SADRAJ

1. KONVERGIRANA MREA NOVE GENERACIJE ................................................................................... 2

2. MULTIMEDIJSKE USLUGE U NOVOJ GENERACIJI MREA, SUSTAV IMS ............................................ 4

2.1. IMS .......................................................................................................................................... 4

2.2. Postojee usluge u IMS-u ......................................................................................................... 9

2.2.1. Prisutnost (Presentity) ...................................................................................................... 9

2.2.2. Komunikcija porukama (Instant Messaging) .................................................................... 10

2.2.3. Push-to-Talk ................................................................................................................... 10

2.2.4. WeShare kombinacijske usluge .................................................................................... 10

3. PRIJENOS GLASA, TELEVIZIJSKOG I VIDEO SADRAJA IP-OM ......................................................... 12

3.1. VoIP ........................................................................................................................................... 12

3.2. IPTV ....................................................................................................................................... 12

3.3. Internet TV ............................................................................................................................. 14

3.4. Mobile TV .............................................................................................................................. 14

4. EVOLUCIJA WIRELESS BROADBAND-a ........................................................................................... 16

4.1. Evolucija beinih sistema (standardi) .................................................................................... 16

4.2. Trea generacija mobilnih mrea 3G .................................................................................... 16

4.2.1. EDGE .............................................................................................................................. 17

4.2.2. WCDMA ......................................................................................................................... 17

4.3. etvrta generacija mobilnih mrea 4G ................................................................................. 18

5. ZAKLJUAK .................................................................................................................................... 19

1. KONVERGIRANA MREA NOVE GENERACIJE Ve neko vrijeme se nasluuje da bi do kraja 2011, jedna od tri sveprisutne mree PSTN (public switched telephone network), beina (wireless) i IP (Internet protocol) mogla postati dominantna nad ostalima i tako potpuno promijeniti dosadanje naine poslovanja u telekomunikacijama. Danas je poznato da se komunikacija oslanja na IP kao temeljnu mreu. Dominaciju IP-a obiljeava zdruivanje prethodno odvojenih komunikacijskih i zabavnih usluga i sadraja fiksne i mobilne telefonije, irokopojasnog pristupa Internetu te televizije. Telekomunikacijska industrija prihvaa Internet tehnologiju, omoguavajui tako uinkovitiji i jeftiniji nain izmjene informacija. Tako operatori mogu zamijeniti viestruke mree za usluge prijenosa glasa, podataka i videa, svaku sa svojim infrastrukturom, nainom naplate i mehanizmima za kontrolu greaka, sa jedinstvenom mreom u kojoj sve putuje zapakirano u IP pakete. Danas, operatori posjeduju odvojene ali ipak povezane mree za fiksnu i mobilnu telefoniju. U samo jednoj novoj mrei potpuno zasnovanoj na IP-u, omogueno je povezivanje mnogo ureaja razliitih tehnologija, a mrea prenosi sav promet, neovisno da li se radi o glasu, podacima ili videu. To ukratko znai da IP u novim mreama omoguava da samo jedna mrea prua sve usluge sa bilo kojom vrstom ureaja. Takva konvergirana mrea nove generacije, bi bila jeftinija za odravanje, a nove usluge bi mogle biti dodavane bez dodatne infrastrukture. Operatorima je omogueno da nude cijeli niz usluga pod jednim imenom uz nie cijene. Kljuna prednost pri za sve davatelje usluga pri prelasku na IP zasnovane mree je naravno smanjenje trokova. Zbog zdruivanja veeg broja usluga, kompanije koje su donedavno bili u odvojenim industrijama telefonski operatori, pruatelji internetskih usluga tj.ISP (Internet Service Provideri), proizvoai kablova odjednom se nalaze u istoj industriji. Svaka kompanija koja moe osigurati tok IP-a, moe ponuditi bilo koju uslugu, prijenos bilo glasa, podataka ili videa, ino, beino ili mobilno. Velike Internet kompanije kao to su Google, Yahoo! i MSN ulaze na telekomunikacijsko trite nudei besplatne pozive preko Interneta, te jeftinije telefoniranje s raunala na mobitele i fiksnu liniju.

Slika 1. Telekomunikacijsko umreavanje prije IP-a

Slika 2. Telekomunikacijsko umreavanje poslije IP-a

2. MULTIMEDIJSKE USLUGE U NOVOJ GENERACIJI MREA, SUSTAV IMS Multimedijske usluge u novoj generaciji mrea su vrlo sloene, integrirane medijske komponente (audio, video, 3D grafika, tekst). Komunikacija se odvija u stvarnom vremenu izmeu vie korisnika. Zahtijeva se podrka za kvalitetu usluge s kraja na kraj (eng. end to end). Novi standardi su postavljeni za mrene parametre: prijenosnu brzinu, kanjenje, kolebanje kanjenja, pouzdanost i gubitke. Konvergirana IP mrea nove generacije treba zadovoljiti stroge zahtijeve kvalitete usluge razliitih vrsta usluga. Kvaliteta usluge (engl. Quality of Service - QoS) u najirem smislu je stupanj zadovoljstva korisnika usluge . Slojevita arhitektura odvaja sadraj i usluge povezivanja i pristupa. Kompleksne viemedijske usluge ne mogu se rijeiti samo veim brzinama potrebna su nova rjeenja za opis usluge, kvalitetu usluge i signalizaciju. U mreama nove generacije se uvodi viemedijski podsustav zasnovan na protokolu IP (eng. IP Multimedia Subsystem, IMS).

2.1. IMS

Prema 3GPP (Third Generation Partnership Project), IP Multimedia System (IMS) obuhvaa sve elemente jezgrene mree za pruanje viemedijskih usluga. IMS nije usluga sam po sebi, ve omoguitelj usluge (eng.Service enabler). Protokol SIP (Session Initiation Protocol) je signalizacijski protokol aplikacijske razine koji se koristi za uspostavu, modifikaciju i raskidanje viemedijskih sesija u IP mreama. SIP je glavni signalizacijski protokol za pruanje usluga u 3G sustavima. Utemeljen je na HTTP transakcijskom modelu zahtjeva i odgovora. Tijelo SIP poruke nosi karakteristike sesije za iji se opis koristi protokol za opis sesije SDP (Session Description Protocol) Planira se da e viemedijska komunikacija zasnovana na IMS-u postati kljuan nain komunikacije meu ljudima. Kao spoj Interneta i mobilne mree, omoguit e IP pristup svim internetskim uslugama uvijek i na bilo kojem mjestu. Nudi se irok sprektar usluga neovisnih o pristupu.

Slika 4. Prikaz komunikacije razliitih ureaja u konvergiranoj IP mrei nove generacije

Slika 5. Pogled krajnjeg korisnika na IMS

Slika 6. IMS u postojeoj mrenoj arhitekturi

Slika 7. IMS u postojeoj mrenoj arhitekturi

Odvaja se sadraj usluge od povezivanja i pristupa. Postoji zajednika IP temeljna infrastruktura, te konvergencija u pristupnim mreama.

Slika 8. Slojevita IMS arhitektura

Elementi IMS arhitekture

2.2. Postojee usluge u IMS-u

2.2.1. Prisutnost (Presentity) Korisnik vidi informacije o prisutnosti, dostupnosti, te komunikacijskim mogunostima drugih korisnika prije nego to pokrene poziv. Predvia se da e ova usluga biti sastavni dio mnogih drugih usluga.

Slika 9. Prikaz usluge prisutnosti

2.2.2. Komunikcija porukama (Instant Messaging)

Slika 10. Prikaz usluge komunikacije porukama

2.2.3. Push-to-Talk

Usluga poput walkie-talkie usluge. Jednostavna i brza uspostava veze, bez zvonjave. Mogua je uspostava veze izmeu dva i vie korisnika.

2.2.4. WeShare kombinacijske usluge Kombiniraju se domene komutacije kanala i komutacije paketa. Komunikacija putem glasa, videa, slika itd. Mediji se mogu dodavati i/ili prekidati tijekom iste sesije.

Slika 11. Prikaz komunikacije kombinacijskim uslugama

3. PRIJENOS GLASA, TELEVIZIJSKOG I VIDEO SADRAJA IP-OM

3.1. VoIP

VoIP (voice over internet protocol) je protokol namjenjen prijenosu zvuka preko interneta ili drugih mrea pomou paketa. Komunikacija preko raunala je zasada najrairenija. Uglavnom se nudi besplatna komunikacija s jednog raunala na drugo. Komunikacija sa fiksnim i mobilnim telefonima se naplauje, cijene ipak povoljnije nego klasinom telefonijom. Jedan od servisa koji nude VoIP uslugu je Skype koji uz pozive nudi uslugu komunikacije porukama i video konferencije. Skype koristi preko 6 milijuna korisnika.

VoIP prednosti: Jednostavno proirenje Ne ovisi o lokaciji Jednostavno preusmjeravanje poziva Konferencijske veze Glasovna pota Nia cijena zbog male iskoristivostu (10-25%) Nia cijena meunarodnih poziva

VoIP nedostaci: Kvaliteta usluge Razvoj novih algoritama Pouzdana internet veza Napajanje Gubitci paketa 1% - nelagoda 3% - jako teko komuniciranje Tajnost Kanjenje 200 ms granica za normalnu komunikaciju Veza preko satelita kasni i do 400 ms

3.2. IPTV

IPTV (Internet Protocol Television) je sustav gdje je usluga digitalne televizije omoguena koristei IP protokol, broadband vezom.

IPTV se esto isporuuje zajedno sa uslugom videa na zahtjev (Video on Demand) te Internetskim uslugama kao to su pristup Internetu i VoIP (Voice over IP). Komercijalno zdruivanje IPTV, VoIP i Internet pristupa je poznato kao Triple Play usluga. Kada se ovim uslugama prikljui mobilnost onda je poznato kako Quadruple Play.Uslugu IPTV-a uobiajeno isporuuje pruatelj usluga koristei zatvorenu mreu, dobro zatienu, kontrolirane uinkovitosti irine pojasa (bandwith-a), kvalitete, koja omoguava prenoenje sadraja visoke kvalitete - visoko kvalitetni SD (Standard Definition) ili

HDTV (High-definition television). Upravo zato su trokovi odravanja ovakve usluge veliki.

Uslugu IPTV u Hrvatskoj za sada jedini nudi operator HT, pod imenom MaxTV. Korisnicima Max TV-a su ponueni vie od 50 domaih i svjetskih TV postaja, dostupne interaktivne trailice i mogunost pristupa digitalnoj videoteci s brojnim naslovima iz svih anrova. Filmovi se posuuju na 24 sata, po cijeni od 5 do 15 kn, a mogue ih je pauzirati ili ubrzano pregledati.

Uslugu IPTV pripremaju i ostali hrvatski operatori, B.net i Optima poetkom 2009., Amis (najavljeni planovi tokom 2009.) Prema najnovijem Gartnerovom istraivanju trita, vodeeg svjetskog istraivaa i savjetnika informacijskih tehnologija, broj pretplatnika usluga internetske televizije (IPTV) irom svijeta trebao bi ove godine dosei brojku od 19,6 milijuna, to je 64% vie u usporedbi s prolom godinom. Ukupni prihodi od IPTV-a trebali bi narasti na 4,5 milijardi dolara, odnosno biti vei 93,5% naspram 2007. Takoer se istie kako je najvei broj pretplatnika u Zapadnoj Europi, dok se najvei prihod ostvaruje u Sjevernoj Americi.

Prema procjenama Gartnera, ove godine e oko 1,1% kuanstava irom svijeta koristiti IPTV, a ta bi brojka do 2012. trebala narasti na 2,8%.

Slika 12. Predvianje broja IPTV pretplatnika u periodu 2007-2013 po regijama

3.3. Internet TV

Nasuprot IPTV-a stoji prenoenje televizijskog sadraja preko javnog interneta, Internet televizija. Pruatelj usluge Internet televizije nema nikakvog utjecaja na prijenos sadraja do krajnjeg odredita, prijenos se obavlja to je najbolje mogue best effort, znai kvaliteta je loija u usporedbi s IPTV-om.Nasuprot IPTV-u, Internet TV ne zahtijeva dodatna ulaganja u infrastruktru, oglaavanje, trokovi odravanja su niski. Iako je kvaliteta loija od IPTV-a, internet TV je besplatna, a ponuda programa raznovrsna i mnogobrojna, pa je s time velika konkurencija IPTV-u. Neki od primjera Internet TV servisa su Babelgum, Joost, Zattoo.

Slika 13. Prikaz ureaja na kojima je gledan video sadraj 2007/2008. 3.4. Mobile TV

Mobilna TV, usluga pruanja televizijskog sadraja na mobilne telefone, je prvi put pokrenuta u 4 mjesecu 2006. u Hong Kongu, na 3G mreama. Usprkos milijardama investiranim u mobilnu televiziju, za sada je ta tehnologija iznimno slabo prihvaena od strane krajnjih korisnika. Naime, ak i na tritima poput June

Koreje, koja su inae sklona prihvaanju novih tehnologija, mobilna televizija nije uspjela pridobiti znaajniji broj korisnika. Suprotno mnogim miljenjima i predvianjima, ideja gledanja TV programa na svojim mobilnim telefonima nije oduevila korisnike, barem ne u tolikoj mjeri koliko bi to eljeli mobilni operatori.

Veina korisnika uope ne mari za postojanje Mobilne TV. Istraivanja pokazuju da korisnici radije gledaju televizijski sadraj u mirnom i ugodnom okruenju svojih domova. Veliki broj korisnika misli da je usluga mobilne TV preskupa, te da bi je koristili kada bi cijene bile prihvatljivije. Velike medijske kue, poput NBC-a nude usluge na zahtjev (engl.on demand) mobilnog TV servisa. Iz NBC Universala su obavijestili da e uskoro svojim korisnicima omoguiti kupovanje televizijskih serija poput "The Office" i "Heroes" koje e se moi reproducirati na mobilnim telefonima. Ovo je samo jo jedan u nizu pokuaja medijskih kompanija da utjeu na korisnike mobitela da to vie gledaju televizijski sadraj na malim "malim ekranima". Novi NBC-jev servis e biti dostupan putem privatne kompanije MobiTV koja e omoguavati streaming epizoda popularnih emisija, a naplaivati e se 1.99 dolara za razdoblje od jednog dana. No, to ipak nije konana cijena te e ona ovisiti i o tome koliko e pruatelji beinih naplaivati prijenos podataka.

Slika 14. Procjena korisnika po starosnim skupinama koliko vrednuju uslugu mobilne televizije

4. EVOLUCIJA WIRELESS BROADBAND-a

4.1. Evolucija beinih sistema (standardi) 1 G : NMT, AMPS, Hicap, CDPD, Mobitex, DataTac, TACS and ETACS.

2 G : GSM, iDEN, D-AMPS, IS-95, PDC, CSD, PHS, GPRS, HSCSD, and WiDEN.

2.75 G : EDGE/EGPRS, CDMA2000 (1xRTT) 3 G : UMTS (W-CDMA), CDMA2000 (1xEV-DO/IS-856), FOMA, TD-SCDMA, GAN/UMA, WiMax

3.5 G : UMTS (HSDPA), UMTS (HSUPA), CDMA2000 (EV-DO Rev.A) 3.75 G : UMTS (HSPA+), CDMA2000 (EV-DO Rev.B/3xRTT) 4 G : Flash-OFDM, 3GPP LTE

Slika 3. Evolucija 4G u konvergentne mree

4.2. Trea generacija mobilnih mrea 3G 3G objedinjuje dvije mone snage: irokopojasne radiokomunikacije i usluge temeljene na IP-u.

Wideband Code Division Multiple Access (WCDMA) je nain irokopojasnog viestrukog radio pristupa, koji omoguuje mnogo vee brzine prijenosa podataka od onih koje nam pruaju danas primjenjivani naini radioprijenosa: do 2Mbit/s uz vrlo uinkovito koritenje radio-spektra. Da bi 3G postao naom svakodnevicom, istraivai su radili na brojnim podrujima. To ukljuuje brojna istraivanja i otkria u radijskom dijelu irokopojasnih viestrukih kodnih pristupa kao i u komutacijskom dijelu, posebice onom dijelu koji je povezan s IP tehnologijom. Vano je naglasiti i veliku ulogu prateih tehnologija kao to su WAP i Bluetooth. U nastavku moete saznati vie o tehnologijama koje nas uvode u 3G.

4.2.1. EDGE

EDGE (Enhanced Data Rates for GSM Evolution) je 3G tehnologija koja omoguuje mobilnim korisnicima brzi prijenos podataka poput prijenosa irokopojasnim vezama. Ova tehnologija omoguuje spajanje na Internet, slanje i primanje podataka, poput digitalnih slika, web stranica i fotografija, tri puta bre nego putem GPRS mree. Uz EDGE tehnologiju, operator moe mobilnim korisnicima ponuditi bri pristup podacima, posluivati vei broj korisnika i osloboditi kapacitet GSM mree za dodatni glasovni promet.

EDGE se moe primijeniti u postojeim GSM mreama u frekvencijskom pojasu od 800, 900, 1800 i 1900MHz i komplementaran je WCDMA tehnologiji. Zbog ove injenice EDGE je vrlo znaajan za operatore s GSM ili GPRS mreama koje evoluiraju prema WCDMA mreama. Interoperabilnost izmeu razliitih dijelova mree omoguit e cjelovitu upotrebu nove i postojee infrastrukture.

4.2.2. WCDMA

WCDMA (Wideband Code Division Multiple Access) - irokopojasni viestruki dostup s kodnom razdiobom predstavlja radio tehniku koja omoguuje puno vee brzine prijenosa podataka u radijskom suelju, do 2Mbit/s. Ova tehnika takoer omoguuje puno bolju iskoristivost radijskog spektra to poveava kapacitet. Kao rezultat toga u 3G, a uz pomo WCDMA bit e mogue paralelno koritenje nekoliko govornih, video i podatkovnih usluga u isto vrijeme. WCDMA je u potpunom suglasju s IMT-2000 (International Mobile Telecommunications-2000) i standardizirano je zrano suelje u 2GHz spektralnom podruju, poznatije kao UMTS (Universal Mobile Telecommunication System) Jedinstveni Mobilni Telekomunikacijski Sustav.

4.3. etvrta generacija mobilnih mrea 4G 4G mrea e biti potpuno zasnovana na IP-u. Omoguavati e brzine izmeu 100 Mbit/s i 1Gbit/s u zatvorenim kao i otvorenima prostorima.

4G se razvija tako da bude prilagoena kvaliteti usluge - QoS (Quality of Service)i zahtjevima brzine prijenosa postavljenima od predstojeih aplikacija kao to su beini broadband pristup, MMS (Multimedia Messaging Service), video chat, mobilna TV, HDTV sadraji, DVB (Digital Video Broadcasting), usluge kao to su glas i podaci, te ostale streaming usluge.

Definirani su sljedei 4G beini komunikacijski standardi: Spektarno uinkovit sistem (u bits/s/Hz i bits/s/Hz/site) Veliki kapacitet mree:istovremeno vie korisnika po eliji Nominalna brzina od 100 Mbit/s dok se korisnik fiziki kree velikim brzinama u

odnosu na stanicu te brzina od 1 Gbit/s dok su klijent i stanica u relativno fiksnom poloaju, kao to je definirano od strane ITU-R

Brzina podataka od najmanje 100 Mbit/s izmeu bilo koje dvije toke na svijetu Glatko prebacivanje preko heterogenih mrea Nevidljiva povezanost i globalni roaming preko mnogostukih mrea Visoka kvaliteta usluge za multimedijske sadraje sljedee generacije (real time

audio, visoke brzine podataka, HDTV video sadraj, mobilna TV, itd.) Meusobno funkcioniranje sa postojeim beinim standardima Potpuno IP orijentirana, paketski komutirana mrea

3GPP (Third Generation Partnership Project) trenutno standardizira LTE (Long Term Evolution) Advanced kao budui 4G beini standard. Najavljena je komercijalna upotreba nove 4G mree u periodu 2012-2015.

5. ZAKLJUAK

Konvergirana IP mrea nove generacije treba zadovoljiti stroge kvalitete usluge razliitih vrsta usluga. U mreama nove generacije, podrka kvalitete usluge vezuje se uz viemedijski podsustav zasnovan na protokolu IP (IMS). IMS je zasnovan na SIP-u koji prua podrku viemedijskim uslugama neovisno o pristupnoj tehnologiji. IMS se smatra tehnologijom koja e povezati Internet i svijet mobilnh komunikacija. Jednostavnost pristupa uslugama i personalizacija usluga bit e najmonije oruje pri razlikovanju davalaca usluga na tritu. Korisnici e se oslobaati potrebe za poznavanjem tehnologije i znat e samo usluge. Davatelji usluga e sve vie ii od pojedinanog proizvoda do cjelovitih rjeenja po eljama korisnika. Obzirom na porast sloenosti u telekomunikacijskoj industriji integracija usluga e biti trend.