TÜRKİYE’DEKİKOBİ’LERİN

AFET DİRENCİARAŞTIRMA RAPORU

AĞUSTOS 2019

İÇİNDEKİLERYÖNETİCİ ÖZETİ

ARAŞTIRMA HAKKINDA

ARAŞTIRMA HANGİ İLLERDE YAPILDI?

KOBİ PROFİLİ

HERHANGİ BİR AFET YAŞADINIZ MI?

SEL

DEPREM

YANGIN

İŞ YERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK

ACİL DURUM EYLEM PLANI

EĞİTİM

TATBİKAT

ARAŞTIRMA BULGULARI

4

6

9

10

12

13

15

17

18

20

21

22

23

54

Sağlam KOBİ projesi Van depreminin yarattığı sonuçlardan ders alınması ile beraber, Türkiye genelinde KOBİ’lerin afet farkındalıklarını, hazırlık ve dirençlerini, müdahale yetkinliklerini güçlendirmek amacıyla 2013 yılından beri yürütülmektedir.

KOBİ’lerin afetlere hazırlık süreçlerine ve yaşanabilecek olası afetlerin ardından iş hayatına hızla dönmelerine destek sağlamayı amaçlayan proje kapsamında, bugüne kadar 20.000’den fazla kişiye ulaşıldı. 2013 yılından bu yana 25 ilde, 65 eğitim ve eğitmen eğitimi düzenleyen Sağlam KOBİ projesi, Türkiye genelinde yaklaşık 3000 KOBİ’ye ulaşmıştır. Proje, birebir eğitim ve eğitmen eğitimi faaliyetleri yanı sıra, çevrimiçi ücretsiz araç setleri ile de KOBİ’lerin afetlere hazırlık süreçlerini desteklemektedir. Proje kapsamında KOBİ’lerin afetlere hazırlık süreçlerine teknoloji destekli çözümler üretmek için hackathon etkinlikleri düzenlenmektedir. Yerel ölçekteki bilgi ve tecrübelerini küresele taşıyan proje, bölgesel ihtiyaçları baz alan içerikler geliştirmekte ve eğitim faaliyetleri düzenlemektedir. Proje son olarak, 2018 yılının Ekim-Kasım aylarında, SIA Insight iş birliği ile raporun konusu olan KOBİ’lerde Afet Direnci Araştırmasını gerçekleştirmiştir. Araştırma, Marmara Depreminin 20. yılınında, afet hazırlığı ve direnci konusundaki eksiklik ve ihtiyaçlarımızın ortaya konması hususunda büyük önem arz etmektedir.

Araştırma Türkiye’nin beş büyük ili olan İstanbul, İzmir, Ankara, Bursa ve Antalya’da, 1-99 arası çalışan nüfusuna sahip 400 tane KOBİ ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma, KOBİ’lerin afet farkındalıklarını, hangi risk ve afet çeşitleriyle ne sıklıkta karşılaştıklarını, afetler hazırlık durumlarını ve afet risk azaltmaya yönelik çalışmalarını tespit etmeyi amaçlamıştır. Araştırma, afet risk azaltma ve yönetimi alanında gerçekleştirilecek akademik çalışmalara, geliştirilecek projelere ve iş fikirlerine somut katkılarda bulunmak; afet farkındalığını artırmada sorun tespitini doğru yapabilmek ve yenilikçi çözümlere ışık tutan bulgulara ulaşabilmek amacıyla dizayn edilmiş ve yapılmıştır.

Araştırma sonuçları konu illerdeki KOBİ’lerin afet farkındalığının ve dolayısıyla hazırlık düzeyinin çok düşük olduğunu ortaya koymaktadır. Afet türünden bağımsız olarak, KOBİ yetkililerinin işletmelerinin afet kaynaklı bir risk taşımadığını düşündükleri, bu sebepten dolayı afet hazırlığına kaynak aktarmanın gündemlerinde olmadığı tespit edilmiştir. Örneğin; İstanbul ili 1. derecede deprem fay hattı üzerinde olmasına rağmen, bu şehirdeki KOBİ’lerin %83’ü depremi bir risk olarak algılamamakta ve hazırlıklarda bulunmamaktadır. Bir diğer çarpıcı sonuç ise KOBİ’lerin afet hazırlık seviyeleri hakkındaki düşünceleri ve bu yolda attıkları adamlar ile alakalıdır. Araştırmaya katılan KOBİ’lerin sadece %49’u afetlere karşı hazır olduklarını bildirirken, yine bu grubun içinden sadece yarısı Acil Eylem Planına sahip olduklarını belirtmiştir. İşletme çalışanlarının afet dayanıklılığı ve hazırlığı konusunda eğitilmesi, KOBİ’ler tarafından önem verilen bir alan değildir. Bunu takiben, işletme sahiplerinin, kamu ve özel sektör ile iş birliği yapma konusunda da yeterli ilgiye sahip olmadıkları bulgusuna varılmıştır.

Araştırma sonuçlarının da gösterdiği üzere, afet dayanıklılığı ve hazırlığı acil çözümlere ve etkili iş birliklerine ihtiyaç duyan bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Aksi takdirde, afet risk oranının yüksek olduğu ülkemizin ileride karşılaşacağı Marmara Depremi ve Van Depremi gibi afetlere karşı çok daha yüksek bedeller ödemesi oldukça muhtemeldir. Bu bağlamda, KOBİ’lerin afet farkındalıklarını artırmak, kamu ve özel sektör iş birliği ile etkili çözüm stratejileri geliştirmenin ve bunların yaygınlaştırılması için orta ve uzun vadeli kampanyalar ve eğitimler gerçekleştirmek, ülke ekonomisinin olası afetler sırasında ve sonrasında maruz kalacağı hasarı asgari düzeye indirilmesine ve ekonomik verimliliğin sürekli hale getirilmesine büyük katkılar sağlayacaktır.

YÖNETİCİÖZETİ

6 7

ARAŞTIRMA HAKKINDAAraştırmanın amacı: • KOBİ’lerin afetlere yönelik hazırlık durumunu tespit etmek

• Firma içindeki risk alanlarını ortaya çıkarmak

Saha çalışması:• Ekim - Kasım 2018

• Bilgisayar destekli yüz yüze görüşme (CAPI) yöntemi

8 9

ARAŞTIRMAHANGİ İLLERDE YAPILDI?

400 Anket5 Büyük İl

İSTANBUL %58

ANKARA %15

İZMİR %12

BURSA %8

ANTALYA %7

1110

KOBİ PROFİLİ

Orta ölçek53 (13,25%)

Küçük ölçek211 (52,75%)Mikro ölçek

136 (34%)

Az tehlikeli307 (76,75%)Çok tehlikeli7 (1,75%)Tehlikeli46 (11,50%)Bilmiyorum/fikrim yok40 (10%)

Kurucu/sahibi/ortağı201 (50,25%)İş güvenliği ve sağlığı uzmanı92 (23%)İşletme yöneticisi104 (26%)Diğer3 (0,75%)

Orta ölçek

Küçük ölçek

M

ikro

ölç

ek

ÇalışanSayısı

DağılımıTehlikeSınıfı

Faaliyet Sektörü%32,50

%20,25

%15,75

%9,25

%6,25

%6

%5

%1

%1

%1

%1

%1

İşle

tme Yöneticisi

Kurucu/sahibi/ortağı

İş güvenliği ve sağlığı u

zman

ı

Bilm

iyor

um/

Tehlikeli

Az tehlikeliı

Diğer

Çok tehlikeli

GörüşülenKişi

Pozisyonu

İmalat

Toptan ve perakende ticaret

Konaklama ve yiyecek hizmet faaliyetleri

Ulaştırma ve depolama

Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler

Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor

İdari ve destek hizmet faaliyetleri

Gayrimenkul faaliyetleri

Bilgi ve iletişim

0 5 10 15 20 25 30 35

İnsan sağlığı ve sosyal hizmetler faaliyetleri

Diğer

İnşaat

fikrim

yok

12 13

HERHANGİ BİR AFET YAŞADINIZ MI?Türkiye’deki KOBİ’lerin %97’si herhangi bir afet yaşamamış.

%2 SEL

%0.7 DEPREM

%0.3 YANGIN

SEL

Katılıyorum

Katılımıyorum

Ne KatılıyorumNe katılmıyorum

%7

%16

%77

“İş yerim sel ve su taşkını riski taşıyor.”

1514

DEPREM“İş yerim deprem fay hattı üzerindedir.”

Katılıyorum

Katılımıyorum

Ne KatılıyorumNe katılmıyorum

%9

%16

%74

*Kaynak: 1 Ocak 2019, AFAD

1716

Katılıyorum

Katılımıyorum

Ne KatılıyorumNe katılmıyorum

%11

%13

%76

YANGIN“İş yerim yangın riski taşıyor.”

1918

İŞ YERLERİNDEACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİKAcil durum eylem planı bulunan KOBİ’ler toplamın %31’ini oluşturuyor.

EVET HAYIR

%69%31

20 21

ACİL DURUM EYLEM PLANI• KOBİ’lerin sadece %49’u acil durum ve afetlere hazırlık!

• Bunlardan yarısının acil durum eylem planı bulunuyor!

100

95

90

85

80

75

70

65

60

55

50

45

40

35

30

25

20

15

10

5

100

95

90

85

80

75

70

65

60

55

50

45

40

35

30

25

20

15

10

5Hazır değil HazırHazır Hazır değilNe hazır ne değil Ne hazır

ne değil

%10

%71

%41

%19

%49

%10

Acil durum ve afetlere hazır mısınız?

Herhangi bir eğitim almayanların acil durum ve afetlere hazırlık yüzdesi

Hazırsanız, acil durum eylem planınız var mı?

Evet %51

Hayır

%49

EĞİTİMAcil durum ve afetlere hazır olmak için, KOBİ’lerin %46’sı

herhangi bir eğitim almamış.

Afet eğitimi

EĞİTİMLER

Arama kurtarma ve tahliye eğitimi

Yangınla mücadele eğitimi

Herhangi bir eğitim almadık

İlkyardım eğitimi

15 3520 4025 4530 50 55

%20

%21

%27

%46

%50

22 23

TATBİKATAcil durum ve afetlere hazır olmak için, KOBİ’lerin %59’u

herhangi bir tatbikat yapmamış.

Arama kurtarma ve tahliye eğitimi

TATBİKATLAR

Deprem tatbikatı

Herhangi bir tatbikat

gerçekleştirilmedi

Yangın tatbikatı

10 5020 6030 7040 80 90 100

%17

%28

%59

%36

ARAŞTIRMA BULGULARIAraştırma sonuçları, Türkiye’deki KOBİ’lerin risk

algıma düzeyinin çok düşük olduğunu gösteriyor.

KOBİ’ler bulundukları coğrafyalardaki risklerin farkında değil.

Türkiye’deki KOBİ’lerin risk algısı afet türlerine göre değişiklik göstermiyor.

Türkiye’deki KOBİ’lerin %49’u acil durum ve afetlere hazır olduklarını düşünüyor; ancak bu düşüncelerinin

arkadasında rasyonel bir nedensellik yok.

İşletmeler acil durumlara karşı hazır olduğunu düşünmesine rağmen eğitim ve tatbikat gibi

hazırlıkları hayata geçirme konusunda çok geride kalmaktadır.