Türkiye MACC raporu 111128 - ebrd.com · Hüseyin Çelebi (IBS) NERA Economic Consulting 15 Stratford Place London W1C 1BE İngiltere Tel: +44 20 7659 8500 Faks: +44 20 7659 8501

Ekim 2011

Sera Gazı Emisyonlarını Azaltma Potansiyeli: Türkiye’deki Yatırımcılar İçin Marjinal Azaltma Maliyet Eğrisi Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) için hazırlanmıştır

Proje Ekibi

Daniel Radov (NERA)

Per Klevnas (NERA)

Martina Lindovska (NERA)

Stewart Carter (NERA)

Adil Hanif (NERA)

Guy Turner (BNEF)

Christos Katsileros (BNEF)

Christian Lynch (BNEF)

Jonathan Malsbury (BNEF)

Joel Lindop (BNEF)

Ceren Uzdil (IBS)

Hüseyin Çelebi (IBS)

NERA Economic Consulting 15 Stratford Place London W1C 1BE İngiltere Tel: +44 20 7659 8500 Faks: +44 20 7659 8501 www.nera.com

Türkiye’de Sera Gazı Emisyonlarını Azaltma Potansiyeli

İçindekiler

NERA Economic Consulting

İçindekiler

Teşekkür i

Yasal Uyarı ii

Yönetici Özeti iii

1. Giriş 1 1.1. Raporun Amacı ve Kapsamı 1 1.2. Ulusal Enerji ve Emisyon Profili 3

2. Yatırımcı Davranışı 11 2.1. İşlem maliyetleri ve eşik oranları 11 2.2. İşlem maliyetlerini ve eşik oranlarını etkileyen faktörler 11 2.3. Özet: Yatırımcı Davranışı 12

3. Politika Senaryoları ve Varsayımları Yaklaşımına Genel Bakış 13

3.1. Statüko Senaryosu 13 3.2. Mevcut Planlanmış Politikalar 14 3.3. Genişletilmiş Politikalar 15 3.4. Senaryoların Genel Özeti 18 3.5. Yakıt Fiyatı Varsayımları 20

4. “Statüko” Senaryosu Politikası 22 4.1. Politika Belirleme ve Varsayımlar 22 4.2. Statüko Politikası: Toplam MACC 25 4.3. Elektrik 30 4.4. Binalar 38 4.5. Sanayi 46 4.6. Taşıma 57 4.7. Atık 60 4.8. Tarım ve Ormancılık 63

5. Planlanmış Politikalar Senaryosu 65 5.1. Politika Belirleme ve Varsayımlar 65 5.2. Planlanmış Politika: Toplam MACC 68 5.3. Elektrik 71 5.4. Binalar 76 5.5. Önemli Emisyona Neden Olan Diğer Sektörler (Sanayi,

Taşıma ve Tarım) 81


İçindekiler


6. Genişletilmiş Politika Senaryoları 82 6.1. Politika Belirleme ve Varsayımlar 82 6.2. Genişletilmiş Politika Senaryoları: Genel MACC

Grafikleri 87 6.3. Elektrik 92 6.4. Binalar 98 6.5. Sanayi 102

7. Sonuçlar 105

Appendix A. Detaylı Sektör Varsayımları ve Tahminleri 109

A.1. Elektrik 109 A.2. Konut ve Binalar 122 A.3. Sanayi 131 A.4. Taşıma 143 A.5. Atık 148 A.6. Tarım, Ormancılık, Arazi Kullanımı 150

Appendix B. İşlem Maliyetleri, İskonto Oranları ve Geri Ödeme Varsayımları 153

B.1. Proje İşlem Maliyetleri 153 B.2. Tahminlerin Özeti 158

Appendix C. Yakıt Fiyatı Varsayımları 164

Appendix D. Politika İşlem Maliyetleri 168

Appendix E. MAC Eğrisi Verileri 169


Tablo Listesi


Tablo Listesi

Tablo 1.1 Sera Gazı Emisyonları ve Yıllık Büyüme Oranı 5 Tablo 1.2 Sektörlere Göre Emisyonlar ve Yıllık Büyüme Oranları 6 Tablo 1.3 Geleceğe Dönük Sera Gazı Emisyon Tahminleri 8 Tablo 3.1 Alım Garantili Tarife (FIT) Seviyeleri 14 Tablo 3.2 Modellenen Senaryoların Özeti 18 Tablo 5.1 Revize Edilen Alım Garantili Tarife (FIT) Seviyeleri 65 Tablo A.1 Elektrik Sektörü Kaynak Kısıtlamaları 119 Tablo A.2 Elektrik Sektörü Teknolojileri 120 Tablo A.3 Ailelere Ücretsiz Linyit Dağıtımı (2003-2009) 124 Tablo A.4 Sanayi Büyüme Projeksiyonları 137 Tablo A.5 Türkiye’deki Katı Atık Bertaraf Tesisleri 149 Tablo B.1 Haneler ve Küçük/Orta Ölçekli Firmaların Karşılaştığı İşlem Maliyetlerinin

Aşağıdan Yukarıya Doğru Tahminlerine İlişkin Kaynaklardan Örnekler 155 Tablo B.2 Tahminlerin Özeti 159 Tablo C.1 Yakıt Fiyatı Varsayımları, Yıl ve Senaryo bazında 164 Tablo E.1 Statüko Politikası Genel MACC, 2030 169 Tablo E.2 Planlanmış Politikalar Senaryosu Genel MACC, 2030 176 Tablo E.3 Geliştirilmiş Politikalar Senaryo Genel MACC, 2030 183 Tablo E.4 Proje Yardımları Senaryosu Genel MACC, 2030 190


Kutu Listesi


Şekil Listesi

Şekil ES.1 Geçmiş Dönem Emisyon Eğilimleri iv Şekil ES.2 Türkiye’de ve Avrupa OECD’de Emisyon Yoğunluğu (1990-2009) v Şekil ES.3 Farklı Senaryolar Kapsamında Geleceğe Dönük Emisyon Tahminleri viii Şekil ES.4 Statüko Politika Senaryosu için MACC (2030) x Şekil ES.5 Makroekonomik Sonuçların Özeti xii Şekil 1.1 MACC Eğrisi Gösterimleri 2 Şekil 1.2 Birincil Enerji Tüketimi 3 Şekil 1.3 Nihai Enerji Tüketimi 4 Şekil 1.4 Geçmiş Emisyon Eğilimleri 5 Şekil 1.5 Alt Sektörlerde Yakıt Yanması ile Ortaya Çıkan Emisyonlar 7 Şekil 1.6 Türkiye İçin Enerji Yoğunluğu Tedbirleri (1990–2008) 9 Şekil 1.7 Türkiye’de ve OECD Avrupa’da Emisyon Yoğunluğu(1990-2008) 10 Şekil 3.1 Yakıt Fiyatı Varsayımları 21 Şekil 4.1 Statüko Toplam MACC, 2020 28 Şekil 4.2 Statüko Toplam MACC, 2030 29 Şekil 4.3 Elektrik Kapasitesi Tahmini, Statüko 31 Şekil 4.4 Elektrik Üretimi Tahmini, Statüko 32 Şekil 4.5 Elektrik Kaynaklı Emisyonlar Tahmini, Statüko 32 Şekil 4.6 Statüko Elektrik Sektörü MACC, 2020 34 Şekil 4.7 Statüko Elektrik Sektörü MACC, 2030 35 Şekil 4.8 Yalıtım Seviyesi Bakımından Mesken Sayısı 40 Şekil 4.9 Konutlardan Kaynaklanan Toplam Doğrudan Emisyon 41 Şekil 4.10 Statüko Binalar MACC, 2020 44 Şekil 4.11 Statüko Binalar MACC, 2030 45 Şekil 4.12 2008 Emisyonları ve 2030 “Statik” Emisyon Tahmini 47 Şekil 4.13 Statüko Sanayi MACC, 2030 50 Şekil 4.14 Statüko Taşıma MACC, 2020 58 Şekil 4.15 Statüko Taşıma MACC, 2030 59 Şekil 4.16 Statüko Atık MACC, 2020 61 Şekil 4.17 Statüko Atık MACC, 2030 62 Şekil 5.1 Planlanmış Politika Toplam MACC, 2020 69 Şekil 5.2 Planlanmış Politika Toplam MACC, 2030 70 Şekil 5.3 Planlanmış Politikalar, Elektrik Kapasitesi Tahmini 72 Şekil 5.4 Planlanmış Politikalar, Elektrik Üretimi 72 Şekil 5.5 Planlanmış Politikalar Elektrik Emisyonları 73 Şekil 5.6 Planlanmış Politika Senaryosu Elektrik Sektörü MACC, 2020 74 Şekil 5.7 Planlanmış Politika Senaryosu Elektrik Sektörü MACC, 2030 75 Şekil 5.8 Planlanmış Politika Binalar MACC, 2020 79 Şekil 5.9 Planlanmış Politika Binalar MACC, 2030 80 Şekil 6.1 Genişletilmiş Politika (Karbon Fiyatları) Toplam MACC, 2020 88


Kutu Listesi


Şekil 6.2 Genişletilmiş Politika (Karbon Fiyatları) Toplam MACC, 2030 89 Şekil 6.3 Genişletilmiş Politika Senaryosu (Proje yardımları) Toplam MACC, 2020 90 Şekil 6.4 Genişletilmiş Politika Senaryosu (Proje yardımları) Toplam MACC, 2030 91 Şekil 6.5 Genişletilmiş Politikalar (Karbon Fiyatları) Elektrik Kapasitesi Tahmini, 93 Şekil 6.6 Genişletilmiş Politikalar (Karbon Fiyatları) Elektrik Üretimi 93 Şekil 6.7 Genişletilmiş Politikalar (Karbon Fiyatları) Elektrik Emisyonları 94 Şekil 6.8 Genişletilmiş Politika (Karbon Fiyatları) Senaryosu Elektrik Sektörü MACC, 2020 96 Şekil 6.9 Genişletilmiş Politika (Karbon Fiyatları) Senaryosu Elektrik Sektörü MACC, 2030 97 Şekil 6.10 Genişletilmiş Politika MACC Binalar, 2020 100 Şekil 6.11 Genişletilmiş Politika MACC Binalar, 2030 101 Şekil 6.12 Genişletilmiş Politika Senaryosu Sanayi MACC, 2030 104 Şekil 7.1 Farklı Senaryolar Kapsamındaki Emisyon Tahminleri 106 Şekil 7.2 Senaryo Bazında Özet Emisyon Azaltma 108 Şekil A.1 Türkiye’deki Elektrik Tüketimi 109 Şekil A.2 Türkiye’deki Elektrik Enerjisi Üretimi 110 Şekil A.3 Türkiye’nin Rezerv Marjı 111 Şekil A.4 Türkiye’de Yenilenebilir Enerji (ktoe) 112 Şekil A.5 Türkiye’nin Hidroelektrik Potansiyeli 113 Şekil A.6 Türkiye Rüzgâr Atlası, 30 metrede metre/saniye 114 Şekil A.7 2009 yılsonu itibarı ile mülkiyet bazında kurulu kapasite dağılımı 116 Şekil A.8 Kişi Başına Düşen Elektrik Tüketimi (AB ve Türkiye) 119 Şekil A.9 Türkiye Bina Stoku 122 Şekil A.10 Binalarda ve Konutlarda Enerji Tüketimi 123 Şekil A.11 Konut Isıtmada Yakıt Bileşimi (2008) 124 Şekil A.12 Binalarda Yakıt Türüne Göre Enerji Tüketimi 125 Şekil A.13 Türkiye ve Diğer Avrupa Ülkelerinde Bina Isı Talep Yoğunluğu 126 Şekil A.14 Mesken Sayısı – Evler ve Apartmanlar 129 Şekil A.15 Türkiye’de Çimento Üretimi (Mt) 132 Şekil A.16 Kişi Başı Çimento Üretimi ve GSYİH (AB ve Türkiye) 133 Şekil A.17 Türkiye’deki Demir ve Çelik Fabrikaları 135 Şekil A.18 Sanayi Enerji Yoğunluğu – Uluslararası Karşılaştırmalar 143 Şekil A.19 Türkiye ve Seçilmiş Ülkelerde Motorlu Taşıt Sahiplik Oranı 147 Şekil C.1 Yakıt Fiyatı Varsayımları - Statüko 165 Şekil C.2 Yakıt Fiyatı Varsayımları – Planlanan Politikalar 166 Şekil C.3 Yakıt Fiyatı Varsayımları – Genişletilmiş Politikalar 167


Teşekkür


i

Teşekkür

Bu rapor, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (“EBRD”) tarafından finanse edilmiştir ve bankanın personeli raporun hazırlanmasına büyük katkıda bulunmuştur. Proje Ekibi, özellikle EBRD’de operasyon lideri Grzegorz Peszko’ya ve EBRD İstanbul’da proje irtibat sorumlusu Adonai Herrera-Martínez’e analitik sezgileri ve konuyla ilgili rehberliklerinden dolayı teşekkür eder. Aralarında Andi Aranitasi, Alexander Chirmiciu, Aleksandar Hadzhiivanov, Janina Ketterer, Philip Lam, Gianpiero Nacci, Ioannis Papaioannou ve başkalarının da bulunduğu EBRD personelinin çeşitli üyeleri de gerek ayırdıkları zaman, gerek sağladıkkları bilgiler konusunda hep cömert olmuşlardır. Bu çalışma, büyük ölçüde onların deneyimleri ve görüşleriyle gelişmiştir. EBRD’nin katkılarına ek olarak, sanayi ve kamudan çok sayıda paydaş da çalışmaya girdi sağlamıştır ve çalışmanın gerçekleştirilmesionların işbirliği sayesinde mümkün olmuştur. Proje Ekibi katkılarından dolayı bütün paydaşlara minnettardır. Şüphesiz, proje ile ilgili ortaya çıkabilecek her türlü hatanın sorumluluğunu Proje Ekibi üstlenmektedir.


Yasal Uyarı


ii

Yasal Uyarı

NERA bu rapor doğrultusunda, burada belirtilen netice, tavsiye ve önerilerinin sonucu olarak, alınan aksiyonlar veya verilen kararlardan, üçüncü kişilere karşı herhangi bir şekilde sorumlu olmayacaktır. Bu rapor, NERA’nın yazılı izni olmadan satılamaz.

Bu rapor bölümler halinde değil, bir bütün olarak okunmalı ve kullanılmalıdır. Bu raporun esas bütününden, herhangi bir bölümünün veya sayfasının alınması veya değiştirilmesi açıkça yasaklanmıştır ve bu raporu geçersiz kılar.

NERA tarafından tedarik edilen, tüm görüş, tavsiye ve materyaller, ‘NERA İçeriği’ olarak dahil edilmiş, dikkate alınmış veya özetlenmiştir. NERA İçeriği konusunda üçüncü kişiler hak sahibi değildir ve NERA’nın üçüncü kişilere karşı herhangi bir sorumluluk kabul etmez. Özellikle, NERA, NERA İçeriği veya burada belirtilen netice, tavsiye ve önerilerinin sonucu olarak, alınan aksiyonlar veya verilen kararlar doğrultusunda, üçüncü kişilere karşı herhangi bir sorumluluk kabul etmemektedir.

NERA İçeriği, yatırım tavsiyesinde veya tüm veya herhangi bir işlemin herhangi bir üçüncü kişiye karşı adil olması hususunda, tavsiyede bulunmaz. NERA İçeriğinde belirtilen görüşler sadece burada belirtildiği amaçlar için ve burada belirtilen tarih için geçerlidir. NERA İçeriği’nin tamamına veya bölümlerinin dayanağı olan, diğer kişilerce sağlanan bilgilerin güvenilir olduğuna inanılmaktadır fakat kontrol edilmemiştir. Bu bilgilerin doğru olduğuna ilişkin garanti verilmemektedir. NERA, kamuya açık bilgilerin ve endüstri ve istatistik bilgilerinin kaynağının güvenilir olduğunu varsaymaktadır fakat, bu bilgileri sonradan kontrol etmemiştir ve doğruluğuna veya eksiksiz olduğuna dair garanti vermemektedir. Bu tarihten sonra, piyasa koşullarındaki veya kanun veya yönetmelik değişiklikleri durumunda, NERA İçeriğinin, bu olaylar veya durumları kapsayacak şekilde değiştirilmesi yükümlülüğü bulunmamaktadır.


Yönetici Özeti


iii

Yönetici Özeti

Bu rapor, 2010–2030 döneminde, Türkiye’nin sera gazı emisyonlarını azaltma olanaklarını incelemekte ve emisyon azaltımının ekonominin çeşitli sektörleri için maliyetini tahmin etmektedir. . Bu türde başka çalışmalardan farklı olarak, mevcut analiz, kar getiren ve aynı zamanda da emisyonları azaltan yatırım fırsatlarına ilgi duyan özel sektör yatırımcısının bakış açısıyla ele alınmıştır. Çalışma, farklı yatırım fırsatlarının maliyet ve faydalarına ilişkin tahminleri içermekte ve bu yatırımlarda emisyon azaltılmasının maliyet ve faydalarını bir özel sektör yatırımcısının bakış açısından hesaplamaktadır..

Bu çalışmanın esas çıktısı, potansiyel yatırımcılar için “marjinal azaltma maliyet eğrisi”( MACC – marginal abatement cost curve) olarak sunulmaktadır. MACC, ekonomi genelinde, farklı teknolojilerdeki yatırımlarla gerçekleştirilebilecek emisyon azaltım miktarının ve azaltılan emisyonların ton başına fayda ve maliyetlerinin grafik gösterimidir. MACC, karbon veya diğer sera gazı emisyonlarının fiyatlandırmasıyla bağlantılı olarak düşünülebilir, ancak bir karbon fiyatlandırması şeklinde yorumlanması gerekmez - bu eğri sadece emisyonları azaltma maliyetlerini göstermektedir.

Bu çalışmanın önemli başka bir ürünü ise, politikaların, yatırımcıların maliyet ve karları üzerindeki etkilerinin analizidir. Çalışmada, emisyon azaltımı sağlayan yatırımların ve dolayısı ile emisyon azaltımının, Türkiye tarafından öngörülen veya AB uyum paketlerinin bir parçası olması beklenen belirli ekonomi ve iklim politikaları yoluyla nasıl artırılabileceği hesaplanmaktadır.

Türkiye’deki emisyonlara genel bir bakış

1990 yılında, Türkiye’deki emisyonlar, 187 milyon ton karbondioksit eşdeğeri olarak hesaplanmıştı (bundan sonra MtCO2e olarak belirtilecektir). 2008 yılına gelindiğinde, bu sayı neredeyse iki katına çıkarak 367 MtCO2e’e ulaştı. Bu dönem süresince emisyonların yıllık büyüme oranı %3,8 oldu, ancak büyüme 2000 yılından itibaren %2,7’ye düştü. 2008 yılında, yakıt yanması, sera gazı emisyonlarının %76’sını oluşturmaktaydı. Atık arıtımı, yakıt yanmasının ardından %9 oranıyla ikinci sırada gelirken, sanayi işlemleri %8 ve tarım %7 oranında seyrediyordu. 1

Elektrik sektörü, 2008 yılında, 100 Mt’nin üstündeki bir değerle emisyonların yaklaşık %30’unu oluşturmuş ve emisyon payı en büyük sektör olarak ortaya çıkmıştır. Sanayi, toplam olarak yaklaşık 90 MtCO2e emisyon yaratmış olup, bunun 40 MtCO2e’inden tek başına çimento sektörü sorumluydu. Binalarda ve ulaşımda yakıt kullanımı her biri için 50 MtCO2 emisyona karşılık gelmekteydi. Tarım sektörü 40 MtCO2e, atık sektörü ise yaklaşık 35 MtCO2e emisyon oluşturuyordu (UNFCCC 2010).

1 Türkiye 1990-2008 yılları Sera Gazı Envanteri. İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi altında sunulan Faaliyet Raporu.

2010 Ulusal Envanter Raporu


Yönetici Özeti


iv

Şekil ES.1 Geçmiş Dönem Emisyon Eğilimleri

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008

MtC

O2eşd

eğer

i

Elektrik & Isı Petrol ve Gaz Katı Yakıtlar Metaller Mineraller Diğer Sanayi

Ulaşım Binalar Tarım Atık Diğer Not: arazi kullanımı ve arazi kullanım değişikliği hariç olmak üzere Kaynak: UNFCCC envanteri

Enerji ve Emisyon Yoğunluğu

Türkiye’nin kişi başı toplam birincil enerji arzı 1990-2008 yılları arasında %45 oranında artmıştır, buna rağmen dönem sonunda sadece 1,4 ton petrol eşdeğerindeydi (tpe) Bu sayı, kişi başı 4,6 tpe olan OECD ortalamasının üçte birinden daha azdır ve 3,4 tpe/kişi başı Avrupa OECD ortalamasının sadece %40’ıdır.

GSYİH’nın yüzdesi olarak (satın alma gücü paritesine göre), Türkiye’nin enerji yoğunluğu (0,12 tpe / $ ‘000) 2008’de Avrupa OECD ortalamasından %13 daha düşüktü. Geçen on yıllık süre boyunca aşağıya doğru hafif bir eğilim olmasına rağmen, satın alma gücü paritesine göre ayarlanmış GSYİH başına Türkiye’nin enerji yoğunluğu (2000 yıl sabitinde ABD dolarına göre) son yirmi yıl boyunca nisbeten sabit kalmıştır. Avrupa OECD’de son 20 yıllık sürenin tümünde çok daha güçlü aşağı yönlü bir eğilim görülmüştür. Buna göre Türkiye’nin enerji yoğunluğu, Avrupa OECD’ye göre kişi başı GSYİH’nın düşük olduğunu yansıtmaktadır, ancak üretim değeri dikkate alındığında, ekonominin daha şimdiden göreceli olarak enerji tasarrufu yaptığı izlenimini vermektedir.

Şekil ES.2’de belirtilen Türkiye’deki emisyon yoğunluğu da benzer bir eğilim göstermektedir. Son yirmi yıl boyunca %50 artış göstermesine rağmen, 2008 yılında Türkiye’nin 5,1 tCO2e düzeyindeki kişi başı emisyon yoğunluğu Avrupa OECD ortalaması 9,3 tCO2e’in çok altındadır.


Yönetici Özeti


v

Şekil ES.2 Türkiye’de ve Avrupa OECD’de Emisyon Yoğunluğu (1990-2009)

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008

Emis

yon

yoğu

nluğ

u (tC

O2e

/ 1,0

00 A

BD$

GSY

İH)

Türkiye

OECD Avrupa

0

2

4

6

8

10

12

1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008

Emis

yon

yoğu

nluğ

u (tC

O2e

/ kiş

i)

* 2000 fiyatları ile Kaynak: IEA, UNFCCC

Yatırımcı Maliyetleri

Yatırımcı davranışlarının modellemesini yaparken, yatırım ve işletme maliyetleri, ekipman ömrü vb. teknik ve standart maliyet unsurlarını dikkate alarak, üreticilerin veya tüketicilerin ihtiyaç duydukları malları/hizmetleri en düşük fiyattan sağlayan teknolojileri seçtikleri varsayımıyla hareket ediyoruz. Ayrıca, kredi maliyetleri ve diğer yatırım maliyetleri, riske karşı tutum ve olası “işlem maliyetleri” dahil olmak üzere, yatırımcıların, düşük karbon ve enerji tasarrufu teknolojilerine yapılan yatırımların tercih edilebilirliğini etkileyen çok sayıda başka faktörü de göz önüne aldıklarını varsayıyoruz.. Birçok yatırım için sonradan ortaya çıkması muhtemel proje işlem maliyetlerini, emisyon ticareti sistemine katılım maliyeti veya devletten alınan sübvansiyon gibi uygulanan politikalara bağlı işlem maliyetlerinden ayrı tutuyoruz ve farklı teknolojiler için “riske ayarlı getirinin sermaye oranları (hurdle rates – eşik oranları)” tahminleri geliştiriyoruz. Bu tahminlerde dikkate alınan çeşitli etkenlerden bazıları şunlardır:

− Sermaye maliyeti ve proje finansmanı şartları − Ülke, sektör, teknoloji ve politika belirleme ile ilgili risk − Bekleme seçeneği değeri (option value of waiting) − Çeşitli fırsat maliyetleri (zaman, yönetimin ilgisi veya sınırlı sermaye

durumunda dikkate alınabilecek diğer yatırımlar) − Kişisel tercihler (hane halkları için)


Yönetici Özeti


vi

− Organizasyon hataları ve bilgide asimetri (bölünmüş teşvikler, sınırlı fayda sağlama, vb.)

Aşağıdaki tablo, yukarıda belirtilen etkenlerin teknolojileri seçme kararlarını nasıl etkilediğiyle ilgili varsayımlarımızı özetlemektedir. Tablo, düşük, orta, yüksek işlem maliyetlerini ve eşik oranlarını içeren yatırımlara uyguladığımız temel varsayımları ve bu özelliklere uygun örnek azaltma tedbirlerini göstermektedir.

İşlem maliyetleri (sermaye maliyetindeki payı)

Düşük (%10-12)

Geniş çaplı (>500,000€ / > 5 MW ) ve köklü tedarik

zincirleri ve geçmişteki projelerin performans

kaydı

Orta (%15-20)

Orta çaplı (<500,000€ i/ < 5 MW), veya zayıf tedarik zinciriyle

karşılaşan veya organizasyon için düşük öncelikte olan daha büyük

projeler

Yüksek (%20-30)

Küçük çaplı (<10,000 € ) ve / veya toplu / dağınık / hisseli mülkiyet hakları olan veya

türünün ilk örneği yatırımlar

Düş

ük

(%10

-12)

iletim ve dağıtım şebekeleri yenilemeleri

Yeni konvasiyonel elektrik santrali

Enerji yönetim sistemleri Proses kontrolü / otomasyon

Enerji tasarruflu aydınlatma

Ort

a

(%15

-20)

Rüzgâr santralleri Nükleer Gaz sızıntısı onarma Kimyasal işlemler Yeni çimento kapasitesi Bölgesel ısıtma rehabilitasyonu

Büyük ısı pompaları Biyokütle kazanları Dağıtım şebekesine bağlı üretim Ticaret / kamu binalarının temel yapı unsurları (duvar ve çatı dahil)

Ağaçlandırma Dönüşümlü ekim Çiftlik hayvanlarından kaynaklı metanın tutulması

Eşik

/ isk

onto

ora

nı

(Ser

may

e m

aliy

eti,

risk,

fırs

at d

eğer

leri,

vb.

)

Yüks

ek

(%20

-30)

Karbon tutma ve depolama

Atık bertarafı Kömür madeni metanı

Düşük emisyonlu araba

Politika Senaryoları

Raporumuz kapsamındaki analiz, üç politika senaryosunu ele alır ve bu senaryoları Türkiye ekonomisinin beklendiği şekilde büyüdüğü, ancak emisyon yoğunluğunun mevcut düzeyinde “dondurulduğu”nu varsayan bir referans seviyesiyle karşılaştırır. Analizi yapılan üç senaryo şunlardır:

− Statüko: Bu senaryoda, mevcut politikalar ve kurumlar, 2010 yılında olduğu gibi devam eder. Enerji verimliliğini, yenilenebilir enerjiyi veya diğer emisyon azaltma seçeneklerini teşvik eden hiçbir yeni politika devreye sokulmaz. Mevcut durumda devrede olan politikalar ve tedbirler güçlendirilmez ve etkinlikleri geliştirilmez. Nükleer gücün hiçbir şekilde Hükümet desteği almadığı varsayılır (Hükümet’in Rosatom ile yakın zamanda imzaladığı sözleşmeye rağmen) ve halen yürürlükte olan politikalar tarafından yerine getirilmediği takdirde, hükümet hedeflerinin (örn. yenilenebilir enerji) otomatik olarak karşılanmadığı varsayılır. Binalara ilişkin enerji verimliliği kurallarına yönelik olarak devam eden sınırlı bir yaptırımın olduğu varsayılırken, sanayi


Yönetici Özeti


vii

veya atık sektöründe emisyonları azaltmak için herhangi bir politikanın olmadığı varsayılmaktadır. Buna rağmen teknik ilerleme meydana gelir, çünkü yeni kapasite genel anlamda, mevcut kapasiteden daha enerji verimlidir.

− Planlanmış Politikalar: Buradaki temel varsayım, Hükümetin, nükleer güç programını, sermaye maliyetini azaltarak ve garanti altına alınmış fiyat ve alım sözleşmeleriyle desteklemesidir. Yenilenebilir enerjiler için alım garantili tarifelerde Aralık 2010 yılında yapılan değişiklikler dikkate alınır. Gürcistan ile yapılan hidro elektrik ticaretini kolaylaştırmak için enterkoneksiyon kapasitesinin artırılacağı varsayılmıştır. Bina yönetmeliklerinin uygulanmasının zorunlu hale getirilmesini de kapsamak üzere enerji tasarrufu için alınan tedbirler sıkılaştırılır, böylece mevcut kurallara bağlı kalınır ve en verimsiz yapı seçeneklerine izin verilmez. Gaz sektörünün kısmi olarak liberalleşmesi, tüketicilere maliyet düşüklüğü getirmez ve uzun vadede daha yüksek gaz ücretlerine neden olur.

− Genişletilmiş Politikalar: Enerji verimliliğini daha etkili bir şekilde desteklemek için ve ekonomi genelinde emisyonları daha da azaltmak için tasarlanmış çeşitli politikaları bünyesinde bulunduran “Genişletilmiş Politikalar” senaryosunun iki varyasyonu bulunmaktadır. Bu iki varyasyon, ortak pek çok özelliği paylaşırlar, özellikle, yenilenebilir elektrik için alım garantili tarife desteğini artırırlar. Doğal gaz rekabetinin ve arzının artmasına neden olan gaz sektörü liberalleştirilmesinin tamamlandığını varsayarlar. Binalarla ilgili olarak, enerji tedarikçilerinin konutlarda ve diğer binalarda enerji verimliliğini desteklemelerini gerektiren bir politika saptarlar, enerji verimliliği için “düşük faizli kredi” programları oluştururlar ve devletin ev ısıtması için bedava linyit kömürü dağıtma politikasını aşamalı olarak ortadan kaldırırlar. Senaryolar, sanayide en iyi uygulama kıyaslaması ve paylaşımını destekleyen hedefler koyarlar ve atıkların alternatif kullanımlarını ve daha az karbon yoğun şekilde bertarafını teşvik etmek amacıyla daha sıkı bir atık yönetimini öngürürler.

− Ancak, genişletilmiş politika kapsamındaki alt senaryolar düşük karbon teknolojilerinin desteklendiği mekanizmaların birinde değişiklik gösterirler. “Karbon Fiyatlandırma” adlı ilk varyasyonda, AB Emisyon Ticareti Sistemi kapsamına alınabilecek sektörlere 40€/tCO2e karbon fiyatı ve potansiyel olarak emisyon azaltma kredilerine uygun olan sektörlere de 20€/tCO2e karbon fiyatı uygulanır. Karbon fiyatları, farklı sektörler için, Avrupa Birliği Emisyon Ticareti Sistemi (EUETS) ve proje bazlı ulusal karbon dengelemesiyle bağlantılı ulusal üst sınır ve ticaret sistemi şeklinde veya karbon vergisi şeklinde veya bu ikisinin bileşimi şeklinde uygulanabilir. İkinci varyasyon ilgili sektörlere bir karbon fiyatı uygulamak yerine, doğrudan proje yardımında (sermaye sübvansiyonu) bulunarak azaltma teknolojilerini destekler. Bu yardımların, azaltma teknolojilerinin marjinal sermaye maliyetinin %20’sini karşıladığı varsayılır. Elektrik sektöründe, çok yüksek verimliliğe sahip kombine çevrim gaz türbini, yardıma uygun olan tek fosil yakıtlı teknolojidir.

Emisyon Senaryoları

Türkiye ekonomisi, 2010–2030 yılları arasında yıllık %4 dolaylarında büyüdüğü, fakat şu an geçerli olan karbon yoğunluğu sabit kaldığı takdirde, emisyonlar 2008 yılındaki


Yönetici Özeti


viii

367 MtCO2e’den, 2020 yılında 590MtCO2e’e, 2030 yılında ise 852MtCO2e’e çıkacaktır. Statüko senaryosu kapsamında, yeni ve ikame ekipmanlardaki teknolojik gelişmeler, bu emisyonları 2020’de 533 MtCO2e’e, 2030 yılında741 MtCO2e’e indirir.. Planlanmış Politika senaryosu, öncelikle nükleer ve yenilenebilir enerji yatırımları ve ayrıca bazı bina yalıtımı ve ısı kontrollerinin artırılması yoluyla, emisyonları daha da azaltarak, 2030 yılı itibariyle 44 MtCO2e daha düşürüyor. En büyük politika etkisi, 2030 yılı itibariyle emisyonları Planlanmış Politika senaryosuna göre 200 MtCO2e’den daha fazla düşürme potansiyeline sahip olan Genişletilmiş Politika senaryosunda görülüyor. Yukarıda belirtildiği gibi, bu azaltımlar, aralarında en önemlisi katı yakıtlardan (hem linyit, hem de taş kömürü) geniş ölçekte vazgeçmesi öngürülen elektrik sektörü olmakla birlikte çeşitli sektörlerden gelmektedir. Ancak, genişletilmiş politikalar bile Türkiye’de sera gazı emisyonlarınının artışını önlememekte veya şu anki seviyelerin altına düşürmemektedir.

Şekil ES.3 Farklı Senaryolar Kapsamında Geleceğe Dönük Emisyon Tahminleri

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030

Em

isyo

nlar

, MtC

O2eşd

eğer

i

Sabit teknoloji

Statüko politikaları

Planlanmış politikalar

Genişletilmiş politikalar

358%298%

275%

163%

590 MtCO2eq

852 MtCO2eq

MACC Sonuçları

Bu raporda sunulan analize göre, Statüko senaryosu altında, Şekil ES.3’te gösterildiği gibi, karbon fiyatı veya ek iklim politikaları olmadan bile, karlı yatırımlar yaparak 2020 yılında emisyonları (“dondurulmuş teknoloji” referans seviyesi ile karşılaştırıldığında) yaklaşık 57 MtCO2e (veya 581 MtCO2e referans seviyesinin yaklaşık %10 kadar altına ) azaltma potansiyeli vardır. 2030 yılında, potansiyel emisyon azaltımı 111 MtCO2e’e (referans seviyesinin yaklaşık %13 altında) yükselmektedir. Pozitif maliyeti olanlar (örn. karbon fiyatı veya diğer bir destekleyici politika olmadan karlı olmayanlar) da dahil olmak üzere bütün tedbirler göz önüne alındığında, 2020 yılında azaltma potansiyeli iki kattan fazla artarak 159 MtCO2’i bulmakta ve 2030 yılında 344 MtCO2’e çıkmaktadır.

2020 yılında, karlı azaltma tedbirlerinin ortalama maliyeti -75€/tCO2e olmaktadır. Bu sayı, 2030 yılında -96€/tCO2e’ne düşmektedir. Bu tedbirler, 2020 yılında toplam 4


Yönetici Özeti


ix

milyar € ve 2030 yılında da 11 milyar € “sermaye fazlası” veya kar getirmektedir. Bu rakamlar, proje başladığı anda değil, yatırımın ömrü boyunca edinilecek karları göstermektedir; tasarruflar ilk yıllarda yapılan ciddi miktarlardaki yatırımlar sayesinde elde edilmektedir. MACC’in tamamında 150€/tCO2’e kadar (reel anlamda) çıkmaktadır, tCO2e başına ortalama maliyet 2020 yılında 32€ ve 2030 yılında da sadece 1€ olmaktadır.

Şekil ES.4 Statüko politikası senaryosu için MACC’in bir özetini göstermektedir.


Yönetici Özeti


x

Şekil ES.4 Statüko Politika Senaryosu için MACC (2030)

100

50

0

-50

-100

-150

-200

-250

-300Azaltma (tCO2)

300,000,000250,000,000200,000,000150,000,000100,000,00050,000,0000

Linyit, Biyokütle birlikte yakmaBinalar (K)

CCGT(ÇY)CCGT(Y)

ÇöpgazıNükleer

Binalar (Kd)

CCGT(ÇY)Nükleer

JeotermalRüzgar (O)

Nükleer

ÇöpgazıBinalar (K)

150

JeotermalHidro(O)

CCGT(ÇY)

Binalar (Kd)Gaz boru hatları – metan

Gaz boru hatları – metanRüzgar (O)

Hidro (Y)

Evsel atık su

Binalar (K)Termostat/ısı pay ölçerleri (K)

Çimento

Binalar (Kd)Binalar (K)

Taşıma(Yolcu)Su ısıtma (K)

Çimento

Rüzgar (Y)

Fiya

t (E

UR

)

Notlar: Elektrik üretim kategorileri D (Düşük), O (Orta), Y (Yüksek) ve ÇY (Çok yüksek) olarak etiketlenmiştir. Taşıma, Yolcu ve Yük olarak ikiye ayrılmıştır. Binalar, K (Konut) veya Kd (Konut dışı) olarak ayrılmıştır.


Yönetici Özeti


xi

2030 yılında, hiçbir karbon fiyatı veya başka politikalar söz konusu olmadan, şu andaki mevcut koşulların devam etmesi durumunda, emisyon yoğunluğundaki en büyük azalma (mevcut yoğunlukla karşılaştırıldığında), elektrik sektöründe ve konutlarda gerçekleşecek olup yeni yolcu taşıtları ve sanayide de verimlilikle ile ilgili gelişmeler beklenmektedir.

− Elektrik sektöründe, daha düşük emisyon yoğunluklarına katkıda bulunacak yatırımlar arasında, yenilenebilir elektrik santralleri (hidro ve rüzgâr) ve daha verimli doğal gaz santral yatırımları bulunmaktadır.

− Konut sektöründe, yeni yapılarda iyileştirilmiş yapı standartları ve mevcut konutların yalıtımı, yoğuşmalı kazan ve güneş enerjisiyle çalışan su ısıtma sistemleri gibi gelişmiş ısı sistemleri önemli azaltımlar sağlamaktadır.

− Sanayide, çimento, rafineri ve demir-çeliğin yanı sıra pek çok küçük sektörde de azaltım potansiyeli mevcuttur.

− Ulaşım sektöründe, karayolu taşıtlarının dizel ve benzinle çalışan yeni nesil taşıtlar ile değiştirilmesi, enerji yoğunluğunda önemli miktarda azalmaya neden olmaktadır.

Pozitif karbon azaltma maliyetlerinde, yeni doğal gaz kaynaklı elektrik santralleri, nükleer santral ve yenilenebilir enerji yatırımlarıyla, bina verimliliğinde sağlanacak daha fazla iyileştirmelerle ve atık sektörüne ve sanayiye yapılacak ek yatırımlarla, emisyonları çok daha fazla azaltma potansiyeli bulunmaktadır. Planlanmış Politika senaryosunda, nükleer güç, yapılan açık veya örtülü destek nedeniyle, pozitif karbon fiyatı olmadan bile oldukça uygun bir elektrik üretim teknolojisidir. Parlamento tarafından onaylanan yeni “alım garantili tarife” yenilenebilir elektrik üretim kapasitesinin daha fazla gelişimini teşvik etmektedir. Elektrik dağıtım sistemindeki iyileştirmeler de elektrik kayıplarını azaltmakta ve emisyon azaltımları sağlamaktadır. Ayrıca, binalarda daha fazla enerji verimliliği sağlanmaktadır. Bu politikalar sayesinde, uygun ek yatırımlar ile 2030 yılı itibariyle 54 MtCO2e daha fazla emisyon azaltımı sağlanmaktadır. (dondurulmuş teknoloji referans seviyesi ile karşılaştırıldığında %9 daha fazla azaltma sağlamaktadır).

Genişletilmiş Politika senaryosunda, emisyonları azaltan çok sayıda ek tedbir ticari açıdan uygulanabilir yatırımlar haline gelmektedir. Bu yatırımlar arasında, elektrik sektörü emisyonlarında çok ciddi azalmalara neden olan, hidro, rüzgâr ve jeotermal ek kapasitesine ve gaz yakıtlı elektrik santrallerine yapılan yatırımlar bulunmaktadır. Binalarda enerji verimliliği iyileştirilirken, sanayi ve atık sektörü emisyonları da azaltılmaktadır. Bu politikalar, 2030 yılı itibariyle, Planlanmış Politika senaryosuna göre, 208 MtCO2e daha fazla emisyon azaltımı sağlayan (dondurulmuş teknoloji referans seviyesi ile karşılaştırıldığında %43 daha fazla azaltma), ticari olarak uygulanabilir ek yatırımlara imkân vermektedir. Genişletilmiş politikalar paketinde karbon fiyatı, azaltma yatırımları için güçlü bir teşvik sağlamaktadır.

Politika senaryolarının bazı makroekonomik sonuçları Şekil 5’de gösterilmektedir. Genişletilmiş politika senaryosunda, karbon azaltımı sağlayacak ek yatırımların maliyeti, yılda 5 milyar € ile toplam maliyetin yüzde 3’üne tekabül etmektedir. Bu yatırımların işletilmesinden sağlanacak tasarruf ise toplam tüketimin %3’ünü oluşturmakta, yılda 19 milyar €’luk bir tasarruf sağlamaktadır. Karbon gelirleri


Yönetici Özeti


xii

(karbon desteği ve karbon kredi fiyatları üzerinden değerlendirilmiş mümkün olan azaltım miktarı) devlet gelirlerinin %1’ini oluşturmaktadır (bu rakam sadece karşılaştırma amaçlı verilmiştir; gelirler, uygulanacak politikalara göre firmalar veya değişik taraflar tarafından elde edilebilir) 2. Proje yardımları programı yıllık ortalama 6 milyar € (veya 2030 yılına kadar, tahmin edilen kamu harcamalarının ortalama %5’i) gerektirecektir.

Şekil ES.5 Makroekonomik Sonuçların Özeti

Planlanmış Politikalar

Genişletilmiş Politikalar

%2

%5

%1

%5(6,0 Milyar €)

%1(1,6 Milyar €)

%3(19 Milyar €)

%1

%3(5 Milyar € )

%1

%2

2030’a kadar yıllık ortalama, %(2030’a kadar yıllık ortalama, Milyar €/yıl)

2030’a kadar yapılan yatırımların toplam sermaye

birikimine (tahmin edilen) oranı

2030’a kadar net işletme tasarruflarının

toplam tüketime (tahmin edilen) oranı

2030 yılına kadar karbon gelirlerinin devlet gelirlerine (tahmin edilen)

oranı

2030’a kadar proje yardımlarının kamu

harcamalarına (tahmin edilen) oranı

Not: Oranlar 2010-2030 yılları arasındaki toplam payı göstermektedir. Sermaye birikimi, tüketim, gelir ve harcamaların GSYİH içindeki payının sabit kaldığı varsayılmıştır. İşletme tasarrufları karbon vergilerini ve sübvansiyonları içermez.

Politika desteği: karbon fiyatları ve yatırım destekleri

Genişletilmiş Politika senaryoları, karbon fiyatlarının mı yoksa proje yardımlarının mı kullanıldığına bağlı olarak farklı sonuçlar vermektedir. Üst sınır-ve-ticaret sistemi ile uygulamaya konan karbon fiyatları, ticaret sistemi kapsamına giren bütün sektörlere emisyonların azaltılması için pozitif teşvik (karbon gelirleri ve başka mali getiriler) ve azaltılmamış emisyonlar için negatif teşvik (fırsat maliyeti) sağlamaktadır. Bunun tersi olarak, proje yardımları yaklaşımı, emisyonları azaltan yatırımcılara pozitif fayda sağlarken, azaltılmamış emisyonlar için herhangi bir yaptırım öngörmez. Sadece 2 Böyle bir değer, Statüko senaryosundan farklı olarak, Türkiye’nin uluslararası karbon piyasaları veya ikili anlaşmalarla

emisyon azaltımları için ödeme alabilmesi için gerekli düzenlemelerin yapılması durumunda oluşacaktır. Bu gelir devlete tahakkuk edebilir veya emisyon azaltım yatırımları yapan firmalar arasında dağıtılabilir. Ancak emisyon azaltımları sağlandığında dahi azaltılamayan emisyonların değeri oldukça yüksek kalmaktadır. Bu nedenle, varsayılan fiyatlarla getirilecek karbon vergisi (veya karbon yardımları ihalesi) devlete oldukça yüklü bir gelir kaynağı olacaktır. Bu gelirin tahsisi ile ilgili bir sınırlama olamamakla birlikte, bir kısmını emisyon azaltım yatırımı yapan firmalar alabilirler.


Yönetici Özeti


xiii

pozitif teşvik sunulduğundan, bu yaklaşımla karbon fiyatlandırma yaklaşımına benzer bir azaltmayı gerçekleştirmek için nisbeten daha büyük mali teşvikler gereklidir.

Genişletilmiş politikanın hayata geçirilmesi durumunda, hükümetin öncelik verdiği teknolojiler için destek seviyeleri belirtilmeli ve bu konuda hedefler konulmalıdır. . Burada sunulan analizde, emisyonları azaltan her tedbir için, azaltma potansiyelinin seviyesi ne olursa olsun, sermaye giderinin %20’si kadar bir sübvansiyonun uygun olduğu varsayılmıştır. Bu analiz, aynı seviyelerde azaltma sağlamak için, proje yardımları için gerekli olan mali destek miktarının, karbon fiyatlandırması yaklaşımının gerektireceği destek seviyesinin iki katı olacağını göstermektedir. Karbon Fiyatları senaryosu, 2030 yılında ticari kuruluşlara 3 milyar € “karbon geliri” sağlamaktadır. Bu gelirler, Planlanmış Politikalar senaryosu ile karşılaştırıldığında emisyonları azaltan yatırımcılara gelen mali transferlerdir. Proje Yardımları senaryosuna göre, 2030 vergi mükellefleri tarafından 6.6 milyar € sübvansiyon ödemesi yapılmaktadır. Bu miktar, 2030 yılı itibariyle tahmin edilen kamu harcamalarının %2’sine tekabül etmektedir. Ancak, karbon fiyatları karbon vergisi kullanılarak uygulanırsa, bu, 2030 yılında hükümet gelirlerini yaklaşık olarak 10 milyar € artıracaktır.

Uygulamada, ekonomilerindeki emisyonları azaltmaya çalışan hükümetler, bazı sektörler için karbon fiyatlarına ve diğerleri için de proje yardımlarına başvurmuştur. Ayrıca, yenilenebilir sübvansiyonlarını, verimlilik politikalarını, uyulması zorunlu koşulları ve standartları da devreye sokmuşlardır. Türkiye’de kullanılan politika araçları, ulusal bağlamda geliştirilecektir ve bu farklı ekonomik teşvik yaklaşımlarının çeşitli kombinasyonlarını yansıtabilecektir, bu nedenle her iki yaklaşımın da üzerinde düşünmek aydınlatıcı olacaktır.

Sonuçlar

Dünya atmosferindeki sera gazları konsantrasyonlarının artması nedeniyle ortaya çıkan iklim değişikliğinin etkileri, uluslararası platformda büyümekte olan bir endişedir. 2007 itibariyle iklim değişikliğiyle ilgili bilimsel bilgi durumunun kapsamlı bir özetini sunan Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin Dördüncü Değerlendirme Raporu, hava olaylarında, sıcak hava dalgalarında, şiddetli yağışlarda ve siklonlarda büyük olasılıkla aşırı artış olacağını ve ayrıca kar ve buz örtüsünde, yağış şekillerinde ve bölgesel sıcaklıklarda değişiklikler meydana geleceğini ileriye dönük olarak tahmin etmektedir. Bu gelişmeler, sırasıyla tatlı su bulunabilirliği, gıda üretimi, genel olarak tarım üretimi ve bulaşıcı hastalık vakası ile ilgili ciddi potansiyel etkilere işaret etmektedir. Bu potansiyel değişikliklerin ekonomik ve sosyal etkilerinin nicel değerlendirmesini yapmak çok zor olduğu halde, olumsuz etkilerin olasılığı, çok farklı özelliklere sahip çok sayıda ülkeyi, iklim üzerindeki etkilerini yavaşlatmak veya durdurmak amacıyla, sera gazı emisyonlarını azaltma çabalarını artırma çağrısı için harekete geçirmiştir.

Mevcut rapor, “dondurulmuş” ve Statüko politikası senaryolarına kıyasla, Türkiye’de emisyonları önemli oranda azaltma potansiyelini ortaya koymaktadır. Dönüşüm sürecindeki bir ekonomiye sahip olan Türkiye’nin kişi başı GSYİH’sının tipik Avrupa seviyelerine yaklaşacağı beklenmektedir ve bu büyüme, daha yüksek emisyon oranları meydana getirecektir. Türkiye’deki tüketiciler daha şimdiden büyük ölçüde


Yönetici Özeti


xiv

liberal piyasalara özgü ve bazı durumlarda Avrupa ortalamasının üstünde enerji fiyatlarıyla karşı karşıyadırlar ve bununla birlikte Türkiye ekonomisinin enerji yoğunluğu diğer büyük Avrupa ekonomilerinden önemli derecede yüksek değildir. Bundan dolayı enerji verimliliği ile ilgili önemli gelişmeler beklenmekle birlikte, bu gelişmeler genel olarak diğer Avrupa ülkelerindeki gelişmeler doğrultusundadır.

Elektrik sektöründe (ve diğer sektörlerde) yakıt tercihi, Türkiye’nin gelecekteki emisyon rotası için önemli bir belirleyicidir. Elektrik sektörü, emisyonlarda önemli ve büyümekte olan paya sahiptir (mevcut durumda, yanmadan kaynaklı emisyonların %35’i), bunun nedeni kısmen elektrik talebinin hızlı bir şekilde artmasıdır (son yıllarda yıllık %7-8). Ayrıca, Hükümet’in enerji stratejileri, büyük ölçüde enerji güvenliği nedeniyle yerli linyit rezervlerinin tamamen kullanılmasını hedeflemektedir. Bunun sonucunda emisyonlarda önemli bir artış meydana gelmektedir. Bu nedenle katı yakıtların kullanımını sınırlandırmak, emisyonları büyük ölçüde azaltacaktır. Ancak, söz konusu senaryonun uygulanabilir olması için, hükümetin yenilenebilir ve diğer düşük karbon enerji kaynaklarının gelişimini destekleme çalışmalarını büyük ölçüde artırması gerekmektedir. Ayrıca, Türkiye’deki politika oluşturucular, önemli doğal gaz kaynaklarına güvenilir bir şekilde ve düşük maliyetle erişebileceğine ikna edilmelidir.

Gaz kullanımının artmasına bir alternatif de, karbon tutma ve depolama (CSS) teknolojisinin, emisyonları düşük maliyetle azaltmak için güvenilir bir yol sunan olgunluğa eriştiği bir gelecek senaryosu olabilir. Bu senaryo, nihai emisyonları düşük tutarak, emisyon-yoğun yerli katı yakıtları kullanmayı mümkün hale getirecektir. Ancak, söz konusu senaryo tartışmaya açıktır, çünkü verimlilik iyileştirmeleri ve maliyet azaltmaları dahil olmak üzere CCS teknolojisinde önemli ilerlemeler sağlanmasına dayalıdır.

Önemli azaltma potansiyeli olan diğer sektörler arasında, verimli ısı sistemlerinin ve yapı tasarımının, yalıtımın ve yenilenebilir enerjinin önemli bir etki yaratabileceği bina sektörü bulunmaktadır. Sanayide, özellikle Türkiye’nin büyük çimento sektöründe de, önemli emisyon azaltma potansiyeli bulunmaktadır, ancak bunun için, atık yakıtlarının ve diğer atık ürünlerinin daha verimli kullanımını desteklemek için hükümetin harekete geçmesi gerekmektedir. Sanayi için benchmarking (en iyi uygulamalar ile karşılaştırma) programlarının geliştirilmesi de azaltma yatırımlarını teşvik edecektir. Ayrıca büyümekte olan kara yolu taşıma sektöründe iyileştirilmiş taşıt standartları yoluyla emisyonların azaltılması için önemli bir potansiyel mevcuttur.

Özetle, çeşitli karbon fiyatlandırma mekanizmalarının, emisyon azaltma teknolojileri yatırımlarına en güçlü teşvikleri sunması muhtemel görünüyor, ancak hedeflenen enerji verimliliği ve diğer kaynak verimliliği politikaları da önemli bir rol oynayabilir. Elektrik sektörü, hükümetin nükleer güç ve yenilenebilir enerji ile ilgili taahhütlerinin de büyük çapta azaltmalar sağlayabileceğini göstermesi açısından önemlidir.. Burada modellenen politikalar, teoride proje yardımlarının karbon fiyatlarına benzer azaltmalar sağlayacağını belirtmektedir, ancak bu, önemli miktarda yüksek “sübvansiyon” maliyeti ile (yıllık 3 milyar € yerine yıllık 6 milyar €) mümkün olmaktadır ve teşviğe uygun teknolojilerin tanımlanması büyük çaba gerektirmektedir. Uygulamada, tedbirlerin birleştirilmesi muhtemeldir, ancak hangi politikaların seçileceğine bağlı olarak, hem oluşacak sosyal maliyetin büyüklüğünde, hem de


Yönetici Özeti


xv

yatırımcıların en çok ilgisini çeken sektörlerin ortaya çıkmasında önemli ölçüde farklılıklar olabilecektir.

Şekil ES.6 Karlı Emisyon Azaltma Potansiyeli, Senaryolara Göre

0

50

100

150

200

250

300

Statüko Planlanmış Politikalar


Sermaye Desteği

Kaza

nçlı

Aza

ltma,

MtC

O2

Binalar Elektrik Taşıma Sanayi Atık

Not: Kar getiren tedbirlerin neden olduğu azaltmayı içermektedir.


Giriş


1

1. Giriş

1.1. Raporun Amacı ve Kapsamı

Bu çalışmanın amacı, emisyon azaltma fırsatlarının sektörel bazda incelenmesi suretiyle Türkiye’de sera gazı emisyonlarını azaltma potansiyelini araştırmaktır. Çalışma, emisyon azaltımı sağlayan yatırımlara ilgi duyan, fakat bunlara öncelikle bir gelir elde etmek amacıyla yaklaşan potansiyel yatırımcıların perspektifinden bakarak, emisyon azaltma imkanlarını değerlendirmektedir.

Emisyon azaltımı sağlayan yatırım imkanlarını, öncelikle mevcut politikalar ve kurumsal yapıyı göz önüne alarak, daha sonra da gittikçe iddialı emisyon azaltma politikaları çerçevesinde değerlendirdik. Her senaryoda, veri olarak sunulmuş politikalar altında yatırımcılara cazip gelecek emisyon azaltma olanaklarının neler olabileceğini değerlendirdik.

Kullanılan model, Bloomberg New Energy Finance tarafından geliştirilmiş olup, projeye uygun olarak modifiye edilmiş ve güncellenmiştir. Model, ekonomik yapı içerisinde emisyonlar açısından önde gelen sektörleri temsil eder. Dolayısıyla model belirli senaryolar altında emisyon, enerji kullanımı, teknoloji uygulamaları tahminleri yapmak ve farklı senaryoları birbiriyle karşılaştırmak için kullanılabilir. Yukarıda belirtilen yapısıyla model , farklı “emisyon azaltma tedbirleri” ile farklı karbon fiyatlarında gerçekleştirilen emisyon azaltımlarını gösteren “Marjinal Azaltma Maliyet Eğrileri” (MACC’lar -– marginal abatement cost curve) oluşturmak için kullanılır. MACC’lar, düşük maliyetli emisyon azaltma olanaklarını belirleyerek politika analizinde önemli rol oynarlar. Benzer şekilde, yatırımcılar tarafından da, emisyon azaltmaya dönük cazip yatırım olanaklarını belirlemek için kullanılabilirler.

Kutu 1.1 Marjinal Azaltma Maliyet Eğrisinin Gösterilmesi

MACC eğrisi, finansal açıdan tercih edilirliğine göre sıralanmış emisyon azaltma olanaklarını görsel olarak kolay bir şekilde sunmaktadır. MACC grafiğindeki her bir blok (sütun) , belirli bir teknolojiyi veya azaltma tedbirini göstermektedir. Blok genişliği, bu tedbir ile gerçekleştirilebilen emisyon azaltmalarının hacmini göstermektedir. Blok yüksekliği, azaltılan her bir ton emisyon başına, söz konusu tedbirin maliyetini göstermektedir. Bu maliyetin, MACC tedbirinin ikame ettiği ve daha yüksek emisyona sahip başka bir tedbire kıyasla hesaplanan göreceli bir maliyet olduğuna dikkat edilmelidir. Maliyet, yatırım ve işletme maliyetlerindeki pozitif ya da negatif farkları yansıtan net maliyettir. Örneğin, daha verimli ekipmanların daha yüksek olan marjinal sermaye maliyetleri, enerji harcaması tasarrufu yoluyla çeşitli miktarlarda dengelenir. Her blokun yüksekliği, sunulan tedbirin daha yüksek emisyona yol açan alternatifi yerine tercih edildiği zamandaki “karbon fiyatı” olarak düşünülebilir.


Giriş


2

Bu nedenle, MACC eğrisinde yer alan maliyetler, mühendislik veya proje fizibilitesindeki maliyet tahminleri başlangıç noktası alınarak hesaplanmalıdır, ancak, alternatif teknoloji, yakıt fiyatları ve diğer faktörler de dikkate alınmalıdır. Alternatif veya (emisyon azaltma seçeneğinin kıyaslandığı) “karşı olgusal” (counterfactual) seçeneğin analizimizde nasıl belirlendiği ile ilgili daha fazla detay Kutu 4.1’de mevcuttur.

Bu raporda sunduğumuz MACC eğrileri belirli bir yıldaki ekonomik yapılabilirliğe sahip emisyon azaltma potansiyellerini farklı azaltma maliyeti seçenekleriyle birlikte göstermektedir. Bu eğriler, zamandan bağımsız teorik azaltma potansiyelini gösteren bazı MACC eğrilerinden farklıdır. Örneğin, belirli bir sektördeki bütün sanayi kapasitelerini en güncel, en verimli teknolojiler ile değiştirmek teoride mümkün olabildiği halde, uygulama sırasında, söz konusu ikame zaman alacaktır ve ekonomik koşullara ve sonuç olarak, emisyonları azaltma tedbirlerini fiilen finanse eden yatırımcıların finansal kararlarına bağlı olacaktır. Bu nedenle, elde ettiğimiz sonuçlar zaman içinde daha büyük emisyon azaltma potansiyeli göstermektedir, çünkü zaman geçtikçe yüksek emisyonlu teknolojileri ikame etme olanağı daha yüksektir.

Şekil 1.1’de tek bir yıl için varsayıma dayalı bir MACC eğrisi gösterilmektedir. Vurgulu renkle gösterilen blok, enerji verimliliğini iyileştiren örnek bir tedbiri göstermektedir. Söz konusu tedbir, ilgili yılda (burada 2030), 25€/tCO2e (ton CO2 eşdeğeri) maliyette 10 milyon ton CO2-eşdeğeri karbon tasarrufu sağlamaktadır.

Şekil 1.1 MACC Eğrisi Gösterimleri

25

-40

80

60

40

20

00

100

5,000,000 10,000,000 15,000,000

-60

20,000,000 25,000,000

Azaltma (tCO2)-80

-20

Fiya

t (EU

R/tC

O2)


Giriş


3

1.2. Ulusal Enerji ve Emisyon Profili

1.2.1. Enerji tüketimi

2007 yılı ile kıyaslandığında hafif bir düşüş gösteren 2008 yılında, Türkiye’nin birincil enerji tüketimi 106 milyon ton petrol eşdeğeri (Mtpe) olmuştur. Geçmişte, ülkede en çok kullanılan enerji kaynağı petrol olduğu halde, 2007 yılından itibaren gaz kullanımı, petrol kullanımını geçmiştir (birincil tüketimin yaklaşık %32’sini gaz, %30’unu petrol oluşturmaktadır). Üçüncü önemli yakıt, %15’lik payı ile linyit kömürü olmuştur.

Şekil 1.2 Birincil Enerji Tüketimi

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Bir

inci

l ene

rji t

üket

imi (

ktoe

)

Taş Kömürü Linyit Petrol Doğal Gaz Hidro Odun Diğer*

Not: Diğer enerjiler arasında asfaltit, ikincil kömür, petrol koku, rüzgâr, atıklar, jeotermal ve güneş enerjisi bulunmaktadır.

Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB)

Nihai enerji tüketimi (yakıtların elektrik enerjisine dönüştürülmesi sırasında oluşan kayıplar hariç, ancak elektrik üretiminde ve rafinerilerde meydana gelen kayıplar dahil ), 2007 yılında yaklaşık 83 Mtpe olup, bu değer 2008 yılında 80 Mtpe’e düşmüştür.


Giriş


4

Şekil 1.3 Nihai Enerji Tüketimi

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Nih

ai e

nerj

i tük

etim

i (kt

oe)

Taş Kömürü Linyit Petrol Doğalgaz Elektrik Odun Diğer*

ETKB Not: Diğer enerjiler arasında asfaltit, ikincil kömür, petrol koku, rüzgâr, atıklar, jeotermal ve güneş enerjisi bulunmaktadır.

Kaynak: ETKB

Nihai enerji tüketimi, 2003 ile 2008 yılları arasında yıllık %4,4 oranında büyüme gösterirken 2008 yılında hafif bir düşüş göstermiştir. 1.2.2. Geçmiş Emisyon Eğilimleri

Türkiye, UNFCCC gereklerine uygun bir şekilde, sera gazı envanterini ve Ulusal Bildirimi’ni hazırlamaktadır. Envanter, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı ve üniversitelerin ortak çalışması olarak hazırlanmaktadır. Türkiye, ilk envanterini Nisan 2006’da, en son envanterini de Haziran 2010’da sunmuştur.

2010 envanteri, sera gazı emisyonlarının toplam seviyesinin 1990’da 187 MtCO2e’den 2008’de %96 oranında artarak 367 MtCO2e‘e yükseldiğini göstermektedir. Bu dönem süresince emisyonların yıllık büyüme oranı %3,8’dir. 2008’de bütün kaynakların neden olduğu yakıt yanması, sera gazı emisyonlarının %76’sını oluşturmuştur. Atık arıtma %9 oranı ile yakıt yanmasından sonra ikinci sırada gelir.. Sanayi işlemlerinin emisyondaki payı %8, tarımın ise %7’dir. Bu oranlar, 81 MtCO2 eşdeğerinde net emisyon azaltması sağlayan arazi kullanımını ve arazi kullanımında meydana gelen değişiklikleri (ormancılık da dahil olmak üzere) göz ardı etmektedir. Arazi kullanımında meydana gelen değişiklikler dahil edildiğinde, 2008’de toplam emisyonlar sadece 286 MtCO2 eşdeğeri olarak hesaplanmıştır.


Giriş


5

Şekil 1.4 Geçmiş Emisyon Eğilimleri

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008

MtC

O2e

şdeğ

eri

Elektrik & Isı Petrol ve Gaz Katı Yakıtlar Metaller Mineraller Diğer Sanayi

Ulaşım Binalar Tarım Atık Diğer

Not: Arazi kullanımı ve arazi kullanım değişikliği hariç olmak üzere Kaynak: UNFCCC envanteri

Sera gazı emisyonlarında en yüksek pay 2008’de %81’e yükselen CO2’e aittir. Aynı yıl, emisyonların %15’i CH4 ve %3’ü N2O’den kaynaklanmıştır. Florlu gaz payı (“F gazları”) sadece %1’dir. Aşağıdaki tablo, 1990’dan itibaren gaz türüne göre emisyonları göstermektedir.

Tablo 1.1 Sera Gazı Emisyonları ve Yıllık Büyüme Oranı

MtCO2e 1990 1995 2000 2005 2008

Ortalama Yıllık

Değişim (%, 1990-2008)

Ortalama Yıllık

Değişim (%, 2000-2008)

CO2 141 174 225 260 297 , 3,5%CH4 34 47 53 52 54 2,7% 0,2%N20 12 16 17 14 12 0,0% -4,4%F Gazları 0,6 0,5 1,7 3,7 3,5 10,3% 9,8%Toplam 187 238 297 330 367 3,8% 2,7%

Not: Arazi kullanımı ve arazi kullanım değişikliği hariç olmak üzere Kaynak: TÜİK – Türkiye 2010 Yılı Sera Gazı Envanteri


Giriş


6

Tablo 1.2 Sektörlere Göre Emisyonlar ve Yıllık Büyüme Oranları

1990 1995 2000 2005 2008

Ortalama Yıllık Değişim (%, 1990-2008)

Ortalama Yıllık Değişim (%, 2000-2008)

Elektrik ve Isınma 30,4 43,9 72,3 83,9 101,8 6,9% 6,7%Petrol ve Gaz 3,7 3,6 4,7 4,9 4,5 1,1% 1,7%Katı Yakıtlar 1,4 1,4 1,6 1,5 1,9 1,7% 2,3%Metaller 10,6 11,5 12,2 12,2 13,1 1,2% 1,0%Mineraller 13,7 17,5 18,1 22,5 26,3 3,7% 3,2%Diğer Sanayi 28,3 36,9 52,6 58,1 43,2 2,4% 1,2%Taşıma 26,3 33,3 35,5 41,3 47,8 3,4% 2,8%Binalar 26,7 29,0 29,6 33,1 51,7 3,7% 4,6%Tarım 35,6 36,1 35,9 35,1 38,8 0,5% 0,6%Atık 9,7 23,8 32,7 33,5 33,9 7,2% 2,8%Toplam 186 237 295 326 363 3,8% 3,3%

Kaynak: UNFCCC envanteri. Bu tablodaki sayılarla Türkiye envanter tablosundaki sayılar arasında marjinal farklar vardır. Farklar, bu tabloda F gazlarına yer verilmemesinden ve yuvarlama hatalarından kaynaklanır..

1.2.2.1. Sektörlere göre emisyonlar

Türkiye Devleti resmi istatistiklerine göre, emisyon kaynakları dört ana faaliyet kolunda gruplanmaktadır:

− Enerji, yakıt yanmasının neden olduğu emisyonları kapsar.. İçerdiği alt sektörler arasında elektrik ve ısı üretimi, petrol rafinerileri, sanayi, ulaştırma, konut (bütün bina sektörü dahil olmak üzere) ve tarım-ormancılık-balıkçılık bulunmaktadır.

− Endüstriyel işlemler, sanayide yanma kaynaklı olmayan emisyonları kapsar. İçerdiği alt sektörler arasında mineral üretimi, kimya ve metal sanayii bulunmaktadır.

− Tarım, tarımda yanma kaynaklı olmayan emisyonları kapsar. − Atık, işlenmiş ve işlenmemiş katı atıkları ve atık suları kapsar.

Yukarıda bahsedildiği gibi, enerji (yakıt yanması), %76 oranıyla toplam emisyonda en yüksek paya sahiptir. Elektrik üretim sektörü tek başına, yakıt yanması kaynaklı emisyonun %37’sini ve toplam emisyonun %28’ini yaratmıştır. Isı ve elektrik birlikte, 2009 yılında toplam emisyonun sadece %3’ünü oluşturmuşlardır.3 Ülkede hızlı bir şekilde artan, yani kriz yılları dışında yıllık %7-8 büyüyen elektrik talebi , esas olarak termik kaynaklı enerji üretiminin artmasına neden olmuştur. Elektrik ve ısı sektörü emisyonları 1990’da 30 MtCO2e’den, %6,9’luk yıllık bileşik büyüme oranı (CAGR, Compound Annual Growth Rate) ile 2008’de 102 MtCO2e’e ulaşmıştır. Sanayi, %20 payı ile elektrik ve ısıdan sonra ikinci sırada yer alır. . Sanayi emisyonlarının yaklaşık 3 Türkiye’de bölge ısıtması uygulaması yoktur. Kojenerasyon tesisleri esas olarak sanayinin ısıtma ihtiyaçlarını

karşılamaya dönüktür.


Giriş


7

dörtte biri demir ve çelik sektöründen gelir. Sanayiyi %19 ile konut, %17 ile de ulaştırma izler. , Aşağıdaki grafik, yakıt yanmasından kaynaklanan emisyonların alt sektörlere göre dağılımını göstermektedir.

Şekil 1.5 Alt Sektörlerde Yakıt Yanması ile Ortaya Çıkan Emisyonlar

0

50

100

150

200

250

300

Ene

rji tü

ketim

i (M

toe)

Elektrik ve Isı üretimi Petrol rafineleri Demir-ÇelikDiğer Sanayi Ulaşım KonutTarım/Ormancılık/Balıkcılık

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Ener

ji tü

ketim

i (p

ayla

r)

Not: Arazi kullanımı ve arazi kullanım değişimi hariç olmak üzere Kaynak: TÜİK – Türkiye 2010 Yılı Sera Gazı Envanteri

Yukarıdaki şekilde gösterilen yakıt yanması kaynaklı emisyonların dağılımı, Şekil 1.4’te gösterilen toplam emisyon dağılımından farklıdır, çünkü bazı sektörlerde yakıt yanmasının yanı sıra başka emisyon kaynakları da vardır, örneğin sanayi veya tarım işlemleri bunlardan bazılarıdır.

Atık kaynaklı emisyonlar, toplam emisyonların %9’u kadardır. . Atık kaynaklı emisyonların yaklaşık %90’ı katı atıklardan oluşur..

Sanayi işlemlerinin (yukarıda da belirtildiği gibi, ayrı olarak değerlendirilen yakıt yanması kaynaklı emisyonlara ek olarak) toplam emisyonlardaki payı %8’dir. Sanayi prosesleri arasında, en çok emisyona neden olan sektör çimentodur. Çimento üretimi, sanayi işlemlerinden kaynaklanan emisyonlarının %65 ile %75’ini oluşturur.

Yakıt kaynaklı olmayan tarımkaynaklı emisyonlar, toplam emisyonların %7’sini açıklar (Şekil 1.4’te gösterilen toplam tarımsal emisyonlar, yakıt yanması da dahil olmak üzere, emisyonların %11’ini oluşturur). Tarımsal emisyonların temel kaynağı, enterik fermantasyon ve gübre yönetimidir.


Giriş


8

1.2.3. Emisyon Hedefleri

Türkiye gerek uluslararası gerekse ulusal bağlamda henüz herhangi bir emisyon azaltma hedefi belirlememiştir. (Aşağıda açıklandığı gibi, hükümet, emisyonlara etki eden yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği ile ilgili hedefler belirlemiştir.)

Türkiye’nin geleceğe yönelik emisyon tahminleri, 2007 Ulusal Bildirimi’nde mevcuttur. Sözkonusu Bildirim’de emisyonları azaltmak için hiçbir önlemin alınmadığı varsayımında bulunan Senaryo 1’e göre, sera gazı emisyonları 2020 yılında 655 MtCO2e’e ulaşacaktır. Bu sayı, emisyonları azaltmak için belirli yatırımların varsayıldığı Senaryo 2’de 619 MtCO2e’e düşmektedir. Bu yatırımların maliyetinin 100 Milyon TL (2007 yılındaki € fiyatına göre yaklaşık 55 milyon €) olacağı tahmin edilmiştir.

Senaryo 2, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı Elektrik İşleri Etüt İdaresi’nin (EIE) 4 enerji tasarrufu çalışmalarına dayanmaktadır. Bu senaryo, emisyonların azaltılmasını gerçekleştirmek için tek tek tedbirler belirlemek yerine, yukarıdan aşağıya doğru bir yaklaşım geliştirilmiştir. Söz konusu senaryo, 2008 ve 2020 yılları arasında, (makine, ekipman ve altyapı yatırımları da dahil olmak üzere) enerji verimliliği yatırımları sonucunda, elektrik, sanayi ve konut emisyonlarında bir azalma olduğu varsayımında bulunur, ancak 2020 yılından ileriye dönük tahminlerde bulunmaz. Senaryo, ulaştırma sektörü için herhangi bir tedbir içermemektedir.

Tablo 1.3 Geleceğe Dönük Sera Gazı Emisyon Tahminleri

MtCO2e Emisyon EmisyonÖnlemlerden sağlanması

beklenen azaltım2010 2015 2020 2015 2020

Senaryo 1 – önlemler olmaksızınElektrik 117,8 159,4 220,1Sanayi 109,0 149,2 203,1Taşıma 64,9 86,9 115,0Konut 61,6 78,2 96,9Tarım 5,9 10,0 15,1Madencilik 1,9 3,1 4,4Toplam 361,1 486,7 654,6

Senaryo 2 – önlemlerin uygulanması durumunda Elektrik 116,0 154,4 204,9 3,2 13,4Sanayi 106,8 141,9 187,9 5,0 12,9Taşıma 64,9 86,9 115,0 - -Konut 60,8 75,7 91,8 1,7 4,4Tarım 5,9 10,0 15,1 - -Madencilik 1,8 3,0 4,1 0,1 0,3Toplam 356,2 471,8 618,8 10,0 30,9

Not: Rapordaki 2008 emisyonları 2010 yılı için yapılan tahminlerden daha yüksekti. Kaynak: 2007 Türkiye Ulusal Bildirimi

4 Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü


Giriş


9

Ulusal Bildirim’deki tahminlere göre, hiçbir tedbir alınmadığı takdirde, 2020 yılında elektrik üretimi toplam emisyonların %34’ünü, sanayi %31’ini, taşıma %18’ini, binalar %15’ini, tarım %2’sini ve madencilik de %1’ini oluşturacaktır. Senaryo 2’de öngörülen tedbirlerin alınması durumunda ise, Senaryo 1 ’e kıyasla emisyonlar 2010 yılında %1, 2015 yılında %3, 2020 yılında ise %5 azalacaktır.

1.2.4. Enerji ve emisyon yoğunluğu

Türkiye’de 2008 yılında kişi başı toplam birincil enerji arzı (TPES, total primary energy supply), 1990 yılı seviyelerinden %45 daha yüksekti, ancak yine de sadece kişi başı 1,4 ton petrol eşdeğeri (tpe) olmuştur. Bununla birlikte, GSYİH birimi başına enerji yoğunluğu 2008 yılında, 0,26 tpe /000 $ (2000 yılı fiyatları) ile oldukça yüksektir ve ülkenin göreceli enerji yoğun ekonomisini yansıtmaktadır. 1990 ve 2008 yılları arasında GSYİH başına TPES yalnızca çok az bir miktarda, %8 veya yıllık olarak yaklaşık %0,4 oranında düşüş göstermiştir. Bu nedenle, enerji verimliliğini geliştirmek için hala önemli ölçüde potansiyel bulunmaktadır.

Şekil 1.6 Türkiye İçin Enerji Yoğunluğu Tedbirleri (1990–2008)

0,00

0,02

0,04

0,06

0,08

0,10

0,12

0,14

0,16

0,18

0,20

1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008

Ener

ji yoğu

nluğ

u (te

p/ 1

,000

ABD

$ G

SYİH

)

Türkiye

OECD Avrupa

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008

Ener

ji yoğu

nluğ

u (te

p/ k

işi b

aşı)

* 2000 Yılı Fiyatlarına göre Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı (IEA); GSYİH, 2000 yılı fiyatlarına göredir

ve satın alma gücü paritesine (PPP) göre ayarlanmıştır.

Kişi başı değerler bazında, Türkiye’nin enerji yoğunluğu OECD ortalamasının (kişi başı 4,6 tpe) üçte birinden daha azdır ve 3,4 tpe/kişi başı olan OECD Avrupa ortalamasının %40’ıdır. GSYİH’nın oranı olarak ise (satın alma gücü paritesine göre ayarlanmış), Türkiye’nin enerji yoğunluğu 2008’de her 1000 ABD doları (2000 yılı) için 0,12 tpe olmuştur. Bu oran, aynı yılda OECD Avrupa ortalamasından %13 daha


Giriş


10

düşüktü. Son yirmi yılda, Avrupa ortalaması düşerken, Türkiye’nin PPP ayarlı $ GSYİH başına enerji yoğunluğu nisbeten sabit kalmıştır. Bu nedenle Türkiye’nin enerji yoğunluğu, kişi başı GSYİH’nın OECD Avrupa’ya kıyasla düşük olduğunu gösterir, ancak diğer taraftan da, üretimin değeri gözönüne alındığında, ekonominin, OECD Avrupa’dan ne önemli ölçüde daha az ne de önemli ölçüde daha fazla enerji yoğun olduğuna işaret eder. .

Kişi başına düşen emisyon, 1990’dan 2008 yılına kadar %50 artarak, 3.4 tCO2e/kişi başı değerinden 5.1 tCO2e /kişi başı değerine çıktığı halde, Türkiye’de kişi başı emisyon miktarı da OECD ve Avrupa ortalamalarından düşüktür. GSYİH (PPP’ye göre ayarlanmış, 2000 yılı dolar fiyatı) başına emisyonlar, 1990’lı yıllarda nisbeten sabit kalmıştır, ancak 2000 yılından beri aşağı yönde hafif bir eğilim göstermektedir.

Şekil 1.7 Türkiye’de ve OECD Avrupa’da Emisyon Yoğunluğu(1990-2008)

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008

Emis

yon

yoğu

nluğ

u (tC

O2e

/ 1,0

00 A

BD$

GSY

İH)

Türkiye

OECD Avrupa

0

2

4

6

8

10

12

1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008Em

isyo

n yoğu

nluğ

u (tC

O2e

/ kiş

i)

Kaynak: IEA ve UNFCCC. GSYİH, 2000 yılı fiyatlarıyla ve PPP ayarlıdır.


Yatırımcı Davranışı


11

2. Yatırımcı Davranışı

2.1. İşlem maliyetleri ve eşik oranları

Tahminlerimizi yaparken, yatırımların sermaye ve işletme giderlerini (capex ve opex) hesaplamanın yanında, düşük karbon ve enerji tasarrufu teknolojilerine yapılan yatırımların çekiciliğini etkileyen diğer maliyetleri ve faktörleri de hesapladık. Bu giderlerin ve faktörlerin kısa bir özeti aşağıda verilmektedir. Ek B’de söz konusu yaklaşım daha kapsamlı ele alınmıştır.

Yatırımcı üzerindeki etkileri iki ana grupta topluyoruz:

− İşlem maliyetleri. Bu maliyetler, bir yatırımı gerçekleştirirken ortaya çıkan ek maliyetleri dikkate almak amacıyla geniş kapsamlı olarak tanımlanmıştır. İşlem maliyetleri, aşağıdaki gibi iki gruba ayrılmıştır:

Proje işlem maliyetleri. Bu maliyetler, yatırım değerlendirmesi (zaman maliyetleri, danışmanlık ücretleri, fizibilite raporları, genel giderler), tedarik , hukuksal (sözleşmeler, müzakere, satıcı araştırması) ve uyum maliyetleri (örn. izinler, uygulamalar) ile rüşvetleri içermektedir.

Politika kaynaklı işlem maliyetleri. Bir politikanın ya da politikaya müdahanin gerektirdiği masraflardır. Bu masraflar arasında, krediye dayalı emisyon ticareti kapsamındaki çeşitli yönetim giderleri, ve ayrıca sübvansiyon programlarından veya mevzuattan doğan yönetim giderlerine uygunluk maliyetleri yer alır.

− Eşik / iskonto oranları. Yatırım seçeneklerini değerlendirirken, hanelerin (hanehalkı – households) ve firmaların kullandığı eşik / iskonto oranlarını çeşitli faktörler etkiler. . Önemli faktörler şunlardır:

Sermaye maliyeti ve proje finansmanı koşulları

Ülkeye, sektöre, teknolojiye ve politika belirlenmsine bağlı riskler

Bekleme seçeneği değeri (option value of waiting)

Çeşitli fırsat maliyetleri (zaman, yönetim kademesinin ilgisi veya sınırlı sermaye bağlamında diğer yatırımlar)

(Ailelerin) kişisel tercihleri

Organizasyon hataları ve bilgideki asimetri (bölünmüş teşvikler, sınırlı fayda sağlama, vb.)

2.2. İşlem maliyetlerini ve eşik oranlarını etkileyen faktörler

İşlem maliyetlerini ve iskonto oranlarını hesaplarken temel aldığımız genel ilkeler, aşağıdaki faktörlerce belirlenmiştir:

− Projenin boyutu. Birçok maliyet, “proje” bazında ortaya çıkmaktadır, bu nedenle daha büyük projelerde maliyetler oransal olarak daha azdır..

− Tedarik zincirleri ve altyapı: ülkede /sektörde köklü bir geçmişi olmayan teknolojilere yapılan yatırımlarda işlem maliyetleri daha yüksektir.


Yatırımcı Davranışı


12

− Mülkiyet yapısı: dağınık, hisseli veya toplu (topluluğa ait) mülkiyet yatırımların işlem maliyetlerini önemli ölçüde artırabilir. Bu durum, tarım/ormancılık, kiralanmış binalar veya topluluğa ait binalar için geçerlidir.

− Yasal düzenleme: çeşitli hukuksal düzenlemeler, projelerin maliyetini önemli ölçüde artırabilir. Örnek vermek gerekirse, atık olarak sınıflandırılan herhangi bir materyali kullanan veya yöredeki kirlilik üzerine önemli etkisi olan yatırımlar gösterilebilir.

− Organizasyonun genel faaliyetine uygunluk: ticari odak noktası, emisyon / enerji olmayan kuruluşların maliyetleri, enerji-yoğun sanayilerin maliyetinden muhtemelen daha yüksek olacaktır. Benzer şekilde, geniş bir literatür araştırması, enerji harcamalarındaki tasarruf potansiyeline hanelerdeki kişilerin genel anlamda ilgisiz olduğunu ortaya koymaktadır.

− Politikaya bağımlı olma: Yatırımın uygulanabilirliği, değişikliğe tabi belirli hükümet politikalarına bağlı ise maliyet ve risk muhtemelen daha yüksektir. Uygulanabilirliği alım garantili tarifelere dayanan yenilenebilir enerjiler veya emisyon azaltımından başka hiçbir faydası olmayan yatırımlar buna örnek olarak gösterilebilir (örn. karbon tutma ve yakalama).

− 2.3. Özet: Yatırımcı Davranışı

Aşağıdaki tablo, düşük, orta, yüksek işlem maliyetlerine ve eşik oranlarına ilişkin varsayımları özetler ve bu özellikler çerçevesinde alınan azaltma tedbirlerinden seçilmiş örnekleri verir.

İşlem maliyetleri (sermaye maliyetindeki payı)

Düşük (%10-12)

Geniş çaplı (>500,000€ / > 5 MW ) ve köklü tedarik

zincirleri ve geçmişteki projelerin performans

kaydı

Orta (%15-20)

Orta çaplı (<500,000€ i/ < 5 MW), veya zayıf tedarik zinciriyle

karşılaşan veya organizasyon için düşük öncelikte olan daha büyük

projeler

Yüksek (%20-30)

Küçük çaplı (<10,000 € ) ve / veya toplu / dağınık / hisseli mülkiyet hakları olan veya

türünün ilk örneği yatırımlar

Düş

ük

(%10

-12)

iletim ve dağıtım şebekeleri yenilemeleri

Yeni konvasiyonel elektrik santrali

Enerji yönetim sistemleri Proses kontrolü / otomasyon

Enerji tasarruflu aydınlatma

Ort

a

(%15

-20)

Rüzgâr santralleri Nükleer Gaz sızıntısı onarımı Kimyasal işlemler Yeni çimento kapasitesi Bölgesel ısıtma rehabilitasyonu

Büyük ısı pompaları Biyokütle kazanları Dağıtım şebekesine bağlı üretim Ticaret / kamu binalarının temel yapı unsurları (duvar ve çatı dahil)

Ağaçlandırma Dönüşümlü ekim Çiftlik hayvanlarından kaynaklı metanın tutulması

Eşik

/ isk

onto

ora

nı

(Ser

may

e m

aliy

eti,

risk,

fırs

at d

eğer

leri,

vb.

)

Yüks

ek

(%20

-30)


Atık bertarafı Kömür madeni metanı

Düşük emisyonlu araba


Politika Senaryoları ve Varsayımları Yaklaşımına Genel Bakış


13

3. Politika Senaryoları ve Varsayımları Yaklaşımına Genel Bakış

Farklı ve çok yüksek düzey politika belirlerken, Türkiye’de emisyonları azaltma potansiyelini hesaplamak için üç senaryoyu göz önüne alıyoruz.

− “Statüko” senaryosunda Türkiye’deki politikalar ve kuruluşlar mevcut durumlarını önümüzdeki yirmi yılda da devam ettirirler, ancak, teknolojik iyileştirmelere ve ekipmanların ekonomik ömürleri nedeniyle doğal olarak yenilenmelerine izin verilir.

− “Planlanmış Politika”da, emisyonları azaltmak için planlanmış, ancak henüz yürürlüğe konulmamış politikalar yer almaktadır.

− “Genişletilmiş Politika” senaryosu, emisyonları azaltmayı teşvik edici ek politikaları kapsar.

Aralarındaki önemli farklılıkların bir özetiyle birlikte, üç senaryonun ayrıntılarına aşağıda yer verilmiştir,

3.1. Statüko Senaryosu

Temel senaryomuz “Statüko”dur. Statüko, halen geçerli olan politikalar ve kurumların gelecek 20 yılda da şimdi olduğu gibi devam ettiği varsayımına dayanmaktadır. Enerji verimliliğini, yenilenebilir enerjiyi veya diğer emisyon azaltmalarını teşvik edici hiçbir yeni politika oluşturulmaz. Varolan politikalar ve tedbirler de daha etkin ve daha güçlü hale getirilmez.

Örneğin, Türkiye elektrik piyasası, kamuya ait kalan varlıkların liberalleştirilmesi ve özelleştirilmesi de devam ettiği için görece rekabetçidir. Elektrik talebinin yakın geçmişteki hızlı büyüme oranını devam ettirmesi beklenir ve bu durum, hükümetin artan gaz ithalatı bağımlılığı nedeniyle kaygılanmasına yol açar. Elektrik pazarının başlıca özelliklerinden birisini de üreticiler ile devlete ait toptan elektrik ticareti şirketi TETAS arasında yapılmış, pek çoğu 2020 yılında sona erecek olan, uzun dönemli sözleşmeler oluşturmaktadır.

Elektrik üretim kapasitesinin 2023 yılına kadar yaklaşık iki katına çıkması beklendiği halde, Hükümet o tarihe kadar, doğal gazın üretimdeki payını %50’den %30’a azaltma hedefi koyduğunu açıklamıştır. (ETKB 2009)5 Hükümet ayrıca, yakıt bileşimini çeşitlendirmek için, yerli linyit rezervlerinin kullanımını genişletmek niyetinde olduğunu ifade etmiş (ETKB 2009), Akkuyu’da 4,8 GW kapasiteli6 Türkiye’nin ilk nükleer güç santralini kurmak için Rosatom ile bir sözleşme imzalamıştır. Santral yapımına 2013 yılında önce başlanmayacaktır. Ancak, Statüko senaryosunda, spesifik hiçbir politikanın linyit kullanımını teşvik etmeyeceğini veya gaz kullanımını sınırlamayacağını varsayıyoruz ve Akkuyu reaktörünü geleceğe dönük tahminlerimize dahil etmiyoruz.

5 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Elektrik Enerjisi Pazarı ve Arz Güvenlik Strateji Raporu, Mayıs 2009 6 Aksi belirtilmedikçe, elektrik üretim bölgeleri için rakamları elektrik kapasitesine atıfta bulunmaktadır.




14

Hükümet, ayrıca rüzgâr ve hidro enerjisinin de aralarında bulunduğu yenilenebilir enerjilerin geliştirilmesi için kararlı olduğunu duyurmuştur (ETKB 2009). 2023 yılına kadar, Türkiye’nin, elektriğinin %30’unu yenilenebilir kaynaklardan üretmesi beklenmektedir. 2023 yılına ilişkin hedeflere şunlar dahildir: 20 GW yeni rüzgâr kapasitesi eklenecek (20107 yılında rüzgar kapasitesi 1,1 GW ), ayrıca ekonomik olarak yararlanılabilir hidro gücün tümü devreye alınacaktır (30 G W civarında veya mevcut hidroelektrik kapasitenin yaklaşık iki katı büyük). Aralık 2010’da yapılan revizyondan önce, yenilenebilir enerji kanununa göre, Alım Garantili Tarifeler elektrik toptan satış fiyatından daha düşüktü. Statüko senaryosunda, yenilenebilir enerji projeleri için hiçbir ek desteğin sağlanmadığını varsayıyoruz. Bu nedenle yeni kapasite gelişiminin, bu amaca uygun araziler bulunması koşuluyla, geçen birkaç yıldakine benzer şekilde ilerleme göstereceğini varsayıyoruz.

Türkiye’de binalarda enerji verimliliğini teşvik eden çeşitli politikalar yürürlüktedir, ancak genel olarak, binalara ilişkin düzenlemeler tam olarak uygulanmamakta ve hala bütün resmi izinler alınmadan önemli ölçüde yapılaşma devam etmektedir. Statüko kapsamında, halihazırdaki mevcut uygulama, norm olarak kalmaktadır.

3.2. Mevcut Planlanmış Politikalar

İkinci senaryo, yürürlükte olan veya emisyonları etkilemesi muhtemel belli başlı politikaları dikkate almaktadır. Politikaların yürürlükte olduğu, ancak tam anlamıyla uygulanmadığı yerlerde (bina standartlarında olduğu gibi) artık daha sıkı bir biçimde uygulandığını varsayıyoruz.

Bu senaryo ile Statüko arasındaki farklar şunlardır:

− Yeni nükleer santrallerin finansmanında Hükümetin sağladığı fiyat garantileri, sözleşmeler ve borçlanma faizleri kullanılır (%7 iskonto oranı ve işlem maliyetlerinde azalma varsayıyoruz); hükümet, projeden vazgeçilmesinden ve uzun dönemli atık tasfiyesinden doğacak sorumluluğu üstlenmeyi kabul eder;

− Türkiye ve Gürcistan arasında Türkiye’nin Gürcistan’dan hidro elektrik (1,7 GW’a kadar veya 5 TWsaat) ithal etmesine olanak veren enterkoneksiyon tamamlanır.

− Hükümetin satın alma garantisi politikası yenilenebilir enerjinin geliştirilmesini teşvik amacıyla güçlendirilir;

Tablo 3.1 Alım Garantili Tarife (FIT) Seviyeleri

Teknoloji FIT (€/ MWh) Rüzgâr Hidro

55

Jeotermal 80 Güneş Biyokütle

100

7 Türkiye Rüzgâr Enerjisi Kurumu.




15

Yeni FIT politikası, yerli ekipman kullanan tesislerde üretilen yenilenebilir elektrik için ek ödeme sağlamaktadır. Bu ek ödemeyi analizlerimize, iki nedenden dolayı dahil etmedik. İlk olarak, yerli ekipman üreticilerinin daha rekabetçi olmaları için daha yüksek sübvansiyon gerektirmesi olasılığıdır; ikinci olarak da müşterilerinin daha yüksek sübvansiyon ödemesi almayı beklemeleri durumunda, ekipman üreticilerinin müşterilerden daha yüksek fiyatlar talebetme olasılığıdır.

− Enerji verimliliği düzenlemeleri güçlendirilir. Aşağıdakiler de buna dahildir: ISO EN gibi, kabul görmüş standart değerlendirme işlemleri ve metodları ile birlikte işlem maliyetlerinin azaltılmasına dönük bilgi ve enerji performansı sertifikasyon programları da yürürlüğe konur.

Örneğin yüksek verimli ortak ısıtma sistemlerinin, yoğuşmalı kazanların, yalıtımın ve ısı ölçerlerin daha fazla kullanımını sağlamak üzere, zorunlu teftiş dahil, bina düzenlemelerinin daha sıkı şekilde uygulanması.

− Bazı BOTAS sözleşmelerinin transferi suretiyle gaz pazarının kısmi olarak liberalleştirilmesi, fiyatların yükselmesine yol açar. (zira fiyatlar yükselmezse pazara yeni girişler sınırlı kalacaktır), - gaz fiyatları, 2016–2020 yılları arasında, kademeli artış göstererek, Statüko senaryosuna kıyasla mevcut perakende ve toptan satış seviyelerinden %10 daha yükselir.

3.3. Genişletilmiş Politikalar

Genişletilmiş Politikalar senaryosunda, enerji verimliliği sağlamak ve elektrik sektörü ile diğer sektörlerde emisyonları azaltmak için tasarlanan çeşitli politikaların etkilerini göz önünde bulunduruyoruz. Özellikle aşağıdaki politikalar dikkate alınmıştır:

− Yenilenebilir kaynakların gelişimini daha fazla desteklemek için daha yüksek satın alma garantili tarifeler. Tarifeler, Planlanmış Politikalar senaryosuna kıyasla 15/MWsaat € daha artırılır, böylece bazı bölgelerde ek kapasite yaratılması için destek sunar, ancak bütün tedbirleri teşvik etmez.

Teknoloji FIT (€/MWh)

Rüzgâr 70 Hidro 70 Güneş 115 Biyokütle 115 Jeotermal 95

Diğer 70

− BOTAŞ’a rakip büyük uluslararası şirketlerin girmesiyle gaz pazarındaki liberalleşmenin artması, gaz fiyatlarını düşürmek ve önceki senaryodaki yükselen fiyatlar eğilimini tersine çevirmek suretiyle , önemli ölçüde rekabet getirir ve tüketicilere de uzun vadeli fayda sağlar. .




16

− Binalardaki enerji performansı hakkındaki 2010 / 31 AB Direktifine uygun olarak, binalarda alternatif enerji sistemlerinin tercih edilmesini sağlayacak ek koşullar (esas olarak her durumda işlem maliyetlerinin dikkate alınmasını sağlamak ve böylece bu maliyetlerin düşük karbon tedbirleri için ek maliyet olarak görülmesini önlemek);

− Yalıtım ve güneş enerjili su ısıtması dahil olmak üzere, evlerde enerji verimliliği tedbirlerini desteklemek için ”düşük faizli kredi” programları ve daha geniş ticari borç verme olanakları

− Enerji tedarikçilerinin enerji verimliliği tedbirleri sunma zorunluluğu- örn. kotalar, talep yönetimi veya beyaz sertifika mekanizmaları yoluyla, evlerdeki ve ticari sektörlerdeki enerji verimliliği tedbirlerini daha fazla desteklemek.

− Sanayide en iyi uygulamayla kıyaslama programı - En iyi uygulama örneğini paylaşmak ve yönetimin dikkatini verimlilik iyileştirmelerine çekmek amacını güder. (bilgilendirme amaçlı işlem maliyetlerini azaltır ve eşik oranlarını %2 oranında düşürür).

− Çöp gazı kullanımı, çimento fırınlarında atık yakıtların kullanımı vb. dahil olmak üzere, atıktan enerji üretimi seçeneklerinin maliyetini düşürmek için atıklarda daha sıkı düzenleme.

− Evlere bedava linyit sağlama programının aşamalı olarak kaldırılması, bunun daha genel kapsamlı konut ısıtma destek politikasıyla veya genel gelir desteğiyle ikamesi.

− Yukarıdaki politikalar başka bir veya iki politika ile birleştirilerek Genişletilmiş Politika senaryosunun iki varyasyonu elde edilebilir.

İlk varyasyon, önemli ölçüde karbon fiyatı uygular. AB ETS tarafından kapsanabilecek sektörler için fiyatın reel bazda 40€/tCO2e olacağı varsayılır; CERs, ERUs veya muadili başka krediler almaya uygun sektörler için fiyatın (fırsat maliyeti) €20/tCO2e olacağı varsayılır. İki fiyat arasındaki fark, birincil krediler ile bağlantılı riskleri ve işlem maliyetlerini yansıtır.

İkinci varyasyon, karbon fiyatları uygulamak yerine, , sektördeki standart teknolojinin yol açtığı emisyonları azaltan her teknolojiyi desteklemek için proje yardımı (sermaye sübvansiyonu) şeklindeki sübvansiyonların mevcut olduğunu varsayar. Bu sübvansiyon, düşük emisyon teknolojilerinin yatırım sermayesi maliyetlerini %20 azaltır. Proje yardımlarını finanse etmek için gerekli fonun kaynağı belirtilmez.

Hem karbon fiyatlandırması hem de proje yardım politikaları, düşük karbon teknolojilerini geliştirmek için destek ve teşvik sağlarlar. Bu politikalar, farklı yollarla yürürlüğe konabilir ve bu rapor kapsamındaki çalışma, çok fazla karmaşıklığa yer vermeden bu politikaları modellemeye dahil eder. Karbon fiyatlandırmasında, ücretsiz tahsisle ilgili sorunlar ve referans seviyesi ve kredilendirme yaklaşımlarına ilişkin ayrıntılar dikkate alınmaz. Proje yardımlarıyla, referans seviyesinden daha düşük emisyonlu her teknolojinin %20 yardıma uygun olduğu varsayılır. Proje yardımları ile ilgili (genellikle vergi indirimleri veya muafiyeti yoluyla uygulanan) birçok uluslararası örnek




17

olduğu halde, bunlardan hiçbiri burada modellenen müdahale kadar kapsamlı veya geniş etki alanına sahip değildir. Ayrıca, bu örneklerin birçoğu, bir teknolojinin uygun olarak kabul edilmesinin nasıl yapılacağını belirleyen detaylı kurallar içerir.

Genişletilmiş Politika senaryosunun bu iki varyasyonuna ait sonuçların karşılaştırılması , bu yaklaşımların etkinliğinin daha iyi anlaşılmasını sağlar.




18

3.4. Senaryoların Genel Özeti

Senaryolara genel bakış aşağıda özet halinde sunulmuştur.

Tablo 3.2 Modellenen Senaryoların Özeti

Politika Statüko Planlanmış Politika Genişletilmiş Politika – Karbon Fiyatları

Genişletilmiş Politika – Proje Yardımları

Yakıt pazarı yapısı ve sübvansiyonlar

Taş kömürü taş kömürü madenleri için devlet desteği devam eder

Destekler yavaş yavaş çekilir, ancak fiyatlar üzerine bir etkisi yoktur (fiyatlar ithalat tarafından belirlenir)

Planlanmış Politika Senaryosunda olduğu gibi

Genişletilmiş Politika Senaryosunda olduğu gibi

Elektrik çapraz sübvansiyonu

sanayi tarafından sanayi dışı çapraz sübvansiyonun devam ettirilmesi

sanayi ve konut / ticaret sektörleri arasındaki fiyat farkı €0.02/kWsaat artar



Dağıtım Sınırlı kayıp azaltımı Kayıpları %14’ten 9%’a çekmek için düşük maliyetli yatırım



Gaz pazarı yapısı BOTAS üstünlüğü devam eder, gaz fiyatları zamanla artar

Kısmi gaz pazarı liberalleştirmesi, 2020’ye kadar %10 daha yüksek gaz fiyatlarına neden olur

daha fazla rekabetle ve pazara yeni girişlerle daha liberalleştirilmiş pazar, fiyatlar Planlanmış Politikalar’dan %10 daha düşük


Fakir hanelere linyit sübvansiyonu

2 milyon haneye devam eden sübvansiyon

2 milyon haneye devam eden sübvansiyon

Politikaya aşamalı olarak son verilir ve ilgili yakıt fiyatlarına etki etmeyecek şekilde başka bir gelir desteğiyle ikame edilir


Elektrik Sektörü

Gazın elektrik üretimindeki payı

2020’ye kadar mevcut üretim bileşimine geniş ölçüde uygun, sonra daha yüksek fiyatlar nedeniyle payı azalır

%30 hükümet hedefini yakalayarak, kısa zamanda daha yüksek fiyatlara çıkar

Gaz payında hiçbir sınırlandırma yok.


Linyitin elektrik üretimindeki payı

İsbatlanmış linyit rezervlerinin kullanımı, elektrik üretim kapasitesinin18 GW olduğu hesaplanmıştır

Statüko Senaryosunda olduğu gibi



Hidroelektrik İhaleler devam eder, ancak doğrudan mali destek verilmez




Alım garantili tarifeler

2010 Aralık öncesinde mevcut satın alma garantisi seviyeleri (geniş ölçüde)

Yakın zamanda açıklanmış revize FIT’ler

Daha yüksek FIT’ler, PP’den 15 €/ kWsaat daha yüksek


Yenilenebilir enerji şebeke bağlantı ve







19



iletim

ücretleri

ek şebeke bağlantı veya iletim ücretleri uygulamaya konmamak suretiyle örtülü destek

Enterkoneksiyonlar Geçerli enterkoneksiyon kapasitesi

Ek kapasite ve Gürcistan’dan 1,7 GW’a kadar hidroelektrik ithalatı



Nükleer enerji Nükleer güç programı yok

Devlet destekli nükleer enerji programı, 2023’de 5 GW, 2030’da 15 GW



Karbon fiyatlandırma Karbon fiyatı yok Karbon fiyatı yok AB ETS’de 30€ / tCO2 karbon fiyatın uygulanan sektörlerin dahil edilmesi

Karbon fiyatı yok

Azaltma teknolojileri için proje yardımları

Yok Yok Yok Emisyonların karbon ücreti, azaltma teknolojileri için %20 proje yardımıyla değiştirilir

Haneler ve Bina Sektörü

Binaya ilişkin yasal düzenlemeler

Yeni binalar, kazanlar ve ısı ölçerler için bina mevzuatı mevcuttur, ancak etkili bir şekilde uygulanmaz

Yapı düzenlemelerinin etkili bir şekilde yürürlüğe konması



Gaz şebekesi Gaz şebekesinin aşamalı genişletilmesiyle birlikte gaz kullanımındaki artış eğilimi devam eder




Enerji verimliliği politikaları

Ek enerji verimliliği politikası yoktur


Düşük faizli krediler, zorunlul koşullar ve enerji teftişleri yoluyla geniş kapsamlı enerji verimliliği politikası programı



Yok Yok Yok Azaltma teknolojileri için %20 proje yardımları

Sanayi

Enerji verimliliği

politikası

Ek politika yok Ek politika yok En iyi uygulama ile kıyaslama (benchmarking) ve hedef programı en iyi uygulama bilgisini yaygınlaştırır ve yönetimin ilgisini çeker


Karbon fiyatlandırma Karbon fiyatı yok Karbon fiyatı yok AB ETS’de €30 / tCO2 karbon fiyatı uygulanan sektörler dahil edilir

Karbon fiyatı yok


Yok Yok Yok emisyon karbon fiyatları, azaltma teknolojileri için %




20



20 proje yardımıyla değiştirilir

Ulaştırma

Yakıt vergileri Taşıma yakıtları için yüksek vergilere devam




Yok Yok Yok Azaltma teknolojileri için %20 proje yardımı

Tarım, Atık, Ormancılık

Karbon fiyatlandırma Karbon fiyatı yok Karbon fiyatı yok 15 € / tCO2 karbon fiyatına denk düşen kredi bazlı emisyon ticaretine tabi uygun projeler

Karbon fiyatı yok


Yok Yok Yok Karbon fiyatları, azaltma teknolojileri için % 20 proje yardımıyla değiştirilir

3.5. Yakıt Fiyatı Varsayımları

Aşağıdaki şekiller, Statüko senaryosu altında farklı sektörler için varsaydığımız yakıt fiyatlarını (reel 2010 yılı €) göstermektedir. Genel olarak, geleceğe dönük toptan satış fiyatı tahminleri ile başlıyoruz ve bunları şimdiki (gerektiğinde geçmiş dönem) fiyat verilerine dayanarak son kullanıcı fiyatlarına indirgiyoruz. . Bunu yaparken, nisbeten düşük cari fiyatlarla başlayan ve dönem boyunca artış gösteren IEA gaz fiyatı tahminlerini (WEO, 2010) kullandık. Kömür fiyatları da IEA tahminlerine dayalıdır, ancak Türkiye için ek nakliye ücreti dikkate alınır. Linyit fiyatları, Türkiye’deki maliyetlerin genel olarak reel anlamda mevcut seviyelerde seyredeceğini varsaymaktadır (yine, IEA verilerine dayanarak). Biyokütle fiyatları, biyokütlenin çoğunlukla geleneksel şekilde kullanıldığını ve elektrikte ise sınırlı kullanıldığını yansıtmak üzere önce halihazırdaki düşük seviyelerde başlar, fakat biyoyakıtın düşük karbonlu bir enerji emtiası olması ve bu nedenle uluslararası ticaretinin artması beklentisi nedeniyle yükselir . Toptan elektrik fiyatlarının modellemesi, geçmiş perakende maliyetlere bağlı olarak yükseltilen son kullanıcı elektrik fiyatlarından hareketle yapılır.




21

Şekil 3.1 Yakıt Fiyatı Varsayımları

050

100150200250

2010 2015 2020 2025 2030

Köm

ür fi

yatı

(€/to

n)

Elektirk Sanayi Ticari/Konut

01020304050

2010 2015 2020 2025 2030

Gaz

fiy

at (€

/MW

h)

Sanayi Ticari/Konut

0200400600800

1.0001.2001.400

2010 2015 2020 2025 2030

Pet

rol f

iyatı (

€/to

n)

Sanayi Ticari/Konut

010203040506070

2010 2020 2030

Biy

oküt

le fi

yatı

(€/M

Wh)

Sanayi Ticari/Konut

0

10

20

30

40

2010 2015 2020 2025 2030

Liny

it fiy

atı (

€/to

n)

Elektirk Sanayi

0

5

10

15

20

2010 2020 2030

Ele

ktrik

fiya

tı (0

.01€

/kW

h)

Sanayi Ticari/Konut

Kaynak: IEA (kömür, gaz, petrol), E4Tech (biyokütle), IBS (linyit), NERA/BNEF tahminleri ve modellemesi

Yukarıda bahsedildiği gibi, Planlanmış Politikalar senaryosunda, konut ve sanayi elektrik fiyatları arasındaki fark artış göstermektedir. Devam eden sınırlı rekabet nedeniyle, son kullanıcı gaz fiyatları bu senaryo altında artmaktadır..

Genişletilmiş Politika senaryosunda da benzer fiyatlar geçerlidir, yalnız , daha ileri derecede liberalleşen pazarın tüketicilere olan faydasını göstermek için, gaz fiyatları %10 daha düşük varsayılır. Kömür ve petrol fiyatları, uluslararası ithalat fiyatını yansıtmaya devam eder. .

Ek C, her bir senaryodaki yakıt fiyatı varsayımlarını ayrıntılı olarak sunmaktadır.


“Statüko” Senaryosu Politikası


22

4. “Statüko” Senaryosu Politikası

Temel (base) senaryomuz “Statüko”dur. . Sözkonusu senaryo halen geçerli politikaların ve kurumların gelecek 20 yıl süresince aynı şekilde devam edeceğini varsayar.. Ekonomi halen mevcut olan emisyon azaltımı potansiyelini gerçekleştirerek gelişmeye devam eder. Bunu, hem yeni, daha verimli veya düşük emisyonlu kapasitenin eklenmesi yoluyla, hem de emisyonu azaltan teknolojilerin ve uygulamaların aşamalı olarak benimsenmesi yoluyla yapar. Ancak, enerji verimliliğini, yenilenebilir enerjiyi veya diğer emisyon azaltmalarını destekleyecek hiçbir politika yürürlüğe konulmaz. Halen yürürlükte bulunan politikalar ve tedbirler ise güçlendirilmez ve etkinlikleri geliştirilmez.

Bu bölüm ilk önce, Statüko senaryosunu8 oluşturmak için kullanılan politika varsayımlarının bazı detaylarını ortaya koyar.. Bölüm 4.2 ekonomide azaltma potansiyeline genel bir bakış sunar - - MACC eğrilerinin üretilmesinde kullanılan metodolojiye genel bakış (Kutu 4.1) da buna dahildir. Sonraki kısımlar, başlıca sektörlerdeki azaltma maliyeti ve potansiyelleri ile ilgili daha ayrıntılı bilgi içerir..

4.1. Politika Belirleme ve Varsayımlar

Aşağıda Statüko senaryosundaki politika varsayımlarının kısa bir özetini sunuyoruz. Daha kapsamlı arka plan bilgisi ve varsayımlar, Eklerde bulunabilir.

4.1.1. Fosil yakıt pazarları ve sübvansiyonlar

Türkiye yakıt ve elektrik pazarları görece liberalleştirilmiştir, sübvansiyon veya çapraz sübvansiyon şeklinde doğrudan müdahale çok azdır. Ancak, eski sistemlerin kalıntıları hala mevcuttur. Aşağıdakiler, azaltma potansiyelini ve maliyetini değerlendirmede gözönüne alınacak başlıca kalıntılardır:

− Fakir hanelere bedava linyit. Senaryo, her yıl fakir hanelere iki milyon tondan fazla bedava linyit dağıtımı yapılmasını içerir.

− Kömür madenciliği desteği. Kısmen eski sistemden kalan personel maliyetlerini karşılamak için, yurtiçi taş kömürü madenciliği önemli miktarda sübvansiyon almaktadır. Ancak, bunun son kullanıcı kömür fiyatları üzerinde sınırlı etkisi olduğunu varsayıyoruz, zira son kullanıcı fiyatları miktar olarak çok daha fazla olan ithal kömür tarafından belirlenir..

− Çapraz sübvansiyon. Mevcut yasal düzenleme yapısı, sanayi son kullanıcı elektrik fiyatları ile konut ve ticaret sektörleri arasında yaklaşık 0,02-0,03 €/kWsaat’lik nisbeten küçük bir farka neden olur (başka ülkeler için tipik değerler genellikle iki kat daha fazladır). Bu durum, muhtemelen, sanayinin, iletim ve dağıtım maliyetlerinden oransal olarak daha fazla bir pay almasını içeren örtülü bir çapraz sübvansiyon oluşturacaktır.

8 Türkiye, fiyatlarda görülen dalgalanma ve yüksek enflasyon dönemi ardından 2002 yılınan itibaren nisbeten mali

istikrar dönemine girmiştir. Analizlerimizde, mevcut istikrarın devam edeceğini varsayıyoruz, ve bununla birlikte, ülkede şu an var olan nisbeten düşük faiz oranlarının devam edeceğini varsayıyoruz. Koşullar değişirse, bu değişim yatırımcı kararlarında önemli etkilere neden olacaktır.




23

− Gaz pazarı yapısı. Yurtiçi gaz pazarına BOTAŞ tarafından yön verilmektedir. Senaryo bu durumun devam edeceğini ve gaz fiyatlarının aksi durumda bulunacağı seviyeden daha düşük olmasına yol açacağını varsayar (zira BOTAŞ elektrik piyasasında önceki dönemden gelen al-ya-da-öde gaz sözleşmelerinden fayda sağlamaktadır. )

4.1.2. Elektrik sektörü

Elektrik sektöründe, politikalar hakkında aşağıdaki varsayımları yapmaktayız.

4.1.2.1. Pazar yapısı

Rekabetçi pazarlar. Liberalleşme sürecinin özel yatırımlar ve rekabetçi hükümet tedarikleri (örn. elektrik üretimi için hidroenerji ve linyit sahaları) yoluyla teşvik edilen yeni kapasiteyle devam edeceğini varsayıyoruz. Mevcut uzun vadeli sözleşmeler devam eder, ancak toplam içindeki payları azalır, yeni yatırım kararları rekabetçi bir şekilde belirlenir ve toptan satış pazarındaki gelirler yoluyla ödüllendirilir.

4.1.2.2. Fosil yakıtlar için enerji güvenliği hedefleri

Türk hükümeti, ithal enerjiye olan bağımlılığı azaltma ve daha çeşitli bir enerji bileşimi elde etme yolunda hedefler belirlemiştir. Bu hedefler arasında şunlar bulunmaktadır:

− Üretimde sınırlı gaz payı. Türk hükümeti elektrik üretiminde gaz yakıtlı santral payını %30’dan fazla olmayacak şekilde sınırlandırma hedefini yakın zamanda daha belirgin şekilde ortaya koymuştur. Bu hedefin, başka yakıtlı santraller için izin verme/düzenleme ve destek sağlama kombinasyonu yoluyla gerçekleştirileceğini varsayıyoruz.

− Yurtiçi linyit kaynaklarının geliştirilmesi. İsbatlanmış linyit rezervlerini işleme niyetinin de gerçekleştirileceğini varsayıyoruz. Bu durumda, 2030 yılına kadar 18 GW kadar elektrik üretim kapasitesi yaratmak mümkün olabilecektir.

4.1.2.3. Yenilenebilir elektrik

Yenilenebilir enerji üretimi destek yapısının üç ana bileşeni vardır:

− Alım garantili tarifelerin korunması. Senaryo, alım garantili tarifelerin (FITs) geçerli seviyeleriyle ve nitelikleriyle korunmasını içermektedir. Toptan satış fiyatlarının FIT seviyelerinden yüksek olduğu durumlarda, yenilenebilir enerji üretim santrali, ürününü toptan pazarda satma seçeneğine sahiptir.

− Hidroelektrik santrali ihalelerinin devam etmesi. Hidroelektrik santrallerin geliştirilmesi için süregelen ihale süreci devam eder ve 30 MW kadar üretim kapasitesi yaratma potansiyeli gerçekleştirilebilir. Halen mali destek sağlanmamaktadır (Tam tersine, hidroelektrik yatırımcıları saha geliştirme hakları için ihaleye girmektedirler) ve yalnızca yürürlükteki toptan satış pazar koşulları altında gerçekleştirilebilir yatırımların yapılacağını varsayıyoruz.

− Yenilenebilir enerjiler için örtülü destek. Yenilenebilir enerjiler için “yumuşak” desteğin devam edeceğini varsayıyoruz. Bu, aşağıdaki anlama gelir: Uzak iletim şebeke bağlantıları gerektiren veya kesintili üretimden kaynaklanan




24

maliyetleri dengeleyen bir sistem gerektiren yenilenebilir enerjilere hiçbir ek maliyet getirilmez.

− Kısıtlanmış rüzgâr enerjisi gelişimi. Lisanslamadaki gecikmelerin ve iletimdeki kısıtlamaların yeni rüzgâr gücü kapasitelerinin gelişme hızını sınırlayacağını varsayıyoruz.

4.1.2.4. Nükleer enerji

Sadece özel sektör nükleer enerjisi. Senaryo, devlet destekli nükleer enerji programı içermemektedir. Bununla birlikte, mali açıdan yeterli ölçüde cazip ise, özel sektörce finanse edilen nükleer gelişimlere izin veren bir rejimin var olduğunu varsayıyoruz. İşlem maliyetlerinin yüksek olacağını varsayıyoruz, nükleer enerji gelişimi ile ilgili ülkede bir emsal bulunmadığı için bu durum özellikle geçerlidir.

4.1.2.5. Enterkonektör kapasitesi

Enterkonektör kapasitesinin korunması. Senaryo, mevcut enterkonektör kapasitesinin başka elektrik pazarlarına genişlemeyeceğini varsaymaktadır.

4.1.3. Binalar

Binalara ilişkin yasal düzenlemelerde zayıf yaptırım. Yukarıda bahsedildiği gibi, Statüko, Türkiye’deki bina sektöründe, geçerli eğilimlerde ve uygulamalarda az değişiklik olacağını varsaymaktadır. Şu an Türkiye’deki binalarda sınırlı yalıtım vardır ve mevcut binalarda yapılan iyileştirmeler yavaş ilerlemektedir. Binalardaki verimlilik standartları yaptırıma tabi değildir ve ortak ısıtma sistemleri bulunan binalardaki ısı ölçerler gibi zorunlu ekipmanların kullanımı çok yavaştır.

Gaz şebekesinin genişlemesi. Statüko senaryosunda, gazın ısınma amaçlı kullanımının devam edeceğini ve gaz kullanımına henüz geçmemiş kişilere yayılabileceğini varsayıyoruz. Klima sahiplik oranının aşamalı olarak yükselip şimdiki Güney Avrupa ortalamalarına (evlerde yaklaşık %30) yaklaşacağını varsayıyoruz.

Yakıt fiyatları yukarıda belirtildiği gibidir.

4.1.4. Yüksek emisyona neden olan diğer sektörler (Sanayi, Ulaştırma, Atık ve Tarım)

Vergilerin ve karayolu taşımasının egemenliğinin devamı. Senaryo, taşıma sektöründe gerek yürürlükteki yüksek yakıt vergilerinin, gerekse taşıt vergilerinin devamını içermektedir. Yük ve yolcu trafiğinde karayolu taşımacılığına olan yüksek bağımlılığı değiştirecek hiçbir politika yoktur.

Zayıf atık düzenlemeleri ve kurumları. Mevcut atık düzenlemelerinin ve altyapısının çeşitli atık yığınlarının özel arıtımına dayanan birçok potansiyel azaltma seçeneklerini harekete geçirmek için yetersiz olduğu varsayılır. Buna, çöp gazı tutmayı veya atık enerjisini destekleyen kurumların yetersizliği de dahildir. . Benzer şekilde, sanayi işlemlerinde yanmada veya çimento karışımında ikame amacıyla kullanım için önemli ölçüde atığın bulunabilir olmadığını varsayıyoruz.




25

Spesifik hiçbir sanayi enerji politikası bulunmamaktadır. Sanayiye, emisyonları enerji fiyatı yoluyla sağlanmakta olan seviyenin altına düşürecek hiçbir ek teşvik veya bunu mümkün kılacak olanak tanınmayacağı varsayılmaktadır.

4.2. Statüko Politikası: Toplam MACC

Bu bölümde, Statüko senaryosundaki toplam marjinal azaltma maliyet eğrisi sonuçlarını sunuyoruz. Kutu 4.1, MACC eğrilerini oluşturmak için kullanılan metodolojiyi genel hatlarıyla açıklamaktadır.

Kutu 4.1 MACC Metodolojisinin Açıklaması

Aşağıda sunduğumuz MACC eğrileri, iki farklı kısımdan oluşur - pozitif maliyet ve negatif maliyet alanları. MACC eğrisinin negatif maliyet kısmı, karbon fiyatı veya (mevcut mekanizmalar haricinde) başka destek mekanizmaları olmadan değerlendirilen yatırım fırsatlarını temsil eder. Sütunların (blokların) yüksekliği, her bir ton azaltılan CO2e ton başına tasarrufları temsil eder. Pozitif maliyet kısmı ise, yalnızca yeterince yüksek bir karbon fiyatı uygulanması durumunda (veya azaltma tedbirlerinin ve/veya rakip teknolojilerin maliyetlerini etkileyen başka bazı politikalar) karlı olacak azaltma tedbirlerini göstermektedir.

MACC eğrisinin iki alanını üretmek için kullanılan metodlar birbirinden farklıdır. . MACC eğrisi pozitif maliyet kısmını üretmek için, art arda yüksek karbon fiyatlarında GE2M modelini işletiriz ve hedeflenen üretimi yaratmak için her bir sektörde kullanılan teknoloji çeşitlerini karşılaştırırız. Karbon fiyatı modelden modele artış gösterdikçe, daha karbon yoğun teknolojilerin aleyhine olacak şekilde, daha az karbon yoğun teknolojiler tercih edilir ve kullanılır (veya işleme daha çok girer). Bir teknolojiden çıkan ürün, düşük karbon fiyatından yüksek karbon fiyatına doğru artış gösteriyorsa, bu durum şunu göstermektedir: daha yüksek yeni karbon fiyatında, düşük karbon teknolojisi tercih edilir, dolayısıyla bu düşük karbon teknolojisi , ton başı maliyeti yeni karbon fiyatından az ya da buna eşit bir azaltma tedbirini temsil eder. Azaltma hacmi (MACC eğrisinde sütun genişliği), düşük karbon teknolojisinin emisyon yoğunluklarını, yerini aldığı teknolojiyle karşılaştırarak hesaplanır. Art arda yükselerek 150 €/tCO2e (2010 yılı €) değerine kadar ulaşan yüksek karbon fiyatlarıyla modeli işleterek ve , karbon fiyatları arttıkça kademeli olarak karbon seviyesini düşürecek şekilde modellenmiş ekonomiyle işlemi tekrar ederiz.

MACC negatif maliyet kısmı, farklı bir yaklaşım kullanılarak üretilir – bu yaklaşım MACC eğrisi için azaltma maliyetlerini hesaplarken kullanılan geleneksel yaklaşımlara daha benzerdir. Esas itibarıyla, (2010-2030 yılları arasında) karbon fiyatı sıfıra çekilmiş tek bir modeli, kullanılan teknolojilerin -ve karbon yoğunluklarının- gelecek her bir yılda, şimdi geçerli olan değerler ile benzer olması durumundaki ekonominin görünümü ile karşılaştırıyoruz. Biz bunu sabit karbon yoğunluğu senaryosu ya da “Statik Yoğunluk” senaryosu olarak adlandırıyoruz. Bu senaryo, şimdi bile karlı olan emisyon azaltma fırsatlarını ortaya koyan referans durumudur.




26

Kkarlı emisyon azaltmalarına yatırım yapmanın “Statik Yoğunluk” senaryosuna kıyasla sağladığı faydayı hesaplamak için, öncelikle Statik Yoğunluk senaryosundaki ilgili “karşı olgusal teknoloji”yi (counterfactual technology) seçtik ve bunu emisyon azaltımı yapan her bir sektördeki teknolojilerle karşılaştırdık. Mevcut ekipmanların bir üst modele yükseltilmesinde karşı olgusal, mevcut ekipman olmalıdır: buna göre, sermaye maliyeti, analiz yılındaki (örn. 2030 yılında) ekipman iyileştirme maliyetidir ve işletme maliyetindeki yıllık tasarruf da , yeni ve eski ekipmanların işletme maliyetleri arasındaki farka eşittir. Birim ürün başına emisyon faydası ise, yeni ve eski ekipman arasındaki emisyon yoğunluğu farkıdır.

Yeni (ya da ikame edilmiş) ekipman için, metodoloji biraz daha karmaşıktır. Buradaki karşı olgusal, 2010 yılındaki mevcut kapasitenin “ortalama nitelikleri” olarak tanımlanır. Örneğin halihazırdaki elektrik üretiminin yaklaşık yarısı, doğal gazdan, dörtte biri katı yakıtlardan ve kalan dörtte biri ise büyük hidroelektrik santrallerinden elde edilmektedir. Statik Yoğunluk senaryosunda, bütün yeni talepleri karşılamak için, ek kapasitenin aynen bu dağılımda oluşturulacağını varsayıyoruz. Bu nedenle, politika senaryolarında, her yeni kapasiteyi bu “Statik Yoğunluk Ortalaması” ile karşılaştırırız. Dolayısıyla, yeni kapasitenin birim başına emisyon tasarrufu, yeni teknolojinin emisyon yoğunluğu ve mevcut kapasitenin ağırlıklı ortalama yoğunluğu arasındaki farktır ve bu zamanla değişiklik göstermez. . Yeni teknolojinin marjinal maliyeti, MACC eğrisinin hesaplandığı her yıl, her bir teknolojinin sermaye maliyetlerinin ağırlıklı ortalaması şeklinde hesaplanır. . Bu nedenle, 2030’daki karşı olgusal maliyet 2010’daki pazar paylarına, fakat 2030’daki maliyetlere dayalıdır.

Bu yaklaşımın benimsenmesinin nedeni, halen mevcut üretim bileşiminin şimdiden bazı düşük karbon teknolojilerini içermesidir ve bunlar gelecekte teorik bir “Statik Yoğunluk” senaryosunun parçası olabilecektir. Genel ortalamayı karşı olgusal olarak almasaydık, her yeni senaryoda hangi mevcut “Statik” teknolojilerin değiştirileceğini rastgele seçmek zorunda olacaktık. Bu nedenle örneğin model, verimli yeni gaz yakıtlı santrallerin inşasını öngörürse, bu santrallerin, yeni kömür santrali yerine mi yoksa yeni hidroelektrik santrali yerine mi ya da belki de sadece Statik Yoğunluk senaryosu altında zaten beklenmekte olan gaz santrali olarak mı inşa edileceğine karar verilmesi gerekecekti.




27

Bu yaklaşım emisyon azaltma teknolojilerini kullanım maliyetini verir ve bu maliyeti Statik Yoğunluk senaryosunda, bu teknolojiler yerine (ortalama olarak) inşa edilmiş olabilecek teknolojilerin maliyetiyle karşılaştırır. ,. Kendi maliyetlerini azaltan azaltma sınıflarında teknik ilerlemeler beklendiği, ancak daha geleneksel (karşı olgusal) sınıflarda daha sınırlı ilerlemeler gösterildiği yerlerde bu metodoloji, azaltma sınıflarının karşı olgusaldan daha düşük sermaye maliyetlerine sahip olmasına olanak sağlar. . . Ayrıca, bazı sektörlerde ortalama karşı olgusalın bazı sermaye yoğun ve daha az sermaye yoğun tedbirlerin bir bileşimi olma ihtimali nedeniyle, azaltma sınıfı her zaman karşı olgusal sınıftan daha yüksek sermaye maliyetine sahip olmayabilir. Bazı sektörlerde, bu konular, farklı bir karşı olgusal metodoloji kullanılması durumunda hesaplanacak marjinal sermaye maliyetini azaltabilir. Ayrıca, MACC eğrisinin pozitif ve negatif kısımlarına iki ayrı metodolojinin uygulanması, iki bölgedeki karşı olgusalların aynı olmayacağı anlamına gelmektedir ve bu nedenle aynı azaltma tedbiri, pozitif azaltma maliyetinde veya negatif azaltma maliyetinde yer almasına bağlı olarak, farklı azaltma özellikleri olarak gösterilebilir.




28

Şekil 4.1 Statüko Toplam MACC, 2020

ÇöpgazıEvsel atık su

Yollar (Yük)Binalar (K)

Evsel atık suHidro (Y)

Gaz boru hatları – metan

Jeotermal

150

100

50

0

-50

-100

-150

-200

-250

-300

Azaltma (tCO2)


120,000,000100,000,00080,000,00060,000,00040,000,00020,000,0000

Nükleer

CCGT(O)Jeotermal

Binalar (K)

CCGT(O)CCGT(Y)

Tuğ laÇöpgazı

NükleerBinalar (Kd)

Binalar (K)

Asit

Hidro (Y)Rüzgar (Y)

Binalar (Kd)CCGT(ÇY)

ÇimentoBinalar (K)

Termostat/ısı pay ölçerleri (K)Binalar (K)

Taşıma(Yolcu)Binalar (Kd)

ÇelikÇimento

Su Isıtma (K)

Fiya

t (E

UR

)

Notlar: 1. Elektrik üretim kategorileri D (Düşük), O (Orta), Y (Yüksek) ve ÇY (Çok yüksek) olarak etiketlenmiştir. Taşıma, Yolcu) ve Yük olarak ikiye ayrılmıştır. Binalar, K (Konut) veya Kd (Konut dışı) olarak ayrılmıştır.




29

Şekil 4.2 Statüko Toplam MACC, 2030

100

50

0

-50

-100

-150

-200

-250

-300Azaltma (tCO2)

300,000,000250,000,000200,000,000150,000,000100,000,00050,000,0000

Linyit, Biyokütle birlikte yakmaBinalar (K)

CCGT(ÇY)CCGT(Y)

ÇöpgazıNükleer

Binalar (Kd)

CCGT(ÇY)Nükleer

JeotermalRüzgar (O)

Nükleer

ÇöpgazıBinalar (K)

150

JeotermalHidro(O)

CCGT(ÇY)

Binalar (Kd)Gaz boru hatları – metan

Gaz boru hatları – metanRüzgar (O)

Hidro (Y)

Evsel atık su


Çimento


Taşıma(Yolcu)Su ısıtma (K)

Çimento

Rüzgar (Y)

Fiya

t (E

UR

)

Notlar: 1. Elektrik üretim kategorileri D (Düşük), O (Orta), Y (Yüksek) ve ÇY (Çok yüksek) olarak etiketlenmiştir. Taşıma, Yolcu) ve Yük olarak ikiye ayrılmıştır. Binalar, K (Konut) veya Kd (Konut dışı) olarak ayrılmıştır



NERA Economic Consulting 30

Analizimiz, Statüko politikası altında, 2020 yılında, karbon fiyatı veya ek iklim politikaları olmadan bile karlı yatırımlar yoluyla emisyonları yaklaşık 57 MtCO2e azaltma potansiyeli olduğunu göstermektedir (“dondurulmuş teknoloji” ye kıyasla)

Potansiyel emisyon azaltmaları 2030’da 111 MtCO2e’e çıkmaktadır. Pozitif maliyete sahip tedbirler (yani karbon fiyatı veya başka ek destekler olmadan kar getirmeyen tedbirler) de dahil olmak üzere, bütün tedbirler düşünüldüğünde, 2020’de potansiyel azaltma iki kat daha fazla yükselerek 159 MtCO2 olmaktadır ve 2030’da bu değer 344 MtCO2e’e çıkmaktadır.

2020’de, karlı azaltma tedbirlerinin ortalama maliyeti -75€/tCO2 olmuştur. Bu, 2030’da -96€/tCO2’e düşer. Bu tedbirler, 2020’de 4 milyar €, 2030’da 11 milyar € toplam “sermaye fazlası” veya kar sağlamaktadır. Bütün MACC eğrisi boyunca (reel bazda) 150€/tCO2 değere kadar, tCO2 başına ortalama maliyet 2020’de 32 €, ve 2030’da 1 € olmaktadır.

2030’a kadar, karbon fiyatı veya başka politikalar olmadan, mevcut koşullarda emisyon yoğunluğundaki en büyük iyileşmeler (ekonominin şimdiki yoğunluğuna kıyasla), elektrik sektöründe, konutlarda meydana gelmiştir, verimlilik ile ilgili gelişmeler ise yeni yolcu taşıtlarından ve sanayiden beklenmektedir.

− Elektrik sektöründe, daha düşük emisyon yoğunluğuna katkıda bulunan yatırımlar arasında, yenilenebilir enerji santrallerinin (hidro ve rüzgâr) geliştirilmesi ve daha verimli doğal gaz santrallerine yapılan yatırımlar bulunmaktadır.

− Konutlar için önemli azaltmalar, yeni binalardaki iyileştirilmiş yapı standartlarından ve mevcut konutlara yalıtım yapılmasından olduğu kadar, yoğuşmalı kazan gibi gelişmiş ısıtma sistemlerinden ve güneş enerjili suyla ısıtma sistemlerinden de kaynaklanır.

− Sanayide, çeşitli küçük sektörlerin yanısıra çimento, petrol işleme ve çelik sektörlerinde de azaltma potansiyeli bulunmaktadır.

− Ulaştırma sektöründe, kara yolu taşıtlarının yeni nesil dizel ve benzinle çalışan taşıtlarla değiştirilmesi, önemli enerji yoğunluğu azalmasına neden olmaktadır.

Pozitif karbon azaltma maliyetlerinde, gaz yakıtlı elektrik, nükleer ve yenilenebilir enerji santralleri kurmak, binalarda daha fazla iyileştirmeler yapmak ve atık sektörü ve sanayi yatırımları yoluyla emisyonların daha da azaltılması için çok önemli ölçüde potansiyel bulunmaktadır.

Modellemede mevcut azaltma tedbirleri ile ilgili ayrıntılı bilgiye Ek A’da yer verilmiştir.

4.3. Elektrik

4.3.1. Yüksek seviye elektrik sektörü sonuçları

Statüko senaryosu kapsamında, 2010 ve 2020 yılları arasında üretim %67 ve 2020–2030 yılları arasında %70 büyümektedir.




Gaz yakıtlı üretim, 2010–2020 dönemi boyunca yeni güç santralleri için en az maliyetli seçenek olmaya devam etmektedir, ancak bunun yanında, cazip rüzgâr ve hidro elektrik tesisleri de kurulmuştur. Ancak, yeni hidro ve rüzgâr enerjisinin eklenmesi, hükümetin 2023’e kadar belirlediği yenilenebilir enerji hedeflerini karşılayamamaktadır. Ayrıca kömür ve linyit de aşamalı olarak eklenmektedir. Geleceğe dönük IEA tahminlerindeki yükselen gaz fiyatlarıyla birlikte mevcut linyit kaynaklarındaki kısıtlamalar, 2020’lerde taş kömürünü tercih edilen yeni üretim kapasitesi haline getirecektir. 2030’da taş kömürünün ve gazın toplam enerji üretimindeki payları birbirine yakındır ve kömür önemli miktarda ana yük enerji üretimini sağlar.. Statüko’da biyokütle ve biyogaz kullanımı sınırlı miktardadır: (gittikçe uluslararası ticareti yapılan bir emtia haline gelen) biyokütlenin yüksek fiyatı, oldukça yüksek seviyelerde destek sağlanmadığı takdirde pahalı kalır; benzer şekilde, potansiyel biyogaz kaynakları var olduğu halde, çöp azaltılmasına yönelik sınırlı teşvikler ile, görece düşük seviyelerdeki Alım Garantili Tarife desteği, biyogaz kullanımını teşvikte yetersiz kalmaktadır. 9

Şekil 4.3 Elektrik Kapasitesi Tahmini, Statüko

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2010 2015 2020 2025 2030

Kurulu Güç, G

W el

Elektrik Kapasitesi ‐ Statüko

Çöp gazı

Cofiring

Diğer Yenilenebilir

Hidro

Nükleer

Jeotermal

Rüzgar

Petrol

Gaz

Linyit

Kömür

9 Dikkat edilmesi gereken nokta, burada ve daha sonra gelecek olan elektrik sektörü modellemesinde, karbon tutma ve depolama, (“CCS”/”carbon capture and storage”), gerçekçi bir azaltma seçeneği olarak görülmemektedir, zira buna ilişkin modelleme herhangi bir gerçekçi açıklama içermez. CCS, ticari ölçekte henüz tam anlamıyla başarılı bir şekilde gösterilememiştir ve şu an geçerli olan maliyetleri, analistlerin uygulanabilir olarak düşündükleri seviyelerden önemli ölçüde yüksektir.




Şekil 4.4 Elektrik Üretimi Tahmini, Statüko

0

100

200

300

400

500

600

2010 2015 2020 2025 2030

Elektrik Üretim

i, TW

h

Enerji Üretimi ‐ Statüko

Çöp gazı

Cofiring


Hidro

Nükleer

Jeotermal

Rüzgar

Petrol

Gaz

Linyit

Kömür

Şekil 4.5 Elektrik Kaynaklı Emisyonlar Tahmini, Statüko

0

50

100

150

200

250

300

350

2010 2015 2020 2025 2030

Emisy

onlar, MtCO2e

Enerji Emisyonları ‐ Statüko

Çöp gazı

Cofiring


Hidro

Nükleer

Jeotermal

Rüzgar

Petrol

Gaz

Linyit

Kömür




Emisyonların azaltılması için teşviklerin olmaması durumunda, 2030’a kadar, elektrik sektörü kaynaklı emisyonlar, önemli miktarda kömür ve linyit kapasitesinin (aynı zamanda ek gaz kapasitesinin) eklenmesi sonucunda 2010 seviyelerinden üç kat fazla artış gösterecektir. . Sonuçta ortaya çıkan yakıt bileşimi, hükümetin yakıt çeşitliliği ile ilgili mevcut niyetleriyle geniş ölçüde uyumludur, ancak yenilenebilir enerjilerin çok büyük ölçüde genişletilmesi mümkün olmadığı durumda, bu yakıt bileşimi, sektörün toplam emisyon yoğunluğunda artışa neden olacaktır.

4.3.2. Elektrik Sektörü için Marjinal Azaltma Maliyet Eğrileri

Aşağıda birbirini takip eden iki sayfada, 2020 ve 2030 yılları için elektrik sektörüne ait MACC modellemesinin sonuçları sunulmaktadır.




Şekil 4.6 Statüko Elektrik Sektörü MACC, 2020

Rüzgar (O)

CCGT(ÇY)

Nükleer

CCGT(Y)CCGT(O)

JeotermalCCGT(O) Nükleer

0 10,000,000 20,000,000 30,000,000 50,000,000 60,000,000 70,000,000

Azaltma (tCO2)

0

50

40,000,000

100

150

Rüzgar (Y)

Hidro (Y)

Hidro (Y)CCGT(Y)

Hidro (O)

Jeotermal

Fiya

t (E

UR

)

Notlar: 1. “Y” yüksek ve “O” orta kalite tesis veya santral verimliliği anlamına gelmektedir.




Şekil 4.7 Statüko Elektrik Sektörü MACC, 2030

50

0

Azaltma (tCO2)

CCGT(ÇY)

Nükleer

Rüzgar (O)

Nükleer

Jeotermal

CCGT(ÇY)CCGT(ÇY)

Rüzgar (M)Hidro (Y)

Rüzgar (Y)

150

200,000,000150,000,000

100

100,000,00050,000,0000

Linyit, Biyokütle birlikte yakma CCGT(ÇY)

CCGT(ÇY)

CCGT(Y)

Nükleer

Hidro (O)

Fiya

t (E

UR

) Geothermal

Notlar: 1. “Y” yüksek ve “O” orta kalite tesis veya santral verimliliği anlamına gelmektedir.




Modelleme, elektrik sektöründe hiçbir ek iklim politikası olmadan bile, emisyonların azaltılması için birçok seçenek olduğunu belirtmektedir. 2010–2020 yılları arasında hiçbir karbon fiyatı veya ek politika olmadan, emisyon yoğunluğu mevcut enerji bileşiminkinden daha düşük olan dört çeşit yatırım öne çıkmaktadır. Bunlar, rüzgar kaynağı kaliteli yerlerdeki rüzgâr gücü, iki çeşit gaz santrali (bir tanesi mevcut CCGT santralinin iyileştirilmesi ve diğeri yeni yapılan modern bir CCGT) ve son olarak yeni büyük çaplı hidro elektrik kapasitesi (bu türde yaklaşık 7GW kapasite mevcuttur ). 2020’de, daha temiz teknolojilere yapılan yatırımlar, emisyonları, hiçbir karbon fiyatı ya da başka iklim politikası olmadığı takdirde yükseleceği seviyenin 27 MtCO2e kadar altına düşürmüştür. Karlı emisyon düşürücü yatırımdan gelen azaltma, 2030’da 47 MtCO2e değerine ulaşacaktır.

Pozitif karbon fiyatlarında (veya başka ek destekleyici politikalar olursa), 2020 yılında önemli bir azaltma potansiyeli meydana gelecektir. Ek hidro elektrik (kömürün yerini alarak) tam 6€/tCO2 karbon fiyatında karlı olacaktır: Türkiye aynı zamanda 2020’ye kadar 53€/tCO2 karbon fiyatında (esas olarak gazın yerini alacak olan) , kayda değer miktarda jeotermal enerji geliştirme kapasitesine sahiptir. Nükleer gücün karlı olabilmesi için, karbon fiyatının 62€/tCO2 olması gerekmektedir. Bunun ötesinde, önemli ölçüde yüksek maliyetli birtakım seçenekler mevcuttur. Hepsinde ortak olan nokta, bu seçeneklerin yeni ve iyileştirilmiş düşük emisyonlu üretim (esas olarak gaz üretimi) amacıyla, mevcut kömür ve linyit kapasitesine “prematüre” olarak son verilmesini ve nükleer enerjinin , 140€/tCO2’den fazla karbon fiyatlarında yeni gazın yerini almasını gerektirmesidir. . Toplamda, 150€/tCO2 karbon fiyatına kadar, elektrik sektörü bir bütün olarak, 2020 yılında 72 MtCO2 emisyon azaltması meydana getirebilir.

2020’lerde kömür yakıtlı üretimin önemli artışı nedeniyle, MACC 2030 eğrisi, MACC 2020 eğrisinden önemli ölçüde farklılık göstermektedir. 2020’lerde, kömür yakıtlı elektrik tesislerinin artması, yakıt olarak gaza dönmenin, temel azaltma seçeneği olarak kullanıldığı anlamına gelmektedir. 2030 yılına kadar, 10€/tCO2 dolaylarında görece mütevazi karbon fiyatları bile, mevcut gaz santrallerinin yük faktörlerini artırarak ve yeni yatırımlarda gazın payını yükselterek emisyon azaltmalarına çok ciddi katkılar yapabilir. Elektrik sektöründe söz konusu yakıt değiştirme, 60 MtCO2e emisyon azaltımı sağlayabilir.

2030 MACC grafiğinde diğer önemli güç üretme seçeneği yine ek hidro güç potansiyelinin geliştirilmesidir - ancak bu sefer, orta kalite tesislerde, 10€/tCO2 fiyatında geliştirme sözkonusudur. Jeotermal tesisler yine ikinci sırada yer alır, bu seçenekte azaltım maliyeti ortalama 23€/tCO2 ‘ye düşer (çünkü şimdi gazın değil, kömür/linyitin yerini alıyor). Nükleer elektrik de 2030 yılına gelindiğinde daha iyi bir çözüm olarak görünüyor. Nükleer elektrik, esas olarak yeni kömürün yerini aldığında, 41€/tCO2 fiyatında karlı oluyor, mevcut kömür veya hatta yeni CCGTlerin yerini aldığında ise, daha yüksek karbon fiyatlarında karlı oluyor. MACC, ayrıca bu noktanın da ötesinde, daha yüksek maliyetli başka seçenekler de içermektedir; bunlar arasında yaşları değişiklik gösteren kömür santrallerini ikame etmek için yapılan model iyileştirmeleri ve yeni CCGT’ler bulunmaktadır. Toplamda 2030 yılındaki MACC grafiği, o yaklaşık 215 MtCO2 azaltma potansiyeli bulunduğunu göstermektedir.




Kutu 4.2 “Tekrar eden” MACC Blokları ile İlgili Açıklama

Yukarıdaki MACC’larda, aynı teknolojinin farklı karbon fiyatı noktalarında tekrar ettiği durumlar vardır. Bu durumun nedeni, sıfırın üstündeki azaltma maliyetleri için, maliyetler ve emisyon tasarruflarının sabitlenmemiş, ancak dinamik bir şekilde modellenmiş bir karşı olgusala kıyasla hesaplanmasıdır. .

Örneğin, 2020 Statüko MACC, nükleer gücü hem 100$/tCO2’de hem de 225$/tCO2’de göstermektedir. 100$/tCO2 fiyatı, yeni kömür ve linyit santrali inşa etmek yerine nükleer santralin inşa edilmesi için gereken fiyattır. Buna karşın, daha yüksek fiyat ise, mevcut linyit ve kömür santrali yerine yeni nükleer kapasitenin inşasını teşvik etmek için gerekli olan fiyattır.

Daha genel olarak, teknolojiler, aşağıdaki genel nedenlerden dolayı birden fazla blokta ortaya çıkabilirler (benzer durumlar, elektrik sektöründen başka sektörlerde de ortaya çıkabilir):

■ Teknolojiler tabakalara ayrılır. Birçok teknoloji farklı maliyet niteliklerine ve performansına sahip tabakalar halinde sıra sıra gösterilir. Örneğin, modellememiz, farklı maliyet ve yük faktörüne sahip üç kategori rüzgâr gücü tesisi içermektedir.

■ Farklı karşı olgusal teknolojiler. Bir teknoloji (örn. nükleer enerji) birden fazla başka teknolojinin yerini alabilir (örn. gaz veya kömür yakıtlı santral). Model, örneğin nükleer enerjinin uygulanabilir olduğu fiyattan biraz daha düşük fiyatta ne inşa edilebileceğini dikkate alarak, uygun karşı olgusalı analiz eder. Bu şu anlama gelmektedir, nükleer enerji, belirli bir fiyat noktasında (mesela) bazı kömür yakıtlı santrallerin yerini alabilir, ancak gaz yakıtlı bir santralin yerini alması yalnızca daha yüksek bir fiyat noktasında mümkün olabilir.

■ Farklı zaman noktalarında kapasite eklemeleri. Göreceli üretim maliyeti, özellikle yakıt fiyatlarındaki değişiklikler nedeniyle zaman içinde değişiklik göstermektedir. Bu nedenle, nükleer enerji sabit bir maliyete sahip olsa bile, nükleer enerjiyi gaz yakıtlı üretimden daha ilgi çekici hale getirmek için gerekli olan karbon fiyatı, dönem boyunca değişiklik göstermektedir. 2030 MACC grafiği, bütün dönem boyunca kümülatif kapasite eklemeleri gösterdiği için, bloklar farklı fiyat noktalarında ortaya çıkarlar.

■ Mevcut santralin yerini alma. Elektrik sektöründe, MACC bloklarının çoğu büyümekte olan talebi karşılamak (rezerv marjlarını korumak) amacıyla yeni kapasiteye yapılan yatırım seçeneklerini göstermektedir. Ancak, yeterli ölçüde yüksek karbon fiyatlarında, halen mevcut, yüksek emisyona sahip bir santralden elektrik üretmek yerine, gerçekleştirilmesi gereken ek yatırıma rağmen, yeni, düşük emisyona sahip kapasite inşa etmek daha ucuzdur. . Bu çok yüksek maliyetli potansiyelin büyük kısmı (100$/tCO2 daha fazlası) bu gruptadır.




Her bir teknoloji için tek bir karşı olgusalı varsayan MACC modellerinden farklı olarak, burada kullanılan model, azaltma potansiyelini, pazar koşullarının dinamik simülasyonuyla değerlendirir. Birden fazla blokun ortaya çıkması, gerçek dünyadaki durumu yansıtır ve azaltma maliyetini ve potansiyelini etkiler. Çoklu bloklar düşük karbon teknolojilerine yapılan yatırımların, yalnızca düşük karbon teknolojisinin kendi niteliklerinin değil, aynı zamanda uygulamaya konulduğu genel pazar ortamının da göz önünde bulundurulması gerektiğini vurgular. Ayrıca, düşük karbon teknolojilerinin hepsinin tek bir tetikleyici fiyat noktasında devreye sokulması yerine, neden karbon fiyatlarının artmasıyla birlikte giderek daha fazla kullanıldıklarına açıklık getirir.

4.4. Binalar

Bu bölüm, Statüko politikası senaryosu altında gerçekleştirilebilecek azaltmaları, önce karlı bir biçimde (yani, negatif karbon azaltma maliyetinde), daha sonra da aşamalı olarak ton başı CO2e daha yüksek maliyetlerde (MACC analizleri çerçevesi ile tutarlı olacak biçimde) sunmaktadır. Bu bölümde bina sahipleri ve sakinleri zaman içinde yatırım yapmayı tercih ettikleri teknolojiler ve tedbirler hakkında kararlar verirken, ortam ısıtmasında yakıt kullanımı ve teknolojisinde, suyla ısıtma teknolojisinde ve yalıtım kullanımında beklenen gelişmeleri ele alıyoruz.

Ek A, bölüm A2’de belirtildiği gibi, Türkiye’deki konutların büyük çoğunluğunda sahipleri oturur ve yeni binaların çoğunluğunu apartman binaları oluşturmaktadır. Dolayısıyla mevcut meskenlerle ilgili kararları, büyük ölçüde hane halkı bağımsız olarak verir, ilgili olduğu yerde de, kat malikleri kurumlarının bir parçası olarak ve onlarla koordineli şekilde verir.. Kollektif karar vermek gerektiğinde, yani paylaşılan sistemlere veya binaya ilişkin yatırımlar için, ciddi işlem maliyetleri ortaya çıkmaktadır.

Yeni binalar için farklı engeller bulunmaktadır, ancak, bunlar eşit ölçüde önemlidir: özellikle daha önce de belirttiğimiz gibi, emlak geliştiriciler daha verimli enerji tasarruf tedbirlerine yatırım yapmaktan kaçınmalarına olanak veren gevşek yaptırımlarla karşı karşıyadır. Talep tarafında ise, alıcılar, binaların enerji nitelikleri hakkında bir yakıttan diğerine önemli çapta geçişe neden olmaya yetecek kadar bilgiye sahip değildir. Ancak pazar, doğal gazın ısıtma yakıtı olarak kullanılmasının getirdiği kolaylık talebini karşılayabilmektedir, zira bu seçenek, gaz şebekesinin devamlı olarak genişlemesiyle daha kolay hale gelmektedir.

4.4.1. Yakıt Kullanımı

Konut sayısının kullanılan yakıt türüne göre dağılımındaki önemli değişiklikler şöyledir:

− Gaz kullanan konut sayısında büyük artış. Özellikle, gaz yoğuşmalı kazan kullanan meskenlerin payı 2010’da %7’den 2030’da %16’ya çıkmaktadır. Yoğuşmasız gaz kazanı kullanan meskenlerin payı dönem boyunca %46 dolaylarında sabit kalmaktadır.




− En önemli düşüşler, ısıtma için elektrik ve biyokütle kullanan meskenlerde meydana gelmektedir. Elektrikli ısıtma, genel anlamda düşük sermaye maliyeti içerdiği halde, elektriğin yüksek maliyeti bunu masraflı hale getirebilir. Meskenler daha güvenilir ve kullanımı kolay modern yakıtlara geçerlerken, biyokütlenin geleneksel kullanımındaki azalma geçmişteki eğilimleri takip eder. Söz konusu meskenlerdeki toplam düşüş, 2010 ile 2030 yılları arasında elektrik ve biyokütle için sırasıyla %45 ve %48 olmuştur. Biyokütle kullanan meskenlerin payı 2010’da %13’ten 2030’da %5’e düşmüştür. Bu değişimler, öncelikle elektrik ve biyokütle fiyatlarındaki artışlar nedeniyle meydana gelmiştir.

− Payı 2010’da %27’den 2030’da %23’e düşmesine rağmen, kömür kullanımı (linyit de dahil) devam eder. Kömür, gaz şebekesine erişimi olmayan bazı bölgelerde uygulanabilir tek seçenek olarak kalır. Fakir hanelere bedava kömür sağlama konusundaki hükümet politikasının sürdürülmesi, bu devamlılığa ayrıca katkıda bulunur.

− Yalıtım − Statüko senaryosu altında, yalıtım tedbirlerinin alınması düşük hızda devam

eder. Birden çok kişinin oturduğu binaların yalıtımı , kat sakinleri arasında koordinasyon gerektirir ve önemli miktarlarda işlem maliyeti içerir. “Kısmi yalıtım” (bir veya iki tedbir) yapılan meskenlerin payı, 2010-2030 yılları arasında yaklaşık %11’den %18’e yükselir. Üç ya da daha fazla tedbir uygulayan (“önemli yalıtım”) meskenlerin sayısındaki artış, daha fazladır. Şekil 4.8, 2010–2030 yılları arasında, yalıtımlı meskenlerin sayı olarak nasıl değiştiğini göstermektedir. Diğer faktörler yanında, farklı yakıtların bulunabilirliğine bağlı çeşitli finansal seçenekler nedeniyle yeni yapılar her üç kategoride de inşa edilmektedir. Elektrik ve gaz fiyatlarının dönem boyunca artması da yalıtım tedbirlerinin giderek cazip hale gelmesine katkıda bulunmaktadır. Toplamda, en az bir yalıtım tedbiri alan meskenlerin payı, 2010’daki %36’dan 2030’da %64’e çıkmaktadır. Hiçbir yalıtım tedbiri almayan meskenlerin payı, 2010 ve 2030 yılları arasında %16 düşüş göstermektedir.




Şekil 4.8 Yalıtım Seviyesi Bakımından Mesken Sayısı

0

5

10

15

20

25

30

35

Konu

t sayısı, milyon

Konutlar ‐ Statüko

Yüksek oranlı izolasyon

Kısmi izolasyon

İzolasyon yok

Ticari sektörde, en az bir yalıtım tedbiri almış toplam ticari alan payı, 2010 ve 2030 yılları arasında, %39 civarından yaklaşık %54’e ulaşan bir artış göstermiştir.

4.4.2. Suyla ısıtma

− Güneş enerjisiyle su ısıtmalı ve gaz yoğuşmalı kazanların kullanımında önemli artışlar meydana gelmiştir: 2010 yılında 3 milyon mesken ile sınırlı iken, 2030 yılında 7 milyondan fazla mesken (%25) sıcak su için güneş enerjisiyle ısıtma kullanmaktadır. Bu sistemler, elektrik ile karşılaştırılınca 4-5 yıl, LPG ile karşılaştırılınca 3-4 yıl daha az geri ödemeyle çok ilgi çekici olabilmektedir (Ertekin ve diğerleri, 2008). Elektrik ve gaz fiyatları arttıkça, bu sistemler gittikçe daha çok tercih edilir hale gelecektir.

− Genel olarak ortam ısıtması için gaz kazanlarının ve özellikle yoğuşmalı kazanların kullanımındaki artış, bunların su ısıtmada kullanılan enerjideki paylarının da arttığını göstermektedir. Yine, dönem boyunca artan gaz fiyatları, yoğuşmalı kazanlar gibi daha verimli ekipmanlar satın almayı gittikçe daha çekici bir seçenek haline getirmektedir. Suyla ısıtmak için yoğuşmalı kazan kullanan mesken sayısı 2030’da yaklaşık 6 milyona çıkmaktadır (meskenlerin %21’i).

− Payı 2010 yılında %64’ten 2030 yılında %34’e düşmesine rağmen, elektrikli ısıtma sistemleri de 2030’da yaygınlaşmakta ve en fazla kullanılan sistem olmaktadır. Elektrik, gazdan önemli ölçüde daha pahalı olduğu halde, bu sistemlerin yatırım maliyetleri çok düşüktür ve gazın bile bulunmadığı yerlerde ve güneş enerjisiyle çalışan su ısıtıcılarının veya fosil yakıtlı merkezi sistemlerin uygun olmadığı yerlerde çok yaygın bir şekilde kurulumu yapılabilir. Elektrikli sistemler çok verimli oldukları halde, elektrik sektöründe karbondan vazgeçilmediği sürece ciddi azaltma sağlamaz.




− Dönem boyunca, toplamın %10’undan daha azını oluşturan petrol ile çalışan su ısıtıcılarının sayısı %19 oranında düşer, çünkü nisbeten pahalı olan bu seçeneğin yerini mümkün olan her fırsatta başka bir seçenek alır.

− Ticari sektörde de, benzer gelişmeler görülmektedir; en önemli artış, güneş enerjisiyle çalışan su ısıtıcılarının ve ayrıca gaz yoğuşmalı kazanların kullanımında görülmektedir: 2030 yılında, güneş enerjisi kullanarak suyla ısıtma, ticari alanın %35’ini oluşturacaktır.

4.4.3. Bina emisyonları

Konutlardan kaynaklanan toplam doğrudan emisyonlar10, 2010 yılında 35 MtCO2e’dir. Emisyonlar 2020’de 42 MtCO2e’e kadar yükselmiştir ve ardından daha da artarak 49 MtCO2e’e ulaşmıştır. Bu sayılar, 2010 ve 2030 arasındaki dönemde, emisyonlarda %40 oranında artış olduğunu göstermektedir. Şekil 4.9, Statüko senaryosunda konutlara ait emisyonların nasıl geliştiğini göstermektedir.

Şekil 4.9 Konutlardan Kaynaklanan Toplam Doğrudan Emisyon

0

10

20

30

40

50

60

2010 2015 2020 2025 2030

MtCO2e

Konut Emisyonları ‐ Statüko

Emisyonlar

Toplam emisyonlardaki artışa rağmen, (konut başı emisyonlar olarak ölçülen) emisyon yoğunluğu dönem boyunca ortalama %5 oranında düşüş göstererek, 2010’da konut başı 1,6 tCO2e’den, 2030’da konut başı 1,5 tCO2e’e düşmüştür.

Konut dışı binalarda, toplam doğrudan emisyonlar, 2010’da 10 MtCO2e’dir. Emisyonların 2020’ye kadar 14 MtCO2e’e, sonra da 16 MtCO2e’in üzerine çıkacağı tahmin edilmektedir. Bu değerler, 2010 ve 2030 yılları arasında %56’lık bir artışa tekabül eder.

4.4.3.1. Ortam ısıtması kaynaklı emisyonlar

Ortam ısıtması kaynaklı toplam emisyonlar, 2010’da 31 MtCO2e’den 2020’de36 MtCO2e’e, 2030’da ise 41 MtCO2e’e yükselmiştir (sırasıyla %15 ve %33’lük artış göstererek). Ancak, emisyon yoğunluğu %6 oranında bir azalmayla, mesken başına 10 Elektrik tüketimindeki dolaylı emisyonlar hariç tutulmuştur.




1,4 tCO2e’ten 2020’de 1,3 tCO2e’e düşmüştür. 2030’da emisyon yoğunluğu mesken başına 1,3 tCO2e’in altındadır -- 2010 yılındaki seviyesinin %9 altına inmiştir..

Bu emisyonlar, termostat kurulumlarından elde edilen tasarrufları da içermektedir. Termostatlar, emisyonları 2010’da1,7 MtCO2e, 2020’de 2,2 ve 2030’da 2,4 MtCO2e düşürür.

Emisyon yoğunluğundaki azalma, çeşitli eğilimleri ortaya koymaktadır, bu eğilimler arasında aşağıdakiler bulunur:

− 2010 - 2030 yılları arasında, apartmanların payı, 2010’da %56’dan, 2030’da %71’e çıkarak, önemli miktarda artış gösterir.. Apartmanlar genel olarak evlerden daha düşük emisyon yoğunluğuna sahiptir.

− Kömür kullanan meskenlerin payında da, önemli boyutta düşüş olur ve bu pay 2030’da %23’e iner. . Özellikle de yalıtımsız apartmanlarda kömürden önemli miktarda dönüş vardır.

− 2010 ile 2030 yılları arasında en az bir yalıtım tedbiri kullanan meskenlerin payındaki artış da dönem boyunca emisyon yoğunluğundaki azalmaya katkıda bulunmaktadır. Yalıtım tedbirlerinin benimsenmesi, sıfır yalıtımdan kısmi yalıtıma geçişte %12-%25 oranında ve sıfır yalıtımdan önemli yalıtıma geçişte %30-%45 oranında emisyon yoğunluğu azaltımı meydana getirebilir.

− Isı pay ölçerlerin ve termostatların kullanımında artış. Bu kontrol araçlarına sahip meskenlerin payı, 2010’da %14’ten, 2030’da %22,0’ye yükselir. Bu ise, emisyonları mesken başına 0,33 tCO2e ile 0,53 tCO2e arasında düşürebilir.

Ticari binalardan meydana gelen ortam ısıtma emisyonları, 2010’da 10 MtCO2e’dir ve 2030’da yaklaşık15 MtCO2e ’e yükselir.

4.4.3.2. Suyla ısıtma kaynaklı emisyonlar

Evlerin suyla ısıtılmasından kaynaklanan emisyonlar, 2010’da 4 MtCO2e’dir. Bu değer, 2020’de 6 MtCO2’in üstüne çıkmıştır (%68 artış), ve 2030’da daha da artarak, 7 MtCO2e’e ulaşmıştır (2010 yılına göre %98’lik artış). Bu artış meskenlerin sayısındaki artıştan dolayıdır, yeni binaların çoğu gaz yoğuşmalı kazan kullanır.

Suyla ısıtma kaynaklı emisyonlar, ticari binalardan kaynaklanan toplam emisyonun görece küçük bir oranını oluşturur. 2010’da suyla ısıtma kaynaklı emisyonlar, 0,4 MtCO2e’dir ve 2030’da 0,7 MtCO2e’e yükselmiştir. Konutlarda olduğu gibi, emisyonlardaki bu artış, toplam ticari alandaki artıştan ileri gelmektedir.

4.4.4. Marjinal Azaltma Maliyet Eğrileri

Elektrik sektörünün mevcut özellikleri çerçevesinde kalarak büyüdüğü bir durumla kıyaslandığında, 2020’de emisyonlarda önemli bir düşüş meydana gelir. . Statüko senaryosu altında hiçbir ek politika uygulanmadan alınan tedbirler nedeniyle emisyonlardaki toplam düşüş, 2020’de 12,3 MtCO2e ve 2030’da 23,9 MtCO2e’dir.

Emisyonlarda düşüşe neden olan pek çok kaynak vardır, bunlar:




− Konutlarda gaz yoğuşmalı kazanların kullanımı − Gaz yoğuşmalı kazanların kurulumu ve/veya konutlarda yalıtım tedbirlerinin

alınması − Ticari binalarda termostatların/ısı pay ölçerlerin kullanılması − Konut binalarında daha fazla yalıtım yapmak suretiyle dairelerin

donanımlarının iyileştirilmesi Bu tedbirlerin her biri, 2020’de emisyonlarda1 MtCO2e’den fazla azalma sağlar. . Bunların yanı sıra, çeşitli başka tedbirler de emisyonlardaki düşüşe katkıda bulunur. . Bunlar arasında, daha verimli klimaların kullanımı ve güneş enerjili su ısıtmanın kullanımı yer alır. Mevcut binalardaki tedbirlerin iyileştirilmesi ile kıyaslandığında, yeni inşa edilen binalardaki tedbirler genel olarak, 2020’de 300€/tCO2 ile122 €/tCO2 arasında değişen daha yüksek mali tasarruflar sağlamaktadır.

Bu tedbirler sayesinde 2030’da kadar meydana gelen emisyon düşüşlerine ek olarak, daha verimli aydınlatma ve soğutucuların kullanımı da, Statüko politikası senaryosunda ve sıfır karbon fiyatlarında emisyon düşüşlerine katkıda bulunur.

MACC grafiğinin gösterdiğine göre, Statüko’da aslında daha fazla azaltma potansiyeli vardır, ancak bu potansiyelin azaltma maliyeti sıfırdan büyüktür, bu nedenle, başka politikalar veya pozitif karbon fiyatı uygulanmazsa karlı olmayacaktır. 1MtCO2e’den daha yüksek, kayda değer azaltma potansiyelleri şunlardır:

− 36€/tCO2 azaltma maliyetinde, konutlarda yalıtım ve gaz yoğuşmalı kazan kurulumunu birlikte yapmak 1.2 MtCO2e azaltmaya neden olur. 2030’da, bu tedbirler 30 €/tCO2 maliyetinde 1,9 MtCO2e azaltma sağlar. .

− 57€/tCO2 azaltma maliyetinde, konutlarda daha fazla yalıtım, 1,3 MtCO2e azaltmaya neden olur. 2030’da, bu tedbir, 50€/tCO2 maliyetinde 1,5 MtCO2e azaltma sağlar. .

− 83€/tCO2 azaltma maliyetinde, ticari binalarda, yalıtım ve gaz yoğuşmalı kazan kurulumunu birlikte yapmak, 3,0 MtCO2e azaltmaya yol açar.. 2030’da, bu tedbirler, 66 €/tCO2 maliyetinde 3,2 MtCO2e azaltma sağlar. .

2030’da, konutlarda önemli bir azaltma fırsatı, yakıt değiştirmedir ve ağırlıklı olarak kömürden gaza geçiştir. . Bu değişimin marjinal azaltma maliyeti 57€/tCO2’dir ve1,1 MtCO2e azaltma sağlar. .

50€/tCO2 altında toplam azaltma potansiyeli 2020’de 3,4 MtCO2e iken, 2030’da 4,5 MtCO2e’e yükselir. Bu azaltmanın ana kaynakları daha fazla yalıtım yapılması ve/veya yoğuşmalı kazanların kurulumudur, diğer kaynakları ise, güneş enerjili su ısıtmadır. 150€ / tCO2e’den daha düşük maliyetlerde toplam azaltma potansiyeli, 2020’de 13,0 MtCO2e, 2030’da 15,0 MtCO2e’dir.




Şekil 4.10 Statüko Binalar MACC, 2020

Güneş enerjili su ısıtıcıları(K)Soğutma

İzolasyon (K)

Yoğuşmalı gaz kazanları (K)Yoğuşmalı kazan Su Isıtma (K)

Aydınlatma (K)İklimlendirme

-300

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)

İzolasyon (Kd)

Yakıt ikamesi (Kd)


0 5,000,000 10,000,000 15,000,000 20,000,000 25,000,000

Azaltma (tCO2)

-250

-200

-150

-100


0

50

100

150

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)Termostat/ısı pay ölçerleri (Kd)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)

-50

Fiya

t (E

UR

)




Şekil 4.11 Statüko Binalar MACC, 2030

30,000,00025,000,000

İzolasyon (K)

15,000,00010,000,0005,000,0000

Yakıt ikamesi (K)


Yakıt ikamesi (K)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)İzolasyon (K)


İzolasyon (K)

Soğutma

Güneş enerjili su ısıtıcıları(K)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)Termostat/ısı pay ölçerleri (Kd)

İzolasyon (K)

20,000,000

50

0

150

-50

-100

-150

-200

-250

-300

100

Azaltma (tCO2)

35,000,000

Aydınlatma (K)İklimlendirme

Yoğuşmalı gaz kazanları ile su ısıtma (K)Yoğuşmalı gaz kazanları

Fiya

t (E

UR

)





4.5. Sanayi

4.5.1. Mevcut emisyonlar ve geleceğe dönük tahminler

Türkiye sanayisinin doğrudan emisyonları, 2008’de 80 MtCO2e’in üzerindeydi. Bunların çoğu, yakıt yanmasından kaynaklanan emisyonlardı, ancak minerallerin ve kimyasal ürünlerin işlenmesinden kaynaklanan emisyonlar da önemli ölçüde katkı sağlamıştır. Bu emisyonlara ek olarak, sanayi, elektrik kullanımı nedeniyle dolaylı emisyonlara neden olmaktadır.

Emisyonlar, birkaç ana sektörde yoğunlaşmaktadır. Bunlar arasında en önde gelen çimentodur. Çimento, yıllık toplam 63 Mt klinker (cüruf) üretim kapasitesi ile çok büyük bir sektördür. Sektör emisyonları yaklaşık 37 MtCO2e civarındadır veya toplam sanayi emisyonlarının %45 kadarıdır.. Türkiye, ayrıca yılda yaklaşık 34 Mt çelik üreten önemli bir çelik sektörüne sahiptir. Bu sektörden gelen doğrudan emisyonlar, toplam sanayi emisyonlarının %15’ini oluşturur, ancak üretim, elektrikli ark ocaklarının hakimiyeti altında olduğundan, sektör ayrıca önemli miktarlarda elektrik kullanmaktadır. Kireç ve tuğla üretiminin her biri toplam emisyonların %6-%7’sini oluştururken, petrol işleme toplamın %5’ini oluşturur. Emisyonların geriye kalan %25’lik bölümü, diğer çeşitli sanayiler tarafından oluşturulur. Bunlar arasında önemli katkıda bulunanlar, kimya, seramik, gıda, selüloz ve kağıt ve tekstildir.

Ekonominin önemli oranda büyümesi öngörüldüğünden , sanayi üretimi, 2030’a kadarki dönemde önemli ölçüde artış göstermektedir, Buna göre, eEmisyonlar da büyük çapta genişleyecek ve günümüzün emisyon yoğunluğu sabit tutulduğunda, şimdiki seviyenin %60 üzerine çıkarak 2030’da 130 MtCO2e’i aşacaktır.

Bir sonraki sayfadaki şekil, doğrudan emisyonların ana sektörler itibariyle halen geçerli dağılımını göstermekte, ayrıca üretim yoğunluğunun mevcut seviyelerde kaldığı koşulda 2030 yılında meydana gelecek emisyonların “statik” referans çizgisi tahminini göstermektedir. Aşağıda belirttiğimiz gibi, emisyon yoğunluğunun düşürülebilmesi için çeşitli yollar bulunmaktadır.




Şekil 4.12 2008 Emisyonları ve 2030 “Statik” Emisyon Tahmini

0

20

40

60

80

100

120

140

2008 2030 "statik"

MtC

O2

Petrol rafinaj

Diğer sanayi

Kimyasallar

Diğer metaller

Tuğla, seramik

Diğer mineraller

Çelik

Çimento

Notlar: 2030 tahmini, artan üretimle ortaya çıkacak emisyonları göstermektedir. Bu tahminde, üretimin emisyon yoğunluğunun sabit (“statik”) tutulması durumda, emisyonlarda mevcut seviyeye göre hiçbir iyileşme görülmez. Aşağıda belirttiğimiz gibi, emisyon yoğunluğunun düşürülebilmesi için çeşitli yollar bulunmaktadır. Şekil, yalnızca yakıt yanması ve sanayi işlemleri kaynaklı doğrudan emisyonları göstermekte olup, elektrik kullanımından kaynaklanan dolaylı emisyonları içermemektedir.

4.5.2. Sınai azaltma tedbirlerine ve yatırımları tetikleyen faktörlere genel bakış

“Statik” duruma kıyasla sağlanan emisyon azaltması genel olarak iki kategoriye ayrılmaktadır:

1. Ek talebi karşılayacak yeni kapasite. Mevcut kapasitenin doğal olarak yıpranması ve yeni talebi karşılayacak kapasite ihtiyacı, çeşitli sektörlerde yeni bir santral için önemli ölçüde yeni yatırımın gerekli olacağı anlamına gelmektedir. Bu durum, mevcut ortalamadan daha düşük emisyon yoğunluğuna sahip üretim kapasitelerine geçiş fırsatı sunar ve daha yüksek enerji verimli üretim tekniklerine doğru genel bir eğilimin varlığını gösterir. .

Bu kanal yoluyla mümkün olan oransal azaltmanın çapı,mevcut fabrikaların niteliklerine bağlıdır; örneğin, Türkiye tuğla sanayisi, uluslararası örnekler ile karşılaştırıldığında, nisbeten eski ve enerji yoğun üretim tesislerine sahiptir. Bunun aksine, Türkiye çimento sanayisinin büyük bir bölümü nisbeten daha yakın zamanda inşa edilmiştir ve emisyon yoğunluğu bazı Batı Avrupa ülkelerinden daha düşüktür.




2. Mevcut üretim tekniklerinde güçlendirme ve değişiklikler yapılması Ana azaltma kategorilerinden ikincisi, mevcut üretim kapasitesinin enerji verimliliğini iyileştirmek ve emisyon yoğunluğunu azaltmak için alınan çeşitli tedbirlerdir. Bu tedbirler sıklıkla, farklı sektörlerin üretim süreçlerine özgü son derece spesifik azaltma tedbirlerini de kapsayan çok çeşitli ve heterojen bir yapıdadır. Bununla birlikte, aşağıdaki geniş gruplara ayrılabilirler:

Enerji verimliliği – yakıt. Bu azaltma tedbirleri , sektöre özgü çok çeşitli tedbirleri ve bunlarla paralel ve birlikte uygulanan önemli tedbirleri kapsar. Bunlar arasında, enerji yönetim sistemleri, süreç optimizasyonu, atık ısı geri kazanımı ve daha verimli ocakların ve kazanların kullanımı yer alır.

Enerji verimliliği – elektrik. Bunlar, daha verimli motorlar ve sürücüler, daha verimli pompalar ve sıkıştırılmış havanın iyileştirilmesi gibi bazı paralel ve eşzamanlı tedbirleri kapsar. Ayrıca, , elektrikli ark ocaklarındaa çelik üretimi, alüminyum üretimi veya bazı kimyasal süreçlere yönelik tedbirler de bu kapsama girer.

Yakıt ikamesi. Azaltma, karbon yoğunluğu daha az yakıtların tercih edilmesiyle de mümkün olmaktadır. Bunlar arasında, kömür veya petrol yakıtlar yerine doğal gazın tercih edilmesi veya fosil yakıtlar yerine atık yakıtların (özellikle de mineral sektöründe ) veya biyoyakıtların tercih edilmesi bulunmaktadır. Gaz, Türkiye’de önemli bir yakıt haline gelmiştir, karşılık, atık yakıtların ve biyoyakıtların mevcut penetrasyonu çok düşüktür.

Ham madde ikamesi. Çimento ve kireç sektöründe, kireçtaşının kalsinasyonu sırasında (“işlem emisyonları”) açığa çıkan emisyonlar önemli emisyon kaynaklarıdır. Ayrıca cam üretimi de işlem emisyonu kaynakları arasında yer alır. Çimento sektöründe, klinker üretimi için kullanılan malzemelerin başka malzemeler ile değiştirilmesiyle emisyonlar düşürülebilir.

CO2 olmayan gazlar. Çeşitli sektörler, özellikle kimyasal sanayiler, CO2 dışındaki sera gazları azaltması için fırsatlar sunmaktadır. Türkiye’de bunun en önemli örneği, adipik ve nitrik asit üretiminde açığa çıkan azot oksiti azaltmak için, katalitik azaltma teknolojilerini kullanma potansiyelidir.

Karbon tutma ve depolama. Sanayi emisyonları için karbon tutma ve yakalama (CCS) kullanımı, diğer tedbirlerden önemli ölçüde daha tartışmalıdır, ancak teknoloji ve bununla ilgili altyapı önemli ölçüde gelişmişse, ciddi anlamda emisyon azaltma potansiyeli sunabilmektedir. Tedbir muhtemelen, geniş nokta kaynaklı emisyona sahip sektörlerle, özellikle entegre çelik fabrikaları ve büyük çaplı çimento fabrikaları ile sınırlı kalacaktır. . Ancak, bu teknoloji halen tartışmaya açık olduğundan, burada incelenen ana senaryolara bu seçeneği dahil etmedik.

Belirtilen farklı azaltma tedbirleri kategorileri farklı yatırım dürtülerine cevap vermektedir.

Enerji verimliliğini geliştirmek için yapılan yatırımlar, en başta yatırımların getirebileceği yakıt tasarrufunun değerine bağlıdır. Bu nedenle daha yüksek yakıt fiyatları, daha yüksek azaltma potansiyeline katkıda bulunur. Ayrıca, firmaların enerji




verimliliğini iyileştirmek için yatırım maliyetlerini üstlenme niyetleri, başta sermaye erişimi ve maliyeti olmak üzere, çeşitli faktörlere dayanmaktadır. Ancak, özellikle kısa vadede ayrıca teknik uzmanlık ve danışmanlık billgisi ve erişimi gibi faktörlere de bağlıdır.

Yakıt ikamesi ise bunun aksine daha çok, yüksek kirliliğe neden olan yakıtlar (kömür ve petrol) ile daha düşük kirliliğe neden olan seçeneklerin (gaz, biyoyakıtlar, atık) göreceli maliyetine dayanmaktadır. Bunun kadar önemli bir husus, düşük emisyonlu yakıtların yaygın olarak kullanılması, kaynağın güvenilir olmasıyla açıklanır.. Türk sanayii, petrol kullanımından önemli ölçüde doğal gaza geçmiştir, çünkü doğal gaz son on yıldan bu yana daha yaygın olarak bulunmaktadır ve aynı zamanda daha düşük maliyetlidir ve başka olumlu yönleri de vardır. Bu eğilimin devam etmesi için sınırlı bir alan vardır, ancak yakıt ikamesi yoluyla emisyonların daha yüksek oranlarda azaltılması, kömürün gaz veya atık ya da biyoyakıtla değiştirilmesine bağlıdır. Bunun sınırlı olmasının nedeni çoğu zaman, uygulanabilir olduğunda kömür kullanımının ciddi anlamda maliyet avantajı sağlaması ve alternatif yakıtların tedarik zincirlerinin sınırlı olmasıdır. Belirtilen yetersizlik alternatif yakıtların güvenilirliğini olumsuz etkiler. Bu nedenle, yakıt ikamesini tetikleyen diğer faktörler gaza göre nisbeten yüksek kömür fiyatları ve biyoyakıt ve atık yakıt tedarik zincirlerinin geliştirilmesi de dahil, alternatif yakıtların kullanımında iyileştirmeler ve kolaylıklar sağlanmasıdır.

Ham madde ikamesine yönelik teşvikler, üretim maliyetiyle yakından ilgilidir. Çimento (klinkere ikame malzeme) ve camda (kırık cam kullanımındaki artış) enerji fiyatı enerji verimliliğini belirleyen temal faktördür ve tetikleyici faktörler de enerji verimliliği grubundaki tedbirlere benzer. Ayrıca, ham madde ikamesi, ilgili atık malzemeler için güvenilir bir tedarik zinciri oluşturmaya bağlıdır ve bunun için önemli olan faktör, atıkla ilgili yasal düzenlemelerdir.

Yukarıdaki azaltma seçeneklerinin aksine , hem karbon tutma ve depolama hem de CO2 dışı gazlarla ilgili azaltma seçeneklerinin tercih edilmesi, enerji harcamalarındaki tasarrufa değil, kaçınılan sera gazı emisyonları ile ilgili bir değere bağlıdır. Bu nedenle her iki durumda da yatırımlar yalnızca azaltılan sera gazı emisyonları doğrudan mali bir avantaj getirdiği yerlerde tercih edilecektir.

4.5.3. Sanayi için marjinal azaltma maliyet eğrisi

Sanayi için marjinal azaltma maliyet eğrisi Şekil 4.13’te gösterilmektedir.




Şekil 4.13 Statüko Sanayi MACC, 2030

0

Tuğ la iyileştirilmiş fırınlarTuğ la iyileştirilmiş fırınlar

Çimento Enerji Verimliliği ve Klinker ikamesi

Tuğ la iyileştirilmiş fırınlar

Nitrik Asit Katalizör

-150

100

50

0

-50

-100

-200

-250

-300Azaltma (tCO2)


15,000,00010,000,0005,000,000


Modern çimento fırınlarıÇimento Enerji Verimliliği ve Klinker ikamesi

Tuğ la iyileştirilmiş fırınlarTuğ la iyileştirilmiş fırınlar

Çimento EnerjiVerimliliği ve Klinker ikamesiÇelik BOF Enerji Verimliliği

Kireç Enerji Verimliliği

150

RafineriModern çimento fırınları

Seramik iyileştirilmiş fırınlarSeramik iyileştirilmiş fırınlar

Çelik EAO Enerji Verimliliği

Fiya

t (E

UR

)




MACC grafiği, 2030 yılı “statik” tahmininde 20 MtCO2 azaltma veya %18 düşüş ortaya koymaktadır. Azaltma potansiyelinin büyük çoğunluğu, çelik ve çimento sektöründe yoğunlaşmıştır, ancak tuğla, seramik ve seçilen kimyasallar da ayrıca önemli potansiyel sağlamaktadır.

Düşük maliyetli azaltma seçeneklerinde yeni kapasite egemendir. Önceki bölümlerde belirtildiği gibi, nisbeten küçük marjinal bir maliyette, yüksek enerji verimliliği gerçekleştirme fırsatı genellikle mevcuttur, ancak diğer enerji verimliliğinde olduğu gibi, enerji maliyeti bu yatırım kararlarını vermede temel etkendir. Ayrıca, bakım, yenileme, kapasite genişletme, isteğe bağlı bir üst modele geçişler ve enerji verimliliğinde iyileştirmeler yoluyla, mevcut kapasitede statik duruma kıyasla emisyonları azaltmak için önemli fırsatlar vardır. Söz konusu tedbirler için önemli fırsatlar sunma ihtimali yüksek olan sektörler arasında özellikle çimento, seramik, tuğla, kireç ve bazı kimyasallar bulunmaktadır. Tedbirler, kömür fiyatına sıkı şekilde bağlı sektörlerde yoğunlaşmıştır , ancak ulaştığımız sonuçlar, merkezi kömür fiyatlarında bile, birçok yatırımın cazip olabileceğine işaret ediyor.

Buna rağmen, kömürden doğal gaza geçmek, yüksek bir maliyet gerektirir ve geçişin tercih edilmesi, bu iki yakıtın görece maliyetlerinin önemli ölçüde değiştirilmesi için (örn. karbon emisyonlarını pahalı hale getirerek) politikalar geliştirilmesine bağlıdır.

Yukarıda belirtildiği gibi, bu azaltma maliyet eğrisine, karbon tutma ve depolamayı (CCS, carbon capture and storage) dahil etmedik, çünkü bu teknolojinin tartışmaya açık olduğunu ve maliyetlerin büyük oranda belirsiz olduğunu düşünüyoruz. Ancak, teknoloji uygulanabilir hale gelirse, çimentodan, çelikten ve rafinerilerden kaynaklanan önemli boyuttaki emisyonlar, CCS uygulamalarına tabi olabilecektir. Enerji verimliliği veya yakıt ikamesi tedbirlerinden farklı olarak, CCS, enerji maliyetlerini yükseltecektir (aynı zamanda sermaye yatırımlarını da yükseltecektir) ve yalnızca hukuksal düzenlemeler veya karbon fiyatları yoluyla sera gazlarını azaltmak için dengeleyici teşvikler bulunuyorsa uygulamaya konacaktır.

Önemli alt sektörler için azaltma seçenekleri ve potansiyeli ile ilgili daha detaylı bir analizi aşağıda sunuyoruz.

4.5.4. Sanayi alt sektörlerine ilişkin sonuçlar

4.5.4.1. Çimento

Türkiye, Batı Avrupa’nın en büyük çimento üretim kapasitesine sahiptir. Emisyon yoğunluğunda herhangi bir düşüş meydana gelmeden ve yurtiçi çimento tüketimi seviyelerinin diğer gelişmiş ülkelerin seviyesine yaklaşmasına ve ihraç pazarları için üretime devam edilmesine bağlı olarak, çimento sektörü emisyonları zaten çok yüksek olan şimdiki 37 MtCO2 / yıl seviyesinden 2030 yılında 55 MtCO2 / yıl dolaylarına yükselebilecektir.

Sektör AB ortalamalarından düşük emisyonlar ve enerji yoğunluğuyla, şimdiden nisbeten enerji verimlidir, .ancak daha fazla iyileştirme yapmak mümkündür.

Çimento sektöründeki ana azaltma tedbirleri aşağıdaki şekilde gruplanır:




− Yeni kapasite: Modern fırınlar ve kuru üretim teknolojileri, eski kapasiteden daha fazla enerji verimli olabilir ve %15’lik iyileştirmeler sağlamak mümkündür. Önümüzdeki yirmi yıl içinde önemli miktarda kapasite eklenmesi olasılığı yüksektir ve enerji verimli teknolojilerin uygulanmasını sağlamak, önemli çapta emisyon azalmaları getirebilir.

− Enerji verimliliği ile ilgili tedbirler: Mevcut santralin performansını geliştirmek için alınan başlıca tedbirler şunları kapsar: önleyici bakım, enerji izleme sistemleri, ocak yanmasnda sağlanan iyileştirmeler, kabuk ısı kaybında azaltmalar, ızgara ocakları soğutma ünitelerinin yenileriyle değiştirilmesi ve dolaylı yakmanın kullanımı. Kullanılan tedbirlerin bileşimine ve temel ocak teknolojisine bağlı olarak, enerji tüketimi %10-%20 azaltılabilir.

− Yakıt kullanımı: Çimento üretiminde çeşitli yakıtlar kullanılabilir ve özellikle de çeşitli kaynaklardan elde edilen atık yakıtlarının kullanılma potansiyeli vardır. Örnek olarak, kömürden gaza geçiş, emisyonları %18 düşürebilmektedir. Ekonomik olarak daha kolay uygulanabilir seçenek atık yakıtların kullanımıdır, bu seçenek kullanılan yakıta bağlı olarak, emisyonları %5 dolaylarında düşürebilmektedir.

− Klinker ikamesi: Klinker yerine başka malzemeler kullanmak, hem işlem emisyonlarını hem de yanma emisyonlarını düşürebilir. İkame malzemelerde önemli seçenekler yüksek fırın cürufu ve öğütülmüş yakıt külüdür (PFA, pulverized fuel ash). . Klinkerin %35’inin ikame edilmesi emisyonları %23 düşürebilmektedir.

− Karbon tutma ve depolama: Çimentonun karbon tutma ve depolama kullanımı uygulaması için yeterli genişlikte nokta kaynaklı emisyonlara sahip bir sektör olduğu üzerinde fikir birliği yoktur. Ancak, halen bu teknolojinin sanayide kullanımı tartışmalıdır ve bu nedenle karbon tutma ve depolamayı esas analizimize dahil etmedik.

Enerji verimliliği tedbirlerinin ana itici faktörü, çimento üretiminin temel yakıtı olan ve olmaya devam edecek gibi görünen kömürün fiyatıdır. Mevcut fabrikaların enerji performansları önemli farklılıklar göstermektedir ve bu , kısmen fabrikanın yaşına da bağlıdır. Mevcut kapasitenin yenilenmesi için gereken daha yüksek maliyet ve daha büyük atalet ve zaman kaybı göz önünde bulundurulduğunda, yeni kapasite yaratılması yoluyla enerji verimliliğinin iyileştirilmesi, emisyon azaltmak için önemli bir yol olacaktır. Birçok potansiyel enerji verimliliği yatırımlarının aksine, doğal gaz kullanımı, önemli ölçüde yüksek net bugünkü değer maliyetine sahiptir..

Daha fazla klinker ikamesine ve atık yakıtların kullanımına yatırım yapmanın cazibesi, yalnızca kömür maliyetine göre değişiklik göstermemekte, aynı zamanda atığın işlenmesi ile ilgili kurumsal ve düzenleyici çerçeveye de bağlıdır. Türk çimento sanayii, halen ülkenin entegre çelik fabrikasında üretilen yüksek fırın cürufunun büyük bir bölümünü kullanmaktadır. Ayrıca, ülkede kömür yakıtlı ve linyit yakıtlı santrallerde üretilen 16 Mt öğütülmüş yakıt külünün (PFA) 3 Mt kadar olan kısmı şu an kullanılmaktadır.

Klinker ikamesini artırmanın yasal düzenlemelerde değişiklikler gerektireceği açıktır. Türkiye’deki geçerli atık rejimi, neredeyse hiç masrafsız bir yöntem olan tüm atık malzemelerin birlikte çöp sahalarında toplanması gibi daha geleneksel atık toplama




yolları için uygun koşullar sağlamaktadır. Bu nedenle bunları, çimento üretiminde kullanmak için veya atıklara ilişkin altyapıyı ve ticaret düzenlemelerini geliştirmek için gerekli ek maliyetin üstlenilmesi sağlamaya yeterli teşvik azdır. Statüko senaryosunda, atık düzenleme rejiminin, 2030’da üretimin en fazla yarısı için %20 klinker ikamesine olanak sağladığını tahmin etmekteyiz, ancak aşağıda belirttiğimiz gibi, daha güçlü politika teşvikleriyle önemli ölçüde ek azaltmalar prensipte mümkündür.

Benzer hususlar atık yakıtlar için de geçerlidir.; yakıt için aday olarak gösterilen çok çeşitli maddeler arasında lastikler, solventler ve diğer kimyasal atık yığınları ve bazı organik atıklar bulunur. Batı Avrupa’dan farklı bir şekilde, söz konusu yakıtlar sanayide hemen hemen hiç kullanılmaz, bu durum, klinkler ikamesi için belirtilenlere benzer şekilde, teşviklerin çok sınırlı olduğunu ve kullanımda engellemelerin bulunduğunu göstermektedir. Statüko senaryosunda, atık yakmanın olmadığını varsayıyoruz, ancak yine de kolaylaştırıcı politikalarla ek azaltma mümkün olabilmektedir. (Buna karşılık, kömür yerine doğal gaz kullanımının, yüksek maliyeti nedeniyle, çimento sektörü için bir seçenek olmayacağı öngörülmektedir.)

Dolayısıyla bu senaryoda, emisyon düşüşlerinin büyük bir kısmı, üretimin enerji yoğunluğunun iyileştirilmesinden kaynaklanmaktadır ve sözkonusu iyileşme kömür maliyetlerinden yapılan tasarruflar sayesinde gerçekleştirilir. . Statik durumla karşılaştırıldığında, emisyonlardaki düşüşün 7 MtCO2 veya başka bir ifadeyle, %12 olduğunu belirledik. Potansiyelin büyük kısmı yeni kapasitedeki daha yüksek enerji performansı yoluyla mümkün olmaktadır, ancak, mevcut kapasitede donanım yenilemeye yönelik enerji verimliliği tedbirleri de bunda rol oynanar ve yakıt fiyatları ile diğer faktörlere ilişkin varsayımlar altında, cazip yatırım fırsatları sunabilir.

4.5.4.2. Çelik

Türkiye, önemli bir demir ve çelik üreticisidir. 2008’deki yaklaşık 27 Mt ham çelik üretimi, Türkiye’yi Avrupa’da üçüncü, dünyada on birinci (Türkiye Demir Çelik Üreticileri Derneği (DÇÜD) 2010) sıraya yerleştirmiştir. Türkiye’de üç tane entegre demir ve çelik fabrikası ve 19 elektrikli ark ocağı (EAF, electric arc furnaces) vardır ve elektrikli ark ocakları üretimin dörtte üçünü karşılamaktadır. Sektör 2008’de, 12 MtCO2e doğrudan emisyon yaratmıştır. Ülkedeki üretim büyük ölçüde, daha düşük enerji yoğun elektrikli ark ocağı ile yapıldığı ve doğrudan azaltma yerine çelik hurdası kullandığı için, çelik sektörü kaynaklı emisyonlar, büyük çelik üreticilerinin ürettiği emisyondan daha düşüktür. Ancak, elektrikli ark ocaklarının yüksek payı, aynı zamanda Türkiye’nin, yassı çelik ürünleri ithalatçısı olduğu anlamına gelmektedir. Yassı ürünler, elektrikli ark ocakları yerine, öncelikle entegre çelik fabrikalarında üretilmektedir. Emisyon yoğunluğunda azaltma olmadan, Türk çelik üretiminin diğer gelişmiş ülkelere yaklaşmasına bağlı olarak, emisyonlar 19 MtCO2e‘e yükselebilir.

Sektöre bağlı azaltma tedbirleri iki üretim yöntemi arasında değişiklik gösterir.. Çeşitli çalışmalara göre, daha iyi enerji yönetim sistemleri, önleyici bakım ve gelişmiş proses kontrolü / otomasyonu ile her iki yöntemde de enerji performansını geliştirebilir. Entegre santraller, toz kömür püskürtme, bazik oksijen fırını (BOF) gazının ve ısı geri kazanımının etkin kullanımı ve kömür nem kontrolü, sinter tesisi




ısı geri kazanımı da dahil olmak üzere, çeşitli işlemlere uygulanan daha özgün çeşitli tedbirlerin kullanımıyla, enerji tüketimini daha da düşürebilirler. Elektrikli ark ocakları yöntemine özgü tedbirler arasında ise, pota ön ısıtması, ocakların yalıtımı, oksijen seviyelerinin kontrolü, fanlardaki değişken hızlı sürücüler ve rekuperatif yakıcılar bulunmaktadır.

Benzer şekilde, yatırımı tetikleyen faktörler de iki yöntemde bir ölçüde farklıdır. Bazik oksijen fırını durumunda, yatırım saikleri, öncelikle kok kömürü ve diğer doğrudan yakıtların ve ham madde girdilerinin maliyetinden elde edilen tasarruflardır. Azaltma maliyeti büyük ölçüde, daha geniş kapsamlı kömür enerjisi maliyetlerine bağlıdır. Buna mukabil, elektrikli ark ocaklarının durumunda ise, doğal gaz da dahil olmak üzere daha geniş enerji pazarlarıyla karmaşık bağlantılara sahip olan elektrik enerjisi, esas maliyeti oluşturmaktadır.

Sonuçta, oransal olarak azınlıkta kalan bazik oksijen fırınındaki üretimde, elektrikli ark ocaklarından daha yüksek miktarda azaltma sağlandığını ve , statik senaryo emisyonlarına kıyasla %10 dolaylarında doğrudan emisyon düşüşleri meydana geldiğini belirledik. Elektrikli ark ocağı fabrikalarındaki azaltmanın çok büyük bir kısmı, elektrik kullanımındaki düşüşlerden kaynaklandığı için, emisyon azalmasının çapı, üretiminde kullanılan ana elektrik santralinin niteliklerine bağlıdır. Ancak, bütün senaryolarda geleneksel termal elektrik santrali (hem gaz hem kömür) inşa edilmeye devam edildiğinden, bütün senaryolar benzer kapsamda emisyon azaltma olanağı sunmaktadır.

4.5.4.3. Petrol işleme ve petrokimyasallar

Türk rafinerileri 2008’de 24 Mt ham petrol işlemiştir. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC ) verilerine göre, bu üretime ilişkin emisyonlar 4.5 MtCO2 ‘dir. Önümüzdeki 20 yıl içinde, işleme miktarı önemli çapta artış gösterecektir., 2014 yılında Aliağa kompleksinde yıllık 10 Mt gibi önemli boyutta ek ham petrol kapasitesi devreye girecektir. Mevcut emisyon yoğunluğunda, emisyonların 2030’da 8.5 MtCO2e ‘e yükseleceği tahmin edilmektedir, bu artışın önemli nedenlerinden biri, büyümekte olan taşıma sektörü kaynaklı taleptir.

Uluslararası iyi örneklerle yüksek düzeyde kıyaslama, emisyonların AB rafinerilerindeki emisyon ortalamasına benzer olduğunu göstermektedir. Ancak, petrol işlemenin enerji yoğunluğu, arıtma işleminin tam olarak niteliğine ve üretilen ürünlerin kapsamına (yapılan rafinasyonun “karmaşıklığı”) sıkı şekilde bağlıdır ve karşılaştırmalar, bilgilendirici olması açısından, söz konusu karmaşıklığı açıklamak zorundadır. Ayrıca, emisyon verileri kesin değildir.

Rafinerilerdeki emisyonları azaltma tedbirleri, işlenen birim ham petrol başına düşen genel ürün miktarını artırmak için bütün proseslerin optimizasyonu üzerine yoğunlaşır.. Önemli tedbirler arasında, geliştirilmiş süreç entegrasyonu, bakım ve temizleme / tortu oluşumunu azaltma, işlem kontrolü, iyi enerji yönetim sistemleri ve atık ısı geri kazanımı sistemleri bulunmaktadır. Rafinasyon aynı zamanda, motorların, sürücülerin ve sıkıştırılmış havanın iyileştirilmesiyle azaltma fırsatları sunan bir sektördür. Genel olarak, 2030’da, statik durum ile kıyaslandığında 1,3 MtCO2




emisyon azaltma kapasitesi veya emisyon yoğunluğunda %15 oranında düşüş öngörmekteyiz.

Sanayi, verimliliği geliştirmek için kendi içinde güçlü teşvikler barındırmaktadır, nitekim, en iyi uygulamayla (karmaşıklığa göre ağırlıklandırılmış) enerji kıyaslaması (Solomon sistemi gibi) , petrol işleme sanayiinde standart yönetim aracı olmuştur ve emisyon azaltması sağlayan çok önemli bir araçtır. Verimlilik iyileştirmesine yapılan yatırım için teşvikler, ham petrol fiyatına fazlasıyla bağlıdır. Söz konusu yatırım teşvikleri, aynı zamanda, pazar baskısının kapsamına ve verimli rakiplerin rekabetine de bağlıdır.

Petrokimya. Türkiye petrokimya sanayii üretimi 2008’de 2,4 Mt olmuştur. Detaylı emisyon verisi bu proje için mevcut değildir, ancak emisyonların 0,9-1,2 MtCO2 arasında olduğunu tahmin ediyoruz. Bu sanayide kullanılan emisyonları azaltma tedbirleri, petrol işleme sürecinin bazı kısımları ile bir çok ortak nokta taşır ve iyileştirilmiş kurutma, damıtma, buharlaştırma işlemleri ile atık ısı geri kazanımını içerir. . Genel olarak, birlikte uygulanan çeşitli tedbirlerle emisyonlar 2030’da %20 oranında azaltılabilir ve iyileştirmenin çoğu verimli yeni kapasiteden kaynaklanır. . .

4.5.4.4. Kireç, tuğla, seramik ve cam üretimi

Kireç. Türkiye, 2008’de, yaklaşık 4,5 Mt CO2 emisyon yaratan3,4 Mt kireç üretmiştir. Kireç sektöründen kaynaklanan emisyonlardan büyük bir pay, indirgenemeyen işlem emisyonlarına aittir. Ancak, yanma emisyonları, önemli oranda, fırın türü ve çeşitli enerji tasarrufu tedbirleri de dahil olmak üzere, kullanılan üretim teknolojisine bağlıdır. Daha önemli tedbirler arasında, sanayide kullanılan temel yakıt olan kömür harcamasını azaltma potansiyeli sunan tedbirler vardır ve bunlar arasında, kabuk ısı kaybının kontrolü, ocak yanmasının iyileştirilmesi, bakım ve işlem kontrolü bulunur. Bu tedbirlerin yeni ve mevcut kapasitede uygulanması, 2030’da emisyonları %15-%20 oranında düşürebilir, Azaltmadaki iyileşmenin büyük bir kısmı, yeni kapasitelerde enerji verimli fırın çeşitlerinin kullanılmasına bağlıdır.

Tuğla. Türk tuğla sektörünün neredeyse tamamında, tünel tipi ocaklardan çok daha yüksek enerji tüketen eski Hoffmann türü fırınlar kullanılmaktadır.Tünel fırın kullanımıyla enerji performansında %30 veya daha fazla oranda önemli çapta iyileşme sağlama imkanı vardır. Her temel fırın tasarımında da, yakma ve kurutma işlemlerinde enerji tüketimini azaltmak için çeşitli tedbirler bulunmaktadır ve verimsiz başlama noktalarında, enerji yoğunluğunu %50’ye kadar azaltmak mümkün olabilir; ancak bunlar önemli yatırım maliyetleri gerektirir. Ayrıca, sektör büyük oranda linyit ve kömüre bağlıdır. Bu nedenle, daha az kirletici yakıtlar tercih edilerek, daha fazla emisyon azaltması gerçekleştirilebilir, ancak başka sanayilerde olduğu gibi, kömür yerine doğal gaz kullanımı yüksek bir maliyete neden olmaktadır. Statik referans çizgisiyle karşılaştırıldığında, 2030’da emisyonlardaki azalma 3,3 MtCO2 veya emisyon yoğunluğundaki azalma, %40’tan daha fazla olacaktır. Bu çok önemli yatırım programının arkasındaki başlıca itici güç, kömür ve linyit maliyetlerindeki tasarruflardır. Ancak geçmişte, sektör önemli yatırımlar yapma konusunda isteksiz olmuştur. Bu durum, sektördeki yoğun rekabet, küçük marjlar ve mevcut kapasite fazlasını yansıtmaktadır. Bu nedenle, teoride var olan enerji tasarruflarının günümüze kadar gerçekleştirilmesi için fazla bir çaba gösterilmemiştir.




Seramik. Tuğla sektörünün aksine, Türk seramik sanayii, yakıt kaynağı olarak öncelikle doğal gaza dayanmaktadır ve bundan dolayı gaz fiyatı pek çok azaltma tedbiri için asıl etkendir. Kurutma ve yakma işlemleri, normal bir seramik üretiminde enerji kullanımının yaklaşık %90’ını oluşturmaktadır ve bu nedenle emisyon azaltmaları için en geniş alanı sunmaktadır. Kurutmada enerji verimliliğini iyileştirecek hususlar arasında, yükleme optimizasyonu, hava akış kontrolü, atık ısı geri kazanımı ve verimli izleme bulunmaktadır. Yakmada en önemli hususlar arasında, yakma hızını en aza indirgeyen sistemler, ısı geri kazanımını maksimuma çıkarmak ve ocak kontrolünü sağlamak bulunmaktadır. Bunların birçoğu belirli bir miktar yatırım gerektirse de mevcut fabrikalarda önem verilen husus, devam etmekte olan proses iyileştirmeleridir. Son olarak, toplam enerji kullanımında nisbeten küçük payları olduğu halde, motorlar, sürücüler ve sıkıştırılmış hava, en düşük maliyetli emisyon azaltma tedbirleri arasında bulunabilir. Bu tedbirlerden birkaçının beraber kullanılması 2030’da seramik üretiminden kaynaklanan emisyonları 1 MtCO2 düşürmektedir.

4.5.4.5. Diğer sanayiler

Kimya. Kimya sektörü çok çeşitli ürünleri içerir ve emisyon azaltma fırsatları çoğu zaman büyük oranda işleme özgüdür. özellikle yüksek azaltma potansiyeline sahip iki sektör, nitrik asit ve soda külü (sodyum karbonat) üretme sektörleridir. Enerji kullanımından kaynaklanan emisyonlara ek olarak, bu iki sektör, önemli işlem emisyonlarına neden olmaktadır. Türkiye her yıl, önemli miktarda azot oksit emisyonu doğuran ortalama 600 kt nitrik asit üretmektedir. Katalitik azaltma uygulanmasıyla 2030’da emisyonlarda 3,5 MtCO2e kadar azaltma yapılabileceğini tahmin etmekteyiz. Ancak, enerji verimliliği ile ilgili tedbirlerden farklı bir şekilde, bu tür bir azaltma, hiçbir ek fayda veya maliyetlerde azaltma sağlamaz ve yalnızca emisyonun kendisiyle ilgili bir düzenleme yapılması yoluyla teşvik edilebilmektedir. Soda külü üretimi yılda 900 kt olmaktadır. Aralarında membran işlemi iyileştirmeleri, yüksek verimli motorlar, kontrol sistemleri, yüksek verimli tepsiler, atık ısı geri kazanımı ve kontrol sistemleri bulunan, enerjiyle ilgili tedbirler ve proses tedbirleri, çeşitli emisyonları azaltabilmektedir. Bu tedbirlerden birçoğu, daha genel olarak inorganik kimyasalların üretiminde uygulanır.

Cam. Türkiye, yılda 2-2,5 Mt’ye çok yakın miktarda cam üretmektedir ve veriler eksik olduğu halde, ilgili emisyonların 1,8 MtCO2 olduğunu, statik emisyon yoğunluklarında 2030’da, 2,5 MtCO2 ’e yükseleceğini tahmin ediyoruz. Bu sektör ile ilgili emisyon azaltma tedbirleri arasında kırık cam kullanımını artırmak, gelişmiş yakma sistemleri, oksijen yakıtlı ocaklar, ultrasonik arıtma kullanımı atık ısı geri kazanımı, gelişmiş refrakterler ve yalıtım, ayrıca gelişmiş kontrol sistemleri bulunmaktadır. Yakıt maliyeti, bu teknolojiler için esas teşvik edici faktör olacaktır.

Selüloz ve kâğıt. Bu sektörde, son kağıt ürününün niteliğine bağlı olarak, üretim ve enerji yoğunluğu heterojen olarak dağılmıştır. Paralel ve eşzamanlı tedbirler arasında, enerji yoğunluğunu %5-%10 oranlarında düşürebilecek proses kontrolü, tutam (pinch) analizi ve atık ısı geri kazanımı bulunmaktadır. Sektör, bulunabilirlik seviyesine bağlı olarak, emisyonlarda daha fazla azaltma sağlayan ve fosil yakıtlara alternatif olaran orman yan ürünlerinin kullanma olanağına sahiptir.




4.6. Taşıma

4.6.1. Sektörel büyüme

Taşıma sektöründe aşağıdaki varsayımları yapıyoruz:

− Tüketicilerin karşılaştıkları taşıma yakıt fiyatları uluslararası standartlarda yüksek kalmaktadır;

− Karayolu sektöründe daha verimli ve/veya daha az karbon yoğun taşıt kullanımına yönelik politika geliştirilmesini teşvik eden önemli hiçbir faktör yoktur ve karayolu taşıma sektörüne hâkimdir. .Seyahat eden yolcuların kilometre cinsinden %86’sı arabayla ve taşınan yüklerin %97’si ağır hizmet araçlarıyla gerçekleştirilir.

− Karayolu taşıma sektörünün GSYİH’den daha hızlı bir oranda büyüyeceği beklenmektedir: 2009 ve 2030 yılları arasında yolcu kilometre sayısı neredeyse üç katına çıkmıştır. Karayolu yük taşıması her yıl %4,6 artmaktadır.

Statüko politikalarına göre ve karbon fiyatı olmadan, birçok taşıt dizel ve benzin gibi geleneksel fosil yakıtlarıyla doldurulmaya devam etmektedir. Yatırım ve işletme maliyetleri teknolojik ilerlemeler yoluyla önemli ölçüde azaltıldığından, hibrid (karma) taşıtların küçük bir bölümü dönem sonuna doğru çekici hale gelmeye başlar. . Standart taşıtları LPG motorlar ile donatmak, dönem boyunca cazip bir seçenek olarak kalır.

Hibrid taşıtların yalnızca küçük bir bölümü, sermaye maliyetlerinin teknolojik gelişmeyle düştüğü modelleme dönemi sonuna doğru karlı olmuşlardır; elektrikli taşıt kullanımı sıfırdır ve hükümetin 2023 yılı hedefi olan %5’ten düşüktür.

Emisyonları azaltma teşvikleri bulunmadığı takdirde, karayolunda hem yolcu hem de yük taşımasındaki artışlar nedeniyle, 2030’da taşıma sektörü emisyonları 2010 seviyelerinin yaklaşık iki katına çıkacaktır.

Emisyonların büyük bir bölümünün kaynağı olduğu için, esas azaltma seçenekleri karayolu sektöründedir. Karayolu yolcu sektöründe, standart taşıtların yeni ve daha verimli modellerinin (gaz, dizel ve LPG), yavaş yavaş eski modellerin yerini alması emisyonları azaltacaktır. Aynı zamanda, hibrid taşıtlar gibi gelişmiş taşıt teknolojileri de azaltmaya yol açacaktır. 2030’da, sektör bütün taşıt filosunu değiştirecektir ve bu nedenle mevcut emisyon yoğunluklarını çok önemli çapta azaltma potansiyeline sahiptir. Ek A.4.4, modellenmiş çeşitli yolcu taşıt türlerinin maliyetlerine ve yakıt tasarruflarına ilişkin tahminler hakkında daha ayrıntılı bilgi vermektedir.

4.6.2. Taşıma için marjinal azaltma maliyet eğrileri

Taşıt için marjinal azaltma maliyet eğrileri aşağıdaki şekillerde gösterilmektedir:




Şekil 4.14 Statüko Taşıma MACC, 2020

100

0

-100

-200

-300

Yeni nesil LPG standardı

2020 sonrası benzin standardı2020 sonrası dizel standardı

-250

-150

-50

50

150

Yeni nesil LPG standardı

Geleneksel LPG araçlar

0 1,000,000 2,000,000 3,000,000 4,000,000 5,000,000 6,000,000 7,000,000 8,000,000

Azaltma (tCO2)

Gelişmiş ağır hizmet aracı


Fiya

t (E

UR

)

Yeni nesil dizel standardı




Şekil 4.15 Statüko Taşıma MACC, 2030

Yeni nesil dizel standardı

100

50

0

-50

-100

-150

-200

-250

-300 Azaltma (tCO2)

20,000,00015,000,00010,000,0005,000,0000

Yeni nesil elektrik standardıGeleneksel NPH araçları

Geleneksel elektrikli araçlarYeni nesil NPH standardı


2020 sonrası elektrik standardı


150

Yeni nesil NPH standardı2020 sonrası dizel standardı

2020 sonrası benzin standardı

Fiya

t (E

UR

)




Mevcut karbon emisyonlarını azaltmak için hiçbir özel politika olmadığında bile, -48€/tCO2 ortalama maliyetinde, 2010–2020 yılları arasında emisyonları 5 MtCO2 azalmak için birçok azaltma seçeneği ortaya çıkmaktadır. 2030’da -90€/tCO2 ortalama maliyetinde emisyonlar 13 MtCO2 azaltılmaktadır. Karlı olmayan (fakat pozitif karbon fiyatıyla veya başka politikalarla karlı olabilecek) azaltma potansiyelini dahil edersek, toplam azaltma potansiyeli 2020’de 8,8 MtCO2’e, 2030’da ise 24 MtCO2’e yükselecektir. Karlı azaltma potansiyeli karayolu taşımasında ve özellikle de karayolu yolcu taşımasında yoğunlaşmaktadır. Modern dizel taşıtlar 2020’de 1,7 MtCO2 ve 2030’da 3,6 MtCO2 azaltma sağlar. . Modern LPG taşıtları da 2020’de 0,7 MtCO2 ve 2030’da 1,4 MtCO2 azaltma sağlar. MACC grafiğinde “Gelişmiş ağır hizmet aracı” olarak gösterilen Gelişmiş Yük karayolu taşıması, daha iyi ve daha sık araç bakımı, lastik basınç kontrolü ve benzerlerini içermektedir. Bu taşıma, 2020’de, 2,1 MtCO2 emisyon azaltmasına neden olmaktadır, 2030’da ise bu miktar 6,6 MtCO2’e yükselmektedir.

Karayolu yük taşımasında, pratikte azaltma maliyetinin yük trafiğinin niteliğine göre çeşitlilik göstereceğini tahmin ediyoruz. Bunun nedeni, daha iyi bakım görmüş veya daha verimli araçların sağladığı faydanın, kamyon başına yıllık ortalama gittiği kilometre hesabına dayalı olmasıdır. Uzun mesafe (yani, uluslararası) yük taşıtları genel olarak ömürleri boyunca, orta mesafe (şehirlerarası) veya kısa mesafe (şehir içi) yük taşıtlarından önemli miktarda daha fazla ton-kilometre kat eder, bu nedenle yakıt tasarrufu faydası çeşitlilik gösterir..

4.7. Atık

Atık sektörü emisyonları, UNFCCC envanterlerinde belirtildiği gibi, 2008’de 34 MtCO2e idi. Bunların çoğu, katı atık bertarafından kaynaklanan metan emisyonlarıdır, ancak çöp sahasından kaynaklanan önemli miktarlarda N2O emisyonları ile atık su kaynaklı metan emisyonları da bulunmaktadır..

Türkiye, halen yaklaşık 25 milyon ton belediye atığı üretmektedir. Atıkların çoğu, çöplüklere veya basit katı atık sahalarına boşaltılmaktadır; yalnızca çok az bir kısmı yakılmakta ve/veya kompostlanmaktadır. Statüko senaryosunda, bu eğilim 2030’a kadar devam etmektedir, çünkü atıkları veya atık kaynaklı emisyonları azaltmak için fazla bir teşvik yoktur. Üretilen atık miktarı, her yıl %5,7 artmaktadır.

4.7.1. Atık için marjinal azaltma maliyet eğrileri

Atık için marjinal azaltma maliyet eğrileri aşağıdaki şekillerde gösterilmektedir.




Şekil 4.16 Statüko Atık MACC, 2020

140

130

120

110

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Azaltma (tCO2)

12,000,00010,000,0008,000,0006,000,0004,000,0002,000,0000

Atık: mekanik ve biyolojik işlemlerAtık: direkt kullanımlı çöpgazı

İyileştirilmiş atık su arıtması ve AD (EAS)

İyileştirilmiş atık su arıtması ve AD (SAS)

AD (EAS)

İyileştirilmiş atık su arıtması (EAS)

Fiya

t (E

UR

)

Notlar: Su, Sanayi (SAS) ve Evsel (EAS) olarak iki kategoriye ayrılmıştır. AD, anaerobik çürütücüdür.




Şekil 4.17 Statüko Atık MACC, 2030

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Azaltma (tCO2)

140

10,000,0005,000,0000

Atık: mekanik ve biyolojik işlemlerAtık: direkt kullanımlı çöpgazı


15,000,000

AD (EAS)


130

120

110

İyileştirilmiş atık su arıtması ve AD (SAS)

Fiya

t (E

UR

)

AD (EAS)

Notlar: Su, Sanayi (SAS) ve Evsel (EAS) olarak iki kategoriye ayrılmıştır. AD, anaerobik çürütücüdür.




Statüko politikalarında, ek destek olmadan ticari olarak uygulanması mümkün olabilecek hiçbir azaltma seçeneği bulunmamaktadır (bu destekler, dıştan gelen karbon fiyatları da olabilir, veya atıkları azaltmayı veya atıklardan enerji geri kazanımayı teşvik eden diğer politikalar şeklinde de olabilir). Bu durum, atıkların yok edilmesine nisbeten sınırlı ihtiyaç duyulduğunu ve atık üretimini azaltmaya yönelmiş sınırlı miktarda politika varolduğuna işaret eder. Katı atık toplama sahalarına veya açık çöplüklere giden atık miktarını azaltmak veya boşaltılan organik malzeme miktarını azaltmak için ek politikalar uygulamaya konmadan, azaltma fırsatlarından çoğu kısa dönemde kar getirmez. . Atıkların yok edilmesi sırasında geri kazanılan biyogazın kullanımı için (örnek olarak, elektrik üretimi için) sağlanmış halen geçerli destek seviyeleri, biyogazın yaygın olarak kullanımı teşvik etmek için yetersiz kalmaktadır. Pozitif azaltma maliyetinde ise, atık sektöründeki azaltma potansiyeli 2020’de 13 MtCO2, 2030’da 19 MtCO2 olmaktadır.

En ucuz seçenek, 50 EUR/tCO2 fiyatının altında, iyileştirilmiş atık su arıtımı (hem belediye hem de sanayi) ve anaerobik çürütücülerin kullanımıdır. Katı atık sahalarından doğrudan gaz kullanımı, çöp sahası atıkları için bir seçenektir.

Mekanik ve biyolojik atık arıtma, 95 EUR/tCO2’i aşan fiyatıyla, daha pahalıdır.

4.8. Tarım ve Ormancılık

Tarım sektörü 2008’de, arazi kullanımı, arazi kullanım değişimi ve ormancılık dışında (LULUCF - Land Use, Land-Use Change and Forestry), yaklaşık 40 MtCO2e emisyon yaratmış ve toplam emisyonların %11’ini oluşturmuştur.11. Diğer taraftan, LULUCF, yaklaşık 80 MtCO2e emilim gerçekleştiren, net karbon çukuruydu.

Ek A.6, Türkiye’de bu iki sektörün durumlarıyla ilgili daha fazla bilgi sunmaktadır.

Tarım ve ormancılıkta önemli azaltma tedbirleri arasında şunlar bulunmaktadır:

− Koruyucu tarım . Bu tedbir, çeşitli unsurları kapsamaktadır. Bunlar arasında, toprak işlemenin azaltılması, kalıntıların yönetimi ve nöbetleşe ekim (ürün rotasyonu) bulunmaktadır. Toprakların mekanik olarak daha az rahatsız edilmesi, ölü hayvan ve bitkiler de dahil, zengin bitkisel madde içerikli bir toprak tabakası oluşturarak, toprağın karbon tutma oranını artırmaktadır. Ayrıca, tarım makinelerinin (traktörler, sabanlar) daha az kullanılması gerektiği için, toprağın daha az işlenmesiyle fosil yakıt kullanımı (çoğunlukla gazyağı) azaltılır.

− Arazi değişimi. Bozuk arazi, uygun şekilde değiştirilmek suretiyle , örneğin önceden erozyona uğramış bir tepeyi teraslayarak, karbon tutucu toprak haline dönüştürülebilir. Bu sayede toprak önceden çorak olan arazide birikir ve karbon, toprak ve bitki biçiminde saklanır.

11 UNFCCC envanteri




− Mera yönetimi. Toprağın karbon içeriği, bitkisel madde fazlalığının ne kadar sıklıkla ortadan kaldırıldığına bağlıdır. Bunun tipik yolu hayvan otlatmadır. , Emilen toplam karbon miktarı, mera yönetimini iyileştirerek artırılabilir. Fazla otlatma yapılmış meralar yeniden büyümeye bırakılırken, az otlatma yapılmış meralarda otlatma miktarı artırılırsa, bitkilerin büyüme ve karbon “çukuru” vazifesi görme oranları maksimum seviyeye çıkarılabilir.

− Biyogaz. Tarımsal atığın biyo-metan gazına dönüştürülmesi, geleneksel doğal gaz ve diğer fosil yakıtların yerini alarak, ek azaltma sağlayabilir. Buradaki temel kısıtlama, biyo-metan kullanımının ekonomik uygulanabilirliğidir. Seçenekler arasında, doğrudan tesis içi yanma (genellikle gıda işleme gibi tarımsal faaliyetlerde), tesis içi elektrik üretimi kullanımının veya “yükseltilmiş” biyo-metanın gaz şebekesine dahil edilmesi bulunmaktadır. Burada, elektrik üretimi, en ulaşılabilir seçenek gibi görünmektedir.

− Gübre kullanımı. Gübre kullanımının düşürülmesi, birçok ülkede yaygın olarak kullanılan bir azaltma tedbiridir. Ancak Türkiye’deki ortalama gübre kullanımı istisnai ölçülerde yüksek değildir 12 ve azaltılmış gübre kullanımından kaynaklanan herhangi bir azaltma tahmin etmiyoruz.

− Hayvancılık yönetimi. Enterik emisyonlar, toprak kaynaklı olmayan emisyonların büyük bir bölümünü oluşturur.. Çiftlik hayvanlarının beslenme biçimini geliştirmek, bu emisyonları azaltabilir.

− Ormancılık – Bozuk orman restorasyonu. Gelişmiş orman yönetimi, mevcut ormanların karbon tutma oranlarını artırabilir.

− Ormancılık – ağaçlandırma. Hükümetin 2008–2012 yılları arasında 2,3 milyon hektarlık ağaçlandırma hedefinin (Ulusal Ağaçlandırma Seferberliği’nde ortaya konulduğu biçimde) gerçekleşebileceğini varsayıyoruz.

12 Bölgesel farklılıklar olabileceği yine de dikkate alınmalıdır.


Planlanmış Politikalar Senaryosu


5. Planlanmış Politikalar Senaryosu

İkinci senaryo, emisyonlar üzerinde bir etki yapması muhtemel olan, yürürlükteki veya açıklanmış önemli politikaları hesaba katar. Politikalar halen uygulamada olduğu halde yaptırım gücü çok iyi değildir (bina standartlarında olduğu gibi). Bu politikaların daha sıkı bir şekilde uygulanacağını varsayıyoruz.


5.1.1. Fosil yakıt pazarları ve sübvansiyonlar

Bu senaryoda, Statüko senaryosundan farklı olarak aşağıdakileri dahil ediyoruz:

− Kömür madenciliği desteğinden aşamalı olarak vazgeçilmesi. Kömür madenciliğine dönük devlet desteği politikası aşamalı olarak ortadan kaldırılır. Ancak, ithal edilen kömür maliyetinin hakim olduğu fiyatlara bunun hiçbir etkisi olmaz.

− Gaz pazarının liberalleştirilmesi. 2020 yılında, gaz pazarının liberalleştirilmesi ve YİD ve Yİ modeli ile elektrik üreten santraller için al-ya-da-öde elektrik sözleşmelerinin sona ermesi, sınai ve diğer müşteriler için daha yüksek gaz fiyatlarına yol açar. Statüko senaryosuna göre perakende ve toptan gaz fiyatlarında %10’luk bir yükseliş olacağını varsayıyoruz.

− Elektrikte çapraz sübvansiyonların ortadan kaldırılması. Yasal düzenlemelerdeki değişiklikler, sanayinin konut ve ticaret elektriğine sağladığı çapraz sübvansiyonları düşürmektedir. Bunun sonucunda, konut ve ticari elektrik fiyatları €0,01/kWsaat artar ve sanayi fiyatları ise eşit tutarda düşer.

5.1.2. Elektrik

Fosil yakıtlarda pazar yapısı ve enerji güvenliği hedefleri için Statüko senaryosunda yer alan varsayımları aynen koruyoruz. Ancak, yenilenebilir enerjiler ve nükleer güç için destek yapıları ile enterkoneksiyon kısıtlamaları farklılık gösterir..

5.1.2.1. Yenilenebilir elektrik

Önceki satın alma garantili tarife rejimi yasama organınca Aralık 2010’da revize edilmiştir. Yeni tarifeler, bazı durumlarda daha cömerttir ve yakıtta daha fazla çeşitlilik sağlamaktadır. Seviyeler aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.

Tablo 5.1 Revize Edilen Alım Garantili Tarife (FIT) Seviyeleri

Teknoloji FIT (€/ MWh) Rüzgâr Hidro

55

Jeotermal 80 Güneş 100




Biyokütle Satın alma garantili tarifeler, çoğu durumda mevcut ve beklenen toptan satış fiyatlarından daha düşüktür, fakat yüksek olduğu dönemlerde ek gelir sağlarlar.. Aynı şekilde, emtia fiyatlarının düşmesi ve daha düşük elektrik fiyatlarına neden olması riskini azaltmaya yardımcı olurlar. Bunun, yenilenebilir enerjilerin finansmanı için daha düşük risk primine katkıda bulunacağını varsayıyoruz. 13

5.1.2.2. Nükleer enerji

Türkiye, günümüze kadar nükleer güçten yararlanmamıştır, ancak birçok ülke ile benzer biçimde, yeni nükleer kapasite yaratma niyetine sahiptir. ROSATOM ile 2010 yılında, 4,8 GW kapasitelik bir sözleşmeyle bu yönde önemli bir adım atılmıştır.

Liberalleştirilmiş elektrik pazarında, özel sektör şahısları tarafından geliştirilmiş nükleer enerjinin mi veya devlet destekli nükleer enerjinin mi yapılabilir (fizıbıl) olacağı ile ilgili tartışma devam etmektedir. Ülke halen bu konuda az tecrübe sahibidir ve maliyet hesapları arasında çok büyük farklar vardır. Ek olarak, önceki projeler önemli zorluklarla karşılaşmışlardır. Nükleer elektriğin finansal yapılabilirliği bir çok faktör tarafından belirlenir, bunların arasında kısmen yasal şartlardan kaynaklanan maliyet aşımı ve gecikme riskleri14 yanında, başlangıçtaki sermaye giderlerini finanse etme koşulları ve gelecekteki daha düşük elektrik fiyatlarının, şirket karlarını, elektrik servisini ve/veya şirketin borç ödeyebilirliğini tehlikeye sokacak noktaya kadar düşürme riski bulunmaktadır15.

Bu senaryoda, niyetimiz, potansiyel zorlukların üstesinden gelen ve istenen nükleer enerji genişlemesinin gerçekleştirebilen bir nükleer programın azaltma maliyetini ve potansiyelini, gösterebilmektir. Varsayımımıza göre, nükleer enerji, özel yatırımla değil, gelecekteki gelir risklerini azaltan hükümet ödünç alma hadleri ve fiyat garantileri seviyesinde ve elverişli mali koşullar altında imzalanan hükümet sözleşmeleriyle geliştirilmektedir. Yasal şartlarla ilgili işlem maliyetlerinin, nükleer program tarafından değil, toplum tarafından üstlenildiği varsayılmaktadır. Bu varsayımlar, teknik azaltma potansiyelini göstermek için kasıtlı olarak iyimser tutulmuş varsayımlardır.

2023’te, 5 GW’a kadar nükleer kapasitenin ve 2030’da buna ek 10 GW kapasitenin daha inşa edileceğini varsayıyoruz. 13 Alım garantili tarifeler pazar riskini önemli ölçüde düşürebildiği halde, yatırım yapıldıktan sonra hükümetin taahhüt

ettiği desteği gerçekleştirememesi ile ilgili öngörülen bir risk olması durumunda, aynı zamanda hukuksal riske neden olmaktadır. Bu geleneksel ikilem özellikle, çok yüksek yatırım maliyetleri olan ancak neredeyse hiçbir kısa vadeli marjinal maliyeti olmayan rüzgâr ve hidro teknolojilerinde net olarak görülmektedir. Bu senaryoda, bu durumu modellemeye dâhil etmedik. Bunun nedeni modellemenin yatırımcıların güven içinde olduğu başarılı bir alım garantili tarife rejiminin etkilerini göstermesi amacıyla oluşturulmasıdır.

14 Göze çarpan örnekler, Finlandiya’da Olkiluoto ve Fransa’da Flamanville’de meydana gelen fazla maliyetler ve gecikmeleri içermektedir.

15 Örneğin, elektrik için düşük toptan satış fiyatlarının etkilerinin dengelenmesi için British Energy’ye, İngiltere hükümeti tarafından 2002’de önemli mali destek sağlanmıştır.




5.1.2.3. Enterkonektörler

Gürcistan’dan Türkiye’ye hidro elektrik ihraç edilmesi için, Türkiye ve Gürcistan arasındaki elektrik iletim enterkonektörlerini artırma planları bulunmaktadır. Bu senaryoda, enterkonektörün tamamlanmış olduğu varsayılmaktadır. Böylece Türk elektrik piyasasına, 1,7 GW kapasitesine kadar (5TWh/yıl) hidro elektrik ikmali olanağı sunulmaktadır. 16

5.1.3. Binalar

Bu senaryo, Statüko senaryosundan farklı olarak, bina standartlarının etkin bir biçimde zorunlu hale getirileceğini ve işlem maliyetlerini azaltmak için bilgi ve sertifikalandırma uygulamalarının yürürlüğe konacağını öngörmektedir.

5.1.3.1. Binalara ilişkin yasal düzenlemeler

Mevcut bina düzenlemeleri arasında, yalıtım için minimum şartlar, çoklu kullanım yapılarında yoğuşmalı kazanlı ortak ısıtma sistemlerinin kullanım şartları ve ısı ölçme sistemlerini kullanma zorunluluğu bulunmaktadır.

Bu senaryoda, söz konusu hükümlerin uygulanmasının zorunlu hale getirileceğini, böylece bütün yeni yapılarda en azından mevcut normlara uyumun sağlanacağını varsayıyoruz. Bunu gerçekleştirmek için, yalnızca ruhsatlı yapıların denetimi yoluyla değil, aynı zamanda ruhsatsız yapıların sayılarının azaltılması yoluyla bir kurumsal güçlendirme gerekecektir.

Bina standartlarının varolduğu ve uygulandığı durum, kararların bireysel ev sahipleri veya bina geliştiricileri tarafından alındığı bir duruma kıyasla, işlem maliyetlerini düşürme potansiyeline sahiptir. Diğer yandan bu standartlar, her talimatnamede olduğu gibi, bina şartlarında ve niteliklerinde çeşitlilik yaratabilme esnekliğini azalttığı için ek maliyetlerin ortaya çıkma riski bulunur. Talimatnameler nedeniyle işlem maliyetlerinde net bir değişim meydana gelmediğini varsayıyoruz.

5.1.3.2. Sertifikalandırma ve bilgi programları

Mevcut düzenlemeler arasında, binaların enerji performanslarının çeşitli yönlerini sertifikalandırmaya ilişkin hükümler bulunmaktadır. Bu hükümler, ruhsatlandırma ve enerji derecelendirmesini kapsayacak şekilde güçlendirilmektedir. Böylece söz konusu hükümlerin, binaların enerji kullanım özelliklerini anlamaları için bina sakinlerine ve kat maliklerine daha iyi araçlar vereceği ve enerji verimliliği tedbirlerine

16 Econ Pöyry AS. “Gürcistan ve Azerbaycan’dan Türkiye’ye elektrik ihracatı fırsatları.” (tarih verilmemiştir). Rapora

göre, tam kapasitede 1.7 GW üreten dört hidro elektrik tesisi ve 5,3 TWsaat değerinde üretim potansiyeli bulunmaktadır. Enterkonektör kapasitesi halen 1 GW olduğu halde, Econ Pöyry tarafından yapılan modellemeye göre, bu durumun ihracatları sadece yılın iki ayında sınırlandıracağı belirtilmektedir. Rapor ayrıca, daha küçük hidro tesislerinin de mevsim en üst sınırları dışında enterkonektörlerden yararlanabileceğini belirtmektedir. Enterkonektör kullanımı, gelecek yıllarda daha da genişletilebilir.




ait işlem maliyetini azaltmaya yardım edeceği düşünülmektedir. Bu araçlar sayesinde, enerji tasarruflu binalara olan talep daha fazla artış göstermekte ve böylece bina geliştiricilerin tercihleri buna paralel olarak etkilenmektedir. Bu tür düzenlemeler aynı zamanda, ev sahiplerinin mevcut binaların geliştirilmesi hakkında daha bilinçli kararlar almasına yardımcı olabilmektedir.

5.1.4. Emisyona Neden Olan Diğer Önemli Sektörler

Diğer sektörlerde, Statüko senaryosundan farklı hiçbir şeyin olmadığını varsayıyoruz.

5.2. Planlanmış Politika: Toplam MACC

2020 ve 2030 yılların Planlanmış Politika senaryolarında ekonomi geneline yayılmış MACC grafikleri izleyen sayfalarda sunulmaktadır.




Şekil 5.1 Planlanmış Politika Toplam MACC, 2020

100

50

0

-50

-100

-150

-200

-250

-300 Azaltma (tCO2)

120,000,000100,000,00080,000,00060,000,00040,000,00020,000,0000

CCGT(O)

CCGT(Y)

JeotermalÇöpgazı

Binalar (K)CCGT(ÇY)

Binalar (Kd)Çöpgazı

Evsel atık suBinalar (K)

CCGT(ÇY)Taşıma (Yük)

Hidro (Gürcistan)Evsel atık su

CCGT(ÇY)

Gaz boru hatları – metanGaz boru hatları – metan


Binalar (Kd)Çimento

Nükleer


Binalar (K)Su Isıtma (K)

Binalar (Kd)

150

Elektrik İ&DElektrik İ&D

Çimento

Taşıma(Yolcu)

Su Isıtma (K)

Çelik

Fiya

t (E

UR

)




Şekil 5.2 Planlanmış Politika Toplam MACC, 2030

50

0

-50

-100

-150

-200

-250

-300 Azaltma (tCO2)

350,000,000300,000,000250,000,000200,000,000150,000,000100,000,00050,000,0000

CCGT(Y)Binalar (K)

CCGT(ÇY)CCGT(Y)

ÇöpgazıCCGT(ÇY)

Jeotermal

150

ÇimentoBinalar (K)


Power T&DPower T&D

Taşıma (Yolcu)Su Isıtma (K)

JeotermalYoğuşmalı gaz kazanlarıT (ÇY)

ÇöpgazıAsit

CCGT(ÇY)Evsel atık su

JeotermalBinalar (K)

Hidro (O)Asit

Evsel atık suHidro (Gürçistan)

Rüzgar (O)

Binalar (Kd)

Rüzgar (Y)

Nükleer

100

Termostat/ısı pay ölçerleri (K)

Hidro (Y)

Fiya

t (E

UR

)




Analizimize göre, Planlanmış Politikalar kapsamında, karbon fiyatı veya ek iklim politikaları olmadan, karlı yatırımlar yoluyla, 2020’de emisyonları (“dondurulmuş teknoloji” referans çizgisine kıyasla) 80 MtCO2e azaltma potansiyeli bulunmaktadır. Potansiyel emisyon azaltmaları 2030’da 166 MtCO2e’e yükselmektedir. Pozitif maliyeti olan (yani karbon fiyatı veya daha başka politika değişikliği olmadan karlı olmayan) tedbirler de dahil olmak üzere, bütün tedbirler göz önüne alındığında, potansiyel azaltma 2020’de iki katından fazla artarak 163 MtCO2’e ulaşır ve 2030’da 375 MtCO2’e yükselir.

2020’de, karlı azaltma tedbirlerinin ortalama maliyeti -95€/tCO2’tir. Bu tutar, 2030’da -€110/tCO2’e düşmektedir. Karlı azaltma tedbirleri 2020’de toplam “sermaye fazlası” veya kar olarak 8 milyar €, 2030’da ise 18 milyar € sağlamaktadır. MACC grafiğinin tamamında (reel anlamda) 150€/tCO2’e kadar, tCO2 başına ortalama maliyet 2020’de 2€, 2030’da -20€’dur. .

5.3. Elektrik


Planlanmış Politika senaryosu ve Statüko senaryosu arasındaki başlıca fark, üretim bileşimine nükleer enerjinin eklenmesidir. Gelecek 20 yılda 15 GW nükleer enerji eklenir ve 2030’da bu ilave, üretimin altıda birini oluşturur.. Nükleer gücün genişletilmesi, yukarıda tartışılan faktörler nedeniyle Statüko senaryosuna kıyasla gaz yakıtlı üretimi ikame etmek üzere gelmektedir (özellikle, geniş ölçekli nükleer ilavenin ilk defa mümkün olduğu yıl olan 2020’lerde, gaz fiyatlarının yüksek olacağı tahmin ediliyor).

Modelleme, Planlanmış politikaların, hidro elektrik ve rüzgârda Statüko seviyelerini aşacak önemli genişlemelere yol açtığını göstermemektedir. Bunun nedeni, rüzgâr için alım garantili tarifenin, yakın zamanda artırıldığı halde hala modellenmiş elektrik toptan satış fiyatlarının altında olması ve daha düşük kaliteli rüzgâr tesislerini çekici hale getirmedeki yetersizliğidir17. Hidro elektrik ile ilgili olarak, Gürcistan’dan ithal edilen 5 TWsaat ek hidro elektrik sağlanır, ancak ulusal hidro elektrik kaynağının gelişmesine ilişkin olarak Statükoya kıyasla hiçbir fark bulunmamaktadır. Toplam kapasite 1 GW altında nisbeten düşük kalmasına rağmen, biyokütle / biyogaz için artış gösteren alım garantili tarife seviyeleri, elektrik üretiminde çöp gazı kullanımı için karlı fırsatlar yaratacaktır.. Genel olarak, fosil yakıtlı üretim kaynakları, 2030’da üretimin hemen hemen %40’ına yakınını oluşturur..

17 Daha detaylı elektrik piyasası modelleme uygulaması (özellikle, önemli teknolojiler için daha taneli arz eğrisi), geçerli

alım garantili tarife seviyelerinde daha fazla farklılık gösterebilecektir.




Şekil 5.3 Planlanmış Politikalar, Elektrik Kapasitesi Tahmini

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2010 2015 2020 2025 2030

Kurulu Güç, G

W el

Elektrik Kapasitesi ‐ Planlanmış Politikalar

Çöp gazı

Cofiring


Hidro

Nükleer

Jeotermal

Rüzgar

Petrol

Gaz

Linyit

Kömür

Şekil 5.4 Planlanmış Politikalar, Elektrik Üretimi

0

100

200

300

400

500

600

2010 2015 2020 2025 2030

Elektrik Üretim

i, TW

h

Enerji Üretimi ‐ Planlanmış Politikalar

Çöp gazı

Cofiring


Hidro

Nükleer

Jeotermal

Rüzgar

Petrol

Gaz

Linyit

Kömür




Şekil 5.5 Planlanmış Politikalar Elektrik Emisyonları

0

50

100

150

200

250

300

350

2010 2015 2020 2025 2030

Emisy

onlar, MtCO2e

Enerji Emisyonları ‐ Planlanmış Politikalar

Çöp gazı

Cofiring


Hidro

Nükleer

Jeotermal

Rüzgar

Petrol

Gaz

Linyit

Kömür


2020 ve 2030 yıllarına ait Planlanmış Politika senaryosunda Elektrik Sektörü için MACC grafikleri aşağıda birbirini takip eden iki sayfada gösterilmektedir.




Şekil 5.6 Planlanmış Politika Senaryosu Elektrik Sektörü MACC, 2020

CCGT(Y)

Jeotermal

CCGT(ÇY)

CCGT(Y)

CCGT(ÇY)Hidro (Gürcistan)

CCGT(ÇY)

Hidro (Y)

20,000,00010,000,0000

CCGT(O)

40,000,000 50,000,000

Azaltma (tCO2)-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

120

30,000,000

140

Rüzgar (Y)Nükleer

160

5,000,000 15,000,000 25,000,000 35,000,000 45,000,000

Fiya

t (E

UR

)




Şekil 5.7 Planlanmış Politika Senaryosu Elektrik Sektörü MACC, 2030

CCGT(Y)

CCGT(ÇY)

100,000,000 150,000,000 200,000,000

Azaltma (tCO2)

-50

0

50

150

CCGT(Y)

0 50,000,000

100Jeotermal

CCGT(ÇY)

Jeotermal

CCGT(ÇY)

Jeotermal

Hidro (O)

Hidro (Gürcistan)

Rüzgar (O)Hidro (Y)

Rüzgar (Y)Nükleer

CCGT(ÇY)

Fiya

t (E

UR

)




Planlanmış Politikalar senaryosunda uygulanan elverişli politika varsayımlarına göre, nükleer güç başka destek olmadan uygulanabilir konumdadır ve 2030’a kadar yaklaşık 50 MtCO2 emisyon azalmasıyla MACC grafiğinin negatif maliyet kısmında görülmektedir. Aynı zamanda, 3 MtCO2 değerinin hemen altında azaltmayla Gürcistan hidro gücü eklenmiştir. Statüko’da da mevcut olan rüzgâr, gaz ve hidro azaltma seçenekleri birlikte düşünüldüğünde, 2020’de kar getiren toplam azaltma miktarı 41 MtCO2 olmakta, 2030’da 92 MtCO2’e çıkmaktadır.

Üretim kapasitesindeki yatırımlara ek olarak, iyileştirilmiş ve yeni şebeke altyapısındaki düşük maliyetli yatırımlar (grafikte gösterilmemiştir) dağıtım kayıplarının azaltılmasına yardımcı olmaktadır ve 2030’da 8 MtCO2 ek emisyon azaltması sağlamaktadır.

2020’de daha yüksek karbon maliyetlerinde ek azaltma gerçekleştirmek için nisbeten sınırlı fırsatlar bulunmaktadır. 100$ / tCO2 altındaki seçenekler bazı ek hidro elekrik (yurtiçi ve ithal) ve sınırlı miktarlarda yeni gaz yakıtlı üretim içermektedir. Bunun ötesindeki seçenekler, birlikte yakma (co-firing) gibi teknolojileri içermekle birlikte, esas olarak gaz yakıtlı kapasitenin ve elektrik üretiminin artmakta olması nedeniyle kömür ve linyit yakıtlı üretimden vazgeçmenin getirdiği olanaklardır.

2030’da, hidro elektrik (20$/tCO2), jeotermal (30$/tCO2), ve yeni gaz (50$–80$/tCO2) yoluyla 92 MtCO2’i aşan ek azaltma potansiyeli mevcuttur. Bunun ötesinde, ek gaz kapasitesi temel seçenektir, ayrıca pahalı rüzgâr gücü, biyokütle birlikte yakma ve diğer küçük ölçekli teknolojiler de katkıda bulunur. Bu seçenekler, yeni santrallerin kurulumunu ve mevcut kömür ve linyit kapasitesine erken son verilmesini gerektirdiği için çok yüksek maliyetli seçenekler olarak ortaya çıkmaktadır.

5.4. Binalar

“Planlanmış Politikalar” senaryosunda, gaz yoğuşmalı kazanların kullanımı artmıştır. Ancak genel olarak, Statüko senaryosundaki güç bileşimi ile Planlanmış politikalar senaryosundaki bileşim arasında yalnızca küçük farklar bulunmaktadır. Bunun nedeni, iki senaryo arasındaki son kullanıcı yakıt fiyatlarında sınırlı farklar olmasıdır ve bu farklar kullanım kolaylığı ve sermaye giderlerindeki farklılıklar gibi diğer faktörleri etkilemede yetersiz kalır. .

Meskenler için yalıtım oranları, Planlanmış politikalar senaryosunda artış göstermiştir. Düzenlemelerin zorunlu yaptırımlar getirmesi, yalıtımsız yeni binaların inşa seçeneğini ortadan kaldırmaktadır. Hiçbir yalıtım tedbiri olmayan meskenlerin sayısı 2010 ve 2030 yılları arasında %43 azalmaktadır. Statükoda bu oran %16’dır. 2030’da hiçbir yalıtım tedbiri alınmamış meskenlerin toplam payı dörtte birin altındadır. Önemli yalıtıma sahip meskenler, Statüko’da neredeyse yarıdan daha az iken, 2030’da bütün meskenlerin yaklaşık üçte ikisidir. Güneş enerjili su ısıtma uygulamasında da artış yaşanmıştır. Ayrıca, ticari binalardaki yalıtım tedbirlerinin uygulanmasında da artış görülmektedir.

− Planlanmış politika senaryosunda, konutlardan kaynaklanan toplam doğrudan emisyonlar 2030’a kadar, Statüko’daki 49 Mt CO2’den, 42 MtCO2e’e düşer. .




− Ticari yapılarda, emisyon düşüş daha azdır, Statüko senaryosundaki 14 MtCO2e ile karşılaştırıldığında, taahhüt edilmiş politikalar senaryosunda toplam emisyonlar 2020 yılında 13 MtCO2e’e düşer. 2030’da ise Statüko senaryosundaki 15 Mt ile karşılaştırıldığında, emisyonlar 14 Mt’da kalır. .

Meskenler için, emisyon yoğunluğunda ve toplam emisyonlardaki hızlı düşüş aşağıdaki gelişmelere işaret etmektedir:

− Yalıtımsız yapılarda önemli yenilemeler. Statüko’daki %36 ile karşılaştırıldığında, hiçbir yalıtım tedbirine sahip olmayan mesken stoku, toplam mesken stokunun dörtte birinden azını oluşturmaktadır. Bu oran, hem daha güçlü bina mevzuatından, hem de bina enerji performansı bilgisinden kaynaklanan artan farkındalığı (ve azalan işlem maliyetlerini) göstermektedir.

− Isı ölçüm cihazlarının ve termostatların daha yüksek oranlarda kullanılması, emisyonlardaki azalmaya önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. Bu ekipmanların kurulumu nisbeten basittir ve bina enerji derecelendirmesinde yansıtılmaktadır; bu tedbirler aynı zamanda yeni çok daireli binalar için de gerekmektedir. 2030’a kadar, Statüko’da yer alan sadece %22 oranına kıyasla, Planlanmış Politikalar’da, bütün meskenlerin %52’sinde termostat kurulmuştur. Bu tedbir, emisyonları 2020’de MtCO2e ve 2030’da 5,7 MtCO2 azaltmaktadır (Statüko senaryosunda bu miktarlar 2,2 ve 2,4 MtCO2e’dir).

Konut dışı binalardan kaynaklanan emisyonlarda, planlanmış politikalar ve Statüko senaryosu arasında farka neden olan en önemli kaynak, ısı ölçüm ve kontrol cihazlarıyla termostatların daha yüksek oranda kullanımıdır. Bu tür kullanımlar, 2020’de 1,5 MtCO2e, ve 2030’da 2 MtCO2e azalmaya neden olmuştur. Statüko senaryosunda ise bu miktarlar 1 ve 1,1 MtCO2e olarak kalmıştır.


Planlanmış politika senaryonda, başka politika müdahalesi olmadan meydana gelecek emisyonlardaki azalma Statüko’ya kıyasla önemli ölçüde artış göstermektedir. Müdahalesiz emisyon azalması 2020’de 21,8 MtCO2e’e ve 2030’da 39,3 MtCO2e’e ulaşır (Statüko’da 2020 ve 2030’da sırasıyla, 12,3 MtCO2e ve 23,9 MtCO2e’dir).

50€ t/CO2’ın altındaki maliyetlerde azaltma potansiyeli, 2020’de 4,0 MtCO2e ve 2030’da 4,5 MtCO2e’dir. Bu durum, Statüko senaryosu ile benzerdir. 150€/tCO2 maliyetin altında azaltma potansiyeli ise 2020’de 12,7 MtCO2e ve 2030’da 16,5 MtCO2e’dir.

MACC grafiğinin pozitif kısmına geçtiğimizde, 1 MtCO2e’den daha yüksek azaltmaya neden olan üç önemli azaltma fırsatı bulunmaktadır:

− 26€/tCO2 maliyetinde, meskenlerde yalıtım ve yoğuşmalı kazanlar birlikte, 1,3 MtCO2e azalmaya neden olabilir.

− 41€/tCO2 maliyetinde, meskenlerde ek yalıtım ile 1,3 MtCO2e daha azaltma potansiyeli bulunmaktadır.




− MACC grafiğinde ilerlediğimizde, ticari yapılarda yalıtım ve gaz yoğuşmalı kazanların birlikte kullanımı, €66/tCO2 maliyetinde emisyonları 3,6 MtCO2e azaltma potansiyeline sahiptir.

2030’da önemli azaltma kaynaklarını (0,5 MtCO2e’den daha büyük) temsil eden diğer tedbirler arasında, konutlarda güneş enerjili su ısıtma (127€/tCO2 maliyetinde 0,7 MtCO2e azaltma) ve yakıt ikamesi (137€/tCO2 maliyetinde 0,8 MtCO2e azaltma) bulunmaktadır.




Şekil 5.8 Planlanmış Politika Binalar MACC, 2020

15,000,000 20,000,000 25,000,000 30,000,000

Azaltma (tCO2)-300

-250

-200

-150

-100

-50

0

150

100

50

0 5,000,000

İzolasyon (K)


10,000,000

İzolasyon (K)İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)Termostat/ısı pay ölçerleri (Kd)

Termostat/ısı pay ölçerleri (Kd)

İzolasyon (K)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)Diğer su ısıtma (K)


İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)Güneş enerjili su ısıtıcıları(K)

Aydınlatma (K)Soğutma

İklimlendirme


Fiya

t (E

UR

)




Şekil 5.9 Planlanmış Politika Binalar MACC, 2030

Soğutmaİzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)

Azaltma (tCO2)

İklimlendirmeyoğuşmalı gaz kazanları Su Isıtma (K)

-300

-250

-200

-150

0

50

100

150


İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)İzolasyon (K)


Termostat/ısı pay ölçerleri (Kd)İzolasyon (K)

-50


yoğuşmalı gaz kazanları Su Isıtma (K)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)Güneş enerjili su ısıtıcıları(K)


-100

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)Yakıt ikamesi (K)


0 10,000,000 20,000,000 30,000,000 40,000,000 50,000,000


Aydınlatma (K)

Fiya

t (E

UR

)




5.5. Önemli Emisyona Neden Olan Diğer Sektörler (Sanayi, Taşıma ve Tarım)

Modellemede gösterilen Planlanmış Politikalar, diğer büyük sektörler ile ilgili olarak Statüko için modellenmiş politikalardan çok farklı değildir. Bu nedenle, bu sektörlere ait emisyonlar ve azaltma potansiyeli, bölüm 4.5-4.8’de belirtilen sonuçlara kıyasla bariz bir şekilde değişiklik göstermez.


Genişletilmiş Politika Senaryoları


6. Genişletilmiş Politika Senaryoları


Düşük karbon politika senaryosunda, uygulanabilirliğe sahip çeşitli ek azaltma tedbirleri alabilmek için, mevcut planlanmış politikalarda bazı genişlemeler ve güçlendirmeler yaptık.

6.1.1. Enerji Pazar Yapısı ve Sübvansiyonlar

6.1.1.1. Bedava linyit sağlanması

“Planlanmış Politikalar” senaryosundaki politikalara ek olarak, fakir hanelere bedava kömür temininden vazgeçilir. . Farklı karbon yoğunluklarına sahip yakıtların birbirlerine göre tercih edilirliğine hiçbir etkisi olmayan yöntemler yerine, söz konusu haneleri destekleyen önemli sosyal hedefler belirlenir ve takip edilir (örneğin, ortam ısıtması enerji tüketimi için uygulanacak genel bir destek ödemesi veya toplu refah ödemesi). Bu sayede söz konusu binaların niteliklerine göre değişengöreceli çekiciliklerine bağlı olarak, linyitten diğer yakıtlara kademeli bir geçiş meydana gelir.

6.1.1.2. Gaz bulunabilirliği

Senaryo aynı zamanda “yüksek-gaz” senaryosudur. İyileştirilmiş enerji verimliliği, genel enerji talebini düşürdüğü halde, senaryodaki diğer etkenler (özellikle, karbon fiyatlandırma ve esnetilmiş enerji çeşitliği gerekleri –aşağıda bkz.) gaz talebinde artışa neden olmaktadır. Yeterli gaz ithalatının mevcut olduğunu varsayıyoruz. (Nabucco ve diğer boru hatlarının tamamlanmasıyla, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) pazarının önemi ölçüde genişlemesiyle, vb. yollarla mümkün olabilir.)

6.1.2. Elektrik

6.1.2.1. Fosil yakıtlar için enerji güvenliği hedefleri

Yukarıda belirtildiği gibi, gazdaki kısıtlamalar ve linyit yakıtlı üretim desteği, Statüko ve Planlanmış Politika senaryosunda daha yüksek emisyonlara neden olmaktadır. Genişletilmiş Politika senaryosunda, bu kısıtlamaları ortadan kaldırıyoruz, böylece bu teknolojilerin gerçekleştirilmesinde belirli bir alt ve üst sınır bulunmamaktadır. Söz konusu teknolojiler artık modellenmiş mali çekiciliklerine göre gerçekleştirilmektedir.

6.1.2.2. Yenilenebilir elektrik için alım garantili tarifeler

Yukarıda belirtildiği gibi, belli başlı teknolojiler için Planlanmış Alım Garantili Tarifeler, halen en yüksek talep döneminin büyük bölümünde toptan satış elektrik fiyatlarının altında kalmaktadır; bu nedenle üretim profiline bağlı olarak, elektrik santrali operatörleri toptan satış fiyatını kabul ederek daha avantajlı duruma geçebilmektedirler.

Yüksek toptan elektrik fiyatları ve revize edilmiş alım garantili tarifeler bir arada, rüzgâr ve hidro gücünde göz ardı edilemeyecek bir genişlemeyi gündeme getirecek gibi görünse de, yenilenebilir enerjilerin bütün potansiyelini ortaya çıkarmak için




yeterli olmayabilirler. Ek genişleme, daha az elverişli kaynakların kullanımını gerektirecektir (düşük rüzgâr hızı, düşük yük faktörüne sahip hidro, daha uzak veya teknik olarak daha zor yerler) ve sonuçta maliyetler artacak ve/veya gelirler düşecektir.

Bu senaryoda, alım garantili tarifeler, Planlanmış Politika Senaryosu seviyelerinde 15€ / MWsaat daha artırılmıştır. Bu değer, bazı uluslararası seviyelere ve ayrıca modellememizin daha az elverişli yenilenebilir üretimi çekici hale getirmek için yeterli olduğunu gösterdiği seviyelere denk düşmektedir.18

Teknoloji FIT (€/MWh)

Rüzgâr 70 Hidro 70 Güneş 115 Biyokütle 115 Jeotermal 95

Diğer 70

6.1.2.3. Karbon fiyatlandırma

Elektrik sektörü, AB Emisyon Ticareti Sistemi’ne dahil olmak suretiyle, karbon fiyatı ile karşı karşıya kalmıştır. Fiyat indiriminin €40 / tCO2 olacağı varsayılmaktadır.

6.1.2.4. Proje yardımları (Sermaye sübvansiyonları)

Elektrik sektörü yatırımları, emisyonları azaltmak için sağlanan proje yardımlarından yararlanmaya uygundur. Yeni yenilenebilir enerji ve nükleer enerji kapasitesinin, sıfır emisyona sahip olduğu için proje yardımına uygun olduğunu varsayıyoruz. Aynı zamanda, yeni gaz santrallerinin de, yeni kömür yakıtlı elektrik santrallerine yapılan yatırımlara göre emisyonları önemli ölçüde azalttığı için, proje yardımına uygun olduğunu varsayıyoruz. Hükümet’in, elektrik üretimi için yakıt kaynağı olarak gaza bağımlılığın önemli ölçüde azaltmak için açıkladığı hedefler gözönüne alındığında, bu politika, makbul sayılmayabilecek bir karar değişikliğini yansıtmaktadır. Ancak bu politika olmadığı takdirde, doğal gaz yatırımları pahasına, kömüre ve linyite olan yatırım önemli ölçüde devam eder..

6.1.3. Binalar

Genişletilmiş Politika senaryosuna, yapılarda enerji verimliliğini destekleyici önemli ek müdahaleleri dahil ediyoruz. Türkiye’ye açık olan seçenekler arasında, uzun zamandır devam eden enerji verimliliği politikasıyla, daha gelişmiş ülkelerde takip

18 Burada varsayılan teknik potansiyelin tamamını ortaya çıkarmak için gerekli olan desteğin kapsamlı olarak

değerlendirilmesi amacıyla, yenilenebilir elektrik için bu projede uygulamaya konulandan önemli ölçüde daha detaylı bir arz eğrisinin geliştirilmesi gerekmektedir.




edilen başlıca politika yaklaşımlarının birçoğu bulunmaktadır. Bu yaklaşımlar arasında şunlar vardır:

− Elverişli kredi şartlarında enerji tasarrufu yatırımları finansmanını mümkün kılmak için “Düşük faizli krediler” programı uygulaması. Sadece sınırlı bir ipotek piyasası olan, bireysel kredilere erişimin sınırlı olduğu ve nisbeten yüksek faiz oranlarında kısa vadeli kredi şartlarının hakim olduğu Türkiye’de söz konusu program önemli bir etki yaratabilir. Bina sahipleri ile maliklerinin ve yatırımcıların bu elverişli mali koşullara erişebildikleri varsayılmaktadır, bu durum enerji verimliliği tedbirlerini uygulayacak yatırımcıların karşılaştığı sermaye giderlerini önemli ölçüde azaltır. .

− Bina stokunda, enerji verimliliği tedbirlerini yürürlüğe koyma zorunluluğu (potansiyel olarak aralarında “beyaz sertifikalar” programı veya benzer bir “talep yönetimi” politikası bulunmaktadır). Bu politikalar, çeşitli özel organizasyonlar tarafından gerçekleştirilen farkındalık ve proaktif promosyon kampanyaları için daha güçlü teşvik sağlayarak enerji verimliliği tedbirlerinin alınmasını hızlandırabilir. Ayrıca, ölçek ekonomileri ve daha geniş tedarik zincirleri vasıtasıyla işlem maliyetlerini düşürebilirler; enerji hizmet şirketlerini sisteme dahil ederek finansman giderlerini düşürebilirler ve bazı durumlarda, seçilmiş tedbirler için doğrudan sübvansiyon sağlarlar.19

− Aralarında yaygınlaştırılmış bina enerji derecelendirme sertifikaları, enerji denetimi hizmetleri, enerji denetim şartları vb. bulunan, çeşitli güçlendirilmiş bilgi tedbirleri

Bu yaklaşımlardaki ortak nokta, maliyet azaltıcı sübvansiyonlar ile uygulamayı hızlandırmak ve mecbur kılmak, tedarik zincirlerini geliştirmek veya farkındalığı artırmak amacıyla alınan tedbirleri birlikte kullanmalarıdır. Örneğin, beyaz sertifikalar iki şekilde etki yapar: enerji tasarruflarında bulunması için taraflara yaptırım uygular, ayrıca bilginin yayılması ve söz konusu ürün / hizmet piyasalarında uzmanlığın geliştirilmesi de dahil olmak üzere, enerji verimliliğine ve enerji hizmetlerine yönelik daha likit ve rekabetçi bir piyasayı kolaylaştırır. Birçok beyaz sertifika mekanizmasında, çoğunlukla yatırımcı da olan enerji tüketicisi veya bina sahibi, politikayı gerçekte “görmez”, çünkü söz konusu sertifikaları edinmeleri için hiçbir teşvik yoktur. Büyük olasılıkla, enerji verimli ürünler sunan satıcılara daha fazla muhatap olacaklar, daha iyi ve daha kaliteli danışmanlık ve bilgi alacaklar veya gerekli politikaların varlığı nedeniyle daha güvenilir sayılan işletmelerden hizmet teklifi alacaklar ve böylece finansman maliyetlerini düşüreceklerdir. Beyaz sertifika mekanizmasının temel etkisi, bu nedenle, yatırımcının / tüketicinin karşılaştığı işlem maliyetlerini ve eşik oranlarını düşürmektir.

Bu politikaların başarılı bir şekilde birlikte kullanımı, işlem maliyetlerini düşürmeye, eşik oranlarını azaltmaya ve enerji tasarrufu tedbirlerinin alınmasındaki yavaşlığı kısmen gidermeye yardımcı olabilir. Enerji tasarruf tedbirleri, enerji maliyetlerinin genel harcamanın küçük bir payını oluşturduğu hanelerin ve kuruluşların özelliklerinden biridir. Aşikar bir şekilde, Genişletilmiş Politikalar senaryoları, işlem 19 Her talimatta olduğu gibi, söz konusu programlar aynı zamanda, aslında düşük maliyetli ya da cazip olmayan

tedbirlerin alınmasını gerektirme riskini de taşımaktadır.




maliyetlerini, sermaye harcamalarının %20’sinden %10’una düşürür, bina yatırımları için de eşik oranlarını %18’den %15’e azaltır. .

6.1.4. Sanayi

Bölüm 4.5’te belirtildiği gibi, sanayide sera gazı emisyonlarını azaltma potansiyelinin büyük bir kısmı, enerji verimliliği daha yüksek teknolojilerce sağlanan yakıt kullanımındaki tasarruftan kaynaklanır. Söz konusu teknolojiler, yakıt ikamesi, hammadde ikamesi ve atık değerlendirme olanaklarıyla , CO2 dışı sera gazlarının yakılması veya azaltılması yoluyla ve potansiyel olarak CO2 tutma ve ayırma yoluyla desteklenir ve bir bütünlük kazanır.

Türk sanayii, genel olarak, uluslararası enerji hammadde piyasasındaki fiyatlara eşit seviyede yakıt fiyatlarıyla karşı karşıyadır. Oysa bu piyasalar, kendi dinamikleri içinde daha verimli teknolojilerin kademeli olarak benimsenmesi için güçlü teşvikler sunar. Yatırım ortamının diğer yönlerinin yardımcı olması koşuluyla, sanayinin bir çok sektöründe yatırımlar için mali teşvikler mevcuttur.

Finansal teşvikleri ek politika müdahaleleri ile güçlendirmek mümkündür. Başlıca seçenekler aşağıdadır:

− En iyi uygulamalarla enerji verimliliği kıyaslaması ve sözleşmeler; − Karbon fiyatları ve ilgili vergiler; − Sermaye giderleri sübvansiyonu

6.1.4.1. Enerji verimliliği

Birçok ülke, en iyi uygulamalarla enerji karşılaştırması programları oluşturmak, bu kıyaslamalara göre şirket performansını raporlamak ve belirli bir takvime göre enerji verimliliği gelişimi gerçekleştirmek için hedefler belirlemek yollarıyla , sanayide enerji verimliliğini yükseltmiştir. . Bu tedbirler, genellikle sübvansiyonlu veya ücretsiz enerji denetimi ve diğer destekleri sağlayan hizmetlerle tamamlanır.20

Bu tedbirlerin ve programların amacı, en iyi uygulamayla ilgili bilginin yayılmasına yardım etmek ve yönetimin ilgisinin enerji verimliliği üzerinde odaklanmasını sağlamaktır. Böylece, işlem maliyetleri düşürülebilir ve mali açıdan çekici görünen tedbirlerin alınması hızlanabilir. Bazı durumlarda, bu programlar, vergi muafiyetleriyle veya standartların gerçekleştirilmesiyle ilişkilendirilmiş karbon fiyatlandırmalarıyla birleştirilebilir (örn. İngiltere İklim Değişikliği Anlaşmaları).

6.1.4.2. Karbon fiyatlandırma

Sanayide karbon fiyatının uygulandığı bir senaryo modeli de oluşturduk. Bu modelde, Türk sanayii, AB Emisyon Ticareti Sistemi’ne (EU ETS) dahil edilir, ve halen AB ETS’ye dahil edilmiş sektörleri kapsar. Kapsanan sektörlere elektrik

20 Başlıca örnekler arasında İngiltere İklim Değişikliği Anlaşması ve Hollanda uluslararası karşılaştırma programı

bulunmaktadır.




sektörü ile ağır sanayinin büyük kısmı dahildir. Bu sektörlere 40€ / tCO2 karbon fiyatının uygulandığı varsayılmıştır.

EU ETS’ye dahil olmayan sektörler için, kredi bazlı emisyon ticareti potansiyelini modelledik.. Bu sektörler arasında atık ve kömür madenciliği sektörleri, gaz boru hatları ve tarım bulunur. Adı geçen sektörlerin 20€ / tCO2 karbon fiyatına maruz kaldığını varsayıyoruz. 20€ / tCO2 düzeyindeki fiyat, Ortak Uygulama ve Temiz Gelişim Mekanizması altındaki düzenlemeler için geçerli birincil emisyon azaltma kredisi fiyatlarına ilişkin varsayımlarımızı yansıtır.

Karbon fiyatlarının avantajı, her türlü azaltma tedbirini desteklemesidir . Bu desteklere, ilgili emisyon ticareti rejiminde yükümlülükler veya kredi olanakları olarak kabul edilmesi koşuluyla, enerji verimliliği, yakıt ikamesi, hammadde ikamesi, CO2 dışı emisyonların azaltılması, karbon tutma ve depolama dahildir. Karbon fiyatları ayrıca, her seçenek için aynı (marjinal) teşviki uygular. Bu nedenle, belirli miktarlarda emisyon azaltımını en düşük maliyette gerçekleştirme potansiyelleri vardır. Başka bir avantaj da, bunların ölçeklendirilebilir olmasıdır, böylece çok sayıda sanayi ve sektör bu sisteme dahil edilebilir.. Karbon fiyatlarının dezavantajı ise, belli başlı rakiplerin benzer tedbirler almadığı zamanlarda rekabeti olumsuz etkileme ihtimalidir.

6.1.4.3. Diğer politikalar

Sanayi sektörüne yapılan doğrudan müdahaleye ek olarak, bölüm 4.5.2’de belirtildiği gibi, çeşitli azaltma tedbirleri kapsamında atık malzemelerin kullanılması sırasında ortaya çıkan engellerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olacak politikalar da modellendirdik. Klinker ikamesi ve atık yakıtlarının kullanımı için yeterli destek sayesinde, özellikle çimento sektöründe, önemli ölçüde azaltma potansiyeli ortaya çıkarılabilir.

6.1.4.4. Proje yardımları

Ayrıca, bölüm 6.1.6’da belirtildiği çerçevede, bir proje yardımları programı modelledik.

6.1.5. Emisyona Neden Olan Diğer Önemli Sektörler (Taşıma, Atık ve Tarım)

6.1.5.1. Atık

Çeşitli atık malzemelerin kullanılmasıyla emisyonları azaltma fırsatları ortaya çıkmaktadır. Bunlar arasında, belediye atıkları yakımından kaynaklanan enerji, çöpten metan tutma, anaerobik çürütücüler veya diğer arıtım işlemleri yoluyla biyolojik atıklardan biyometan üretimi, ayrıca lastikler ve çözücüler gibi diğer özel atık yığınlarının yakılması bulunmaktadır. Ayrıca, elektrik santrali uçucu külleri ve çimento üretiminde klinker ikamesi için yüksek fırın klinkeri gibi özel atık yığınlarının kullanım fırsatları da mevcuttur.

Atıkların geleneksel açık sahalarda veya çöplüklerde toplanmasını zorlaştıracak yasal destek olmaksızın bu azaltma seçeneklerinin mümkün hale gelme ihtimali




düşüktür. Zira, ancak bu koşul gerçekleşirse bu tür atık toplamanın maliyeti artar ve aynı zamanda diğer atık (veya atık yakıtlar) kullanım yöntemlerinin maliyeti düşer.

Bu senaryoda, atık ile ilgili azaltmanın meydana gelmesini sağlamak için gerekli olan düzenleyici tedbirlerin ve diğer tedbirlerin yürürlüğe konulduğunu varsayıyoruz. Bu tedbirlerden etkilenen sektörler arasında, elektrik üretimi, atık sektörünün kendisi ve seçilmiş sanayi sektörleri (başta çimento ) bulunmaktadır. Bu sektörlerde, geleneksel atık yok etme yöntemlerinin artan maliyeti ile azaltmayı ödüllendiren (ve emisyonu pahalılaştıran) karbon fiyatının ya da daha gelişmiş atık arıtım teknolojileri için yapılan proje yardımının birlikte kullanımı, sektördeki bir kısım azaltma işlemini mali açıdan cazip kılar.

6.1.6. Proje yardımları

Belirtildiği gibi, Genişletilmiş Politikalar senaryosunun ikinci varyasyonu, proje yardımları sistemlerinin ne şekilde yürürlüğe konacağını modeller. Bu yardımlar, uygulandıklarında, emisyonları düşüren teknolojilere ait efektif sermaye giderlerini azaltır. .

Proje yardımları politikası, tablo boyunca bütün sektörlerde, emisyonları azaltan teknolojilere ait marjinal sermaye giderlerinin %20’sine denk düşen yardımlarla modellenmiştir. Bu model, özellikle enerji verimliliği tedbirleri üzerine bir etkiye sahiptir, ancak, devam etmekte olan proses değişikliklerini ya da sermaye giderlerinin azaltma maliyetinin çok da önemli bir kısmını oluşturmadığı diğer tedbirleri kapsamaz.

Burada modellenen senaryo, sermaye sübvansiyonları prensibini göstermeye yardımcı olmaktadır, ancak, bu tür programların sıklıkla karşılaştıkları uygulama zorluklarını yansıtmaz. . Proje yardımlarının (genellikle vergi indirimleri veya muafiyetleri ile uygulamaya konulan) uluslararası pek çok örneği olduğu halde, hemen hemen hiçbiri, burada modellenen politika müdahalesi kadar ayrıntılı değildir veya etki alanı bu kadar geniş değildir. Bu durum göstermektedir ki, geniş ölçekli yardım programları sıklıkla ciddi uygulama zorluklarıyla karşılaşmaktadır. Bu güçlükler arasında uygun teknolojilerin ve farklı teknolojiler için yardım seviyelerinin belirlenmesi; gereken çok önemli çaptaki sübvansiyolar için yeterli finansmanın tahsisi; ve sübvanse edilen ekipmanın (özellikle elektrik sektöründe) verimli bir şekilde kullanılmasının sağlanması bulunur.

6.2. Genişletilmiş Politika Senaryoları: Genel MACC Grafikleri

Genişletilmiş Politika senaryoları altında genel ekonomiyi kapsayan özet MACC grafikleri sonraki dört sayfada gösterilmektedir – ilk iki şekil, karbon fiyatlarıyla Genişletilmiş Politika senaryosu sonuçlarını göstermektedir, üçüncü ve dördüncü şekiller, proje yardımları alınması durumunda ortaya çıkan sonuçları göstermektedir.




Şekil 6.1 Genişletilmiş Politika (Karbon Fiyatları) Toplam MACC, 2020

100

50

0

-50

-100

-150

-200

-250

-300 Azaltma (tCO2)

150,000,000100,000,00050,000,0000

CCGT(ÇY)CCGT(D)

CCGT(O)CCGT(O)

CCGT(Y)

CCGT(O)Çöpgazı

CCGT(Y)CCGT(ÇY)

Binalar (K)Binalar (Kd)

JeotermalRüzgar (D)Çöpgazı

Evsel atık suKömür Madeni - metan


150

Binalar (Kd)Jeotermal

Hidro (Gürcistan)Çimento

Rüzgar (O)Termostat/ısı pay ölçerleri (K)

Hidro (Y)

Rüzgar (Y)CCGT(ÇY)

Rüzgar (D)

Taşıma (Yolcu)Nükleer

Binalar (K)Binalar (K)


Binalar (Kd)Su ısıtma (K)

Nükleer

Fiya

t (E

UR

)




Şekil 6.2 Genişletilmiş Politika (Karbon Fiyatları) Toplam MACC, 2030

-200

-300 Azaltma (tCO2)

250,000,000200,000,000150,000,000100,000,00050,000,0000

-250

300,000,000

150

100

50

0

-50

-100

CCGT(Y)CCGT(Y)

ÇöpgazıCCGT(ÇY)

Binalar (Kd)

CCGT(ÇY)Çöpgazı

Evsel atık suÇöpgazı

Binalar (Kd)Hidro (O)

CCGT(ÇY)Rüzgar (D)

Hidro (Gürcistan)Termostat/ısı pay ölçerleri (K)

Hidro (Y)Jeotermal

Rüzgar (O)Su Isıtma (K)

Rüzgar (Y)

Nükleer

Binalar (K)Nükleer

Taşıma (Yolcu)



Su Isıtma (K)

-150 Çimento

Fiya

t (E

UR

)




Şekil 6.3 Genişletilmiş Politika Senaryosu (Proje yardımları) Toplam MACC, 2020

100

50

0

-50

-100

-150

-200

-250

-300 Azaltma (tCO2)

150,000,000100,000,00050,000,0000

CCGT(O)CCGT(Y)

Yollar (Yük)CCGT(O)

CCGT(Y)

ÇöpgazıCCGT (Y)

Binalar (K)CCGT(ÇY)

ÇöpgazıEvsel atık su

Binalar (Kd)Belediye atık su

Rüzgar (D)

150

CCGT(ÇY)

Hidro (GürçistanJeotermal

ÇimentoRüzgar (O)

ÇimentoHidro (Y)

Rüzgar (Y)

Nükleer

Taşıma (Yük)

Termostat/ısı pay ölçerleri (K)Su Isıtma (K)

Taşıma(Yolcu)



Su Isıtma (K)

Binalar (Kd)

Fiya

t (E

UR

)

Binalar (K)




Şekil 6.4 Genişletilmiş Politika Senaryosu (Proje yardımları) Toplam MACC, 2030

-200

-300 Azaltma (tCO2)

250,000,000200,000,000150,000,000100,000,00050,000,0000

-250

300,000,000

150

100

50

0

-50

-100

CCGT(Y)CCGT(Y)

ÇöpgazıCCGT(ÇY)

Binalar (Kd)

CCGT(ÇY)Çöpgazı

Evsel atık suÇöpgazı

Binalar (Kd)Hidro (O)

CCGT(ÇY)Rüzgar (D)

Hidro (Gürcistan)Termostat/ısı pay ölçerleri (K)

Hidro (Y)Jeotermal

Rüzgar (O)Su Isıtma (K)

Rüzgar (Y)

Nükleer

Binalar (K)Nükleer

Taşıma (Yolcu)



Su Isıtma (K)

-150 Çimento

Fiya

t (E

UR

)




Analize göre, Genişletilmiş Politikalar’da, (“dondurulmuş teknoloji” referans çizgisine kıyasla) 2020’de, karbon fiyatı veya ek iklim politikaları olmadan, karlı yatırımlarla, emisyonları 127 MtCO2e düşürme potansiyeli bulunmaktadır. Potansiyel emisyon azaltmaları 2030’da 256 MtCO2e’e yükselmektedir. Pozitif maliyetli tedbirler de dahil , bütün tedbirler göz önüne alındığında, potansiyel azaltma 2020’de iki kattan fazla artarak 202 MtCO2’e ulaşmakta ve 2030’da 338 MtCO2’e yükselmektedir.

2020’de, karlı azaltma tedbirlerinin ortalama maliyeti -120€/tCO2’dir. Bu değer, 2030’da -128€/tCO2’e düşmektedir. Bu tedbirler, 2020’de 15 milyar € ve 2030’da 33 milyar € toplam “sermaye fazlası” veya kar sağlamaktadır. MACC grafiği boyunca (reel olarak) €150/tCO2’e kadar, tCO2 başına ortalama maliyet 2020’de -49€ ve 2030’da -84€’dur.

6.3. Elektrik


Genişletilmiş Politika senaryosu, Türkiye elektrik sektörünün önemli oranda karbonsuz hale gelmesini sağlayacak olan politikalar içerir.. Planlanmış Politika senaryosunda da bulunan nükleer enerjiden kaynaklanan önemli katkılara ek olarak, ayrıca cömert alım garantili tarifelere ve (senaryonun karbon fiyatlı varyasyonunda) önemli karbon fiyatlarına dayanarak önemli ölçüde genişleyen yenilenebilir enerjiler vardır. . 2030’a kadar, 30 GW rüzgâr gücü eklenir ve tahmin edilen potansiyelin tamamından yararlanacak şekilde hidro elektrik kapasitesi iki katına çıkar. . Diğer teknolojilere nisbeten daha küçük ölçekte olsa da çöp gazından ve diğer kaynaklardan elde edilen biyogaz, enerji üretimi için kullanılır.. Ayrıca, karbon fiyatı, gazın diğer fosil yakıtlar yerine tercih edildiği anlamına gelmektedir, bu nedenle yeni bir kömür santrali yoktur. Toplamda, 2030 yılında, kapasitenin %60’ı ve üretimin yarısından biraz fazlası, fosil olmayan kaynaklardan gelmektedir.

Bu gelişmeler, emisyonları önemli ölçüde düşürmektedir. Üretim %150’den fazla yükseldiği halde, emisyon artışı %50’yi aşmaz. Bunun sonucunda, Statüko ile kıyaslandığında, emisyonlar yarı yarıya düşmektedir.




Şekil 6.5 Genişletilmiş Politikalar (Karbon Fiyatları) Elektrik Kapasitesi Tahmini,

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2010 2015 2020 2025 2030

Kurulu Güç, G

W el

Elektrik Kapasitesi ‐ Genişletilmiş politikalar

Çöp gazı

Cofiring


Hidro

Nükleer

Jeotermal

Rüzgar

Petrol

Gaz

Linyit

Kömür

Şekil 6.6 Genişletilmiş Politikalar (Karbon Fiyatları) Elektrik Üretimi

0

100

200

300

400

500

600

2010 2015 2020 2025 2030

Elektrik Üretim

i, TW

h

Enerji Üretimi ‐ Genişletilmiş politikalar

Çöp gazı

Cofiring


Hidro

Nükleer

Jeotermal

Rüzgar

Petrol

Gaz

Linyit

Kömür




Şekil 6.7 Genişletilmiş Politikalar (Karbon Fiyatları) Elektrik Emisyonları

0

50

100

150

200

250

300

350

2010 2015 2020 2025 2030

Emisy

onlar, MtCO2e

Enerji Emisyonları ‐ Genişletilmiş politikalar

Çöp gazı

Cofiring


Hidro

Nükleer

Jeotermal

Rüzgar

Petrol

Gaz

Linyit

Kömür

Elektrik sektöründe karbon fiyatı uygulamasına alternatif (veya bir bileşen) olarak, proje yardımları senaryosu ile Genişletilmiş Politikalar modellemesi şunu gösterir: bu model, yenilenebilir teknolojilere ve çok yüksek verimli kombine çevrim gaz santrallerine önemli destek sağlayarak, karbon fiyatı uygulamasının sağladığına benzer bir üretim bileşimini gerçekleştirebilir.

Karbon fiyatlı Genişletilmiş Politikalar senaryosunda olduğu gibi, proje yardımları (diğer çeşitli politikalar ile birleştirilerek) fosil yakıtlardan uzaklaşıp, yenilenebilir enerjilere ve nükleer güce geçişi teşvik etmektedir. Bu senaryo, hidro potansiyelinin tamamının, 4.5 GW jeotermal ve 30GW rüzgâr potansiyelinin 2030’a kadar devreye alınmasını içerir. .

Proje yardımları ayrıca, senaryonun 2021-2030 döneminde çok yüksek verimli kombine çevrim gaz santrallerinin kullanımı yönünde önemli etki yapar. Söz konusu yardımların eksikliği durumunda, fosil yakıta dayalı üretim çoğunlukla devam edecektir veya kömür/linyite daha bağımlı olacaktır, buna bağlı olarak, karbon emisyonları da yükselecektir. . Kombine çevrim gaz santrallerine proje yardımı sağlamak, söz konusu yıllardaki yüksek gaz fiyatlarını dengelemektedir. Böyle bir durumda bile, 2020’lerin sonlarına doğru küçük bir miktar yeni kömür üretim kapasitesi oluşmaktadır, çünkü kömür ve gaz fiyatlarının birbirine oranı, yeni kömür santrallerini karlı hale getirmektedir.


Finansal açıdan çekici olduğundan, MACC grafiğinin düşük maliyetli kısmı hem Statüko hem de Planlanmış Politika senaryolarından önemli ölçüde daha geniştir,




çünkü mevcut bütün hidro ve rüzgâr enerji projeleri finansal açıdan cazip hale getirilmiştir. 2020’de, yenilenebilir enerjiler (başlıcaları rüzgâr, hidro ve jeotermal elektrik santralleri), nükleer enerji ve yüksek verimli gaz yakıtlı santrallerinin bir kombinasyonu, aynı üretimin halen geçerli ortalama emisyon yoğunluğunda yapılması durumuna kıyasla, emisyonları 65 MtCO2 azaltır.. 2030’da, düşük maliyetli emisyon azaltmaları 140 MtCO2’e yükselir. . 21

Yine, Planlanmış Politikalar senaryosunda olduğu gibi, üst modele yükseltilmiş şebeke altyapısına yapılan düşük maliyetli yatırımlar (grafikte gösterilmemektedir), dağıtım kayıplarını azaltır ve emisyonları 2030’da 8 MtCO2 düşütür..

Düşük karbon teknolojilerinin büyük bir kısmı, veri olarak kabul edilen büyüme ve kaynak sınırlamaları altında, mümkün olan maksimum kullanıma eriştiğinden, geriye kalan potansiyelin gerçekleşmesi, kalan kömür ve linyit üretiminin gaz ile ve bir miktar biyokütle birlikte yakımı ile ikamesine bağlıdır. İkame uygulamasıyla, emisyonlar 2030’da 40 MtCO2 daha azalabilmektedir. Önceki senaryolarda olduğu gibi, örtülü karbon maliyeti nisbeten yüksektir, çünkü yeni gaz kapasitesine yer açmak amacıyla, mevcut kömür ve linyit kapasitesinin durdurulmasını gerektirmektedir.

21 Aslında, yeri değiştirilen kapasite ortalama mevcut kapasite değil, ancak öncelikle kömür ve linyit yakıtlı elektrik

üretimi olduğundan, “Planlanmış Politikalar”ın referans çizgisine karşılık ölçüldüğünde, Genişletilmiş Politikalar daha büyük miktarlarda emisyon azaltımı gösterecektir.




Şekil 6.8 Genişletilmiş Politika (Karbon Fiyatları) Senaryosu Elektrik Sektörü MACC, 2020

Rüzgar (D)

Rüzgar (D)

Jeotermal

JeotermalCCGT(ÇY)

CCGT(O)CCGT(Y)

CCGT(O)

CCGT(O)CCGT(D)

CCGT(ÇY)

0 20,000,000 40,000,000 60,000,000 80,000,000 100,000,000

Azaltma (tCO2)

-100

-50

0

CCGT(D)

50

100

150

Hidro (Gürcistan)

Rüzgar (O)


CCGT(ÇY)NükleerNükleer

Fiya

t (E

UR

)




Şekil 6.9 Genişletilmiş Politika (Karbon Fiyatları) Senaryosu Elektrik Sektörü MACC, 2030

20

CCGT(ÇY)

Hidro (O)

-80

CCGT(ÇY)

CCGT(ÇY)

CCGT(Y)

0 50,000,000 100,000,000 150,000,000

Azaltma (tCO2)-160-140

140

406080

100120

-100-120

-60-40

CCGT(Y)

-200

Rüzgar (D)

Hidro (Gürcistan)

Hidro (Y)Jeotermal

Rüzgar (O)Rüzgar (Y)

Nükleer

Nükleer

Fiya

t (E

UR

)




Proje yardımları içeren Genişletilmiş Politikalar senaryosunun sunduğu azaltma potansiyeli, Karbon Fiyatları senaryosundaki potansiyele benzer. Ancak, Karbon Fiyatları seçeneği yatırımcılar için daha büyük teşvikler yaratmaktadır, çünkü karbon fiyatı nedeniyle karşı olgusallar ek maliyetlere maruz kalır.. Bu teşvikler, elektrik sektörü için iki senaryodaki ortalama net azaltma maliyetlerinin karşılaştırması şeklinde gösterilmektedir. Karbon Fiyatları varyasyonunda, karlı emisyon azaltmalarının ton başına ortalama “fayda”sı 114€/tCO2’‘dir. Proje yardımları varyasyonunda ise, ortalama fayda 49€/tCO2’dir. Proje yardımları seçeneğinde azaltma teknolojilerine sermaye sübvansiyonu yoluyla teşvikler verilmesine rağmen, karbon fiyatları senaryosundaki karşı olgusal teknolojileri caydırıcı faktör, yatırımcılar için toplamda daha güçlü azaltma teşvikleri sağlar.

6.4. Binalar

Genişletilmiş Politikalar” senaryosunda:

− Planlanmış Politikalar senaryosundaki 37 MtCO2e ile karşılaştırıldığında, 2020’de konut kaynaklı toplam doğrudan emisyon miktarı 34 MtCO2e’dir. 2030’da Genişletilmiş Politikalar senaryosunda emisyonlar %8 daha düşüktür (38 MtCO2e’de).

− Ayrıca, ticari yapılardan kaynaklanan emisyonlarda da bir azalma vardır. Planlanmış Politikalar senaryosunda 13 MtCO2e ile karşılaştırıldığında, 2020’de toplam emisyonlar, 12 MtCO2e’dir. 2030’da, emisyonlar Planlanmış Politikalar senaryosu seviyelerinden %7 daha düşüktür (13 MtCO2e’de).

Konutlar için, Planlanmış Politikalar senaryosuna kıyasla emisyonlarda azalma, büyük ölçüde, en az bir yalıtım tedbiri almış mesken sayısının artmasının sonucudur. Yalıtımdaki artışı teşvik eden etkenler, düşük faizli kredi sonucu ortaya çıkan yeni finansman seçeneklerive düşen işlem maliyetleridir. İşlem maliyetlerindeki azalmanın nedeni, enerji verimliliği tedbirleri almakla yükümlü enerji şirketlerinin artması, bu suretle ölçek ekonomilerinin gelişmesi ve ESCO’lar ile verimlilik tedbirlerinin alınmasıyla ilgili diğer şirketlerin faaliyetlerini genişlemesidir.Planlanmış Politikalar senaryosunda %24 ile karşılaştırıldığında, hiçbir yalıtım tedbiri alınmamış meskenlerin payı 2030’da %18’e düşmektedir. Gaz yoğuşmalı kazanların kullanımında da makul bir artış söz konusudur ve bu kazanların payı 2030’da Planlanmış Politikalar senaryosundakine kıyasla 2 puan yüksektir. Linyit ve kömürün birlikte payı ise 2030’da daha düşüktür. Bu düşüş de yukarıdaki nedene bağlıdır ve ayrıca fakir hanelere ücretsiz linyit dağıtma politikasının ortadan kaldırılmasının bir sonucudur. Linyit dağıtımından vazgeçilmesi, fakir evlerin ısıtma kaynaklarını rastgele değil, fiili fiyatlarına bağlı olarak seçmesi sonucunu doğurur. Ayrıca, Planlanmış Politikalar senaryosuna kıyasla gaz fiyatı daha düşüktür ve bu kömür kullanımındaki azalmaya az bir miktar katkıda bulunur. Ancak, genel anlamda, Planlanmış Politikalar senaryosundaki yakıt bileşimi ile Genişletilmiş Politikalar senaryosundaki yakıt bileşimi arasında yalnızca küçük farklar bulunmaktadır. Son olarak, yine düşen finansman ve işlem maliyetlerinin bir sonucu olarak, güneş enerjili su ısıtıcılarının kullanımında bir artış olmuştur.Ticari binala emisyonlarındaki azalma, kömür ile ısıtılan ticari alan payının düşmesinin sonucudur. Bu pay, 2030’da Planlanmış Politikalar senaryosundaki paydan 4 puan daha azdır. . Buna ek olarak, emlak geliştiriciler ve konut sakinleri, iyileştirilmiş finansman koşullarından ve enerji




tedarikçilerinin yükümlülükleri gereği sundukları danışmanlık / uzmanlık hizmetlerinden yararlandıkları için yalıtım tedbirlerinin de ticari binalardaki penetrasyonu artmıştır. 2010 ve 2030 yılları arasında, hiçbir yalıtım tedbiri olmayan ticari alanın%14 oranında düştüğü görülmektedir; bu oran Planlanmış politika senaryosunda yalnızca %3’tür.


Genişletilmiş Politika senaryosunda, karlı emisyon azaltma potansiyeli, Planlanmış Politika senaryosuna kıyasla artmaya devam eder. 2020’de, ek politika olmadan emisyonlardaki azalma 25,3 MtCO2e’dir ve bu değer 2030’da 42,9 MtCO2e değerine çıkmaktadır (Statüko’da 2020 ve 2030 yıllarında sırasıyla 21,8 MtCO2e ve 39,3 MtCO2e değerleriyle karşılaştırıldığında).

Emisyonlarda daha fazla azaltmaya katkıda bulunan bir çok tedbirl vardır. Emisyonlarda daha büyük azalmalar sağlayan en önemli tedbirler arasında şunlar bulunmaktadır:

− yeni konutlarda güneş enerjili su ısıtma; − konutların ve ticari binaların yalıtım tedbirleriyle yenilenmesi; ve − konutların yalıtım ve/veya yoğuşmalı gaz kazanlarıyla yenilenmesi

50€t/CO2e maliyetinde azaltma potansiyeli 2020’de 5,7 MtCO2e ve 2030’da 6,2 MtCO2e’dir (Planlanmış Politika senaryosunda 2020 ve 2030 yıllarında sırasıyla 4,0 MtCO2e ve 4,5 MtCO2e değerleriyle karşılaştırıldığında). 150€t/CO2e maliyetinde azaltma potansiyeli, 2020’de 8,7 MtCO2e ve 2030’da 13,8 MtCO2e’dir.

2020’de pozitif maliyette, en büyük azaltma kaynağı, daha fazla yalıtım ve yoğuşmalı gaz kazanlarının ticari yapılarda birlikte kullanılmasıdır. 19€/tCO2 maliyetinde, bu kaynak, 2,8 MtCO2e azaltmaya neden olmaktadır. 2030’da, pozitif maliyette emisyonlarda önemli ek azaltmalar sağlayan bazı başka azaltma tedbirleri de bulunmaktadır. Bu tedbirlere şunlar dahildir:

− 16€/tCO2 maliyette 2,9 MtCO2e azaltma sağlayan, ticari yapılarda yalıtım ve yoğuşmalı gaz kazanları;

− yalıtım ve yoğuşmalı gaz kazanları konutlarda da büyük emisyon azaltmaları sağlar.. €91/tCO2 maliyetinde 1,1 MtCO2e, €107/tCO2 maliyetinde 1,1 MtCO2e ve €132/tCO2 maliyetinde 1,3 MtCO2e azalma meydan gelmektedir.

− €88/tCO2 maliyette 0,5 MtCO2e azaltma ve €128/tCO2 maliyette 0,8 MtCO2e azaltma sağlayan, güneş enerjili su ısıtmanın daha yaygın olarak kullanılması.




Şekil 6.10 Genişletilmiş Politika MACC Binalar, 2020

0

-50

150

-150

-200

-250

-300 Azaltma (tCO2)

30,000,00025,000,00020,000,00015,000,00010,000,0005,000,0000

İzolasyon (K)

100İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)

50İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)


-100

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)İzolasyon (K)


Güneş enerjili su ısıtıcıları(K)Aydınlatma (K)

İklimlendirmeSoğutma


Fiya

t (E

UR

)




Şekil 6.11 Genişletilmiş Politika MACC Binalar, 2030

150

100

50

0

-50

-100

-200

-250

-300 Azaltma (tCO2)

50,000,00040,000,00030,000,00020,000,00010,000,0000

yoğuşmalı gaz kazanları Su Isıtma (K)İzolasyon (K)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (Kd)

İzolasyon & yoğuşmalı gaz kazanları (K)Güneş enerjili su ısıtıcıları(K)

Aydınlatma (K)

Güneş enerjili su ısıtıcıları(K)Soğutma

Yoğuşmalı gaz kazanları Su Isıtma (K)




İzolasyon (K)





-150

Güneş enerjili su ısıtıcıları(K)Termostat/ısı pay ölçerleri (Kd)

İklimlendirme

Fiya

t (E

UR

)




6.5. Sanayi

Sanayi için Genişletilmiş Politika MACC grafiği aşağıda gösterilmektedir. 2030’da düşük maliyetli azaltma potansiyeli, Statüko senaryosundaki 13 MtCO2’den, Genişletilmiş Politika durumunda 28 MtCO2’e yükselmektedir.

Ek azaltmaya en büyük tek katkı, çimento sektöründen gelir. Enerji verimliliği iyileştirmelerinin daha fazla uygulanması, yeni politikalar ile birlikte cazip hale gelmiştir, bununla birlikte, azaltmanın en büyük kaynağı, atık ve biyoyakıtların kullanımı ve çimento üretiminin yarısına kadarlık kısmı için klinkerin %30 oranında başka malzemeler ile ikamesidir. Çimento sektörünün genel sanayi emisyonları için önemi, bu katkıların, 10 MtCO2’den daha fazla ek azaltmayı çekici hale getirmek suretiyle önemli bir etki yaratmasıdır.

Bu teorik tasarrufları gerçekleştirmek için, önceki bölümlerde belirtildiği gibi, atığın işlenmesinde önemli değişiklikler yapılması gerekli olacaktır. 22

Çimento sektöründeki bu ek azaltma tedbirleri yanında, diğer sanayilerde de çeşitli ek azaltma tedbirleri mali açıdan çekici olmaktadır. Burada ana tetikleyici faktör, bu senaryodaki karbon fiyatının, artan enerji verimliliği sayesinde, yakıt maliyetlerindeki tasarrufları güçlendirmesidir. Bunun etkisi özellikle, 2030 yılına kadar mevcut eski fırın teknolojilerinden modern türlere daha fazla geçilmesiyle, tuğla sektöründe büyük ölçüde görülmektedir ve bunun sonucunda azaltma potansiyeli neredeyse iki kat yükselerek 2,4 MtCO2’e ulaşmaktadır. Ek enerji tasarrufu fırsatları, çelik, seramik ve petrol işleme dahil olmak üzere, diğer sektörlerde de tercih edilir hale gelmektedir. Ancak, çoğu durumda, artan potansiyel, teknoloji seçiminde bir aşama veya bir adım atlama yerine, geniş bir teknoloji yelpazesinde marjinal uygulamalar sayesinde mümkün olmaktadır.

Son olarak, karbon üzerine fiyat konması aynı zamanda kimya sanayiinde özellikle nitrik asit üretimi kaynaklı CO2 dışı sera gazlarının yok edilmesinide cazip kılar.

Karbon fiyatı, kömür kullanma maliyetinin, doğal gaz kullanma maliyetinden %50 daha fazla arttığı anlamına geldiği halde, daha elverişli politika ortamında bile sanayi ısı / enerji tedariki için çok yüksek maliyetli bir seçenek olarak kalan doğal gaza geçişi sağlamak için karbon fiyatı yeterli değildir. Bu senaryoya, karbon tutma ve depolama (CCS) dahil edilmemiştir. Ancak, yaptığımız hesaplamalara göre, önemli ek destek olmadan karbon tutma ve depolamanın ilgi çekici bir seçenek olarak görülmesi pek mümkün görünmemektedir.

Emisyon ticaretinin %20 oranında proje yardımları ile ikamesi, genel olarak, sanayi azaltma seçenekleri için, 40€/tCO2 karbon fiyatının sağladığı teşvik düzeyinde teşvik sağlamaz. . İki yaklaşım arasındaki bu teşvik farkı özellikle, ana yakıtın kömür olduğu 22 Çimento sektörünü, atık yakıtları kullanmaya en hazır sektör olarak modellediğimiz halde, diğer sanayi ve sanayi harici

uygulamalarda da atık yakmadan faydalanılabilir. Ancak, genel azaltma potansiyeli, mevcut atıkla ve diğer faktörlerle sınırlı kalmaktadır.




yerlerde belirgindir; ancak MACC’daki sütunların (negatif) “yüksekliği” çoğu tedbirde daha azdır. Bu kritere göre, karbon fiyatı, yatırımcılara, ilk sermaye giderinin geri dönüşünün sağlanacağı konusunda daha fazla güvence sağlar. . Potansiyelin büyük bir kısmı her durumda (statik referans çizgisine göre) negatif maliyetli olduğundan, toplam azaltma üzerindeki etkisi fazla değildir ve yaklaşık 3 MtCO2 daha düşük azaltma sağlar. Proje yardımları ile teşviklendirilmeyen en önemli tek kategori, CO2 dışı GHG gazlarının yok edilmesidir, ancak aynı durum karbon tutma ve depolama için de geçerlidir, çünkü emisyonlara bir fiyat konmadığında CSS hiçbir sürekli yarar getirmez.


Genişletilmiş Politika Senaryosu ve sanayi sektörü için MACC grafiği aşağıda gösterilmektedir.




Şekil 6.12 Genişletilmiş Politika Senaryosu Sanayi MACC, 2030

0

Tuğ la iyileştirilmiş fırınlarNitrik Asit Katalizör



Çimento Enerji Verimliliği ve Klinker ikamesi


-50

Modern çimento fırınları, Klinker ikamesi.Çimento Atık yakımı, EnerjiVerimliliği ve Klinker ikamesi

Çimento Atık yakımı, Enerji Verimliliği ve Klinker ikamesi

Kireç Enerji Verimliliği

Çelik BOF Enerji Verimliliği

RafineriSeramik iyileştirilmiş fırınlar

Seramik iyileştirilmiş fırınlarÇelik EAO Enerji Verimliliği150

100

50

0

-100

-150

-200

-250

-300 Azaltma (tCO2)


30,000,00025,000,00020,000,0005,000,000 15,000,00010,000,000Fiya

t (E

UR

)


Sonuçlar


7. Sonuçlar

Bu araştırma Türkiye’de, “dondurulmuş” ve statüko politikası senaryolarına kıyasla önemli çapta emisyon azaltma potansiyeli bulunduğunu tespit etmiştir. Bir geçiş ekonomisine sahip Türkiye’nin kişi başına düşen GSYİH’sının Avrupa için tipik seviyelere ulaşıncaya kadar yükselmeye devam edeceği beklenmekte olup, bu büyüme daha da yüksek emisyonlara yol açacaktır. Halen Türkiye’deki tüketiciler serbest piyasalarda geçerli olan –hatta bazı durumlarda daha da yüksek enerji fiyatları ile karşı karşıya olduğundan, Türkiye diğer önde gelen Avrupa ekonomilerinden daha enerji yoğun bir ülke değildir. Bu nedenle, enerjinin etkin kullanımı konusunda kayda değer iyileştirmeler yapılması mümkün olmakla birlikte, bu iyileştirmeler genel olarak diğer Avrupa ülkelerindekilerle aynı çizgide seyretmektedir.

Bu araştırmada emisyonların azaltılabilmesi için yapılacak potansiyel yatırım bir yatırımcının gözünden analiz edilmektedir. Bu çalışma benzer pek çok araştırmadan bu anlamda ayrılmaktadır ve bu açıdan bu çalışmanın bulgularının oldukları halleriyle anlaşılması gerekmektedir. Yatırımcılar sermayeleri üzerinden bir getiri sağlamayı amaçlarlar ve yapmış oldukları yatırımın belirli bazı politikaların hedefleriyle uyumlu olup olmadığıyla ilgilenmezler. Önemli istisnalar bulunmakla birlikte, tipik bir yatırımcının amacı genel sosyal refahın optimizasyonu değildir. Bu durum ise, özel sektör girişimlerinin ve teşviklerinin sosyal maliyetler ve faydalarla uyumlu olmasını sağlayan politikalar getirilmedikçe, yatırımcısı için iyi bir yatırımın zorunlu olarak toplum için de optimum olmayabileceği anlamına gelmektedir.

Tipik olarak, sosyal ve özel değerleme arasındaki ayrım, topluma olan dış maliyetlerin ve faydaların özel aktörlerce gereğince gözetilmemesi bağlamında ele alınır. Bu durumlarda, “piyasa başarısızlığını” düzeltecek politikalar kullanılabilir. Ancak politikaların kendileri de özel girişimleri olumsuz etkileyebilir ve bunların sosyal maliyet ve faydalar ile uyumuna zarar verebilir. Belirtilen durum kirliliğe yol açan bazı yatırımlara tanınan teşvikler için geçerli olabilir ve çevre dostu kimi yatırımlar için de geçerli olabilir. Dolayısıyla, son derece yüksek bir alım garantili tarife belirli bir yenilenebilir elektrik teknolojisinin yatırımcılarına yüksek getiriler sağlayabilse de sosyal bir perspektiften bakıldığında, bu yeşil yatırımların genel olarak arzu edilir yatırımlar olup olmadığı tartışmalı olabilir.

Bu araştırma bağlamında, kimi politikalar diğerlerine nazaran daha fazla sayıda uygun maliyetli azaltma yatırımını teşvik ediyor ve böylece daha düşük maliyetle daha fazla azaltma imkânı sağlıyor olabilir. Örneğin, genişletilmiş politikalar senaryosunun iki varyasyonunun birbiriyle kıyaslanmasından çıkarabileceğimiz sonuç da budur: karbon fiyatları varyasyonu proje yardımları varyasyonuna eşdeğer azaltma imkanı sunarken, proje yardımları varyasyonun gerektirdiği mali sübvansiyon tutarının yarısından az sübvansiyon gerektirir –proje yardımları için yıllık 6 milyar € gibi bir yardım tutarı gerekirken karbon fiyatları varyasyonunda yıllık emisyon tahsisatı ya da izni yaklaşık 3 milyar € civarındadır. En uygun maliyetli olmayan sektörlere ve teknolojilere aşırı ödeme yapmaktan ya da etkin olmayan bir biçimde kaynak tahsis etmekten kaçınmak suretiyle arzulanan hedefleri gerçekleştirmeye yönelik politika tasarımları en uygun politika tasarımları olacaktır.


Sonuçlar


Türkiye’nin 2010 – 2030 arası dönemde %4’lük bir büyüme oranıyla büyümeyi sürdürmesi ve karbon yoğunluğunu da aynı seviyede idame ettirmesi durumunda, ülkenin emisyon miktarı 2008’deki 367 MtCO2e seviyesinden 2020 yılına kadar 590MtCO2e seviyesine ve 2030 yılına kadar da 852 MtCO2e seviyesine çıkacaktır. Statüko senaryosu kapsamında yeni ve ikame ekipmanlarda teknolojik iyileştirmeler ile bu emisyon miktarı 2020 itibarı ile 533 MtCO2e seviyesine, 2030 itibarı ile de 741 MtCO2e seviyesine çekilebilecektir. Planlanmış politika senaryosu ise, bu emisyon miktarlarını daha azaltabilecektir -2030 yılı itibarı ile 44 MtCO2e kadar. Senaryo bunu, öncelikle nükleer enerji ve yenilenebilir enerji yatırımları ve artan bina yalıtımı ve ısı kontrolü sayesinde gerçekleştirir. En önemli politika etkisi iyileştirilmiş politika senaryosuna geçiştir zira bu senaryo planlanmış politikalar senaryosuna kıyasla 2030 yılı itibarı ile 200 MtCO2eq’dan fazla bir emisyon azaltımı sağlama potansiyeline sahiptir. Yukarıda da belirtildiği üzere, pek çok sektörde azaltma tedbirleri uygulanabilecektir ve bunlardan en önemlisi katı yakıtlardan (hem linyitten hem de taş kömüründen) büyük çapta kaçınılmasıdır.

Şekil 7.1 Farklı Senaryolar Kapsamındaki Emisyon Tahminleri

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030

Em

isyo

nlar

, MtC

O2eşd

eğer

i

Sabit teknoloji

Statüko politikaları

Planlanmış politikalar

Genişletilmiş politikalar

358%298%

275%

163%

590 MtCO2e

852 MtCO2e

1990'a kıyasla

emisyonlar

Elektrik sektöründe (ve diğer sektörlerde) kullanılan yakıtın türü ile ilgili seçim, Türkiye’nin gelecekteki emisyonlarının seyrini belirleyen en önemli faktördür. Emisyon miktarlarının önemli ve büyüyen bir kısmından (halen yanma emisyonlarının %35’inden) elektrik sektörü sorumludur. Bunun nedeni kısmen elektrik talebinin (son yıllarda yıllık %7 gibi bir oranla) hızla artıyor olmasıdır.. Buna ek olarak, hükümetin enerji stratejisi, daha çok enerji güvenliği ile ilgili nedenlerden ötürü, yerel linyit rezervlerinden tam kapasite ile faydalanılmasını hedeflemektedir ve bu da emisyon miktarlarında önemli artışlara neden olur. . Bu nedenle, katı yakıt kullanımının sınırlanması emisyon miktarlarının önemli çapta azaltılmasını mümkün kılacaktır. Ancak bu türden bir senaryonun uygulanabilir olması için, hükümetin yenilenebilir enerji kaynaklarının ve diğer düşük-karbonlı enerji kaynaklarının


Sonuçlar


kullanımını teşvik etmeye yönelik çabalarını ciddi şekilde arttırması gerekecektir. Ayrıca, Türkiye’deki politika geliştiricilerin de güvenilir ve uygun maliyetli doğal gaz kaynaklarına erişimleri olduğu konusunda ikna olmaları gerekecektir.

Daha fazla gaz kullanımına alternatif teşkil edebilecek diğer bir senaryo ise, gelecekte, karbon tutma ve depolama (CSS – Carbon Capture and Storage) teknolojisinin emisyonları uygun maliyetlerle azaltan güvenilir bir yöntem sunabilecek olgunluğa ulaştırılmasıdır. Bu senaryo bir yandan yüksek emisyonlara neden olan yerel katı yakıt kaynaklarının kullanımını yüksek seviyelerde tutarken nihai emisyon miktarlarını düşük tutar. Ancak, bu tür bir senaryo CSS (karbon tutma ve depolama) teknolojisinde verimlilik iyileştirmeleri ve maliyet azaltmaları gibi bir dizi büyük çaplı gelişmeye bağlı olacağından, spekülasyonlara çok açık olacaktır.

Etkin ısıtma sistemleri ve bina tasarımı ile yalıtımının ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik etmeye yönelik politikalardan büyük fayda görebilecek inşaat sektörü de kayda değer emisyon azaltma potansiyeline sahip sektörlerden bir diğeridir. Sanayi sektöründe de, özellikle de Türkiye’nin büyük çimento sektöründe, önemli boyutta emisyon azaltma potansiyeli bulunmaktadır. Ancak bunun için öncelikle hükümetin atık yakıt ve diğer atık ürünlerin daha etkin kullanılmasını sağlamaya yönelik önlem alması gerekecektir. Diğer sektörler için emisyon yoğunluğu kıyaslama programlarının geliştirilmesi de emisyon miktarlarının azaltılmasına yönelik yatırımları teşvik edebilecektir. Ayrıca gelişmekte olan yol inşa sektöründe de araç standartlarının iyileştirmesi yoluyla önemli çapta emisyon azaltma potansiyeli bulunmaktadır.


Sonuçlar


Şekil 7.2 Senaryo Bazında Özet Emisyon Azaltma

0

50

100

150

200

250

300

Statüko Planlanmış Politikalar


Sermaye Desteği

Kaza

nçlı

Aza

ltma,

MtC

O2

Binalar Elektrik Taşıma Sanayi Atık

Not: Tedbirler, MACC’nin negatif kısmını, yani azaltılan beher ton CO2 için net fayda sağlayan tedbirlerden elde edilen azaltmayı göstermektedir (Karlı olmayan tedbirler, MACC’nin pozitif kısmındaki tedbirlerdir; burada azaltma beher ton tCO2e için gerçek maliyetler getirir).


Detaylı Sektör Varsayımları ve Tahminleri


Appendix A. Detaylı Sektör Varsayımları ve Tahminleri

A.1. Elektrik

A.1.1. Elektrik Üretim Kapasitesi ve Kapasite ve Yakıt Kaynaklarının Dağılımı

A.1.1.1. Kapasite ve Üretim

2009 yıl sonu itibarı ile Türkiye 44.735 MW’lık kurulu kapasiteye sahipti ve 195 TWsaat elektrik enerjisi üretmişti. Aynı yıl net tüketimin ise yaklaşık 157 TWsaat olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye, ürettiği elektriğin yaklaşık %80’ini tüketmektedir. Kalan %20 ise büyük ölçüde kayıplardan ve kısmen de dış ticaret dengesinden oluşmaktadır.

Türkiye’nin elektrik tüketimi 1998 ile 2008 yılları arasındaki dönemde yıllık %6’nın üzerinde bir oranla artmış, 2009 yılında ise %3,1’lik bir düşüş sergilemiştir –ki bu da ekonomik krizin etkilerinden kaynaklanmaktadır. Bu dönemde tüketici gruplarının elektrik tüketimindeki payları önemli ölçüde değişmemiştir. Elektrik enerjisinin yaklaşık %50’si sanayi sektöründe tüketilmekte, yaklaşık dörtte biri ise konutlarda kullanılmaktadır. Kişi başına düşen net yıllık tüketim yaklaşık 2.162 kWh kadardır ve hala OECD ortalaması olan 7- 8.000 kWh/yıl değerinin altındadır.

Şekil A.1 Türkiye’deki Elektrik Tüketimi

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Elek

trik

Tük

etim

i (TW

h)

Sanayi Konut Ticari Resmi Daireler Aydınlatma Diğer

Birleşik yıllık büyüme oranı

-3.1%

Kaynak: TEDAŞ Yakın zamandaki ekonomik durgunluğa kadar olan son on yıl içerisinde elektrik üretim miktarı yıllık yaklaşık %8 ila %9 gibi bir oranla artış göstermiştir. Ancak, üretim




global ekonomik krizin etkilerini yansıtacak şekilde 2008 yılında %3,7; 2009 yılında ise %1,8 düşmüştür. Türkiye 2009 yılında 195 TW/saat elektrik üretmiştir ve kurulu kapasitesi 44,7 GW olarak gerçekleşmiştir. Üretilen toplam elektrik enerjisinin %80’i termik kaynaklar, kalan %20’si ise büyük ölçekli hidroelektrik santralleri kullanılarak üretilmektedir. Hidroelektrik dışında yenilenebilir enerji üretim imkânları son derece sınırlıdır (toplamın ancak %1’i gibi). Doğal gaz enerji üretiminde en yüksek paya sahip kalemdir ve 2003 ila 2009 yılları arasında üretilen enerjinin %41 ile %49’u doğal gaz kullanılarak üretilmiştir. 2007 yılından bu yana, linyit kullanılarak yapılan üretim o tarihe kadar ikinci üretim kaynağı olan hidroelektriği geride bırakarak ikinci en büyük kaynak haline gelmiştir. 1,320 MW kapasiteli İsken enerji santralinin faaliyete geçmesiyle ithal kömür kullanılarak yapılan enerji üretimi 2004 yılında önemli çapta bir artış sergilemiş ve %6’ya yükselmiştir.

Şekil A.2 Türkiye’deki Elektrik Enerjisi Üretimi

0

50

100

150

200

250

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Ele

ktrik

Üre

timi (

TWh)

Taş Kömürü Linyit İthal Kömür FO/DO/LPG/Nafta Doğalgaz Biogaz ve diğer Hidro toplam Jeotermal Rüzgar

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Ele

ktrik

Üre

timi (

oran

)

Kaynak: TEİAŞ

A.1.1.2. Yatırım eğilimleri ve rezerv marjları

Türkiye, hidroelektrik payının son derece yüksek, enterkoneksiyonunun ise kısıtlı olması nedeniyle, tarih boyunca yüksek rezerv marjına sahip olmuştur, ancak bu marj son yıllarda daralmaktadır. Rezerv marjı, 2003’deki tatminkar bir seviye olan %64’den %30’a kadar23 gerilemiştir (bakınız: Şekil A.3). Bu trend 2009 yılında tersine dönmüştür, bu da global ekonomik krize bağlı talep düşüşünden kaynaklanmıştır. Arz-talep dengesinin giderek daralmasının bir sebebi özel sektöre bırakılmış olan yeni üretim kapasitesi yatırımlarının düşük oranda seyretmesidir. Özel sektör yatırımlarının yetersizliğinin temel sebeplerinden biri ise hükümetin fiyatları sabit tutma politikası olmuştur. Petrol ve gaz fiyatlarındaki artışlara rağmen

23 Bu hesaplamada, kimi enerji santrallerinin bazı yıllarda gerçekleştirilmiş rehabilitasyon projeleri sırasında portföyden

çıkarılmış olduğu hususu da dikkate alınmıştır.




elektrik fiyatları Türk Lirası bazında neredeyse beş yıl boyunca sabit tutulduğundan24, özel sektör yatırımcısının buradan sağlayabileceği kar oranları tatmin edicilikten uzak olmuştur. Liberal piyasa ekonomisine geçiş sürecinde yasama ortamındaki belirsizlikler ve yakın zamanlardaki global ekonomik kriz ortamı da bu sektöre yeterince yatırım yapılmamış olmasının sebepleri arasındadır.

Şekil A.3 Türkiye’nin Rezerv Marjı

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Rez

erv

Mar

jı (%

)

Kur

ulu

Güç

ve

Anlık

Pua

nt (

GW

)

Kurulu Güç Anlık Puant Rezerv Marjı Kaynak: TEİAŞ, IBS’in hesaplamaları

A.1.2. Yenilenebilir Elektrik Kaynakları ve Kullanımı

Yukarıda kaydedildiği üzere, yenilenebilir elektrik enerjisi 2009 yılında üretilen elektrik enerjisinin %20’sine karşılık gelmektedir ve bunun çok büyük bir çoğunluğu hidroelektrik santrallerince (“HESler”) sağlanmıştır. HES dışındaki diğer yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı ise çok kısıtlıdır. Bununla birlikte, yenilenebilir enerji kaynakları ısınma enerjisi amaçlı olarak gayet tatmin edici düzeyde kullanılmaktadır (bakınız: Şekil A.4) ve bu, bazı durumlarda –aşağıda ele alındığı üzere, enerji üretiminde de uygulanabilir.

24 Perakende elektrik fiyatları 2003 Mart ayı ile 2008 Ocak ayı arasında sabit kalmıştır.




Şekil A.4 Türkiye’de Yenilenebilir Enerji (ktoe)

Hidro2.86131%

Rüzgar731%

Jeotermal1.15112%

Güneş4204%

Odun3.67939%

Hayvansal ve bitkisel atıklar1.13412%

Modern biokütle661%

Diğer 4,87952%

Yenilenebilir Enerji (9,400 ktoe)

Kaynak: ETKB – Enerji Dengesi 2008

Hükümetin Mayıs 2009 tarihli Strateji Belgesinde “ulusal” kaynakların önemi vurgulanarak yenilenebilir enerji için hedefler belirlenmiştir. Hedef yenilenebilir projeler geliştirmek suretiyle yenilenebilir enerjinin toplam elektrik üretimindeki payını 2023 itibariyle %30’a ulaştırabilmektir. Bunun, tüm mevcut teknik ve ekonomik hidro kapasitesinin kullanılarak ve , 20 GW rüzgâr ile 600 MW jeotermal tesisin devreye sokularak gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. . Yenilenebilir elektrik teknolojileri aşağıda ayrı ayrı ve kısaca ele alınmıştır.

A.1.2.1. Hidroelektrik Enerji

Türkiye’nin toplam ekonomik hidroelektrik potansiyeli, kurulu kapasite bakımından yaklaşık 37,10025 MW, üretim bakımından da yıllık yaklaşık 130,000 GW/saattir. Devlet Su İşleri’ne (DSİ) göre, küçük (1 ila 10 MW) hidroelektrik kullanımı Türkiye’nin ekonomik potansiyelini yıllık yaklaşık 163 TW/saat seviyesine çıkartabilecektir. Hidroelektrik kaynakları ülke geneline yayılmış olmakla birlikte, en çok doğuda yoğunlaşmaktadır. Türkiye’nin nehir havzaları ve hidroelektrik potansiyeli aşağıdaki haritada gösterilmektedir:

25 Tahminlerde % 40 yük faktörü esas alınmıştır.




Şekil A.5 Türkiye’nin Hidroelektrik Potansiyeli

9,673 MW5,030 MW

3,179 MW3,439 MW

2,059 MW

2,048 MW

1,632 MW

1,632 MW1,346 MW

1,271 MW1,178 MW

Havzalara göre hidroelektrik potansiyel>1,000 MW

Note: Fırat /Dicle rakamı aşağı, orta ve yukarı havzaları kapsar Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi

Türkiye ekonomik hidroelektrik potansiyelinin yaklaşık üçte birini kullanmaktadır. 2009 yılsonu itibarı ile HESlerin toplam kurulu kapasitesi 14,5 GW’dır. Bu santraller 2009 yılında yaklaşık 36 TW/saat elektrik üretimi gerçekleştirmiştir. 2009 yılsonu itibarıyla, hidroelektrik kapasitesi toplam kapasitenin %32’sine tekabül etmiş olup hidroelektrik kaynaklarından elde edilen üretim ise toplam üretimin %19’u olarak gerçekleşmiştir.

HES kurulum ve geliştirmesi yapmak isteyen yatırımcıların Devlet Su İşleri’nden su kullanım hakkı” alması gerekmektedir. Aynı kaynak için birden fazla yatırımcı tarafından başvuru yapılması durumunda DSİ bir ihale düzenler ve ihale üretilen elektrik enerjisinin kilovat saatine daha yüksek hidroelektrik kaynak katılımı sağlayan yatırımcıya verilir. Kaynak katılımı yatırım maliyetlerini yükseltse de, yatırımcılar bu katılımı ödemek konusunda istekliydiler. 2009 Aralık ayı itibarıyla, DSİ toplam 449 proje için ihale düzenlemiştir ve alınan teklifler genel olarak MWh başına 0,1 TL ile 100 TL arasında değişmiştir.26

A.1.2.2. Rüzgâr Enerjisi

Türkiye’nin yeni rüzgâr atlası REPA’ya göre, ülkenin rüzgâr potansiyelinin yaklaşık 48-50 GW olduğu tahmin edilmektedir. Bu potansiyel hesaplanırken rüzgâr hızı saniyede 7 metreden fazla, yüksekliği en fazla 1.500 metre ve eğimi %20’den az olan alanlar dikkate alınmıştır. Ayrıca sulak alanlar, otoyollar, demiryolları ve benzeri alanların etrafında güvenlik şeritleri bırakılmıştır. Bu potansiyel ne tam olarak tekniktir ne de tam olarak ekonomiktir; bu ikisi arasında bir noktada olduğu kabul edilmektedir27.

26 Teklifler tipik olarak kWh başına kuruş cinsinden ifade edilmiş olup, 100 kuruş 1 TL’dir. 27 Türkiye’nin eski rüzgar atlasında, Türkiye’nin toplam teknik rüzgar potansiyeli 88 GW olarak, “ekonomik” rüzgar

potansiyeli ise 10 GW olarak tahmin edilmişti.




Şekil A.6 Türkiye Rüzgâr Atlası, 30 metrede metre/saniye

Yıllık RüzgarHızı

(m/s) 30 metre

Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi

2009 yılsonu itibarıyla, Türkiye’nin kurulu rüzgâr kapasitesi 803 MW’dır ve rüzgar kaynaklı elektrik üretimi, toplam üretimin %1’ine tekabül eden 1,5 TW/saat’tir. Ancak, devletin de desteğiyle, hem yerli hem de yabancı yatırımların rüzgâra ilgisi giderek artmaktadır (bakınız: Bölüm 3.1.3.3). Bu ilginin bir kısmının spekülatif olması muhtemeldir.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) sadece kendi belirlemiş olduğu tarihlerde yapılan rüzgâr lisansı başvurularını kabul etmektedir. Son başvuru dönemi 2007 Kasım ayı olmuştur ve bu dönemde 78 GW gibi yüksek bir enerji miktarı için başvuru alınmıştır. Bu başvuruların değerlendirilmesinin, gelen başvuru sayısının çokluğundan ötürü, gayet zorlu olduğu anlaşılmış olmakla birlikte, başvuru değerlendirme süreci neredeyse tamamlanmış gibi görünmektedir. Bu lisans başvurularının pek çoğu aynı bölgelerde tesis inşa etmek için yapılmıştır ve çoğu durumda –şebeke altyapısının belirsizliği de dikkate alındığında, transformatör ve transmisyon sistem kapasiteleri sınırlıdır (Rakamlardan da anlaşılacağı üzere, potansiyelin büyük çoğunluğu kuzey-batı yönünde yoğunlaşmaktadır. Doğu Akdeniz kıyıları da yüksek potansiyel arz eden alanlardandır). Başvuruların değerlendirilebilmesi için bugüne kadar düzenlemelerde çeşitli değişiklikler yapılmıştır. 2010 Eylül’ü itibarı ile değerlendirmeler halen tamamlanmamıştı. Başvuruların çoğu aynı konum için yapılmış, pek çoğu ise teknik kriterleri karşılamamaktaydı. Bu nedenle, bu başvuruların ancak küçük bir bölümünün onaylanması ve gerçekleştirilmesi beklenmektedir.

A.1.2.3. Jeotermal Enerji

Türkiye’nin jeotermal enerji potansiyeli dünya sıralamasında yedinci, Avrupa sıralamasında ise birincidir. Türkiye’nin toplam jeotermal potansiyelinin 31,5 GWt/saat (milyar watt termal enerji) olduğu tahmin edilmekte olup, teoride sadece bu enerji ile bile Türkiye’nin enerji talebinin %30’unun karşılanması mümkündür. Ülke ayrıca enerji üretmeye müsait 600 MWe kanıtlanmış jeotermal alana da sahiptir ve keşif amaçlı sondajlar devam ettikçe bu rakamın daha da artması olasıdır. Ayrıca bu potansiyelin jeotermal teknolojide kaydedilecek ilerlemelere bağlı olarak da artması




beklenmektedir28. Kurulu jeotermal kapasite 2009 yılı sonu itibarı ile 77 MW gibi düşük bir seviyede gerçekleşmiştir.

A.1.2.4. Güneş Enerjisi

Türkiye 21 Mtoe elektrik amaçlı, 40 Mtoe de ısınma amaçlı olmak üzere, toplam 61 Mtoe güneş enerjisi üretim potansiyeline sahiptir. Günümüzde Türkiye’de güneş enerjisi başlıca su ısıtma sistemlerinde kullanılmaktadır. 12 milyon m2 kurulum alanıyla, Türkiye güneş enerjisi kolektörü kurulumları açısından Avrupa’nın en önde gelen, dünyanın ise ikinci ülkesidir. 2008 yılında güneş enerjisi tüketimi 0,4 Mtoe seviyesinde gerçekleşmiştir. Ancak, devlet günümüze kadar güneş enerjisinin diğer alanlarda kullanılmasını teşvik etmek adına herhangi bir girişimde bulunmamıştır. Elektrik şebekesine bağlı herhangi bir güneş enerjisi santrali bulunmadığı gibi, EPDK’ya bu tarihe kadar güneş enerjisi üretim lisansı için yapılmış herhangi bir başvuru da bulunmamaktadır. Kurulu fotovoltaik kapasite 1 MW gibi düşük bir seviyededir ve o da ancak orman yangın ve gözlem kuleleri, otoyollar, iletişim kuleleri ve meteoroloji istasyonları gibi özel amaçlı ve elektrik şebekesinden uzak konumlarda mümkün olabilmektedir.

A.1.2.5. Biyokütle

Türkiye’deki toplam birincil enerji tüketiminin %5’ini biyokütle teşkil etmektedir. Bunun büyük çoğunluğu geleneksel ısınma amaçlı kullanımdır ve enerji üretimi ile ilgisi yoktur (birincil enerji tüketiminin %3’ü odun, %1’i ise hayvan ve bitki atıklarından oluşmaktadır). 2009 yıl sonu itibarı ile, elektrik üretimi amaçlı biyogaz tesislerinin kurulu kapasitesi 81 MW gibi düşük bir seviyedeydi. İstanbul ve Adana’da mevcut bulunan biyogaz tesislerinin kapasiteleri, bu şehirlerin büyüklüklerine oranla gayet düşük kalmaktadır. Belediye atıklarının yanı sıra, hayvansal atıklar da önemli bir biyokütle kaynağı olarak kabul edilmektedir. Devletin araştırma kurumu olan Elektrik İşleri Etüt İdaresi Türkiye’nin hayvansal atıklara dayalı biyogaz potansiyelini yıllık 3 milyar m3 olarak belirlemiştir ki bu da yılda yaklaşık 3 Mt maden kömürüne karşılık gelmektedir.

A.1.3. Mevzuat

A.1.3.1. Elektrik piyasası yapısı

Türkiye elektrik piyasası, geleneksel devlet öncülüğündeki modelden, günümüzde Avrupa Birliği Üyesi ülkeleri tarafından değişen seviyelerde başarıyla uygulanan yerinden yönetimci piyasa yapısına ve rekabetçi fiyatlara dayalı bir modele doğru değişme sürecindedir. 2009 yıl sonu itibarı ile Türkiye’deki kurulu kapasitenin %54’ü hala devlete aittir –devlete ait bu kapasitenin büyük çoğunluğu linyit ve hidro, bir kısmı ise doğal gaz tesisidir. Serbest piyasa koşullarına tabi olan özel sektör yatırımcılarının sahip olduğu kapasite ise toplamın ancak %25’ini oluşturur ( bunun %17’si bağımsız enerji üreticileri, %8’i otoprodüktör tesislerdir). Kalan yaklaşık %20 kapasite büyük ölçüde 1990’lı yıllarda al-ya da-öde sözleşmeleri 28 Örneğin, son zamanlara kadar, enerji üretmek için 140º C’nin üzerinde sıcaklıklar gerekiyordu, şimdi ise belirli koşullar

altında 90ºC’ye kadar düşen sıcaklıklar yeterli olabilmektedir.




kapsamında –yani “Yap İşlet”, “Yap İşlet Devret” ya da “İşletme Hakkı Devri ” modeliyle inşa edilmiş doğal gaz tesislerinden oluşmaktadır (bakınız: Terimler). Çeşitli yakıt / teknoloji ve mülkiyet / sözleşme rejimlerine göre kapasite dağılımları Şekil A.7’de gösterilmektedir.

Şekil A.7 2009 yılsonu itibarı ile mülkiyet bazında kurulu kapasite dağılımı

0

5

10

15

20

25

30

Kamu İHD Mobil Yİ YİD SÜ Otop.

Kömür Linyit Doğalgaz Hidro Diğer*

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Total

Kuru

lu g

üç (G

W)

Not: Diğerleri; Fuel-Oil, Dizel Yakıt, Asfaltit, Neft Yağı, Atık, Çoklu-Yakıt, Jeotermal, Rüzgar kalemlerinden oluşmaktadır. İHD=İşletme hakkı devri, Mobil= Mobil santraller, Yİ= Yap-İşlet, YİD=Yap-İşlet-Devret, SÜ=Serbest Üretici, Otop.= Otoprdüktör santral.

Kaynak: TEİAŞ

A.1.3.2. Elektrik Piyasası Kanunu

Türkiye Büyük Millet Meclisi tam rekabete dayalı bir elektrik piyasası oluşturmak amacıyla Mart 2001’de 4628 Sayılı kanunu geçirmiştir. Bu kanunun amacı, halen Avrupa’da uygulanmakta olan ve Avrupa Birliği’nin Konsey Direktiflerine uyumlu liberal bir elektrik piyasasının geliştirilmesidir. 4628 Sayılı Kanun ile başlatılan süreç kapsamında şunlar yer almaktadır:

− Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) adı altında bağımsız bir düzenleme kurumunun oluşturulması;

− TEAŞ’ın üretim (EÜAŞ), dağıtım (TEİAŞ) ve ticaret (TETAŞ) olarak ayrılması ve üretim ve ticaret organlarının özelleştirilmesi;

− Özel sektör aktörlerine imkân verilip özel sektör lisanslarının getirilmesi; − İki taraflı sözleşmelere ve mübadelelere dayalı liberal bir toptan elektrik

piyasasının oluşturulması; − Belirli bir elektrik dengeleme mekanizmasının oluşturulması;




− Tedarikçilerini seçmek konusunda özgürlüğe sahip müşteriler kavramının getirilmesi29

A.1.3.3. Strateji Belgeleri

4628 Sayılı Kanun ile öngörülen değişikliklerin hayata geçirilmesi kolay olmamıştır. Karşılaşılan zorluklar iki ayrı Strateji Belgesinin –yani 2004 ve 2009 Strateji belgelerinin, yayınlanmasını zorunlu kılmıştır.

2004 Strateji belgesinde sadece özelleştirmeler için belirli bir eylem planı ve program belirlenmiş ve tam liberal bir piyasaya geçişi kolaylaştırmak amacıyla bir geçiş dönemi tanımlanmıştır. Belge kapsamındaki programda belirli bir gecikme meydana gelmiş olsa da temel yaklaşım geçerliliğini korumuştur.

Uygulamadaki gecikmelerden ötürü bir güncelleme yapılması gerekmiş ve Elektrik Enerji Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi 2009 Mayıs’ında yayınlanmıştır. Bu belge ile piyasa yapılarının iyileştirilmesi amaçlanmakta, büyük çaplı bir özelleştirme programı hedeflenmekte, arz güvenliğine odaklanılmakta ve yerel kaynakların kullanımına öncelik verilmektedir. Hükümetin yakıt çeşitliliği ile ilgili 2023 hedefleri enerji sektörü emisyonları açısından ciddi sonuçlar doğurmaktadır:

− Üretimin %30’u yenilenebilir enerjilerden oluşacaktır (yani 2005/2006 dönemindeki seviye sürdürülecektir);

− Hidro: Mevcut tüm teknik ve ekonomik kapasite kullanılacaktır; − Rüzgâr: 20 GW; − Doğal Gaz: Üretimin %30’undan azı (2009’daki %49 seviyesinden düşülerek); − Nükleer: Üretimin en az %5’i; − Kanıtlanmış linyit rezervleri ve maden kömürü kaynakları kullanıma

sokulacaktır; A.1.3.4. Çevre Mevzuatı

Türkiye elektrik sektörü hem yeni hem de mevcut enerji santrallerinin maliyetlerini etkileyebilecek bir takım çevresel kısıtlamalara tabidir. Ülkenin Avrupa kurumları ve düzenlemeleri ile uyum çalışmalarını sürdürmesi durumunda bu özellikle geçerlidir. Baca gazı desülfürizasyon ekipmanlarının ve nitrojen oksit emisyonları ile partikülleri azaltan kumandaların kullanımı ile ilgili koşullar sektörün maliyetlerini arttırmaya devam edecektir.

A.1.3.5. Yenilenebilir Enerji Kanunu

Türkiye’nin mevcut 5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kanunu 18 Mayıs 2005 tarihinde yürürlüğe girmiş olup 2 Mayıs 2007 tarihinde 5627 Sayılı kanun ile tadil edilmiştir.

29 4628 Sayılı Kanun uyarınca, serbest tüketici limiti her yıl EPDK tarafından belirlenmektedir. 2010

Şubat’ı itibarı ile tüketici limiti 100,000 kW/saat’e çıkarılmıştır.




Kanun, yenilenebilir30 enerji üretimi projelerini ele alır, ancak ısınmayı kapsam dışı bırakır. Bu Kanunun temel noktalarından bazıları şunlardır:

− Yenilenebilir enerji kaynakları kullanan enerji üreticilerinin “Yenilenebilir Enerji Kaynak Belgesi” (YEK Belgesi) alması zorunludur. Bu belge Yeşil Belge muadili olmasa da bir tür menşe garantisidir.

− 2011 yıl sonu itibarı ile uygulamaya konulmuş projeler için: − Perakende elektrik satışı ruhsatı sahiplerinin elektrik enerjisini henüz on

faaliyet yılını doldurmamış YEKBelgesini haiz tedarikçilerden satın alması zorunludur. Her perakendeci şirket, bir yıl içerisinde, bir önceki yılda satmış oldukları elektrik enerjisinin ülkede bir önceki yılda satılmış toplam elektrik enerjisine oranı kadar YEK belgeli elektrik enerjisi satın almalıdır.

− Kanun tüm yenilenebilir enerji türleri için tek bir satın alma garantili tarife getirmektedir. Sözkonusu satın alma garantisinin seviyeleri yasa çıkarıldıktan sonra değişikliğe uğramıştır.

− Üreticiler, serbest piyasada fırsat bulurlarsa, YEKBelgesi almadan da elektrik enerjilerini daha yüksek fiyatlara satabilirler. Halen enerjilerini DUY’da (Dengeleme ve Uzlaştırma Piyasası) satmayı tercih etmektedirler.

− Maliyetini karşılamaları kaydıyla, yatırımcıların devlete ait arazi kullanmalarına izin verilir ve faaliyetin ilk on yılı boyunca izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izin bedellerine haklarında %85 indirim uygulanır.

A.1.4. Talep Tahminleri

− Türkiye’nin elektrik tüketimi son on yıl boyunca yılda %6 ile %7 artış göstermiş olup ülke kişi başına tüketim açısından halen Avrupa Birliği’nin gerisinde bulunduğundan bu büyümenin devam etmesi beklenmektedir.

− Türkiye’nin toplam kişi başı tüketiminin halen geçerli 2,2 MW/saat/kişi seviyesinden 2020 yılına kadar 3,8 MWh, 2030 yılına kadar ise 5,6 MWh seviyesine yükseleceği tahmin edilmektedir. Bu artış hızı, Türkiye’yi 2030 yılında, halen 5,7MW/saat/kişi olan Avrupa Birliği seviyesine getirecektir.

− Bu dönem boyunca elektrik talebi, 2010 yılındaki 180 TW/saat seviyesinden 2020 yılı itibarı ile 310 TW/saat’e, 2030 yılı itibarı ile ise 490 TW/saat’e yükselecektir.

30 Hidroelektrik (15 kilometrekarenin üzerinde rezervuara sahip barajlar hariç), rüzgar, güneş, jeotermal, biyokütle,

biyogaz, dalga, akıntı ve gelgit enerji kaynakları şeklinde tanımlanmaktadır.




Şekil A.8 Kişi Başına Düşen Elektrik Tüketimi (AB ve Türkiye)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

EU

27

EE

A

Icel

and

Nor

way

Finl

and

Sw

eden

Luxe

mbo

urg

Bel

gium

Switz

erla

nd

Aust

ria

Fran

ce

Slo

veni

a

Net

herla

nds

Ger

man

y

Den

mar

k

Irela

nd

Spai

n

Uni

ted

Kin

gdom

Cyp

rus

Cze

ch R

epub

lic

Italy

Est

onia

Gre

ece

Portu

gal

Slo

vaki

a

Mal

ta

Bul

garia

Hun

gary

Pola

nd

Latv

ia

Lith

uani

a

Turk

ey

Rom

ania

Wor

ld

Afri

ca

Mid

dle

Eas

t

Chi

na

Indi

a

Rus

sia

Uni

ted

Stat

es

kWh/

cap

TurkeyTürkiye

Kaynak: EEA (Avrupa Çevre Ajansı), Eurostat ve IEA referansıyla

A.1.5. Kaynak Kısıtlamaları

Elektrik sektöründe kullanılabilecek temel kaynaklarla ilgili yapmış olduğumuz varsayımlar aşağıdadır.

Tablo A.1 Elektrik Sektörü Kaynak Kısıtlamaları

Kalem Miktar Notlar Hidroelektrik kaynakları 30 GW Çevresel kısıtlamalar dikkate

alınmıştır. Farklı tercih edilirliğe sahip iki ayrı gruba ayrılır.

Gürcistan’dan ithal hidro elektrik enerjisi

1.7 GW Üretim ve enterkoneksiyon kapasitesinin arttırılması ile ilgili mevcut planlara uygundur

Rüzgâr kaynakları 50 GW Farklı tercih edilirliğe sahip üç ayrı gruba ayrılır.

Linyit kaynakları 18 GW Yurtiçinden elde edilebilir kaynakların değerlendirilmesine dayalıdır

Kaynak: Önceki bölümlerde belirtilmiş çeşitli kaynaklar




A.1.6. Elektrik Sektörü Teknolojileri

Tablo A.2 Elektrik Sektörü Teknolojileri

SERMAYE GİDERİ (2010’da) Karbon Yoğunluğu Verimlilik BulunabilirlikFaktörü

€/kW Tanım

tCO2/MW/saat % % Yeni İnşa İyileştirme Yorumlar

Mevcut kömür santrali 0,99 %36 2.600 Artık inşa edilmiyor

Yeni süperkritik kömür santrali 0,80 %44 2.800 Yeni santral maliyeti

%10 biyokütle ile çalışan mevcut kömür santrali 0,80 %40 260

%10 biyokütle ile çalışan yeni süperkritik kömür santrali

0,72 %43 260

Santralin çift yakıt kullanabilecek şekilde rehabilitasyon maliyeti

Mevcut kombine çevrimli gaz santrali 0,41 %44 1.000 Artık inşa edilmiyor

Yeni kombine çevrimli gaz santrali 0,35 %59 1.100 Yeni santral maliyeti

Mevcut linyit santrali 1,07 %33 2.800 Artık inşa edilmiyor

Yeni süperkritik linyit santrali 0,83 %42 3.100 Yeni santral maliyeti

%10 biyokütle ile çalışan mevcut linyit santrali 0,86 %37 260

%10 biyokütle ile çalışan yeni linyit santrali 0,75 %42 260

Santralin çift yakıt kullanabilecek şekilde rehabilitasyon maliyeti

Petrol yakıtlı elektrik santrali 0,58 %30 1.600 Yeni santral maliyeti

Biyokütle yakıtlı elektrik santrali - %38 2.500 Yeni santral maliyeti

Biyoyakıt yakıtlı elektrik santrali - %29 2.500 Yeni santral maliyeti

Nükleer (Fizyon) - İlgisi Yok 3.900 Yeni santral maliyeti

Güneş Enerjisi Fotovoltaik - İlgisi Yok %19 3.600 Yeni santral maliyeti

Güneş Enerjisi Termal - İlgisi Yok %30 3.900 Yeni santral maliyeti

Jeotermal - İlgisi Yok %67 3.700 Yeni santral maliyeti

Rüzgar, Kıyıda - İlgisi Yok %24 - %32 1.400 Yeni santral maliyeti

Rüzgar, Açıkta - İlgisi Yok %36 2.900 Yeni santral maliyeti




SERMAYE GİDERİ (2010’da) Karbon Yoğunluğu Verimlilik BulunabilirlikFaktörü

€/kW Tanım

tCO2/MW/saat % % Yeni İnşa İyileştirme Yorumlar

Hidro - İlgisi Yok %30 - %34 1.900 Yeni santral maliyeti

Atıktan Elde Edilen Enerji - İlgisi Yok %42 3.800 Yeni santral maliyeti




A.2. Konut ve Binalar

A.2.1. Bina Stoku

Türkiye’de bina stokunun belirlenmesi ile ilgili zorluklar ve bina sayısı ile ilgili belirsizlikler bulunmaktadır. Bina stoku ile ilgili en önemli bilgi kaynağı TÜİK’in oldukça eski tarihli olan 2000 yılı bina sayımıdır (2000 Yılı Bina Sayımı)31. Bu sayımdan sonra verilmiş olan inşaat izinleri ile bina kullanım izinleri üçer aylık dönemler halinde TÜİK tarafından yayınlanmaktadır. Tahminlerimize göre Türkiye’de 2009 yılsonu itibarı ile 8,4 milyon konut binası, ticari bina ve kamu binası bulunmaktadır32 (bu hesaplamada büyük apartman blokları tek bina olarak hesaplanmış olduğundan mesken sayısı aslında bunun çok üzerindedir). Bina sayısındaki ve alanındaki gelişmeler aşağıdaki grafikte gösterilmektedir (sanayi binaları hariçtir).

Şekil A.9 Türkiye Bina Stoku

02004006008001.0001.2001.4001.6001.800

7

7,2

7,4

7,6

7,8

8

8,2

8,4

8,6

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Ala

n (m

ilyon

m2)

Bina

sayısı(m

ilyon

)

Bina sayısı Alan Not: Sanayi binaları hariçtir; veriler kullanım izinlerine değil, inşaat izinlerine dayalıdır. Kaynak: TÜİK

TÜİK’in verilerine göre, meskenlerin yaklaşık % 15- 20’si merkezi ısıtmalı, çok daireli konutlarda yer alır. Meskenlerin % 30’u, büyüklüğü kişisel ihtiyaca göre belirlenmiş sistemlerle ısıtılmaktadır. Meskenlerin yaklaşık % 40’ında ise oda sobası kullanılmaktadır (tipik olarak çok daha küçük tek meskenlerde).

A.2.2. Enerji Tüketimi

2008 yılında, (konutlar, ticaret binaları ve kamu binaları dahil) binalardaki enerji tüketimi ülkenin toplam enerji tüketiminin % 36’sını oluşturmuştur. Bu rakam 31 Bu dönemsel olarak tekrarlanan bir çalışma olmayıp, kurumun yeni bir sayım yapmak gibi bir planı bulunmamaktadır. 32 Bu rakamları, 2000 – 2009 arası dönemde verilen inşaat izinlerinin toplam sayısını 2000 Yılı Bina Sayımındaki

rakamlara eklemek suretiyle hesapladık. Daha geniş bir bina tabanını kapsadığı için, kullanım izni yerine inşaat izinlerinin sayısını dikkate aldık. Bina sahiplerinin, bir takım vergilerden kaçmak için bina kullanım izni başvurusunda bulunmaması sıkça rastlanan bir uygulamadır.




ekonomik krizler süresince, yani 2001 ve 2008’de, artış göstermiştir ki bu da sanayi sektöründeki talebin bu dönemlerde düşüş sergilediğine işaret etmektedir.

Şekil A.10 Binalarda ve Konutlarda Enerji Tüketimi

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

0

5

10

15

20

25

30

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Topl

am e

nerji

tüke

timde

ki e

lekt

rik p

ayı,

%

Ener

ji Tü

ketim

i , 0

00 T

EP

Enerji Tüketimi Toplam enerji tüketimdeki elektrik payı Kaynak: ETKB – Enerji Dengeleri

Binaların enerji tüketimi 1994’te16 Mtoe (186 TWsaat) seviyesinden 2008’de 28 Mtoe (326 TWsaat) seviyesine yükselmiş ve bu dönemde yılda ortalama %4 artmıştır.. Toplam enerji tüketimdeki elektrik payı, 2008’de %14 dolayından %24’e yükselmiştir (7 Mtoe veya yaklaşık 80 TWsaat).

Bina enerji kullanımının yaklaşık dörtte üçü konutlardaki kullanımdan oluşmaktadır ve kalanı konut dışı kullanımdır. Isınmada kullanılan yakıt türü açısından ele alındığında, konut sektöründe, doğal gaz toplam enerji kullanımının yaklaşık %30’unu, kömür ve linyit birlikte yine %30’unu, biyokütle ve odun yakıtları %25’e yakınını, petrol ve diğer yenilenebilir enerjiler (jeotermal ve güneş termal dahil olmak üzere) kalan oranın büyük bir kısmını oluşturmaktadır.




Şekil A.11 Konut Isıtmada Yakıt Bileşimi (2008)

DoğalgazOdun ve biokütleKömürLinyitPetrolDiğer yenilenebilirIsınma için elektrikDiğer katı yakıtlar

Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine dayalı NERA varsayımları

Konut sektöründe yakıt için düşük kalite linyit kullanımı, fakir hanelere ücretsiz kömür sağlayan Hükümet politikası ile desteklenmektedir. 2009 yılında, hükümet, hem şehirde, hem de kırsalda 2,2 milyon fakir haneye (yani tüm hanelerin %10’u) , 2 milyon ton yakıt dağıtmıştır. Aşağıdaki tablo, 2003-2009 yılları arasında hane sayısını ve dağıtılan linyit miktarını göstermektedir.

Tablo A.3 Ailelere Ücretsiz Linyit Dağıtımı (2003-2009)

YılLinyit miktarı

(Ton) Aile Sayısı2003 649.818 1.096.4882004 1.052.379 1.610.1702005 1.329.676 1.831.2342006 1.363.288 1.797.0832007 1.494.163 1.894.5552008 1.827.131 2.246.2802009* 1.977.907 2.234.720

* 2009 Aralık sayıları

Kaynak: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı




Son yıllarda, daha fazla şehir doğal gaz şebekesine bağlandığı ve doğal gaz hizmeti aldığı için, doğal gaz payı33 artış göstermiştir. Şehirlerdeki doğal gaz tüketimi, hava kirliliğini düşürmek için hükümet ve yerel makamlarca desteklenmiştir.

Şekil A.12 Binalarda Yakıt Türüne Göre Enerji Tüketimi

0

5

10

15

20

25

30

Ener

ji tü

ketim

i (M

tep)

Taş Kömürü Linyit Petrol Ürünleri Doğalgaz Elektrik Odun Diğer

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Ener

ji tü

ketim

i (p

ayla

r)

Kaynak: ETKB – Enerji Dengeleri

Elektrik öncelikle ısıtma dışı amaçlarla, yani elektrikli ekipmanlar ve aydınlatma için kullanılmaktadır. Kömür ve linyit ise , ısıtma yakıtı olarak tercih edilmektedir, çünkü pahalı değillerdir. Odun, temel olarak kırsal bölgelerde kullanılır. Daha fazla şehir gaz şebekesine bağlandığından, petrol yakıtlı ısıtma payında düşüş meydana gelmiştir.

− Sıcak su ısıtma için güneş termal teknolojisinin kullanımı nisbeten yaygındır, ancak sıcak su ısıtma penetrasyonu düşük olup, %15 tahmin edilmektedir.

− İklimlendirme kullanımı muhtemelen GSYİH ile birlikte yükselecektir. Önemli bir yabancı üreticinin tahminlerine göre konutların yalnızca %10’unda iklimlendirme vardır. (Japan Times, 2010)

− Bölgesel ısıtma, hemen hemen hiç yoktur, ancak meskenlerin yaklaşık %15-%20’sinde34, merkezi ısıtma imkânlarıyla ısı sağlanmaktadır. Dairelerin toplam konut stokundaki payı daha da genişledikçe bu oran muhtemelen artacaktır.

− Meskenlerin çoğunda (yaklaşık %70) mülkiyet oturana aittir.

33 Özellikle daha önceki yıllarda, veriler linyit ve taş kömürünü arasında kesin olarak ayrımda bulunamayabilir, başka bir

şekilde söylemek gerekirse, taş kömürü kullanım oranı, daha önceki yıllarda grafikteki verilerde belirtildiğinden daha yüksek olabilir.

34 TÜİK verilerine dayanmaktadır.




A.2.3. Uluslararası karşılaştırmalar

− Türkiye’nin nisbeten daha ılıman iklimi, ısıtma için gerekli olan enerjinin Avrupa ortalamasından daha düşük olmasını gerektirmektedir.

Türkiye’nin ortalama ısıtılan gün sayısı İtalya ve Hırvatistan ile benzerdir, ancak bazı bölgesel farklılıklar vardır.

− Toplam yüzey alanı ve toplam enerji tüketimini bazında, ısıtma için tüketilen ortalama enerji 100 kWsaat/m2’dir.

Şekil A.13 Türkiye ve Diğer Avrupa Ülkelerinde Bina Isı Talep Yoğunluğu

Turkey

0

50

100

150

200

250

300

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000

Climate (in heating degree days)

Ener

gy C

onsu

mpt

ion

for

Hea

ting

(kW

h/m

2)

ItalyCroatia

Türkiye

İtalya

Hırvatistan

Sıcaklık (derece-gün)

Isın

ma

için

ene

rji t

üket

imi

kWh/

m2

Kaynak: Isıtılan gün sayısı WRI (2005), enerji tüketimi verileri Eurostat ve ETKB

Yukarıdaki tablo, diğer ülkelerle karşılaştırmalı olarak Türkiye’deki ısı tüketimini göstermektedir. Noktalardan oluşan çizgi, sıcaklığa göre Avrupa ortalamasını göstermektedir.Veriler, Türkiye’deki binalara diğer Avrupa ülkeleri standartlarına benzer şekilde yalıtım yapıldığını gösteriyormuş gibi gözükse de, bu durum gerçekte farklı olabilir. Çeşitli kaynaklara göre35, Türkiye’deki yapılar, nisbeten düşük enerji verimliliği standardında inşa edilmiştir, bazı durumlarda yıllık tüketim 250 kWsaat/m2’ye kadar çıkmaktadır. Bu nedenle yukarıda gösterilen veriler, diğer bazı faktörlerin sonucu olabilir.

− İlk olarak, özellikle geleneksel odun yakıtı kullanıldığı yerlerde, yakıt kullanımının bir kısmı bildirilmemiş olabilir;

− İkinci olarak, toplam konut zemin alanının yalnızca bir bölümü ısıtılabilir, bu nedenle, toplam konut zemin alanına dayalı olan yukarıdaki tahminlerin

35 Çakmanus (2007): 150 kWsaat/m2; diğerleri eklenecektir.




birbiriyle doğrudan karşılaştırılması, ülkeler konutlarını farklı şekillerde ısıtıyorlarsa mümkün olmayabilir;

− Üçüncü husus, farklı ülkelerin ortalama iç sıcaklıkları aynı olmayabilir. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse, daha az iyi yalıtılmış bir evde aynı miktarda yakıt kullanmak, gelirle veya daha üst düzey yalıtımla yükseltilebilecek olan daha soğuk iç ısılara neden olabilmektedir.

Yukarıdakilerin hepsi, Türkiye’nin kişi başı geliri yükseldikçe, m2 başına ısıtma için yakıt kullanımının ve buna bağlı emisyonun mevcut seviyelere kıyasla önemli ölçüde yükselebilieceğini gösterir. . Bu durum, bina yalıtım seviyelerini geliştirmek için daha fazla teşvik sağlar.

A.2.4. Mevzuat

Türkiye, kısmen hukuki çerçevesini Avrupa Birliği’yle uyumlu hale getirmek için, yapılarda enerji verimliliği ve enerji kullanımı ile ilgili çeşitli kanunlar ve düzenlemeler yürürlüğe koymuştur. Buna rağmen, mevcut kanunların pek çoğu uygulamada zayıf kalmaktadır. Bu durum yalnızca enerji verimliliği ile ilgili düzenlemelerde değil, daha genel anlamda, yapı mevzuatında da görülmektedir. Türkiye’de çok sayıda bina gerekli ruhsatlar ve izinler alınmadan geliştirilmiştir.

Enerji verimliliği programları altında çeşitli kanunlar ve destekleyici düzenlemeler yayınlanmıştır. Yapılarda enerji tüketimini azaltmayı amaçlayan mevzuat şunları kapsamaktadır:

− Ağustos 2007’de ETKB tarafından yayınlanan, enerji verimliliği üzerine temel kanun - Enerji Verimliliği Kanunu (No: 5627)

− Binalarda ısı enerjisinin verimli bir biçimde kullanılmasıyla ilgili düzenlemeler. Bu düzenlemeler, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından yayınlanmıştır.

− Aralık 2008’de yayınlanan Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği − Ekim 2008’de yayınlanan Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği − Nisan 2008’de yayınlanan Merkezi Isıtma Ve Sıhhi Sıcak Su Sistemlerinde

Isınma Ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin Paylaştırılmasına İlişkin Yönetmelik − Ev tipi cihazların verimliliği ile ilgili düzenlemeler. Söz konusu çalışmalar,

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanmıştır. − Haziran 2001’de yayınlanan, Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması

ve Uygulanmasına Dair Kanun (Kanun No. 4703) − Haziran 2008’de yayınlanan Yeni Sıcak Su Kazanlarının Verimlilik Gereklerine

Dair Yönetmelik − Haziran 2008’de yayınlanan, Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin

YönetmeliğiTadil Eden Düzenleme − Aralık 2006’da yayınlanan, Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin

Yönetmelik − Aralık 2006’da yayınlanan Ev Tipi Elektrikli Buzdolapları, Dondurucular Ve

Kombinasyonlarının Enerji Verimlilik Şartları İle İlgili Yönetmelik,




− Aralık 2006’da yayımlanan Florasan Aydınlatma Balastların Enerji Verimlilik Şartları İle İlgili Yönetmelik

Yukarıdaki düzenlemelerde yer alan bazı önemli hükümler şunlardır:

− İnşaat izni başvurusu sırasında ilgili mercie verilmek üzere her yapı için Isı Yalıtım Raporu hazırlanmasına ilişkin koşullar. Rapor, ısı kayıpları, ısı kazanımları ve ısı gereksinimlerini içermelidir. Bir yapının ısı gereksinimi, TSE 825’teki formül uyarınca hesaplanan standarttan daha fazla olmamalıdır.

− Yukarıda belirtilen standarda göre Türkiye dört iklim bölgesine ayrılır ve bina ısı gereksinimleri halen oldukça düşüktür.

Isıtma Enerjisi(kWsaat/m2)

İklim Bölgesi 1 33.2 İklim Bölgesi 2 60.6 İklim Bölgesi 3 75.8 İklim Bölgesi 4 93.5

Kaynak: Onan ve Erdem, Yıldız Teknik Üniversitesi

− Paylaşılan, merkezi ısıtılan sistemler, 2,000 m2’den geniş kullanılabilir alana sahip yeni yapılarda zorunludur. Gazlı ısıtma sistemleri kullanan 250 m2’den daha geniş meskenler, yoğuşmalı kazanlar veya entegre ekonomizörlü ekipmanlar kullanmak zorundadır.

− 250 kW’tan daha fazla soğutma gereksinimi olan konut dışı yapılar, merkezi soğutma sistemi kullanacaktır.

− Merkezi ısıtma, soğutma, aydınlatma sistemlerine sahip 2,000 m2’den daha büyük binalar, otomatik kontrol sistemleri kullanacaktır..

− Merkezi olarak ısıtılan her mesken için ısı ölçümü (örn. ısı “pay ölçeri” kullanarak yapılan), Mayıs 2007’den itibaren yeni binalarda zorunlu hale gelmiştir. Bu sisteme sahip olmayan binalar inşaat izni alamayabilir. Ancak, uzmanlarla yapılan görüşmelere göre, hâlihazırda yalnızca 50,000 dairede ısı ölçerler ve kontrol sistemleri bulunmaktadır. Bu sayı, 2007 yılından beri inşa edilen ev sayısından çok aşağılardadır. Mevcut binaların, bu sistemleri Mart 2012’ye kadar kurmaları gerekmektedir.

Yukarıdaki düzenlemeler ve daha birçoğu yürürlüğe konmaya başlandığı halde, bunların tam anlamıyla yürürlüğe girmesi muhtemelen zaman (ve irade) gerektirecektir.

A.2.5. Geleceğe Dönük Tahminler

− Nüfusun, mevcut durumdaki 73 milyondan, 2030’da 87 milyona yükseleceği tahmin edilmektedir; (TÜİK tahminleri; 2010’da %1,1’lik nüfus büyüme oranının 2030’da %0,7’ye düşeceği öngörülmektedir)

− Kişi başı gelir artınca, kişi başı mesken sayısında da artış beklenmektedir. − 2010 ve 2030 arasında toplam mesken sayısı %50’nin hemen altında bir

artışla, 22,0 milyondan 32,5 milyona çıkmaktadır ( 2010 ve 2020 arasında %22 artmaktadır).




− Meskenlerdeki artışın büyük bir kısmı, apartmanlarda meydana gelmektedir (2009 TÜİK verilerine göre apartmanlar, yeni binaların üçte ikisini oluşturur). Şekil A.14, mesken sayısının zaman içinde nasıl değiştiğini göstermektedir.

− Ticaret sektöründe, toplam ticari alan 2010 ve 2030 yılları arasında, %58 artarak 546 milyon m2’den 861 milyon m2’ye yükselmektedir.

Şekil A.14 Mesken Sayısı – Evler ve Apartmanlar

0

5

10

15

20

25

30

35

2010 2015 2020 2025 2030

Mesken Sayısı, m

ilyon

Ev Apartman

A.2.6. Bina Sektöründe Azaltma Tedbirleri

Diğer bölümlerde bahsedildiği üzere, bizim yaklaşımımız, yapıları belirli enerji ve emisyon özelliklerine sahip farklı teknolojilerin ve niteliklerin bir birleşimi olarak ele alır. Hanehalkı ve diğer bina kullanıcıları, çok çeşitli bina tiplerinden birini seçerler ve finansman olanağı cazip olduğunda (veya yasalar gerektirdiğinde, vb.) bina iyileştirmeleri yaparlar. Aşağıdaki tablo, bina emisyon yoğunluğunu etkileyen teknolojileri ve “tedbirleri” özetlemektedir ve söz konusu tedbirlerin niteliği hakkında bazı ek bilgiler sağlamaktadır.




Tablo A.4 Binalarda Azaltma Tedbirlerine Genel Bakış: Ortam Isıtması

Enerji / Karbon tasarrufu Maliyeti (€)(izolasyon olmayışına kıyasla) (hane başına)

Çatı izolasyonu yüzde 5 - 15 280Duvar izolasyonu yüzde 15 - 25 1.700Zemin yüzde 5 - 15 340Çift cam yüzde 10 - 20 1.300Üçlü cam yüzde 15 - 25 1.500

(kömüre kıyasla) (sistem başına)Kömür N/A 220Gaz yüzde 60 720Petrol yüzde 40 410Elektrik değişkenlik gösteriyor 200

(sistem başına)Yoğuşmalı kazanlar yüzde 25 830

(hane başına)Isı ölçerler yüzde 25- 30 54

Kategoriİzolasyon

Yakıt ikamesi

Daha verimli kazanlar

Kontrol Ekipmanı




Tablo A.5 Binalarda Azaltma Tedbirlerine Genel Bakış:

Su Isıtma, Aydınlatma ve Elektrikli Aletler

Enerji tasarrufu Maliyeti (€)

Su ısıtma (kazanlara kıyasla)ek yatırım maliyeti (hane başına)

Doğalgaz kazanı 25 percent 0Yoğuşmalı doğalgaz kazanı 45 percent 150LPG kazanı 20 percent 230Elektrikli sistem 65 percent -39Petrol ürünü yakıtlı kazan N/A N/AGüneş enerjili ısıtıcı 90 percent 440

(akkor aydınlatmaya kıyasla) (ünite başına)

Enerji tasarruflu florasan ampülleri yüzde 91 5Florasan ampüller yüzde 89 4Halojen ampüller yüzde 70 4Akkor ampüller N/A 1LED ampüller yüzde 93 7

(standart modele kıyasla)(standart model maliyetine

kiyasla)Standart model N/AEnerji tasaruflu model yüzde 20 110

(standart modele kıyasla) Sistem maliyeti (m2 başına)Standart N/A 8,2Enerji tasaruflu yüzde 10-30 8.9 - 9.8

Kategori

Aydınlatma

Soğutucular

İklimlendirme

A.3. Sanayi

A.3.1. Çimento

Türkiye, Batı Avrupa’da en geniş çimento kapasitesine sahip ülkedir. 2009 yılı sonunda, ülkede toplam klinker kapasitesi 62,5 Mton/yıl ve çimento öğütme kapasitesi 103,5 Mton/yıl olmuştur.

Ülkede 64 çimento fabrikası bulunmaktadır. Bunların dörtte üçü hem klinker hem de çimento üreten entegre fabrikalardır. Kalan fabrikalar ise, bağımsız çimento öğütme fabrikalarıdır. Aşağıdaki harita çimento sanayiinin coğrafi dağılımını göstermektedir.




Şekil A.15 Türkiye’deki Çimento Fabrikaları

Entegre fabrikalarÖğütme fabrikaları

Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği (TÇMB)

2009’da, Türkiye 46,2 Mton klinker ve 53,9 Mton çimento üretmiştir. Çimento üretimi 2002’de 33 Mton’dan, 2009’da 54 M tona yükselmiştir (yıllık büyüme oranı %7,3’tür). En büyük artış, esas olarak Orta Doğu’ya özellikle Irak’a yapılan ihracatlar nedeniyle Güneydoğu Anadolu’da meydana gelmiştir. Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği (TÇMB), 2020 yılında çimento üretiminin%60 artışla 90 Mton dolaylarına ulaşacağını tahmin etmektedir.

Şekil A.15 Türkiye’de Çimento Üretimi (Mt)

0

10

20

30

40

50

60

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Çim

ento

Üre

timi (

Mily

on to

n)

Ege Karadeniz Orta Anadolu Doğu Anadolu Marmara Akdeniz Güneydoğu Anadolu

CAGR 2002-9

12,5%

3,6%

7,6%

6,5%

8,9%

7,2%

7,3%

Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği(TÇMB)




A.3.1.1. Geleceğe Dönük Tahmin

− Yaklaşık 50 Mton tutarındaki mevcut çimento üretimi ~700 kg / kişi’ye tekabül etmektedir; tüketim ise 550 kg/kişi’dir.

− Tüketim, diğer az gelişmiş AB üye ülkelerin seviyeleri ile tutarlıdır, ancak Çin’den düşüktür.

− Sektör daha şimdiden AB ortalamasının altındaki enerji yoğunluğuyla nisbeten enerji verimlidir.

− Varsayımımıza göre sektör, 2020’ye kadar (%2 olan) nüfus artış hızından daha yüksek hızda büyümeye devam eder, 2020’den sonra bu hız düşer.

Şekil A.16 Kişi Başı Çimento Üretimi ve GSYİH (AB ve Türkiye)

0.00

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

0 10,000 20,000 30,000 40,000 50,000GDP pe r Ca pi t a ( Eur os/ c a pi t a )

Turkey

0.00

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

0 10,000 20,000 30,000 40,000 50,000GDP pe r Ca pi t a ( Eur os/ c a pi t a )

TurkeyTürkiye

Kiş

i başın

a to

plam

çim

ento

üre

timi (

ton

Kişi Başı GSYİH (Avro/kişi başı)




A.3.1.2. Azaltma tedbirleri

Tablo A.6 Çimento Sektörü için Azaltma Tedbirleri

Tedbir Tanımlama Enerjiye / Emisyonlara Etkisi

Verimli yeni kapasite Kuru üretim işlemleri kullanan modern fırınlar

Enerji yoğunluğunda %15 azalma (mevcut ortalama kapasiteyle karşılaştırıldığında ). Mevcut ortalamayla karşılaştırıldığında, emisyonlarda %6 azalma

Enerji Verimli paket 1 Önleyici bakım İyileştirilmiş fırın yanması Kabuk ısı kaybını azaltma

Enerji yoğunluğunda %10 azalma Emisyonlara etkisi, yakıt kullanımına ve klinker oranına bağlıdır, fakat iyileştirme yapılmamiş tipik kömür yakıtlı fabrika için %4,5’tir.

Enerji Verimli paket 2 Enerji Verimli paket 1 + İyileştirilmiş proses kontrolü ve otomasyon Yeni ızgara soğutucusu Dolaylı yakma

Enerji yoğunluğunda %18 azalma. Emisyonların etkisi yakıt niteliklerine bağlıdır. Emisyonlara etkisi yakıt kullanımına ve klinker oranına bağlıdır, fakat iyileştirme yapılmamiş tipik kömür yakıtlı fabrika için %8’dir.

Fosil yakıt ikamesi Varsayılan yakıttan (kömür) emisyon yoğunluğu daha düşük yakıtlara geçiş (teknik uygunluğa bağlı olarak)

Emisyonlardaki azalma, kullanılan yakıtların göreceli karbon yoğunluğuna bağlıdır. Örn. kömürden doğal gaza geçiş, %18 azalma sağlamaktadır.

Atık yakma Fosil yakıt girdisinin atık ile ikamesi

Emisyon yoğunluğunda %40’a varan azalma

Klinker ikamesi Çimento karışımında klinkerin %20’ye kadarının alternatif

Toplam emisyon yoğunluğunda %23’e varan azalmayla birlikte




malzemelerle ikamesi enerji kullanımında ve işlem emisyonlarında azalma


CO2 emisyonlarının %90’ına kadar tutma

Toplam CO2 emisyonlarında %90 azalma

A.3.2. Demir ve Çelik

Türkiye, önemli bir demir ve çelik üreticisidir. Ham çelik üretiminde Avrupa’da üçüncü ve dünya sıralamasında on birincidir. 2008 sonu itibariyle ham çelik kapasitesi 34,1 milyon ton, üretimi ise 26,8 milyon tondur.-2009’da, üretim 25,3 milyon tona düşmüştür.

Türkiye’de üç entegre demir ve çelik fabrikası (Ereğli Demir ve Çelik Fabrikası (Erdemir), İskenderun Demir ve Çelik Fabrikası (İsdemir) ve Karabük Demir ve Çelik Fabrikası (Kardemir)) ve 19 elektrikli ark ocağı (EAO’lar) vardır. EAO’lar kapasitenin %77’sini ve üretimin %74’ünü oluşturur.

Aşağıdaki harita, sanayinin coğrafi dağılımını göstermektedir. Erdemir ve Kardemir entegre tesisleri, taş kömürü ocaklarına yakınlıkları nedeniyle kuzeybatıda yer almaktadır. Isdemir (ikinci en büyük entegre tesisi) güney bölgesinin ortasında yer almakta ve genel olarak ülkenin güney ve doğusundaki talebi karşılamaktadır. EOA üretiminin büyük bölümü, ekonomik faaliyetin daha çok gelişmiş olduğu Marmara ve İzmir’de, özellikle de hurda ve ihracat lojistiğini kolaylaştırmak amacıyla kıyı kısımlarında bulunur.

Şekil A.17 Türkiye’deki Demir ve Çelik Fabrikaları

Kapasite (ton/yıl)

Kaynak: Türkiye Demir Çelik Üreticileri Derneği (DÇÜD)




Türkiye’de ham çelik üretimi 2000-2008 yılları arasında ortalama yıllık %8 civarında büyüyerek 14,3 milyon tondan 26,8 milyon tona ulaşmıştır. Aşağıda, Tablo A.5 yıllara göre ham çelik üretimini göstermektedir. EAO üretimi son on yılda büyük oranda artış göstermiştir ve yukarıda belirtildiği üzere, günümüzde üretimin neredeyse dörtte üçüne karşılık gelmektedir.

Tablo A.7 Türkiye’deki Ham Çelik Üretimi

Milyon ton 2000 2005 2006 2007 2008 2009Elektrikli Ark Ocağı 9,1 14,8 17,3 19,4 19,8 17,7Entegre Çelik Fabrikası 5,2 6,1 6,2 6,4 7,0 7,6Erdemir 2,4 3,1 3,1 3,1 3,1 3,7İsdemir 2,0 2,1 2,0 2,2 2,9 2,8Kardemir 0,9 1,0 1,0 1,0 1,1 1,1Toplam 14,3 21,0 23,4 25,8 26,8 25,3

Kaynak: DÇÜD

A.3.2.1. Geleceğe Dönük Tahmin

− , Çelik sanayii, nüfus artış hızından (%1-%2) daha yüksek oranda büyümeye devam etmektedir, ancak sektöre hakim elektrikli ark ocakları, elektrik fiyatlarına hassasiyet gösterebilirler.

− Sektör, elektrikli ark ocaklarının yaygınlığı nedeniyle, nisbeten verimlidir. − Verimlilik iyileştirmelerini teşvik eden belirli hiçbir politika bulunmamaktadır.




Şekil A.19 Çelik Üretimi ve Kişi Başı GSYİH (AB ve Türkiye)

Turkey

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

- 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000 45,000 50,000GDP per Capita (Euros/capita)

Tota

l Ste

el C

onsu

mpt

ion

per C

apita

(kg

Stee

l/cap

ita)

TurkeyTurkey

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

- 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000 45,000 50,000GDP per Capita (Euros/capita)

Tota

l Ste

el C

onsu

mpt

ion

per C

apita

(kg

Stee

l/cap

ita)

Turkey

Kiş

i başın

a to

plam

çelik

tüke

timi (

ton

çelik

/kiş

i başı

Kişi Başı GSYİH (Avro/kişi başı)

Türkiye

A.3.3. Sanayi Büyüme Varsayımları

Sanayi büyüme varsayımları Tablo A.8’de verilmiştir. Ülkenin sanayi üretimine bağımlılığının azalacağı ve hizmetler sektörünün GSYH içindeki payının artacağı varsayımı ile genel olarak sanayinin GSYH’dan daha küçük bir büyüme oranı ile büyümesi beklenmektedir.

Tablo A.4

Sanayi Büyüme Projeksiyonları

Sektör Büyüme oranı, y/y

2010-2020 2020-2030

Çimento %2.0 %1.0

Çelikl %1.8 %1.0

Rafineri %4.4 %3.5

Diğer %2.6 %2.7

Kanyak::IBS ve NERA analizleri




A.3.4. Detaylı teknoloji maliyeti ve performans varsayımları

Aşağıdaki tablolar, analizimize dahil başlıca sanayi azaltma teknolojileri için, sektöre göre gruplanmış verimlilik veya karbon iyileştirmesi ve bunlara ilişkin sermaye maliyetinin (yıllık üretim kapasitesi birimi başına) özetini sunmaktadır.




Tablo A.9 Azaltma Tedbirleri – Çimento

Sektör Ölçü Karbon tasarrufu Maliyet (€/t çimento)

Çimento Önleyici bakım 1-5% 4,6

Çimento Fırın ısı kaybının önlenmesi 5-10% 0,17

Çimento İyileştirilmiş fırın ateşleme sistemi 5-10% 0,52

Çimento Proses kontrol ve otomasyon 1-5% 0,12

Çimento Yeni modern ızgaralı soğutucu 5-10% 4,0

Çimento Endirek ateşleme sistemi kurulması 5-10% 5,6

Çimento Atık yakma

%80 normal atık ve %20 biokütle karışımı ile yakıt %40 daha az bir karbon yoğunluğa sahip

3,8

Çimento Orta seviyede klinker ikamesi Portland çimentosuna göre %10

3,2

Çimento Yüksek seviyede klinker ikamesi Portland çimentosuna göre %20

4,9

Tablo A.10 Azaltma Tedbirleri – Çelik

Sektör Ölçü Karbon tasarrufu Maliyet (€/t çelik)Çelik Enerji izleme ve yönetim sistemi 1-5% 0,05Çelik Önleyici bakım 1-5% 0,00

Çelik Sinter fabrikası ısı geri kazanımı 1-5% 0,34

Çelik Kömür nem kontrolü 1-5% 7,5

Çelik Yüksek fırında pulvarize kömür enjeksiyonu

1-5% 3,2

Çelik Sıcak hava fırın otomasyonu 1-5% 0,14

Çelik Yüksek fırın gazı ısı kazanımı 1-5% 11,2




Tablo A.11 Azaltma Tedbirleri – Petrol İşleme ve Petrokimya

Sektör Ölçü Karbon tasarrufu Maliyet (€/t üretim)

Petrol rafinerileri Enerji yönetimi 1-5% 0,23

Petrol rafinerileriIsı eşanjörlerinde ve proseslerde oluşan kirliliğinin azaltılmasına yönelik katkı maddeleri kullanılması

1-5% 0,35

Petrol rafinerileriPompalar, motorlar ve kompresörlerde düzenli bakım ve etkinliğin artırılması

5-10% 0,08

Petrol rafinerileri İyileştirilmiş proses kontrol sistemleri 1-5% 0,43

Petrol rafinerileri Atık ısı kazanımı 1-5% 0,57

Petrol rafinerileri Proses entergasyonu (Pinch analizi) 1-5% 0,15

Petrokimya Enerji yönetimi 1-5% 0,12

Petrokimya İyileştirilmiş damıtma 1-5% 0,11

Petrokimya İyileştirilmiş kurutma 1-5% 0,29

Petrokimya İyileştirilmiş buharlaşma 1-5% 0,33

Petrokimya Hacimsel erime akış hızının iyileştirilmesi

1-5% 35,3

Petrokimya Proses kontrolü 1-5% 0,29

Petrokimya Proses entegrasyonu 1-5% 0,13

Petrokimya Atık ısı kazanımı 1-5% 2,9




Tablo A.12 Azaltma Tedbirleri – Seçilen Kimyasallar


Amonyak Enerji yönetimi 5-10% 2,6

Amonyak Büyük ölçekli iyileştirmeler programı 1-5% 28

Amonyak Orta ölçekli iyileştirmelerin programı 1-5% 5,7

Amonyak CO2 imhasında iyileştirmeler yapılması

1-5% 17

Amonyak Düşük basınçlı sentez 1-5% 6,9

Amonyak Hidrojen geri kazanımı 1-5% 2,3

Amonyak Proses entegrasyonu 1-5% 3,4

Nitrik Asit Alternatif oksidasyon katalizörü %20'den fazla 32

Nitrik Asit Reaktör haznesinin genişletilmesi %20'den fazla 429

Nitrik Asit İkincil katalizör - oksidasyon reaktöründe N2O çözülmesi

10-20% 1,3

Nitrik Asit Üçüncül katalizör - Varyant 2 1-5% 91

Nitrik Asit Seçici olmadan NOX ve N2O (NCSR)'un katalitik azaltımı

1-5% 64

Soda külü Kontrol sistemleri 1-5% 1,8

Soda külü Enerji yönetimi 1-5% 1,9

Soda külü Yüksek enerji içeren malzeme kullanımı

1-5% 1,8

Soda külü Yüksek verimli tabla kullanımı 1-5% 15

Soda külü İyileştirilmiş kontrol sistemleri 1-5% 2,8

Soda külü Atık ısı kazanımı 1-5% 27

Soda külü Membran prosesinin iyileştirilmesi 1-5% 3,9

Soda külü Enerji verimliliği - diğer inorganik 1-5% 3,9Soda külü Hızları ayarlanabilir aktarma organları 1-5% 2,8




Tablo A.13 Azaltma Tedbirleri – Mineraller, Cam, Tuğla, Seramik


Kireç Önleyici bakımlar 1-5% 0,14

Kireç Proses kontrol 1-5% 0,64

Kireç İyileştirilmiş fırın ateşleme sistemleri 5-10% 0,45

Kireç Fırınlarda ısı kaybının azaltılması 1-5% 0,14

Cam İleri brülör sistemleri 1-5% 3,2

Cam Proses kontrol 1-5% 2,2

Cam Üretim yönetimi sistemlerinin geliştirilmesi

1-5% 2,2

Cam Cam hurda kullanımında artış 1-5% 2,7

Cam Atık ısı kazanımı 1-5% 7,0

Cam Fırın ateşleme oksijen kontrol sistemi kullanımı (Oxy trim)

1-5% 1,7

Cam Gelişmiş refrakterler ve izolasyon malzemesi kullanımı

1-5% 3,2

Cam U/S rafinaji 1-5% 4,2

Tuğla İyileştirilmiş yanma ve kurutma 55% 32

Genel Seramikler İyileştirilmiş yanma ve kurutma %25'den %40'a 210

Tablo A.14 Azaltma Tedbirleri – Seçilmiş Diğer Sanayi


Aluminyum İyileştirilmiş fırınlar 5-10% 8,5

Bakır İzleme ve hedefleme 5-10% 3,1

Bakır Modern fırınlar %20'den fazla 7,7

Kağıt (selüloz hariç) Selüloz sanayiinde ısı geri kazanımı 1% 81,3

Kağıt (selüloz hariç) Selüloz sanayiinde proses kontrolü ve pinch analizi

5% 38,8

Selüloz Selüloz sanayiinde proses kontrolü ve pinch analizi

5% 26,1

Selüloz Selüloz sanayiinde ısı geri kazanımı 1% 2,2

A.3.5. Sanayinin Uluslararası Karşılaştırması

Bu raporun genelinde belirtildiği üzere, Türkiye sanayi sektöründe enerji verimliliğinin geliştirilmesi konusunda önemli fırsatlar mevcuttur. Bu bölümde, Türkiye’deki sanayi tesislerinin dünyadaki en verimsiz tesislere (“Geri kalmışlar”) mi, en verimli olanlarına (“Liderler”) mı yakın oluduğunu, yoksa ikisinin arasında (“Standard”) mı yer aldığını anlamak için, uluslararası karşılaştırmaları ile birlikte çeşitli sektörlerin ortalama fosil yakıt tüketimleri verilmektedir.

Elimizdeki bilgilere göre, sektörden sektöre değişiklik gösterse de, genel olarak Türkiye’deki sanayi tesislerinin fosil yakıt tüketimleri, şu anda Avrupa’da ve diğer gelişmiş ülkelerde işletilmekte olan “standart” tesislerin yakıt tüketimlerine yakındır.




Mevcut kapasiteleri iyileştirerek veya yeni ve daha verimli kapasitelerin işletmeye alınması ile en gelişmiş teknolojiye sahip tesislere (“liderler”) doğru bir gelişme göstermesi, Türkiye’nin sanayi enerji tüketimini ve emisyonlarını azaltmasını sağlayacaktır.

Şekil A.18 Sanayi Enerji Yoğunluğu – Uluslararası Karşılaştırmalar

02468

10121416

Alu

min

yum

Am

onya

k

Tuğl

a

Çim

ento

Bakır

Ser

amik

Cam

Kire

ç

Nitr

ik A

sit

Pet

roki

mya

Kağıt

Sel

üloz

Raf

iner

i

Sod

a kü

lü

Çel

ik

MW

h ya

kıt /

ton

Kapa

site

Öncü Standart Eski Türkiye

Kanyak: BNEF database, ETKB – Enerji Dengesi Tabloları, UNFCCC, FAOStat, DPT, Tukder, YEM, SERFED, Eti Aluminyum, Eti Copper, TCMA ve NERA analizleri.

A.4. Taşıma

A.4.1. Genel Bakış

Toplam yük taşıma 2008’de yaklaşık olarak 200 Gtkm (milyar ton kilometre) ve yolcu taşıma 200 Gpkm’den fazla (milyar yolcu kilometre) olmuştur. Karayolu taşıma, taşınan yükün %86’sını ve yolcunun %97’sini oluşturması nedeniyle, Türkiye’deki taşımaya hâkimdir.




Şekil A.21 Yük ve Yolcu Taşıma

0

50

100

150

200

25020

01

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Yük

taşı

macılığı

(mily

ar to

n km

)

Karayolları Demiryolu Denizyolu* Havayolu*

0

50

100

150

200

250

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008Yo

lcu

taşı

macılığı

(mily

ar y

olcu

km

)

Karayolları Demiryolu Denizyolu* Havayolu*

Not: Deniz ve hava taşıma, uluslararası taşımaya dahil değildir. Hava yolu taşıma verileri son üç yıl için mevcut değildir.

Kaynak: TÜİK

Ülkedeki karayolu motorlu taşıtlarının sayısı 2001-2009 yıları arasında %76 artmıştır. Bu dönem boyunca, arabaların sayısı 4,5 milyondan 7,1 milyona, kamyonlar ve kamyonetler 1,2 milyondan 4,5 milyona ve motosikletler 1,0 milyondan 2,3 milyona yükselmiştir.

Şekil A.22 Türkiye’deki Karayolu Motorlu Taşıt Stoku

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Mot

orlu

Taşıt

Stoğu

(bi

n)

Binek araç Motorsiklet Hafif ticari Ağır ticari Minibüs Otobüs Diğer

Kaynak: TÜİK




Taşıma sektörü tarafından tüketilen enerji, 2008’de toplam enerji tüketiminin %20’sini veya 16 Mtpe’lik kısmını oluşturmuştur. Enerjinin neredeyse tamamı (%98) petrol ürünlerinden kaynaklanır.

Şekil A.23 Taşıma Sektörünün Enerji Tüketimi

0%

5%

10%

15%

20%

25%

02468

101214161820

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Topl

am N

ihai

Ene

rji

Tüke

timin

deki

Pay

, %

Ene

rji T

üket

imi (

Mte

p)

Enerji Tüketimi Toplam Nihai Enerji Tüketimindeki Pay Kaynak: ETKB – Enerji Dengesi

A.4.2. Uluslararası Karşılaştırmalar

Şekil A.24 Taşıma sektörü - uluslararası karşılaştırmalar (taşıtlar)

0

100

200

300

400

500

600

Türk

iye

Kaza

kist

an

Ukr

ayna

Rus

ya

Polo

nya

İngi

ltere

Mot

orlu

ara

çlar

/1,0

00 k

işi

050

100150200250300350400450500

Türk

iye

Kaza

kist

an

Ukr

ayna

Rus

ya

Polo

nya

İngi

ltere

Bine

k ar

açla

r /1,

000

kişi

0102030405060708090

Türk

iye

Kaza

kist

an

Ukr

ayna

Rus

ya

Polo

nya

İngi

ltere

Araç

lar /

km

yol

Kaynak: Dünya Bankası

Türkiye’de taşıt sahipliği seviyesi, Şekil A.25’te gösterildiği gibi, uluslararası standartlardan düşüktür. Taşıt sahipliği, 1000 kişi başına 100 taşıt olup, Ukrayna ile aynı seviyededir, ancak Polonya veya İngiltere’nin sadece %20-%25’i oranındadır.




Şekil A.25 Taşıma sektörü - Kişi Başı Yakıt Tüketimi ve Yakıt Fiyatlarının Uluslararası

Karşılaştırması

0,00,20,40,60,81,01,21,41,61,82,0

Türk

iye

Kaz

akis

tan

Ukr

ayna

Rus

ya

Pol

onya

İngi

lterePom

pa fi

yatı

($/li

tre)

Dizel Benzin

0,00,10,20,30,40,50,60,7

Türk

iye

Kaz

akis

tan

Ukr

ayna

Rus

ya

Pol

onya

İngi

ltere

Ulaşı

m y

akıtı

tük

etim

i (L/

kişi

)

Dizel Benzin

Kaynak: Veriler 2007 (yakıt tüketimi) ve 2006 (yakıt fiyatları) yıllarına aittir.

Türkiye’de motorlu taşıt yakıt fiyatları uluslararası standartlara göre yüksektir, Polonya veya Ukrayna gibi Doğu Avrupa ülkelerindeki yakıt fiyatlarının ise önemli ölçüde üzerindedir. Türkiye’de dizel fiyatları İngiltere ile karşılaştırılabilir düzeydedir, fakat, benzin fiyatı, karşılaştırılan ülkeler arasında en yüksektir. Kişi başı yakıt tüketimi uluslararası standartlara göre düşüktür ve bu durum hem yüksek yakıt fiyatlarının, hem de düşük GSYİH/kişi oranının sonucudur. .

A.4.3. İlgili politikalar

, Ulaştırma Bakanlığı Haziran 2008’de, Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik yayınlamıştır. Yönetmelik, taşıtların birim enerji tüketimini azaltma ve enerji verimliliği standartları ile, toplu taşıma ve trafik akışını iyileştirme stratejilerini içermektedir.

Türkiye’deki motorlu taşıtlar vergisi, motor silindirik hacmine ve taşıt yaşına bağlıdır. Yeni arabalar için vergi, 2010 yılında 405 TL ile (1300cc’den az) 14.689 TL (4000cc üstü) arasında değişiklik gösterir. Bu anlamda, vergi, yeni alıcıları daha düşük hacimli, daha az yakıt tüketen taşıtlar almaları için teşvik etmektedir. Diğer yandan, her bir araç için ödenecek vergi miktarı, yaş ile birlikte düşmektedir (örneğin, 1800-2000cc motorlu bir taşıtın vergisi taşıt yeniyse, 1.793 TL olacaktır, taşıt 16 yıldan eskiyse 194TL’ye düşecektir). Bu uygulama ise, yeni araba alımı yerine, eski (verimsiz) araba kullanımını teşvik etmektedir. 36

A.4.3.1. Geleceğe Dönük Tahminler

Mevcut motorlu taşıt sahipliği AB standartlarına göre çok düşüktür, bunun nedeni kısmen kişi başı GSYİH olmakla birlikte, kısmen de nisbeten yüksek yakıt fiyatlarıdır. 36 http://www.turkisheconomy.org.uk/buyingproperty/motor_vehicle_tax.htm




Şekil A.19 Türkiye ve Seçilmiş Ülkelerde Motorlu Taşıt Sahiplik Oranı

050

100150200250300350400450500

Türk

iye

Kaza

kist

an

Ukr

ayna

Rus

ya

Polo

nya

İngi

ltere

Bine

k ar

açla

r /1,

000

kişi

− 2020’ye kadar yolcu taşıt km’deki büyüme GSYİH’dan daha hızlıdır, 2020’de GSYİH ile aynı hızdadır.

− Uluslararası piyasa seviyelerinde olan vergisiz motorlu taşıt yakıt fiyatları, vergiler eklendiğinde ortalamadan daha yüksek olmaktadır.

− Hava taşıması talebi hızla artacaktır.




A.4.4. Detaylı maliyet ve performans varsayımları

Tablo A.15 Taşıma sektöründe azaltma tedbirleri

İndikatif enerji veya karbon tasarrufları2010 yılında standart benzinli bir araça k ıyasla maliyet tasarrufları

2010 yılında standart benzinli bir araça k ıyasla araç maliyeti

2020 yılında standart benzinli bir araça k ıyasla araç maliyeti

Benzinli araba N/A N/A N/ADizel araba 19% -800 -800Elektrikli araba 78% 6.700 3.800LPG araba 45% 1.000 1.000CNG araba 25% 2.300 1.900Şebekeye bağlanmayan Hibrid arabalar 44% 6.200 5.500Şebekeye bağlanan Hibrid arabalar 67% 9.900 7.200

Modern araçlar

2010 yılında modern benzinli bir araça k ıyasla araç maliyeti

2020 yılında modern benzinli bir araça k ıyasla araç maliyeti

Yeni nesil benzinli araba 15% N/A N/AYeni nesil dizel araba 31% -400 -400Yeni nesil elektrikli araba 82% 9.800 6.700Yeni nesil LPG araba 53% 5.300 4.400Yeni nesil CNG araba 36% 2.300 1.900Yeni nesil şebekeye bağlanmayan Hibrid arabalar 53% 10.400 7.200Yeni nesil şebekeye bağlanan Hibrid arabalar 72% 15.500 11.400

Ultra-modern araçlar

2010 yılında ultra-modern benzinli bir araça kıyasla araç maliyeti

2020 yılında ultra-modern benzinli bir araça kıyasla araç maliyeti

2020 sonrası benzinli araba 28% N/A N/A2020 sonrası dizel araba 41% - - 2020 sonrası elektrikli araba 86% 12.800 9.1002020 sonrası şebekeye bağlanmayan Hibrid arabalar 60% 14.500 10.5002020 sonrası şebekeye bağlanan Hibrid arabalar 76% 20.900 15.800

indikatif maliyetler (2010 €)

Standart Arabalar

Kategori

A.5. Atık

Yukarıda belirtildiği gibi, 2008 Yılı Türkiye Sera Gazı Emisyonları Envanteri’nde atık arıtma, bütün sektörler genelinde yakıt yanmasından kaynaklanan CO2 emisyonlarından sonra ikinci sırada yer almaktadır. Atık, Türkiye’deki toplam sera gazı emisyonlarının %9’unu oluşturmaktadır. Bu bölüm Türkiye’deki atık arıtma faaliyetlerini açıklamaktadır.

Katı Atık: En son katı atık istatistiklerine göre, 3.225 belediyeden 3.129 tanesi katı atık toplamaktadır ve 2008’de 24,4 milyon ton atık toplanmıştır. Atığın %45’i katı atık toplama sahalarında arıtılmıştır, %1’i kompostlanmış, kalanı ise temel olarak belediye çöplüklerinde toplanmıştır. Aynı yıl kişi başı katı atık miktarı 1,15 kg’dır.




Türkiye’de 37 adet katı atık toplama sahası, 4 kompostlama tesisi ve 2 adet atık yakma tesisi bulunmaktadır.

Tablo A.5 Türkiye’deki Katı Atık Bertaraf Tesisleri

Katı atık sahası Kompostlama tesisi Atık yakma tesisi Sayı 37 4 2 Kapasite, 000 ton/yıl 390,048 551 44 Gelen atık, 000 ton 10,947 276 36 Arıtılan atık, ton 10,037 143 29

Kaynak: TÜİK

Atık bertarafından belediye sorumludur ve belediyeler genellikle, uzun vadede maliyetleri düşürecek olan ekipman yatırımlarına engel oluşturan sermaye kısıtlamaları ile karşı karşıyadır. Türkiye, atık ile ilgili yasal düzenlemelerini AB ile uyumlaştırma amacında olduğu halde, atık bertarafını gerektiren koşullar sınırlıdır ve belediye atıklarının büyük bölümü açık çöplüklerde veya çöp gazını tutmayan basit katı atık sahalarında toplanır. Ankara’da (Mamak Katı Atık Sahası) geniş bir katı atık toplama sahası ve İstanbul’da davam etmekte olan projeler (Odayeri ve Kömürcüoda’da) dahil olmak üzere, bazı örnekler bulunmakla birlikte, Türkiye’nin çöp gazı geri kazanımı ile ilgili yalnızca sınırlı bir deneyimi vardır.

TÜİK istatistiklerine göre37, 2008 yılında 8,7 milyar m3 atık su tahliye edilmiştir. Bunun %51’i termik elektrik santrallerinden, %38’i belediyelerden ve köylerden (atık-su şebekesi yoluyla), %10’u imalat sanayiinden ve %1,5’i organize sanayi bölgelerinden kaynaklanmıştır.

2008 istatistiklerine göre, 3.225 belediyeden 2.421’i atık su şebeke sistemlerine sahiptir. Belediyeler 3,26 milyar m3 atık su toplamıştır ve bunun %69’unu arıtmıştır. Belediyeye ait 236 atık su arıtma tesisi bulunmaktadır, bunlardan 32’si ileri teknolojiye sahiptir, 29’u fiziksel arıtma, 158’i biyolojik arıtma ve 17’si doğal arıtma yapar.

A.5.1.1. Geleceğe Dönük Tahminler

− Atık veya çöpü azaltmaya veya geri dönüşümü artırmaya yönelik belirli hiçbir düzenleme bulunmamaktadır.

− Büyüme, nüfus artış hızından 1 puan fazla devam etmektedir. − Altyapı / mevzuat eksikliği nedeniyle sanayide atık yakıt kullanımı mümkün

olmamaktadır.

37 TÜİK, atık su ile ilgili verileri, atık su şebekesine sahip belediyelerden ve köylerden, organize sanayi bölgelerinden,

kapasitesi 100 MW’nin üstünde olan termik elektrik santrallerinden, 50 kişiden fazla kişinin çalıştığı imalat sanayi tesislerinden toplamaktadır.




A.6. Tarım, Ormancılık, Arazi Kullanımı

Tarım milli gelire katkısı azalmakta olduğu halde, yurtiçi besin ihtiyacını karşılaması, sanayiye girdi sağlaması ve istihdam yaratması bakımından Türkiye’de hala önemli bir sektördür. Tarım ve ormancılık birlikte, 2008 yılında, 1998 fiyatlarında 9,4 milyar TL ile GSYİH’nın %10’unu oluşturmuştur. Sektördeki büyümenin inişli çıkışlı bir eğilimde olması, sektörün ekonomik ve sosyal koşullara olan hassasiyetini yansıtmaktadır.

Şekil A.27 Tarım ve Ormancılık Sektöründe Büyüme

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

0123456789

10

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

GS

YİH

'dek

i payı,

%

Tarı

m v

e O

rman

cılık

(199

8 m

ilyar

TL)

Tarım ve Ormancılık GSYİH'deki payı Kaynak: TÜİK

Ülkenin yüksek ve nemli bölgeleri ormancılık faaliyetlerine, yüksek ve kuru bölgeleri besi hayvanı üretimine ve bütün bölgeler, tarla ürünleri üretimine elverişlidir. Türkiye, toplam 40 milyon hektar (770 bin km2 toplam kara alanının %50’si) tarım alanına ve 21 milyon hektar orman alanına sahiptir. 38 Aşağıdaki tablo, tarım arazisinin ve orman alanının kullanımını göstermektedir:

38 [Alıntı] Amerika Gizli Haberalma Örgütü verisine (CIA Factobook) göre, arazinin yalnızca %30’u ekilebilir, yine de

bu durum, ekilebilir / tarımsal arazi tanımına bağlı olmaktadır.




Şekil A.28 Tarım Arazisi ve Orman Alanı

Tah ıllar ve ekinler28%

Nadas7%

Sebze1%

Meyveler, üzüm bağ ları ve zeytinlikler

5%Çayır ve meralar

24%

Orman35%

Tarım Arazisi ve Orman Alanı (61 milyon Ha)

Kaynak: TÜİK – 2007 istatistikleri

Tarımsal faaliyetler, temel olarak küçük ölçekli aile işletmeleri tarafından yürütülmektedir. 2006 yılı TÜİK istatistiklerine göre, işletmelerin %99’u, 0,5 hektar (5000 m2) araziden daha küçük araziye sahiptir. Söz konusu işletmeler, tarım işletmelerine ait toplam arazinin %89’unu ve hayvan varlığının %97-%98’ini oluşturur..




Tablo A.17 Tarım Sektöründeki İşletmeler

İşletmenin boyutu, dekar

İşletme sayısı Arazi, dekar

Koyun-keçi sayısı

Sığır ve manda sayısı

Arazi yok 54.523 - 1.824.342 299.662 < 5 178.006 481.987 588.265 265.354 5-9 290.461 1.952.471 1.154.216 480.001 10-19 539.816 7.378.022 3.697.403 1.250.855 20-49 950.840 29.531.622 6.468.575 3.129.549 50- 99 560.049 38.127.035 5.427.504 2.746.636 100-199 327.363 43.884.397 4.397.393 1.852.716 200-499 153.685 42.075.498 3.250.858 948.991 500-999 17.429 11.218.554 422.883 111,534 1.000-2.499 4.199 5.476.930 195.722 44.150 2.500-4.999 222 695.541 24.186 2.434 >5.000 57 3.526.175 99.656 15.556 Toplam 3.076.650 184.348.232 27.551.003 11.147.438

Kaynak: TÜİK

Yakın zamana ait resmi istatistiklere göre, 21 milyon hektar orman alanının yarısı verimlidir, geriye kalan yarısı ise verimsizdir.39 Verimli orman alanında 1 milyar m3

orman varlığı mevcuttur.

Tablo A.18 Orman Alanı, 2005

Koru ormanı Baltalık orman Orman Alanı, Mn Hektar

Verimli 8.9 1.7 Bozulmuş (Verimsiz) 6.5 4.1

Orman varlığı, Mn m3 Verimli 1,128 70 Bozulmuş (Verimsiz) 65 24

Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı - Ormancılık İstatistikleri

39 Çevre ve Orman Bakanlığı


İşlem Maliyetleri, İskonto Oranları ve Geri Ödeme Varsayımları


Appendix B. İşlem Maliyetleri, İskonto Oranları ve Geri Ödeme Varsayımları

B.1. Proje İşlem Maliyetleri

B.1.1. Haneler ve küçük/orta ölçekli işletmeler: arka plan ve kaynaklar

“Enerji verimliliği açığı”

− Çok geniş bir literatür araştırması göstermiştir ki, ilk sermaye giderini sonraki dönemlerdeki enerji tasarrufları ile karşılaştırarak hesaplanan getirisi %30’dan yüksek olan düşük karbon (özellikle enerji verimliliği) yatırımları haneler ve işletmeler tarafından dikkate alınıp değerlendirilmemektedir.

− Aynı zamanda, (her ne kadar sistemli bir şekilde olmasa da) işletmelerin enerji verimli yatırımlara karşı çok katı geri ödeme kriterleri (örneğin 3-4 yıl geri ödeme) uyguladığı belgelenmiştir. Modellerin (örn. İngiltere ENUSIM sanayi enerji kullanımı modeli gibi) sonuçlarının karşılaştırılması şunu ortaya koymuştur: Yapılan yatırımlar, (sermaye gideri + enerji tasarrufları kapsamında değerlendirildiğinde) çok yüksek getiri oranlarına sahip tedbirlerle sınırlı kalmaktadır.

− Bu bulguların genellikle “enerji verimliliği açığı”olarak adlandırılan kantitatif hesaplamaları genelde bir iskonto oranı ya da getiri oranı şeklinde ifade edilir. Sözkonusu oran, sermaye giderleri, faaliyet giderleri ve diğer teknik-ekonomik faktörler arasında modellenmiş ya da tahmin edilmiş ilişkiler kapsamında bir kalıntı (residual) olarak ortaya çıkar. İşlem maliyetleri konusunda, büyük farkla, en fazla veri bu belirtilen formatta bulunur. Aşağıda görüldüğü gibi, “enerji verimliliği açığı” şeklindeki tahminler küçük çaplı yenilenebilir enerjilere de uygulanabilir. . 40

Enerji verimliliği açığını açıklayabilecek faktörlerin göreceli önemi hakkında çok az fikir birliği vardır.

− Bu konuda çok sayıda görüş ortaya konulmuştur, fakat gözlemlenen durumun nedenleri konusunda fikir birliği azdır. Açıklamalar başlıca aşağıdaki gruplarda toplanır.

− İşlem maliyetleri (örn. “sorun”, harcanan zaman maliyeti, ek personel, sözleşme maliyeti, vb.)

− Ekipmanın yetersiz performansı veya performansta yüksek değişkenlik (örn. [CRA])

− Kişilerin yüksek iskontolu süre tercihleri (örn. Frederick ve diğerleri, 2002) − Organizasyonlarca değerlendirilmeyen teşvikler (Örn. Sorrel ve diğerleri,

2005)

40 Genel olarak getiri oranları / iskonto oranları olarak ifade edilen, maliyetlerin boyutlarının tahminleriyle ilgili örnek

referanslar için iskonto oranları üzerine NERA’nın önceki notuna bakınız.




− Kredi piyasası iyi işlemiyorsa kredinin veya yönetim / boş zaman ile ilgili fırsat maliyetleri (örn, […] )

− Belirsizlik durumundaki yatırımlarla ilgili seçenek değeri (option value) ve vazgeçilemez yatırımlar, bazı modellerde, eşik oranlarının sermaye maliyetinden dört kat daha fazla olduğunu göstermiştir. . (Örn. […])

− Tüketicinin / yöneticinin rasyonel davranmaması − Yukarıdaki faktörlerden hangisinin en önemli olduğu veya faktörlerden herhangi

birinin, gözlemlenen davranışı açıklamaya yeterli olup olmadığı ile ilgili olarak literatürde çok az fikir birliği bulunmaktadır.

İşlem maliyetlerini hesaplamada “aşağıdan yukarı” yaklaşımı kısıtlı ölçüde başarılı olmuştur.

− Gözlemlenen davranışı açıklayan yaklaşımlardan birisi, standart maliyetleri, işlem maliyetlerinin aşağıdan yukarıya tahminleriyle takviye etmektir.

− Bazı istisnai örnekler olsa da bu yaklaşım akademik literatürde alışılmamış bir durumdur; uygulamalı veya politika ile ilgili literatürde ise daha yaygındır. Aşağıdaki tablo, yakın zamanlardaki daha kapsamlı çabaların bazılarını özetlemektedir. Tablodaki çalışmalar konut ve konut dışı sektörleri kapsar ve her iki kesimde de başlıca küçük-orta çaplı yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği önlemlerinin çoğunu ele alır.




Tablo B.1 Haneler ve Küçük/Orta Ölçekli Firmaların Karşılaştığı İşlem Maliyetlerinin

Aşağıdan Yukarıya Doğru Tahminlerine İlişkin Kaynaklardan Örnekler

Kaynak Yöntem Tedbirler İşlem maliyetinin boyutu

Ecofys (2009) Literatür taraması, uzmanlarla görüşmeler/anket ve varılan yargı

Enerji verimliliği: Hane halkı sektörü’ndeki tedbirler

%5-10, farklı tedbirler için %35-100’e ulaşır.

Enviros (2006) Literatür taraması, uzmanlarla görüşmeler/anket ve varılan yargı

Enerji verimliliği tedbirleri: sanayi, ticaret ve kamu sektörü genelinde.

Büyük tedbirler için genelde %5 dolayındadır, küçük veya daha kompleks tedbirler için 20%’ye ulaşır.

Element Energy (2008)

Bildirilmiş tercihler anketi

Yenilenebilir enerjiler: küçük ve mikro ısı ve enerji üretimi

%20-40 arasında tahminlere sahip en büyük çaplı tedbirler üzerinde yoğunlaşır.

Enviros (2008a, 2008b)

Görüşmeler, uzman görüşü

Yenilenebilir enerjiler: Isı üretimi, tüm sektörleri kapsamakadır

Tedbire ve tedbirin çapına bağlı olmakla birlikte başlıca tedbirler için %1-5. Büyük tedbirler için göz ardı edilebilir.

Björkqvist ve Wene Anket, masa başı değerlendirme

Zaman kullanımıyla ilgili varsayımlara bağlı olarak %25-30

Sathaye ve diğerleri (2004)

Anket, masa başı değerlendirme

[Zaman kullanımıyla ilgili varsayımlara bağlı olarak 25-30%]

− Bu çalışmaların amacı genel olarak hane halkı ve şirket davranışlarını daha iyi anlamak ve modellemek için modellerin sayısını artırmaktır. . Fakat, teknolojik varsayımlar ile gözlenen davranışlar arasındaki farklılığı ortadan kaldırma ve bunları birleştirme noktasında başarılı olduğu söylenemez. Yukarıdaki çalışmaların hiçbiri gözlenmiş davranışların ortaya koyduğu çapta tahminler ortaya koymamıştır.




− Başlıca zorluklardan bazıları şunlardır: Maliyetleri belirlemede veri eksikliği ve dolayısıyla subjektif değerlendirme yapma ihtiyacı

İlgili maliyetlerin çok spesifik ve özellikli olması ve bundan dolayı da aşağıdan yukarı doğru tahminlerin tam yapılamaması

Ölçümü daha kolay meseleler üzerinde yoğunlaşarak taraflı davranılması

İşlem maliyetleri dışındaki çok sayıda faktörün (yukarıdaki listeye bakınız) önemli olabilme ihtimali.

− Bizim değerlendirmemiz metodolojinin bu zorlukları muhtemelen içinde barındırmakta olduğu yönündedir. Aşağıdan yukarı doğru tahminler, ilgili maliyetlerin ve diğer faktörlerin tümünü kapsama noktasında başarılı değildir.

− Yukarıda belirtilen hususlar bizim çalışmamız açısından şuna işaret eder: aşağıdan yukarı doğru değerlendirmelerden elde edilen daha sınırlı tahminlerin eşik oranlarına ilişkin çok daha geniş verilerde tamamlanması gerekir.

Bizim yaklaşımımız ek sermaye gideri, iskonto oranları ve geri ödeme kriterlerini birlikte kullanır ve indirim oranları ve “geri ödeme” kriterleriyle ilgili daha geniş literatürden bilgi elde eder.

Ayrıca, bu binaların tedbirler arasındaki masraf farklılıklarına karşı daha az hassas olduklarını varsayıyoruz.Gerekli kurumların mevcut olmadığı durumlarda binaların tamamını kapsayan tedbirlerin uygulanabilirliğini de sınırlıyoruz.

B.1.2. Büyük ölçekli projeler

− Bir şirketin ana faaliyet konusuna ilişkin büyük ve sermaye yoğun projeler yukarıda belirtilenden farklı şekilde ele alınır. İşlem maliyetleriyle diğer faktörler (standart sermaye gideri, risk primleri, finansman maliyeti) arasındaki sınır ve yapısal farklılık sorunları devam etse de işlem maliyetlerini teker teker listelemek daha makul olabilir.

− Kanıtlar genelde sistematik değildir. Tahminlerimizi geliştirme sürecinde danıştığımız kaynaklardan bazı örnekler aşağıda verilmiştir:

- Görüşmeler göstermiştir ki, örneğin %10 oranı, Ukrayna’daki geniş çaplı sermaye yoğun projeleri ifade eden makul bir göstergedir.

- CDM (Temiz Kalkınma Mekanizması) ve JI (Ortak Uygulama) projesi dökümanları.

Örneğin, bir rüzgar santraline ait masrafların tahminleri, sermaye giderini ve işlem maliyetlerini ayrı ayrı listelemiştir, ancak inşaat sırasında faiz işlem maliyeti olarak dahil edilmiştir. Faizleri kapsamayan bir net işlem maliyetini, finansman koşullarına bağlı olarak, sermaye giderinin %10-15’i şeklinde tahmin etmek makuldür. İşlem maliyetine yerinde incelemeler, danışmanlık, sözleşme yapma vb. dahildir.

Türkiye, Kazakistan ve Ukrayna’daki sanayi paydaşlarıyla yapılan görüşmeler




Örneğin, görüşülen kişilerden biri Çin ve batı devletleriyle karşılaştırıldığında Kazakistan ‘da endüstriyel kapasiteye yapılan yatırımlar için gerekli olan ilk yatırım maliyetlerinin yüksekliğine dikkat çekmiştir (150$/t yerine 200$/t olduğunu aktarmıştır). Bu bilgi, faktörlerin bir bileşimini ifade etmektedir: daha fazla gecikme (daha yüksek faiz ödemeleri, daha yüksek faiz oranı, daha fazla risk); daha dikey entegrasyondan kaynaklı daha fazla sermaye gideri (örn, yardımcı veya taşıma altyapısına yatırım yapma ihtiyacı) ve daha geleneksel işlem maliyetleri (idari koşullar, daha zor sözleşme imzalanması vb.)

“Sermaye gideri”ni tanımlamada değişik uygulamaların söz konusu olduğu açıktır. Örneğin bazı paydaşlar bu ayrımı kabul etmezler, sözleşmeyi ve arazi maliyetlerini sermaye giderinin ayrılamaz bir parçası olarak görür veya genel giderleri ve personel giderlerini, tek başına birer masraf kalemi olmaktan ziyade yatırım değerlendirmesinde kullanılan eşik oranı kriterine göre kapsanması gereken maliyet sayar.

- Proje Ekibi JI (Ortak Uygulama) ve yatırım danışmanlığı deneyimi.

Örneğin, müşteri gözünden toplam proje masraflarının elektrik sektöründeki başlıca teknolojiler için yayınlanan mühendislik maliyeti hesaplamalarıyla karşılaştırmaları. (Bununla birlikte, burada da “sermaye gideri” ve diğer proje maliyetleri arasındaki sınırlara ilişkin yöntemler neredeyse hiçbir zaman iyi bir biçimde tanımlanmamaktadır).

− Bu kaynakların ortaya koyduğu veriler karmaşık olup yoruma açıktır. Biz, mantıklı bir merkezi tahmin olarak işlem maliyetlerine %10’luk bir ekleme üzerinde yoğunlaştık.

− Gözlenen önemli bir husus da şudur: Önemli engeller (izin alma olasılığı, mevcut yerel müteahhitlerin niteliği, küçük tedarikçi pazarları, siyasi bağlantı gereklilikleri) projelerin gerçekçi şekilde yürütülüp yürütülmeyeceği konusunda büyük önem taşımasına rağmen, bunlar kolayca parayla ifade edilemezler. Bu faktörler maliyeti etkilemekten çok, projenin yapılabilir olup olmadığını etkiler.

B.1.3. Arka plan: McKinsey varsayımlarına genel bir bakış

McKinsey’in varsayımları aşağıdaki gibi özetlenebilir:

− Proje işlem maliyetleri, sermaye giderinin bir oranı olarak ifade edilmektedir. Bu yöntem aritmetik olarak, belirli bir proje süresi için, maliyetleri iskonto oranının üzerine bir prim olarak ifade etmekle eşdeğerdir.

− Hane halkı (enerji verimliliği, atık) için %30. İki aşağıdan yukarı doğru araştırmayı baz alır (örn, enerji verimli çamaşır makineleriyle ilgili bilgi almak için gerekli olan zaman).

− Daha geniş tedbirler (enerji verimliliği, yenilenebilir enerjiler) için %10. Büyük ölçüde Bashinform, EBRD bankers ve Global Carbon ile yapılan ve McKinsey değerlendirmesi ile tamamlanan görüşmelere dayanarak.

− Orta ölçekli tedbirler (enerji verimliliği, yenilenebilir enerjiler, atık) için %15. Belirli bir kaynağa atıfta bulunulmamıştır, ancak maliyetin “proje başı”na hesaplanma tarzı, büyük projelerden ziyade daha fazla sayıda proje için mantıklıdır.




− Ek varsayımlar: Taşıma için %3. Bu oran, taşıt sermaye giderinin cihaz sermaye gideriyle karşılaştırılması suretiyle hane halkı sayısından tahmin edilir..

Nükleer, CCS (Karbon Tutma ve Depolama) için %12. Yakın zamanda yapılmış bu tür yatırım bulunmadığı için, bu oranlar tartışmaya açıktır.

B.2. Tahminlerin Özeti

Bir sonraki sayfada başlıca sektörlere ilişkin varsayımlarımızı özetliyoruz. Aşağıdaki açıklamalar üç ile beş arasındaki sütunlara aittir:

− İşlem maliyetleri - İlk yatırım maliyetine bir ek olarak, yatırım giderinin bir oranı şeklinde ifade edilir.

− İskonto oranı ve geri ödeme süresi: bunlar maliyet seviyelerini belirlemek üzere formüllerde kullanılan terimlerdir. 41 Yeni yatırımlar için, ekipman ömrü kullanılmaktadır. Donanımın iyileştirilmesi için daha katı bir koşul getirilebilir.

41 Yıllık ödeme akışını hesaplayarak seviyelendirilen maliyetler, gelecekteki ödemelerde iskonto oranında bir indirime

gidildiğinde, sermaye gideri + işlem maliyetlerine eşdeğer bir mevcut değer ortaya koymak için geri ödeme süresinde gerekli olacaktır.




Tablo B.2 Tahminlerin Özeti

Kategori Azaltma tedbirleri örnekleri İşlem maliyetleri (sermaye giderinin yüzdesi)

İskonto oranı (%)

Geri ödeme süresi42 (yıl)

Notlar / teşvik

Elektrik, su, havagazı hizmetleri

Elektrik, su, havagazı hizmetleri : geleneksel teknolojiler

Yeni kömür santrali Yeni gaz santrali

%10 %10 20 Buna ülke risk primleri dahildir.

Elektrik, su, havagazı hizmetleri: yenilenebilir enerjiler

Rüzgâr gücü Biyokütle

%10 %10-15 20 Daha az gelişme göstermiş tedarik zincirlerine sahip teknolojilere yapılan yatırımlar için daha yüksek eşik oranları

Örn. daha önce kendisine başarılı yatırımlar yapılmış teknolojiler için hiçbir ek prim yoktur.

Elektrik, su, havagazı hizmetleri: yenilenebilir enerjiler: Elektrik

Elektrik iletim ve dağıtım %10 %10 20 Geri dönüşümü mümkün olan yatırımlar için daha düşük eşik oranları

Elektrik, su, havagazı hizmetleri: yenilenebilir enerjiler: Isı dağıtımı

Isı dağıtım sistemlerinin rehabilitasyonu %10 %10 20 Geri dönüşümü mümkün olan yatırımlar için daha düşük eşik oranları

Konutlar

Genel Konut ölçekli / küçük ölçekli faaliyet, izolasyon tedbirleri

Ev izolasyonu (duvar, döşeme, çatı) Pencere – çift/üçlü cam

%20 %18 10 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri ödeme süreleri.

Yayınlanmış çeşitli çalışmalarla tutarlı genel eşik oranı.

Konut ölçekli yenilenebilir enerji -

Küçük ölçekli ısı pompaları Evsel biokütle kazanları

%20 %18 10 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri

42 Donanımın güçlendirilmesi tedbirleri için. Yeni kapasite 20 yıl ve ekipman ömür süresinden hangisi daha kısaysa ona göre değerlendirilir.





İskonto oranı (%)


Notlar / teşvik

ödeme süreleri. Yayınlanmış çeşitli çalışmalarla tutarlı genel eşik oranı.

Konut – su ısıtma Güneş %20 %18 10 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri ödeme süreleri.

Isı kontrolü Isı kontrolü Termostat

%20 %18 10 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri ödeme süreleri.

Yayınlanmış çeşitli çalışmalarla tutarlı genel eşik oranı.

Yolcu taşıma Binek arabalar %20 %18 10 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri ödeme süreleri.

Aydınlatma Tasarruflu lambalar %20-30 %18 3 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri ödeme süreleri.

Ev aletleri Enerji tasarruflu aletler %20 %18 5 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri ödeme süreleri.

Soğutma Enerji tasarruflu buzdolabı ve dondurucular %20 %18 10 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri ödeme süreleri.

Klima Enerji tasarruflu / modern AC sistemler %20 %18 15 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri ödeme süreleri.

Topluluğa ait / çoklu kullanım yapıları

Apartman ve ofis bloklarının temel yapı unsurları

%30 %18 10 Ortak hareket edilmesi sorunundan kaynaklanan ek işlem maliyetleri (örn, ev sahibi/kiracı ayrılığı/ kat malikleri kurulları).

İş ölçekli yenilenebilir enerji

Biokütle kazanlar Büyük ısı pompaları

15% 18% 10 Kısa kullanım süresinden veya kira ve leasing sözleşmelerinden kaynaklanan daha kısa geri ödeme süreleri.





İskonto oranı (%)


Notlar / teşvik

Sanayi, Atık Deneysel / boru sonu teknolojisi/ atık

CCS %20 %18 15 Tek veya asıl motivasyonu azaltma olan tedbirlerin uygulanması, enerji kullanımını veya maliyetini etkileyen tedbirlerden daha riskli ve daha zordur.

Ciddi mevzuat engelleriyle karşılaşır. Yeni sanayi üretim kapasitesi

Yeni çimento kapasitesi Yeni çelik kapasitesi

%10 %12 15 Daha az gelişme göstermiş tedarik zincirlerine sahip teknolojilere yapılan yatırımlar için daha yüksek eşik oranlar

Atık Sanayi atıklarının yakılması %20 %18 15 Atık bazlı tedbirler, düşük bazdan başlar (yeterli altyapı ve toplanmış atık yoktur) ve genellikle ciddi mevzuat engelleriyle karşılaşır.

Atık (düzenli depolama) yönetimi

Çöp gazı tutma %20 %18 15 Atık bazlı tedbirler, düşük bazdan başlar (yeterli altyapı ve toplanmış atık yoktur) ve genellikle ciddi mevzuat engelleriyle karşılaşır.

Atık su arıtma (evsel ve sanayi)

Fiziksel ve biyolijik arıtma Anaerobik ayrıştırma

%20 %18 15 Atık bazlı tedbirler, düşük bazdan başlar (yeterli altyapı ve toplanmış atık yoktur) ve genellikle ciddi mevzuat engelleriyle karşılaşır.

Atık ısısı tutma Kağıt ve selüloz sanayinde atık ısı geri kazanımı

%10 %12 15 Enerjinin, faaliyet maliyetinin asıl kısmı olduğu enerji yoğun sanayi için daha düşük eşik oranları

Enerji yoğun sanayi İşlem iyileştirmeleri Enerji yönetim sistemleri


Elektrik enerjisi verimliliği Daha verimli motorlar (pompalar, değişken hızda, mekanizmalar, kompresörler) Ölçeği uygun seçilmiş motorlar


Kimyasal prosesler Nitrik asit katalisti %10 %12 15 Enerjinin, faaliyet maliyetinin asıl kısmı olduğu enerji yoğun sanayi için daha düşük eşik oranları

Kömür madenciliği Kömür madeni metanı %20 %18 15 Kanıtlanmamış tedbirlerin ek engellerle karşılaşması muhtemeldir.

Gaz dağıtımı Gaz sızıntısı önleme %10 %10 15 Atık bazlı tedbirler, düşük bazdan başlar (yeterli altyapı ve toplanmış atık yoktur) ve genellikle ciddi mevzuat engelleriyle karşılaşır.

Yük Taşımacılığı





İskonto oranı (%)


Notlar / teşvik

Karayolu ile yük taşımacılığı

Verimli araçlar, geliştirimiş bakım Geliştirilmiş araç filosu yönetimi

%10 %12 15 Yakıt maliyeti ve bakım süresi ile ilgili fısrat maliyeti işletme maliyetlerinin önemli bir kısmını oluşturan ticari aracçlar için düşük eşik oranları

Tarım ve Ormancılık Tarım – tahıl

Toprağın az işlenmesi Hassas gübre uygulaması İyonoforlar Dönşümlü ekim

%30 %18 15 Tedbirler genellikle dağınıktır ve hassas endüstrilerdeki kültürel önem taşıyan uygulamalarda değişiklikler gerektirir.

Tarım – arazi kullanımı Arazi dönüşümü Mera yönetimi

%30 %18 15 Genellikle dağınık olan arazi hakları ile kapsamlı koordinasyon

Ayrıca, genellikle arazi hakları tam olarak tanımlanmamıştır

Tarım – hayvancılık Geliştirilmiş gübre yönetimi Geliştirilmiş canlı hayvan diyeti

%30 %18 15 Dağınık tedbirler Hayvan atıklarının, bulunduğu alandayeterli enerji talebi olmaması durumunda (örn. mevsimsellik), verimli olarak değerlendirilmesinin zorluğu

Ormancılık Ağaçladırma/Ormansızlaştırma Azaltılmış orman restorasyonu

%30 %18 15 Genelde yayılmış olan arazi haklarının kapsamlı koordinasyonu




Kutu 3 Proje Finansman Kriterleri ile İlgili Varsayımların Karşılaştırılması

Yukarıdaki varsayımları, başta proje finansmanı olmak üzere, alternatif yatırım kriterleri formülleriyle karşılaştırdık. Örnek vermek gerekirse, bir rüzgar santrali yatırımına ait aşağıdaki özelliklere sahip proje finansmanını ele alalım:

■ %80 borçlanma, 20% öz kaynak payı

■ %12 sermaye maliyeti

■ 10 yıllık borç vadesi, bir yıl borç ödemesiz ön süre

■ 20 yıl yatırım ömrü

■ %25 öz kaynak getirisi

■ 1,2 DSCR (Debt Service Coverage Ratio – Borç Çevirme Kapasite Oranı)

Konfigürasyonların çoğunda, bağlayıcı kısıtlama DSCR’dir. DSCR, gelir akışının her bir yılda nisbeten yüksek olmasını gerektirir. DSCR’nin gerektirdiği oran, ekipman ömrü boyunca sabit tutulabildiği takdirde %20 efektif iç karlılık oranı (IRR, Internal Rate of Return) sağlayabilecek gelir akışına eşit olmalıdır.. Biz belli başlı yenilenebilir enerji yatırımlarının iç karlılık oranlarının bu oranın altına düştüğü Türkiye için bir dereceye kadar daha düşük “eşdeğer” oranları tahmin ettik..


Yakıt Fiyatı Varsayımları


Appendix C. Yakıt Fiyatı Varsayımları

Yakıt fiyatı varsayımları Tablo C.1’de tablolanmış, Şekil C.1, Şekil C.2 ve Şekil C.3’de ise grafiksel olarak gösterilmiştir.

Tablo C.1 Yakıt Fiyatı Varsayımları, Yıl ve Senaryo bazında

Sektör Yakıt Birim 2010 2020 2030Hepsi SP PP GP SP PP GP

Kömür €/ton 89 97 97 97 100 100 100Gaz €/MWh Sanayi gaz fiyatı ile aynıPetrol €/ton Sanayi petrol fiyatı ile aynıBiokütle €/MWh Sanayi biyokütle fiyati ile aynıLinyit €/ton 26.9 27.5 27.5 27.5 25.2 25.2 25.2Elektrik 0.01€/kWh N/A N/A N/A N/A N/A N/A N/AKömür €/ton 115 126 126 126 130 130 130Gaz €/MWh 28.9 40.3 44.4 40.3 44.1 48.5 44.1Petrol €/ton 598 852 852 852 949 949 949Biokütle €/MWh 29.7 37.2 37.2 37.2 45.6 45.6 45.6Linyit €/ton 33.7 34.4 34.4 34.4 31.5 31.5 31.5Elektrik 0.01€/kWh 10.1 12.3 12.9 13.7 11.8 10.4 13.3Kömür €/ton 178 194 194 194 201 201 201Gaz €/MWh 30.5 42.0 46.2 42.0 45.8 50.4 45.8Petrol €/ton 748 1,066 1,066 1,066 1,186 1,186 1,186Biokütle €/MWh 31.3 49.5 49.5 49.5 60.7 60.7 60.7Linyit €/ton N/A N/A N/A N/A N/A N/A N/AElektrik 0.01€/kWh 12.3 14.4 16.9 18.0 13.8 13.5 17.2

Elektrik

Sanayi

Ticari / Konut

Kaynak: NERA/BNEF tahminleri ve modellemeleriyle desteklenmiş IEA (kömür, gaz, petrol), E4Tech (biyokütle), IBS (linyit) verilerine dayanmaktadır. (SP=Statüko politikası; PP=Planlanmış politika; GP=Genişletilmiş politika; N/A=veri yok)




Şekil C.1 Yakıt Fiyatı Varsayımları - Statüko

050

100150200250

2010 2015 2020 2025 2030

Köm

ür fi

yatı

(€/to

n)


01020304050

2010 2015 2020 2025 2030

Gaz

fiy

at (€

/MW

h)

Sanayi Ticari/Konut

0200400600800

1.0001.2001.400

2010 2015 2020 2025 2030

Pet

rol f

iyatı (

€/to

n)

Sanayi Ticari/Konut

010203040506070

2010 2020 2030

Biy

oküt

le fi

yatı

(€/M

Wh)

Sanayi Ticari/Konut

0

10

20

30

40

2010 2015 2020 2025 2030

Liny

it fiy

atı (

€/to

n)

Elektirk Sanayi

0

5

10

15

20

2010 2020 2030

Ele

ktrik

fiya

tı (0

.01€

/kW

h)

Sanayi Ticari/Konut




Şekil C.2 Yakıt Fiyatı Varsayımları – Planlanan Politikalar

0

50

100

150

200

250

2010 2015 2020 2025 2030

Köm

ür fi

yatı

(€/to

n)


0102030405060

2010 2015 2020 2025 2030

Gaz

fiy

at (€

/MW

h)

Sanayi Ticari/Konut

0200400600800

1,0001,2001,400

2010 2015 2020 2025 2030

Pet

rol f

iyatı (

€/to

n)

Sanayi Ticari/Konut

010203040506070

2010 2020 2030

Biy

oküt

le fi

yatı

(€/M

Wh)

Sanayi Ticari/Konut

0

10

20

30

40

2010 2015 2020 2025 2030

Liny

it fiy

atı (

€/to

n)

Elektirk Sanayi

0

5

10

15

20

2010 2020 2030

Ele

ktrik

fiy

atı

(0.0

1€/k

Wh)

Sanayi Ticari/Konut




Şekil C.3 Yakıt Fiyatı Varsayımları – Genişletilmiş Politikalar

0

50

100

150

200

250

2010 2015 2020 2025 2030

Köm

ür fi

yatı

(€/to

n)


0102030405060

2010 2015 2020 2025 2030

Gaz

fiy

at (€

/MW

h)

Sanayi Ticari/Konut

0200400600800

1,0001,2001,400

2010 2015 2020 2025 2030

Pet

rol f

iyatı (

€/to

n)

Sanayi Ticari/Konut

010203040506070

2010 2015 2020 2025 2030

Biy

oküt

le fi

yatı

(€/M

Wh)

Sanayi Ticari/Konut

0

10

20

30

40

2010 2015 2020 2025 2030

Liny

it fiy

atı (

€/to

n)

Elektirk Sanayi

0

5

10

15

20

2010 2015 2020 2025 2030

Ele

ktrik

fiy

atı

(0.0

1€/k

Wh)

Sanayi Ticari/Konut


Politika İşlem Maliyetleri


Appendix D. Politika İşlem Maliyetleri

Ayrıca, politikanın kendi maliyetinin de hesaplamalarda dikkate alınması gerektiği yönünde görüşler vardır, ama bunun pratikte uygulanması yaygın değildir. Örnek olarak, İngiltere İklim Değişikliği Komitesi, kendi MACC analizlerinin derlemesini yaparken, temsil edilen azaltma tedbirlerini almak için birçok durumda politikalar gerekli olduğu halde, politika maliyetlerini açıklamamışlardır. AB Emisyon Ticareti Sistemi ile ilgili yönetim giderleri ve işlem maliyetleri için çok sayıda varsayım yapılmıştır. Büyük tesisler için, tCO2 başına 1€ altında maliyet ile bu giderler oldukça düşüktür, ancak daha küçük tesisler için, maliyetler, toplam politika maliyetinde önemli ölçüde geniş bir paya sahip olabilmektedir. Benzer varsayımlar, beyaz sertifika mekanizmalarıyla veya diğer enerji verimliliği politikalarıyla ilgili yönetim giderleri ve işlem maliyetleri için de yapılmıştır (NERA, 2006). Ayrıca, kredi bazlı emisyon ticareti de incelenmiştir; bu ticarette referans çizgilerini belirlemek için gereken önemli şartlar nedeniyle, genel olarak üst sınırdan ve ticaret sistemlerinden daha yüksek yönetim giderleri ve işlem maliyetleri ortaya çıkmaktadır. Küçük projeler hariç olmak üzere, işlem maliyetlerinin %15 dolaylarında olduğu varsayılır, ancak bu konuda fazla görüş birliği yoktur. .

− Politikalar ile ilgili işlem maliyetlerinin var olduğu hususunda genel mutabakat. Aslında, bazı politikaların amacı, yönetimin ilgisini enerji verimliliğine çekmek için ek zaman maliyetleri yaratmaktır.

− Literatür araştırması, ticaret işlem masraflarının genel olarak iki gruba ayrıldığını tahmin etmektedir:

− Küçük projeler için maliyetler engelleyici düzeyde yüksektir. Hane ölçekli projelerin masrafları genel olarak 40€-50€ / tCO2 arasındadır. Beklendiği üzere, söz konusu projeler Temiz Gelişim Mekanizması (CDM) veya Ortak Uygulama (JI) gibi kredi bazlı emisyon ticaretinde nadiren gerçekleştirilmekte ya da hiç gerçekleştirilmemektedir.

− Fiili olarak gerçekleştirilen büyük projeler için, maliyetler ihmal edilebilir değerlerden 3€ / tCO2 ’akadar değişiklik göstermektedir. Bu maliyetleri, birçok azaltma maliyeti varsayımlarının hata payı sınırları içinde kabul ediyoruz (örneğin, yakıt fiyatı riski nedeniyle küçük gösterilen maliyetler)




Appendix E. MAC Eğrisi Verileri

Bu ek, raporun ana gövdesinde sunulan genel MAC eğrileriyle ilgili başlıca verileri sunmaktadır.

Tablo E.1 Statüko Politikası Genel MACC, 2030

Sektör Tanım Azaltma potansiyeli (MtCO2)

Azaltma maliyeti (€/tCO2)

Yapılar Havalandırma (yüksek verimli modeller) 1,0 -300

Yapılar Konut Dışı Aydınlatma (floresan, halojen ve LED elektrik lambaları) 0,3 -300

Sanayi

Çimento (yüksek oranlı klinker ikamesi, yakıt değişimi ve atık yakmafırın modernizasyonu, proses iyileştirmeleri) 1,2 -300

Yapılar Konut Aydınlatma (floresan, halojen ve LED elektrik lambaları) 1,0 -300

Yapılar Konut Su Isıtma (yoğuşmalı gaz kazanları, güneş enerjili su ısıtıcıları) 3,5 -259

Taşıma Yolcu Karayolu Taşıma (artan yakıt verimliliği, karma ve elektrikli taşıtlar, LPG güçlendirmesi) 13,3 -246

Yapılar

Konutlar (yakıt değişimi, taban / çatı yalıtımı, çift kat ve üç kat kaplama, dış cephe kaplama, boşluklu duvar yalıtımı) 7,1 -241

Sanayi Bakır (gelişmiş izleme ve hedefleme, modern ocaklar) 0,1 -211

Sanayi

Çelik (Kömür nem kontrolü, ısı geri kazanımı, enerji izleme ve yönetimi, sıcak hava fırını otomasyonu dahil proses iyileştirmeleri) 1,4 -197

Taşıma Yolcu uçuşu (yolcu uçuşunda artan yakıt verimliliği , daha hafif uçak gövdesi, gelişmiş aerodinamik) 0,2 -194

Yapılar Buzdolapları (enerji verimli modeller) 0,8 -188

Yapılar Konut Dışı Su Isıtma (yoğuşmalı gaz kazanları, güneş enerjili su) ısıtıcıları) 0,2 -187

Yapılar Konut Su Isıtma (yoğuşmalı gaz kazanları, güneş enerjili su ısıtıcıları) 0,1 -168

Sanayi Kağıt (Atık ısı geri kazanımı, proses kontrolü ve tutam analizi) 0,1 -144

Yapılar

Konutlar (yakıt değişimi, taban / çatı yalıtımı, çift kat ve üç kat kaplama, dış cephe kaplama, boşluklu duvar yalıtımı) 3,2 -141






Sanayi Seramik (geliştirilmiş kurutma ve yakma) 0,4 -137 Sanayi Seramik(geliştirilmiş kurutma ve yakma) 0,8 -137

Sanayi

Petrokimyasallar (kurutma, damıtma ve buharlaştırma dahil iyileştirimiş işlemler; atık ısı geri kazanımı) 0,1 -119

Sanayi

Çimento (yüksek oranlı klinker ikamesi, yakıt değişimi ve atık yakma, fırın modernizasyonu, proses iyileştirmeleri) 5,0 -108

Sanayi

Petrol rafinerileri (enerji yönetimi, iyileştirilmiş işlem kontrolleri, pompalar / motorlar / sıkıştırılmış hava, atık ısı geri kazanımı) 1,0 -104

Sanayi

Petrokimyasallar (kurutma, damıtma ve buharlaştırma dahil iyileştirilmiş işlemler; atık ısı geri kazanımı) 0,2 -97

Yapılar Konut termostatları/ ısı pay ölçerler (ısı kontrolü için) 2,2 -94

Yapılar Konut Dışı Su Isıtma (yoğuşmalı gaz kazanları, güneş enerjili su ısıtıcıları) 0,4 -66

Yapılar

Konutlar (yakıt değişimi, zemin / çatı yalıtımı, çift kat ve üç kat kaplama, dış cephe kaplama, boşluklu duvar yalıtımı) 2,5 -66

Sanayi Cam (gelişmiş yakma sistemleri, atık ısı geri kazanımı, dış kırık cam) 0,1 -65

Sanayi Kireç (kabuk ısı kaybı azaltma, geliştirilmiş ocak yanması, proses kontrolü) 0,8 -50

Sanayi Kireç (kabuk ısı kaybı azaltma, iyileştirilmiş fırın yanması, işlem kontrolü) 0,2 -50

Yapılar Konut Dışı termostatlar / ısı pay ölçerler (ısı kontrolü için) 0,3 -47

Güç Rüzgâr (Yüksek kaliteli tesisler) 10,8 -39 Güç Hidroelektrik Güç (Yüksek kaliteli tesisler) 11,5 -22 Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 5,6 -22 Sanayi Tuğla (geliştirilmiş kurutma ve yakma) 1,0 -21 Sanayi Tuğla (geliştirilmiş kurutma ve yakma) 0,4 -21

Sanayi Gaz boru hatları (sızıntı onarma, yüksek sızıntılı havalı araçların değiştirilmesi, önleyici bakım) 1,5 -16







Yapılar

Konutlar (yakıt ikamesi, taban / çatı yalıtımu, çift kat ve üç kat kaplama, dış cephe kaplama, boşluklu duvar yalıtımı) 1,4 -11

Tarım Çiftlik hayvanları (İyileştirilmiş gübre ve enterik yönetimi) 0,3 -7

Taşıma Yolcu Karayolu Taşıma (artan yakıt verimliliği, önleyici bakım) 6,6 -1

Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 18,8 -1

Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin üst modele geçmesi) 0,1 -1

Sanayi Kömür madeni metanı (Geliştirilmiş gazdan arındırma, ağız genişletme, elektrik üretimi) 1,5 -1

Güç Hidroelektrik (Orta kaliteli tesisler) 0,1 -1 Güç Jeotermal Elektrik 0,1 -1 Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 0,8 5

Sanayi Kömür madeni metanı (İyileştirilmiş gazdan arındırma, ağız genişletme, elektrik üretimi) 0,5 5

Taşıma Yolcu Karayolu Taşıma (artan yakıt verimliliği, karma ve elektrikli taşıtlar, LPG onarma) 0,3 6

Atık Belediye Atık su (ağız genişletme, Atık arıtma ve anaerobik arıtma) 2,3 6

Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 58,1 7

Sanayi Asit üretimi (Nitrik asit: katalizörlerin genişletilmiş kullanımı) 1,7 9

Atık Çöp gazı (kompostlama, atık arıtma, enerji üretimi) 0,9 10

Yapılar Konut su ısıtma (yoğuşmalı gaz kazanları, güneş enerjili su ısıtıcıları) 0,4 12

Tarım Çiftlik hayvanları (İyileştirilmiş gübre ve enterik yönetimi) 0,9 13

Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,4 13

Atık Sanayi atık su (ağız genişletme, atık arıtma ve anaeroik arıtma) 0,7 15

Güç Hidroelektrik (Orta kaliteli tesisler) 14,0 15 Güç Linyit elektrik üretimi - biyokütle birlikte yakma 0,3 15


Sanayi Petrokimyasallar (kurutma, damıtma ve buharlaştırma dahil İyileştirilmiş işlemler; atık ısı 0,1 16






geri kazanımı)

Taşıma Yolcu Karayolu Taşıma (artan yakıt verimliliği, önleyici bakım) 1,5 17

Sanayi Seramik (geliştirilmiş kurutma ve yakma) 0,1 17

Sanayi

Petrol rafinerileri (enerji yönetimi, İyileştirilmiş işlem kontrolleri, pompalar / motorlar / sıkıştırılmış hava, atık ısı geri kazanımı) 0,1 17

Yapılar

Konutlar (yakıt ikamesi, taban / çatı yalıtımı, çift kat ve üç kat kaplama, dış cephe kaplama, boşluklu duvar yalıtımı) 0,3 20

Güç Jeotermal elektrik 10,8 22

Atık Belediye atık su (ağız genişletme, atık arıtma ve anaerobik arıtma) 2,9 24

Yapılar

Konutlar (yakıt ikamesi, taban / çatı yalıtımu, çift kat ve üç kat kaplama, dış cephe kaplama, boşluklu duvar yalıtımı) 4,3 24

Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 0,3 26



Atık Çöp gazı (kompostlama, atık arıtma, enerji üretimi) 7,3 28 Sanayi Tuğla (geliştirilmiş kurutma ve yakma) 1,1 29


Güç CCGT Elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,2 31 Güç Linyit elektrik üretimi - Biyokütle birlikte yakma 0,4 31 Güç CCGT Elektrik (Yeni santraller) 0,6 31


Güç Nükleer Güç 12,5 41 Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 2,8 42 Güç Jeotermal elektrik 3,7 43

Sanayi


Taşıma Yolcu Karayolu Taşıma (artan yakıt verimliliği, 0,9 46






önleyici bakım) Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 1,7 46


Atık Sanayi atık su (ağız genişletme, atık arıtma ve anaerobik arıtma) 0,1 48

Sanayi

Çelik (kömür nem kontrolü, ısı geri kazanımı, enerji izleme ve yönetimi, sıcak hava fırını otomasyonu dahil işlem iyileştirmeleri 0,1 49

Güç CCGT Elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,1 50

Yapılar

Konutlar (yakıt değişimi, taban / çatı yalıtımu, çift kat ve üç kat kaplama, dış cephe kaplama, boşluklu duvar yalıtımı) 1,1 51

Sanayi

Çimento (yüksek oranlı klinker ikamesi, yakıt değişimi ve atık yakma, ocak modernizasyonu, işlem iyileştirmeleri) 0,2 51

Güç Nükleer Güç 12,3 51


Güç Linyit elektrik (mevcut santralin yenilenmesi) 0,1 56

Yapılar


Güç Jeotermal elektrik 0,1 61 Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 6,1 65 Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,5 67

Yapılar



Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,3 71


Sanayi Gaz boru hatları (sızıntı onarma, yüksek sızıntılı havalı araçların değiştirilmesi, önleyici bakım) 0,3 73

Güç Nükleer Güç 15,0 74 Atık Çöp gazı (kompostlama, atık arıtma, enerji üretimi) 5,1 77






Güç Rüzgâr (Yüksek kaliteli tesisler) 0,1 77

Yapılar




Güç Rüzgâr (Kıyıdan esen) 0,6 91 Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,2 96


Yapılar


Yapılar


Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 12,7 100 Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 7,2 102





Yapılar



Yapılar


Güç Kömür elektrik üretimi - Biyokütle birlikte yakma 0,3 133

Sanayi

Çelik (kömür nem kontrolü, ısı geri kazanımı, enerji izleme ve yönetimi, sıcak hava fırını otomasyonu dahil işlem iyileştirmeleri) 0,1 133









Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 1,6 143 Güç Rüzgâr (Kıyıdan esen) 0,5 143 Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,1 145


Yapılar


Güç Linyit elektrik üretimi - Biyokütle birlikte yakma 3,2 148




Tablo E.2 Planlanmış Politikalar Senaryosu Genel MACC, 2030


Azaltma maliyeti (EUR/t)


Sanayi

Çimento (yüksekoranlı klinker ikamesi, yakıt değişimi ve atık yakma, ocak modernizasyonu, işlem iyileştirmeleri) 1,2 -300



Yapılar Konut su ısıtma (yoğuşmalı gaz kazanları, güneş enerjili su ısıtıcıları) 3,9 -256

Taşıma Yolcu Karayolu Taşıma (artan yakıt verimliliği, karma ve elektrikli taşıtlar, LPG onarma) 13,3 -246

Sanayi Bakır (İyileştirilmiş izleme ve hedefleme, modern ocaklar) 0,1 -210



Güç Elektrik İletimi ve Dağıtımı (İyileştirilmiş izleme, kontrol ve hata tespiti, kayıp azaltma) 2,7 -194

Taşıma Yolcu uçuşu (Yolcu uçuşunda artan yakıt verimliliği ,daha hafif uçak gövdesi, geliştirilmiş aerodinamik) 0,2 -194

Güç Elektrik İletimi ve Dağıtımı (İyileştirilmiş izleme, kontrol ve hata tespiti, kayıp azaltma) 5,5 -193

Sanayi

Çelik (kömür nem kontrolü, ısı geri kazanımı, enerji izleme ve yönetimi, sıcak hava fırını otomasyonu dahil işlem iyileştirmeleri) 1,4 -179

Sanayi Seramik (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,4 -158 Sanayi Seramik (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,8 -158

Yapılar

Konutlar (yakıt ikamesi, taban / çatı yalıtımı, çift kat ve üç kat kaplama, dış cephe kaplama, boşluklu duvar yalıtımı) 11,2 -157

Yapılar


Sanayi Kağıt (Atık ısı geri kazanımı, işlem kontrolü ve tutam analizi) 0,1 -148






Sanayi


Yapılar



Sanayi

Çimento (yüksek oranlı klinker ikamesi, yakıt değişimi ve atık yakma, ocak modernizasyonu, işlem iyileştirmeleri) 5,0 -107

Yapılar Konut termostatları/ ısı pay ölçerleri (ısı kontrolü için) 6,9 -106

Sanayi

Petrol rafinerileri (enerji yönetimi, İyileştirilmiş işlem kontrolleri, pompalar / motorlar / sıkıştırılmış hava, atık ısı geri kazanımı) 1,0 -104

Sanayi

Petrokimyasallar (kurutma, damıtma ve buharlaştırma dahil İyileştirilmiş işlemler; atık ısı geri kazanımı) 0,2 -104


Sanayi Cam (İyileştirilmiş yakma sistemleri, atık ısı geri kazanımı, dış kırık cam) 0,1 -87

Güç Nükleer Güç 47,7 -80

Sanayi Cam (İyileştirilmiş yakma sistemleri, atık ısı geri kazanımı, dış kırık cam) 0,1 -78


Güç Rüzgâr (Yüksek kaliteli tesisler) 10,8 -60

Sanayi Kireç (kabuk ısı kaybı azaltma, iyileştirilmiş ocak yanması, işlem kontrolü) 0,8 -50


Yapılar Yerleşim Dışı termostat / ısı pay ölçerler (ısı kontrolü için) 1,2 -47

Güç Hidroelektrik (Yüksek kaliteli tesisler) 11,5 -43 Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 6,7 -41 Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 1,0 -21






Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,4 -21 Güç Hidroelektrik (Orta kaliteli tesisler) 0,1 -20



Güç Jeotermal elektrik 0,1 -17


Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 0,3 -1


Yapılar


Sanayi Kömür madeni metanı (İyileştirilmiş gazdan arındırma, ağız genişletme, Güç üretimi) 1,5 -1

Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,1 -1 Güç IGCC elektrik 0,1 5 Güç Hidroelektrik (Gürcistan’dan ithal) 3,4 5

Sanayi Kömür madeni metanı (İyileştirilmiş gazdan arındırma, ağız genişletme, Güç üretimi) 0,5 5



Atık Belediye Atık su (ağız genişletme, Atık arıtma ve anaerob arıtma) 2,3 6


Güç Hidroelektrik (Orta kaliteli tesisler) 13,7 10 Atık Çöp gazı (kompostlama, atık arıtma, enerji üretimi) 0,9 10


Yapılar Konut Dışı Su Isıtma (yoğuşmalı gaz kazanları, güneş enerjili su ısıtıcıları) 0,1 15







Atık Sanayi atık su (ağız genişletme, Atık arıtma ve anaerobik arıtma) 0,7 15

Güç Linyit elektriküretimi - Biyokütle birlikte yakma 0,4 15


Yapılar



Sanayi

Petrol rafinerileri (enerji yönetimi, iyileştirilmiş işlem kontrolleri, pompalar / motorlar / sıkıştırılmış hava, atık ısı geri kazanımı) 0,1 17

Yapılar



Atık Belediye Atık su (ağız genişletme, atık arıtma ve anaerobik arıtma) 2,9 24

Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,4 24 Güç CCGT elektrik(Yeni santraller) 64,6 25 Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 1,0 26



Atık Çöp gazı (kompostlama, atık arıtma, enerji üretimi) 7,3 28 Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 1,1 29



Güç Linyit elektrik (mevcut santralin yenilenmesi) 0,1 41 Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 2,3 41


Yapılar Konutlar (yakıt ikamesi, taban / çatı yalıtımı, çift kat ve üç kat kaplama, dış cephe kaplama, 1,1 45






boşluklu duvar yalıtımı)

Sanayi






Sanayi


Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 0,4 50

Sanayi


Yapılar



Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,6 60 Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 0,2 61 Güç Jeotermal elektrik 2,5 62



Yapılar




Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 0,1 72 Sanayi Gaz boru hatları (sızıntı onarma, yüksek sızıntılı 0,3 72






havalı araçların değiştirilmesi, önleyici bakım) Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 11,5 75 Atık Çöp gazı (kompostlama, atık arıtma, enerji üretimi) 5,1 77 Güç Rüzgâr (Kıyıdan esen) 0,6 77


Yapılar


Yapılar


Güç Rüzgâr (Yüksek kaliteli tesisler) 0,1 90 Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,8 92 Güç Rüzgâr (Kıyıdan esen) 1,2 92





Yapılar


Yapılar


Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 0,4 112 Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 17,1 116 Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 3,7 118 Güç Rüzgâr (Yüksek kaliteli tesisler) 0,6 118


Güç Kömür elektrik üretimi - Biyokütle birlikte yakma 0,2 128









Sanayi



Yapılar


Güç Rüzgâr (Yüksek kaliteli tesisler) 0,1 138

Yapılar


Güç Linyit güç üretimi - Biyokütle birlikte yakma 1,2 144 Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 4,7 144


Güç Rüzgâr (Kıyıdan esen) 0,1 148




Tablo E.3 Geliştirilmiş Politikalar Senaryo Genel MACC, 2030








Sanayi



Yapılar Yerleşim Dışı Su Isıtma (yoğuşmalı gaz kazanları, güneş enerjili su ısıtıcıları) 0,4 -273

Güç Elektrik İletimi ve Dağıtımı (iyileştirilmiş izleme, kontrol ve hata tespiti, kayıp azaltma) 2,8 -270


Sanayi Bakır (iyileştirilmiş izleme ve hedefleme, modern ocaklar) 0,1 -246

Yapılar


Yapılar


Taşıma

Yolcu uçuşu (Yolcu uçuşunda artan yakıt verimliliği , daha hafif uçak gövdesi, geliştirilmiş aerodinamik) 0,2 -230

Sanayi



Sanayi Seramik (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,4 -186






Sanayi Seramik (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,9 -186 Güç Nükleer Güç 6,7 -172

Yapılar



Sanayi

Petrol rafinerileri (enerji yönetimi, İyileştirilmiş işlem kontrolleri, pompalar / motorlar / sıkıştırılmış hava, atık ısı geri kazanımı) 1,2 -144

Güç Nükleer elektrik 39,8 -141

Sanayi


Güç Linyit elektrik (mevcut santralin yenilenmesi) 0,4 -136 Güç Rüzgâr (Yüksek kaliteli tesisler) 10,8 -130

Sanayi



Sanayi Cam (gelişmiş yakma sistemleri, atık ısı geri kazanımı, dış cam kırığı) 0,1 -119

Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 10,4 -115


Güç Jeotermal elektrik 12,6 -110 Güç Hidroelektrik (Yüksek kaliteli tesisler) 11,5 -104





Güç Hidroelektrik (Gürcistan’dan ithal) 2,4 -86






Sanayi


Güç Rüzgâr (Düşük kalite tesisler) 12,2 -86 Güç CCGT elektrik(Yeni santraller) 25,7 -83 Güç Hidroelektrik (Orta kaliteli tesisler) 8,3 -82


Sanayi Tuğla (iyileştirilmiş kurutma ve yakma) 1,4 -63 Sanayi Tuğla (iyileştirilmiş kurutma ve yakma) 1,0 -63

Yapılar





Sanayi Asit üretimi (Nitrik asit: katalizörlerin genişletilmiş kullanımı) 0,9 -30


Sanayi Kömür madeni metanı (İyileştirilmiş gazdan arındırma, ağız genişletme, elektrik üretimi) 1,5 -20

Atık Çöp gazı (kompostlama, Atık arıtma, enerji üretimi) 5,8 -12

Atık Sanayi atık su (ağız genişletme, atık arıtma ve anaerobik arıtma) 0,5 -12

Atık Belediye Atık su (ağız genişletme, atık arıtma ve anaerobik arıtma) 1,2 -12

Atık Sanayi atık su (ağız genişletme, atık arıtma ve anaerobik arıtma) 0,1 -11

Atık Belediye Atık su (ağız genişletme, atık arıtma ve anaerobik arıtma) 3,5 -9


Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,1 -1











Atık Belediye Atık su (ağız genişletme, Atık arıtma ve anaerobik arıtma) 0,6 11

Sanayi





Yapılar




Sanayi



Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 12,9 25 Güç Kömür elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,1 26









boşluklu duvar yalıtımı) Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,4 29


Atık Çöp gazı (kompostlama, Atık arıtma, enerji üretimi) 5,1 41





Sanayi


Yapılar






Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 13,6 62 Güç Rüzgâr (Kıyıdan esen) 0,6 67 Güç Kömür Elektrik üretimi - Biyokütle birlikte yakma 0,2 67 Güç Linyit elektrik üretimi - Biyokütle birlikte yakma 0,1 67


Yapılar


Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,2 71 Taşıma Yolcu Karayolu Taşıma (artan yakıt verimliliği, 0,8 71






önleyici bakım)

Sanayi


Yapılar



Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 0,4 82 Güç CCGT elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 3,4 82




Yapılar


Yapılar




Yapılar




Yapılar


Güç CCGT elektrik (Yeni santraller) 0,1 113 Güç Rüzgâr (Kıyıdan esen) 0,2 113







boşluklu duvar yalıtımı) Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,1 122





Yapılar


Yapılar






Yapılar





Tablo E.4 Proje Yardımları Senaryosu Genel MACC, 2030






Yapılar Havalandırma (yüksek verimli model) 1,0 -300


Yapılar Konut Aydınlatma(floresan, halojen ve LED elektrik lambaları) 0,2 -300

Yapılar


Yapılar Yerleşim Dışı Su Isıtma (yoğuşmalı gaz kazanları, güneş enerjili su ısıtıcıları) 0,4 -261

Yapılar




Sanayi Bakır (iyileştirilmiş izleme ve hedefleme, modern ocaklar) 0,1 -205


Taşıma Yolcu uçuşu (Yolcu uçuşunda artan yakıt verimliliği ,daha hafif uçak gövdesi, geliştirilmiş aerodinamik) 0,2 -194

Sanayi


Yapılar


Sanayi Seramik (iyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,4 -159 Sanayi Seramik (iyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,8 -159








Sanayi


Sanayi

Petrol rafinerileri (enerji yönetimi, iyileştirilmiş işlem kontrolleri, pompalar / motorlar / sıkıştırılmış hava, atık ısı geri kazanımı) 1,0 -105



Sanayi





Güç Nükleer Güç 47,7 -74 Güç Rüzgâr (Yüksek kaliteli tesisler) 10,8 -65

Yapılar


Güç Jeotermal elektrik 12,6 -54 Güç Rüzgâr (Orta kaliteli tesisler) 10,4 -52

Sanayi Kireç (kabuk ısı kaybı azaltma, geliştirilmiş ocak yanması, işlem kontrolü) 0,8 -50

Sanayi Kireç (kabuk ısı kaybı azaltma, geliştirilmiş ocak yanması, işlem kontrolü) 0,2 -50








Güç Hidroelektrik (Yüksek kaliteli tesisler) 11,5 -47

Sanayi


Sanayi


Güç Rüzgâr (Düşük kalite tesisler) 12,2 -30 Güç Hidroelektrik (Gürcistan’dan ithal) 2,4 -30 Güç Hidroelektrik (Orta kaliteli tesisler) 8,3 -29 Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,6 -27 Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 1,0 -27




Sanayi Kömür madeni metanı (İyileştirilmiş gazdan arındırma, ağız genişletme, Güç üretimi) 1,5 -1

Güç CCGT Elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,1 -1



Güç CCGT Elektrik (Yeni santraller) 22,6 -1 Güç CCGT Elektrik (Yeni santraller) 12,9 5

Sanayi Kömür madeni metanı (İyileştirilmiş gazdan arındırma, ağız genişletme, güç üretimi) 0,5 5

Sanayi




Taşıma Yolcu Karayolu Taşıma (artan yakıt verimliliği, 0,9 10






karma ve elektrikli taşıtlar, LPG onarma)



Yapılar



Güç Linyit Güç (mevcut santralin yenilenmesi) 0,5 14

Atık Sanayi atık su (ağız genişletme, Atık arıtma ve anaeroik arıtma) 0,7 15

Güç Elektrik İletimi ve Dağıtımı (İyileştirilmiş izleme, kontrol ve hata tespiti, kayıp azaltma) 0,1 18



Yapılar


Güç CCGT Elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,6 26 Güç CCGT Elektrik (Yeni santraller) 1,8 26

Sanayi



Sanayi Tuğla (iyileştirilmiş kurutma ve yakma) 1,0 28 Güç CCGT Elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,2 31 Güç Linyit Elektrik (mevcut santralin yenilenmesi) 0,5 32



Güç Kömür Elektrik (Yeni santraller) 0,7 36






Yapılar


Güç CCGT Elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,3 41 Güç CCGT Elektrik (Yeni santraller) 0,9 41 Güç CCGT Elektrik (Mevcut santraller) 0,1 45

Yapılar



Sanayi






Sanayi


Güç Rüzgâr (Kıyıdan esen) 1,5 59 Güç CCGT Elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,1 61 Güç CCGT Elektrik (Yeni santraller) 12,9 64

Yapılar



Yapılar











Sanayi Tuğla (İyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,5 82 Güç CCGT Elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 1,1 82 Güç Kömür Elektrik (Mevcut santrallerin yenilenmesi) 0,2 82 Güç Linyit Elektrik (mevcut santralin yenilenmesi) 0,1 82


Sanayi


Yapılar


Yapılar



Güç Kömür Elektrik üretimi - Biyokütle birlikte yakma 0,5 101

Yapılar



Sanayi


Sanayi



Yapılar









Yapılar



Yapılar


Güç Rüzgâr (Kıyıdan esen) 0,2 133 Güç CCGT Elektrik (Yeni santraller) 0,1 141


Sanayi Tuğla (iyileştirilmiş kurutma ve yakma) 0,1 145

Yapılar


NERA Economic Consulting 15 Stratford Place London W1C 1BE Birleşik Krallık Tel: +44 20 7659 8500 Fax: +44 20 7659 8501 www.nera.com

NERA UK Limited, İngiltere ve Galler’de kayıtlıdır, No 3974527 Şirket Merkezi: 15 Stratford Place, Londra W1C 1BE

Documents

Türkiye MACC raporu 111128 - ebrd.com · Hüseyin Çelebi (IBS) NERA Economic Consulting 15 Stratford Place London W1C 1BE İngiltere Tel: +44 20 7659 8500 Faks: +44 20 7659 8501