gazetecilik ve Mat. A.Ş.

Baskı Tarihi: 09 Mayıs 2008



3

Yayın Kurulu:

Sami Gören Mustafa Petek

Hatice Nur Aras Mehan Ayşe Büşra Şengül

Editör

Sami Gören

ISBN: 978-975-303-093-9

Mayıs 2008, Đstanbul

Baskı-Cilt

Feza Gazetecilik ve Mat. A.Ş.

Tel: 0 212 454 86 50 / Fax: 0 212 454 86 45

Đsteme Adresi

Fatih Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü

Hadımköy Kampusu, 34500 Büyükçekmece / Đstanbul

Tel: 0212 866 3300, Fax: 0212 866 3412

e-mail: [email protected]

URL: http://cevre.club.fatih.edu.tr



4

ORGANĐZASYON KOM ĐTESĐ BAŞKANINDAN Bu sene üçüncüsünü düzenlediğimiz Çevre Sorunları Öğrenci Kongresi değişmeyen konsepti ile öğrencileri yine başrole koymaktadır. Çevre sorunlarını ele alan ulusal bir kongre olması itibariyle önemli ama öğrenci merkezli olması itibariyle daha da önemli olan kongremiz türünün ender örneklerinden biridir. Çoğunlukla lisans öğrencilerinin çabaları ile oluşan bu kongreye, bu sene, geçen senekinin neredeyse iki katı başvuru olmuştur. Bu ivmenin ileride de artarak devam etmesi en büyük dileğimizdir. Bu sene kongremize, TÜBĐTAK 2223 kodlu “Yurtiçi Bilimsel Etkinlikleri Destekleme Programı” ile destekte bulunmaktadır. Yurt çapında çeşitli üniversitelerden lisans ve lisans üstü öğrencileri tarafından yapılan başvuruların yanı sıra, Çevre ve Orman Bakanlığı’nda çalışan, üniversiteden yeni mezun olmuş ve şu anda da çeşitli üniversitelerde yüksek lisans öğrencisi olan genç mühendislerden de başarılı çalışmalarla başvurular olmuştur. Su ile ilgili uluslar arası en büyük organizasyon olma özelliğine sahip olan Dünya Su Forumlarının beşincisine gelecek yıl ülkemiz ev sahipliği yapacaktır. “5. Dünya Su Forumu”’nun özellikle gençlere tanıtılması ve aktif katılımının sağlanması maksadı ile Forum Sekretaryası ile ortak çalışılarak bu kongre çerçevesinde tanıtım programı organize edilmiştir. Çevre sorunlarının olmadığı bir dünyada yaşamak elbette hepimizin isteği ancak bu sorunları göz ardı etmek ve yok saymak en büyük hatalardan biri olur. Tam tersine sorunları bilmek, üstüne gidebilmek ve sorunları çözmek ancak gerekli teknik bilgi ile olur. Đşte bu gereken donanımı gençlere verebilirsek, ne mutlu biz akademisyenlere. Bu kongreye yapılan başvurular bilim kurulu tarafından incelemeye tabi tutularak içerik açısından değerlendirilmektedir. Sunulan bildiriler kitap haline getirilerek, öğrenciler ve genç araştırmacılar için ufuk açıcı bir özelliğe sahip olması için çalışılmaktadır. Ayrıca bu seneki çalışmalara en iyi araştırma, en iyi sunum ve en iyi poster ödülleri verilmiştir. Bu kongrenin dördüncüsünde de daha geniş katılımla tekrar beraber olmak dileklerimle, kongreye katılan, destek veren herkese sonsuz saygılarımı sunarım. Yrd. Doç. Dr. Sami Gören Kongre Başkanı



5

ĐÇĐNDEKĐLER Organizasyon Komitesi Başkanından 4 Üniversite Öğrencileri 2. Çevre Sorunları Kongresi Kitap Editörleri 7 Üniversite Öğrencileri 2. Çevre Sorunları Kongresi Organizasyon Komitesi 7 Üniversite Öğrencileri 2. Çevre Sorunları Kongresi Bilim Kurulu 8 Üniversite Öğrencileri 2. Çevre Sorunları Kongresi Kongre Konuları 8 Üniversite Öğrencileri 2. Çevre Sorunları Kongresi Programı 9 Üniversite Öğrencileri 2. Çevre Sorunları Kongresi Tam Bildiri Metinleri 14 Katı Atıklar 15 Atık Kağıt Đşleyen Oluklu Mukavva Fabrikalarında Kullanılamayacak Nitelikteki Liflerin Değerlendirilmesi

16

Düşük Mukavemetli Atık Betonların Beton Agregası Olarak Kullanılabilirliği 22 Akıllı Ve Çevreci Evler 27 Tıbbi Atıkların Buhar Sterilizasyonu Yöntemi Đle Bertaraf Edilmesi Ve Bu Yöntemin Çorum Đlindeki Tıbbi Atık Tesisinde Đncelenmesi

34

Biodiesel Production From Waste Cooking Oil (Wco) In Kitchen And Canteens Of University 41 Gıda Sektörü Atıklarından Süperkritik Karbondioksit Đle Yağ Eldesi 47 Katı Atıkların Aerobik Ve Anaerobik Ayrışmasının Laboratuar Ölçekli Bioreaktörlerde Đzlenmesi

54

Katı Atıklar, Sürdürülebilir Atık Yöntemleri, Batı Karadeniz Kıyıları 61 Plastiklerin Toplanması Ve Geridönüşümü 68 Evsel Katı Atıkların Kaynağında Ayrı Toplanması Üzerine Bir Sistem Önerisi 73 Entegre Atık Yönetimi Kavramı Ve Ab Uyum Sürecinde Atık Çerçeve Yönetmeliği 82 Tıbbi Atık Yönetiminde Yeni Bir Model Örneği 91 Tıbbi Atık Bertaraf Metodu Olarak Otoklav Đle Sterilizasyonda Sondan Parçalamalı Sistem Örneği

100

Đnsan Gıdası Olarak Kullanılmayıp Çevre Kirliliğine Neden Olan Sığır Şirdeninin Alabalık Rasyonlarında Kullanılma Olanakları

105

Katı Atık Yönetiminden Örnekler; Đstanbul Büyükşehir Belediyesi, Fatih Belediyesi Ve Fatih Üniversitesi

111

Şev Stabilitesinin Katı Atık Sahalarındaki Önemi 116 Su Kirlili ği 117 Şehir Şebeke, Kuyu Ve Kaynak Sularının Ozonlanması Đle Fiziksel, Kimyasal Ve Mikrobiyolojik Özelliklerinin Đncelenmesi

123

Bursa Đli Đçme Sularının Bazı Fiziksel, Kimyasal Ve Bakteriyolojik Özellikleri 130 Bursa Đlinin Đçme Suyunu Karşılayan, Doğancı Baraj Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal Özellikleri 137 Erkenez Çayı (Kahramanmaraş) Kirlili ğinin Fiziko-Kimyasal Parametrelerle Đncelenmesi Đlkbahar Döneminde Büyükçekmece Atmosferindeki Toplam Partikül Maddelerin Kütle Konsantrasyolarının Đncelenemsi

142 Ayamama Ve Haramidere Derelerindeki Genotoksik Kirlili ğin SOS-Chromotest Metodu Đle Belirlenmesi

149

Nikelin Bentonitle Adsorpsiyonunun Đzoterm, Kinetik Ve Termodinamik Analizi 156 Bütüncül Havza Yönetimi 163 Türkiye’de Ab’ye Uyumlu Su Havzası Yönetim Stratejisi Ve Su Çerçeve Direktifi 170 Büyükçekmece Sahilindeki Noktasal Kirleticilerin Zamana Bağlı Olarak Đncelenmesi 178 Sanayi Ve Çevre 184 Son Yüz Yılda Erzurum’un Genel Çevre Yapısında(Fauna-Flora-Su-Hava) Meydana Gelen Tahribatlardan Bazı Đzlenimler

185

Yüksek Gözenekli Polihipe Malzemelerinin Sentezi Ve Petrol Atıklarının Uzaklaştırılmasında Kullanımı

191

Çelik Yüzeylerdeki Boya Altı Korozyonuna Karşı Çevre Dostu Đletken Polipirol Kaplamalar 195 Paslanmayla Yıpranan Betonarme Yapılara Doğal Katkı Maddeleri Đle Çözüm Önerileri 203 Çelik üzerindeki çevre dostu polipirol kaplamaların korozif ortamdaki yüzeyi koruma refleksinin elektrokimyasal yöntemlerle belirlenmesi

214

Reach: Introductıon And Applıcatıon 221 Kent Đçi Raylı Sistemlerde Çevresel Gürültünün Azaltılması 229 Hadımköy Bölgesi Endüstriyel Kirletici Tespiti Ve Bölge Civarından Seçilmiş Bir Fabrikanın Đşletim Ve Kirlilik Profilinin Saptanması

240



6

Çevre Maliyetleri Yönetimi Ve Đşletmelere Bakan Yönü 246 Bağcılar Arterinde Sinyal Optimizasyonu 252 Ulaştırma Sistemlerinin Çevresel Etkileri 255 Atıksu Arıtımı 262 Azo Boyar Madde Üretiminden Kaynaklanan Atıksuların Foto-Fenton-Benzeri Prosesi Đle Đleri Oksidasyonu

263

Bir Zeytinyağı Karasuyunun Koagülasyon Ve Elektrokoagülasyon Prosesleriyle Kimyasal Arıtılabilirli ğinin Đncelenmesi

273

Azo Boyar Madde Sentez Atıksularının Fenton Prosesi Đle Đleri Oksidasyonu 280 Süperkritik Su Oksidasyonuyla Peyniraltı Suyunun Arıtılması 287 Aerobik Ve Anaerobik Depo Sahalarında Oluşan Sızıntı Suyunda Azot Bileşiklerinin Kontrolü 293 Gıda Endüstrisi Atıksularının Anaerobik Arıtım Adaptasyonu Çalışması 301 Su Arıtımı 308 Đçme Ve Kullanma Sularında Sülfat Giderilmesi 309 Güneydoğu Anadolu Projesinin (GAP) Çevresel Etkileri 315 4-Nıtrofenolün Bentonitle Adsorpsiyonu 321 Kurşunun Zeolitle Adsorpsiyonunun Đzoterm Ve Kinetik Analizi 328 Çevre Biyoteknolojisi 335 Pseudo-Nitzschia Türlerinin Pzr Yöntemi Đle Takibi 336 Genotoxıc Effects Of Boron On Some Crops Germınatıon By Usıng Rapd Analysıs 338 MonıTorıng Gıll, Braın, Muscle Of Marmara Çinekop (Pomatomus Saltator, L. 1758) For Dna Varıatıon By Usıng Rapd-Pcr Based Methods

339

Çevre Hukuku 343 Iso 14001 Ve Ohsas 18001‘in Uygulanışı 344 Avrupa Birliği Toprak Tematik Stratejisi Ve Türkiye’deki Uygulamalar 351 Hava Kirlili ği 355 Đstanbul’un Đki Ayrı Bölgesinde Ölçülen Troposferik Ozonun Saatlik Değişimlerinin Đncelenmesi

356

Posterler 362 Öğretmen Adaylarının “Đklim Değişikli ği Ve Küresel Isınma” Hakkındaki Görüşleri 363 Diyatomelerin Kirlilik Açısından Önemine Genel Bir Bakış 369 Hazar Gölü Suyu Ve Sedimentinde Fosfor Kirlenmesi 376 Çorum Derinçay Kirletici Kaynak Analizi Ve Sonuçların Coğrafi Bilgi Sistemleri Đle Değerlendirilmesi

382

Aktif Çamurdaki Ekzopolisakkaritler 388 Medya Ve Çevre 394 Beşeri Đlaç Üretiminde Tehlikeli Atık Yönetimi 400 Gizli Tehlike Atık Yağlar 408 Böceklerin Işık Tuzağı Kullanılarak Yakalanması Üzerine Bir Çalışma 413 Kirlilikle Ya şamak 418 Đstilacı Türler 422 Yeşil Bir Çevre Đçin Đletken Polimerler: Alüminyum Boya Altı Korozyonuna Kaşı Çevre Dostu Uygulamalar

427

Evsel Atıksu Çamurundan Fosfor Geri Kazanımı Ve Gübre Üretimi 435 Sudan Nedenler 439 Đnek Gübresinin ; Suda Çözünebilir Maddelere Ve Biyogaza Dönüşüm Verimine, Isıl Ve Kimyasal Đşlemlerin Etkisinin Araştırılması

444

Temiz Enerji 451 Kadmiyumun Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynus Mykiss) Karaciğer Ve Böbrek Dokularındaki Bazı Antioksidan Enzim Aktiviteleri Üzerine Etkisi

453

ÇESKO 2007’den Görüntüler 457



7

ÜNĐVERSĐTE ÖĞRENCĐLERĐ III. ÇEVRE SORUNLARI KONGRES Đ KĐTAP EDĐTÖRLER Đ

Prof. Dr. Mehmet BORAT

Yrd. Doç. Dr. Sami GÖREN Doç Dr. Omar ALAGHA

Yrd. Doç. Dr. Ferhat KARACA Yrd. Doç Dr. Gökçe Tezcanlı GÜYER

Yrd. Doç Dr. Didem Akça GÜVEN Yrd. Doç. Dr. Mustafa PETEK

Öğr. Gör. Bertan BAŞAK Öğr. Gör. Sevil AKTAN

ÜNĐVERSĐTE ÖĞRENCĐLERĐ III. ÇEVRE SORUNLARI KONGRES Đ ORGANĐZASYON KOM ĐTESĐ

ONURSAL BASKAN

Prof. Dr. Mehmet BORAT

KONGRE BASKANI Yrd. Doç. Dr. Sami GÖREN

KONGRE SORUMLUSU

Yrd. Doç.Dr.Mustafa PETEK

ÜYELER Ars. Gör. Ayse Büsra ŞENGÜL

Ars. Gör. Hatice Nur ARAS Ars. Gör. Semra YILMAZ Ars.Gör.Esra Genç ĐLHAN

Ars. Gör. Đsmail ANIL Ars. Gör. Nihan UYGUR

Müyesser Çelik Mustafa ESEN

Cansu Soysal ( Kulüp BaşkanI)

Safa Turan (Kulüp Başkan YardImcIsI) Vesile Bali

Sabahattin Turan Hilal Uzundere Đsmail Akay

Hasan Usalan Serap Nas Seda Kuy

Merve Erol Serkan Altuntaş



8

ÜNĐVERSĐTE ÖĞRENCĐLERĐ III. ÇEVRE SORUNLARI KONGRES Đ

BĐLĐM KURULU

Prof. Dr. Mehmet Karpuzcu Gebze Yük. Tek. Ens. Prof. Dr. Ahmet Mete Saatci Marmara Ünv. Prof. Dr. Ömer Akgiray Marmara Ünv. Prof. Dr. Cuma Bayat Beykent Ünv. Prof. Dr. Cumali Kınacı ĐTÜ Prof. Dr. Đzzet Öztürk ĐTÜ Prof. Dr. Lütfi Akça ĐTÜ Prof. Dr. Rüya Taşlı Toraman ĐTÜ Prof. Dr. Ahmet Demir YTÜ Prof. Dr. Ferruh Ertürk YTÜ Prof. Dr. Talha Gönüllü YTÜ Prof. Dr. Recep Đleri Sakarya Ünv. Prof. Dr. Mehmet Borat Fatih Ünv. Prof. Dr. Cevdet Meriç Fatih Ünv. Prof. Dr. Mazhar Ünsal Fatih Ünv. Prof. Dr. Bekir Karlık Fatih Ünv. Prof. Dr. Fahrettin Gücin Fatih Ünv. Prof. Dr. Muhammet Köksal Fatih Ünv.

Prof. Dr. Mustafa Kumru Fatih Ünv. Prof. Dr. Hakkı Đsmail Erdoğan Fatih Ünv. Prof. Dr. Halil Rıdvan Öz Fatih Ünv. Yrd. Doç Dr. Edal Karadurmuş Hitit Ünv. Yrd. Doç. Dr. Serdal Sakçalı Fatih Ünv. Yrd. Doç. Dr. Sami Gören Fatih Ünv. Yrd. Doç Dr. Mustafa Petek Fatih Ünv. Yrd. Doç. Dr. Ferhat Karaca Fatih Ünv. Yrd. Doç. Dr. Omar Alagha Fatih Ünv. Yrd. Doç. Dr. Gökçe Tezcanlı Güyer Fatih Ünv. Yrd. Doç. Dr. Didem Akça Güven Fatih Ünv. Yrd. Doç. Dr. Ali Demirci Fatih Ünv. Yrd. Doç. Dr. M. Fatih Abasıyanık Fatih Ünv. Yrd. Doç. Dr. Metin Tülü Fatih Ünv. Yrd. Doç. Dr. Đrem Uzonur Fatih Ünv. Öğr. Gör. Bertan Başak Fatih Ünv. Öğr. Gör. Sevil Aktan Fatih Ünv. Öğr. Gör. Can Tülümen Fatih Ünv. Dr. Şenol Yıldız ĐSTAÇ

ÜNĐVERSĐTE ÖĞRENCĐLERĐ III. ÇEVRE SORUNLARI KONGRES Đ KONGRE KONULARI

KURAKLIK

SANAYĐ VE ÇEVRE KÜRESEL ISINMA ÇEVRE VE SAĞLIK

ÇÖLLEŞME KATI ATIKLAR

ÇEVRE BĐYOTEKNOLOJĐSĐ ÇEVRE HUKUKU HAVA K ĐRLĐLĐĞĐ

TEMĐZ ENERJĐ SU KĐRLĐLĐĞĐ

ÇEVRE MÜHENDĐSLĐĞĐ EĞĐTĐMĐ



9

ÜNĐVERSĐTE ÖĞRENCĐLERĐ III. ÇEVRE SORUNLARI KONGRE PROGRAMI



10

15 Mayıs Perşembe 09:30 – 10:00 Kokteyl 10:00 – 11:00 Açılış Konuşmaları Poster Sunum Saatleri: I. Gün : 14:00-16:00, II. Gün : 13:00–15:00 saatleri arasında poster sahiplerinin standlarının yanında bulunmaları gerekmektedir. I. GÜN I. Oturum : (Su Kirlili ği; Katı Atık) 11:00 – 11:10 Bütüncül Havza Yönetimi, Çevre ve Orman Bakanlığı, Ahmet Aladağ, Nermin Çiçek, Gürsel Erul 11:10 – 11:20 Akıllı Ve Çevreci Evler, Selçuk Üniv., Ergün Pehlivan, Süleyman Tosyalıoğlu, Hayrullah Can, Vedat Arslan 11:20 – 11:30 Soru Cevap 11:30 – 12:15 Ağaç Dikme Şenliği - Fatih Üniversitesi Arıtma Tesisi Çevresinde Ağaçlandırma Çalışması Yapılacaktır 12:30 – 13:30 Öğle Yemeği I. GÜN II. Oturum: (Atıksu Arıtımı; Katı Atık) 13:30 – 13:45 5. Dünya Su Forumu'nun Tanıtımı- Prof. Dr. Necati Ağıralioğlu, 5. Dünya Su Forumu Program Komitesi Eş Başkanı 13:45 –13:55 Süperkritik Su Oksidasyonuyla Peyniraltı Suyunun Arıtılması, YTÜ , Mesut Akgün, Tuba Arslan, Onur Ö. Söğüt 13:55 – 14:05 Atık Ka ğıt Đşleyen Oluklu Mukavva Fabrikalarında Kullanılamayacak Nitelikteki Liflerin De ğerlendirilmesi, Hitit Üniv., Erdal Karadurmu ş, Yusuf Karadeniz, Çağlar Baş, Đbrahim Bilici 14:05 – 14:15 Đnsan Gıdası Olarak Kullanılmayıp Çevre Kirlili ğine Neden Olan Sığır Şirdeninin Alabalık Rasyonların da Kullanılma Olanak ları, Atatürk Üniv., Prof. Dr. Sıtkı Aras, Erkan Altun, A.Necdet Sirkecioğlu, Mehtap Cengiz Bayır 14:15 – 14:25 Tıbbi Atıkların Buhar Sterilizasyonu Yöntemi Đle Bertaraf Edilmesi Ve Bu Yöntemin Çorum Đlindeki Tıbbi Atık Tesisinde Đncelenmesi, Hitit Üniv., Erdal Karadurmu ş, Erhan Küçük şahin, Onur Özkaya, Semin Bayrak 14:25 – 14:35 Soru Cevap 14:35-14:45 Çay-Kahve Molası I. GÜN III. Oturum: (Su Kirlili ği; Sanayi ve Çevre) 14:45 – 14:55 Şehir Şebeke, Kuyu Ve Kaynak Sularının Ozonlanması Đle Fiziksel, Kimyasal Ve Mikrobiyolojik Özelliklerinin Đncelenmesi, Hitit Üniv., Erdal Karadurmuş, Kutay Perveli, Görkem Kartal, Nihan Kaya 14:55 – 15:05 Son Yüz Yılda Erzurum’un Genel Çevre Yapısında(Fauna-Flora-Su-Hava) Meydana Gelen Bazı Tahribatlardan Bazı Đzlenimler, Atatürk Üniv, Doç. Dr. Şükriye Aras Hisar, Fatih Arslan, Murat Karaaslan, H. Salih Özkılıç, Yavuz Yeğin 15:05 – 15:15 Paslanmayla Yıpranan Betonarme Yapılara Doğal Katkı Maddeleri Đle Çözüm Önerileri, Gazi Üniv., Cemil Baki Kıyak 15:15 – 15:25 Bursa Đli Đçme Sularının Bazı Fiziksel, Kimyasal Ve Bakteriyolojik Özellikleri, Dumlupınar Üniv., Bülent Büyükkıdan, Nurgün Büyükkıdan, Salih Özer, Selman Kander, Hüseyin Göktaş



11

15:25 – 15:35 Çelik Yüzeylerdeki Boya Altı Korozyonuna Karşı Çevre Dostu Đletken Polipirol Kaplamalar , Gazi Üniv., Tülin Kıyak, S. Kılıç, B. Çırak 15:35 – 15:45 Soru Cevap 15:45-15:55 Çay-Kahve Molası I. GÜN IV. Oturum: (Su Arıtımı; Sanayi ve Çevre) 15:55 – 16:05 Đçme Ve Kullanma Sularında Sülfat Giderilmesi, Hitit Üniv., Erdal Karadurmu ş, Musa Köseli, Đbrahim Bilici 16:05 – 16:15 Bağcılar Arterinde Sinyal Optimizasyonu, Boğaziçi Üniv., Gürkan Günay, Ender Faruk Morgül, M. B. Ka ğan Albayrak 16:15 – 16:25 Reach: Introductıon And Applıcatıon, Fatih Üniv., Ahmed Aliyu Ahmad, Gökçe Tezcanlı Güyer 16:25 – 16:35 Kent Đçi Raylı Sistemlerde Çevresel Gürültünün Azaltılması, ĐTÜ, Zübeyde Öztürk, Veysel Arlı 16:35 – 16:45 Ulaştırma Sistemleri Ve Çevresel Etkileri, ĐTÜ, Sevil Ay, 16:45 – 16:55 Soru Cevap 16:55-17:05 Çay-Kahve Molası I. GÜN V. Oturum: (Atıksu arıtımı; Katı Atık) 17:05 – 17:15 Azo Boyar Madde Üretiminden Kaynaklanan Atıksuların Foto-Fenton Benzeri Prosesi Đle Đleri Oksidasyonu, ĐTÜ, Đdil Arslan-Alaton, Gökçe Türeli,Tuğba Ölmez-Hancı 17:15 – 17:25 Gıda Endüstrisi Atıksularına Anaerobik Arıtım Adapt asyonu Çalışması, Selçuk Üniv., Dilek Erdirençelebi, Merve Soğancıoğlu 17:25 – 17:35 Biodiesel production from waste cooking oil (WCO) in Kitchen and Canteens of University, Fatih Üniv., Omar Alagha, Pellumb Gjinolli's, Ayse Busra Sengul 17:35 – 17:45 Katı Atık Yönetiminden Örnekler; Đstanbul Büyükşehir Belediyesi, Fatih Belediyesi Ve Fatih Üniversitesi, Fatih Üniv., Furkan Kavadar, Sami Gören 17:45 – 17:55 Fatih Üniversitesi Kampüsü içindeki atık plastiklerin toplanması ve geri dönüşümü, Fatih Üniv., Tuba Genç, Sueda Tekalan, Şeney Tümsek, Ayşe Erdoğan, Nihan uygur, Mustafa Petek 17:55– 18:05 Çelik üzerindeki çevre dostu polipirol kaplamaların korozif ortamdaki yüzeyi koruma refleksinin elektrokimyasal yöntemlerle belirlenmesi, T. Kıyak, Đ. Azer, H. Özbay 18:05 – 18:15 Soru- Cevap 18:15 Kapanış

16 Mayıs Cuma II. GÜN I. Oturum: (Hava Kirlili ği; Katı Atık) 09:00 – 09:10 Đstanbul’un Đki Ayrı Bölgesinde Ölçülen Troposferik Ozonun Saatlik Değişimlerinin Đncelenmesi, Fatih Üniv., Ferhat Karaca, Zeynep Öztürk 09:10 – 09:20 Tıbbi Atık Bertaraf Metodu Olarak Otoklav Đle Sterilizasyonda Sondan Parçalamalı Sistem Örneği, YTÜ, Kamil B. Varınca, Cengiz Esmen,Abdilsamet Şengil, Deniz Albayrak



12

09:20 – 09:30 Katı Atıklar, Sürdürülebilir Atık Yöntemleri Batı Karadeniz Kıyılar, Karaelmas Üniv., Elif Akay;Tuba Erkin;Güliz Kuzu;Gü l Oran 09:30 – 09:40 Entegre Atık Yönetimi Kavramı ve AB Uyum Sürecinde Atık Çerçeve Yönetmeliği ,YTÜ, Kamil B. Varınca, Fatma Büyükbektaş 09:40 – 09:50 Evsel Katı Atıkların Ayrı Toplanması Üzerine Bir Sistem Önerisi, Đstanbul Üniv., Ömer Faruk Kültür, Đrfan Daşkaya, Đbrahim I şlak, Kür şat Çakmak 09:50 – 10:00 Soru Cevap 10:00-10:10 Çay-Kahve Molası II. GÜN II. Oturum: (Su Kirlili ği; Çevre Hukuku) 10:10 – 10:20 Türkiye’de Ab’ye Uyumlu Su Havzası Yönetim Stratejisi Ve Su Çerçeve Direktifi,Çevre ve Orman Bakanlığı, Nermin Çiçek, Yakup Karaaslan,Veysel Aslan 10:20 – 10:30 ISO 14001 ve OHSAS 18001’in Uygulanışı, Fatih Üniv., Mehmet Borat, Aydanur Doğan 10:30 –10:40 Avrupa Birli ği Toprak Tematik Stratejisi Ve Türkiye’deki Uygulam alar, Çevre ve Orman Bakanlığı, Saliha Değirmencioğlu 10:40 – 10:50 Đlkbahar Döneminde Büyükçekmece Atmosferindeki Toplam Partikül Maddelerin Kütle Konsantrasyonlarının Đncelenmesi, Fatih üniv., Hacı Hüseyin ÖNER 10:50 – 11:00 Bursa Đlinin Đçme Suyunu Karşılayan, Dogancı Baraj Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal Özellikleri, Dumlupınar Üniv., Bülent Büyükkıdan, Nurgün Büyükkıdan, Salih Özer, Selman Kander, Hüseyin Göktaş 11:00 – 11:10 Soru Cevap 11:10 – 11:20 Çay-Kahve Molası II. GÜN III. Oturum: (Atıksu arıtımı; Su Kirli ği) 11:20 – 11:30 Bir Zeytinyağı Karasuyunun Koagülasyon Ve Elektrokoagülasyon Prosesleriyle Kimyasal Arıtılabilirli ğinin Đncelenmesi, ĐTÜ, Đdil Arslan-Alaton, Zeynep Kartal, Tu ğba Ölmez-Hancı 11:30 – 11:40 Erkenez Çayı (Kahramanmaraş) Kirlili ğinin Fiziko-Kimyasal Parametrelerle Đncelenmesi, Sütçüimam Üniv., Cemil Kara, Mustafa Şimşekli 11:40 – 11:50 Aerobik Ve Anaerobik Depo Sahalarında Oluşan Sızıntı Suyunda Azot Bileşiklerinin Kontrolü, YTÜ, M. Sinan Bilgili, Berna Ba yram, Ahmet Demir, Gamze Varank 11:50 – 12:00 Büyükçekmece Sahilindeki Noktasal Kirleticilerin Zamana Bağlı Olarak Đncelenmesi, Ersel Tabak, Bertan Başak, Açğla Durmaz 12:00 – 12:10 Azo Boyar Madde Sentez Atıksularının Fenton Prosesi Đle Đleri Oksidasyonu, ĐTÜ, Đdil Arslan-Alaton, Betül Hande Gürsoy 12:10 – 12:20 Soru Cevap 12:20 - 13:20 Öğle yemeği II.GÜN IV. Oturum: (Su Arıtımı; Su Kirli ği) 13:20 – 13:30 Güneydoğu Anadolu Projesinin (Gap) Çevresel Etkileri, Fatih Üniv., Agata Owczarek 13:30 – 13:40 Nikelin Bentonitle Adsorpsiyonunda Đzoterm, Kinetik Ve Termodinamik Analizi, Yıldız Üniv., Selin Top, Tuğçe Çevik, Elif Sekman, Remziye Yazıcı, Ebru Akkaya, M. Sinan Bilgili, Ahmet Demir, Gamze Varank



13

13:40 – 13:50 Ayamama ve Haramidere Derelerinde Genotoksik Kirliliğin SOS-Chromotest Metodu ile Saptanması, Fatih Üniv., Mustafa Petek, Muaz Dülger, Semra Yılmaz, Emel Koçak 13:50 – 14:00 4-nitrofenol’ün Bentonitle Adsorpsiyonu, YTÜ, Remziye Yazıcı, Elif Yılmaz, Selin Top, Elif Sekman, Gamze Varank, M. Sinan Bilgili, Ahmet Demir 14:00 – 14:10 Kur şunun Zeolitle Adsorpsiyonunun Đzoterm ve Kinetik Analizi, YTÜ, Elif Sekman, Đrem Oymak, Remziye Yazıcı, Selin Top, Ahmet Demir, Gamze Varank, M. Sinan Bilgili 14:10 – 14:20 Soru Cevap 14:20- 14:30 Çay-Kahve Molası II.GÜN V. Oturum: (Katı Atık ; Sanayi ve Çevre) 14:30 – 14:40 Düşük Mukavemetli Atık Betonların Beton Agregası Olarak Kullanılabilirli ği, Selçuk Üniv., Ali Köken, Mehmet Alpaslan Köroğlu 14:40 – 14:50 Yüksek Gözenekli Polihipe Malzemelerinin Sentezi Ve Petrol Atıklarının Uzaklaştırılmasında Kullanımı, YTÜ, Hüseyin Yıldırım, E.Hi lal Mert, Yasemin Balçık Tamer, Hale Berber 14:50 – 15: 00 Hadımköy Bölgesi Endüstriyel Kirletici Tesbiti ve Bölge Civarından Seçilmiş bir Fabrikanın Đşletim ve Kirlilik Profilinin Saptanması, Fatih Üniv ., Didem Akça Güven, Sümeyra Kuş 15:00– 15:10 Katı Atıkların Aerobik Ve Anaerobik Ayrı şmasının Laboratuar Ölçekli Bioreaktörlerde Đzlenmesi, YTÜ, M. Sinan Bilgili, Aybike Yurtsever, Elif Kılavuz, Gamze Varank, Ahmet Demir 15:10- 15:20 Çevre Maliyetleri Yönetimi Ve Đşletmelere Bakan Yönü, Fatih Üniv., Nurcan Karaca 15:20 – 15:30 Soru Cevap 15:30-15:40 Çay-Kahve Molası II.GÜN VI. Oturum: (Çevre Biyoteknolojisi; Katı Atı k) 15:40 – 15:50 Şev Stabilitesinin Katı Atık Sahalarındaki Önemi, Mustafa Esen, Sami Gören 15:50 – 16:00 Monitoring Gill, Brain, Muscle of Marmara Çinekop (Pomatomus saltator, L. 1758) for DNA Variation by Using RAPD-PCR Based Methods, Fatih Üniv., Đffet Đrem UZONUR,Nihan Semizoğlu, Kübra Cansu Yanık, Ece Makbule Dörtkardeşler, Cansu Kurt, Fatma Betül Öztürk, Ergün Şakalar, Güzin Kekeç 16:00 – 16:10 Tıbbi Atık Yönetiminde Yeni Bir Model Örne ği, YTÜ, Kamil B. Varınca, Cengiz Esmen, Abdülsamet Şengil 16:10 – 16:20 Gıda Sektörü Atıklarından Süperkritik Karbondioksi t Đle Yağ Eldesi, YTÜ, Nalan Akgün, Esra Yıkar, Liyana Sahakyan 16:20 – 16:30 Genotoxic Effects of boron on Some Crops Germination by Using RAPD analysis, Fatih Üniv., Serdal Sakçalı, Güzin Kekeç, Đ. Đrem Uzonur 16:30 – 16:40 Pseudo-Nitzschia Türlerinin Pzr Yöntemi ile Takibi, Fatih Üniv., Đffet Đrem Uzonur, Beşir Hakan Atak, Zeynep Ulupınar, Hatice Esra Akgül, Hatice Kübra Şengül, Alperen Çağatay Serdaroğlu, Mehmet Dinçer Đnan, Güzin Kekeç, Ahmet Ayaz, Seyfettin Taş 16:40 – 16:50 Soru Cevap 16:50 – 17: 00 Kapanış Töreni



14

ÜNĐVERSĐTE ÖĞRENCĐLERĐ III. ÇEVRE SORUNLARI

KONGRESĐ TAM B ĐLDĐRĐ MET ĐNLERĐ



15

KATI ATIKLAR



91

TIBB Đ ATIK BERTARAF METODU OLARAK OTOKLAV ĐLE STERĐLĐZASYONDA SONDAN PARÇALAMALI S ĐSTEM ÖRNEĞĐ

REAR-BREAKING SYSTEM DRAFT IN AUTOCLAVE AIDED- STERILIZATION AS AN ELIMINATION METHOD OF MEDICAL WASTES

Cengiz ESMEN(*), Kâmil B. VARINCA(**) , Abdul Samet ŞENGĐL(*), Deniz ALBAYRAK(*)

(*) [email protected], [email protected], [email protected]

(**) Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü, Öğretim elemanı, Đstanbul, [email protected]

ÖZET Tıbbî Atıkların yasal bertaraf metotları, 22/07/2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde sıralanmıştır. Yönetmelik ile birlikte yakma teknolojisi dışındaki alternatif teknolojilerin ülkemizde kullanılmasına izin verilmiş olup 31/03/2006 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan 2006/7 sayılı Genelge ile alternatif teknolojiler arasında sterilizasyon yöntemi tavsiye edilmiştir.

Yönetmeliğe göre sterilizasyon, bakteri sporları dâhil her türlü mikrobiyal yaşamın fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon (irradiation) yoluyla tamamen yok edilmesini veya bu mikroorganizmaların seviyesinin % 99,9999 oranında azaltılmasını ifade etmektedir. Yöntemin başarılı olup olmadığı yine yönetmelikte yer alan kontroller ile sağlanmaktadır. Sterilizasyon çeşitli yöntemler ile yapılmakla birlikte tıbbî atık bertarafında en çok kullanılan yöntem otoklav yöntemidir. Otoklav ile sterilizasyon yönteminde önden ve sondan parçalamalı olmak üzere iki yöntem uygulanmaktadır.

Bu çalışma kapsamında, Bursa Büyükşehir Belediyesi kontrolünde kurulmakta olan Yeni Tıbbî Atık Yönetim Sisteminin bertaraf safhasında yer alan Otoklav ile Sterilizasyon kısmı incelenmiş, sistemin fayda ve avantajları, ekonomik yönden incelenmesi ve diğer metotlar ile kıyaslaması yapılmıştır. Sonuç olarak tıbbî atık bertarafında sterilizasyon yönteminin uygulanabilirliği, verimliliği ve ekonomikliği ortaya konularak sondan parçalamalı otoklav ile sterilizasyon yöntemi tıbbî atık bertarafı için uygun bir yöntem olarak önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Tıbbî atık yönetimi, sterilizasyon, otoklav

ABSTRACT Legal elimination methods of medical wastes have been enumerated in the Regulation of Medical Waste Control which was published and has gone into effect in the Official Bulletin of Turkish Republic # 25883 on July 22, 2005. With this regulation, alternative elimination technologies excluding the ‘Burning Technology’ have been allowed in our country; also, among alternative technologies the ‘Sterilization Method’ has been recommended in the Regulation # 2006/7 published by the Department of Forestry and Environment on March 31, 2006.

According to this regulation sterilization means complete annihilation of all kinds of microbial lives, including bacteria spores, or reduction of their level at a rate of % 99.9999 by means of physical, chemical, mechanical methods and/or irradiation. The efficiency of the method is also evaluated according to the test criteria stated in this Regulation.



92

Although the sterilization can be done in many ways, the major elimination method of medical wastes is autoclave method. This type of sterilization is implemented in a two phased process consisting of the front and the rear annihilation.

In this study we concentrate on the ‘Autoclave based Sterilization’ as observed in the Elimination Phase of the New Medical Wastes Management System which is being constructed by the Municipality of the Metropolis of Bursa, Turkey. Also, we evaluate the benefits and advantages of the system as well as economical aspects, and compare it with other elimination methods. Based on these observations, we display the feasibility, efficiency and economic advantage of the medical wastes elimination system, and we recommend the Autoclave based Sterilization’ via rear annihilation as a convenient and advantageous method.

Keywords: Management of Medical Wastes, Sterilization, Autoclave.

Giri ş

Tıbbî atık, her türlü sağlık kuruluşundan kaynaklanan patolojik ve patolojik olmayan, enfekte, kimyasal ve farmasotik atıklar ile kesici-delici malzemelerdir. Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan bu atıklar düzenli bir şekilde toplanıp bertaraf edilmezse insan ve cevre sağlığı açısından önemli bir tehlike arz ederler. Bu nedenle birçok bertaraf yöntemleri geliştirilmi ştir. Ancak uygulama aşamasında birçok faktöre dikkat edilmelidir.

Tıbbî atıklar uygun şekilde toplandıktan sonra bertaraflarının da yönetmeliğe uygun olarak yapılması gerekir. Son yıllarda tıbbî atıkların bertaraf teknolojilerinde farklılıklar olmuştur. Önceleri yakma sistemleriyle bertaraf edilen tıbbî atıklar, maliyetinin ve çevreye verdiği zararın yüksekliği sebebiyle yakmadan son yıllarda vazgeçilip yeni teknolojilere yönelim olmuştur:

Tıbbî atık bertaraf metodları

Tıbbî atıkların bertarafı için kullanılan teknolojiler aşağıda kısaca açıklanmıştır.

Buhar Sterilizasyonu (Otoklav)

Basınçlı su buharı ile sterilizasyon sağlar. Sterilizasyon ortamında nem bulunduğundan sıcaklık transferi daha etkin ve hızlı olur. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].

• Tıbbî atık poşetleri silindir biçimindeki kapalı reaksiyon odasına yönlendirilir. • Otoklavla sterilizasyon sonucunda hacim parçalama ünitesi sonucunda %70 azalır. • Bu işlemlerden sonra geriye kalan atık inert maddedir ve depolama sahasına

gönderilir. • Bu yöntem gözenekli ve buharın kolayca penetre olabildiği atıklar ve deliciler için

uygundur. Patolojik atıklar, kimyasal atıklar ve düşük radyoaktiviteli atıkların bertarafı için uygun değildir.

• Otoklav etrafında eğer yeterli hava akımı yok ise, koku problem olabilir. Ancak yapılan araştırmalara göre tesisi etrafında yapılan ölçümlerde, yeterince ön



93

vakumlama uygulanan sistemlerin etrafında uçucu organik karbon (VOC) tespit edilmemiştir.

• Proses tamamen kapalıdır.

Mikrodalga Sterilizasyonu

Işınlama ile tıbbî atıkların içindeki nem ve suyu belli bir sürede ısıtarak gerçekleştirilen bir yöntemdir. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].

• Mikroorganizmaların büyük çoğunluğunun yok olması 2450 MHz frekans ve 12,24 dalga boyundaki dalgaların aktivitesiyle oluşur.

• Belli oranda su içeren ve nemli atıklar için uygundur. • Atıklar önce nemlendirilir ve 110 0C’de sıcak buharla doyurularak hava filtre

sistemiyle uzaklaştırılır. Atıklar toplama odasında 20 dakika kalır. • Prosesten önce atıklar parçalanır, granül hale getirilir, hacim %80 azaltılır. • Proses tam otomatiktir. Sistem tamamen kapalıdır. • Mikrodalga teknolojisi sıvı kan ve tehlikeli kimyasal maddeler için kullanılamaz.

Kimyasal Dezenfeksiyon

Uygun kimyasal malzemeler kullanılarak atıkların dezenfekte edilmesidir. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].

• Çoğunlukla kullanılan dezenfektan maddeler; aldehitler, klor bileşikleri, amonyum tuzları ve fenol bileşikleridir. Güçlü dezenfektanların kullanımının çevre üzerindeki ters etkileri en az düzeyde sınırlanmalıdır.

• Kimyasal atıklar kadar insan ve hayvan atıkları da kimyasal dezenfeksiyona yönlendirilmemelidir.

• Bu teknolojinin kullanıldığı alanlar, enfekte olmuş vücut sıvıları, mikrobiyolojik atıklar, kesiciler, tekrar kullanılabilir objelerdir. Küçük miktarlar için uygundur. Patolojik atıklar için uygun değildir. Ayrıca hastane atık suyu da dezenfekte edilmelidir.

• Prosesin hızı ve kapasitesi kullanılan ayıracın miktarına, tipine, zamana ve atıkla temas alanına, sıcaklığa, rutubete ve pH gibi etmenlere bağlıdır. .

• Parçalamayla dezenfeksiyon prosesinin bir ısı prosesiyle birleşmesi %60-90 atık hacmi azaltılmasına sebep olur.

• Maliyetler, öncelikle fiyat ve dezenfeksiyon maddelerinin kullanımına ve parçalama ekipmanına bağlıdır.

Yüksek Isılı Buhar Đle Dezenfeksiyon

Tıbbî atıkların yüksek buhar altında dezenfekte edilmesidir. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].

• Hastane atıkları dezenfeksiyon sistemi ısınabilen bir parçalayıcı ve bir dezenfeksiyon ünitesidir.



94

• Dezenfeksiyon ünitesi atmosfer basıncı ve yüksek sıcaklık buhar oluşturma prosesine dayanır.

• Yüksek ısılı buhar, parçalama işlemi sırasında 480-705 °C’ye ulaşır. Uçucu organik bileşikler (VOC) 1537 °C’de sıcaklıkta yok olur.

• Atıklar parçalayıcıda dip kısımdadır. Atık hacmi %50 azalır. • Bu teknoloji klor ve düşük radyasyon içeren atıklar dâhil tüm atık türlerine

uygulanabilmektedir. Ancak teknoloji kanser de dâhil olmak üzere ciddi sağlık problemlerine sebep olacak dioksinleri üretir ve havaya salar.

• Đlk yatırım maliyeti yüksektir.

Kuru Isı Dezenfeksiyonu

Sıcak hava sirkülasyonu ile dezenfeksiyonun sağlanmasıdır. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].

• 25 mm çapında atıklar parçalanır ve dönen burgulu bir kısımda ön ısıtmaya tabi tutulur.

• Proses sıcaklığı 110-140 °C arasında farklılık gösterir. • Sanitasyon 20 dakika sürer, kalan ikincil atık sıkıştırılır, oluşan gaz filtrasyondan

geçer. • Hacim %80, ağırlık %20-35 azalır. • Enfekte ve kesici atıkların arıtılması için önerilir. • Düşük radyoaktif metaryaller, hücresel ve patolojik atıklara uygulanmamalıdır. • Kuru ısı işlemleri, buhar bazlı işlemlerden daha yüksek sıcaklık ve daha uzun maruz

bırakma zamanı kullanırlar ama zaman-sıcaklık şartları aslında malzemeye ve işlenen atığın ebadına bağlıdır.

Rotoklav

Otoklavın otomatik versiyonudur. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].

• Otoklavın modernleşmiş versiyonudur. Đşlem tamamen otomatiktir. • Atıklar mühürlenmiş torbalarda dönen basınçlı odaya gönderilir. • Sterilizasyon su buharı ile gerçekleştirilir. (345 kPa basınç ve 136 °C sıcaklık) • Hacim (parçalamasız) %50-60 azalır ve bunu takiben öğütme yapıldıktan sonra

hacim %80 azalır. • Proseste meydana gelen gazlar karbon filtresinden geçirilir, koku emisyonu sınır

değerlerdedir, yoğuşma suyu kanalizasyona deşarj edilebilir. • Makine önceden parçalanmış atığı ayırmaya yardım eder ve steril malzeme geri

dönüşüme gönderilir. • Makine laboratuar atıklarını, yatak malzemelerini ve hayvan kalıntılarını sterilize

edebilir. Proses radyoaktif ve kimyasal atıklar için uygun değildir. • Ön parçalama yaptığı için hepa filtreye gerek duyar.



95

Hidroklav

Proses sıcaklığın ve buharın dinamik hareketinin etkisi altında organik maddelerin hidrolizine dayanır. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].

• Sisteme buhar girişiyle ısı ani yükselir ve karışmış atıkların suyu giderilir. • Proses yüklemeden itibaren bir saatte tamamlanır. Uygun sterilizasyon prosesi 20

dakika sürer. • Yoğuşmuş buhar işleme geri döndürülür. • Verimlilik testi bu aletin 132 °C’de 15 dakika ve 121 °C’de 30 dakika sonrasında

log10-6 steril seviyelerini başardığını gösterir. Sterilize atıklar parçalanmış ve tanınamaz hale gelirler. Ağırlık %50 hacim ise %80 azalır.

Yakma

Proses sonunda tüm maddelerin su ve karbondioksite dönüştürülmesi esasına dayanan bir yöntemdir. Yanma sonucu yüksek miktarda enerji açığa çıkar. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [3].

• Çok değişik tıbbî atık işlenebilir • Yüksek ısıda patolojik atıklar yok olur • Atık hacmi çok küçülür. (%7-10’lara kadar inebilir) • Yüksek ısıya ulaşmak pahalıdır, kurulumu ve işletimi pahalı tesislerdir. • Hidrojen klorür, dioksin gibi toksik gazlar da dâhil olmak üzere hava kirliliği

sebebidir. Havadaki dioksinin en önemli kaynağı atıkların yakılmasıdır. Dioksin oluştuğunda bir gaz molekülü ya da bir katı ya da sıvı fazda da olsa organik partiküllere bağlanır. Bir kez bağlandığında rüzgârla taşınır ve sonunda yıkanır ya da toprağa yerleşir. Dioksinler ışığa duyarlıdırlar fakat oldukça düşük oranda bozulurlar. Topraktaki dioksinin yarı ömrü 25 ilâ 100 yıl arası olarak hesaplanmıştır. Dioksin ayrıca kanserin destekçisi olarak davranır. Dioksinin küçük çocuklarda tiroid hormonu düzeylerini etkilediği tespit edilmiştir.

• Kurulacak olan bir yakma tesisinin maliyeti milyon dolarlar ile ifade edilmektedir.

Yukarıda bahsedilen sistemlerin avantaj ve dezavantajları özetlenecek olursa [3];

• Otoklav: Sistemde yüksek buhar basıncı altında buhar ile atık işleniyor ve son vakumlama yaptığı için ayrıca işlenen atığı kurutulmasına gerek yoktur.

• Mikrodalga sanitasyonu: Otoklava göre ilk yatırım bedeli daha yüksektir. Çıkan atıklar otoklava göre daha kurudur ancak parçalanan atıkların çok küçük boyutta olması atıkların uçuşma problemini beraberinde getirir.

• Kimyasal dezenfeksiyon: Küçük miktardaki tıbbî atıklar için uygun olabilir, maliyeti de değişik boyutludur. Çevre üzerine etkilerin en aza indirilmesi için kullanılan kimyasal malzemenin iyi arıtılması gerekir ki bu da ek maliyet getirir.



96

• Yüksek ısı ile dezenfeksiyon: Đlk yatırım maliyeti ve işletme bedeli yüksektir. Çevre açısından uygun değildir. Sistemde dioksin üretilir ve havaya salınır.

• Kuru ısı dezenfeksiyonu: Buhar bazlı işlemlerden daha fazla yüksek sıcaklık ve daha uzun maruz bırakma zamanı kullanır. Bu ise daha fazla para ve enerji demektir.

• Rotoklav: Koku problemi vardır, ilk yatırım bedeli yüksektir, atık yükleme haznesi ve parçalayıcı iç içe olduğu için en sık arıza yapabilecek yer olan bıçaklarda sorun olduğunda sistem devre dışı kalır. Filtre kullandığından filtre maliyeti yüksektir.

• Hidroklav: Buhar için enerji ihtiyacı fazladır, düşük miktardaki tıbbî atıklar için uygundur.

• Yakma: Kurulumu ve işletimi çok pahalıdır. Uygun filtre sistemi kullanılmadığında hava kirliliği kaynağıdır.

• Dioksin ve furan gibi kanserojen gazlar oluşur. Bertaraf edilmeleri için filtre sistemlerine ihtiyaç vardır. Ayrıca günümüzde terk edilen bir yöntemdir.

Tüm sistemler incelendiğinde buharla sterilizasyon sisteminin en uygun yöntem olduğu görülmektedir.

Sterilizasyon Sistemi

Enfekte atıkların içinde belli bir zaman aralığında gerekli buhar, basınç ve sıcaklığa maruz bırakılarak içindeki enfekte atıkların zararsız hale getirilmesi işlemi sterilizasyon olarak tanımlanır. Diğer bir tanımla nem, ısı ve basınçla mikroorganizmaların inaktive edilme işlemidir. Bu işlem otoklav veya sterilizatör denen cihazlar içerisinde yapılır ki otoklav içinde bölmelerin olduğu vakum prosesli buharlı sterilizasyon/dezenfeksiyon cihazıdır [3].

Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin 46. Maddesine göre enfeksiyöz atıklar ile kesici-delici atıklar, sterilizasyon işlemine tabi tutularak zararsız hale getirilebilirler. Zararsız hale getirilen atıklar, evsel atık depolama alanlarında depolanarak bertaraf edilebilirler. Sterilizasyon sistemleri büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, büyükşehir belediyesi olmayan yerlerde ise belediyeler veya bunların yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar tarafından kurulur ve işletilir. Üniteler tarafından münferit sterilizasyon tesisleri kurulamaz ve işletilemez [4].

Sterilizasyon Verimi

Sterilizasyon işleminin geçerliliği Yönetmelik Madde 47’de ele alınmıştır. Maddeye göre sterilizasyon işlemine tabi tutulan enfeksiyöz atıkların zararsız hale getirilip getirilmediği kimyasal ve biyolojik indikatörler kullanılarak test edilir. Kimyasal indikatörler; enfeksiyöz atığın otoklav sterilizasyonunda kullanılır. Sterilizasyon tamamlandığında, atık ile birlikte otoklava konulmuş kimyasal indikatör taşıyıcısında renk değişikli ği saptanmalıdır. Biyolojik indikatörler olarak; nemli yüksek sıcaklıklara hastalık yapıcı mikroorganizmalardan daha dayanıklı, insanda hastalık yapıcı etkisi olmayan, sporlu bakteriler Bacillus stearothermophilus veya Bacillus subtilis var. niger standart kökenleri kullanılır [4].



97

Sterilizasyondan çıkan sterilize edilmiş ve evsel atık karakterizasyonu kazanmış atıklar, atık bertaraf sahasında depolanmadan önce sterilizasyon tesisinin bulunduğu sahanın uygun bir yerinde çevreye zarar vermeyecek şekilde kapalı konteynerler içinde biyolojik indikatör testleri sonuçlanıncaya kadar muhafaza edilir ve bekletilir. Test sonucu olumlu ise atık depolanmak üzere depolama sahasına gönderilir. Test sonucu olumsuz ise sistem kontrol edilir ve sterilizasyon işlemi tekrarlanır [4].

Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin 46. Maddesine göre sterilizasyon tesislerinde atık parçalama (shredding) mekanizmasının bulunması zorunludur. Parçalama ünitesi sterilizasyon bölümünün sonunda veya önünde yer alır. Atık parçalama ünitesinin sterilizasyon ünitesinden önce kullanılması durumunda, işlem sonunda bu ünite de sterilizasyon işlemine tabi tutulur [4].

Ancak ön parçalama yapan sistemlerde bazı potansiyel tehlikeler bulunmaktadır. Ön parçalamalı sistemlerin çalışma prensipleri ve olası tehlikeler şunlardır [3]:

• Ön parçalama yapan sistemler genellikle sürekli vakumlama ve ortamı filtre etmeye

ihtiyaç duyar. • Filtre maliyeti yüksektir. • Vakumlanan hava filtreden geçirilerek atmosfere bırakılır. Böylece emisyon

oranlarını izin verilen ölçülerde tutmak için filtre maliyeti ortaya çıkar. • Vakumlama veya filtre sisteminde meydana gelebilecek arızalar, buna bağlı olarak

çalışan parçalayıcı ünitesini etkiler. • Meydana gelebilecek bu tür arızalar çalışanlar için büyük riskler oluşturur. • Ön parçalama yapan sistemlerde, kapasite, bıçakların yıpranmasına bağlı olarak

sürekli düşme eğilimi gösterir. • Parçalayıcı 20x30 mm veya daha büyük metal cisimlerin geçmesine izin vermez ya

da bıçaklar zarar görür. Böyle bir durumda operatörün işlemi durdurması ve atığa müdahale etmesi gerekir. böylece çalışanlar steril edilmemiş atıkla temas eder.

• Parçalama ünitesi sistem içerisinde otomatik olarak steril edilmiyorsa, işlemden sonra manüel olarak kimyasal dezenfektanlara ihtiyaç duyar. Bu da yine çalışanlar için bir başka risk olmasının yanı sıra harcanan zamana bağlı olarak maliyeti ve kapasiteyi etkileyen bir faktördür.

• Parçalayıcının herhangi bir sebepten dolayı bozulması sonucu çalışan personel steril edilmemiş atıkla muhatap olmaktadır.

Bu nedenle sondan parçalamalı sistemler daha uygundur.

Bursa’da Kurulu Sondan Parçalamalı Otoklav

Sondan parçalamalı otoklav sistemi atıkların ilk önce otoklav içerisinde steril edilmesini daha sonrada sterilize edilmiş atıkların parçalanması ifade etmektedir. Bu şekilde işlem gören atıklar iş ve isçi sağlığı yönünden önden parçalamalı sistemlere karşı daha güvenlidir. Ayrıca sondan parçalamalı otoklav sistemi endüstriyel anlamada dünyada en çok yaygın olarak kullanılan sterilizasyon sistemidir [5].



98

Bursa’da kurulmakta olan sterilizasyon tesisi sondan parçalamalı olarak çalışan dünyanın en büyük endüstriyel anlamada otoklav üreticisi olan Bondtech firmasının ürettiği 21.600 kg/s kapasiteli otoklav ile kurulmaktadır. Bu sistemde parçalama sonda olduğu ve son vakumlama yapıldığından dolayı otoklavın içerisinde fazla buharın dışarı atılmasıyla atığın içerisindeki nem oranı azaltılmaktadır [3].

Ayrıca bu sistemde ön vakumlama ve son vakumlama yaparken dışarıya atılan otoklav içerisindeki havanın filtreden geçirmek yerine dışarıya çıkan havanın yüksek basınç altında 195 °C buhar ile muamele edilerek kondansatör yardımıyla buhar ile sterilize edilmiş hava yoğunlaştırılarak filtre ihtiyacı duymadan sistem daha verimli bir şekilde çalışması sağlanmıştır. Otoklavın çalışma prensibi ve aşamaları aşağıda belirtilmiştir [6].

Ön Vakumlama: Otoklav kapağı kapatıldıktan sonra otoklav içerisindeki havayı boşaltarak, tıbbî atığın daha etkili ve hızlı bir şekilde buhara maruz kalmasını sağlanır. Yukarıda da bahsedildiği gibi ön vakumlama sonucu dışarıya atılan hava mikrobik tehlikelere karşı 4,1 bar basınç ve 195 °C buharla muamele edilerek ve kondansatör yardımıyla yoğunlaştırılır. Böylece havaya herhangi bir risk içerecek atık verilmemektedir.

Đşlem: Ön vakumlama yapıldıktan sonra otoklav içerisine boyler vasıtasıyla 145 °C ve 4,1 bar basıncı ile 30 dakika boyunca buhar verilir. Bu işlem sonucunda tıbbî atıkların sterilizasyonu gerçekleşmiş olur.

Son Vakumlama: Otoklav içerisindeki fazla buhar dışarı atılırken yine herhangi bir risk oluşturmaması için yine dışarıya atılan hava 4,1 bar basınç ve 195 °C buharla muamele edilerek kazan içindeki fazla buharı tahliye ederek buhar temizleme işlemini hızlandırır. Bu işlem atıktaki fazla nemi gidererek imha için daha hafif/ kuru atık ürünü elde edilmesini sağlar. Nemin giderilmesi rahatsız edici kokuları otomatik olarak kontrol eder.

Buhar Yoğunlaştırıcı: Yoğunlaştırıcı otoklav kazanından buharı hızlı ve etkili bir şekilde temizlemek için tasarlanmıştır. Đşlem buharı otoklav kazanından sonra harici olarak tamamen yoğunlaştırılmıştır. Buhar temizleme işlemi yaklaşık 2-3 dakika içinde tamamlanır.

Otoklav: Kazanı tam vakumlama için tasarlanmıştır. Sterilizasyon ünitesi yatay silindir basınç kazanı halinde hidrolik çabuk açılır kapak ile beraber biçimlendirilmiş ve kaynaklanmıştır.

Tıbbî atıklar otoklav içine yerleştirildikten sonra işlem tam otomatik olarak gerçekleştirilir. Sterilizasyon işleminin ardından atılar kimyasal ve biyolojik indikatörler ile test edilirler. Steril hale getirilmiş atıklar parçalanarak depo sahasına gönderilir, steril hale gelmemiş atık varsa onlar da tekrar sterilizasyona girerler. Otoklavdan çıkan atıklar elli sistemle parçalama ünitesine getirilir. Atıklar sterilize olduğu için artık isçiler için bir risk oluşturmaz. Parçalama ünitesi sonucunda atıklar %70 oranında hacim küçülür. Parçalama ünitesinden çıkan atıklar artık sıkıştırma ünitesi ile sıkıştırılarak katı atık depo sahasına evsel atıklar birlikte muamele edilmek üzere gönderilirler [3].



99

Değerlendirme ve Öneriler

Tıbbî atıkların bertarafında birçok metot kullanılabilmektedir. Ancak sterilizasyon işlemi sahip olduğu avantajlarla ön plana çıkmaktadır. Ülkemizde tıbbî atıkların yasal bertaraf metotları, 22/07/2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde sıralanmıştır. Yönetmelik ile birlikte yakma teknolojisi dışındaki alternatif teknolojilerin ülkemizde kullanılmasına izin verilmiş olup 31/03/2006 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan 2006/7 sayılı Genelge ile alternatif teknolojiler arasında sterilizasyon yöntemi tavsiye edilmiştir.

Sterilizasyon yönteminde yönetmelik uyarınca parçalamalı sistem gereklidir. Bu parçalama başta veya sonda da yapılabilmektedir. Ancak önden parçalamalı sistemlerde parçalayıcının direk tıbbî atık ile temas etmesinden dolayı temizlik ihtiyacının sürekliliği ve personelin sterilize edilmemiş atıkla muhatap olma riskinden dolayı daha güvenli ve ekonomik olan sondan parçalamalı sistemler tercih edilmektedir.

Bursa Büyükşehir Belediye sınırları içinde bulunan tüm sağlık kurum ve kuruluşları, doktor ofisleri ile talep halinde evlerden kaynaklanan tıbbî atıklar da dahil olmak üzere kentteki tüm tıbbî atıkların Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında halk sağlığına ve çevreye zarar vermeden ayrı toplanması, taşınması ve tıbbî atık sterilizasyon tesisi inşa edilerek, tıbbî atıkların sterilize edildikten sonra bertaraf edilmesi amacı doğrultusunda 10 yıl müddetle işletilmesi işi kapsamında kurulmuş olan Tıbbî Sterilizasyon Tesisinde sondan parçalamalı otoklav sistemi avantajlarından dolayı tercih edilmiştir.

Kaynaklar

[1]. Health Care without Harm, “Non-Incineration Medical Waste Treatment Technologies”, 2001.

[2]. Health Care without Harm, “Non-Incineration Medical Waste Treatment Technologies in Europe”, 2004.

[3]. ERA Medikal ve Çevre Teknolojileri San. Tic. Ltd. Şti.

[4]. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, “Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”, R. G. Tarih: 22/05/2005, R.G. Sayı: 25883.

[5]. Waste International Magazine, “Cost-effective Medical treatment proven Technology: High vacuum/ high pressure Autoclave systems”, Gateway publishing, volume II, 1995.

[6]. BondTech, http://www.bondtech.net, (20/04/2008)

Documents

Tıbbi Atık Bertaraf Metodu Olarak Otoklav ile Sterilizasyonda Sondan Parçalamalı Sistem Örneği