603

TÜRK DESTAN, EFSANE VE MASALLARININ PLASTİK (GÖRSEL) SANATLARA

YANSIMASI VE ÖNEMİ

GÜLENSOY, HaticeTÜRKİYE/ТУРЦИЯ

ÖZETArtık günümüzde savaşlar, istila ve sömürgeleşmeler topla tüfekle de-

ğil, genelde sinsice, planlı programlı, uzun nefesli devlet politikaları ola-rak yapılmaktadır.

Kendi değerlerinden hiç taviz vermeyen ve kendi kültürlerini çeşitli yollarla dayatan, ısrarla sizi kendine benzetmek isteyen bir tür kültür em-peryalizmi de ‘globalleşme’dir. Globalleşmenin en etkili silahı ise uydular aracı ile en ücra köşelere bile ulaşan görsel yayın aracı TV’ dir.

TV yayınlarını durdurma lüksüne sahip olamadığımıza göre, milletlerin kendi kimliklerini oluşturan kültürlerini koruma sorumluluğu da bilhassa plastik sanat ve görsel sanat ile uğraşan sanatçılarımıza düşer. Gelecekte kimliğimizi yaşatacak ve devam ettirecek olan çocuklarımıza, gençliğimi-ze yönelik, bizi biz yapan, kendi değerlerimizi yansıtan Destan, Efsane ve Masallarımızı, görsel sanatlarla yansıtarak, yabancı yayınlara tercih edile-cek nitelikte albenisi güçlü, çizgi filimler, diziler, çizgi romanlar yapılma-lıdır.

Çocuklarımız, bizim kültürümüze yabancı hayal ürünü (örümcek adam gibi) uyduruk kahramanlar yerine, plastik sanatlarla yeniden hayat bulacak olan Dede Korkut, Alp Manas, Oğuz Kağan, Yunus Emre gibi kendi kah-ramanlarımızı daha fazla seveceklerine inanıyorum.

Belki pek çoğumuza bir lüks gibi gereksiz görünen bu projeler için Av-rupa, Japonya, Amerika ve diğer pek çok ülke, milyonlarca dolar harca-makta, maalesef çok da başarılı olmaktadırlar. Çocuklarımız da, biz de Noel Baba’yı Nasrettin Hoca’dan daha fazla tanıyor ve anmıyor muyuz?.

Ben bu bildirimde, yazdığım ve renklendirerek çizdiğim Türk destan (Boğaç Han), efsane (Munzur efsanesi, Buyur Baba efsanesi, Gelin Pına-rı efsanesi) ve masal (Keloğlan, Nasrettin Hoca)larında, yaşanan zamana göre giyilen tarihî kıyafetleri, yaşanan coğrafi yapıyı ve sosyal hayatı, görsel yansımalarıyla sunmaya çalışarak, çizgi film ve çizgi romanın ço-

604

cuklarımızın geleceği üzerindeki önemini belirtmeye gayret edeceğim.

Anahtar Kelimeler: Destan, efsane, masal, plastik, (görsel) sanatlar.

-----

Artık günümüzde savaşlar, istilâ ve sömürgeleşmeler topla tüfekle • değil, genelde sinsice, planlı programlı, uzun nefesli devlet politi-kaları olarak yapılmaktadır.

Kendi değerlerinden hiç taviz vermeyen ve üstün saydıkları kendi • kültürlerini çeşitli yollarla dayatan, ısrarla sizi kendine benzetmek is-teyen bir tür kültür emperyalizminin yeni adı ise ‘globalleşme’dir.

İnançlarını,kendi kültür değerlerini; “insan hakları”, “ medeniyet”, • “dünya kardeşliği” adı altında süsleyerek, beyinleri yıkayan, zama-nımızın tahrip gücü yüksek en korkunç silahı olan T.V.in ne olup olmadığını tartışırken şimdi de ondan da korkunç bir silah daha yaygınlaştı. “İnternet”.

Bir zamanlar “çocuklarımızın • kitap okumalarını sevdirmek için neler yapılma-lı?” sorusuna cevap olarak

Çok resimli • kitapların ol-ması gereklili-ğini, çocukları y o r m a y a c a k yazı ebatlarını kararlaştırırken, ben, bunların yeterli olmadı-ğını, artık

Çocukların; kitap yerine çizgi roman tercih ettiklerini• defalarca anlatmaya çalıştım.

Bu gün ise geç kalınmış bir gerçekle karşı karşıya olduğumuz-• dur.Artık çocuklar, • internette sörf yapıyorlar.

Bizim hiçbir hazırlığımız yok.•

• Bir zamanlar“çocuklarmzn kitapokumalarnsevdirmek için neleryaplmal?” sorusunacevap olarak

• çok resimli kitaplarnolmas gereklili ini,çocuklar yormayacakyaz ebatlarnkararla trrken, ben,bunlarn yeterliolmad n, artk

• çocuklarn; kitapyerine çizgi romantercih ettiklerinidefalarca anlatmayaçal tm.

605

Bütün dünyanın kendi • kültür yayınlarından baş-ka her türlü hasta ruhla-rın meydana getirdiği çirkin, dejenere olmuş, hatta kendilerinin prog-ramdan kaldırdıkları şid-det içeren yayınlar bizim TV’lerimizde ve inter-nette cirit atmakta.

Bizim ise, çocuklarımızı • bu yayınlardan koruya-cak, alternatif olarak kullanacağımız, kendi kültür ve ahlâk değerlerimizi sunacak ne çizgi roman ne de çiz-gi filmlerimiz var.Arada sırada yayınlanmak şansını yakalayabilenler de, ne hikmetse • 2. veya 3. gün hiçbir bilgi verilmeden yayından kaldırılmakta.

“TV”• ve “internet” yayınlarını durdurma lüksüne sahip olamadı-ğımıza göre,

Gelecekte kimliğimizi yaşatacak ve devletimizi devam ettirecek • olan çocuklarımıza, gençliğimize yönelik,

Bizi biz yapan, kendi • değerlerimizi yansıtan Destan, Efsane ve Ma-• sal kahramanlarımızı canlandıracak,

Yabancı yayınlara “ter-• cih” edilecek nitelikte,

“Albenisi güçlü” “çizgi • filimler”, “çizgi roman-lar” yapılarak devamlı yayınlanmalıdır.

Şimdi diyeceksiniz ki; ne-den çizgi film?

• Bu gün ise geç kalnm birgerçekle kar kar yaoldu umuzdur.

• Artk çocuklar, internette sörfyapyorlar

• ve bizim hiçbir hazrl mzyok. .

• Bütün dünyann kendi kültüryaynlarndan ba ka her türlühasta ruhlarn meydana getirdi içirkin, dejenere olmu , hattakendilerinin programdankaldrdklar iddet içerenyaynlar bizim T.V.’lerimizde veinternette cirit atmakta.

• Bizim ise, çocuklarmz buyaynlardan koruyacak,alternatif olarakkullanaca mz, kendi kültürve ahlâk de erlerimizisunacak ne çizgi roman nede çizgi filmlerimiz var.

• Arada srada yaynlanmakansn yakalayabilenler de, ne

hikmetse 2. veya 3. gün hiçbirbilgi verilmeden yayndankaldrlmakta.

• “TV” ve “internet”yaynlarndurdurma lüksünesahipolamad mzagöre,

• gelecektekimli imiziya atacak vedevletimizi devamettirecek olançocuklarmza,gençli imizeyönelik,

• bizi biz yapan,• kendi

de erlerimiziyanstan

• Destan, Efsane veMasalkahramanlarmzcanlandracak,

• yabanc yaynlara• “tercih” edilecek

nitelikte,• “albenisi güçlü”

“çizgi filimler”,• “çizgi romanlar”

yaplarak devamlyaynlanmaldr

606

Çizgi filmlerin geçmişi pek çoğumuzun da bildiği gibi Çizgi Ro-• manlardır.

Çizgi Romanlar: 1950lerin sonunda İngiltere’de daha sonra Avrupa • ve Amerika’ya yayılan, Pop Art adı ile yeni bir dönemi başlatan sanat akımının bir tekniği olarak ortaya çıktı.1935’li yıllarda çocuk-

ları neşelendirmek için, sadece güldürmeyi amaçlayan ve

1965 “Oxford sözlüğünde” • de; (comics) “Çocukları gül-dürmek üzere tasarlanmış yayın “ olarak geçen bir “komedi-çizgi” ürünü idi.

Çizgiler, yöntemler geliştik-• çe, geniş kitlelere yayıldıkça

Çizgi Romanlar ve • Çizgi Filmler, •

Konularında artık sadece çocukları değil, gençleri de•

Hedef• almaya başladı.

Hattâ, daha da ileri gide-• rek toplum değerleri ile alay ediliyordu. Sonuçta • “comics” çizgi-ler 1950 ortalarında san-sür edilerek dizginlemek mecburiyetinde kalınıyor-du.

1954 yılında çocuklar • arasında suç oranının çok fazla yükselmesi sonucu;

A.B.D.’nin pek çok kasa-• ba ve şehirlerinde mey-danlarda çizgi romanlar yakılmış;

“Sansür Kurulları”• kurularak “Çocukları Zararlı Yayınlardan

imdi diyeceksiniz ki; neden çizgi film?

• Çizgi filmlerin geçmi ipek ço umuzun dabildi i gibi ÇizgiRomanlardr.Çizgi Romanlar:1950lerin sonundangiltere’de daha sonra

Avrupa ve Amerika’yayaylan, Pop Art ad ileyeni bir dönemi ba latansanat akmnn bir tekni iolarak ortaya çkt.1935’liyllarda çocuklarne elendirmek için,sadece güldürmeyiamaçlayan ve1965 “Oxfordsözlü ünde” de;(comics) “Çocuklargüldürmek üzeretasarlanm yayn “olarak geçen bir“komedi – çizgi” ürünüidi.

• Çizgiler, yöntemler

geli tikçe, geni kitlelereyayldkça

• Çizgi Romanlar ve

• Çizgi Filmler,

• konularnda artk sadeceçocuklar de il, gençleri de

• hedef almaya ba lad.

• Hattâ, daha da ileri giderektoplum de erleri ile alayediliyordu.

• Sonuçta “comics”çizgiler 1950 ortalarndasansür edilerekdizginlemekmecburiyetindekalnyordu.

607

Koruma” Kanunları çı-kartılmıştı.

Bu arada Çizgi Film Kah-• ramanları da çoğalmış, 1960 Kadın Hakları hare-ketleri ile çizgi romanlara “Kadın Kahramanlar” ile beraber cinsellik de gir-mişti.

1960 Kadın Hakları hare-• ketleri ile çizgi romanlara “Kadın Kahramanlar” ile beraber cinsellik de girmişti.

Aslında bugün bile bizde • olduğu gibi A. B. D.’de “çizgi roman”ı, – “çizgi film”i bir eğlence unsuru hattâ, aptalca ve gayri ciddi bulanlar olsa da 1980’li yıllarda

1954 ylndaçocuklar arasnda suçorannn çok fazlayükselmesi sonucu;A.B.D.’nin pek çokkasaba ve ehirlerinde

meydanlarda çizgiromanlar yaklm ; “SansürKurullar” kurularak“Çocuklar ZararlYaynlardanKoruma” Kanunlarçkartlm t. Bu arada ÇizgiFilm Kahramanlar daço alm ,

608

bu sanat dalı üzerinde bilimsel çalışmalar yapılmıştır.

Bu çalışmalar sonucunda; •

“ çizgi romanların, düşün-• celeri iletmede kendine has bir dili olan ve hiçbir sanatın ulaşamadığı büyük bir güce sahip olduğu sonucuna.” va-rılmıştır.

Bir çizgi roman sanatçısı, • yarattığı imgeler, kurgu ve çizgi yöntemleri ile başka hiçbir ile-tişim aracında yakalayamadığı

heyecan ve etkiyi yaratabiliyordu.

Bu âdeta bir büyü • idi.

Bu gün, • “çizgi roman” (görünmez sanat), “çizgi film” dendiğinde pek çoğumuzun küçümseyip, bıyık altından güldüğü bu sanat dalı,

1960lı yıllarda • siyasî bir güç olarak da kulla-nılmaya başlanan kor-kunç bir silaha dönüş-müştür.

Pek çoğumuza bir lüks • gibi gereksiz görünen, aslında başlı başına bam-başka bir dünya olan bu sanat dünyası; şimdi

Çizgi roman kahraman-• larını Beyaz perdeye de taşıyarak dev bir sektör halinde milyonları başına toplamaktadır. Avrupa, Japonya, Amerika ve diğer pek çok ülke için son derece • önemli,hatta “Millî bir politika” niteliğine sahip olması dışında,

Büyük bir kazanç kapısı, adeta “altın yumurtlayan bir kaz”• dır.

Milyarlarca dolar harcanmakta olan bu sektörler ülkelerine milyar-•

• 1960 Kadn Haklarhareketleri ile çizgiromanlara “KadnKahramanlar” ileberaber cinsellik degirmi ti.

• Aslnda bugünbile bizde oldu u gibi A.B. D.’de “çizgi roman”,– “çizgi film”i bir e lenceunsuru hattâ, aptalca vegayri ciddi bulanlar olsada 1980’li yllarda busanat dal üzerindebilimsel çal malaryaplm tr.

• Bu çal malarsonucunda;

• “ çizgi romanlarn,dü ünceleri iletmedekendine has bir diliolan ve hiçbir sanatnula amad büyük birgüce sahip oldu usonucuna.” varlm tr.

• Bir çizgi romansanatçs, yaratt imgeler, kurgu veçizgi yöntemleri ileba ka hiçbirileti im aracndayakalayamad heyecan ve etkiyiyaratabiliyordu.

• Bu adeta bir büyüidi.

• Bu gün, “çizgiroman”(görünmez sanat),“çizgi film”dendi inde pekço umuzunküçümseyip, bykaltndan güldü übu sanat dal,

• 1960l yllardasiyasî bir güçolarak dakullanlmayaba lanan korkunçbir silâhadönü mü tür.

609

lar, trilyonlar, kazandırmaktadır

Yani “bir taşla iki kuş”.• Bir düşünecek olursak çocuk-•

larımız da, biz de, “Örümcek Adam”ı, “Boğaç Han”dan,

“Batman”i • “Oğuz Han”dan • “Noel Baba”yı • “Nasrettin Hoca”• dan

Daha fazla tanıyor ve• an-mıyor muyuz?

• Yabancı ülkelerdeki gibi bir hayal ürünü değil, ette kemikten, gerçekten yaşamış; bizi biz yapan kendi değerlerimizi, binlerce yıl yaşatmış, bu günlere ulaşması için canını en aziz bildiği su gibi akıtmış, Birkaç tane değil, • yüzlerce, binlerce olan kahramanla-rımızın çizgi film-ler ile hayat bul-ması geleceğimiz için çok mu büyük bir lüks olur?Ya çocuklarımız!• Böylesine güzel, • değerli çalışmala-rı hiç mi hak etmi-yorlar.

Çocuklarımızın, bizim kültürümüze yabancı, hayal ürünü (örüm-cek adam gibi) uyduruk kahramanlar yerine,

Çizgi filmlerle yeniden hayat bulacak olan •

Dede Korkut,•

• Pek ço umuza bir lüksgibi gereksiz görünen,aslnda ba l ba nabamba ka bir dünyaolan bu sanatdünyas; imdi

• çizgi romankahramanlarn Beyazperdeye de ta yarakdev bir sektör halindemilyonlar ba natoplamaktadr.

• Avrupa, Japonya,Amerika ve di er pekçok ülke için son dereceönemli,hatta “Millî birpolitika” niteli ine sahipolmas d nda ,

• büyük bir kazançkaps, adeta “altnyumurtlayan bir kaz”dr.

• Milyarlarca dolarharcanmakta olan busektörler ülkelerinemilyarlar, trilyonlar,kazandrmaktadr

• . Yani “bir ta la ikiku ”.

• Bir dü ünecekolursakçocuklarmz da,biz de, “ÖrümcekAdam”, “Bo açHan”dan,

• “Batman”i• “O uz Han”dan• “ Noel Baba”y

“NasrettinHoca”dan

• daha fazla tanyorve

• anmyor muyuz?•

610

Alp Manas, • Oğuz Kağan• gibi yüzlerce

Destan kahramanımızı;•

Yunus Emre,• Nasrettin Hoca ve •

Keloğlan’ı daha fazla sevecek-lerine inanıyorum.

Yeter ki devletimiz bu sek-• töre ciddi olarak el atsın, yapıl-mış olan çizgi roman ve çizgi filmler çoğaltılsın, tarihimi-zi bizi anlatan yeni yapımlar,

projeler için yarışmalar düzenlensin; En önemlisi, yapılan ve yayınlanan çizgi filmler • ikinci gün

“siyasîdir” denilip yayın-dan kaldırılmasın. Çocuklarımız için yapı-• lacak bu çalışmalar aynı zamanda tarihi ve sosyal belgeler niteliğini taşı-yacağı için, bu eserlerde; konular gibi, olayların geçtiği yerlerin, kişilerin kıyafetlerinin, olayların geçtiği zamana ve coğrafyasına uygun, eşya, tabiat, bitki, özellikleri dikkatle ele alınması son derecede önemli unsurlardır. Yabancı çizgi filmleri izlediğimizde bunların üzerinde titizlik-• le durulduğu görülür: (Uçan Kaz’daki Nilsin’ın ayaklarındaki

• Çocuklarmzn,bizimkültürümüzeyabanc, hayalürünü (örümcekadam gibi)uydurukkahramanlaryerine,

• Yabanc ülkelerdekigibi bir hayal ürünüde il, ettekemikten,gerçekten ya am ;bizi biz yapan kendide erlerimizi,binlerce ylya atm , bugünlere ula masiçin cann en azizbildi i su gibiaktm ,

• birkaç tane de il,yüzlerce, binlerceolankahramanlarmznçizgi filmler ilehayat bulmasgelece imiz içinçok mu büyük birlüks olur?

• Ya çocuklarmz!• Böylesine güzel,

de erli çal malarhiç mi haketmiyorlar.

• Çocuklarmzn,bizimkültürümüzeyabanc, hayalürünü (örümcekadam gibi)uydurukkahramanlaryerine,

611

tahta ayakkabılar v.s. gibi). Ben bu bildirimde, yazdığım ve renklendirerek çizdiğim Türk destan:

(Boğaç Han), efsane: (Munzur Efsanesi, Buyur Baba Efsanesi, Gelin Pınarı Efsanesi) ve masal: (Keloğlan,Nasrettin Hoca) isimli kitaplarım-da, yaşanan zamana göre giyilen kıyafetleri, coğrafi yapıyı ve sosyal hayatı, görsel yansımalarıyla sunmaya çalıştım.• Yeter ki devletimiz bu

sektöre ciddi olarak el atsn,yaplm olan çizgi roman veçizgi filmler ço altlsn,

• tarihimizi bizi anlatan yeniyapmlar, projeler içinyar malar düzenlensin;

• en önemlisi, yaplan veyaynlanan çizgi filmler ikincigün “siyasîdir” denilipyayndan kaldrlmasn.

•• Çocuklarmz için yaplacak

bu çal malar ayn zamandatarihi ve sosyal belgelerniteli ini ta yaca için,

• bu eserlerde; konular gibi,olaylarn geçti i yerlerin,ki ilerin kyafetlerinin,olaylarn geçti i zamana veco rafyasna uygun, e ya,tabiat, bitki, özellikleri dikkatleele alnmas son derecedeönemli unsurlardr.

• Yabanc çizgi filmleriizledi imizde bunlarnüzerinde titizlikleduruldu u görülür:(Uçan Kaz’dakiNilsin’n ayaklarndakitahta ayakkablar v.s.gibi).

Ben bu bildirimde,yazd m verenklendirerek çizdi im

Türk destan :( Bo açHan),

efsane: (MunzurEfsanesi, Buyur BabaEfsanesi, Gelin PnarEfsanesi) ve

masal:(Kelo lan,NasrettinHoca) isimlikitaplarmda, ya ananzamana göre giyilenkyafetleri, co rafiyapy ve sosyalhayat, görselyansmalarylasunmaya çal tm.

612

613

614

615

616

617

618

619

620

621

622