HOÄI CHÖÙNG TIEÀN ÑÌNH

TS.BS. CAO PHI PHONG

Cập nhật 2012

Mục tiêu

• Moâ taû ñöôïc caùc chöùc naêng chính vaø giaûi phaãu heä thoáng tieàn ñình.

• Phaân bieät ñöôïc choùng maët do toån thöông tieàn ñình trung öông vaø ngoaïi bieân.

• Neâu ñöôïc caùc phöông phaùp thaêm khaùm moät beänh nhaân roái loaïn tieàn ñình.

• Neâu ñöôïc caùc nguyeân do thöôøng gaëp trong hoäi chöùng tieàn ñình ngoaïi bieân vaø trung öông.

GIẢI PHẪU SINH LÝ

GIẢI PHẪU TAI

Tai ngoài

Tai giữa

Tai trong

Hoïat ñoäng cuûa heä thoáng tieàn ñình

Hệ thống mê đạo và ống bán khuyên

ống bán khuyên

bóngTúi nội bạch huyết

cầu nang

Soan nang

hạch scapa

Dây VII

Dây VIII

ốc tai

• Mê đạo xương• Mê đạo màng• Chu dịch• Nội dịch • Ống bán khuyên• Cầu nang & soan nang

Cơ quan sỏi tai(soan nang & cầu nang)

- Soan & cầu nang có vết (biểu bì cảm giác có lông)

- Lông rung (cố định): 1 sợi , dài

- Lông lập thể (nổi): nhiều, nhỏ

Macula recptor

Cấu tạo của vết

- Đáy tiếp xúc sợi TK tiền đình

- Đỉnh gắn có chất nền gelatin chứa CaCO3

- Gia tốc thẳng, màng sỏi tai ngã ra sau, ngã hướng lông rung kích thích (phát xung thần kinh hướng tâm)

chất nền gelanin sỏi tai

Bó lông

Tb lông

sợi tk

tế bào nâng đở

 

Nghiêng ra sau

Ra trước

Tăng tốc giảm tốc đầu ở vị trí đứng thẳng

Chuyển động thẳng tăng tốc

Ống bán khuyên

- 3 ống bán khuyên xếp thẳng góc thông với soan nang

- Bóng phần phình to ở đáy

- Mào cấu tạo bởi tế bào lông nằm trong chất nền gelatin gọi là vòm(đài)

(Soan nang)

(Caàu nang)

(OÁc tai)

(oáng baùn khuyeân)

- Giai đoạn tăng tốc nội dịch di chuyển ngược lại

- Đẩy phía lông rung màng tế bào tăng tính thấm cations và khử cực, phóng thích chất trung gian TK

- Hướng ngược màng tăng cực, giảm xung TK

Cấu tạo của mào

Crista receptor

Vòm(đài)Chùm lông

tế bào lông

Tiền đình trung ương & ngoại biên

• Hệ thống tiền đình gồm nơron trung ương và ngoại biên.

• Thụ thể nơron tiền đình ngoại biên ở mê đạo, thân hạch Scarpa, sợi trục đến nhân tiền đình giữa cầu và hành.

Tiền đình ngoại biênTiền đình ngoại biên

Tiền đình trung ương: từ nhân TĐ ở cầu hành

Tiền đình trung ương & ngoại biên

• Tiền đình trung ương từ nhân cho các sợi trục đến nhân vận nhãn, tủy sống, hệ lưới và củ não trên tạo phản xạ điều chỉnh tư thế và ổn định thị giác.

Chức năng tiền đình

• Cung cấp cảm giác vận động khách quan trong không gian 3 chiều.

• Duy trì tư thế thẳng đứng cơ thể : điều chỉnh phản xạ cơ ở chi (px tiền đình sống, px sỏi tai tủy sống).

• Tiền đình hoạt hóa làm ổn định vị trí đầu trong không gian.

Chức năng tiền đình

• Kiểm soát cơ vận nhãn giúp mắt ổn định một điểm trong không gian khi đầu di chuyển (px tiền đình mắt).

Phản xạ tiền đình mắt (vestibulo ocular reflex , VOR)

• Vào nhân tiền đình từ ống bán khuyên

• Đi ra từ nhân tiền đình đến nhân dây sọ III,IV ,VI

• Sợi trục đi theo bó dọc giữa (MLF) hướng lên

Nơron tiền đình

Nơron vân nhãn

TRIỆU CHỨNG HỌC

Cảm giác về thăng bằng

- Định nghĩa

- Chóng mặt sinh lý

- Chóng mặt bệnh lý

- Chóng mặt –hoa mắt

- Chóng mặt trung ương & ngoại biên

ngoại biên trung ương

chóng mặt

ngaét quaûng, naëng neà

nhẹ vaø thường xuyên

giật nhãn cầu

ngang, xoay dọc

giaûm thính lực

có không

daáu thaân não

không có

Chóng mặt

Phân biệt chóng mặt tiền đình & không tiền đình

tiền đình không tiền đình

Mô tả chung quay tròn bập bềnh

Diển tiến cơn thường xuyên

Yếu tố làm tăng đầu cử động sang chấn, tăng thông khí, loạn nhịp

Triệu chứng phối hợp

nôn, lảo đảo, ù tai

đổ mồ hôi, nhợt, dị cảm

Rung giật nhãn cầu

• Gịât nhãn cầu 2 loại

- giật đu đưa (pendular)

- giật kiểu giật (jerk)

• Gịât tự phát & theo tư thế

• Nystagmus đặt tên cho pha nhanh

N (P): pha nhanh (p),pha chậm (t)

2. Giaät nhaõn caàu ñu ñöa

1. Giaät nhaõn caàu kieåu giaät

Nghiệm pháp nhiệt

Ch

iều

di c

hu

yển

dòn

g n

ội d

ịch

Ch

iều

di c

hu

yển

dòn

g n

ội d

ịch

Đánh giá chức năng thân naõo: phản xạ nhãn cầu bệnh nhân mất ý thức

NP Nylen- Bárány (Dix-Hallpike)

- Đầu ngữa ra sau 45°- Quay đầu 45°

Nghiệm pháp Dix-Hallpike

Các triệu chứng khác

• Dấu Romberg• Nghiệm pháp đi hình sao• NP giơ thẳng hai tay• Các khảo sát đặc biệt

- Thính lực đồ

- Điện rung giật nhãn cầu

- Điện thế gợi dây thần kinh VIII

Test chức năng tiền đình tuỷ sống giai đoạn cấp, dễ bù trừ, không nhạy

Test Romberg• Ñaây laø nghieäm phaùp ñôn

giaûn, cho beänh nhaân ñöùng chuïm hai chaân sau ñoù nhaém maét vaø quan saùt söï thaêng baèng cuûa beänh nhaân, coù theå laøm theâm thuû thuaät Jendrassik cho nghieäm phaùp nhaïy theâm.

• Trong tröôøng hôïp maát thaêng baèng beänh nhaân seõ teù veà moät hay hai beân.

• Ngöôøi bình thöôøng khi laøm nghieäm phaùp naøy cũng coù theå

• laûo ñaûo nhaát laø ngöôøi lôùn tuoåi

Romberg test

Nghieäm phaùp ñi hình sao Babinski-Weill

• Nghieäm phaùp naøy cho beänh nhaân nhaém maét ñi tôùi vaø lui naêm böôùc trong naêm laàn, ngöôøi bình thöôøng coù theå ñi thaüng hoaëc leäch khoâng quaù 30 ñoä,

• Trong tröôøng hôïp leäch nhieàu hôn laø coù toån thöông cô quan thaêng baèng

Căn nguyên

Trung ương Ngoại biên Hệ thống

*Ảnh hưởng thứ phát trên hệ thống tiền đình: tiền ngất, hạ huyết áp tư thế

*Tai giữa, mê đạo,dây VIII tiền đình

*Nhân tiền đình, thân não, các đường nối trung tâm

• Rối loạn tiền đình ngoại biên

- Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính

- Chóng mặt sau chấn thương đầu

- Bệnh Méniere

- Viêm mê đạo

- Viêm thần kinh tiền đình

- Bệnh lý nhiễm độc tiền đình

• Rối loạn tiền đình trung ương

- Thiếu máu thân não thoáng qua

- Đột quỵ hố sau

- U não hố sau

- Xơ cứng rải rác

• Dựa trên bệnh sử, lâm sàng xác định rối loạn trung ương, ngoại biên hay hệ thống

• So sánh triệu chứng lâm sàng với đặc điểm phân loại của bệnh

• Một số trường hợp vẫn còn giới hạn chẩn đoán( 9%-22%)

CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT

• Một số trường hợp vẫn còn giới hạn chẩn đoán( 9%-22%)

- 50% bệnh lý thần kinh ngoại biên, phổ biến CMTTKTLT

- Rối loạn tâm thần từ 10%-25%,

- Nguyên nhân trung ương ít hơn, thường ĐM thân nền (mạch máu 5%), xơ cứng rải rác, u não <1%.

- Người già thường kết hợp nhiều nguyên do

CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT

CẢM ƠN