tobias gomberti da sxvebi socialuri demokratiis safuZvlebine ba, ro go re bi caa Ta vi suf le ba, sa mar T li a no ba da so li da ro ba. Sem d gom ga ni xi le ba so ci a lur de mok

tobias gomberti da sxvebi

socialuri demokratiis safuZvlebi

socialuri demokratiis kursi 1

gamomcemeli:

fridrix ebertis fondi

Tbilisi

ISBN 978-9941-0-3792-4

publikacia ar gamoxatavs fridrix ebertis fondis mosazrebas.

pasuxismgebloba statiebis Sinaarsze ekisrebaT avtorebs.

tobias gomberti da sxvebi

socialuri

demokratiis safuZvlebi

socialuri demokratiis kursi 1

4.2. libertarizmi Tu...

socialuri demokratia 93

4.3. eqskursi: sabaziso Rirebulebebis,

ZiriTadi uflebebisa da instrumentebis triada 97

4.4. pozitiuri Tu negatiuri

Tavisuflebebi uflebebi 102

4.5. saxelmwifos samoqmedo valdebulebebi 105

5. nacionaluri modelebi 107

5.1. aSS 108

5.2. didi britaneTi 115

5.3. germania 123

5.4. iaponia 131

5.5. SvedeTi 138

6. daskvna 146

bibliografia 149

saWiro literatura 154

avtorebis Sesaxeb 159

Sinaarsi

winasityvaoba 4

1. ra aris socialuri demokratia? 6

2. sabaziso Rirebulebebi 9

2.1. Tavisufleba 11

2.2. Tanasworoba/samarTlianoba 19

2.3. solidaroba 37

2.4. raze saubroben sxvebi? 40

2.5. sabaziso Rirebulebebi praqtikaSi 43

3. sazogadoebrivi modelebis Sedareba 59

3.1. sabazro kapitalizmi da demokratia 62

3.2. liberaluri poziciebi 67

3.3. konservatiuli poziciebi 70

3.4. socialuri demokratia da

demokratiuli socializmi 72

4. Tomas maieris socialuri

demokratiis Teoria 86

4.1. aTvlis wertili 89

4 5

wi na sity va o ba

po li ti kas mka fio ori en ti re bi sWir de ba. mxo lod is, vi sac gar-

k ve viT Se uZ lia Ca mo a ya li bos da sa xu li miz ne bi, mo a xer xebs maT

miR we vas da am miz ne bis mxar da We ra sac mo i po vebs. ami tom am wig n Si

gvsurs gan vi xi loT is, Tu ras war mo ad gens so ci a lu ri de mok ra-

tia 21-e sa u ku ne Si, ra fa se u lo be bi udevs mas sa fuZ v lad, ra miz-

ne bi aqvs da ro gor Se iZ le ba ma Ti praq ti ka Si gan xor ci e le ba.

cxa dia, rom so ci a lu ri de mok ra tia ar gax lavT ur ye vi, er Txel

da sa mu da mod gaq va ve bu li kon s t ruq cia. is mud mi vad sa xec v li le-

bas ga nic dis da de mok ra ti u li brZo lis Se de gad mi iR we va. ami tom

am kre bul Si mza pa su xebs ar gTa va zobT, er Tob liv msje lo ba Si

mo na wi le o bis T vis giw vevT.

mo ce mu li wig ni, pir vel rig Si, so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mi-

is sas wav lo prog ra me bis T vis aris gan kuT v ni li da ga mo i ye ne ba,

ro gorc mniS v ne lo va ni sa xel m ZR va ne lo ma sa la, Tum ca is ma Tac

da a in te re sebs, vi sac surs ga ec nos so ci a lu ri de mok ra ti is prob-

le ma ti kas da aq ti u rad Ca e bas mi si gan xil vis pro ces Si.

da sawyis Si naS ro mi gTa va zobT sxva das x va mid go mas so ci a lu ri de-

mok ra ti is mi marT, ro me lic iseT sa ba zi so Ri re bu le bebs efuZ-

ne ba, ro go re bi caa Ta vi suf le ba, sa mar T li a no ba da so li da ro ba.

Sem d gom ga ni xi le ba so ci a lur de mok ra ti a sa da sxva po li ti kur

mim di na re o bebs So ris ar se bu li gan s x va ve be bi. To mas ma i e ris so-

ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is sa fuZ vel ze av to re bi xu Ti qvey nis

so ci a lu ri de mok ra ti is praq ti kul ga moc di le bas gan mar ta ven.

naS ro mi „so ci a lu ri de mok ra ti is sa fuZ v le bi” sa xel m ZR va ne lo Ta

seriis pir ve li na wi lia. wig ne bis ga mo ce ma so ci a lu ri de mok ra ti-

is aka de mi is sxva sas wav lo kur se bis T vi sac aris da geg mi li.

gvsurs gu li Ta di mad lo ba ga da vu xa doT to bi as gom ber t sa da

mar tin tim pes. wig nis udi de si na wi li to bi as gom ber t ma Se ad gi na,

xo lo ram de ni me Ta vis da we ra Si mas mar tin tim pe da ex ma ra. maT ve

iTa ves mo ce mu li wig nis re daq ti re ba, ra Sic ori vem gan sa kuT re-

bu li cod na da ga moc di le ba ga mo av li na. mxo lod Tav da u zo ga vi

Sro mi Ta da mon do me biT gax da Se saZ le be li kre bu lis aseT mok le

dro Si ga mo ce ma. mad lo bas mo vax se nebT maT, ase ve pro eq tis mo na-

wi le yve la sxva av tors sa ucxoo Ta nam S rom lo bis T vis.

so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mi is sim bo lo kom pa sia. aka de mi is ba-

za ze frid rix eber tis fon di iZ le va Se saZ leb lo bas, gan xi lul

iq nes sxva das x va Tval saz ri si da ga ir k ves ori en ti re bi. mo xa ru li

viq ne biT, Tu Cve ni naS ro mi xels Se giwyobT sa ku Ta ri po li ti ku ri

gzis gan sazR v ra Si. so ci a lu ri de mok ra ti is si cocx li su na ri a no-

bas swo red is ga na pi ro bebs, rom igi mo qa la qe Ta mudmivi in te re-

si sa da mis w ra fe bis sa ga nia.

kris ti an kre li

di req to ri

so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mia

iulia ble zi u si

pro eq tis xel m ZR va ne li

„so ci a lu ri de mok ra ti is kur si”

6 7

ganmarteba

aucilebelia

„socialuri

demokratiis”

mecnieruli

definiciebi

praqtikuli

midgoma

ra aris socialuri

demokratia?

oTxi pasuxi

vin aris marTali?

me oTxe in te res de ba, ro go ri iq ne ba Se de gi, Tu ki ar ga iT va lis wi nebs

cne bis uk ve dam k vid re bul gan mar te bas. anu, kiTx va exe ba so ci a lu ri

de mok ra ti is ar si sa da sxva kon cef ci e bis gan gan s x va ve bis dad ge nas.

ase rom, Tu vin mes „so ci a lur de mok ra ti a ze” sa u ba ri surs, jer un da

gan mar tos, ras gu lis x mobs kon k re tu lad da vin aris mi si ad re sa ti.

so ci a lu ri de mok ra tia ar gax lavT er T m niS v ne lo va ni cne ba – is

mra val wax na go va nia da gan s x va ve bu li Ri re bu le bi Ti war mod ge ne bi

ukav Sir de ba. es cne ba so ci a lu ri mux tis mqo nea, vi na i dan is ze moq-

me debs sa zo ga do e ba ze da sxva das x va in te res Ta jgu fi iT va lis wi-

nebs an uar yofs mas.

war mod ge ni li oTxi kiTx va mig va niS nebs, rom cne bis ga mo ye ne bam de

sa Wi roa mi si mka fi od gan sazR v ra da mas Tan da kav Si re bu li so ci a-

lu ri gan wyo be bis cod na.

Te o ri ul dis ku si eb Si „so ci a lu ri de mok ra ti is” cne bis gan sazR v-

re ba sxva das x vag va ria – mi si er Ti a ni da yve las T vis sa val de bu lo

gan mar te ba ar ar se bobs.

da ma inc, sad miv ya varT am gan s x va ve bul de fi ni ci ebs? Tu sa mec ni-

e ro dis ku si a Si Ca veb me biT, ter mi no lo gi u ri sa fuZ v le bi da ma Ti

gan mar te be bi un da Se va da roT, ase ve Se va mow moT, ra ar gu men te bi

ar se bobs cne bis ama Tu im gan sazR v re bis T vis. aq ve un da mox des ar se-

bu li em pi ri u li Se de ge bis Se da re ba da imis gar k ve va, ar se bobs Tu

ara de fi ni ci eb Si gar k ve u li wi na aR m de go be bi, aris Tu ara em pi ri ul

mo na ce meb Si Se u sa ba mo ba da swo rad ga ni mar te ba Tu ara wya ro e bi.

mec ni e ru li Tval saz ri siT, yve la es kiTx va Zal ze mniS v ne lo va nia.

ada mi a nebs, rom le bic sa mec ni e ro kvle ve biT pro fe si u lad ar ari an

da ka ve bu li da mxo lod sa zo ga do eb riv-po li ti kur aq ti vo bas av le-

nen (Ta vi su fal dros), ar se bu li Te o ri e bis sa fuZ v li a ni Ses wav lis-

T vis sak ma ri si dro ar rCe baT. ro gor un da vi moq me doT, rom mec ni-

e ru li de fi ni ci e bi da Te o ri u li sa fuZ v le bi da viwye bas ar mi e ces?

1. ra aris so ci a lu ri de mok ra tia?

„so ci a lu ri de mok ra tia – nu Tu es cne ba Ta vis Ta vad ga sa ge bi ar

aris? cne ba, ro me lic gu lis x mobs, rom de mok ra tia sa zo ga do e bis

yve la wev ris T vis xel mi saw v do mia da so ci a lu rad da ba lan se bu li.

nu Tu es cxa di ar aris?”, – am bobs zo gi er Ti.

„so ci a lu ri de mok ra tia – es xom uk ve gan va xor ci e leT ger ma ni a Si?

es so ci a lu ri sa baz ro eko no mi ka, e. w. ger ma nu li mo de li ar aris?„,

– kiTxu lo ben sxve bi.

„so ci a lu ri de mok ra tia ger ma ni is so ci al-de mok ra ti ul par ti as

niS navs da es mxo lod so ci al-de mok ra te bis saq mea, anu, es ma Ti Te o-

riaa”, – fiq robs me sa me.

„so ci a lu ri de mok ra tia – da ra tom ara de mok ra ti u li so ci a liz mi?

es xom uf ro mi Re bu li cne baa?”, – aseT kiTx vas svams me oTxe.

cne bis gan sazR v ri sas aman Se saZ loa ga u geb ro bam de mig viy va nos –

bo los da bo los, vin aris mar Ta li? es ter mi no lo gi u ri ka ma Ti

ba bi lo nis god lis Se ne bas hgavs - sak ma od dam R le lia da nak le bad

Se de gi a nic.

pir vel rig Si, sa er To ena ze un da Sev Tan x m deT, rac sxva das x va Tval-

saz ri sis gar k ve va sa da gan mar te bas gag vi ad vi lebs. sa nam gan s x va ve bul

mi mar Tu le beb ze vi ka ma TebT, sjobs Tav da pir ve lad sa er To aT v lis

wer ti li vi po voT.

so ci a lur de mok ra ti a ze das mu li oTxi kiTx va mig va niS nebs, rom

oTxi ve mxa re so ci a lu ri de mok ra ti is mniS v ne lo van as peq tebs exe-

ba. zo gi er Ti maT ga ni sa ub robs mis sa fuZ v leb sa Tu wi na pi ro beb ze,

ase ve ima ze, ras un da ve lo doT an ra aris mo sa lod ne li so ci a lu ri

de mok ra ti is gan.

sxve bi sva men kiTx vas, Tu ri si miR we va mo xer x da, anu, ar se bu li sa zo-

ga do e bis em pi ri ul Se fa se bas ax de nen.

me sa mes ain te re sebs, Tu vin Se iZ le ba Ca iT va los so ci a lu ri de mok-

ra ti is Se sa xeb sa zo ga do eb ri vi war mod ge ne bis ma ta reb lad. es kiTx-

vac sru li ad ga mar T le bu lia.

8 9

Tavisufleba!

Tanasworoba!

Zmoba!

gaerTianebuli

erebis

organizaciis

adamianis

uflebebis Sesaxeb

paqtebi, rogorc

safuZveli

sabaziso

Rirebulebebi da

ZiriTadi uflebebi

sxvadasxva midgoma

Teoriuli done:

Tomas maieri,

socialuri

demokratiis

Teoria

2. sa ba zi so Ri re bu le be bi

„Ta vi suf le ba! Ta nas wo ro ba! Zmo ba!” – es saf ran ge Tis re vo lu ci is

lo zun gi gax l daT. da dRe sac de mok ra ti u li par ti e bi mniS v ne lo-

van wi lad am sa ba zi so Ri re bu le be bis er T gul ni ari an. mo ce mu li

Ri re bu le be bi bur Ju a zi u li epo qis wi aR Si iS va, ma Ti „tri um fu li

svla” msof li os mas S ta biT ki ara ug vi a nes me-20 sa u ku nis Sua wle-

bi dan da iwyo. maT sa fuZ vel ze Ca mo ya lib da Zi ri Ta di moTxov ne bi

sa xel m wi fo e bi sa da sa zo ga do e be bis mi marT.

yo ve li ve es asa xu lia ga er Ti a ne bu li ere bis or ga ni za ci is sa mar T-

leb riv do ku men teb Si.1966 wels ga er Ti a ne bu li ere bis or ga ni za ci am

ada mi a nis uf le be bis Se sa xeb ori paq ti mi i Ro, rom le bi Tac Zi ri Ta di

sa mo qa la qo, po li ti ku ri, eko no mi ku ri, so ci a lu ri da kul tu ru li

uf le be bi sa yo vel Tao gax da, vi na i dan msof li os qvey ne bis ab so lu-

tur ma um rav le so bam mo ax di na ma Ti ra ti fi ci re ba. Zi ri Ta di uf le-

be bi un da uz run vel yof des sa ba zi so Ri re bu le be bis sa mar T leb ri vi

moTxov ne bis sa xiT Ca mo ya li be bas.

ama ve dros, un da aRi niS nos, rom msof lio Ta na me gob ro bis mi er dad-

ge ni li Zi ri Ta di uf le be bi bevr qve ya na Si da uc ve li rCe ba. ada mi a nis

uf le be bi uxe Sad ir R ve va im sa xel m wi fo eb Sic, rom leb mac xse ne bul

paq tebs mo a we res xe li.

am de nad, bevr sa zo ga do e ba Si ada mi a nis Zi ri Ta di uf le be bi ar aris

uz run vel yo fi li da, Se sa ba mi sad, ver xer x de ba sa ba zi so Ri re bu le-

be bis re a li ze ba. es aRar gax lavT Te o ri u li sa kiTxi, es cal ke ul

qve ya na sa da re gi on Si sxva das x va sa zo ga do eb ri vi jgu fis ur Ti er-

T ga ge bi sa da Zal Ta Ta na far do bis sa kiTxia.

mi u xe da vad ami sa, sabaziso Ri re bu le be bi da ma Ti Zi ri Ta di uf le be-

bis sa xiT uz run vel yo fa po li ti ku ri kur sis Se fa se bis mniS v ne lo-

va ni kri te ri u mi da ori en ti ria; ami tom ama Tu im qvey nis po li ti-

ku ri gan vi Ta re bis mi mar Tu le bis ana li zi swo red am sa kiTxiT iwye ba.

sa ba zi so Ri re bu le be bi da po li ti kis Zi ri Ta di kur si ger ma ni a Si

2007 wels gan sa kuT re bu lad far Tod ga ni xi le bo da. ori ve msxvil ma

sa xal xo par ti am, so ci al-de mok ra ti ul ma par ti am da qris ti an-de-

mok ra ti ul ma kav Sir ma, Se i mu Sa va da da am t ki ca axa li par ti u li

prog ra me bi, rom leb Sic sxva sa kiTxeb Tan er Tad gan xi lu lia Ta na-

Cven gvsurs sxva das x va mid go ma Se mog Ta va zoT, xo lo ro me lia maT

So ris uf ro da ma je re be li, es mkiTx ve lis T vis mig vin d via. aR niS nu li

sa kiTxe bi dan ik ve Te ba Sem de gi as peq te bi: met wi lad nor ma ti u li, anu, so ci a lu ri de mok ra ti is prin ci peb sa da sa ba zi so Ri re bu le beb ze

da fuZ ne bu li, Te o ri u li, ro mel Sic sa u ba ria so ci a lu ri de mok ra ti is

Te o ri a ze, da em pi ri u li, ro me lic de ta lu rad ga ni xi lavs sxva das-

x va qve ya na Si so ci a lu ri de mok ra ti is gan xor ci e le bis ma ga li Tebs.

naS ro mis sxva das x va Tav Si aR niS nul sam do nes mi mo vi xi lavT.

nor ma ti u li do ne, pir vel rig Si, mom dev no or Tav Si (me-2 da me-3

Ta ve bi) aisa xe ba. maT Si uf ro de ta lu rad gan vi xi lavT sa ba zi so Ri re-

bu le bebs, ker Zod, Ta vi suf le bas, sa mar T li a no ba sa da so li da ro bas,

ase ve sa kiTxs, Tu ro gor re a liz de bian isi ni gan s x va ve bul sa zo ga-

do eb riv mo de leb Si (li be ra liz mis, kon ser va tiz mi sa da so ci a liz-

mis/so ci a lu ri de mok ra ti is kon teq s t Si).

Te o ri u li do ne war mod ge ni lia me-4 Tav Si, ro mel Sic asa xu lia

To mas ma i e ris so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is Zi ri Ta di de bu le-

be bi. ar Ce va ni ma i e ris Te o ri a ze Se va Ce reT, rad gan is, Cve ni az riT,

zed mi wev niT srul yo fi li da Ta na mim dev ru li naS ro mia, ro me lic,

amas Ta na ve, sxva das x va do nes aer Ti a nebs.

me-5 Ta vi em pi ri ul do ne ze msje lobs da sxva das x va qvey nis ma ga li-Tebs gvTa va zobs. isic To mas ma i e ris Te o ri as efuZ ne ba. ise ve, ro gorc

mis wig n Si „so ci a lu ri de mok ra ti is praq ti ka”, aqac xaz gas mu lia is

ga re mo e ba, rom so ci a lu ri de mok ra ti is gan xor ci e le ba sxva das x va

sa Su a le bi Ta da sxvadasxvagvari war ma te bi Taa Se saZ le be li.

10 11

sabaziso

Rirebulebebi

da ZiriTadi

uflebebi,

rogorc

politikuri

kompasi

„

2.1. Ta vi suf le ba

Ta vi suf le ba sa ba zi so Ri re bu le baa, ro mel sac po li ti ku ri pro ce-

sis yve la mo na wi le mTli a nad izi a rebs. mas kav Si ri aqvs gan ma naT-

leb lur az rov ne bas Tan da bur Ju a zi u li epo qis da sawyis Tan. ise Ti

fi lo so fo se bi, ro go re bic ari an jon lo ki, Jan Jak ru so, ima nu el

kan ti, karl mar q si, ase ve kri ti ku li Te o ri is war mo mad gen le bi sxva-

das x va is to ri ul dro Si msje lob d nen da wer d nen Ta vi suf le bis

re a li ze bis Se saZ leb lo beb ze.

Ta vi suf le bis Se sa xeb dis ku si as, zo ga dad, sa mi Zi ri Ta di kiTx va

ax l da Tan:

ro gor un da ga ni mar tos Ta vi suf le ba? ro gor Se iZ le ba Ta vi suf le bis re a li ze ba an ga ran ti re ba sa zo-ga do e ba Si?

sad aris Ta vi suf le bis zRva ri sa zo ga do e ba Si?

„Ta vi suf le bis” cne bis gan sazR v ris T vis, pir vel rig Si, in g li se li

fo lo so fo sis, jon lo kis, de fi ni ci as mo iS ve li e ben xol me:

lo kis swav le biT, as x va ve ben Ta vi suf le bis. sam gan zo mi le bas: Ta vi-

suf le ba sa ku Ta ri pi rov ne bis mi marT, Ta vi suf le ba sa ku Ta ri az re-

bi sa da grZno be bis mi marT da im niv Te bis gan kar g vis Ta vi suf le ba,

rom leb sac ada mi a ni ka no ni e rad flobs. Ta vi suf le bis es sa mi gan-

zo mi le ba asa xu lia uam rav kon s ti tu ci a sa da ada mi a nis Zi ri Ta di

uf le be bis Ca mo naT val Si. mra va li Te o ria jon lo kis Ta vi suf le bis

de fi ni ci as efuZ ne ba da mis in ter p re ta ci as ax dens.

med ro ve etap ze sa ba zi so po li ti ku ri Ri re bu le be bis gan mar te bi sa

da re a li ze bis sa kiTxi.

nor ma ti ul do ne ze so ci a lu ri de mok ra ti ac sa ba zi so Ri re bu le beb sa

da Zi ri Tad uf le beb zea ori en ti re bu li. ma Ti nor ma ti u li sta tu si

da praq ti ku li gan xor ci e le ba po li ti kis sak van Zo sa kiTxia, er T g-

va ri po li ti ku ri kom pa si.

me-18 sa u ku nis gan ma naT leb lo bis epo qi dan mo yo le bu li, sa ba zi so

Ri re bu le be bis de fi ni cia mud mi vad sa xec v li le bas ga nic di da. ic v-

le bo da ase ve am Ri re bu le ba Ta ur Ti er T da mo ki de bu le ba.

dRes Zi ri Ta dad sa u ba ria sam sa ba zi so Ri re bu le ba ze – Ta vi suf le-

ba ze, Ta nas wo ro ba ze/sa mar T li a no ba sa da so li da ro ba ze.

„ada mi a nis bu ne bi Ti Ta vi suf le ba ima Si mdgo ma re obs, rom igi ar

emor Ci le ba ara na ir am q vey ni ur upi ra tes Za las an ada mi a nis ne ba sa Tu

sa ka non m deb lo Za la uf le bas da sa xel m ZR va ne lod mxo lod bu ne bis ka-

nons aRi a rebs.

ada mi a nis Ta vi suf le ba sa zo ga do e ba Si gax lavT is, rom ar da e mor-

Ci los sxva sa ka non m deb lo Za la uf le bas, gar da imi sa, ro me lic sa zo-

ga do eb ri vi Tan x mo biT mi iR we va, da ar da e mor Ci los ra i me ne bas an ar

Se izRu dos ra i me ka no niT, gar da imi sa, ro mel sac ka non m de be li mis T vis

ga mocxa de bu li ndo bis far g leb Si mi i Rebs” (Locke, 1977, gv. 213-214)

„Tavisuflebis”

saTaveebi

rogor ganimarteba

„Tavisufleba”? –

magaliTi

12 13

Tavisufleba,

rogorc bunebiTi

ufleba

rogor SeiZleba

Tavisuflebis

garantireba

da realizeba

sazogadoebaSi?

bunebrivi

Tanasworoba

da Tanabari

Tavisufleba

mi si Zi ri Ta di mo saz re bis Ta nax mad, sa zo ga do e ba Si sa ku Ta ri pi rov-

ne bis gan kar g vis Ta vi suf le ba ya lib de ba, ro gorc sa ku Tar pi rov-

ne ba ze sa kuT re bis uf le ba, xo lo az ri sa da grZno bis Ta vi suf le bis

uz run vel yo fa xde ba ga dawy ve ti le be bis mi Re ba sa da po li ti ku ri

Za la uf le bis gan xor ci e le ba Si ada mi a nis mo na wi le o biT. rac Se e xe ba

ka no ni e rad mo po ve bu li sag nis gan kar g vas, amis T vis sa Wi roa ne bis mi e ri ada mi a nis T vis xel mi saw v do mi, Ta vi su fa li baz ris ar se bo ba. am g va-

rad, sa zo ga do e ba ub ra lod ki ar inar Cu nebs bu ne biT Ta vi suf le bebs,

ara med ax dens maT re a li ze bas sa zo ga do eb ri vi nor me bis far g leb Si.

sur. 1. jon lo kis Ta vi suf le bis cne ba

lo ki amo dis iqi dan, rom

aR niS nu li Ta vi suf le be bi

yo vel ada mi ans bu ne bis gan

eni We ba, anu, isi ni sa zo ga do e-

ba Si ki ar war mo So bi lan, ara-

med „da sa ba mi dan” ar se bo ben.

Tum ca aR niS nu li „bu ne bi Ti

uf le be bi” sa zo ga do e ba Si

sa xec v li le bas ga nic dis. isi-

ni ya lib de bi an moTxov ne bis

sa xiT, rom leb sac Sem d gom

yo ve li ada mi a ni sa zo ga do e-

bas uye nebs.

lo kis ar gu men ta ci is ar si

da sxva das x va fi lo so fi u ri

va ri a cia dRem de aq tu a lu ria da Ta vi suf le bis, ro gorc sa ba zi so

Ri re bu le bis, gan mar te bi sas mas kvlav iS ve li e ben. lo ki miC ne u lia

li be ra liz mis erT-erT udi des mo az rov ned.

aR niS nu li de fi ni ci is po pu la ro bis mi u xe da vad, ar un da dag va viwy-

des, rom saq me gvaqvs is to ri ul teq s t Tan, rom lis ga ge ba mi si war-

mo So bis kon teq s tis ga uT va lis wi neb lad ar aris mar Te bu li da mi si

ub ra lod gad mo ta na Ta na med ro ve dro Si Se uZ le be lia. es aS ka ra

xde ba, Tu vu pa su xebT kiTx vas – ro gor aris Se saZ le be li sa zo ga do-

e ba Si Ta vi suf le bis ga ran ti re ba an re a li ze ba.

is to ri u li dis ku si is kon teq s t Si mniS v ne lo va nia, rom lo ki (da

Sem d gom gan ma naT leb lo bis epo qis bev ri sxva fi lo so fo si) ewi na aR-

m de ge ba mo saz re bas, rom lis Ta nax mad, uam ra vi ara Ta vi su fa li ada-

mi a nis ar se bo ba bu neb ri vi uTa nas wo ro bi Taa gan pi ro be bu li. ab so-

lu tis tur sa zo ga do e ba Si, sa dac mo nar qe bi sa ku Tar Za la uf le bas

RvTa eb riv war mo mav lo bas mi a wer d nen, bu neb ri vi Ta nas wo ro bi sa da

mis gan ga mom di na re Ta na ba ri Ta vi suf le bis qa da ge ba re vo lu ci u ri

mov le na iyo.

Tum ca lo ki ar kma yo fil de ba bu ne bis gan mi ni We bu li Ta na ba ri Ta vi-

suf le biT da cdi lobs sa zo ga do eb ri vi Se Tan x me bis gziT da ner gos

sa zo ga do e ba Si bu ne bi Ti Ta vi suf le ba.

m

i

n

-

-

i

i

-

s

m

-

i

i

jon lo ki (1632–1704) – li be ra liz-

mis erT-er Ti pir ve li da Tval sa Ci no

war mo mad ge ne li.

lok ma ga na vi Ta ra em pi riz mi, rom lis

mi xed viT, ada mi a ne bi ga moc di le bis sa-

fuZ vel ze swav lo ben. am moZR v re bis Ta-

nax mad, sxva das x va ga moc di le bis Se da-

re ba Te o ri u li az rov ne bis amo sa va li

wer ti lia.

1690 wels jon lok ma ga mo aq vey na sa-

xel m wi fo mar T vis ori traq ta ti, rom-

leb Sic man in g li sis mo nar qi is Te o ri u-

li sa fuZ v le bi eW v q veS da a ye na da Ta vi-

su fal ne ba ze da fuZ ne bu li sa zo ga do eb-

ri vi wyo bis kon cef cia war mo ad gi na. Tavisufleba

sakuTari pirovnebis gankargvis Tavisufleba

bunebriv mdgomareobaSi

sazogadoebaSi

demokratiuli gziT miRweuli sazogadoebrivi SeTanxmebaZiriTadi uflebebi transformirdeba sazogadoebaSi da sazogadoebis meSveobiT

Tavisufleba, rogorc “pirovnebaze sakuTrebis ufleba”, daculia sazogadoebis mier

“azrisa da grZnobis” Tavisufleba realizdeba sazogadoebis mier politikuri avtonomiisa da demokratiuli uflebebis saSualebiT

mocemulia bunebiT sagnis qonis ufleba SromiT moipoveba

kamaTis SemTxvevaSi: gansazRvravs Zlieris ufleba

mocemulia bunebiT

SeiZleba Seilaxos sxvebis mier

ekonomikuri avtonomia SesaZlebelia yvela adamianisTvis

azrisa da grZnobis Tavisufleba

kanonierad mopovebuli sagnebis gankargvis Tavisufleba

14 15

Tavisufleba

mxolod

mdidrebisTvis?

Tavisuflebisa

da Zalauflebis

Tanafardoba

„unarebis

ganviTarebis unari”

jon lokis

Tavisuflebis

cnebis kritika

rusos mxridan

ideali:

Tavisufali

da Tanaswori

adamianebis erToba

ru so, pir vel rig Si, sa zo ga do e ba Si ar se bu li re a lu ri Ta vi suf le-

biT in te res de ba. is ga ni xi lavs Ta na med ro ve sa zo ga do e bas da as k v nis,

rom ga mocxa de bu li Ta vi suf le ba mxo lod mdid re bis T vi saa xel mi-

saw v do mi. amis xaz ga sas me lad mas moh yavs erT-er Ti mdid ris sity-

ve bi, ro me lic Ra ri bebs sa zo ga do eb ri vi Se Tan x me bis ken mo u wo debs

da cal m x riv Ta vi suf le bas hpir de ba:

Ta vi suf le ba, ru sos sity ve biT rom vTqvaT, Se iZ le ba ga mo vi ye noT,

ro gorc er T g va ri „da za ve bis Se Tan x me ba”. ami tom gan sa kuT re bu li

yu radRe ba un da mi eq ces imas, Tu ram de nad re a li ze bu lia da pi re-

bu li Ta vi suf le ba sa zo ga do e bis yve la wev ris T vis.

ru sos kri ti kis me sa me pun q ti Se i cavs Ta vi suf le bis sxva mniS v ne-

lo van as peqts – mis da mo ki de bu le bas Za la uf le bas Tan. Tu lo kis

(da ma nam de ki dev uf ro me tad to mas hob zis) Tval saz ri siT, xal xi

un da ax den des ka non m deb lo bis legitimacias da ara auci leb lad

mis, realizebas, ru sos po zi cia ra di ka lu rad de mok ra ti u lia. mi si

ar gu men ta ci iT, ada mi a ni mxo lod ma Sin aris Ta vi su fa li, anu, sa ku-

Ta ri po li ti ku ri ne bis gar da ara fers emor Ci le ba, Tu eq vem de ba-

re ba im ka no nebs, ro mel Ta mi Re ba Sic Ta vad mo na wi le ob da.

Ta vi si kri ti kis me oTxe pun q t Si ru so mniS v ne lov nad ga nav r cobs

Ta vi suf le bis lo ki se ul cne bas: mi si az riT, ada mi a nis Ta vi suf le ba

ga mom di na re obs iqi dan, rom mas bu ne bis gan eni We ba ara ub ra lod „una-

re bi”, ara med am una re bis gan vi Ta re bis una ri (Sdr. Benner/Brüggen, 1996, gv. 24). am de nad, de mok ra ti u li sa zo ga do e bis mTa va ri amo ca naa ada-

mi a nis gan vi Ta re ba da mi si in di vi du a lo bis ga mov le nis xel Sewyo ba.

lo kis Te o ria Ta vi suf le-

bis re a li ze bis sa kiTx Si

kri ti kis qar cecx l Si jer

ki dev me-18 sa u ku ne Si ga ex-

via. mi si um niS v ne lo va ne si

opo nen ti al baT Jan Jak

ru so gax l daT, ro me lic

eda ve bo da an av r cob da mis

Te o ri as oTx Zi ri Tad pun-

q t Si:

1. kar gi sa zo ga do eb ri vi Se Tan x me bis miR we va Se saZ le be lia mxo lod

im pi ro biT, Tu sa zo ga do e bis Seq m nis pro ces Si yve la ada mi a ni daT-

mobs Ta vis bu ne biT uf le bebs da sa nac v lod sa mo qa la qo uf le bebs

mi i Rebs.

2. Ta na med ro ve, bur Ju a zi ul-mo nar qi u li sa zo ga do e bis sa zo ga do-

eb ri vi Se Tan x me ba ar aris kar gi sa zo ga do eb ri vi Se Tan x me ba.

3. Ta vi suf le bis sa i me dod re a li ze ba mxo lod im Sem Tx ve va Si Se iZ-le ba, Tu ka no ne bis Se sa xeb ga dawy ve ti le be bi sa zo ga do e bis yve la

wev ris mi er mi i Re ba. mxo lod ma Sin da e mor Ci le ba yo ve li ada mi a ni

sa ku Tar ne bas, rac imas niS navs, rom is Ta vi su fa li gax de ba.

4. ru sos T vis „Ta vi suf le ba” gan vi Ta re bis ide as Ta naa da kav Si re bu li:

is yo vel ada mi an Si xe davs „una re bis gan vi Ta re bis unars” („per fec-ti bi lité”) (Benner/Brüggen, 1996, gv. 24). es „una re bi” ar aris wi nas-war gan sazR v ru li mo ce mu lo ba, isi ni swav li sa da sa zo ga do e ba Si

cxov re bis pro ces Si vi Tar de bian.

Se saZ loa kri ti kis pir vel ma pun q t ma ga ga o coT: ra tom un da daT mos

ada mi an ma yve la Ta vi si bu ne bi Ti uf le ba, ra Ta Semdgom da ib ru nos

isi ni sa zo ga do e bis gan? xom ar uRebs es kars ti ra ni as? ru sos am

moTxov nis ra di ka liz mi bev r Si gan c vif re bas iw vevs. is am uki du-

res for mu li re bas imis xaz ga sas me lad ir Cevs, rom sa zo ga do e ba Si

Ta vi suf le ba mxo lod im Sem Tx ve va Si mi iR we va, Tu mas Si aRar iq ne ba

e. w. Tbi li ad gi le bi da sam f lo be lo e bi da, Se sa ba mi sad, ar iq ne ba

so ci a lu ri uTa nas wo ro ba. ide a lad mas Ta vi su fa li da Ta nas wo ri

ada mi a ne bis er To ba mi aC nia.

-

i

r

-

i

k

c

s

-

Jan Jak ru so (1712–1778) – erT-er Ti fi lo-

so fo si, rom lis Te o ri ul ma naS ro meb ma sa fuZ-

ve li mo um za da saf ran ge Tis re vo lu ci as.

ru som Se i mu Sa va fun da men tu ri traq ta ti

sa zo ga do e ba Si ar se bu li uTa nas wo ro bis gan-

vi Ta re bis Se sa xeb, ro mel Sic mo ce mu lia mi si

ro gorc fi lo so fi u ri, ise is to ri ul-em pi ri-

u li mid go me bi.

sxva mniS v ne lo van naS ro meb Si gan xi lu lia,

er Ti mxriv, de mok ra ti u li sa xel m wi fos Te o-

ria da, me o re mxriv, aR z r dis prob le me bi.

„mo di ga ver Ti an deT, – mi mar Ta man maT (Ra ri bebs. – av to ris Se niS v na), – ra Ta da vic vaT sus te bi Cag v ris gan, Se va ka voT pa tiv moy-va re e bi da uz run vel v yoT qo ne ba maT T vis, vi sac is ekuT v nis: mo di Se vi mu Sa oT sa mar T li a no bi sa da mSvi do bis de bu le be bi, ro mel Ta dac vis val de bu le ba yve las da e kis re ba, rom le bic mi u ker Zo e be li iq ne ba da er T g va rad ga mo as wo rebs be dis ukuR mar To bas, vi na i dan er T na ir ur Ti er T val de bu le bebs da a kis rebs Za la uf le bis mqo ne da sust ada mi a nebs. er Ti sity viT, imis ma giv rad, rom Cve ni Za le bi sa-ku Ta ri Ta vis wi na aR m deg miv mar ToT, mo di ga va er Ti a noT isi ni erT, umaR les Za la uf le ba Si.„ (Ro us seau, 1997, gv. 215-217)

16 17

kanti

Tavisuflebis

zRvari

ganpirobebulia

moraliT da

dakavSirebulia

saerTo

keTildReobasTan

sad aris

Tavisuflebis

zRvari

sazogadoebaSi?

ori pasuxi

monteskie

kan ti Ta vi suf le bis ki dev uf ro far To for mu li re bas gvTa va zobs

da axal sa fe xur ze ah yavs is, vi na i dan Ta vi suf le bis SezRud vas uf ro

ab s t raq tu lad aRiq vams: ne bis mi e ri qme de ba imis mi xed viT un da Se fas-

des, Tu ram de na daa Se saZ le be li mi si, ro gorc sa yo vel Tao ka no nis,

ga mo ye ne ba. for mu li re bis am g va ri ga far To e ba gu lis x mobs ara mar-

to ka no nis dac vis, ara med ase ve ka no nis far g leb Si Ta vi suf le biT

sar geb lo bis sa kiTxs. Tva li Se vav loT mar tiv ma ga liTs: vTqvaT, ar

ik r Za le ba did ga ba ri te bi a ni, ma Ra li ga mav lo bis av to man qa nis mox ma-

re ba, ro me lic bevr saw vavs sa Wi ro ebs da, am de nad, sa zi a noa ga re mos-

T vis. Tu amas er Ti a ni, sa yo vel Tao ka no nis sa xes miv cemT, se ri o zul

eko lo gi ur prob le mas mi vi RebT.

kan tis mi xed viT, Ta vi suf-

le bis zRva ri mo ra liT ga ni-

sazR v re ba, xo lo in di vi dis Ta vi suf le bis zRvru li niS-

nu li sa er To ke Til dRe o baa.

Tum ca cal ke u li pi rov ne bis

Ta vi suf le bis zRva ri ar aris

sak ma ri si mTe li sa zo ga do-

e bis Ta vi suf le bis zRvris

dad ge nis T vis. ker Zod, aq sa u-

ba ria ara mar to ima ze, rom

ar da iS vas in di vi dis Ta vi-

suf le bis SezRud va an mas Si

Ca re va, ara med ima ze dac, rom Ta vi suf le bis sazR v re bi ga far Tov des

maT T vis, vi si Ta vi suf le bac izRu de ba. sa zo ga do e bis far g leb Si es

im Sem Tx ve va Si mi iR we va, Tu yve la ada mi a ni Ta na ba ri Ta vi suf le biT

sar geb lobs. ger ma ni is so ci al-de mok ra ti u li par ti is ham bur gis

prog ra ma Si vkiTxu lobT: „yo ve li ada mi a ni mo wo de bu lia Ta vi suf-

le bis ken da aqvs una ri, iyos Ta vi su fa li. Se uZ lia Tu ara mas, icxov-

ros am mo wo de bis Se sa ba mi sad, sa zo ga do e ba gan sazR v ravs.”

uax les Te o ri eb Si – ma ga li Tad, no be lis pre mi is la u re a tis, in do-

e li amar tia se nis, kon cef ci a Si – sa u ba ria „TviT re a li za ci is Se saZ-

leb lo beb ze”. es gu lis x mobs sa zo ga do eb riv cxov re ba Si aq ti ur

mo na wi le o bas, ro me lic sak ma od scil de ba fis ka lur Ta nas wo ro bas.1

sa kiTxi, Tu sa dam de vrcel de ba Ta vi suf le ba (in di vi dis Ta vi suf-

le ba sa zo ga do e bis, ase ve sa xel m wi fos mi marT), dRem de sa ka ma Toa.

iq ne ba es sa te le fo no sa ub re bis mos me nis prob le ma Tu sa gan ge bo

Sem Tx ve va Si Tav dac vis mi nis t ris brZa ne ba sam g zav ro TviT m f ri na-

vis Ca mog de bis Se sa xeb – sxva mra val kiTx vas Tan er Tad es gax lavT

Ta vi suf le bis zRvris Ta o ba ze sa zo ga do eb ri vi dis ku si is sa ga ni.

dRem de Ta vi suf le bis zRvris gan sazR v ri sas or fi lo so fi ur mo saz-

re bas iS ve li e ben:

mon tes ki es mi xed viT, Ta vi-

suf le bis zRva ri aris ka no-

nis dac vis val de bu le ba,

ro me lic efuZ ne ba uf le bas

– mi si dac va yve la sxva mo qa-

la qe sac mo eTxo vos.

„er Ti Se xed viT, de mok ra ti is pi ro beb Si xalxs yve laf ris

ke Te ba Se uZ lia, ra sac mo i sur vebs. mag ram po li ti ku ri Ta vi suf le ba

su lac ar niS navs, ake To is, rac gin da. sa xel m wi fo Si, anu, sa zo ga-

do e ba Si, sa dac ka no ne bi ar se bobs, Ta vi suf le ba aris uf le ba, ake To

is, ri si ke Te bis uf le bac gaqvs, da ar iyo iZu le bu li, ake To is, rac

gek r Za le ba. un da ga i az ro, ra aris da mo u ki deb lo ba da ra – Ta vi-

suf le ba. Ta vi suf le ba gax lavT uf le ba, ake To yo ve li ve is, rac ka-

no niT daS ve bu lia. Tu mo qa la qe ake Tebs imas, rac ka no niT ek r Za le-

ba, ma Sin mas aRar hqo nia Ta vi suf le ba, vi na i dan sxveb sac Se eZ le baT

ima ves ke Te ba.” (Montesquieu, 1992, gv. 212-213)

„am de nad, ar se bobs er Ta der Ti ka te go ri u li im pe ra ti vi,

ker Zod: mo i qe ci mxo lod im maq si mas mi xed viT, ro mel sac isur veb di,

rom sa yo vel Tao ka no ni gam x da ri yo.” (Kant, 1995, gv. 51)

Sarl lui de mon tes kie (1689–

1755) – sa mar Tal m cod ne da fi lo-

so fo si-mo ra lis ti. sa xe li ga iT q va,

pir vel rig Si, traq ta tiT „ka non-

Tasulis Se sa xeb” (1748).

is mo iTxov da kon s ti tu ci ur mo-

nar qi as da xe li suf le bis ga da na wi-

le bas (sa ka non m deb lo, aR mas ru le-

bel da sa sa mar T lo xe li suf le beb-

ze).

k

l

s

T

n

T

T

s

e

d

b

a

s

ima nu el kan ti (1724–1804) – dRem de erT-er Ti yve la ze gav le ni a ni ger ma-ne li fi lo so fo si gan ma naT leb lo bis epo qi sa. mis naS ro meb Si gan xi lu lia praq ti ku lad yve la im d ro in de li fi-lo so fi u ri sfe ro.

Zi ri Ta di naS ro me bi: „wmin da go ne-bis kri ti ka” (1781), „praq ti ku li go ne-bis kri ti ka” (1788), „msje lo bis una ris kri ti ka” (1790), „sa yo vel Tao mSvi do-bi sa ken” (1795), „mo ra lis me ta fi zi kis

sa fuZ v le bi” (1796/97).

1 ger ma ni is fe de ra lu ri mTav ro bis pir vel or mox se ne ba Si si Ra ri bi sa da sim did ris Se sa xeb ga mo i ye ne ba si Ra ri bis do nis ara mxo lod sa kuT riv ma te ri a lu ri in di ka to ri, ara med mas Si gaT va lis wi ne bu lia so ci a lu ri in k lu zi i sa da eq s k lu zi is maC ve ne be lic.

18 19

Tanasworoba Tu

samarTlianoba?

gansxvaveba

filosofiur

terminologiasa

da dRevandel

politikur

frazeologias

Soris

Tavisufleba

da socialuri

demokratia

2.2. Ta nas wo ro ba/sa mar T li a no ba

ro de sac surT da a sa xe lon me o re sa ba zi so Ri re bu le ba, bev ri ib ne va

xol me: es Ri re bu le ba „Ta nas wo ro baa” Tu „sa mar T li a no ba”?

ase Ti oraz rov ne ba ad vi lad aix s ne ba fi lo so fi ur-is to ri ul kon-

teq s t Si:

sur. 2. sa mar T li a ni sa zo ga do e ba da sa ba zi so Ri re bu le be bi

saf ran ge Tis re vo lu ci is dro i dan mo yo le bu li, sam sa ba zi so Ri re-

bu le bad miC ne u lia „Ta vi suf le ba, Ta nas wo ro ba da so li da ro ba”.

fi lo so fi u ri Tval saz ri siT, sa mar T li an sa zo ga do e ba ze sa u ba ri im

Sem Tx ve va Si Se iZ le ba, Tu sa mi ve Ri re bu le ba re a li ze bu lia.

imav d ro u lad, „Ta nas wo ro bis” Ri re bu le bis gan xil vi sas war mo i So ba

kiTx va, Tu ro gor Se iZ le ba ga mo i yu re bo des ma te ri a lu ri da ara ma-

te ri a lu ri ke Til dRe o bis sa mar T li a ni ga da na wi le ba. me -20 sa u ku-

nis 80-iani wle bi dan vrcel de ba Tval saz ri si, rom „sa mar T li a no ba”,

ro gorc Zi ri Ta di Ri re bu le ba, ga mo ye ne bul un da iq nes „Ta nas wo ro-

bis” cne bis gan ga sa mij nad da mis da sa zus teb lad. dRe is T vis mi Re bu-

lia sa u ba ri „Ta vi suf le ba ze, sa mar T li a no ba sa da so li da ro ba ze”.

Tum ca Rirs, rom am sa kiTxs fi lo so fi u ri kuTxi Tac ga vec noT.

„Ta vi suf le bis” cne bis gan gan s x va ve biT, ro me lic Se iZ le ba cal ke ul

ada mi ans mi e sa da gos, „Ta nas wo ro ba” da ”sa mar T li a no ba” far do bi Ti

cne be bia: yo ve li ada mi a ni da mi si in di vi du a lu ri Ta vi suf le ba sa zo-

ga do e bis sxva wev rebs Se e far de ba.

Tu Ta vi suf le bis Se sa xeb

war mo e bul dis ku si ebs ga viT-

va lis wi nebT, Se iZ le ba so ci-

a lu ri de mok ra ti is mi marT

Sem de gi moTxov ne bi Ca mo va ya-

li boT:

moTxov ne bi so ci a lu ri de mok-ra ti is mi marT, rom le bic Ta-vi suf le bis Se sa xeb war mo e bul dis ku si eb Si ga mo ik ve Ta:

• pi rov ne bis Ta vi suf le ba, ise ve, ro gorc sa zo ga do eb-riv cxov re ba Si da mis ga-dawy ve ti le beb Si aq ti u ri mo na wi le o ba, mTli a no ba Si, uz run vel yo fi li da ga ran-ti re bu li un da iyos.

• Ta vi suf le ba gu lis x mobs, rom yo vel ada mi ans re a lu-rad un da Se eZ los Ta vi suf-le biT sar geb lo ba. auci-le be lia sa zo ga do eb ri vi Za-lis x me va da in s ti tu te bi, rom le bic amas uz run vel yo fen. Ta-vi suf le bis, ro gorc Zi ri Ta di uf le bis, for ma lu ri aRi a re ba sak ma ri si ar aris.

• Ta vi suf le ba gu lis x mobs po li ti ku ri ga dawy ve ti le be bis de-mok ra ti u li gziT mi Re bas.

• Ta vi suf le ba gu lis x mobs, rom ada mi a ne bi pa su xis m geb lo biT da go niv ru lad moq me de ben. es aris er T g va ri moTxov na de mok ra-ti ul sa zo ga do e ba Si aR z r di sa da ga naT le bis mi marT.

„Ta vi suf le ba” gsdp-is ham bur gis prog ra ma Si:

„Ta vi suf le ba niS navs, iyo sa ku Ta ri

cxov re bis Se moq me di. yo ve li ada mi-

a ni mo wo de bu lia Ta vi suf le bis ken

da aqvs una ri, iyos Ta vi su fa li. Se-

uZ lia Tu ara mas, icxov ros am mo-

wo de bis Se sa ba mi sad, sa zo ga do e ba

gan sazR v ravs. is un da iyos Ta vi su-

fa li da mam ci re be li da mo ki de bu le-

bis gan, ga Wir ve bi sa da Si Sis gan,;mas

un da hqon des Se saZ leb lo ba, ga na-

vi Ta ros Ta vi si ni Wi da gac no bi e-

re bu li pa su xis m geb lo biT mi i Ros

mo na wi le o ba sa zo ga do eb riv da po-

li ti kur cxov re ba Si. mxo lod mas,

vinc sak ma ri sa daa uz run vel yo fi li

so ci a lu rad, Se uZ lia isar geb los

sa ku Ta ri Ta vi suf le biT.” (ham bur-

gis prog ra ma, 2007, gv. 15)

Tavisufleba Tanasworoba solidaroba

samarTliani sazogadoeba

20 21

rTuli

amocana: rogor

davasabuToT

„samarTliani

uTanasworoba”?

oTxi midgoma

„samarTlia-

nobisadmi”

Tanasworoba da

samarTlianoba,

rogorc

fardobiTi cnebebi

Tanasworoba da

samarTlianoba,

rogorc cnebebi,

mkafio ganmartebas

moiTxovs

am de nad, Ta nas wo ro bis moTxov na gu lis x mobs, rom ar ar se bobs sa zo-

ga do e bis mi er aRi a re bu li ar gu men te bi, rom le bi Tac Se iZ le ba ke Til-

dRe o bis ara Ta na ba ri ga da na wi le bis le gi ti ma cia.

ase Tia „Ta nas wo ro bi sa” da „sa mar T li a no bis” cne be bis zo ga di gan sazR-

v re ba ni, ro mlebic arc er Ti sa mec ni e ro Te o ria ar ewi na aR m de ge ba.

amas Ta na ve, sa in te re soa, Tu ro gor xde ba am Te o ri eb Si „ara Ta na ba ri

ga da na wi le bis” sa mar T li a no bis da sa bu Te ba. ar se bobs da sa bu Te bi sa

da de fi ni ci is sak ma od gan s x va ve bu li va ri an te bi, ro mel Ta sa fuZ v-

li a ni gan xil va am Ja mad Se uZ le be lia. mag ram po li ti kiT da in te re-

se bu li ada mi a ni, cxa dia, das vams kiTx vas, Tu ro gor dgin de ba mim di-

na re po li ti ka Si, yo vel dRi ur cxov re ba Si, ram de nad „sa mar T li a ni”

an „usa mar T loa” esa Tu is po li ti ku ri wi na da de ba.

qve moT gTa va zobT „sa mar T li a no bis” cne bi sad mi oTx sxva das x va

mid go mas, ro mel Ta Se sa xeb me -20 sa u ku nis 80-ian da 90-ian wleb Si

Te o ri u li Tu po li ti ku ri dis ku si e bi imar Te bo da. gan s x va ve bu li

de fi ni ci e bi sa da mid go me bis mi xed viT aS ka raa, rom sa mar T li a no bis

er T m niS v ne lo va ni da sa bu Te ba ar ar se bobs da saq me gvaqvs sa ka ma To

po li ti kur mo ti va ci as Tan. es oTxi mid go ma gax lavT:

jon ro ul zis sa mar T li a no bis li be ra lu ri Te o ria, sa mar T li a no bis li be ra lu ri Te o ri e bis so ci a lis tu ri kri-ti ka,

aRi a re ba da ga da na wi le ba – nen si fre ze ris gan sazR v re ba, sa mar T li a no bis po li ti ku ri gan zo mi le be bi.

amas Ta na ve, fi lo so fi u ri Tval saz ri siT, uf ro far To cne baa „sa mar-

T li a no ba”. Sem de gi ci ta tiT av to ri „sa mar T li a no bis” cne bis zust gan sazR v ras cdi lobs:

am g va rad, sa mar T li a no ba aS ka rad mo iTxovs gar k ve ul wi na pi ro bebs:

ada mi ans Se iZ le ba mi aC n des, rom mas usa mar T lod eq ce vi an, Tum ca

re a lu rad Se saZ le be lia, ga da na wi le bis Tval saz ri siT „sa mar T li-

a ni” si tu a cia iyos. ra aris sa mar T li a ni da ra – ara, mxo lod ada-

mi a ne bis ur Ti er T da mo ki de bu le biT Se iZ le ba dad gin des. am g va rad,

sa mar T li a no ba gu lis x mobs,

rom xde ba (su li e ri da/an ma te ri a lu ri) ke Til dRe o bis sa zo ga-do eb ri vi ga da na wi le ba

da rom ke Til dRe o bis ga da na wi le ba yve las mi er aRi a re bu li, le gi ti mu ri kri te ri u me bis Se sa ba mi sad xor ci el de ba.

mxo lod ma Sin, ro de sac es ori ve wi na pi ro ba Ses ru le bu lia, Se iZ-

le ba vi sa ub roT „sa mar T li a no ba ze”.

Ta nas wo ro ba ki ma te ri a lu ri da su li e ri ke Til dRe o bis ga da na-

wi le bis gan sa kuT re bu li for maa:

„ra aris sa mar T li a no ba? Se iZ le ba ki ase Ti kiTx vis das ma? ro de-

sac vam bobT „ra aris”, vgu lis x mobT ra i me sa gans. sa mar T li a no ba ki

ar gax lavT sa ga ni. sa mar T li a no ba far do bi Ti ka te go riaa. is mo i cavs

ada mi a ne bis er T ma neT Tan da mo ki de bu le bas. gar k ve u li ti pis ur Ti er-

To be bi xa si aT de ba, ro gorc sa mar T li a ni. Se sa ba mi sad, un da iT q vas ara

„ra aris sa mar T li a no ba?”, ara med un da da is vas kiTx va ”ra Si mdgo ma re-

obs sa mar T li a no ba?” [...] sa mar T li a no ba vlin de ba ima Si, Tu ro go ria

in di vi dis mdgo ma re o ba mis er To ba Si, sa zo ga do e ba Si, ro go ri da mo ki-

de bu le ba aqvs mas sxva ada mi a neb Tan, rom leb Ta nac is ur Ti er Tobs. [...]

ada mi a nebs aqvT moTxov ni le ba, ga ar k vi on Ta vi an Ti ad gi li sxveb Tan

ur Ti er To ba Si, da ad gi non, Tu ro gor xde ba ma Ti aR q ma, ma Ti Se fa se-

ba. [...] Tu in di vi dis TviT Se fa se ba em Tx ve va imas, ro gorc aRiq me ba is

sxve bis mi er, am Sem Tx ve va Si igi mi iC nevs, rom mas sa mar T li a nad eq ce-

vi an. am g va ri Se fa se ba imis mi xed viT ya lib de ba, mi a ni We ben, Se uzRu da-

ven Tu Ca mo ar T me ven ada mi ans ma te ri a lur da su li er ke Til dRe o bas.

„ (Heinrichs, 2002, gv. 207-208)

„Ta nas wo ro ba gax lavT [so ci a lu ri] [...] wes ri gis amo sa va li wer ti li da

ara Se de gi. ga da na wi le bis kri te ri u me bis gan sazR v ri sas sa Wi roa sa ba zi so

nor mis dad ge na, rom lis sa fuZ vel ze dac sa mar T li a nad Ca iT v le ba ga da na-

wi le ba, ro me lic nor mas scil de ba. ga da na wi le bis es pir ve la di nor maa

ariT me ti ku li to lo ba, anu, ga da sa na wi le be li ke Til dRe o bis Se far de ba

mim Reb Ta ra o de no bas Tan. sa mar T li a no bis gan gan s x va ve biT, Ta nas wo ro bas

ar esa Wi ro e ba kri te ri u me bis gan sazR v ra. [...] Tu kon k re tul Sem Tx ve va Si

ke Til dRe o bis ga da na wi le bis kri te ri u me bi ar ar se bobs da ar ar se bobs

sa fuZ ve li imis T vis, rom erTs me ti mi e ces da me o res – nak le bi, ma Sin

TviT ne bo bis ga mo sa ricxad Ta na ba ri ga da na wi le ba un da mox des.” (Heinrichs, 2002, gv. 211-212)

22

warmosaxviTi

eqsperimenti:

Tavisufali,

Tanaswori da

mizanmimarTuli

individebis

„sawyisi

mdgomareoba”

„maqsiminis wesi”

gadanawilebis

samarTlianobis

axali ganmarteba

jon roulzi

„samarTliani

sabaziso wesrigis”

Seqmna

jon lo kis msgav sad, ro ul zi er T g var sawyis mdgo ma re o ba ze sa ub-

robs. amas Ta na ve, is gu lis x mobs ada mi a ne bis ara bu neb riv mdgo ma-

re o bas, ro me lic odes Rac re a lu rad ar se bob da, ara med hi po Te zur

mdgo ma re o bas, ro de sac er T ma neTs mxo lod sa ku Ta ri in te re se bis-

T vis meb r Zo li, Ta vi su fa li da Ta nas wo ri ada mi a ne bi xvde bi an da

sa mar T li a no bis er Ti an prin ci peb ze Tan x m de bi an.

ro ulzs mi aC nia, rom sa mar T li a nia sa ba zi so wes ri gi da mid go me bi,

rom leb ze dac er To bis (an sa zo ga do e bis) wev re bi sa mar T li a no bis

pi ro beb Si kon sen su sis sa fuZ vel ze Tan x m de bi an.

war mo sax vi Ti eq s pe ri men ti ima sac gu lis x mobs, rom in di vi dis sa zo-

ga do eb ri vi mdgo ma re o ba jer ga ur k ve ve lia. ami tom, ro ul zis az riT,

ada mi a ne bi da in te re se bu li un da iy v nen, rom sa zo ga do e bis yve la ze

da uc vel ma wev r ma maq si ma lu rad ga i um jo be sos mdgo ma re o ba („maq-

si mi nis we si”).

ro ul zis rTu li Te o ri i dan gvsurs ga mov yoT ori, yve la ze mniS v-

ne lo va ni prin ci pi, ro mel Ta meS ve o bi Tac Se vec de biT Se va mow moT,

Tu ras Se iZ le ba ewo dos sa mar T li a ni.

ro ul zis erT-er Ti dam sa xu re ba is aris, rom man sa zo ga do eb ri vi

ke Til dRe o bis ga da na wi le bis Se sa xeb kla si ku ri li be ra lu ri dis-

ku sia ga na vi Ta ra Te o ri is sa xiT, ro me lic ga da na wi le bis sa mar T-

li a no bas ax le bu rad gan sazR v ravs. amiT ro ul z ma Ta vi suf le be bis

uz run vel yo fis pre ten zi is mqo ne li be ra lu ri tra di cia Ta nas wo-

ro bi sa da sa mar T li a no bis so ci al-de mok ra ti ul ide ebs da u kav Si ra.

2.2.1. jon ro ul zis

sa mar T li a no bis Te o ria2

fi lo so fi ur de ba teb Si,

ro gorc we si, jon roul zis

sa mar T li a no bis Te o ria ga ni-

xi le ba xol me.

li be ra lur tra di ci a ze

da fuZ ne bu li Te o ria man jer

ki dev 1971 wels ga mo aq vey na.

am naS roms gan sa kuT re bu li

po li ti ku ri re zo nan si me-20

saukunis 80-ian da 90-ian

wleb Si moh y va. is tet Ce ri sa da

re i ga nis epo qis sa baz ro ra di-

ka liz mis, ase ve hel mut ko lis mTav ro bis mi er ga mocxa de bu li „su li-

er-mo ra lu ri gar da te xis” al ter na ti vad ga ni xi le bo da (is to ri u li

kon teq s tis Se da re bis T vis: Nida-Rümelin, 1997, gv. 15-16). jon ro ul zis Te o ri am mwva ve dis ku sia so ci al-de mok ra ti ul wre eb Si ga mo iw via.

Ta vis Te o ri a Si ro ul zi Se is wav lis in te res Ta kon f liq tis re gu-

li re bis sa kiTxs sa zo ga do e ba Si, rom lis wev re bi sa mar T li a nad da

Ta nam S rom lo bis sa fuZ vel ze un da cdi lob d nen de fi ci tu ri ke Til-

dRe o bis ga da na wi le bas. amis T vis sa Wi roa ur Ti er T sa wi na aR m de go

in te re se bis tran s for ma cia „sa mar T li an sa ba zi so wes ri gad„, ro mel-

sac aqvs spe ci fi ku ri in s ti tu te bi (kon s ti tu cia, po li ti kur-eko no-

mi ku ri Car Co e bi da a. S.). Ta vis Te o ri a Si ro ulzs surs gan mar tos

sa mar T li a ni wes ri gis kri te ri u me bi da prin ci pe bi.

is ey r d no ba Sem degs:

Se saZ le be lia sa mar T li a no bis ise Ti Zi ri Ta di ide e bi sa da sa-er To prin ci pe bis Ca mo ya li be ba, rom le bic yve las T vis mi sa Re bi

iq ne ba;

Ta na med ro ve de mok ra ti e bis mniS v ne lo va ni ni Sa nia is, rom mo qa-la qe ebs er T ma ne Ti Ta vi su fal da Ta nas wor ada mi a ne bad mi aC ni-

aT;

am sa fuZ vel ze Se saZ le be lia so ci a lu ri Ta nam S rom lo bis prin-ci pe bis Ca mo ya li be ba.

2 av to rebs ar aqvT gan z ra xu li, sru lad war mo ad gi non jon ro ul zis Te o ria. ma Ti mi-za nia, praq ti ku li ma ga li Te biT ga ni xi lon sa mar T li a no bis gan mar te bis prob le me bi, rom le bic xSi rad war mo i So ba mim di na re po li ti kis far g leb Si.

jon ro ul zi (1921–2002) – li be ra lu ri

mi mar Tu le bis erT-er Ti cno bi li fi lo-

so fo si-mo ra lis ti. har var d Si po li ti kur

fi lo so fi as as wav li da.

1971 wels ga mo aq vey na yve la ze gax ma u-

re bu li naS ro mi „sa mar T li a no bis Te o ria”.

me-20 saukunis 80-ian da 90-ian wleb Si

mis ma Te o ri am da sa ba mi mis ca far To dis-

ku si as, maT So ris, so ci al-de mok rat Ta

wre eb Si

da va le ba dis ku si i sa da Sem d go mi mu Sa o bis T vis

jon ro ul zi gvTa va zobs, Ca va ta roT war mo sax vi Ti eq s pe ri men ti.

iRebT mis wi na da de bas?

ma Sin war mo id gi neT, rom Ta vi su fa li, Ta nas wo ri da ra ci o na lu rad

mo az rov ne ada mi a ne bis kre ba Si mo na wi le obT:

ro mel prin ci peb ze Se giZ li aT Se Tan x m deT?ro me li prin ci pe bia sa ka ma To?ra ar gu men te biT Se iZ le ba sa ka ma To pun q te bis ga qar wy le ba?ro me li prin ci pe bia gan xor ci e le bu li Ta na med ro ve ger ma ni is fe de-

ra ci ul res pub li ka Si? ro me li ar aris?

23

24

„araTanabari,

magram samarTliani

gadanawilebis”

winapirobebi

praqtikuli

magaliTi

ori ZiriTadi

principi

ZiriTadi

Tavisuflebebi

diferenciaciis

principi

„ara Ta na ba ri, mag ram sa mar T li a ni ga da na wi le bis” pir vel wi na pi ro bas

ro ul zi ara Ta na ba ri ga da na wi le bis Se saZ lo Se de geb Tan akav Si rebs:

ro de sac amiT yve la mo ge bu li rCe ba, maT So ris, sa zo ga do e bis yve-

la ze sus ti wev ri, ma Sin ara Ta na ba ri ga da na wi le ba (mi si Se de gi dan

ga mom di na re) Se iZ le ba da va xa si a ToT, ro gorc sa mar T li a ni. am de nad,

sa u ba ria dro Si ga xan g r Z li ve bul efeq t ze.

me o re wi na pi ro ba da kav Si re bu lia „sa mar T li an xel mi saw v do mo bas-

Tan”: ara Ta na ba ri ga da na wi le ba mxo lod im Sem Tx ve va Sia ga mar T le-

bu li, Tu Ta nam de bo ba da sa zo ga do eb ri vi mdgo ma re o ba yve las T vis

xel mi saw v do mia, anu, „yve la ada mi ans Ta na ba ri San si un da hqon des„.

„di fe ren ci a ci is prin ci pi” me tad sa ka ma Toa ro gorc sa mec ni e ro, ise

po li ti kur wre eb Si. Tum ca sa nam Se vec de biT, vu pa su xoT kiTx vas,

ram de nad mar Te bu lia sa mar T li a no bis de fi ni cia, kar gi iq ne bo da,

ro ul zis ar gu men te bi praq ti ku li ma ga li Te biT Seg ve mow me bi na. qve-

moT, Car Co Si, war mod ge ni lia po li ti ku ri ar gu men te bi, ro mel Ta

„sa mar T li a no bis” Se mow me ba ro ul zis „prin ci pe bis” gaT va lis wi ne-

biT Se iZ le ba.5 Se e ca deT war mo id gi noT, ras mi iC nev diT sa mar T li-

a nad Seg r Z ne be bis do ne ze.

Ta vis „sa mar T li a no bis Te o ri a Si” jon ro ul zi or prin cips aya li bebs:

pir ve li prin ci pi exe ba Zi ri Ta di Ta vi suf le be bis er Tob li o bas,

rom le bic yo vel pi rov ne ba ze un da vrcel de bo des, ra Ta man SeZ los

sa ku Ta ri Ta vi suf le be bis ga mo ye ne ba. „Ta na ba ri Ta vi suf le be bis sis-

te mis” cne ba mi u Ti Tebs, rom ne bis mi e ri qme de ba un da ga i mij nos kon-

k re tu li pi rov ne bis gan. am Sem Tx ve va Si Se iZ le ba vi sa ub roT „ka no-

nis wi na Se Ta nas wo ro ba ze” da pi rov ne bis ga ran ti re bul uf le beb ze.

pir vel prin cips praq ti ku lad yve la av to ri aRi a rebs.

ro ul zi (li be ra lu ri tra di ci is Ta nax mad) amo dis iqi dan, rom pir-

vel prin cips me o ris mi marT ab so lu tu ri upi ra te so ba eni We ba.4

pir ve li prin ci pis gan gan s x va ve biT, ro me lic, mTli a no ba Si, ar iw vevs

az r Ta sxva das x va o bas, me o re prin ci pi, e. w. di fe ren ci a ci is prin-

ci pi, sa ka ma Toa. aq ro ul zi gvTa va zobs ab s t raq tul nor mas, rom lis

Ta nax mad, uTa nas wo ro mid go ma Se iZ le ba sa mar T li a nad Ca iT va los.

ara Ta na ba ri, mag ram sa mar T li a ni ga da na wi le ba un da ukav Sir de bo-

des or wi na pi ro bas:

1. man sar ge be li nak le bad war ma te bu lebs un da mo u ta nos,

2. Ta nam de bo ba da sa zo ga do eb ri vi mdgo ma re o ba xel mi saw v do mi un da

iyos ne bis mi e ri ada mi a nis T vis.

ppppirrrr ve li prprprpr nnnnin ci ppppi exxxxebbb baaa ZZZZirrr ri aaTa di aaTa vi ssssuf lebbb be bbbbissss rrrer T bbbob li o bbababassss,

1-li prin ci pi:

„yo vel in di vids Ta na ba ri uf le ba un da hqon des Ta na ba ri Zi ri Ta di Ta vi-

suf le be bis zo gad sis te ma ze, ro me lic yve la da nar Ce ni ada mi a nis T vis ar se-

bul msgavs sis te mebs esa da ge ba.” (Rawls, 1979, gv. 81)3

me-2 prin ci pi:

„so ci a lu ri da eko no mi ku ri uTa nas wo ro ba Sem deg na i rad un da iyos or ga ni-

ze bu li: a) man yve la ze di di sar ge be li nak le bad war ma te bu lebs un da mo u ta nos

da b) yve las T vis xel mi saw v do mi un da ga xa dos Ta nam de bo ba da sa zo ga do eb ri vi

mdgo ma re o ba, rac San se bis sa mar T li a ni Ta nas wo ro bis pi ro beb Si mi iR we va.” (,

Rawls, 1979, gv. 336)

3 es for mu li re ba az rob ri vad ex mi a ne ba kan tis ide as: ”swo ria ne bis mi e ri qme de ba, rom-li Tac, an rom lis maq si mas mi xed vi Tac, yo ve li ada mi a nis TviT ne bo bis Ta vi suf le ba Se-e Tav se ba yo ve li ada mi a nis Ta vi suf le bas, sa yo vel Tao ka no nis Se sa ba mi sad.” (Kant, 1963, gv. 33)

4 ma i ers mi aC nia, rom es Se xe du le ba prob le mu ria ro gorc Si na ar sob ri vad, ise lo gi-ku rad (Sdr. gv. 93 da mom dev no gver de bi).

5 ro ul zis uTa nas wo ro mid go mis mxo lod di fe ren ci a ci is prin ci pis sa fuZ vel ze ax s na ar iq ne bo da mar Te bu li. ro ul zi amo dis iqi dan, rom sa mar T li a no ba ori ve prin ci pis er T d ro u lad dac vas gu lis x mobs.

dis ku sia: prog re si re ba di sa Se mo sav lo ga da sa xa di – ki Tu ara?mi u xe da vad imi sa, rom sa zo ga do e bis na wi li pa ul kir x ho fis da ul-

t ra li be ra le bis ar gu men ta ci is wi na aR m de gia, msgav si mo saz re bac im-sa xu rebs kri ti kul ana lizs.

pa ul kir x hof ma, ro gorc ger ma ni is qris ti an-de mok ra ti u li kav-Si ris ”Crdi lo va ni ka bi ne tis” fi nan s Ta mi nis t r ma, bun des ta gis 2005 wlis sa ar Cev no kam pa ni is dros 25%-iani er Ti a ni sa Se mo sav lo ga da sa-xa dis Se mo Re ba mo iTxo va, ma Sin, ro ca ger ma ni a Si uk ve ram de ni me aT-w le u lis gan mav lo ba Si prog re si re ba di da beg v ra moq me debs: pir vel rig Si, ar se bobs da u beg ra vi sa ba zi so Tan xa, xo lo am Tan xa ze ma Ral Se mo sa val ze prog re si re ba di da beg v ra vrcel de ba. es imas niS navs, rom ga da sa xads yo ve li ada mi a ni im ga nak ve Tis mi xed viT ix dis, ro mel-sac mi si mTli a ni Se mo sav lis ode no ba Se e sa ba me ba.

kiTx va:ram de nad sa mar T li a nia ori ve mo de li, Tu maT jon ro ul zis mi-

xed viT gan vi xi lavT?

25

26 27

usamarTloba

yvelasTvis

mogebiani gaxdes?

gadanawilebis

samarTlianoba Tu

xelmisawvdomobis

samarTlianoba

sazogadoebrivi

realoba

rogor SeiZleba

sazogadoebaSi

gabatonebuli

uTanasworobisa

da usamarTlobis

axsna?

SeiZleba ki

so ci a lis tu ri po zi ci e bis dam c vel ni ewi na aR m de ge bi an ro ul zis

va ra uds, rom eko no mi kur uTa nas wo ro bas yve las T vis (da, pir vel

rig Si, sa zo ga do e bis yve la ze sus ti wev re bis T vis) Se uZ lia sar geb-

lo bis mo ta na. ma Ti mo saz re biT, amiT uTa nas wo ro ba da usa mar T lo ba

ki dev uf ro ma tu lobs. bo lo wle bis kvle ve bis em pi ri u li Se de ge bi

swo red ama ze mi u Ti Tebs.7

me-20 saukunis 80-iani wle bi dan ro ul zi mu Sa ob da so ci a lu ri de mok-

ra ti is Te o ri is Seq m na ze da zru nav da Se sa ba mi si dis ku si e bis Ca ta-

re ba ze.

az r Ta sxvadasxvaobas gan sa kuT re bul mniS v ne lo bas isic sZens, rom

mas Se uZ lia ga mo iw vi os gan xeT qi le ba so ci a lu ri de mok ra ti is T vis

me tad ar se biT miz nob riv jgu febs So ris, ro go re bic ari an da saq-

me bu le bi da umu Sev re bi. Se sam C ne via, rom es miz nob ri vi jgu fe bi

dRe sac – ise ve, ro gorc is to ri u lad – emij ne bi an er T ma neTs Ta vi-

suf le bi sa da Ta nas wo ro bis sa kiTx Si.

me mar cxe ne po li ti kos Ta So ris gan s x va ve be bi Te o ri ul do ne ze dac

ik ve Te ba. sa mar T li a no bis Se sa xeb dis ku si a Si, pir vel rig Si, ori

sa wi na aR m de go mo de li upi ris pir de ba er T ma neTs: er Ti mxriv, so ci a-

lu ri da ma te ri a lu ri ke Til dRe o bis sa mar T li a ni ga da na wi le ba da,

me o re mxriv, so ci a lu ri Se saZ leb lo be bis sa mar T li a ni xel mi saw v-

do mo ba, anu, sxva das x va jgu fis sa zo ga do eb ri vi aRi a re bis sa kiTxi –

Tu ram de nad xel mi saw v do mia maT T vis sa zo ga do eb ri vi mdgo ma re o ba

(anu, so ci a lu ri sta tu sis sa kiTxi). es gax lavT dis ku sia, ro me lic

Te o ri ul do ne ze mim di na re obs da po li ti ka Sic aisa xe ba. ne bis mi er

Sem Tx ve va Si, mka fio wi na aR m de go ba, er Ti mxriv, ga da na wi le bis sa mar-

T li a no ba sa da, me o re mxriv, xel mi saw v do mo bis sa mar T li a no bas So ris

ar se bi Tad er T ma ne Tis mi marT wi nas war ara ke Til gan wyo bas efuZ ne ba.

swo red is Te o re ti ko se bi, rom le bic xaz gas miT aR niS na ven xel mi-

saw v do mo bis sa mar T li a no bas, prin cip Si, ar uar yo fen ga da na wi le bis

auci leb lo bas. aq met wi lad sa u ba ria sa mar T li a no bis cne bi sad mi

kom p leq sur mid go ma ze, rom lis kon teq s t Sic eko no mi ku ri uTa nas-

wo ro ba sa mar T li a no bis prob le maa.

aq ve gTa va zobT nen si fre ze ris sa mar T li a no bis or gan zo mi le bi a ni

cne bis mok le mi mo xil vas, ro mel Sic gan sa kuT re biT eTav se ba er T-

ma neTs sa mar T li a no bis ori gan zo mi le ba.

2.2.2. sa mar T li a no bis li be ra lu ri kon cef ci e bis so ci a lis tu ri kri ti ka

ha in rix sis da ro ul zis mi er Ca mo ya li be bu li sa mar T li a no bi sa da

Ta nas wo ro bis cne be bis ze moT moy va ni li gan sazR v re ba ni fi lo so fi-

u ri xa si a Ti saa.6 am de nad, isi ni mo i ca ven cne bebs da ara sa zo ga do-

eb riv re a lo bas. de fi ni ci is Tval saz ri siT, ar aris mniS v ne lo va ni,

ram de nad re a li ze bu lia sa mar T li a no ba sa zo ga do e ba Si.

Tum ca sa ba zi so Ri re bu le be bis so ci a lu ri gan xor ci e le ba, ra sak vir-

ve lia, ar se bi Ti sa kiTxia; ami tom mas mniS v ne lo va ni ad gi li uka via

sa mar T li a no bis so ci a lis tur kon cef ci eb Si.

ro gorc we si, es kon cef ci e bi ga ba to ne bu li uTa nas wo ro bi sa da usa-

mar T lo bis gan mar te bis auci leb lo bi dan amo dis. is faq ti, rom sa zo-

ga do e bis mowyo bis prin ci pebs ar miv ya varT Ta nas wor da sa mar T li an

ga da na wi le bas Tan, si Ra ri bi sa da sim did ris sta tis ti kiT das tur de ba.

am g va rad, uTa nas wo ro ba da usa mar T lo ba ar aris sa war moo ube du ri

Sem Tx ve va an er T je ra dad war moq m nil dis ba lan s ze re aq cia, is sis-

te mu ri so ci a lu ri prob le maa. uTa nas wo ro bi sa da usa mar T lo bis

sawyi sad, pir vel rig Si (da ara mar to), ka pi ta lis tu ri sa baz ro eko-

no mi kis sa war moo pi ro be bia miC ne u li.

aqe dan ga mom di na re, bo lo 150 wlis gan mav lo ba Si so ci a lis tu ri

kon cef ci e bis ar gu men ta cia or Zi ri Tad RerZs efuZ ne ba: isi ni iTxo-

ven, er Ti mxriv, sa zo ga do eb ri vi sim did ris ga da na wi le bas da, me o-

re mxriv, dov la Tis war mo e bi sa da mo po ve bis sa Su a le bis Sec v las,

ra Ta yve las Se eZ los Ta vi suf le biT sar geb lo ba. yve la ada mi a nis

Ta vi suf le bis mi saR we vad auci le be lia Ta nas wo ro ba – es aris ma Ti Zi ri Ta di idea.

ro ul zi ar eTan x me ba amas da Ta vis kon cef ci a Si mi u Ti Tebs, rom

so ci a lu ri sa baz ro eko no mi ka sa u ke Te so pi ro bebs qmnis nak le bad

war ma te bu li ada mi a ne bis T vis.

„aq ba to nobs mxo lod Ta vi suf le ba, Ta nas wo ro ba, sa kuT re ba [...]…Ta vi suf le ba! vi-

na i dan sa qon lis, vTqvaT, sa mu Sao Za lis, myid ve li da gam yid ve li mxo lod sa ku Tar

Ta vi su fal ne bas emor Ci le bi an. isi ni de ben xel Sek ru le bas, ro gorc Ta vi su fa li, sa-

mar T leb ri vad Ta nas wo ri ada mi a ne bi. [...] Ta nas wo ro ba! vi na i dan isi ni ur Ti er To ben

er T ma neT Tan, ro gorc sa qon lis me sa kuT re e bi, da ek vi va lents ek vi va len t ze cvli an.

sa kuT re ba! vi na i dan yo ve li maT ga ni flobs imas, rac ekuT v nis.” (Marx, 1998, gv. 189-190)

6 amas Ta na ve, ha in rix si war mo ad gens ara ra i me li be ra lur Te o ri as, ara med ra di ka lu ri fi lo so fi is sa zo ga do eb riv-fi lo so fi ur as peqts.

7 am g var kvle vebs ga ne kuT v ne ba: Bourdieu et al., 1997; Cas tel, 2000; Schul t he is/Schulz, 2005.

28 29

samarTlianobas

mravalganzo-

milebiani

strategia

esaWiroeba

„participatoruli

(monawileobis)

paritetis” idea

samarTlianobis

organzomilebiani

cneba

praqtikuli

magaliTebi

biT, Tu gaT va lis wi ne bu li

iq ne ba sta tu si sa da eko no-

mi ku ri in te re se bis Se lax vis

spe ci fi ku ri Ta na far do ba.

me o re ma ga li Tis T vis Se iZ-

le ba ga mo vi ye noT umu Se var-

Ta stig ma ti za cia da izo la-

cia Cvens sa zo ga do e ba Si. ma-

Ti izo la cia met wi lad cu di

ma te ri a lu ri mdgo ma re o biT aris gan pi ro be bu li. Tum ca em pi ri-

u li kvle ve bi gviC ve nebs, rom sa zo ga do eb ri vi aRi a re ba da pa ti-

vis ce ma, anu, sa zo ga do eb ri vi sta tu si, am ada mi a ne bis T vis ase ve

mniS v ne lo va ni prob le maa.

sa mar T li a no bi sa da sa zo ga do eb riv pro ce seb Si mi si yve la wev ris

Ta na mo na wi le o bis mi saR we vad sa Wi roa ise Ti stra te gi e bis Se mu Sa-

ve ba, rom leb Sic orive gan zo mi le ba sak ma ri sad iq ne ba gaT va lis-

wi ne bu li.

Tav da pir ve lad fre ze ri aR wers ana li ti kur me Tods, rom li Tac

uTa nas wo ro bi sa da usa mar T lo bis Ses wav la Se iZ le ba. amas Ta na ve,

is ax dens sa mar T li a no bis sa ku Ta ri xed vis nor ma ti ul for mu li-

re bas. sa mar T li a no bad igi „par ti ci pa to rul pa ri tets” ga ni xi-

lavs.

2.2.3. nen si fre ze ris sa mar T li a no bis

or gan zo mi le bi a ni cne ba

sa mar T li a no bis kon cef ci a Si nen si fre ze ri Se e ca da Se er bi le bi na

da pi ris pi re ba ga na wi le bis/ga da na wi le bis sa mar T li a no bis mom x-

re Ta da xel mi saw v do mo bis sa mar T li a no bis li be ra lur ar gu men-

ta ci as So ris da sa mar T li a no bis or gan zo mi le bi a ni cne ba Se mog-

v Ta va za:

fre ze ris Te zi si ima Si mdgo ma re obs, rom ne bis mi e ri usa mar T lo-

ba an dis k ri mi na cia gu lis x mobs ro gorc eko no mi ku ri in te re se bis Se lax vas, ise ara sak ma ris aRi a re bas, oRond spe ci fi ku ri Ta na far-

do biT:

sur. 3. nen si fre ze ris sa mar T li a no bis cne ba

ma ga li Tad, ho mo seq su a lis te bis dis k ri mi na cia, pir vel rig Si, sta-

tu si sa da sa zo ga do eb ri vi aRi a re bis kon teq s t Si mim di na re obs.

ama ve dros, is da kav Si re bu lia fi nan su ri da beg v ris dros re gis t-

ri re bu li er T s qe si a ni oja xu ri wyvi le bis dis k ri mi na ci as Tan. am-

g va rad, „sa mar T li a no bis” miR we va Se saZ le be lia mxo lod im pi ro-

aRia

reb

is k

ul

tu

ra

saz

oga

do

ebr

ivi

stat

usi

s sa

kiT

xi

ekonomikuri ganzomileba

“ekonomikuri uTanasworoba”

samarTlianoba

„sa Wi roa Te o ri ul do ne ze Se mu Sav des sa mar T li a no bis or gan zo mi le-

bi a ni kon cef cia, ro me lic SeZ lebs so ci a lu ri Ta nas wo ro bis le gi ti mu ri

moTxov ne bis Se Tan x me bas ar se bu li gan s x va ve be bis aRi a re bis le gi ti mur

moTxov neb Tan. praq ti kul do ne ze, sa u ba ria ori en ti re bis sap rog ra mo po-

li ti ku ri sqe mis Seq m na ze, ro me lic Se saZ leb lo bas iZ le va, ga da na wi le bis

po li ti kis upi ra te so be bi Se Tan x m des aRi a re bis po li ti kis upi ra te so beb-

Tan.” (Fraser, 2003, gv. 17-18)

nen si fre ze ri (dab. 1947) – po li to-

lo gi is pro fe so ri niu-ior kis spe ci-

a lu ri kvle ve bis axal sko la Si. miC ne-

u lia fe mi niz mis erT-erT Tval sa Ci no

Te o re ti ko sad.

aqvs naS ro me bi fe mi niz mis, sa mar T li-

a no bi sa da kri ti ku li Te o ri e bis sfe-

ro Si.

„Ce mi kon cef ci is ar si par ti ci pa to rul pa ri tet Si mdgo ma re obs. am

nor mis Ta nax mad, sa mar T li a no ba mo iTxovs sa zo ga do eb riv Za lis x me vas,

ro me lic sa zo ga do e bis yve la (zrdas ru li) wev ris Ta nas wor ur Ti er T-

da mo ki de bu le bas uz run vel yofs. imis T vis, rom par ti ci pa to ru li pa ri-

te ti re a lu ri gax des, sa Wi roa ori pi ro bis Ses ru le ba. pir ve li pi ro ba

gu lis x mobs imas, rom ma te ri a lu ri re sur se bis ga da na wi le ba un da uz run-

vel yof des yo ve li mo na wi lis „xmis uf le bas” da da mo u ki deb lo bas. me amas

obi eq tur pi ro bas vu wo deb di. is Ta vi dan ve ga mo ricxavs eko no mi ku ri da-

mo ki de bu le bi sa da uTa nas wo ro bis iseT for meb sa da do ne ebs, rom le bic

afer xebs pa ri te tul Ta na mo na wi le o bas. [...] me o re pi ro ba gu lis x mobs in-

s ti tu ci o na li ze bul kul tu rul-Ri re bu le biT mo de lebs, rom le bic uz-

run vel yofs yve la mo na wi lis Ta nas wor pa ti vis ce mas da sa zo ga do eb ri vi

pa ti vis ce mis mo po ve bis T vis sa Wi ro San se bis Ta nas wo ro bas. me amas par ti-

ci pa to ru li pa ri te tis in ter su bi eq tur pi ro bas vu wo deb di.” (Fraser, 2001, gv. 54-55)

30 31

„arareformator-

uli reformebis”

amosavali wertili

kriteriumi

samarTliani

(usamarTlo)

uTanasworobisTvis

samarTlianobis

uzrunvelyofis

ori strategia

tran s for ma ci u li stra te gi is ken mog vi wo de ben so ci a lis te bi:

isi ni Ta vi su fa li sa baz ro eko no mi kis so ci a lis tu ri eko no mi ku ri

wyo biT Ca nac v le bas gvTa va zo ben.

fre ze ri arc erT am stra te gi as ar eTan x me ba da maT upi ris pi rebs

me sa me stra te gi as, ro mel sac igi (an d re gor cis kval dak val) „ara-

re for ma to rul re for mebs” uwo debs. am grZel da ar c Tu ga sa geb

ter mins is so ci al-de mok ra ti ul pro eqts ukav Si rebs:

„ara re for ma to ru li re for me bis” stra te gia aris cda er T g va ri

xi dis ga de bi sa sa mar T li a no bis so ci a lur-li be ra lur da so ci a-

lis tur kon cef ci ebs So ris.

ax la fre zer ma – ro ul zis msgav sad – un da da a sa xe los kri te ri-

u mi, rom lis sa Su a le bi Tac Se saZ le be lia da das tur des an ga mo i-

ricxos sa mar T li a ni an usa mar T lo uTa nas wo ro ba ori ve gan zo mi-

le ba Si. is Sem deg kri te ri ums gvTa va zobs:

es na bi je bi (ori ve gan zo mi le bis ana li zi kon k re tul usa mar T lo-

bas Tan, kri te ri u mis ga mo ye ne bas Tan da al ter na ti veb Tan mi mar Te-

biT) fre ze ris T vis, pir vel rig Si, de mok ra ti u li mo la pa ra ke bi sa

da Se Tan x me bis sa kiTxia.

cxa dia, aq sa sar geb lo iq ne bo da praq ti ku li tes ti, ma ga li Tad,

„sa mo qa la qo dazR ve vis” an „fiq si re bu li (pauSaluri) ga da sa xa dis”

Se sa xeb dis ku si is (Sdr. gv. 47 da mom dev no gver de bi) ana li zi.

fre ze ri ga ni xi lavs usa mar T lo bas Tan brZo lis or gan s x va ve bul

sa zo ga do eb riv stra te gi as (Fraser, 2003, gv. 102-103): afir ma ci as (ar se bul pi ro beb Tan Se gu e ba) da tran s for ma ci as (gar daq m na).

ase, li be ra lu ri sa er To ke Til dRe o bis sa xel m wi fo Ta vi su fa li

sa baz ro eko no mi kis nak lo va ne be bis kom pen si re bis T vis afir ma ci-

ul stra te gi as iye nebs. amiT ka pi ta li sa da Sro mis eko no mi ku ri

uTa nas wo ro ba ar uq m de ba, Tum ca sus t de ba.

„ami tom ori ve gan zo mi le bis T vis moq me debs er Ti da igi ve kri te ri u mi,

rom li Tac er T ma ne Tis gan ga nas x va ve ben ga mar T le bul da ga u mar T le bel

pre ten zi ebs. mi u xe da vad imi sa, Tu ras Tan aris da kav Si re bu li prob le ma

– ga da na wi le bas Tan Tu aRi a re bas Tan, ori ve Sem Tx ve va Si pre ten zi is mqo ne

ada mi a neb ma un da da a das tu ron, rom mi Re bu li zo me bi ar aZ levs maT sa zo-

ga do eb riv cxov re ba Si Ta nas wo ruf le bi a ni mo na wi le o bis Se saZ leb lo bas.” (Fraser, 2003, gv. 57-58)

na bi je bi:

1. ana li zi: ra uTa nas wo ro bas Tan gvaqvs saq me? ra Si ga mo i xa te ba ori ve gan-zo mi le ba?

2. kri te ri u mis ga mo ye ne ba: ro gor uS lis xels par ti ci pa to ru li pa ri te-tis gan xor ci e le bas sa zo ga do e ba Si mi Re bu li zo me bi/we se bi?

3. al ter na ti ve bi: ra cvli le be bi Ta da stra te gi e biT Se iZ le ba par ti ci pa-to ru li pa ri te tis uz run vel yo fa?

„for diz mis pe ri od Si [am stra te gi am] me mar cxe ne po li ti kos Ta na wi lis

so ci al-de mok ra ti ul xed vas da Ri da as va. aseT per s peq ti va Si so ci al-

de mok ra tia ga moC n da ara mxo lod ro gorc mar ti vi kom p ro mi si – er Ti

mxriv, afir ma ci ul li be ra lur sa yo vel Tao ke Til dRe o bis sa xel m-

wi fos da, me o re mxriv, tran s for ma ci ul so ci a lis tur sa xel m wi fos

So ris, ara med is met wi lad aRiq me bo da di na mi kur re Ji mad, ro me lic

per s peq ti va Si tran s for ma ci u li gax de bo da. Tav da pir ve li idea is iyo,

rom mom x da ri yo ga da na wi le bis aS ka ra afir ma ci u li re for me bis in s ti-

tu ci o na li za cia, maT So ris, ise Te bis, ro go re bi caa so ci a lu ri dax ma-

re bis mi Re bis sa yo vel Tao uf le ba, Zli er prog re si re ba di da beg v ra,

mak ro e ko no mi ku ri po li ti ku ri Ro nis Zi e be bi sru li da saq me bis uz run-

vel sa yo fad, far To, ara sa baz ro sa xel m wi fo seq to ri da sa xel m wi fo

da/an ko leq ti u ri sa kuT re bis ar se bi Ti na wi li. mi u xe da vad imi sa, rom

arc er Ti es po li ti ku ri Ro nis Zi e ba prin ci pu lad ar cvli da ka pi ta-

lis tu ri sa zo ga do e bis struq tu ras, mo sa lod ne li iyo, rom, mTli a no-

ba Si, isi ni ka pi ta li sa da Sro mis Zal Ta Ta na far do ba ze am uka nas k ne lis

sa sar geb lod imoq me deb d nen da per s peq ti va Si xels Se uwyob d nen tran s-

for ma ci as. cxa dia, es mo lo di ni su lac ar aris sa fuZ vels mok le bu li.

mag ram sa bo lo od mas ar ewe ra gan xor ci e le ba, vi na i dan sul ma le ne o-

li be ra liz m ma am eq s pe ri ments bo lo mo u Ro.” (Fraser, 2003, gv. 110-111)

32 33

moTxovnilebis

Sesabamisi

samarTlianoba

uTanasworo

gadanawilebis

politikuri

argumentebi

SromiTi wvlilis

Sesabamisi

samarTlianoba

Tum ca me mar cxe ne e bic iye ne ben ar gu men tad Sro mi Ti wvli lis faq-

tors, ro gorc sa mar T li a no bis kri te ri ums: „Ro ni e ri mxre bi uf-

ro met tvirTs un da ezi de bod nen”, – ase Tia kar gad cno bi li

ar gu men ti Sro mi Ti wvli lis Se sa xeb. vi sac me ti aqvs, me ti un da ga-

i Ros sa er To ke Til dRe o bis T vis. so ci a luri dazR vevis sis te ma Si

(umu Sev ro bi sa da sa pen sio dazR ve va) amas ukav Sir de ba so ci a lu ri

sta tu sis Se nar Cu ne bis ga ran ti ac: vi sac me ti aqvs ga dax di li so ci-

a lur fon d Si, mets mi i Rebs sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si.

ana lo gi u ri ar gu men ti Se saZ loa kri ti ku lad iq nes ga mo ye ne bu li

sa war mo Si Sro mis anazRa u re bas Tan da kav Si re biT: Se i ta na ki gam ge-

o bis Tav m j do ma rem sa war mos eko no mi kur war ma te ba Si me ti wvli-

li, vid re kon ve i er ze mo mu Sa ve qal ba ton ma? sa bir Jo ana li ti ko sis

Sro ma nam d vi lad uf ro efeq ti a nia, vid re med dis?

am g va rad, aS ka raa, rom Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mi si sa mar T li a no-

bis kri te ri ums sxva das x va po li ti ku ri ba na kis war mo mad gen le bi

iye ne ben. Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mi si sa mar T li a no ba dam k vid r da,

ro gorc ara Ta na ba ri ga da na wi le bis sa sar geb lo ar gu men ti. Tum ca

es, pir vel rig Si, pi ro bi Ti ar gu men ta ciaa, rad gan sa zo ga do e ba Si

Zal Ta Ta na far do ba sa da mo la pa ra ke bis pro ce sis Se de geb zea da-

mo ki de bu li.

moTxov ni le bis Se sa ba mi si sa mar T li a no bis far g leb Si is me ba kiTx-

va – ra sa xis ke Til dRe o ba un da mi i Ron ada mi a neb ma Ta vi an Ti so-

ci a lu ri mdgo ma re o bi dan ga mom di na re. ma ga li Tad, avad m yof ada-

mi ans gar k ve u li do nis mov la-pat ro no ba esa Wi ro e ba. jan m r Tel

ada mi ans ar Se uZ lia mi i Ros es mom sa xu re ba, vi na i dan ar sWir de ba

an mi si moTxov ni le ba ar aris sa zo ga do e bis mi er aRi a re bu li. so-

ci a lu ri ser vi se bis ume te so ba, so ci a lu ri sa mar T lis ko deq sis

Ta nax mad, moTxov ni le bis Se sa ba mis sa mar T li a no ba zea ori en ti re-

bu li. am de nad, Cvens sa zo ga do eb riv sis te ma Sic moTxov ni le bis Se-

sa ba mi si sa mar T li a no ba ga mo i ye ne ba, ro gorc le gi ti mu ri sa fuZ-

ve li.

ori ve ar gu men ta cia kvlav ik ve Te ba po li ti kur dis ku si eb Si.

2.2.4. sa mar T li a no bis po li ti ku ri gan zo mi le ba – „Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mis sa mar T li a no ba sa” da „moTxov nileba Se sa ba mis sa mar T li a no bas” So ris

fi lo so fi ur ma dis ku si am dag va nax va, rom sa mar T li a no bis gan mar-

te ba sxva das x vag va rad Se iZ le ba da fi lo so fi u ri de fi ni ci e bis

efeq tic SezRu du lia, vi na i dan saq me gvaqvs cne bis pi ro biT gan-

sazR v re bas Tan, ro me lic mim di na re sa zo ga do eb ri vi dis ku si e bis

far g leb Si sa zo ga do e bis sxva das x va jguf Si (prof kav Si re bi, dam-

saq me bel Ta aso ci a ci e bi an par ti e bi) ya lib de ba.

sa bo lo od – da fi lo so fi ur dis ku si a Si es uk ve ga mo ik ve Ta – sa-

mar T li a no bis sa kiTxi ukav Sir de ba ma te ri a lu ri da ara ma te ri a-

lu ri ke Til dRe o bis ga da na wi le bas („ga da na wi le bis sa mar T li a no-

ba”), ro me lic fas de ba, ro gorc sa mar T li a ni an usa mar T lo.

ama ve dros, po li ti kur dis ku si eb Si dam k vid r da sa mar T li a no bis

ki dev ori cne ba, rom le bic ke Til dRe o bis ga da na wi le bas sxva das-

x va kuTxiT ga ni xi la vs da mis le gi ti ma ci as ax de ns.

sa mar T li a no ba Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mi sad Tu „Sro ma kvlav

mo ge bi a ni un da gax des?” bur Ju a zi u li ba na kis war mo mad gen le bi –

pir vel rig Si, Ta vi su fal de mok rat Ta par tia da qris ti an-de mok-ra ti u li kav Si ri/qris ti an-so ci a lu ri kav Si ri – mu dam xaz gas miT aR niS na ven, rom Sro mi Ti wvli li amar T lebs ke Til dRe o bis ga da-

na wi le bi sas ar se bul upi ra te so bebs. am de nad, Sro mi Ti wvli lis

Se sa ba mi si sa mar T li a no ba gu lis x mobs, rom ga da na wi le bis sa mar T-

li a no ba in di vi dis wvli lis mi xed viT Se iZ le ba Se fas des.

ma ga li Tis T vis Se iZ le ba mo viy va noT sa me di ci no dazR ve vis Se na-

ta nis ze da zRva ri: wliuri Se mo sav lis gar k ve u li ode no bis miR-we vis Sem deg Se saZ le be li xde ba ker Zo kom pa ni a Si dazR ve va (da,

am de nad, avad m yo fo bis Sem Tx ve va Si uke Te si mom sa xu re bis mi Re ba).

me mar cxe ne po li ti ko se bis um rav le so ba am g var ar gu men tebs skep-

ti ku rad aRiq vams an sa er Tod uar yofs.

34 35

„Sansebis

samarTlianoba”

Sansebis

samarTlianobis

definicia

memarcxene banakSi

ganxeTqilebas

iwvevs

aqcentebis

gadanacvleba

samarTlianobis

irgvliv

warmoebul

diskusiebSi

„Tanasworoba”

„Sansebis

Tanasworoba”

le lo ba (ara mxo lod so ci al-de mok ra te bis T vis) da da de bi Tad axa si a Tebs

bran d tis epo qis prog re sul po li ti kas. es axal Seq m ni li cne ba, prin cip Si,

aRi a reb da sa zo ga do e ba Si ar se bul uTa nas wo ro bas da yu radRe bas Zi ri Ta-

dad ga naT le bis po li ti ka ze amax vi leb da. ga naT le bis sis te mi sa da eko no-

mi kis sa xel m wi fo seq to ris ga far To e ba mniS v ne lo va ni ar gu men ti iyo mo-sax le o bi sa da amom r Ce vel Ta axa li fe ne bis mi zid vis T vis. amas Ta na ve, uTa-

nas wo ro ba ga ni xi le bo da ara mar to ma te ri a lu ri ke Til dRe o bis ga da na-

wi le bis, ara med sa zo ga do e ba Si ga naT le bis San se bis ar se bo bis kuTxiTac.

imas, rom ma te ri a lu ri re sur se bis ara Ta na ba ri ga da na wi le ba da ga naT le-

bis ara Ta na ba ri Se saZ leb lo be bi er T ma neTs av seb da, so ci al-de mok ra te bi

kar gad xe dav d nen. li be ra le bi ki aq cents ara „Ta nas wo ro bi sa” da „San se bis

Ta nas wo ro bis” cne be bis ga dak ve Ta ze, ara med met wi lad „Ta nas wo ro bis” „San-

se bis Ta nas wo ro biT” Ca nac v le ba ze ake Teb d nen. swo red San se bis Ta nas wo ro-

ba Se e sa ba me bo da li be ra lur xed vas da swo red am g va rad gax da Se saZ le be li so ci al-li be ra lu ri po li ti kis gan xor ci e le ba.

axa li mid go ma axal sa zo ga do eb riv vi Ta re ba sa da axal po li ti kur ten den-ci ebs mo as wa veb da. am Tval saz ri siT, „San se bis Ta nas wo ro bis” cne ba sak ma od

da ma xa si a Te be li gax da. is im etap ze da i ner ga, ro de sac so ci a lu ri sa xel-

m wi fos po zi ti ur ma ga ge bam eko no mi ku ri si tu a ci is sta bi li za cia mo i ta na.

so ci al-de mok rat Ta mmar T ve lo bis me sa me pe ri od Si, kan c ler ger hard Sre-

de ris dros, cne ba „San se bis Ta nas wo ro ba” Se ic va la. cne biT „San se bis sa-

mar T li a no ba”, ro me lic yu radRe bas Zi ri Ta dad ga da na wi le bis as peq teb ze

amax vi lebs. mo ce mu li cne ba xazs us vams, rom sa zo ga do e ba Si ar se bu li San-

se bi ma te ri a lu ri da ara ma te ri a lu ri re sur se bis ga da na wi le ba zea da mo-

ki de bu li. es re sur se bi ki – es ma Sin de li xe li suf le bis ar gu men ti iyo

– eko no mi ku ri Tval saz ri siT, SezRu du li gax lavT.

SezRu du li San se bi „sa mar T li a nad” un da ga da na wi le bu li yo. aq Sre de ris

po li ti ka „Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mi si sa mar T li a no bis” prin cips ey r d no-

bo da: for mu la „mxar da We ra da mom Txov ne lo ba” gu lis x mobs, er Ti mxriv,

San se bi sa da ma te ri a lu ri re sur se bis ga da na wi le bas, da, me o re mxriv, Se-

sa ba mis Se ta nil wvlils,

po li ti ku ri dis ku si e bis dros swo red San se bis sa mar T li a no bis de fi ni ci-

as Se aqvs gan xeT qi le ba me mar cxe ne ba nak Si. gan sa kuT re bul az r Ta sxva das x-

va o bas iw vevs, pir vel rig Si, kiTx ve bi:

re a lu rad ar se bobs Tu ara – da Tu ar se bobs, ra mo cu lo biT – re-sur se bis vi Tom obi eq tu ri SezRud ve bi? Tu sa u ba ria po li ti kur ga-

dawy ve ti le beb ze, rom le bic sxvag va ric Se iZ le bo da yo fi li yo (mag., sa-

2.2.5. eq s kur si: Ta nas wo ro ba da sa mar T li a no ba, ro gorc so ci al-de mok ra ti u li cne be bi

”sa mar T li a no bis” cne bis fi lo so fi ur gan mar te beb Tan er Tad sa in te re-

soa ga dav xe doT sak van Zo po li ti ku ri cne be bis mo nac v le o bas ger ma ni is

fe de ra ci u li res pub li kis so ci al-de mok ra ti is is to ri is gan mav lo ba Si.

es dak vir ve ba Se saZ leb lo bas gvaZ levs da vi na xoT, Tu ro gor xde bo da aq-

cen te bis ga da nac v le ba sa mar T li a no bis Se sa xeb war mo e bul dis ku si eb Si,

rom le bic, mar Ta lia, Te o ri u li dis ku si e bis gan da mo u ki deb lad, mag ram sa-

bo lo od ma Ti gaT va lis wi ne biT mim di na re ob da.

po li ti kur cne ba Ta gan sazR v ri sas yu radRe ba so ci al-de mok ra ti ul ga-

moc di le ba ze Se va Ce reT, vi na i dan ger ma ni is fe de ra ci u li res pub li kis

par ti ul lan d Saf t Si swo red so ci al-de mok ra te bi aRiq me bi an so ci a lu ri

sa mar T li a no bis par ti ad.

rac Se e xe ba so ci al-de mok rat Ta xe li suf le ba Si yof nis sxva das x va pe ri-

ods, sak van Zo cne be bis mo nac v le o ba Se e sa ba me ba ama Tu im etap ze war mod-

ge nil gan s x va ve bul mo saz re bebs imis Ta o ba ze, Tu ro gor Se iZ le ba sa mar T-

li a no bis po li ti kis gan xor ci e le ba an Ca mo ya li be ba sa xel m wi fo sax s re bis

sa Su a le biT. Sem deg cne ba „Ta nas wo ro ba” Se ic va la „San se bis Ta nas wo ro-

biT”, ro mel sac mog vi a ne biT „San se bis sa mar T li a no ba” Ca e nac v la.

gan sa kuT re biT 1959 wlam de, ro de sac ger ma nel ma so ci al-de mok ra teb ma

bad-go des ber g Si par ti is yri lo ba ze amom r Ce vel Ta axal fe nebs mi mar Tes,

„Ta nas wo ro bis” cne ba me mar cxe ne ide o lo gi is jer ki dev mniS v ne lo va ni

na wi li iyo. is sa zo ga do eb ri vi cxov re bis yve la sfe ros mo i cav da. amas Ta na-

ve, ma Ti yu radRe bis cen t r Si Sro mis sa kiTxi iyo. Ta nas wo ro ba, upir ve les

yov li sa, sa war moo ur Ti er To beb Si ar se bu li ara Ta vi suf le bi sa da eq s p-

lu a ta ci is daZ le vad aRiq me bo da. sam To metalurgiuli warmoebis marTvaSi

da saq me bul Ta Ta na mo na wi le o bis re gu la ci e bis dam t ki ce biT dawye bu li, 1950-iani wle bis sa ga fic vo moZ ra o biT dam Tav re bu li, rom leb sac dRes iS-

vi a Tad Tu ix se ne ben, so ci al-de mok ra te bi iR v wod nen me ti Ta nas wo ro bis T-

vis, anu, da saq me bul Ta me ti Ta na mo na wi le o bis T vis, Sro mi sa da cxov re bis

prob le me bis ga daW ris miz niT. sa bo loo Se de gi er T m niS v ne lo va ni ar aR-

moC n da, vi na i dan, miuxedavad imisa, rom sawarmos Tu kompaniis marTvaSi

Tanamonawileobis kutxit nawilobrivi warmateba iqna mirweuli,Sro miT

ur Ti er To beb Si Ta nas wo ro bis Se sa xeb moTxov ne bi Se us ru le be li dar Ca.

vi li bran d ti sa da so ci al-li be ra lu ri ko a li ci is epo qa Si dam k vid r da

„San se bis Ta nas wo ro bis” cne ba, ro mel sac dRe sac ar da u kar gavs mom xib v-

36 37

solidarobis

definicia

solidarobisa

da socialuri

cnobierebis

kavSiri

solidaroba,

rogorc

yoveldRiuri

TanamSromlobis

gamomxatveli

cneba?

samarTlianoba

da socialuri

demokratia

2.3. so li da ro ba

„so li da ro bis” (an saf ran ge Tis re vo lu ci is pe ri od Si „Zmo bis”)

cne ba yve la ze nak leb ka maTs iw vevs. sa va ra u dod, es imas ukav Sir-

de ba, rom so li da ro ba, zo ga dad, ada mi a no bas Tan aris ga i gi ve bu li

da rTu lia mi si Te o ri ul Wril Si gan xil va.

Tu sxva das x va av tors8 da ve ses xe biT, so li da ro bis zo ga di gan mar-

te ba Sem deg na i rad Se iZ le ba:

ko leq ti u ri ur Ti er T pa su xis m geb lo bis grZno ba, ro me lic gan pi ro be bu lia sa er To in te re se biT, ga mo i xa te ba Ta na me gob ro bis T vis sa si ke To qce va Si, Tun dac zog-jer sa ku Ta ri in te re se bis sa wi na aR m de god,

da scil de ba ur Ti er T sa mar T li a no bis for ma lu ri moTxov nis far g lebs.

am de nad, „so li da ro ba” er Ti a ni „so ci a lu ri cno bi e re baa”, ro me-

lic msgavs cxov re bis wes sa da sa er To Ri re bu le bebs efuZ ne ba.

ame ri ke li so ci o lo gi da fi lo so fo si-mo ra lis ti uol ze ri ima-

sac mi u Ti Tebs, rac Se iZ le ba er T g va rad mar Te bu lic ki iyos – so-

li da ro ba Se saZ loa gar k ve ul xi faT sac Se i cav des, „Tu is mxo lod

grZno ba, Ta nam S rom lo bis emo ci u ri su ro ga tia da ara nam d vi li,

cocxa li, yo vel dRi u ri Ta nam S rom lo bis gan sa xi e re ba” (Wal zer, 1997, gv. 32).

es yo vel dRi u ri Ta nam S rom lo ba mo i cavs sa zo ga do eb riv in s ti tu-

teb sa da struq tu rebs, sa dac Se saZ le be lia so li da ro bis miR we va,

rac xels uwyobs so ci a lu ri usaf r Txo e bis dam ya re bas.

so li da ro bam, Ta vis Ta vad, Se iZ le ba eq s k lu zi u ri, dis k ri mi na ci u-

li for ma mi i Ros. amis ma ga li Tia me mar j ve ne eq s t re mis tu li kor-

po ra ci u li su lis k ve Te ba. de mok ra ti u li sa zo ga do e bis T vis, ro-

me lic Ria, plu ra lis tur sa mo qa la qo sa zo ga do e bas efuZ ne ba da

mas Tan er Tad vi Tar de ba, so li da ro bis es man ki e ri for ma udi de si

sa SiS ro e baa, ro me lic jer ki dev ar aris sa Ta na dod Se fa se bu li.

xel m wi fo fi nan se bi sa da so ci a lu ri dazR ve vis sis te mis sfe ro eb Si)?

Se iZ le ba Tu ara sa mar T li a nad Ca iT va los sa zo ga do e ba Si ar se bu-li val de bu le be bi sa Tu Se Ra va Te bis ar Ce u li for ma (mag. er Ti

mxriv, sa ga da sa xa do tvir Tis Sem su bu qe ba me war me e bis T vis, da me o-

re mxriv) so ci a lu ri xar je bis Sem ci re ba?

imis mi u xe da vad, Tu ro go ri pa su xe bi ga e ce ma am kiTx vebs, aS ka raa,

rom sa mar T li a no bis cne ba sa ka ma To rCe ba ro gorc Te o ri u li, ise po-

li ti ku ri kuTxiT.

moTxov ne bi so ci a lu ri de mok ra ti is mi marT,

rom le bic sa mar T li a no bis Se sa xeb war mo e bul dis ku si eb Si ga mo ik ve Ta:

sa mar T li a no ba fun da men tu ri Ri re bu le baa, ro me lic ma te ri a lu ri da ara ma te ri a lu ri re sur se bis ga da na wi le bas Tan aris da kav Si re bu li. amas-

Ta na ve, so ci a lu ri de mok ra tia ver Tan x m de ba sa mar T li a no bis er Ti an

gan mar te ba ze. ro gorc le gi-

ti ma ci is sa fuZ ve li, „sa mar-

T li a no ba” sa zo ga do eb ri vad

mniS v ne lo va ni ar gu men tia,

Tum ca Te o ri u li Tval saz-

ri siT is sa ka ma To gax lavT.

cxa dia, rom „sa mar

Documents

tobias gomberti da sxvebi socialuri demokratiis safuZvlebine ba, ro go re bi caa Ta vi suf le ba, sa mar T li a no ba da so li da ro ba. Sem d gom ga ni xi le ba so ci a lur de mok