Tr­êng §¹i Häc kinh doanh vµ c«ng nghÖ Hµ Néi

Khoa tµi chÝnh - ng©n hµng ----------------------------

Gi¸o tr×nh

tµi chÝnh

doanh nghiÖp

TS. Ph¹m Thanh B×nh

Hµ Néi - 2009

4

môc lôc Trang

Ch­¬ng 1:Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp 7

1.1. Vai trß cña Tµi chÝnh doanh nghiÖp 7

1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp 7

1.1.2. Vai trß cña tµi chÝnh doanh nghiÖp 8

1.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp 9

1.2.1. Tù chñ vÒ tµi chÝnh 9

1.2.2. T«n träng ph¸p luËt 9

1.2.3. Sö dông vèn tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ 10

1.2.4. C«ng khai vÒ tµi chÝnh 10

1.2.5. Gi÷ ch÷ tÝn 10

1.2.6. H¹n chÕ, phßng ngõa rñi ro 10

1.3. Néi dung chñ yÕu cña c«ng t c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp 11

1.3.1.Tham gia ®¸nh gi¸, lùa chän c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµ kinh doanh 11

1.3.2. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn vµ tæ chøc huy ®éng c¸c nguån vèn ®¸p øng kÞp thêi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp

11

1.3.3. Sö dông cã hiÖu qu¶ cao sè vèn trong tay doanh nghiÖp, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c kho¶n thu, chi vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp

11

1.3.4. Qu¶n lý nî vµ thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt tµi chÝnh cña doanh nghiÖp víi Nhµ n­íc, víi kh¸ch hµng vµ víi ng­êi lao ®éng

11

1.3.5. Thùc hiÖn tèt viÖc ph©n phèi lîi nhuËn, trÝch lËp vµ sö dông c¸c quü cña doanh nghiÖp

12

1.3.6. KiÓm so¸t th­êng xuyªn t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn tèt viÖc ph©n tÝch tµi chÝnh

12

1.3.7. Thùc hiÖn tèt viÖc kÕ ho¹ch ho¸ tµi chÝnh 12

1.4. Nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh h­ëng tíi viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh cña doanh nghiÖp

12

1.4.1. Nh©n tè lo¹i h×nh doanh nghiÖp 12

1.4.2. Nh©n tè ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña ngµnh nghÒ kinh doanh 20

1.4.3. Nh©n tè m«i tr­êng kinh doanh 20

1.5. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn thµnh lËp doanh nghiÖp 22

1.5.1. §iÒu kiÖn thµnh lËp doanh nghiÖp 22

1.5.2. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn thµnh lËp doanh nghiÖp 24

Ch­¬ng 2:vèn kinh doanh vµ nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp 27

2.1. Vèn kinh doanh 27

2.1.1. Kh¸i niÖm 27

2.1.2. C¬ cÊu vèn kinh doanh 27

2.2. Nguån vèn kinh doanh vµ m« h×nh bè trÝ nguån kinh doanh: 28

2.2.1. C¬ cÊu nguån vèn kinh doanh 28

2.2.2. C¸c m« h×nh bè trÝ nguån vèn kinh doanh. 30

2.2.3. C¸c c«ng cô tµi trî nguån vèn kinh doanh 33

2.3. qu¶n lý vèn cè ®Þnh 41

2.3.1. Tµi s¶n cè ®Þnh vµ vèn cè ®Þnh 41

5

2.3.2. Hao mßn vµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh 43

2.3.3. LËp kÕ ho¹ch khÊu hao vµ qu¶n lý vèn khÊu hao 51

2.3.4. BiÖn ph¸p qu¶n lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh 55

2.4. Qu¶n lý vèn l­u ®éng 58

2.4.1. Tµi s¶n l­u ®éng vµ vèn l­u ®éng 58

2.4.2. LËp kÕ ho¹ch vèn l­u ®éng 60

2.4.3. BiÖn ph¸p qu¶n lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn l­u ®éng 70

Ch­¬ng 3:Chi phÝ, doanh thu vµ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp 76

3.1. Chi phÝ cña doanh nghiÖp 76

3.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chi phÝ 76

3.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh 77

3.1.3. LËp dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh 79

3.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm 84

3.2.1. Gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp 84

3.2.2. BiÖn ph¸p chñ yÕu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm 87

3.3. C¸c lo¹i thuÕ chñ yÕu ®èi víi doanh nghiÖp 89

3.3.1. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng 89

3.3.2. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt 90

3.3.3. ThuÕ tµi nguyªn 91

3.3.4. ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu 91

3.3.5. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 91

3.4. Doanh thu cña doanh nghiÖp 92

3.4.1. Kh¸i niÖm doanh thu vµ ph©n lo¹i 92

3.4.2. ý nghÜa cña doanh thu vµ nh©n tè ¶nh h­ëng 93

3.4.3. LËp kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô 94

3.5. Rñi ro kinh doanh vµ ®iÓm hoµ vèn 95

3.5.1. Rñi ro kinh doanh 95

3.5.2. §iÓm hoµ vèn 99

3.6. ®ßn bÈy ho¹t ®éng kinh doanh 102

3.6.1 Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi víi lîi nhuËn doanh nghiÖp 102

3.6.2 §ßn bÈy ho¹t ®éng vµ ®é t¸c ®éng cña ®ßn bÈy ho¹t ®éng 102

3.7 Lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn. 103

3.7.1. Lîi nhuËn vµ ý nghÜa cña lîi nhuËn doanh nghiÖp 103

3.7.2. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh lîi nhuËn doanh nghiÖp 104

3.7.3. Ph©n phèi vµ sö dông lîi nhuËn doanh nghiÖp 106

3.7.4. BiÖn ph¸p chñ yÕu lµm t¨ng lîi nhuËn doanh nghiÖp 108

Ch­¬ng 4: ®Çu t­ ph¸t triÓn 110

4.1. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n 110

4.1.1. §Çu t­ ph¸t triÓn 110

4.1.2. Dù ¸n ®Çu t­ 111

4.1.3. Chi phÝ vµ thu nhËp cña dù ¸n ®Çu t­ 113

4.2. Gi¸ trÞ thêi gian cña tiÒn 114

4.2.1. L·i ®¬n, l·i kÐp 115

4.2.2. Gi¸ trÞ t­¬ng lai cña tiÒn 115

4.2.3. Gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tiÒn t­¬ng lai 117

6

4.2.4 C¸ch tÝnh l·i suÊt 118

4.2.5 TÝnh sè tiÒn tr¶ dÇn mét kho¶n vay hay kho¶n thuª mua tµi chÝnh. 120

4.3. øng dông gi¸ trÞ thêi gian cña tiÒn trong viÖc ®¸nh gi¸ vµ lùa chän dù ¸n ®Çu t­

121

4.3.1. HiÖu qu¶ ®Çu t­ 121

4.3.2. C¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ vµ lùa chän dù ¸n ®Çu t­ 121

4.4 LËp kÕ ho¹ch ®Çu t­ vµ nguån vèn ®Çu t­ 133

CH­¬NG 5:®¸NH GI¸ T×NH H×NH TµI CHÝNH DOANH NGHIÖP 154

5.1 C¸C B¸O C¸O TµI CHÝNH CHỦ YÕU CỦA DOANH NGHIÖP. 154

5.1.1 B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n: 154

5.1.2.B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh: 159

5.1.3.B¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ: 161

5.2. ph©n tÝch c¸c hÖ sè tµi chÝnh chñ yÕu cña doanh nghiÖp. 164

5.2.1. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n 164

5.2.2. §¸nh gi¸ møc ®é sö dông nî cña doanh nghiÖp: 166

5.2.3 §¸nh gi¸ viÖc sö dông vèn kinh doanh 168

5.2.4 §¸nh gi¸ møc sinh lêi 171

5.3. ®ßn bÈy tµi chÝnh 175

5.3.1 Kh¸i niÖm vÒ ®ßn bÈy tµi chÝnh 175

5.3.2 §é t¸c ®éng cña ®ßn bÈy tµi chÝnh ( Degree Of Financial Leverage – DFL) 177

5.3.3. Mèi quan hÖ gi÷a ®ßn bÈy tµi chÝnh (DFL) víi ®ßn bÈy ho¹t ®éng kinh doanh (DOL)

179

5.4 ph©n tÝch diÔn biÕn nguån vèn vµ sö dông vèn 180

5.4.1 Môc ®Ých ph©n tÝch 180

5.4.2 Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch 180

5.5 Dù b¸o nhu cÇu vèn b»ng tiÒn. 182

5.5.1.Vèn b»ng tiÒn bao gåm tiÒn mÆt, tiÒn gñi ng©n hµng, 183

5.5.2 Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch l­u chuyÓn tiÒn tÖ: 183

Ch­¬ng 6:Nh÷ng vÊn ®Ò tµi chÝnh trong tr­êng hîp c¬ cÊu l¹i, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp

187

6.1 VÊn ®Ò tµi chÝnh khi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc 187

6.1.1- Kh¸i niÖm vÒ cæ phÇn ho¸ 187

6.1.2- Môc tiªu vµ yªu cÇu cña viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc 187

6.1.3- C¸c h×nh thøc cæ phÇn ho¸ 188

6.1.4- Nh÷ng vÊn ®Ò tµi chÝnh khi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc: 190

6.2 VÊn ®Ò tµi chÝnh khi chia, t ch, hîp nhÊt, s p nhËp, gi¶i thÓ doanh nghiÖp 198

6.2.1_ Tr­êng hîp chia doanh nghiÖp: 198

6.2.2 Tr­êng hîp t¸ch doanh nghiÖp: 198

6.2.3_ Tr­êng hîp hîp nhÊt doanh nghiÖp: 199

6.2.4 Tr­êng hîp s¸p nhËp doanh nghiÖp: 200

6.2.5_ Tr­êng hîp gi¶i thÓ doanh nghiÖp: 202

6.2.6_ Tr­êng hîp ph¸ s¶n doanh nghiÖp: 202

7

Ch­¬ng 1

Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp

1.1. Vai trß cña Tµi chÝnh doanh nghiÖp

1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp

Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ ®­îc thµnh lËp nh»m s¶n xuÊt, cung øng s¶n phÈm

hµng ho¸ dÞch vô trªn thÞ tr­êng víi môc ®Ých sinh lêi.

Trong nÒn kinh tÕ, doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong mét m«i tr­êng lu«n biÕn ®éng, cã thÓ

®em l¹i nh÷ng c¬ héi ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao song còng cã thÓ gÆp nh÷ng rñi ro lµm gi¶m lîi

nhuËn thËm chÝ thua lç. V× vËy, tÊt c¶ c¸c bé phËn trong doanh nghiÖp, tuy cã nh÷ng nhiÖm

vô kh¸c nhau nh­ng ph¶i lu«n ®i theo mét chiÕn l­îc kinh doanh ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ ao

nhÊt, ®ã lµ nh÷ng c©n nh¾c vÒ mÆt tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, vÒ mÆt tµi

chÝnh, doanh nghiÖp ph¶i gi¶i ®¸p ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò sau:

- Doanh nghiÖp cÇn bao nhiªu vèn, lÊy tõ nguån nµo, b»ng c¸ch nµo, vµo lóc nµo, chi

phÝ bao nhiªu?

- Doanh nghiÖp ®Çu t­ vµo ®©u, chi phÝ thÕ nµo, lîi nhuËn cao hay thÊp, bao nhiªu?

- Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ®­îc sö dông nh­ thÕ nµo?

Chung quy, doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n tíi sù vËn ®éng cña ®ång tiÒn trong qu¸ tr×nh

kinh doanh th«ng qua hµng lo¹t mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c ®èi t¸c kh¸c.

§iÒu ®ã nghÜa lµ, ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh, doanh nghiÖp cã c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ

víi nhiÒu chñ thÓ kh¸c nhau; vÒ b¶n chÊt ®ã lµ quan hÖ kinh tÕ nh­ng c¸c quan hÖ kinh tÕ ®ã

l¹i thÓ hiÖn qua c«ng cô ®ång tiÒn vµ ®ång tiÒn trë thµnh quan hÖ tµi chÝnh.

C¸c quan hÖ ®ã cã c¸c d¹ng sau ®©y:

- Quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi b¹n hµng nh­ cung øng hµng ho¸, dÞch vô,

tµi trî vèn th«ng qua quan hÖ tµi chÝnh lµ thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô, gãp vèn

liªn doanh, liªn kÕt, vay nî – tr¶ nî, ®Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n.

- Quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh ngiÖp víi ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp thÓ hiÖn

qua quan hÖ tµi chÝnh lµ thanh to¸n tiÒn c«ng, tiÒn l­¬ng, phô cÊp, trî cÊp, h×nh

thµnh vµ sö dông quü khen th­ëng, quü phóc lîi. Quan hÖ tµi chÝnh néi bé cßn cã

h×nh thøc t¹o lËp c¸c quü kh«ng chia ®Ó t¸i ®Çu t­ cho doanh nghiÖp nh­ quü bæ

sung vèn ®iÒu lÖ, quü ®Çu t­ ph¸t triÓn.

- Quan hÖ tµi chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c tæ chøc x· héi th«ng qua h×nh thøc tµi

trî x· héi, ®ãng gãp cho quü tõ thiÖn vµ c¸c tæ chøc nh©n ®¹o kh¸c.

- Quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi nhµ n­íc th«ng qua quan hÖ tµi chÝnh nh­

nép thuÕ, c¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ.

8

Tõ ®©y, cã thÓ nãi r»ng :

Tµi chÝnh doanh nghiÖp, xÐt vÒ b¶n chÊt lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh

nghiÖp víi nhµ n­íc vµ víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ – x· héi trong vµ ngoµi n­íc, cßn xÐt vÒ

h×nh thøc lµ quan hÖ tµi chÝnh – tiÒn tÖ trong qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ

cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.

1.1.2. Vai trß cña tµi chÝnh doanh nghiÖp

Tr­íc ®©y, trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, do c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh bao

cÊp cho nªn tµi chÝnh doanh nghiÖp chØ gi÷ mét vai trß thô ®éng, yÕu ít.

Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi doanh nghiÖp chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ

tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, tµi chÝnh doanh nghiÖp ngµy cµng trë nªn quan träng

bëi nh÷ng lÏ sau ®©y:

Ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp liªn quan vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi tÊt c¶ c¸c

ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.

Nhu cÇu vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ngµy cµng lín. Do vËy, viÖc

lùa chän vµ sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®Ó huy ®éng vèn vµ viÖc sö dông vèn nh­ thÕ

nµo ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn t×nh h×nh vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp.

C¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ c¬ së quan träng cho ng­êi

l·nh ®¹o vµ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ®Ó kiÓm so¸t vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng kinh

doanh cña doanh nghiÖp.

Tµi chÝnh doanh nghiÖp cã vai trß nh­ sau:

- Huy ®éng vèn, ®¶m b¶o vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.

Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th­êng n¶y sinh c¸c nhu cïa vèn ng¾n

h¹n vµ dµi h¹n cho ho¹t ®éng kinh doanh th­êng xuyªn còng nh­ cho ®Çu t­ ph¸t triÓn cua

doanh nghiÖp. Vai trß cña tµi chÝnh doanh nghiÖp tr­íc hÕt thÓ hiÖn ë chç x¸c ®Þnh ®óng

®¾n c¸c nhu cÇu vèn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong tõng thêi kú, vµ tiÕp

®ã, lùa chän c¸c ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc thÝch hîp ®Ó huy ®éng nguån vèn tõ bªn trong vµ

bªn ngoµi, ®¸p øng kÞp thêi c¸c nhu cÇu vèn cña doanh nghiÖp. Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t

triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· n¶y sinh nhiÒu h×nh thøc míi cho phÐp c¸c doanh nghiÖp

huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi. Tµi chÝnh doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng lùa chän c¸c h×nh thøc vµ

ph­¬ng ph¸p huy ®éng vèn ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng thuËn lîi víi chi phÝ huy

®éng vèn ë møc thÊp.

- Sö dông vèn tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶.

HiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo viÖc tæ chøc sö

dông vèn. Vai trß cña tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ ®¸nh gi¸ vµ lùa chän dù ¸n ®Çu tiªn trªn c¬

së ph©n tÝch kh¶ n¨ng sinh lêi vµ møc ®é rñi ro cña dù ¸n. ViÖc huy ®éng kÞp thêi c¸c

nguån vèn cã ý nghÜa rÊt quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp chíp ®­îc c¸c c¬ héi

kinh doanh. MÆt kh¸c, viÖc huy ®éng tèi ®a sè vèn hiÖn cã cña doanh nghiÖp vµo ho¹t ®éng

9

kinh doanh cã thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng thiÖt h¹i do ø ®äng vèn g©y ra, ®ång thêi gi¶m bít nhu

cÇu vay vèn, tõ ®ã gi¶m ®­îc kho¶n tiÒn l·i vay. ViÖc h×nh thµnh vµ sö dông tèt c¸c quü cña

doanh nghiÖp, viÖc sö dông c¸c h×nh thøc th­ëng, ph¹t vËt chÊt mét c¸ch hîp lý gãp phÇn

quan träng thóc ®Èy c¸n bé nh©n viªn g¾n bã víi doanh nhgiÖp, n©ng cao n¨ng suÊt lao

®éng, c¶i tiÕn s¶n xuÊt kinh doanh, qua ®ã, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn.

- Lµ c«ng cô quan träng ®Ó kiÓm so¸t, chØ ®¹o ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.

Th«ng qua t×nh h×nh thu, chi tiÒn tÖ hµng ngµy,t×nh h×nh tµi chÝnh vµ c¸c chØ tiªu tµi

chÝnh, nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp cã thÓ ®¸nh gi¸ vµ kiÓm so¸t ®­îc c¸c mÆt ho¹t ®éng cña

doanh nghiÖp, ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng tån t¹i, v­íng m¾c trong kinh doanh, tõ ®ã ®­a ra

c¸c quyÕt ®Þnh thÝch hîp.

1.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp

§Ó thùc hiÖn tèt viÖc qu¶n lý tµi chÝnh, trong c«ng t¸c tæ chøc ho¹t ®éng tµi chÝnh

cña doanh nghiÖp, cÇn qu¸n triÖt mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:

1.2.1. Tù chñ vÒ tµi chÝnh

QuyÒn tù chñ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp bao hµm hai néi dung chñ yÕu: quyÒn chi

phèi cña doanh nghiÖp ®èi víi tµi s¶n, vèn liÕng cña m×nh vµ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô tµi chÝnh

cña doanh nghiÖp ®èi víi Nhµ n­íc, kh¸ch hµng, ng­êi lao ®éng vµ c¸c ®èi t¸c kh¸c cña

doanh nghiÖp. §èi víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp th× néi dung cña quyÒn tù chñ tµi chÝnh

cã nh÷ng khÝa c¹nh riªng. Tuy nhiªn, vÉn cã nh÷ng ®iÓm chung nh­ sau:

Ngoµi sè vèn së h÷u, doanh nghiÖp cã quyÒn lùa chän h×nh thøc vµ c¸ch thøc huy

®éng vèn phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

Doanh nghiÖp cã quyÒn chñ ®éng sö dông tiÒn vèn vµ tµi s¶n cña m×nh ®Ó kinh

doanh c¸c ngµnh, nghÒ ®· ®¨ng ký.

Tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kÕt qu¶ kinh doanh (l·i ¨n, lç chÞu).

Cã nghÜa vô nép thuÕ vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c víi Nhµ n­íc theo

quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

C¸c thµnh viªn hay chñ së h÷u cña doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c

kho¶n nî cña doanh nghiÖp theo møc ®é mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ®èi víi tõng lo¹i

h×nh doanh nghiÖp.

Doanh nghiÖp cã quyÒn quyÕt ®Þnh sö dông phÇn lîi nhuËn thu ®­îc tõ kÕt qu¶ kinh doanh.

Ng­êi qu¶n lý cÇn n¾m v÷ng néi dung cô thÓ cña quyÒn tù chñ tµi chÝnh trong ph¹m

vi doanh nghiÖp cña m×nh ®Ó ph¸t huy vai trß chñ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh.

1.2.2. T«n träng ph¸p luËt

TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ë tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu ph¶i ho¹t ®éng trong khu«n khæ

ph¸p luËt nh»m ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra trong trËt tù, c«ng b»ng.

10

CÇn ph¶i thÊy ph¸p luËt, mét mÆt lµ sîid©y rµng buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i t«n

träng lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng, song mÆt kh¸c nã còng lµ l¸ ch¾n b¶o vÖ c¸c lîi

Ých hîp ph¸p cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp ®­îc tù do kinh doanh t×m kiÕm lîi nhuËn

trong khu«n khæ cña ph¸p luËt. Qu¶n lý tµi chÝnh ph¶i n¾m v÷ng néi dung cña ph¸p luËt vµ

hµnh ®éng theo ph¸p luËt (c¶ ph¸p luËt quèc gia vµ ph¸p luËt quèc tÕ).

1.2.3. Sö dông vèn tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶

Môc tiªu hµng ®Çu cña doanh nghiÖp lµ thu ®­îc lîi nhuËn. V× vËy, ph¶i sö dông

vèn tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶. Khi huy ®éng vµ sö dông mçi ®ång vèn vµo bÊt kú c«ng viÖc

g× ®ßi hái ph¶i dù tÝnh ®­îc hiÖu qu¶ do ®ång vèn mang l¹i. Ph¶i ¸p dông mäi biÖn ph¸p ®Ó

®ång vèn kh«ng ngõng vËn ®éng, kh«ng ngõng sinh lêi cao nhÊt.

1.2.4. C«ng khai vÒ tµi chÝnh

§Ó b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña nh÷ng ng­êi cã quan hÖ víi doanh nghiÖp (nhµ ®Çu

t­, ng­êi cho vay, c¬ quan gi¸m s¸t,…)ph¸p luËt quy ®Þnh doanh nghiÖp ph¶i c«ng khai mét

sè th«ng tin vÒ tµi chÝnh.

C«ng khai th«ng tin vÒ tµi chÝnh kh«ng ph¶i lµ c«ng khai toµn bé th«ng tin vÒ tµi chÝnh

cña doanh nghiÖp, mµ lµ c«ng khai nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt theo yªu cÇu cña ph¸p luËt.

Møc ®é, néi dung vµ h×nh thøc c«ng khai vÒ tµi chÝnh ®èi víi tõng lo¹i h×nh doanh

nghiÖp cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau tuú theo yªu cÇu cña ph¸p luËt.

Nh÷ng th«ng tin c«ng khai ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, ®­îc kiÓm to¸n x¸c nhËn.

1.2.5. Gi÷ ch÷ tÝn

Gi÷ ch÷ tÝn ®­îc coi lµ mét tiªu chuÈn ®¹o ®øc trong cuéc sèng hµng ngµy vµ còng

lµ mét tiªu chuÈn ®¹o ®øc cña nhµ kinh doanh, mét nguyªn t¾c cho ho¹t ®éng kinh doanh

lµnh m¹nh.

Gi÷ ch÷ tÝn trong c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®­îc hÓ hiÖn ë chç t«n

träng vµ chÊp hµnh kû luËt thanh to¸n, thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ c¸c tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô

tµi chÝnh ®· cam kÕt víi Nhµ n­íc, víi nh÷ng ng­êi cã quan hÖ víi doanh nghiÖp, víi ng­êi

lao ®éng trong doanh nghiÖp, víi ng­êi cung cÊp, víi kh¸ch hµng vµ v¬i c¸c chñ nî...

§Ó thùc hiÖn tèt nguyªn t¾c nµy, doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn kiÓm so t ®­îc t×nh

h×nh nî vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n nî ®Õn

h¹n, tæ chøc tèt c¸c nguån tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn c¸c hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt víi kh¸ch hµng.

1.2.6. H¹n chÕ, phßng ngõa rñi ro

Ho¹t ®éng kinh doanh th­êng g¾n liÒn víi nh÷ng rñi ro.

Nguyªn t¾c phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro ®­îc thÓ hiÖn ë chç: ®¸nh gi¸, l­îng ®Þnh

kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn vµ kh¶ n¨ng rñi ro mµ doanh nghiÖp cã thÓ gÆp ph¶i ®Ó lùa chän

c¸ch thøc huy ®éng vµ ®Çu t­ vèn mét c¸ch thÝch hîp; chñ ®éng ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p nh»m

phßng ngõa, ph©n t¸n vµ h¹n chÕ rñi ro nh­ ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t­, mua b¶o hiÓm tµi

s¶n, hoÆc trÝch lËp c¸c kho¶n dù phßng nÕu kh¶ n¨ng x¶y ra tæn thÊt.

11

1.3. Néi dung chñ yÕu cña c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp

C«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp th­êng bao gåm nh÷ng néi dung

chñ yÕu sau:

1.3.1.Tham gia ®¸nh gi¸, lùa chän c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµ kinh doanh

ViÖc x©y dùng, ®¸nh gi¸ vµ lùa chän c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµ kinh doanh do nhiÒu bé

phËn trong doanh nghiÖp cïng phèi hîp thùc hiÖn. Trªn gãc ®é tµi chÝnh, ®iÒu chñ yÕu cÇn

ph¶i xem xÐt lµ hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n tøc lµ cÇn xem xÐt, c©n nh¾c gi÷a chi phÝ bá ra,

rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i vµ kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn khi thùc hiÖn dù ¸n, dïng th­íc ®o tµi

chÝnh ®Ó lùa chän ®­îc nh÷ng dù ¸n cã møc sinh lêi cao.

1.3.2. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn vµ tæ chøc huy ®éng c¸c nguån vèn ®¸p øng kÞp thêi c¸c

ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp

TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Òu ®ßi hái ph¶i cã vèn. Tµi

chÝnh doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh c¸c nhu cÇu vèn cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh

nghiÖp ë trong kú (bao hµm vèn dµi h¹n vµ vèn ng¾n h¹n). TiÕp theo, ph¶i tæ chøc huy ®éng

c¸c nguån vèn ®¸p øng kÞp thêi, ®Çy ®ñ vµ cã lîi cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §Ó ®i

®Õn quyÕt ®Þnh lùa chän h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p huy ®éng vèn thÝch hîp, cÇn xem xÐt c©n

nh¾c trªn nhiÒu mÆt nh­: kÕt cÊu nguån vèn, nh÷ng ®iÓm lîi vµ bÊt lîi cña tõng h×nh thøc

huy ®éng vèn, chi phÝ cho viÖc sö dông mçi nguån vèn v.v...

1.3.3. Sö dông cã hiÖu qu¶ cao sè vèn trong tay doanh nghiÖp, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c

kho¶n thu, chi vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp

Tµi chÝnh doanh nghiÖp ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p huy ®éng tèi ®a sè vèn trong tay

doanh nghiÖp (vèn tù cã vµ vèn vay) vµo ho¹t ®éng kinh doanh, gi¶i phãng kÞp thêi sè vèn ø

®äng, theo dâi chÆt chÏ vµ thùc hiÖn tèt viÖc thanh to¸n, thu håi tiÒn b¸n hµng vµ c¸c kho¶n

thu kh¸c, ®ång thêi qu¶n lý chÆt chÏ mäi kho¶n chi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña

doanh nghiÖp. Th­êng xuyªn t×m biÖn ph¸p thiÕt lËp sù c©n b»ng gi÷a thu vµ chi b»ng tiÒn,

®¶m b¶o cho doanh nghiÖp lu«n cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c«ng nî.

1.3.4. Qu¶n lý nî vµ thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt tµi chÝnh cña doanh nghiÖp víi Nhµ

n­íc, víi kh¸ch hµng vµ víi ng­êi lao ®éng

Qu¶n lý nî lµ mét trong nh÷ng c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh rÊt quan träng kh«ng chØ

liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh kinh doanh mµ cßn liªn quan ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh

nghiÖp. Doanh nghiÖp ph¶i vay khi thiÕu vèn, nh­ng doanh nghiÖp còng cã thÓ lµ chñ nî khi

cho vay, b¸n chÞu... Nî cña doanh nghiÖp ph¶i b¶o ®¶m thanh to¸n ®óng kú h¹n. Nî cña

kh¸ch hµng ph¶i thu håi ®óng hîp ®ång ®Ó ®¶m b¶o t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh.

C¸c nghÜa vô nép thuÕ, phÝ, lÖ phÝ, ph¶i thùc hiÖn ®óng víi luËt ph¸p vµ c¸c quy ®Þnh

cña Nhµ n­íc, kh«ng trèn thuÕ, lËu thuÕ, d©y d­a nép thuÕ chËm.

C¸c cam kÕt trong hîp ®ång lao ®éng nh­ tr¶ l­¬ng, nép b¶o hiÓm x· héi, c¸c kho¶n

phóc lîi, khen th­ëng ph¶i thùc hiÖn ®óng ph¸p luËt vµ b¶o ®¶m lîi Ých cña ng­êi lao ®éng.

12

1.3.5. Thùc hiÖn tèt viÖc ph©n phèi lîi nhuËn, trÝch lËp vµ sö dông c¸c quü cña doanh nghiÖp

Thùc hiÖn ph©n phèi hîp lý lîi nhuËn sau thuÕ còng nh­ trÝch lËp vµ sö dông tèt c¸c

quü cña doanh nghiÖp sÏ gãp phÇn quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ c¶i thiÖn

®êi sèng cña c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp.

1.3.6. KiÓm so¸t th­êng xuyªn t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn tèt

viÖc ph©n tÝch tµi chÝnh

Th«ng qua t×nh h×nh thu, chi tiÒn tÖ hµng ngµy, t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chØ tiªu tµi

chÝnh cho phÐp kiÓm so¸t ®­îc t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, cÇn ®Þnh kú

tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Qua ph©n tÝch, cÇn ®¸nh gi¸ ®­îc

hiÖu qu¶ sö dông vèn, nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu trong qu¶n lý vµ dù b¸o tr­íc t×nh h×nh

tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, tõ ®ã phôc vô ®¾c lùc cho c«ng t¸c ®iÒu chØnh kinh doanh.

1.3.7. Thùc hiÖn tèt viÖc kÕ ho¹ch ho¸ tµi chÝnh

C¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp cÇn ®­îc dù kiÕn tr­íc th«ng qua viÖc lËp

kÕ ho¹ch tµi chÝnh. Cã kÕ ho¹ch tµi chÝnh tèt th× doanh nghiÖp cã thÓ ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh tµi

chÝnh thÝch hîp nh»m ®¹t tíi c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch tµi

chÝnh còng cã thÓ chñ ®éng ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu khi thÞ tr­êng biÕn ®éng.

1.4. Nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh h­ëng tíi viÖc tæ chøc qu¶n lý

tµi chÝnh cña doanh nghiÖp

Tµi chÝnh lµ c«ng cô quan träng ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. V× vËy

viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp ®Òu dùa trªn nh÷ng c¬ së chung nhÊt.

Tuy nhiªn, mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau, ®iÒu kiÖn kinh doanh kh¸c nhau, m«i

tr­êng kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau th× viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh còng kh¸c nhau.

Sau ®©y lµ mét sè nh©n tè chñ yÕu ¶nh h­ëng tíi viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh

doanh nghiÖp.

1.4.1. Nh©n tè lo¹i h×nh doanh nghiÖp

ViÖt Nam ®· gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) tõ n¨m 2006, trë thµnh

mét n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau. HiÖn nay, ë

n­íc ta theo ph¸p lý cã c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp chñ yÕu sau ®©y:

- C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n.

- C«ng ty cæ phÇn.

- C«ng ty hîp danh.

- Doanh nghiÖp t­ nh©n.

- Nhãm c«ng ty (c«ng ty mÑ - c«ng ty con, tËp ®oµn kinh tÕ...).

- Hîp t¸c x·.

13

C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, doanh nghiÖp Nhµ n­íc còng ®­îc tæ chøc

theo tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp cô thÓ lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn...

Lo¹i h×nh tæ chøc doanh nghiÖp ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu tíi viÖc tæ chøc qu¶n lý doanh

nghiÖp, tr­íc hÕt lµ ¶nh h­ëng tíi 2 vÊn ®Ò tµi chÝnh chñ yÕu lµ:

- Ph­¬ng thøc t¹o lËp vèn vµ huy ®éng vèn, chuyÓn nh­îng vèn.

- Ph­¬ng thøc ph©n phèi lîi nhuËn.

Sau ®©y sÏ xem xÐt viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh trong mét sè lo¹i h×nh doanh

nghiÖp chñ yÕu.

1.4.1.1. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n:

Cã hai lo¹i c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh

viªn vµ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã tõ hai thµnh viªn trë lªn.

- C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn:Lµ doanh nghiÖp do mét tæ chøc

hoÆc mét c¸ nh©n lµm chñ së h÷u (chñ së h÷u c«ng ty), chñ së h÷u c«ng ty chÞu

tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi

sè vèn ®iÒu lÖ cña C«ng ty ( tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ).

Nh­ vËy, mét tæ chøc hoÆc mét c¸ nh©n cã thÓ bá vèn ®Ó thµnh lËp lo¹i h×nh c«ng ty

nµy vµ trë thµnh chñ së h÷u cña c«ng ty. Còng v× vËy nªn chñ së h÷u cã quyÒn quyÕt ®Þnh

tíi viÖc qu¶n trÞ vµ kinh doanh cña c«ng ty.

§Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn.

Néi dung qu¶n lý tµi chÝnh §Æc thï víi C«ng ty TNHH mét thµnh viªn

(1) T¹o lËp vèn khi thµnh lËp

c«ng ty vµ khi ho¹t ®éng:

- Chñ së h÷u cÊp vèn, ®Çu t­ vèn ®Ó h×nh thµnh vèn ®iÒu lÖ.

- §­îc quyÒn huy ®éng vèn ®Ó ho¹t ®éng theo quy ®Þnh

cña ph¸p luËt (kh«ng ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu)

(2) ChuyÓn nh­îng vèn, rót

vèn:

- Chñ së h÷u cã quyÒn rót vèn b»ng c¸ch chuyÓn nh­îng

mét phÇn hoÆc toµn bé vèn ®iÒu lÖ cña C«ng ty cho tæ

chøc, c¸ nh©n kh¸c (tr­êng hîp chuyÓn nh­îng mét phÇn

sÏ trë thµnh C«ng ty TNHH cã tõ 2 thµnh viªn trë lªn).

- NÕu rót vèn b»ng h×nh thøc kh¸c th× vÉn ph¶i chÞu tr¸ch

nhiÖm liªn ®íi vÒ nghÜa vô tµi s¶n vµ c«ng nî cña c«ng ty.

(3) Ph©n phèi lîi nhuËn: - Chñ së h÷u quyÕt ®Þnh viÖc sö dông lîi nhuËn sau thuÕ

vµ sau khi hoµn thµnh c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c.

- Kh«ng ®­îc rót lîi nhuËn khi C«ng ty kh«ng thanh to¸n

®ñ c¸c kho¶n nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c ®Õn h¹n.

14

C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn mÆc dï cã thÓ do mét c¸ nh©n lµm chñ

së h÷u nh­ng chñ së h÷u chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña

c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty (tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n) chø kh«ng ph¶i chÞu

tr¸ch nhiÖm v« h¹n nh­ doanh nghiÖp t­ nh©n.

- C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hai thµnh viªn trë lªn:

C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hai thµnh viªn trë lªn lµ doanh nghiÖp do c¸c thµnh

viªn lµ tæ chøc hoÆc c¸ nh©n lµm chñ së h÷u, nh­ng sè thµnh viªn kh«ng qu¸ 50. Thµnh

viªn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh nghiÖp trong

ph¹m vi sè vèn gãp cña m×nh ( tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n )

§Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hai thµnh viªn trë lªn:

Néi dung qu¶n lý tµi chÝnh

§Æc thï víi C«ng ty TNHH hai thµnh viªn trë lªn

(1) T¹o lËp vèn khi thµnh lËp c«ng ty vµ khi ho¹t ®éng:

- Thµnh viªn gãp vèn b»ng tiÒn hoÆc tµi s¶n theo cam kÕt ®Ó h×nh thµnh vèn ®iÒu lÖ.

- Thµnh viªn ®­îc ­u tiªn gãp thªm vèn khi c«ng ty t¨ng vèn ®iÒu lÖ - §­îc quyÒn huy ®éng vèn ®Ó ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p

luËt (trõ viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu)

(2) ChuyÓn nh­îng vèn, rót vèn:

- Thµnh viªn ®­îc chuyÓn nh­îng mét phÇn hoÆc toµn bé vèn gãp cho c«ng ty nÕu thµnh viªn ®ã kh«ng t¸n thµnh c¸c quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång thµnh viªn liªn quan tíi §iÒu lÖ, tæ chøc... cña C«ng ty.

NÕu c«ng ty kh«ng mua l¹i th× ®­îc b¸n cho thµnh viªn kh¸c hoÆc ng­êi kh¸c kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn.

- ChuyÓn nh­îng mét phÇn hoÆc toµn bé vèn gãp cña mçi thµnh viªn theo nguyªn t¾c: Chµo b¸n cho néi bé thµnh viªn tr­íc. Cßn thõa míi chµo b¸n ra ngoµi C«ng ty. §­îc dïng ®Ó tr¶ nî, chñ nî cã thÓ trë thµnh thµnh viªn hoÆc

b¸n l¹i (bªn trong tr­íc, bªn ngoµi sau). - Thµnh viªn ®­îc quyÒn cho, tÆng, chuyÓn quyÒn thõa kÕ phÇn

vèn gãp. - Thµnh viªn kh«ng ®­îc rót vèn ®· gãp mµ chØ ®­îc chuyÓn

nh­îng cho, tÆng, chuyÓn quyÒn thõa kÕ vµ c¸c tr­êng hîp gi¶m vèn ®iÒu lÖ theo quy ®Þnh cña c«ng ty.

(3) Ph©n phèi lîi nhuËn, xö lý lç:

- Héi ®ång thµnh viªn ®­îc quyÒn chia lîi nhuËn cho c¸c thµnh viªn theo tû lÖ gãp khi cã l·i vµ ®· hoµn thµnh nghÜa vô thuÕ, tµi chÝnh, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o thanh to¸n ®ñ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n ®Õn h¹n tr¶ sau khi chia lîi nhuËn.

- §­îc quyÒn trÝch lËp c¸c quü tõ lîi nhuËn sau thuÕ. - NÕu lç, Héi ®ång thµnh viªn ph¶i phª duyÖt ph­¬ng ¸n xö lý lç.

15

1. 4.1. 2. C«ng ty cæ phÇn

C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp, trong ®ã:

- Vèn ®iÒu lÖ ®­îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn.

- Cæ ®«ng (ng­êi së h÷u cæ phÇn) cã thÓ lµ tæ chøc, c¸ nh©n vµ sè l­îng cæ ®«ng tèi

thiÓu lµ 3, tèi ®a kh«ng h¹n chÕ (trõ khi c¸c luËt chuyªn ngµnh cã quy ®Þnh kh¸c).

- Cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh

nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn ®· gãp vµo doanh nghiÖp (tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n)

Nh­ vËy, c«ng ty cæ phÇn cã thÓ cã c¸c cæ ®«ng së h÷u sè l­îng cæ phÇn kh¸c nhau

nh­ng cæ ®«ng còng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vÒ nghÜa vô tµi chÝnh.

Trong c«ng ty cæ phÇn, cÇn ph©n biÖt c¸c kh¸i niÖm ®Æc thï sau ®©y:

- Cæ phÇn lµ c¸c phÇn b»ng nhau ®­îc chia ra tõ vèn ®iÒu lÖ. Ch¼ng h¹n mét c«ng ty

cæ phÇn cã vèn ®iÒu lÖ do c¸c cæ ®«ng gãp lµ 500 triÖu ®ång, mçi cæ phÇn trÞ gi¸ lµ 10.000

®ång th× sè l­îng cæ phÇn lµ 500.000.000®/10.000® b»ng 50.000 cæ phÇn.

- Cæ phiÕu lµ chøng chØ do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh hoÆc bót to¸n ghi sæ x¸c nhËn

quyÒn së h÷u mét hoÆc mét sè cæ phÇn cña c«ng ty ®ã.

Cæ phiÕu cã thÓ ghi tªn hoÆc kh«ng ghi tªn. Gi¸ trÞ ban ®Çu cña mçi cæ phiÕu gäi lµ mÖnh

gi¸ cæ phiÕu.

- Cæ ®«ng lµ ng­êi së h÷u Ýt nhÊt mét cæ phÇn ®· ph¸t hµnh cña c«ng ty cæ phÇn.

Ng­êi së h÷u cæ phÇn phæ th«ng gäi lµ cæ ®«ng phæ th«ng. Ng­êi së h÷u cæ phÇn ­u ®·i (cæ

phÇn ­u ®·i biÓu quyÕt, cæ phÇn ­u ®·i cæ tøc, cæ phÇn ­u ®·i hoµn l¹i, cæ phÇn ­u ®·i kh¸c)

gäi lµ cæ ®«ng ­u ®·i.

- Cæ tøc lµ kho¶n lîi nhuËn rßng ®­îc tr¶ cho mçi cæ phÇn b»ng tiÒn mÆt hoÆc b»ng

tµi s¶n kh¸c tõ nguån lîi nhuËn cßn l¹i cña c«ng ty sau khi ®· thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh.

§Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty cæ phÇn

Néi dung qu¶n lý tµi chÝnh §Æc thï víi c«ng ty cæ phÇn

(1) T¹o lËp vèn khi thµnh lËp c«ng ty vµ khi ho¹t ®éng:

- Khi thµnh lËp c«ng ty: ph¶i x¸c ®Þnh vèn ®iÒu lÖ vµ sè l­îngcæ phÇn ph¸t hµnh ®Ó ng­êi mua cæ phÇn mua. C¸c cæ ®«ng s¸ng lËp ph¶i cïng nhau n¾m gi÷ Ýt nhÊt 20% tæng sè cæ phÇn chµo b¸n.

- Khi t¨ng vèn ®iÒu lÖ: ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó b¸n bªn trong vµ ngoµi c«ng ty.

- Khi chuyÓn ®æi tõ lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c sang c«ng ty cæ phÇn th× ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cò ®Ó tÝnh thµnh vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty cæ phÇn vµ ®Ó tÝnh møc së h÷u cña c¸c cæ ®«ng cò, cæ ®«ng míi.

- §­îc quyÒn ph¸t hµnh chøng kho¸n c¸c lo¹i ®Ó huy ®éng vèn ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®­îc vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông.

16

(2) ChuyÓn nh­îng vèn:

a. Cæ phÇn phæ th«ng - §­îc tù do chuyÓn nh­îng.

b. Cæ phÇn ­u ®·i biÓu quyÕt (cæ phÇn cã sè phiÕu biÓu quyÕt nhiÒu h¬n cæ phÇn phæ th«ng tøc lµ cæ phÇn do ChÝnh phñ uû quyÒn vµ cæ phÇn cña cæ ®«ng s¸ng lËp):

- Kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng. Nh­ng sau 3 n¨m kÓ tõ khi ®­îc ®¨ng ký kinh doanh th× cæ ph©n ­u ®·i biÓu quyÕt cña cæ ®«ng s¸ng lËp ph¶i chuyÓn ®æi thµnh cæ phÇn phæ th«ng.

Riªng cæ phÇn phæ th«ng cña cæ ®«ng s¸ng lËp th× ®­îc tù do chuyÓn nh­îng trong 3 n¨m nãi trªn cho cæ ®«ng s¸ng lËp kh¸c. NÕu chuyÓn cho cæ ®«ng kh¸c th× ph¶i ®­îc §¹i héi cæ ®«ng chÊp nhËn

- Riªng cæ phÇn phæ th«ng cña cæ ®«ng s¸ng lËp th× ®­îc tù do chuyÓn nh­îng trong 3 n¨m nãi trªn cho cæ ®«ng s¸ng lËp kh¸c. NÕu chuyÓn cho cæ ®«ng kh¸c th× ph¶i ®­îc §¹i héi cæ ®«ng chÊp nhËn.

c. Cæ phÇn ­u ®·i cæ tøc (cæ ph©n ®­îc tr¶ cæ tøc cao h¬n cæ phÇn phæ th«ng hoÆc møc æn ®Þnh hµng n¨m, kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh):

- §­îc tù do chuyÓn nh­îng.

d. Cæ phÇn ­u ®·i hoµn l¹i (cæ phÇn ®­îc c«ng ty hoµn l¹i vèn):

- §­îc tù do chuyÓn nh­îng.

- §­îc c«ng ty mua l¹i cæ phÇn nÕu chñ së h÷u yªu cÇu bÊt cø lóc nµo hoÆc hoµn l¹i vèn theo ®iÒu kiÖn ®· ghi trªn cæ phiÕu ­u ®·i hoµn l¹i.

(3) Ph©n phèi lîi nhuËn: - §¹i héi cæ ®«ng quyÕt ®Þnh viÖc ph©n phèi cæ tøc, trÝch lËp c¸c quü cña c«ng ty, bï ®¾p ®ñ lç tr­íc ®ã sau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vô thuÕ vµ c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ®Õn h¹n.

1.4.1.3. C«ng ty hîp danh

C«ng ty hîp danh lµ doanh nghiÖp, trong ®ã:

- Ph¶i cã Ýt nhÊt hai thµnh viªn lµ chñ së h÷u chung cña c«ng ty, cïng nhau kinh

doanh d­íi mét tªn chung (gäi lµ thµnh viªn hîp danh); ngoµi c¸c thµnh viªn hîp danh cã

thÓ cã thµnh viªn gãp vèn.

- Thµnh viªn hîp danh ph¶i lµ c¸ nh©n, chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña

m×nh vÒ c¸c nghÜa vô cña c«ng ty.

- Thµnh viªn gãp vèn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty trong ph¹m

vi sè vèn ®· gãp vµo c«ng ty.

Nh­ vËy, b¶n chÊt cña c«ng ty hîp danh lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n, chÝnh v× vËy

luËt ph¸p h¹n chÕ viÖc huy ®éng vèn trong thÞ tr­êng d­íi h×nh thøc ph¸t hµnh c¸c chøng

kho¸n (c«ng cô nî).

17

§Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty hîp danh.

- T¹o lËp vèn khi thµnh lËp c«ng ty vµ khi ho¹t ®éng:

Khi thµnh lËp c«ng ty, c¸c thµnh viªn hîp danh vµ thµnh viªn gãp vèn ph¶i gãp vèn ®ñ theo

cam kÕt. Vèn gãp cã thÓ b»ng tiÒn hoÆc tµi s¶n kh¸c vµ tµi s¶n ph¶i chuyÓn quyÒn së h÷u

cho c«ng ty. Cã thÓ tiÕp nhËn thªm thµnh viªn míi sau khi ®· ho¹t ®éng.

C«ng y hîp danh ®­îc quyÒn huy ®éng vèn cho kinh doanh (vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông)

nh­ng kh«ng ®­îc ph¸t hµnh bÊt kú lo¹i chøng kho¸n nµo.

- ChuyÓn nh­îng vèn gãp:

Thµnh viªn hîp danh kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng mét phÇn hoÆc toµn bé vèn gãp t¹i

c«ng ty cho ng­êi kh¸c nÕu kh«ng ®­îc sù chÊp thuËn cña c¸c thµnh viªn cßn l¹i.

Thµnh viªn hîp danh cã thÓ rót vèn khái c«ngty nÕu ®­îc Héi ®ång thµnh viªn chÊp

thuËn vµ ph¶i th«ng b¸o tr­íc Ýt nhÊt 6 th¸ng.

Thµnh viªn gãp vèn ®­îc quyÒn chuyÓn nh­îng phÇn vèn gãp cho ng­êi kh¸c.

- Ph©n phèi lîi nhuËn:

Héi ®ång thµnh viªn (Héi ®ång cña tÊt c¶ thµnh viªn) quyÕt ®Þnh viÖc ph©n phèi lîi

nhuËn, bao gåm tæng sè lîi nhuËn sau thuÕ ®­îc chia vµ sè lîi nhuËn ®­îc chia cho mçi

thµnh viªn theo tû lÖ vèn gãp hoÆc theo quy ®Þnh trong §iÒu lÖ c«ng ty.

1.4.1.4. Doanh nghiÖp t­ nh©n:

Doanh nghiÖp t­ nh©n lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ tù chÞu tr¸ch

nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.

Thùc chÊt doanh nghiÖp t­ nh©n chØ do mét c¸ nh©n lµm chñ nªn ph¶i chÞu tr¸ch

nhiÖm v« h¹n vÒ nghÜa vô tµi s¶n, nî nÇn cña c«ng ty trong qu¸ tr×nh kinh doanh.

Ph¸p luËt hiÖn hµnh còng quy ®Þnh mçi c¸ nh©n chØ ®­îc thµnh lËp mét doanh

nghiÖp t­ nh©n.

§Æc thï vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp

- T¹o lËp vèn khi thµnh lËp c«ng ty vµ khi ho¹t ®éng:

Vèn ®iÒu lÖ do chñ doanh nghiÖp ®¨ng ký, bao gåm tiÒn, tµi s¶n. NÕu lµ tµi s¶n kh¸c

ngoµi tiÒn, vµng th× chñ doanh nghiÖp ph¶i kª khai râ lo¹i tµi s¶n vµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n.

Chñ doanh nghiÖp cã quyÒn ®¨ng ký hoÆc gi¶m vèn ®Çu t­ trong qu tr×nh kinh doanh,

nh­ng nÕu gi¶m vèn xuèng thÊp h¬n vèn ®Çu t­ ®· ®¨ng ký th× ph¶i ®¨ng ký l¹i tr­íc khi gi¶m vèn.

V× lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n nh­ c«ng ty hîp danh nªn doanh nghiÖp t­ nh©n

kh«ng ®­îc huy ®éngvèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh bÊt kú lo¹i chøng kho¸n nµo.

- QuyÒn cho thuª vµ b¸n doanh nghiÖp:

18

Chñ doanh nghiÖp t­ nh©n cã quyÒn cho thuª toµn bé doanh nghiÖp cñ© m×nh nh­ng

vÉn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt víi t­ c¸ch lµ chñ së h÷u doanh nghiÖp.

Chñ doanh nghiÖp t­ nh©n còng cã quyÒn b¸n doanh nghiÖp cho ng­êi kh¸c nh­ng

ph¶i th«ng b¸o ®Çy ®ñ nghÜa vô tµi chÝnh ch­a hoµn thµnh cho c¬ quan ®¨ng ký kinh doanh

tr­íc khi chuyÓn giao doanh nghiÖp cho ng­êi mua.

- Ph©n phèi lîi nhuËn:

Chñ doanh nghiÖp cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc sö dông lîi nhuËn sau thuÕ.

1.4.1.5. Nhãm c«ng ty

Nhãm c«ng ty lµ tËp hîp c¸c c«ng ty cã mèi liªn hÖ g¾n bã l©u dµi víi nhau vÒ lîi

Ých kinh tÕ, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng vµ c¸c dÞch vô kinh doanh kh¸c.

Nhãm c«ng ty cã thÓ lµ c¸c h×nh thøc: c«ng ty mÑ - c«ng ty con, tËp ®oµn kinh tÕ

hoÆc c¸c h×nh thøc kh¸c.

Nh­ vËy, mçi doanh nghiÖp thµnh viªn trong nhãm c«ng ty ®Òu cã t­ c¸ch ph¸p

nh©n riªng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ nghÜa vô, quyÒn lîi cña m×nh. Nhãm c«ng

ty, vÒ mÆt h×nh thøc lµ tËp hîp cña c¸c c«ng ty ®éc lËp, cßn vÒ mÆt néi dung lµ quan hÖ lîi

Ých gi÷a c¸c c«ng ty ®ã.

Sau ®©y lµ nhãm c«ng ty ®­îc tæ chøc theo h×nh thøc c«ng ty mÑ - c«ng ty con.

C«ng ty mÑ - c«ng ty con

Mét c«ng ty ®­îc coi lµ c«ng ty mÑ cña c«ng ty kh¸c nÕu thuéc mét trong c¸c tr­êng

hîp sau ®©y:

- Së h÷u trªn 50% vèn ®iÒu lÖ hoÆc tæng sè cæ phÇn phæ th«ng ®· ph¸t hµnh cña

c«ng ty ®ã.

- Cã quyÒn trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bæ nhiÖm ®a sè hoÆc tÊt c¶ thµnh viªn Héi ®ång

qu¶n trÞ, gi¸m ®èc hoÆc tæng gi¸m ®èc cña c«ng ty ®ã.

- Cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc söa ®æi, bæ sung ®iÒu lÖ cña c«ng ty ®ã.

Theo kh¸i niÖm trªn ®©y, c«ng ty mÑ - c«ng ty con phô thuéc chñ yÕu vµo møc ®é së

h÷u hoÆc quyÒn cña c«ng ty nµy ®èi víi c«ng ty kh¸c. V× vËy, viÖc qu¶n lý tµi chÝnh trong m«

h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con còng cã nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c biÖt so víi tõng c«ng ty ®éc lËp.

§Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con:

- T¹o lËp vèn: quan hÖ vÒ vèn cña c«ng ty con víi c«ng ty mÑ khi thµnh lËp tuú

thuéc vµo h×nh thøc ph¸p lý cña c«ng ty con. Ch¼ng h¹n lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét

thµnh viªn th× do c«ng ty mÑ ®Çu t­ 100% vèn; lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n nhiÒu thµnh

viªn th× c«ng ty nµo lµ thµnh viªn gãp vèn trªn 50% vèn ®iÒu lÖ sÏ trë thµnh c«ng ty mÑ; lµ

c«ng ty cæ phÇn th× c«ng ty nµo së h÷u trªn 50% tæng sè cæ phÇn phæ th«ng ®· ph¸t hµnh sÏ

lµ c«ng ty mÑ.

C«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con cã t­ c¸ch ph¸p nh©n nªn ®­îc quyÒn huy ®éng vèn

cho kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

19

- Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tµi chÝnh:

Quan hÖ kinh tÕ tµi chÝnh gi÷a c«ng ty mÑ víi c«ng ty con vµ gi÷a nhãm c«ng ty víi

c¸c chñ thÓ kh¸c lµ quan hÖ ®éc lËp theo tõng chñ thÓ c«ng ty. Tr­êng hîp c«ng ty mÑ can

thiÖp ngoµi thÈm quyÒn, g©y thiÖt h¹i cho c«ng ty con th× c«ng ty mÑ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm

vÒ thiÖt h¹i ®ã.

B¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m lËp theo tõng c«ng ty, riªng c«ng ty mÑ ph¶i lËp b¸o c¸o

tµi chÝnh hîp nhÊt cña nhãm c«ng ty.

- Ph©n phèi lîi nhuËn:

Tõng chñ thÓ c«ng ty trong nhãm c«ng ty tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nghÜa vô tµi chÝnh

vµ còng ®­îc quyÒn ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ theo h×nh thøc ph¸p lý cña c«ng ty vµ theo

§iÒu lÖ cña c«ng ty.

VÒ doanh nghiÖp nhµ n­íc

Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, chÝnh phñ c¸c n­íc th­êng ®Çu t­ ®Ó thµnh lËp n÷ng

doanh nghiÖp nhµ n­íc ë mét sè ngµnh nghÒ mµ nhµ n­íc cÇn chi phèi ®Ó ®Þnh h­íng ph¸t

triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc hoÆc ë nh÷ng lÜnh vùc chËm thu håi vèn, khã kªu gäi ®Çu t­ (lÜnh vùc

h¹ tÇng c¬ së).

VÒ mÆt tµi chÝnh, doanh nghiÖp nhµ n­íc th­êng do nhµ n­íc ®Çu t­ 100% vèn hoÆc

n¾m gi÷ quyÒn chi phèi b»ng tû lÖ vèn cao. Do ®ã, h×nh thøc tæ chøc cña doanh nghiÖp nhµ

n­íc theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµo tuú thuéc vµo møc ®é n¾m gi÷ vèn cña nhµ n­íc t¹i

doanh nghiÖp ®ã.

T¹i ViÖt Nam, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ

doanh nghiÖp trong ®ã Nhµ n­íc së h÷u trªn 50% vèn ®iÒu lÖ.

Theo quy ®Þnh nµy, doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng chØ tæ chøc theo mét lo¹i h×nh

doanh nghiÖp cô thÓ nµo mµ tuú thuéc vµo møc ®é së h÷u vèn cña Nhµ n­íc trong doanh

nghiÖp ®Ó thÓ hiÖn vai trß chi phèi cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp ®ã. Nh­ vËy doanh

nghiÖp Nhµ n­íc cã thÓ ®­îc tæ chøc d­íi c¸c h×nh thøc ph¸p lý sau ®©y:

- C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn (100% vèn Nhµ n­íc do mét tæ chøc

lµm chñ së h÷u).

- C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hai thµnh viªn trë lªn (c¸c thµnh viªn gãp vèn thuéc

së h÷u Nhµ n­íc chiÕm trªn 50% vèn gãp cña c«ng ty).

- C«ng ty cæ phÇn (cæ ®«ng Nhµ n­íc n¾m trªn 50% cæ phÇn phæ th«ng ®· ph t hµnh).

- Nhãm c«ng ty (lµ c«ng ty mÑ - c«ng ty con) nÕu Nhµ n­íc së h÷u trªn 50% vèn

®iÒu lÖ hoÆc cæ phÇn phæ th«ng, lµ tËp ®oµn kinh tÕ nÕu Nhµ n­íc së h÷u trªn 50% vèn ®iÒu

lÖ trong tËp ®oµn.

ViÖc qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc c¨n cø vµo tõng h×nh

thøc ph¸p lý cña doanh nghiÖp ®· nghiªn cøu ë c¸c phÇn trªn.

20

1.4.2. Nh©n tè ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña ngµnh nghÒ kinh doanh

Mçi doanh nghiÖp kinh doanh trong mét sè ngµnh, nghÒ nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n doanh

nghiÖp s¶n xuÊt, x©y dùng, th­¬ng m¹i, dÞch vô... Mçi ngµnh, nghÒ kinh doanh cã ®Æc ®iÓm

kinh tÕ - kü thuËt riªng biÖt. §Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña ngµnh nghÒ kinh doanh ¶nh

h­ëng tíi c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp trªn c¸c mÆt sau ®©y:

- ¶nh h­ëng tíi c¬ cÊu vèn kinh doanh:

Nh÷ng ngµnh nh­ s¶n xuÊt, x©y dùng, ®ãng tÇu... ph¶i cã vèn ®Çu t­ dµi h¹n rÊt lín ®Ó

x©y dùng nhµ x­ëng, mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i. Ngµnh dÞch vô tµi chÝnh,

ng©n hµng l¹i ®ßi hái vèn b»ng tiÒn lµ chÝnh. Ngµnh dÞch vô kh¸c nh­ t­ vÊn, ®µo t¹o l¹i ®ßi hái

vèn ®Çu t­ vµo nh©n lùc lµ chÝnh, tøc vèn l­u ®éng. Ngµnh th­¬ng m¹i th× vèn chñ yÕu n»m

trong kh©u l­u th«ng nªn c¬ cÊu vèn kinh doanh ph¶i chó träng tíi vèn ®Çu t­ ng¾n h¹n.

- T¹o ra tÝnh thêi vô cña vèn kinh doanh:

Mét sè ngµnh cã tÝnh thêi vô râ rµng nh­ ngµnh xuÊt khÈu n«ng s¶n, du lÞch (theo

mïa), th­¬ng m¹i (hµng may mÆc theo mïa).... nªn nhu cÇu vèn cña c¸c doanh nghiÖp kinh

doanh ngµnh nµy còng cã tÝnh thêi vô. Doanh nghiÖp ph¶i bè trÝ t¨ng nguån vèn t¹m thêi

khi thêi vô ®Õn, ng­îc l¹i khi hÕt thêi vô th× ph¶i sö dông vèn cho hîp lý, kh«ng ®Ó ø ®äng.

- ¶nh h­ëng tíi tèc ®é chu chuyÓn cña vèn kinh doanh:

Ngµnh cã chu kú s¶n xuÊt dµi nh­ ngµnh ®ãng tµu, ngµnh x©y dùng... th× vèn lu©n

chuyÓn rÊt chËm, vèn thu håi ®­îc khi nµo s¶n phÈm hoµn thµnh, bµn giao. Nh­ng ngµnh

s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, ngµnh th­¬ng m¹i th× vèn vËn ®éng nhanh h¬n. Doanh nghiÖp ph¶i

chó ý tíi ®Æc ®iÓm nµy ®Ó bè trÝ vµ sö dông vèn hîp lý, kÞp thêi, t¨ng tèc ®é chu chuyÓn vèn

b»ng c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp.

1.4.3. Nh©n tè m«i tr­êng kinh doanh

Méi tr­êng kinh doanh lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn bªn ngoµi, n¬i doanh nghiÖp ho¹t ®éng.

M«i tr­êng kinh doanh ®a d¹ng, lu«n biÕn ®éng, cã thÓ ¶nh h­ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp

tíi c«ng viÖc kinh doanh cña doanh nghiÖp. VÒ ph­¬ng diÖn tµi chÝnh, m«i tr­êng kinh

doanh cã thÓ t¸c ®éng thuËn lîi, lµm t¨ng doanh thu vµ lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. Nh­ng

m«i tr­êng kinh doanh còng cã thÓ lµm t¨ng chi phÝ, gi¶m c¬ héi kinh doanh, thËm chÝ g©y

nªn sù ph¸ s¶n doanh nghiÖp.

NhËn thøc ®­îc t¸c ®éng cña m«i tr­êng kinh doanh sÏ gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý tµi

chÝnh tËn dông ®­îc c¬ héi thuËn lîi vµ h¹n chÕ nh÷ng rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i.

Nh÷ng néi dung chñ yÕu vÒ m«i tr­êng kinh doanh lµ:

1.4.3.1. M«i tr­êng kinh tÕ, tµi chÝnh:

M«i tr­êng kinh tÕ, tµi chÝnh t¸c ®éng m¹nh nhÊt tíi viÖc qu¶n lý tµi chÝnh doanh

nghiÖp. H×nh th¸i biÓu hiÖn cô thÓ cña m«i tr­êng kinh tÕ, tµi chÝnh lµ:

- T×nh tr¹ng cña nÒn kinh tÕ:

21

Vïng l·nh thæ hoÆc quèc gia n¬i doanh nghiÖp kinh doanh nÕu ®ang trªn ®µ t¨ng tr­ëng

kinh tÕ th× triÓn väng ®Çu t­ lµ cã lîi, søc mua sÏ t¨ng, cÇu vÒ dÞch vô sÏ ®a d¹ng. Ng­îc l¹i, nÕu

vïng ®ã ®ang ®µ suy tho¸i th× kinh doanh sÏ cã thÓ bÞ thu hÑp do thÞ tr­êng trÇm l¾ng.

L¹m ph¸t lµ yÕu tè t¸c ®éng rÊt m¹nh tíi tµi chÝnh doanh nghiÖp. L¹m ph¸t cao vµ cã

xu thÕ tiÕp tôc t¨ng sÏ lµm t¨ng nhu cÇu vèn kinh doanh vµ dÔ g©y ra t×nh tr¹ng l·i gi¶, lç

thËt.. ViÖt Nam nh÷ng n¨m 80 tr­íc thêi kú ®æi míi ®· x¶y ra t×nh tr¹ng nµy. Nh­ng thiÓu

ph¸t còng g©y ra t¸c ®éng tiªu cùc kh«ng kÐm so víi l¹m ph¸t: lµm cho thÞ tr­êng gi¶m h¼n

møc ®Çu t­, cÇu vÒ tiªu dïng ch÷ng l¹i.

- Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh:

ThÞ tr­êng tµi chÝnh bao gåm c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh (c¸c trung gian tµi chÝnh) vµ c¸c

c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng (c¸c h×nh thøc tÝn dông, c¸c lo¹i chøng kho¸n, c¸c dÞch vô

thanh to¸n, b¶o l·nh, t­ vÊn, c¸c h×nh thøc ®Çu t­ tµi chÝnh...) ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi tµi

chÝnh doanh nghiÖp. ThÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn t¸c ®éng tíi tµi chÝnh doanh nghiÖp trªn

c¶ 2 mÆt: t¹o thuËn lîi cho viÖc huy ®éng vèn kinh doanh vµ lµ n¬i ®Ó doanh nghiÖp ®Çu t­

tµi chÝnh, më réng dÞch vô sinh lêi.

ThÞ tr­êng tµi chÝnh nÕu ph©n lo¹i theo kú h¹n cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh giao dÞch

th× cã thÓ chia lµm 2 lo¹i lµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn. Doanh nghiÖp cã thÓ t×m

nguån tµi trî trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh (bao gåm thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn), tuú

theo nguån vèn cÇn huy ®éng lµ ng¾n h¹n hay trung han, dµi h¹n.

C¬ cÊu thÞ tr­êng tµi chÝnh

ThÞ tr­êng tiÒn tÖ

(vèn ng¾n h¹n)

ThÞ tr­êng vèn

(vèn trung vµ dµi h¹n)

1. ThÞ tr­êng vay vèn ng¾n h¹n:

- Vay ng¾n h¹n c¸c tæ chøc tÝn dông (cã

mét phÇn vay trung, dµi h¹n)

- B¶o l·nh

- Mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n

- Bao thanh to¸n

1. ThÞ tr­êng chøng kho¸n:

- Ph¸t hµnh vµ giao dÞch c¸c chøng kho¸n

trung vµ dµi h¹n:

- Tr¸i phiÕu

- Cæ phiÕu

- Chøng kho¸n kh¸c

2. ThÞ tr­êng hèi ®o¸i:

- Giao dÞch (mua b¸n) c¸c lo¹i ngo¹i tÖ

2. ThÞ tr­êng tÝn dông thuª mua:

- Thuª mua tµi chÝnh th«ng qua c¸c c«ng ty

cho thuª tµi chÝnh tµi trî thuª mua thiÕt bÞ,

m¸y mãc, nhµ x­ëng...

3. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng:

- Vay lÉn nhau ng¾n h¹n gi÷a c¸c ng©n hµng

th­¬ng m¹i.

- Vay ng¾n h¹n gi÷a ng©n hµng th­¬ng m¹i

víi ng©n hµng nhµ n­íc

3. ThÞ tr­êng cÇm cè bÊt ®éng s¶n:

- Tµi trî mua s¾m ®Þa èc, nhµ x­ëng.

- C¬ së h¹ tÇng:

22

C¬ së h¹ tÇng cã thÓ hiÓu theo nghÜa hÑp lµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña mét nÒn kinh tÕ cã

¶nh h­ëng tíi viÖc kinh doanh cña doanh nghiÖp nh­ t×nh tr¹ng ®­êng x¸, giao th«ng, th«ng

tin liªn l¹c, ®Êt ®ai... N¬i nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, gi¸ c¶ c¹nh tranh th× doanh nghiÖp cã

thÓ gi¶m ®­îc chi phÝ nhiÒu lo¹i, dµnh ®­îc c¬ héi kinh doanh tèt.

Ngoµi ra,thãi quen tiªu dïng, v¨n ho¸ d©n téc, sù ph¸t triÓn cña khoa häc, c«ng nghÖ

trong t­¬ng lai... còng lµ nh©n tè ¶nh h­ëng tíi t×nh h×nh kinh doanh vµ t×nh h×nh tµi chÝnh

doanh nghiÖp, v× nh÷ng nh©n tè nµy chi phèi doanh thu, lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.

1.4.3.2. M«i tr­êng ph¸p lý:

M«i tr­êng ph¸p lý lµ hÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch cña mçi vïng l·nh thæ, mçi

quèc gia, mçi khu vùc hoÆc cña céng ®ång quèc tÕ cã ¶nh h­ëng tíi viÖc kinh doanh cña

doanh nghiÖp. M«i tr­êng ph¸p lý cã ph¹m vi rÊt réng lín, ch¼ng h¹n nh÷ng quy ®Þnh ph¸p

lý vÒ thuÕ quan, vÒ th­¬ng m¹i, vÒ ®Çu t­, vÒ dÞch vô, vÒ ®Êt ®ai, vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t­, vÒ

quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vÒ ng©n hµng, ngo¹i hèi...

Nh÷ng yÕu tè ph¸p lý lu«n thay ®æi, võa cã mÆt thuËn lîi lµ t¹o m«i tr­êng th«ng

tho¸ng, xo¸ bá c¸c rµo c¶n bÊt lîi cho kinh doanh, nh­ng ®ång thêi còng lµm thay ®æi

nh÷ng dù tÝnh cña doanh nghiÖp. §Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro tµi chÝnh cã thÓ x¶y ra do m«i

tr­êng ph¸p lý thay ®æi, doanh nghiÖp cÇn ph¶i:

- Dù b¸o dµi h¹n xu thÕ thay ®æi cña m«i tr­êng ph¸p lý n¬i kinh doanh ®Ó cã thÓ

x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh thÝch øng.

- §¸nh gi¸ tèi ®a t¸c ®éng cña yÕu tè ph¸p lý thay ®æi ®Ó cã nh÷ng dù phßng tµi

chÝnh cÇn thiÕt bï ®¾p cho tæn thÊt nÕu x¶y ra.

- CËp nhËt cã hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cã liªn quan ®Ó tr¸nh nh÷ng khiÕu

kiÖn dÉn ®Õn thiÖt h¹i v× thiÕu hiÓu biÕt ph¸p luËt... BiÖn ph¸p mµ c¸c doanh nghiÖp th­êng

¸p dông lµ thuª chuyªn gia t­ vÊn ph¸p lý hoÆc thµnh lËp bé phËn ph¸p chÕ trong c«ng ty.

1.5. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn thµnh lËp doanh nghiÖp

Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp míi ra ®êi ngµy cµng

nhiÒu, víi lo¹i h×nh vµ ngµnh nghÒ kinh doanh ®a d¹ng. T¹i ViÖt Nam, chÝnh s¸ch cña Nhµ

n­íc ta lµ khuyÕn khÝch mäi ng­êi kÓ c¶ tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi cã ®iÒu kiÖn ®øng ra

lËp doanh nghiÖp, kÓ c¶ ë trong n­íc vµ ë n­íc ngoµi.

1.5.1. §iÒu kiÖn thµnh lËp doanh nghiÖp

Thµnh lËp doanh nghiÖp lµ viÖc thiÕt lËp mét tæ chøc kinh tÕ nh»m s¶n xuÊt, cung

øng dÞch vô, hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng vµ th«ng qua ®ã chñ doanh

nghiÖp thu ®­îc lîi nhuËn.

Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, viÖc lËp doanh nghiÖp tr­íc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ

nhu cÇu cña thÞ tr­êng. ChÝnh cÇu cña thÞ tr­êng lµ c¬ héi cña viÖc kinh doanh. Nh­ng chØ